K O M I T E T R E D A K C Y J N Y IBM

Redaktor Naczelny
Adam Andrzejewski M I N I S T E R S T W O B U D O W N I C T W A
Redaktorzy chiałomi: I PRZEMYSŁU MATERIAŁÓW B U D O W L A N Y C H
Władysław Czajka, Wanda Lillerer
Władysław Skoczek, Józef Vagtmdh

Adres Redakcji:
Prace Instytutu Bu d ow n i ctwa M i e s z k a n i o w e g o
WARSZAWA ul. NOWY Ś W I A T 6-1

Rysunki dostarczył autor

Okładkę- projektował
Jerzy Wilk
Redaktor techniczny
MARIA GRĄBCZEWSKA
Zbigniew Kłoś
728.1: 693.31

JAK SAMEMU ZBUDOWAĆ

DOMEK Z GLINY

W Y D A N I E II

w A R s z A w A

W Y D A W N I C T W O » A R K A D Y *
B U D O W N I C T W O — SZTUKA — A R C H I T E K T U R A
 I

GO P O W I N N I Ś M Y W I E D Z I E Ć O B U D O W N I C T W I E Z G L I N Y

1. Zamiast wstępu
I
SPIS TREŚCI
str. N a p e w n o niewiele osób s p o ś r ó d b u d u j ą c y c h m a ł e , w ł a s n e
I. CO POWINNIŚMY WIEDZIEĆ O BUDOWNICTWIE domki z a s t a n a w i a ł o się po powzięciu decyzji b u d o w y n a d b a r d z o
Z GLINY 3 istotnym zagadnieniem „z czego budować".
1. Z a m i a s t w s t ę p u . 3 Na p i e r w s z y rzut oka m o g ł o b y się w y d a w a ć , że dla zrealizo­
2 . G l i n a j a k o miejscowy m a t e r i a ł b u d o w l a n y . . . . 4
wania b u d o w y n a j p r o s t s z ą rzeczą będzie z a m ó w i ć o d p o w i e d n i ą
3 . Zasadnicze w a r u n k i , j a k i m p o w i n i e n o d p o w i a d a ć b u d y n e k
ilość cegły, w a p n a , c e m e n t u , d r e w n a , d a c h ó w k i , tj. u c z y n i ć to,
z gliny 7
4 . Charakterystyka projektu przykładowego . . . . 8 co się z a z w y c z a j robi 1 przy b u d o w i e d u ż y c h obiektów m i e s z k a l ­
n y c h o r a z zlecić w s z y s t k i e r o b o t y z e s p o ł o m w y k w a l i f i k o w a n y c h
II. JAK PRZYGOTOWAĆ MATERIAŁY I ELEMENTY DO
r o b o t n i k ó w . Z a p o m i n a m y j e d n a k , ż e takie m a t e r i a ł y b u d o w l a n e
BUDOWY 12
1. B a d a n i e jakości gliny j a k o m a t e r i a ł u b u d o w l a n e g o . . 12 j a k c e g ł a , częściowo c e m e n t i w a p n o , n i e z b ę d n e p r z y b u d o w l a c h
2. M a t e r i a ł y b u d o w l a n e p o t r z e b n e do w y k o n a n i a b u d y n k u przemysłowych i dużych osiedlach miejskich o konstrukcjach
wg p r o j e k t u p r z y k ł a d o w e g o . . 13 bardziej skomplikowanych, w mniejszych budynkach i domkach
3. J a k w y k o n a ć bloki gliniane i c e m e n t o w o - g l i n i a n e .. . 15 j e d n o r o d z i n n y c h , czyli tzw. niskim b u d o w n i c t w i e , d o s k o n a l e za­
4. J a k p r z y g o t o w a ć m a s ę glinianą i d e s k o w a n i e do w y k o n a n i a
s t ą p i ć m o ż n a m a t e r i a ł a m i m i e j s c o w y m i , j a k np. k a m i e ń , g l i n a ,
ścian z gliny ubijanej . . 24
5. J a k w y k o n a ć n a d p r o ż a z gliny 27 żużel kotłowy, żwir, piasek. Z a s t o s o w a n i e t e g o r o d z a j u s u r o w ­
6. J a k w y k o n a ć w a ł k i s ł o m i a n e dla w y p e ł n i e n i a s t r o p u ców, z n a j d u j ą c y c h się często w pobliżu m i e j s c a b u d o w y i d l a t e ­
I I I . J A K BUDOWAĆ 38 go nazywanych m a t e r i a ł a m i miejscowymi, wpłynie znacznie na
1. Wytyczenie b u d y n k u 39 p o t a n i e n i e w y k o n y w a n e g o b u d y n k u , b o n p . u ż y w a j ą c d o budowy
2. W y k o p y 32 glinę, w y k o r z y s t u j e m y b e z p ł a t n y m a t e r i a ł b u d o w l a n y , j a k i m jest
3. F u n d a m e n t y i izolacje 33 glina wydobyta z wykopów pod fundamenty i piwnice. Jest
4. Ściany i k o m i n y . , 36
j e s z c z e i n n a p r z y c z y n a , która w p ł y n i e n a o b n i ż e n i e kosztu b u d o ­
5. K o n s t r u k c j a i p o k r y c i e d a c h u 4'6
w y przez o g r a n i c z e n i e s t o s o w a n i a m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h po­
6. Osadzenie okien, d r z w i i p o d o k i e n n i k ó w 46
7 . Stropy . . . . . . . . . . . . 4 7 chodzenia przemysłowego. Czynnikiem tym jest t r a n s p o r t m a t e ­
8. Ściany działowe na p o d d a s z u 48 r i a ł ó w b u d o w l a n y c h z miejsca produkcji n a - p l a c b u d o w y — d u ż a
9. T y n k i z e w n ę t r z n e i w e w n ę t r z n e 58 pozycja w o g ó l n y m koszcie b u d o w y , z a l e ż n a od c i ę ż a r u p r z e w i e ­
10. R o b o t y w y k o ń c z e n i o w e . . . 5 3
zionych materiałów.
Wykaz piśmiennictwa 55
J e ś l i chodzi o użycie do b u d o w y s u r o w c ó w miejscowych, to

