Centrum Islamu w Białymstoku - strona główna - Imam - Dlaczego Moj... http://islam-bialystok.dzs.

pl/indeks/imam/dlaczego-mojzesz-zdjal-sandaly/

Centrum Islamu w Białymstoku - strona główna

Dlaczego Mojżesz zdjął sandały?

Funkcjonowanie tradycji pozamuzułmańskich w islamie

Wiara islamu traktuje religijne tradycje judaizmu i chrześcijaństwa jako tradycje mające swe źródła w Bogu. Pierwsze
ogniwo w łańcuchu proroctwa i tradycji zajmuje Abraham (Ibrahim). Był to prorok nauczający monoteizmu na
olbrzymim obszarze Bliskiego Wschodu (Irak, Palestyna, Arabia). Jego misja zwieńczona została kultem w domu
bożym na terenie Arabii (Koran 22:26-27).

Pojęcie tradycji rzadko potrafi obejść się bez pojęcia dziedziczenia. W związku z tym powstaje pytanie, czy islam
wpisując się w pewną tradycję, traci tym samym na wyjątkowości. Nic podobnego. Abraham jest punktem styczności
trzech wielkich tradycji religijnych, ale nie oznacza to, że nie istnieją istotne rozbieżności między tymi tradycjami. Te
rozbieżności są namacalne i tym samym świadczą o niepowtarzalności religii islamu. Islam nakazuje dbałość o
monoteistyczny kręgosłup przekazu; przekazu o miłości przenikającej wolę i czyny człowieka zależnego wyłącznie od
Najwyższego Allaha (chulla). Ta miłość była wzorcem codziennego przeżywania wiary dla proroka Abrahama i
żyjącego wiele epok później proroka Muhammada (Koran 4:125).

Tradycje w piśmiennictwie muzułmańskim

Na podstawie faktu obecności w piśmiennictwie muzułmańskim relacji zbieżnych z relacjami piśmiennictwa

pozamuzułmańskiego dochodzi się do formułowania różnorakich wniosków. Są ludzie, przekonani, że islam nie ma
jakiegoś archetypicznego źródła, lecz wywodzi się bezpośrednio z tradycji religijnych go porzedzających, co pragnie
się wykazać zestawieniami cytatów ze źródeł muzułmańskich i pozamuzułmańskich. Takie zestawienia, tak
naprawdę, nie wnoszą nic do potencjalnie ciekawszej dyskusji na temat tego, jak traktowali muzułmanie tradycje
pozamuzułmańskie, a dokładniej, jaką funkcję spełniały i odgrywały owe tradycje w wielu naukach islamu.

Fakt obecności tradycji innych religii w piśmiennictwie muzułmańskim, uczeni muzułmanie określają terminem
isra'ilijjat (judaizmy) lub nasranijjat (chrystianizmy). Ismail Albayrak uważa, na przykład, że termin isra'ilijjat jest

1z4 2011-02-13 15:55

Centrum Islamu w Białymstoku - strona główna - Imam - Dlaczego Moj... http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/imam/dlaczego-mojzesz-zdjal-sandaly/

terminem na określenie dwóch odmiennych rzeczy. W szerszym zakresie, jest to termin wskazujący na piśmienne
relacje o wierzeniach chrześcijańskich, zoroastryjskich i innych, a ponadto o folklorze bliskowschodnim. W węższym
zakresie, odnosi się do wiadomości zawierających elementy legend z żydowskiego piśmiennictwa religijnego.
Badania wskazują na ilościowe nagromadzenie tego typu relacji i wiadomości w książkach muzułmańskich
komentujących Koran (tafsir); i także w tych książkach napotkamy ten termin. Do niedawna wskazywano na
egzegetę Koranu Ibn Kasira (żył 701/1301 - 774/1373), który jako pierwszy miał posługiwać się terminem, i
zdefiniować rolę i funkcję isra'ilijjat w komentowaniu Koranu. Tak sądzono jeszcze do niedawna. Historię tego
terminu należy jednak przesunąć bardziej w głąb muzułmańskiej historii. Pojawia się on piśmiennictwie
wcześniejszym, mianowicie w IV w h./X wieku e. ch. Polihistor Al-Masudi w jednym ze swych dzieł zdefiniował ten
termin, jako odnoszący się: do wątpliwych opowieści kosmogonicznych i historii biblijnych. Przed Ibn Kasirem, inny
krytyczny egzegeta Abu Bakr al-Arabi (zm. 543/1148) użył wyrazu isra'ilijjat w znaczeniu egzegetycznego terminu
technicznego.

Chociaż termin pojawił się późno, to relacje i wiadomości, które można podciągniąć pod to określenie, krążyły, tu i
tam, już od pierwszych wieków islamu w piśmiennictwie muzułmańskim. Nie oznacza to jednak, jak sądzą niektórzy,
że muzułmanie traktowali isra'ilijjat bezkrytycznie. Wystarczy przyjrzeć się z uwagą temu, jak podeszli dwaj uczeni
muzułmańscy, Malik Ibn Anas (zm. 179/796) i Muslim (zm. 261/875) do tego typu relacji, a dokładniej jaką rolę i
funkcję nadali takim tradycjom.

