Zarządzanie

Zarządzanie należy do nauk ekonomicznych. Od początku XX wieku, odkąd zarządzanie próbowano

oprzeć na naukowych podstawach, aż do lat 60. XX wieku zarządzanie pojmowane było jako działanie
kierownicze, obejmujące następujące sekwencje postępowania: Planowanie, Organizowanie,
Motywowanie i Kontrolowanie, nazywane klasycznymi funkcjami zarządzania. Klasyczne funkcje
zarządzania wyróżnił pierwszy "klasyk" zarządzania Henri Fayol. Jednakże paradygmat zarządzania
zmienił się od tego czasu radykalnie, więc warto powrócić do starszej, bardziej ogólnej definicji:
zarządzanie to sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania środków dla osiągnięcia wyznaczonych
celów.

(Zob. też: Kierowanie, Koordynowanie)

Inne definicje zarządzania:

Zarządzanie jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi, zarządzający
(menedżerowie) osiągają cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, a nie przez wykonywanie
zadań osobiście.

Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w

organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności środków produkcji lub dyspozycji nimi
(wg Gilińskiego).

Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (wg prof. T. Pszczołowskiego).

Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na

zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem
osiągnięcia celów organizacji. (wg Griffina).

W odniesieniu do organizacji gospodarczych zamiast słowa zarządzanie używa się czasem terminu
administracja biznesu (ang. Business Administration). Zadanie administracji biznesu ujmuje krótkie
określenie: "Administracja biznesu ma zapewnić, aby zostało zrobione to, co ma być zrobione".
Administracja biznesu jest dyscypliną akademicką, a szereg uniwersytetów i szkół biznesu nadaje stopień
magistra z tej dyscypliny (Master of Business Administration, w skrócie MBA).

Spis treści [ukryj]

1 Przedmiot zarządzania

2 Przedmiot zarządzania w organizacjach

3 Zarządzanie operacyjne - zarządzanie czynnikami konkurencyjności

4 Inne podmioty zarządzania

5 Teoretycy zarządzania

6 Zobacz też

7 Linki zewnętrzne
Przedmiot zarządzania [edytuj]

Podmiot zarządzający nie zawsze jest tym, który wyznacza cele. Przykładem takiej sytuacji może być
organizacja wojskowa, która ma do spełnienia określoną misję, ale ani ona sama, ani jej dowódcy
(podmioty zarządzające) nie formułują tej misji. Formułują natomiast zadania (co jest do zrobienia) oraz
określają wartości docelowe (ang. targets), czyli wyniki, jakie należy osiągnąć. Przykład ten pokazuje, że
organizacja jest środkiem osiągania celów, a więc jest przedmiotem zarządzania. Inne typowe przedmioty
zarządzania mające tożsamość to gospodarstwo, grupa ludzi, jednostka. Zazwyczaj wypełniają one
klasyczne funkcje zarządzania, więc - pomijając wyjątki - powiemy, że przedmiot zarządzania mający
tożsamość jest na ogół podmiotem zarządzania.

Z wyjątkiem szczególnych przypadków, jak np. zarządzanie osobistym budżetem przez pojedynczą osobę
albo prowadzenie gospodarstwa w pełni samowystarczalnego, osiąganie zamierzonych wyników zależy
częściowo od działania innych podmiotów. Zatem zarządzanie obejmuje także relacje (związki) podmiotu
z otoczeniem.

Każdy podmiot w swym działaniu wykorzystuje zasoby. Zasoby są przedmiotem zarządzania. Do

najważniejszych należą zasoby ludzkie (siła robocza i jej kwalifikacje), zasoby finansowe, aktywa
materialne (środki trwałe) i czas. Ostatnio coraz większego znaczenia w działaniu organizacji nabierają
zasoby środowiska naturalnego oraz zasoby niematerialne (np. licencje, prawa autorskie), wiedza i
relacje z otoczeniem społeczno-gospodarczym zaliczane do zasobów kapitału niematerialnego (ang.
intangibles, intangible capital). Zatem w zarządzaniu zasobami wyróżniamy najczęściej:

zarządzanie zasobami ludzkimi,

zarządzanie finansowe,

zarządzanie aktywami,

zarządzanie czasem,

zarządzanie środowiskiem,

zarządzanie wiedzą,

zarządzanie relacjami, zwłaszcza istotne ostatnio zarządzanie związkami z klientem,

zarządzanie kapitałem niematerialnym,

zarządzanie problemami,

zarządzanie konfliktami,

zarządzanie stresem,

zarządzanie jakością,

zarządzanie ryzykiem,
zarządzanie emocjami,

zarządzanie nieruchomościami,

zarządzanie wartością firmy - Value Based Management.