3
 (sieczka, plewy, suchy w r z o s ) posiada lepsze od cegły wła­
t r z e b a powiedzieć, że nie ma w tej d z i e d z i n i e w z a s a d z i e złych ściwości;
m a t e r i a ł ó w ; n a l e ż y tylko u m i e ć z a s t o s o w a ć j e w ł a ś c i w i e d o da­
b) p o s i a d a lepszą od c e g ł y z d o l n o ś ć g r o m a d z e n i a ( a k u m u ­
nej budowy. J e ś l i tu i ó w d z i e o b s e r w u j e m y n i e p o w o d z e n i a p r z y
lacji) .ciepła, które oddaje p r z y niższej t e m p e r a t u r z e pomiesz­
budowie z m a t e r i a ł ó w m i e j s c o w y c h , to p o w o d e m z pewnością
czenia;
nie jest s a m m a t e r i a ł , lecz j e g o n i e w ł a ś c i w e i n i e u m i e j ę t n e uży­
cie do b u d o w y . c) izolacja dźwiękowa ( t ł u m i e n i e g ł o s u ) — w m u r a c h wyko­
n a n y c h z gliny — jest r ó w n i e ż lepsza niż w m u r a c h c e g l a n y c h ;
d) g l i n a p o s i a d a w ł a ś c i w o ś c i k o n s e r w u j ą c e d r e w n o , tzn.
2. Glina jako miejscowy materiał budowlany d r e w n i a n e e l e m e n t y (belki s t r o p o w e , m u r ł a t y itp.) z a m k n i ę t e w
ś c i a n i e g l i n i a n e j przez wiele lat nie w y k a z u j ą z m i a n spowodo­
G l i n a — s u r o w i e c s p o t y k a n y na p r a w i e c a ł y m o b s z a r z e n a s z e ­ w a n y c h b u t w i e n i e m lub z n i s z c z e n i e m p r z e z g r z y b ;
go kraju — jest j e d n y m ze s t o s o w a n y c h od d a w n a miejscowych
e) g l i n a jest n i e p a l n a , a ś c i a n y z g l i n y o g r u b o ś c i powyżej
materiałów budowlanych. Jak bardzo długowieczne są budynki 25 cm u w a ż a się za o g n i o o d p o r n e ;
z gliny — świadczą istniejące w r ó ż n y c h k r a j a c h do dziś kilku­
f) do o g r z a n i a b u d y n k u z gliny p o t r z e b a 2 0 % mniej opalu,
s e t l e t n i e rezydencje m a g n a c k i e . d w o r y szlacheckie, b u d y n k i gos­
niż do o g r z a n i a b u d y n k u z c e g ł y o takiej s a m e j g r u b o ś c i
p o d a r c z e o r a z cały s z e r e g m n i e j s z y c h i większych b u d y n k ó w o
ścian;
ś c i a n a c h w y k o n a n y c h z s u r o w e j gliny. W P o l s c e n a j b a r d z i e j z n a ­
g) ś c i a n y z g l i n y są ś c i a n a m i „ o d d y c h a j ą c y m i " , tzn. wsku­
ne b u d y n k i z gliny to p a ł a c w - T a r c h o m i r a e k/Warszawy, U n i w e r ­
tek zdolności p r z e n i k a n i a p o w i e t r z a w y r ó w n u j ą w i l g o t n o ś ć po­
s y t e t L u d o w y k/Ojcowa, szkoła w Kasince Malej k/Limanowej
m i e s z c z e ń przez p r z y j m o w a n i e w z g l ę d n i e o d d a w a n i e wilgoci.
domy mieszkalne w pow. Limanowa k/Rabki, we wsi Bedlno
Zalet aż tyle. A w a d y ? Są też:
k/Kutna o r a z p i ę t r o w y b u d y n e k m i e s z k a l n y w y k o n a n y o s t a t n i o
aj b u d o w n i c t w o z gliny w y m a g a dużej s t a r a n n o ś c i w y k o n a ­
na terenie n o w e g o osiedla w S k a w i n i e i wiele innych. Za g r a ­
nia, aby budując z g o d n i e z w y m a g a n i a m i , w y k o r z y s t a ć wszyst­
nicą, a p r z e d e w s z y s t k i m w Niemieckiej Republice D e m o k r a t y c z ­
kie z a l e t y gliny, a u n i k n ą ć jej w a d ;
nej g l i n a j e s t m a t e r i a ł e m b u d o w l a n y m t r a k t o w a n y m p o w a ż n i e
b ) k o n i e c z n a jest s t a t a o c h r o n a b u d y n k u p r z e d n a d m i a r e m
na r ó w n i z cegłą, c e m e n t e m i in., a p o w s t a j ą c e osiedla m i e s z k a ­
wilgoci, g d y ż g l i n a jest n a s i ą k l i w a , a n a s i ą k a j ą c wodą traci
n i o w e o dwu- a n a w e t t r z y k o n d y g n a c y j n y c h b u d y n k a c h b u d o w a ­
swoją w y t r z y m a ł o ś ć ;
ne są z g l i n y p r z y całkowicie z m e c h a n i z o w a n y m s y s t e m i e pracy,