Pobożna żona rabbiego

W dziele Malika o tytule „Al-Muwatta” w relacji Jahja Ibn Jahja al-Lajsiego odnajdujemy świadectwo przeróbki
opowieści z żydowskiego Midrasza. Nie jest to opowieść muzułmańska, gdyż rozpoczyna się od słów przypisujących
doświadczenie religijne komuś z ludu izraelickiego: „kana fi bani isra'il”. Użycie takich słów wskazuje, że muzułmanie
byli świadomi odrębności swej tradycji religijnej. Tę historię relacjonuje Muhammad Ibn Kab al-Kurazi (zm. w VIII w.),
z pochodzenia żyd, prawdopodobnie nauczyciel Malika oraz jeden z pierwszych egzegetów Koranu (mufassir).
Pretekstem do snucia opowieści przez Muhammada Ibn Kaba, była śmierć żony medyneńskiego uczonego
Al-Kasima Ibn Muhammada. Al-Kurazi pragnie tchnąć w duszę uczonego pocieszenie (tazijja) i przypomnieć o
niezmiennym porządku rzeczy. Wykorzystał w tym celu przypowieść z Midrasza znakomicie współgrającą z sytuacją,
w jakiej znalazł się Al-Kasim: „Pośród ludu izraelickiego żył mąż inteligentny, uczony, pobożny i gorliwy religijnie. Miał
żonę, którą był niezmiernie oczarowany i bardzo ją kochał. Kiedy żona zmarła, ogarnęła go głęboka rozpacz i żal po
jej starcie. Zamknął się w domu i ograniczył wszelki kontakt z ludźmi. Wieść o jego nieszczęściu dotarła do mądrej
kobiety. Postanowiła, że uda się do niego z pytaniem, które mąż ów musi wysłuchać bezpośrednio z jej ust. [Gdy
dotarła na miejsce,] dała znać, że stoi przed drzwiami i chce zadać pytanie.

-Chcę cię o coś zapytać – rzuciła kobieta już od progu.

-A o co? - zapytał.

-Wypożyczyłam od sąsiadki ozdobę, nosiłam przez jakiś czas, aż tu przysłano do mnie, abym ją zwróciła. Czy mam
ją zwrócić?

-Na Boga, tak!

-Ależ mam ją już długi czas!

-Masz obowiązek zwrócić im to, co pożyczyłaś. Pozwolono ci używać tej rzeczy wyłącznie przez jakiś czas.

-O, żeby Bóg był nad tobą litościwy! Czyż właśnie nie ty rozpaczasz, że Bóg użyczył tobie, a teraz nakazał zwrot!
Przecież On ma większe prawo od ciebie, aby domagać się zwrotu!

1
Wtedy przejżał na oczy, bowiem Bóg uświadomił go słowami tej kobiety” .

2z4 2011-02-13 15:55

Centrum Islamu w Białymstoku - strona główna - Imam - Dlaczego Moj... http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/imam/dlaczego-mojzesz-zdjal-sandaly/

Dlaczego Mojżesz zdjął sandały?

Muzułmanów interesowało interpretowanie zachowań rytualnych innowierców, czego dowodzić może kolejna relacja
zamieszczona we wspomnianym dziele Malika. Dlaczego Mojżesz musiał zdjąć sandały? Czy w tym postępowaniu
tkwi jakaś symbolika? Mojżesz stanął w świętej dolinie, dlatego ma zdjąć sandały (Koran 20:9-13). Muzułmanie
obserwowali zachowania rytualne żydów, którzy podczas modlitwy zzuwali obuwie. Pytanie o to, wyjaśniali
muzułmanom, że Mojżesz wchodząc w kontakt z Bogiem, musiał być czysty, a sandały, które nosił, były wykonane
ze skóry padłego osła. Rzecz jasna były skalane. Ta relacja pochodzi od konwertyty Kaba al-Ahbara, kiedyś rabina z
Jemenu: „Pewien człowiek zdjął sandały. -Dlaczego zdjąłeś sandały? Czyżbyś sugerował się wersetem z Koranu?:
Zdejmij sandały! Stoisz w świętej dolinie Tuwa. A czy wiesz, z czego były sandały Mojżesza? - wypytywał Kab.
-Zdjął je, ponieważ wykonane były ze skóry padłego osła. – powiedział Kab”.

Co zrobić z sandałami? Pociąć czy umyć?