Przedmiot zarządzania w organizacjach [edytuj]

Przeznaczeniem organizacji jest systematyzowanie (porządkowanie) działania jej uczestników w taki

sposób, aby realizowała swą misję, osiągała pożądane wyniki bądź wykonywała swe zadania przy
optymalnym wykorzystaniu (zużyciu) zasobów.

Przedmiotem zarządzania ogólnego (ang. General Management) jest organizacja jako całość. Do zadań
zarządzania ogólnego należy zarządzanie strategiczne, kształtowanie struktur organizacyjnych i
administracja zasobami ludzkimi oraz aktywami. Oprócz tego w nowym paradygmacie zarządzania
kładzie się duży nacisk na przywództwo oraz kształtowanie kultury korporacyjnej.

Przedmiotem zarządzania funkcjonalnego są zadania względnie autonomicznych części organizacji, które

nazywamy funkcjami. Według jednej z definicji (H. James Harrington) funkcja w organizacji to grupa ludzi
wykonujących to samo zadanie. Najważniejszą dziedziną zarządzania funkcjonalnego jest zarządzanie
operacjami, utożsamiane niegdyś z zarządzaniem produkcją, a dzisiaj często określane ogólniej jako
zarządzanie wytwarzaniem wyrobów i usług. Współcześnie względne znaczenie zarządzania
funkcjonalnego zmniejsza się, gdyż w coraz większym stopniu uzupełniane jest ono i częściowo
zastępowane zarządzaniem procesowym.

Przechodzenie z zarządzania funkcjonalnego na zarządzanie procesowe jest zjawiskiem

charakterystycznym dla wspomnianej zmiany paradygmatu zarządzania. W tym nowym paradygmacie
zarządzanie operacjami można traktować jako zarządzanie czynnikami konkurencyjności.

Zarządzanie operacyjne - zarządzanie czynnikami konkurencyjności [edytuj]

Wyróżnia się trzy klasyczne czynniki konkurencyjności: jakość, koszt i dostawa. Zapewnienie wymaganej
przez rynek jakości produktu (wyrobu bądź usługi bądź pakietu produkty+usługi), kosztu nabycia i
użytkowania produktu oraz wymaganej ilości, różnorodności, terminowości dostaw produktu i szybkości
realizacji zamówień decyduje o konkurencyjności produktu, czyli o jego atrakcyjności rynkowej w
porównaniu z innymi produktami. Oprócz czynników klasycznych dużego znaczenia nabierają ostatnio
takie czynniki, jak sprawność obsługi klientów (ang. Customer Service) oraz cechy jakości wykraczające
poza jakość konstrukcji i wykonania, np. ekologiczność i bezpieczeństwo produktu i procesu produkcji.

Zapewnienie jakości na sposób tradycyjny jest zadaniem kontroli jakości. Kontrola jakości jest funkcją
organizacyjną. Kontrola jakości wykonuje swoje zadanie w ten sposób, że spośród wytworzonych
produktów wybiera produkty spełniające wymagania i kwalifikuje je jako nadające się do przekazania
klientowi zewnętrznemu bądź wewnętrznemu. Produkty nie spełniające wymagań zostają odrzucone
przez kontrolę jakości i kierowane do poprawek, do naprawy albo do złomowania.

Zapewnienie jakości na sposób nowoczesny (w nowym paradygmacie zarządzania) polega na

zapewnieniu doskonałości procesu wytwarzania i dostarczania. Podstawą takiego postępowania jest
twierdzenie, że jeśli praca na każdym etapie procesu jest wysokiej jakości, to na wyjściu procesu
powstaje produkt wysokiej jakości. W praktyce parametry charakteryzujące jakość produktu muszą
mieścić się w określonych i wąskich granicach. Jeśli tak jest, mówi się, że proces jest stabilny. Gdy
natomiast zostanie stwierdzone, że któryś z parametrów jakości produktu nie mieści się w zadanych
granicach, należy poszukać w procesie miejsc, które są przyczyną defektu, a następnie usunąć owe
przyczyny. W ten sposób realizowane jest sprzężenie zwrotne pomiędzy wyjściem procesu, a miejscami w
procesie decydującymi o jego doskonałości.