c) b u d o w n i c t w o z gliny ubijanej jest „ s e z o n o w e " , g d y ż bu­
t z n . p r z y użyciu t r a n s p o r t e r ó w , m i e s z a r e k d o z a p r a w , kolejek
d o w a z gliny ubijanej m u s i być u k o ń c z o n a w t a k i m czasie,
roboczych, m e c h a n i c z n y c h ubijaków itp. S t o s o w a n i e gliny w bu­
aby c a ł k o w i t e w y s c h n i ę c i e ścian n a s t ą p i ł o przed n a s t a n i e m je­
downictwie wynika niewątpliwie z potrzeb gospodarki narodo­
siennych przymrozków.
wej, ale nie wolno n a m b u d o w n i c t w a z gliny traktować jako
G l i n a w i l g o t n a p r z e m a r z a łatwiej niż c e g ł a , g d y ż po ubiciu
przejściowej konieczności. ,Glina jest doskonałym materiałem
p o z b a w i o n a jest takiej p o r o w a t o ś c i , jaką ma c e g ł a po wypale­
b u d o w l a n y m i to b a r d z o t a n i m , bo u z y s k a n y m z w y k o p ó w pod
niu. D o p r z y g o t o w a n e j m a s y g l i n i a n e j dodaje się r ó ż n e domie­
f u n d a m e n t y i piwnice lub z i n n e g o niezbyt o d l e g ł e g o od p l a c u
szki o r g a n i c z n e , j a k s ł o m a , s u c h y w r z o s itd., które mają za z a d a ­
b u d o w y miejsca. B u d o w n i c t w o ' z g l i n y z a s p o k a j a z u p e ł n i e wy­
nie s c h u d z e n i e gliny, zwiększając j e d n o c z e ś n i e jej wartości
m a g a n i a techniczne i higieniczne współczesnego mieszkania. cieplne.
J a k i e są zalety gliny, j a k o m a t e r i a ł u b u d o w l a n e g o ? A więc:
J e d n y m z e s p o s o b ó w w y k o r z y s t a n i a gliny d o b u d o w y ścian
a) glina pod w z g l ę d e m p r z e w o d n o ś c i cieplnej nie u s t ę p u j e jest ubijanie jej w d e s k o w a n i u , czyli tzw. glinobitka. Z gliny
cegle, a przy dodaniu większej ilości domieszek włóknistych
5
4
m o ż e m y r ó w n i e ż w y k o n a ć bloki, k t ó r e po w y s c h n i ę c i u s t a n o w i ą zaprawy cementowo-glinianej; szybkie wysychanie ścian, ze
d o b r y i t r w a ł y m a t e r i a ł do b u d o w y ś c i a n b u d y n k u . G l i n a roz­ w z g l ę d u n a m a ł ą ich w i l g o t n o ś ć , u m o ż l i w i a w y k o n a n i e o b u s t r o ­
r o b i o n a wodą i d o k ł a d n i e p r z e m i e s z a n a z c e m e n t e m i p i a s k i e m n n e j w y p r a w y w k r ó t k i m c z a s i e po ich w y k o n a n i u .
daje n a m t w o r z y w o w o d o o d p o r n e n a z y w a n e t w o r z y w e m cemen- Wadą tego systemu, w porównaniu z systemem ubijanym,
towo-gl i m a n y m , które m o ż n a u ż y ć d o w y p r a w y , z a p r a w o r a z d o jest zwiększona ilość p r a c y p r z y p r o d u k c j i bloków glinianych.
w y k o n a n i a e l e m e n t ó w n i e w y p a l a n y c h , j a k c e g ł a , p u s t a k i , da­ Z w i ę k s z o n ą ilość robocizny, która jest zresztą wybitnie niefa­
c h ó w k a , bloki itp. P ł y t y ze s ł o m y u g l i n i o n e j z b r o j o n e d r e w n i a n y ­ c h o w a , w y k o n a ć m o ż e m y w e w ł a s n y m z a k r e s i e . P r a c a nie jest
mi w k ł a d k a m i służą do b u d o w y lekkich ś c i a n e k d z i a ł o w y c h lub ciężka i m a m y tu m o ż l i w o ś ć o b n i ż e n i a k o s z t ó w b u d o w y .
jako element wypełniający przestrzeń pomiędzy belkami
stropowymi. 3. Zasadnicze warunki, jakim powinien odpowiadać budynek
Istnieją, jak podaliśmy wyżej, dwa sposoby wykonywania z gliny
ś c i a n : u b i j a n i e gliny w d e s k o w a n i u lub m u r o w a n i e z suchych
b l o k ó w g l i n i a n y c h . Ś c i a n y z gliny u b i j a n e j mają p r z e d e wszy­ J a k o ś ć w y k o n a n e g o b u d y n k u zależy w z n a c z n y m s t o p n i u od
s t k i m tę zaletę, że g l i n a m o ż e być u ż y t a p r a w i e w p r o s t z wyko­ umiejętnego wykorzystania technicznych własności materiału