Należy zauważyć, że oznaki świadomości odrębności religijnej islamu, znajdujemy w treści najważniejszych zabytków
piśmiennictwa religijnego, na przykład w dziele, późniejszego od Malika, Muslima. Tradycje pozamuzułmańskie były
krytykowane, gdy dochodziło do przyswajania zachowań nazbyt surowych (taszdid), wtedy nakazem islamu było
pozostawienie ich na rzecz zachowań lżejszych (muchalafa). W dziele Muslima, pośród relacji traktujących o
zachowaniach związanych z rytualnym oczyszczeniem obuwia (al-masch ala al-chuffajn), znajduje się wypowiedź
Towarzysza proroka Abu Musy al-Aszariego, który uzasadniał swoje surowe postępowanie: „Żydzi uważali, że jeśli
skóra na obuwiu zostanie skalana przez mocz, to należy miejsce skalane wyciąć nożycami”. Inny Towarzysz
proroka, Huzajfa, odbierał to zachowanie, jako nazbyt rygorystyczne. Liczył, że Abu Musa w końcu przestanie się
zachowywać tak rygorystycznie: „Miałem nadzieję, że w końcu wasz znajomy [Abu Musa], skończy raz na zawsze z
2
tym rygoryzmem” .

Co zawdzięczamy Jezusowi?

Oprócz tradycji z kręgu judaizmu, muzułmanie mieli styczność z tradycjami wywodzącymi się z licznych nurtów
chrześcijaństwa (nasranijjat). Wróćmy do dzieła imama Malika. Znajdujemy tam wypowiedzi przypisywane Jezusowi.
Imam z Medyny potraktował je w szczególny sposób, zamieszczając w ostatniej księdze swego dzieła (kitab
3
al-dżami), jakby na marginesie głównego nurtu tradycji. Znajdujemy tam kilka apoftegmatów . Malik nie wspomniał
skąd je zaczerpnął, po prostu „dotarły do niego (balagha)”. Są to pouczenia, które wydały się autorowi na tyle
dobrze oddające myśl chrześcijańską, zwłaszcza nurt ascetyczny, że zdecydował się je zacytować. W jednym,
mamy do czynienia z chrześcijańskimi regułami odżywiania się. Jezus poucza Synów Izraelickich, co mają jeść i pić.
Ma to być czysta woda, warzywa i chleb jęczmienny. Przy okazji ostrzega: „Unikajcie spożywania chleba pszennego,
jeśli go spożyjecie, nie będziecie wdzięczni, jak należy!”. W innym miejscu Jezus objaśnia kwestię predestynacji:
„Jezus mawiał: „Jeśliście gadułami, którzy nie wspominają często Boga, to wasze serca staną się zatwardziałe. Nie
zdajecie sobie sprawy, że sercu zatwardziałemu daleko do Boga! Nie patrzcie się na grzechy ludzkie, jakbyście nie
mieli nigdy z nimi się zetknąć, raczej patrzcie się na nie z pokorą. Jednych ludzi doświadczył los, a drugich
uszczęśliwił. Bądźcie miłosierni dla złamanych przez los (ahl al-bala) i sławcie Boga za wasze szczęście!”.

Nie da się zaprzeczyć, że muzułmanie sięgali po relacje, wiadomości i opowieści do otaczających ich tradycji
religijnych, lecz kiedy chodziło o sprawy religii, zachowali dostateczną dozę krytycyzmu, aby nie wierzyć we
wszystko, co znaleźli poza domeną islamu. W tym miejscu warto wrócić do Ibn Kasira, który we wstępie do
wielkiego komentarza Koranu (Tafsir al-Kuran al-azim) stwierdził, że tradycję pozamuzułmańską, w jej formie ustnej
lub pisemnej, należy traktować dwojako. Dawać jej wiarę, gdy zgadza się dokładnie z tradycją muzułmańską i nie
dawać jej wiary, gdy jest z tradycją islamu sprzeczna. Zwracał także uwagę, że można spotkać tradycje, które w
żaden sposób nie można zweryfikować tradycją islamu, dlatego zalecał tutaj powstrzymanie się od jakiejkolwiek
oceny, a tym bardziej od dawania im wiary lub niewiary.

3z4 2011-02-13 15:55

Centrum Islamu w Białymstoku - strona główna - Imam - Dlaczego Moj... http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/imam/dlaczego-mojzesz-zdjal-sandaly/

Literatura:

1.Ismail Albayrak, Re-evaluating the Notion of Isra’iliyyat, w: „Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi”,
Sayi XIII – XIV/2001 (Izmir), s. 69-98;

2.ks. Krzysztof Kościelniak, Sunna, hadisy i tradycjoniści. Wstęp do tradycji muzułmańskiej, Kraków 2006.

1Opowieść ta znajduje się wyłącznie w wersji „Al-Muwatty” Jahja Ibn Jahja al-Lajsiego. Por. Witold Tyloch, Opowieści mędrców Talmudu, Gdynia 1993, s. 212.

2Muslim, Al-Musnad as-sahih, nr hadisu 273 (wg numeracji Muhammada Fu'ada Abd al-Baqiego).

3Definicja „apoftegmatu” zob.: Praktyczny słownik biblijny, Warszawa 1994, s. 47.

Indeks
O islamie
Godziny modlitw
Kalendarz religijny
Imam
Kronika wydarzeń
Kontakt
Zdjęcia
Czytelnia
Czeczeni
Linki
ENGLISH
ARABIC
Liga Muzułmańska w RP
SSM (Podlasie)

Centrum Kultury Muzułmańskiej w Białymstoku

Powered by dzs.pl

4z4 2011-02-13 15:55