Opisany sposób sterowania procesem jest istotą Kompleksowego Systemu Sterowania przez Jakość -
(ang. TQC - Total Quality Control). W praktyce olbrzymia większość procesów to procesy nieciągłe. W
takich procesach zarówno przetwarzanie, jak i jakość produktu na wyjściu mają naturę statystyczną. W
odniesieniu do takich przypadków oraz w odniesieniu do procesów biznesowych mówimy o
statystycznym sterowaniu procesami (ang. SPC - Statistical Process Control).

Zarządzanie kosztami na sposób tradycyjny ma na celu redukcję kosztów działania organizacji. Dwa
najpowszechniejsze środki prowadzące do tego to kontroling kosztów polegający na narzuceniu
dyscypliny budżetowej (patrz: budżet, budżetowanie) wszystkim komórkom organizacyjnym oraz
czynienie oszczędności.

W zarządzaniu procesowym zamiast o redukcji kosztów mówi się o redukcji strat. Podstawą programu
redukcji strat jest klasyfikacja strat. W odniesieniu do niektórych procesów i funkcji, takich jak proces
produkcji, czy utrzymanie ruchu, punktem wyjścia do klasyfikacji strat jest klasyfikacja standardowa (np.
siedem rodzajów strat produkcyjnych, tzw. Sześć Wielkich Strat w pierwszym standardzie Total
Productive Maintenance, szesnaście głównych strat w drugim standardzie tego systemu). W praktyce
najpowszechniejszym przedsięwzięciem mającym na celu redukcję strat jest eliminowanie z procesu
wszystkich elementów, które nie przynoszą wartości dodanej, są marnotrawstwem (patrz Muda).
Przedsięwzięciem kompleksowym jest wyszczuplanie procesów (ang. streamlining). Zazwyczaj nie
ogranicza się ono do eliminowania elementów zbędnych, lecz wymaga przeprojektowania procesu.
Podstawową metodologią wyszczuplania procesów, zarówno produkcyjnych jak i biznesowych, jest
inżynieria przemysłowa - metodologia wspierająca zarządzanie operacyjne, traktowana często jako
samodzielna dziedzina zarządzania.

Najprostszy przypadek konkurowania w oparciu o koszty to konkurencja cenowa. Na niektórych rynkach,

zwłaszcza rynkach profesjonalnych, wysoka cena produktu jest akceptowana pod warunkiem niskich
kosztów eksploatacji produktu i niskich kosztów wyłączenia produktu z eksploatacji. W takich
przypadkach produkt konkurencyjny kosztowo to produkt o niskim koszcie cyklu życia.

Dostawa jako czynnik konkurencyjności jest właściwie wiązką kilku różnych czynników, które - zależnie od
okoliczności (gł. od obszaru produktowo-rynkowego i sytuacji konkurencyjnej) - mają większe lub
mniejsze znaczenie. Do najważniejszych z nich należy niezawodność dostaw, czyli wypełnianie przez
dostawcę obietnic dotyczących terminu dostawy. Współcześnie rośnie znaczenie szybkości dostaw, czyli
czasu, jaki upływa od momentu otrzymania zamówienia przez dostawcę do momentu dostarczenia
towaru na miejsce przeznaczenia. Czynnikiem podstawowym jest zapewnienie wymaganej ilości towaru,
ale w ramach tego rośnie znaczenie różnorodności produktów. Rynek wymaga bowiem coraz bardziej
różnorodnych produktów dostarczanych coraz częściej i w coraz mniejszych partiach. Spełnienie tego
warunku wymaga elastyczności systemu produkcyjnego, która jest tym większa, im krótszy czas i mniejszy
koszt przestawiania (przezbrajania - patrz SMED).
Jak wspomniano powyżej, jakość, koszt i dostawa nie są jedynymi czynnikami konkurencyjności.
Zapewnienie pozostałych ważnych obecnie czynników konkurencyjności odbywa się poprzez zarządzanie
środowiskiem oraz zarządzanie bezpieczeństwem.

Wyszczuplanie procesu zazwyczaj prowadzi jednocześnie do jego przyspieszenia.

Prawidłowo prowadzone przeprojektowanie procesu pozwala osiągnąć jednocześnie redukcję kosztów i

poprawę jakości produktu. Przeprojektowanie radykalne procesów biznesowych to reengineering, który
stosowany jest obecnie bardzo rzadko, ponieważ radykalizm jego metodologii przynosi w warunkach
przemysłowych na ogół więcej efektów negatywnych, niż pozytywnych. Do mniej radykalnych
metodologii doskonalenia procesów należą Business Process Redesigning oraz Ulepszanie Procesów
Biznesowych (ang. Business Process Improvement).

