Wykład III:

• System instytucjonalny UE:

◦ Specyfika;
◦ Poziom krajowy I państwowy systemu instytucjonalnego (triangularna struktura);
◦ Rodzaje instytucji UE (art.13 ust. 1 TUE);
◦ Ewolucja głównych organów UE;
◦ Elementy wyróżniające instytucje;
- Traktatowa podstawa działania;
- Instytucje nie posiadają osobowości prawnej, a korzystają z osobowości UE (wyjątek – EBC);
- Samodzielność organizacyjna – zdolność do przyjmowania własnych regulaminów działania;
- Autonomia finansowa;
- Każda z instytucji działa w granicach określonych traktatem, działalność nie jest autokreatywna;
- Na instytucjach ciąży obowiązek zapewnienia spójności, skuteczności i ciągłości polityki i działań
UE;
◦ Zasady chroniące integralność systemu instytucjonalnego UE;
- Zmiana systemu instytucjonalnego może odbyć się wyłącznie w drodze traktatowej;
- Zmian instytucjonalnych nie można dokonać przez uproszczone formy zmiany traktatów;
- Systemu instytucjonalnego nie może też zmienić umowa zawarta z państwem trzecim;
- Szczególna rola TS, m.in. rozstrzyganie sporów między instytucjami;
◦ Organy wyspecjalizowane;
- EBI;
◦ Organy doradcze;
- KES;
- KR;
◦ Organy inne;
- ERPO;
◦ Agencje UE:
▪ agencje regulacyjne;
- Są odpowiednikami urzędów regulacyjnych w prawie krajowym;
- Tworzone w drodze rozporządzenia przez PE i Radę;
- Zwykle mają zarząd, dyrektora, organy odpowiedzialne za działalność programową, czasem
organy o charakterze eksperckim;
- Własna osobowość prawna;
- Brak uprawnień do stanowienia prawa;
- Można wyróżnić agencje regulacyjne mogące wydawać decyzje administracyjne i pozbawione
tego prawa, przy czym tych ostatnich jest więcej;
- Istnieją też agencje odpowiedzialne za działania operacyjne (EUROPOL) jak też za usługi
(Europejskie centrum tłumaczeń);
- Niektóre mogą z upoważnienia Rady i PE zawierać umowy w niektórych zakresach;
▪ agencje wykonawcze;
- Tworzone zgodnie z rozporządzeniem Rady 58/2003 z 2002 r.;
- Mają za zadanie zarządzać programami UE;
- Tworzone na podstawie decyzji Komisji;
- Nie mają osobowości prawnej ani znaczenia takiego jak agencje regulacyjne, nie stanowią też
prawa;
◦ Rodzaje organów krajowych wykonujących funkcje UE;
1. Głowa państwa – szczególnie jeśli może zasiadać w Radzie Europejskiej;
2. Parlament narodowy;
3. Rząd z administracją rządową;
4. Władze regionalne i lokalne, zwłaszcza samorządowe reprezentowane w KR;
5. Sądy krajowe;
• Zasady I stosunki, które regulują relacje pomiędzy poszczególnymi instytucjami;
- Instytucje są uważane za równe sobie, co powinno się rozumieć w sensie pewnej równowagi
instytucjonalnej;
- Instytucje „trójkąta instytucjonalnego” - PE, Rada, Komisja;
◦ relacje pomiędzy instytucjami UE;
▪ zasada równowagi instytucjonalnej;
- Znana w tej formule od wyroków ws. Meroni z 1958 r., bliżej określona PE v. Rada z 1994 r.;
- Nie oznacza równości w sensie formalnym, ale jest wyrazem dystrybucji władzy otrzymanej od
państw. Dystrybucja ta wyznacza każdej z instytucji jakąś rolę do odegrania, która nie jest
ważniejsza od roli innych instytucji tylko po prostu inna. Instytucje równoważą się zgodnie z teorią
hamulców i równowagi;
- Równowaga instytucjonalna w szczególny sposób wyraża się w zakresie tworzenia prawa
(możliwość wnoszenia skarg przez instytucje na akty prawne dla ochrony swoich prerogatyw i
ogólnie) oraz w zakresie kontroli jego przestrzegania (skarga na nieważność aktu prawnego i na
zaniechanie dzialania);
▪ zasada autonomii instytucjonalnej;
- Każda z instytucji może samodzielnie określać swoją organizację wewnętrzną z wyjątkiem
określania miejsca swojej siedziby;
- Każda z instytucji ma autonomiczną administrację (z wyjątkiem Rady Europejskiej);
- UE posiada w każdym państwie członkowskim zdolność taką, jaką prawo krajowe przyznaje dla
najbardziej uprzywilejowanych podmiotów w tym państwie, instytucje mogą korzystać z tej
zdolności w takim zakresie;
▪ zasada lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej;
- Jako wzorzec dla niej można uznać zasadę lojalnej współpracy państw członkowskich z UE i
między sobą;
- Podstawa art. 13 ust. 2 TUE;
- Szczególny obowiązek współpracy spoczywa na instytucjach „trójkąta instytucjonalnego”, z racji,
że tworzą one prawo;
- Szczególnym wyrazem współpracy między instytucjami są porozumienia instytucjonalne;
◦ relacje między UE a państwami członkowskimi;
- Instytucje działają dzięki władzy przekazanej przez państwa, przekazanie pochodzi głównie od
parlamentów narodowych, które w zamian mają pewne uprawnienia w ramach procedury
ustawodawczej (opiniują stanowiska własnych rządów, decydują o zgodności projektu aktu z
zasadą pomocniczości);
- PE konsultuje się w wielu sprawach z parlamentami narodowymi, Komisja corocznie sporządza
raport z funkcjonowania zasady pomocniczości;
- Współdziałanie władzy wykonawczej przy wykonywaniu aktów prawa UE, nadzór Komisji nad
tym wykonaniem;
- Współpraca organów UE z organami administracji rządowej i samorządowej;
- Wpływ rządu państwa członkowskiego via przedstawiciele w Radzi;
- TSUE kontroluje tworzenie i przestrzeganie prawa UE;
- Sądy państw członkowskich mogą wnosić pytania wstępne.