31. Wymień i omów główne instrumenty polityki monetarnej państwa.

Operacje Otwartego Rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku

centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową
sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych
papierów dłużnych banku centralnego.
Mają na celu kształtowanie płynności finansowej sektora bankowego.
Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków
utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank
centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku
międzybankowym.
Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski
polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych),
których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez
Radę Polityki Pieniężnej.
Znaczenie OOR dla gospodarki:
1) oddziałują na ilość pieniądza krążącego w gospodarce:
Jeśli BC kupuje papiery wartościowe → zwiększenie płynności BK → rośnie akcja
kredytowa → zwiększa się kreacja pieniądza przez BK → zwiększenie całkowitej
wielkości podaży pieniądza w gospodarce.
Odwrotna sytuacja występuje, gdy BC sprzedaje papiery wartościowe.
Poprzez OOR BC wpływa na:
- wysokość bazy monetarnej.
- akcję kredytową banków komercyjnych,
- podaż pieniądza w gospodarce.
2) stopy procentowe oferowane przez BC bankom komercyjnym kształtują
oprocentowanie wkładów i kredytów na rynku międzybankowym,
który jest istotnym elementem rynku pieniężnego
OOR jako instrument pp mają istotne zalety:
1) precyzyjny instrument kształtowania podaży pieniądza (inicjowany i
kontrolowany przez BC),
2) elastyczny instrument oddziaływania na gospodarkę (oddziałuje płynnie i
łagodnie),
3) ma bezpośredni i łatwo przewidywalny wpływ na płynność sektora
bankowego – możliwa szybka reakcja na niepożądane tendencje,
 4) OOR informują o zamierzonych kierunkach polityki pieniężnej BC, co jest
istotne dla uczestników rynku pieniężnego oceniających prawdopodobne
zmiany stopy % i stopy inflacji.
Najskuteczniejszy instrument polityki pieniężnej w krajach o rozwiniętych rynkach
finansowych.
Rezerwy obowiązkowe – Bank centralny nakłada na banki obowiązek
utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie
wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy
procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu
nadpłynności banków.
Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów
wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających
zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także
pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata.
Rezerwa obowiązkowa W Polsce utrzymywana jest na rachunkach w NBP.
Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 31
października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich
rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają
naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy
obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.
Stopa rezerw obowiązkowych spełnia 3 podstawowe funkcje:
- zapewnia płynność banku komercyjnego,
- ogranicza kreację pieniądza przez banki komercyjne,
- wskazuje na określoną relację pomiędzy wielkością
kreacji pieniądza, a wielkością obowiązkowych rezerw
gotówkowych utrzymywanych przez banki komercyjne.
Jeżeli stopa rezerw obowiązkowych rośnie, to oznacza, że system bankowy
charakteryzuje się dużą niepewnością i słabością, a jeżeli spadają, to system ten
jest bardziej stabilny i silniejszy.
Stopa rezerw obowiązkowych jest istotna w kreacji pieniądza w
gospodarce. Jest wielkością, która wpływa na mnożnik kreacji pieniądza (1/r). Jeśli
stopa rezerw obowiązkowych rośnie, to maleje całkowita wielkość podaży w
gospodarce, i odwrotnie, kiedy maleje – podaż pieniądza rośnie.
Operacje kredytowo-depozytowe
W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z
7-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań
najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego.
Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe,
prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy
oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje
kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku
pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu
lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP.
NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów
wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych
niedoborów płynności. Udzielany jest na następujących zasadach:
• zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie
może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,
• termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu
jego udzielenia,
• warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej
zaciągniętego kredytu.
Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania
krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty
przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z
należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są
oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej
(stopy depozytowej).
Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie
nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi
krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.
Polityka restrykcyjna: podniesienie stopy dyskontowej i lombardowej → rosną
stopy % w BC i na rynku → droższe kredyty - zastaje zahamowana akcja
kredytowa → zmniejsza się kreacja pieniądza przez BK → zmniejszenie całkowitej
podaży pieniądza w gospodarce.
Innym rodzajem kredytu refinansowego, jaki BC może udzielić bankom
komercyjnym jest kredyt wekslowy. Polega on na sprzedaży BC weksli
handlowych wykupionych od klientów. Sprzedaż następuje po określonej cenie,
którą jest stopa redyskontowa, ustalona przez BC.
Wysokość stopy redyskontowej wpływa na wysokość kredytów zaciąganych przez
BK. Jej wzrost zmniejsza ilość redyskontowanych weksli, ponieważ bankom
komercyjnym nie opłaca się pozbywać wierzytelności po zbyt niskiej cenie.
Wzrost stopy redyskontowej oznacza niższą cenę weksli, co pogarsza płynność
finansową banków – w efekcie maleje wartość udzielanych przez nie kredytów.
Natomiast niższa stopa redyskontowa oznacza wyższą cenę sprzedaży weksli, co
wpływa na zwiększenie rezerw BK i zwiększa wartość udzielanych przez nie
kredytów.