pów; n a k ł a d robocizny jest m a ł y , b o p o l e g a j e d y n i e n a przero­ budowlanego, z którego wykonane zostaną zasadnicze elementy
bieniu m a s y g l i n i a n e j i ubiciu jej w d e s k o w a n i u . W y k o n a n i e jest budynku. Nieznajomość zagadnienia oraz zaniedbanie przestrze­
ł a t w e , nie w y m a g a s p e c j a l n y c h u r z ą d z e ń . W a d ą n a t o m i a s t t e g o gania pewnych przepisów powoduje najczęściej nieobliczalne
s y s t e m u jest to, że: s k u t k i i z n i e c h ę c a b u d u j ą c y c h do s t o s o w a n i a d a n e g o m a t e r i a ł u
a ) duże o s i a d a n i e ś c i a n e k w s k u t e k s k u r c z u p r z y w y s y c h a n i u do b u d o w y .
o g r a n i c z a możliwości k o n s t r u k c y j n e i nie p o z w a l a na s t o s o w a n i e P r z y s t ę p u j ą c do b u d o w y z gliny p o w i n n i ś m y p a m i ę t a ć o głów­
k o n s t r u k c j i m i e s z a n y c h , j a k n p . o b r a m o w a ń okien i d r z w i cegłą, n e j z a s a d z i e : g l i n a nie lubi w o d y ani n a d m i a r u wilgoci, nale­
s ł u p ó w i filarów w ś c i a n a c h w e w n ę t r z n y c h z b e t o n u , d r e w n a , ży więc p a m i ę t a ć p r z e d e w s z y s t k i m o z a b e z p i e c z e n i u b u d y n k u
cegły; p r z e d wilgocią. M u r y f u n d a m e n t o w e i p i w n i c z n e m u s z ą być wy­
k o n a n e n a wysokości c o n a j m n i e j 5 0 c m p o n a d p o z i o m e m t e r e n u ,
b) p o w o l n e w y s y c h a n i e ś c i a n o g r a n i c z a c z a s b u d o w y do ok­
w celu z a b e z p i e c z e n i a ś c i a n p r z e d o d p r y s k a m i d e s z c z u i topnie­
resu od m a j a do końca s i e r p n i a ( g l i n a w s t a n i e w i l g o t n y m nie
j ą c y m ś n i e g i e m . F u n d a m e n t y m u s z ą być w y k o n a n e z r e g u ł y z
j e s t m r o z o o d p o r n a , a więc p r z y z a m a r z a n i u i o d m a r z a n i u m >że
m a t e r i a ł ó w o d p o r n y c h n a wilgoć, takich j a k c e g ł a , k a m i e ń , beton,
n a s t ą p i ć z n i e k s z t a ł c e n i e , a n a w e t z n i s z c z e n i e części m u r u ) .
bloki c e m e n t o w o - g l i n i a n e . G l i n a nie n a d a j e się do w y k o n a n i a
N i e d o g o d n o ś c i te u s u w a s y s t e m w y k o n y w a n i a ś c i a n z wysu­
f u n d a m e n t ó w , i m u r ó w p i w n i c z n y c h ze w z g l ę d u na b r a k odpor­
s z o n y c h bloków g l i n i a n y c h . T e n s y s t e m b u d o w y m a n a s t ę p u j ą c e
ności na d z i a ł a n i e wilgoci i wody. W i e d z ą c , że n a j g r o ź n i e j s z y m
zalety:
w r o g i e m b u d o w n i c t w a z gliny jest n a d m i a r wilgoci, n a l e ż y bar­
a) w y r ó b bloków może być p r o w a d z o n y od w i o s n y do końca d z o d o k ł a d n i e w y k o n a ć izolacje p o z i o m e w n a s t ę p u j ą c y c h miej­
września, bloki mogą być przygotowane wcześniej, nawet w s c a c h : oprócz n o r m a l n e j izolacji poziomej w m u r z e p i w n i c z n y m ,
roku poprzedzającym budowę; pod s t r o p e m p i w n i c z n y m lub pod p o d ł o g ą p a r t e r u , (w b u d y n k u
b) o s i a d a n i e ścian w y k o n a n y c h z w y s u s z o n y c h bloków jest niepodpiwniczonym), dodatkową pod podokicnnikami wszyst-
prawie takie jak murów ceglanych na zaprawie wapiennej; tkich o t w o r ó w okiennych o r a z n a g ó r n y m z a k o ń c z e n i u m u r ó w .
c ) m a l a w i l g o t n o ś ć ścian ( w i l g o ć w p r o w a d z a j e d y n i e z a p r a ­ T a o s t a t n i a izolacja m a z a z a d a n i e o c h r o n ę ś c i a n przed zawil­
wa, bloki są suche) p o z w a l a p r z e d ł u ż y ć o k r e s b u d o w y do późnej goceniem w razie ewentualnego uszkodzenia pokrycia dacho­
jesieni, a n a w e t w c z a s i e zimy pod w a r u n k i e m z a s t o s o w a n i a wego.