Inne podmioty zarządzania [edytuj]

Gospodarka przyswajająca (zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo, pierwotne rolnictwo) wykorzystuje

ograniczone zasoby naturalne, więc jej celem jest nie tylko pozyskiwanie i wykorzystanie tych zasobów,
ale także ich ochrona. Występują tu tylko niektóre, niezbędne elementy zarządzania, jak podział pracy,
planowanie robót gospodarskich i koordynowanie ich oraz proste czynności administracyjne, jak
rejestracja inwentarza.

W gospodarce pierwotnej (samowystarczalnej) podobnie jak w gospodarce przyswajającej oraz w wielu

formach gospodarki kolektywnej (np. zagospodarowanie działów wodnych, gospodarka leśna) praca na
ogół nie ma ustalonej ceny, toteż nie musi występować tu w ogóle zarządzanie finansowe. Nie występuje
tu zarządzanie strategiczne, a zarządzanie operacyjne ogranicza się do organizacji pracy.

W gospodarstwach rolnych i w najprostszych formach działalności gospodarczej, jak drobny handel,

usługi i wytwórczość (rzemiosło) występują elementy strategii i zarządzania zasobami (ponieważ
występuje substytucja pracy, kapitału i energii), zarządzanie jakością i organizacja pracy. Kategorią
wynikową jest tu dochód albo zarobek, występuje więc zarządzanie zakupami, ale nie występuje
zarządzanie kosztami.

W gospodarstwach domowych podstawowym zagadnieniem zarządzania jest alokacja dochodu oraz

dysponowanych zasobów pracy i czasu pomiędzy konsumpcję bieżącą (w tym odpoczynek, rekreacja i
rozrywka), oszczędności i inwestycje w przyszłość (np. edukację).

Szczególną dziedziną zarządzania jest zarządzanie osobiste, którego podmiotem jest jednostka, a
przedmiotem na ogół jej budżet czasu. Zarządzanie czasem za punkt wyjścia bierze uświadomienie sobie
przez jednostkę hierarchii wartości dotyczącej tego, co jest dla niej ważne w jej życiu. Celem jest
racjonalne gospodarowanie czasem, tzn. alokowanie go wg priorytetów wynikających z owej refleksji.
Umiejętność zarządzania czasem bywa także istotnym atutem pracownika w organizacji.

Inną szczególną dziedziną zarządzania są sytuacje szczególne; wyróżnia się na przykład zarządzanie
katastrofami, zarządzanie konfliktami, zarządzanie kryzysowe.

Historycznie najwcześniejszą, w pełni dojrzałą dziedziną zarządzania jest administracja terytorialna i

państwowa. Najwcześniej ukształtowała się administracja miast (prawdopodobnie w 2 połowie VI
tysiąclecia p.n.e.), ponieważ miasta powstały zanim powstały państwa.

Teoretycy zarządzania [edytuj]

Karol Adamiecki

Seweryn Chajtman

Henri Fayol

Jay Galbraith

John Kenneth Galbraith

Frederick Winslow Taylor

Zobacz też [edytuj]

Przegląd zagadnień z zakresu zarządzania

Alternatywna Uogólniona Teoria Organizacji i Zarządzania

Linki zewnętrzne [edytuj]

Encyklopedia technik organizatorskich w Bibliotece portalu Dyrekcja.pl

Encyklopedia Zarządzania (darmowa encyklopedia 'M-files Wiki')

Zarządzanie, ogół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zespołów ludzkich i środków

materialnych, podejmowanych w celu osiągnięcia wcześniej sformułowanych założeń. W procesie
zarządzania można wyróżnić pięć podstawowych funkcji: planowanie, organizowanie, przekazywanie
poleceń, koordynację i kontrolowanie. W ramach każdej z tych funkcji zarządca może wykorzystywać
określone zbiory instrumentów, służących do ich realizacji. Także nauka o metodach, zasadach i
instrumentach dotyczących realizacji powyższych założeń.

W zależności od obszaru rozróżnia się zarządzanie: personelem (zasobami ludzkimi), produkcją,

marketingiem (zarządzanie marketingowe). Z punktu widzenia horyzontu czasowego i rangi
podejmowanych decyzji wyodrębnia się zarządzanie: operacyjne (bieżące) oraz strategiczne.