7
6
 G r u b o ś ć ścian zależy nie tylko od w y m a g a ń w y t r z y m a ł o ś c i o ­
wych, ale i od w a r u n k ó w k l i m a t y c z n y c h . W w a r u n k a c h polskich
g r u b o ś ć ścian z e w n ę t r z n y c h z gliny w y k o n a n y c h z a r ó w n o syste­
m e m u b i j a m y m , jak i z bloków g l i n i a n y c h p o w i n n a wynosić nie
m n i e j j a k 50 cm. W e w n ę t r z n e ś c i a n y k o n s t r u k c y j n e , tzn. t a k i e ,
na których opiera się k o n s t r u k c j a s t r o p u lub klatki schodowej,,
muszą p o s i a d a ć co n a j m n i e j 30 cm g r u b o ś c i .
M u r y k o m i n ó w nie m o g ą być w y k o n a n e z gliny, ponieważ
zbyt w y s o k a t e m p e r a t u r a , g a z y s p a l i n o w e i r ó ż n i c a t e m p e r a t u r
w e w n ą t r z k a n a ł u d y m o w e g o może s p o w o d o w a ć u s z k o d z e n i e ścia­
nek bocznych. B u d u j e m y więc k o m i n y z c e g ł y c e r a m i c z n e j lub
cegły c e m e n t o w o - g l i n i a n e j , niezwiązane zupełnie ze ścianą z.
gliny ubijanej, j a k o tzw. filary w o l n o s t o j ą c e . R o b i m y to d l a t e g o ,
że ś c i a n a z gliny ubijanej będzie o s i a d a ł a z n a c z n i e więcej od ko­
m i n a w y k o n a n e g o z cegły, co m o ż e s p o w o d o w a ć pęknięcie w
miejscach połączeń k o m i n a i ściany, a w w o l n o s t o j ą c e j k o n s t r u ­
kcji k o m i n a — o s i a d a n i e obu e l e m e n t ó w będzie n a s t ę p o w a ł o swo­
bodnie, n i e z a l e ż n i e od siebie. S t r o p y w b u d y n k a c h z gliny m o g ą
być w z a s a d z i e r ó ż n y c h typów. N a d p i w n i c a m i m o g ą być takie
jak w zwykłym budynku murowanym, na innych kondygna­
cjach p o ż ą d a n e są lekkie s t r o p y . O d s t ę p y p o m i ę d z y o k n a m i , czyli
fzw. filarki międzyokienne, muszą posiadać szerokość co naj­
mniej 65 cm, a filarki m i ę d z y d r z w i o w e — 80 cm. S a m otwór nie
powinien być szerszy od 1,20 m, a z w i ę k s z e n i e rozpiętości otwo­
r u w y m a g a d o d a t k o w y c h obliczeń s t a t y c z n y c h .

4. Charakterystyka projektu przykładowego

P o d a n y niżej p r z y k ł a d o w y projekt j e d n o r o d z i n n e g o d o m k u
p r z e w i d z i a n y do w y k o n a n i a z gliny, o d p o w i a d a w s z y s t k i m wy­
m a g a n i o m , jakie się s t a w i a b u d o w n i c t w u ' z gliny (rys. la, b ) .
U k ł a d j e g o jest prosty. K o n s t r u k c y j n a ś r o d k o w a ś c i a n a grub.
40 cm łączy p o d ł u ż n e ś c i a n y z e w n ę t r z n e , u s z t y w n i a j ą c w ten
sposób całą k o n s t r u k c j ę d o m k u . Z a p r o j e k t o w a n y domek s k ł a d a
się z d u ż e g o pokoju, kuchni i łazienki na p a r t e r z e i dwóch pokoi
s y p i a l n y c h i stryszku na p o d d a s z u . B u d y n e k jest całkowicie pod­
piwniczony. Wyposażenie i n s t a l a c y j n e jest pełne, tzn. przewi-

8
dziano instalację wodociągową, kanalizacyjną i elektryczną.
O g r z e w a n i e piecowe, gorąca woda w łazience —z węglowego
pieca k ą p i e l o w e g o .
 p o s a d a w i e n i a stopy f u n d a m e n t o w e j , czyli n a j n i ż s z e g o p u n k t u za­
g ł ę b i e n i a f u n d a m e n t ó w (rys. 5 ) . G d y b y ś m y m u s i e l i d o d a t k o w o
w y d o b y w a ć glinę z i n n e g o miejsca działki, w y ś l e m y jesz-
cze j e d e n komplet próbek do z b a d a n i a ,
licząc na 1 komplet próbek około
2CO m2 powierzchni pokładu gliny.
II Komplet próbek w ilości 4 litrów
(8 kg) każda próbka, powinien
być starannie opakowany, najlepiej
JAK PRZYGOTOWAĆ MATERIAŁY I ELEMENTY
u m i e s z c z o n y w podzielonej na części
DO BUDOWY
skrzyneczce z podaniem głębokości,
z jakiej poszczególne próbki były
1. Badanie jakości gliny jako materiału budowlanego
pobrane. Do wysyłanych próbel-
należy dołączyć kartkę z następu­
P r z e d p r z y s t ą p i e n i e m do robót m u s i m y u z y s k a ć opinię o przy­
jącymi danymi:
d a t n o ś c i gliny do budowy.
1) imię, n a z w i s k o i a d r e s w y s y ł a j ą c e g o ,
P o n i e w a ż są r ó ż n e g a t u n k i glin, a k a ż d y z nich w y m a g a in­
2) miejsce (powiat, miejscowość, ulica i nr) b u d o w y ,
n e g o p r z y g o t o w a n i a d o budowy, p o s i a d a n ą n a d z i a ł c e g l i n ę mu­
3) p r z e z n a c z e n i e b u d y n k u i ilość k o n d y g n a c j i ,
simy poddać badaniom laboratoryjnym.
4) określenie miejsca p o b r a n i a próbek ( n a p l a c u b u d o w y czy
R o z r ó ż n i a m y gliny t ł u s t e , ś r e d n i e i c h u d e . Gliny p o d g ó r s k i e
poza p l a c e m b u d o w y ) ,
w y s t ę p u j ą c e na P o d k a r p a c i u posiadają dużą s p o i s t o ś ć i k u r c z ą c
5) głębokość p o b r a n i a p o s z c z e g ó l n y c h próbek.
się w czasie w y s y c h a n i a nie wykazują g ę s t y c h s p ę k a ń . S ą b a r d z o
Przesłane przez Ośrodek Instruktażowo-Szkoleniowy w Kra­
d o b r y m m a t e r i a ł e m b u d o w l a n y m , z a r ó w n o do ubijania w desko- ^
k o w i e orzeczenie b a d a n i a gliny dla celów b u d o w l a n y c h jest obo­
w a n i u , jak i do produkcji bloków. Gliny n i z i n n e występują w n a j ­
wiązujące i m u s i być d o k ł a d n i e p r z e s t r z e g a n e . W orzeczeniu,
p r z e r ó ż n i e j s z y c h o d m i a n a c h n a t e r e n i e c a ł e g o kraju. Zbyt t ł u s t e
prócz określenia p r z y d a t n o ś c i g l i n y do celów b u d o w l a n y c h , po­
n a d a j ą się do b u d o w y tylko po s c h u d z e n i u p i a s k i e m , drobno­
d a n y z o s t a n i e d o k ł a d n y s k ł a d m i e s z a n e k w z a l e ż n o ś c i od wyni­
z i a r n i s t y m ż w i r e m lub d o d a t k a m i o r g a n i c z n y m i , jak s ł o m a ,
ków p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń gliny n a spoistość, skurcz, wodo-
w r z o s itp. G l i n y występują p r a w i e w s z ę d z i e : na zboczach gór,
o d p o r n o ś ć i z a w a r t o ś ć w a p n a o r a z innych s k ł a d n i k ó w szkodli­
n a d b r z e g a m i rzek, na łąkach — lecz m u s i m y p a m i ę t a ć , że każ­
wych.
dy g a t u n e k gliny p o s i a d a inne w ł a ś c i w o ś c i , czyli m u s i być ina­
Z a n i e d b a n i e z b a d a n i a gliny p o w o d u j e p r z y k r e n i e s p o d z i a n k i
czej do b u d o w y p r z y g o t o w a n y .
w wykonanym budyku (pęknięcia ścian, wskutek zbyt dużego
Z miejsca w y b r a n e g o pod b u d o w ę d o m k u p o b i e r a m y próbki
s k u r c z u za tłustej gliny w czasie w y s y c h a n i a ) .
gliny, które p r z e s y ł a m y do z b a d a n i a l a b o r a t o r y j n e g o do O ś r o d k a
I n s t r u k t a ż o w o - S z k o l e n i o w e g o B u d o w n i c t w a z M a t e r i a ł ó w Miej­
2. Materiały budowlane potrzebne do w y k o n a n i a budynku we­
scowych w Krakowie, ul. M o n i u s z k i 42. W y k o n y w a n e przez O ś r o ­
dług projektu przykładowego
dek b a d a n i a i w y d a w a n e orzeczenia są b e z p ł a t n e . P o n i e w a ż po­
s z c z e g ó l n e w a r s t w y gliny m o g ą p o s i a d a ć i n n e w ł a ś c i w o ś c i —
próbki m u s z ą być p o b r a n e z różnej głębokości, lecz z j e d n e j i tej Ponieważ chcemy wykorzystać w jak największym stopniu
s a m e j studzienki, tzn. po zdjęciu w i e r z c h n i e j w a r s t w y ziemi ro­ m i e j s c o w e m a t e r i a ł y b u d o w l a n e , z a s t o s u j e m y je w z a s a d n i c z y c h
ślinnej z głębokości 00 cm, z g ł ę b o k o ś c i 120 cm o r a z z głębokości e l e m e n t a c h b u d y n k u (rys. 6 ) , a więc:

13
12
— f u n d a m e n t y — w y k o n a m y z k a m i e n i a ł a m a n e g o lub M u s i m y z a o p a t r z y ć się j e d y n i e w t a k i e m a t e r i a ł y b u d o w l a n e pro­
p o l n e g o , albo z bloków lub p u s t a k ó w c e m e n t o w o - g l i n i a n y c h , d u k c j i p r z e m y s ł o w e j , j a k w a p n o , c e m e n t , g w o ź d z i e , szkło o r a z
— ściany z e w n ę t r z n e i w e w n ę t r z n e — z gliny d r e w n o i gotową s t o l a r k ę o k i e n n ą i d r z w i o w ą .
ubijanej w d e s k o w a n i u albo z s u c h y c h b l o k ó w g l i n i a n y c h , Przed rozpoczęciem robót musimy zgromadzić na działce
— ściany d z i a ł o w e — a ) n a p a r t e r z e — z bloków glinia­ budowlanej wszystkie potrzebne materiały, a przede wszystkim
n y c h , b) na p o d d a s z u — z płyt t r z c i n o w y c h albo z płyt z lek­ m a t e r i a ł na więźbę d a c h o w ą i pokrycie, aby po u k o ń c z e n i u ścian
kiej gliny, z gliny n a t y c h m i a s t budynek pokryć dachem. W celu zaopa­
trzenia budowy w odpowiednią ilość potrzebnych materiałów
nstalamy wg elementów budynku, jakie potrzebne nam będą
m a t e r i a ł y budowlane, jakie elementy w y k o n a m y sami, a jakie
t r z e b a będzie zlecić d o w y k o n a n i a fachowcom; p r z y g o t o w u j e m y
m a ł y m a g a z y n e k ( s z o p k ę ) , w k t ó r y m będą l e ż a ł y m a t e r i a ł y w r a ­
ż l i w e na z a w i l g o c e n i e , a wiec p r z e d e w s z y s t k i m c e m e n t , w a p n o
p a l o n e , p a p a a poza t y m s z k ł o o r a z g w o ź d z i e , okucia i d r o b n e
n a r z ę d z i a do p r a c y . C e m e n t d o s t a r c z a n y w 50 kg w o r k a c h papie­
r o w y c h u k ł a d a m y na p o m o ś c i e z desek na l e g a r k a c h z d a l a od
.ścian z e w n ę t r z n y c h w s t o s y n a j w y ż e j po 10 w o r k ó w , gdyż w y ż s z e
w a r s t w y powodują p ę k a n i e w o r k ó w w w a r s t w a c h dolnych. Ce­
m e n t nie powinien być m a g a z y n o w a n y dłużej niż 3 miesiące,
g d y ż przez d ł u ż s z e m a g a z y n o w a n i e t r a c i . n a w a r t o ś c i . W a p n o
p a l o n e j e s t b a r d z o w r a ż l i w e na wilgoć, a p o n i e w a ż w okresie ma­
g a z y n o w a n i a n a s t ę p u j e j e g o c h e m i c z n y r o z k ł a d , p r z e z zbyt dłu­
g i e p r z e t r z y m y w a n i e t r a c i ono swą w a r t o ś ć użytkową, a j e d n o ­
c z e ś n i e w s k u t e k z a g r z a n i a się m o ż e s p o w o d o w a ć p o ż a r . D l a t e g o
lepiej będzie w a p n o p a l o n e z g a s i ć i n a z i m ę z a d o ł o w a ć . P a p ę
u s t a w i a się w r u l o n a c h p i o n o w o , g d y ż w pozycji leżącej r u l o n y
m o g ą ulec s p r a s o w a n i u i sklejeniu a p a p a — z n i s z c z e n i u . Inne
— k o m i n — . z cegły cernentowo-glinianej, m a t e r i a ł y , j a k k a m i e ń , cegła, piasek, d a c h ó w k a i d r e w n o — zgro­
— p r z e s k l e p i e n i a o t w o r ó w okiennych i drzwiowych — m a d z o n e są w t a k i m miejscu, aby nie u t r u d n i a ł y p r z e j a z d ó w i
z beleczek g l i n i a n y c h , z b r o j o n y c h d r e w n e m , przygotowywania masy glinianej i zapraw.
— strop drewniany nad parterem wypełniony płytami P o z a t y m p o w i n n i ś m y z a p e w n i ć sobie w o d ę n a p l a c u b u d o w y
trzcinowymi lub wałkami owiniętymi uglinionymi warko­ p r z e z w y k o p a n i e s t u d n i lub d o p r o w a d z e n i e z sieci miejskiej.
c z a m i ze słomy, —
— posadzki p i w n i c z n e — c e m e n t o w o - g l i n i a n e (rys. 6 ) .
Te elementy wykonamy sami, używając zbadanej gliny od­ 3. Jak w y k o n a ć bloki gliniane i cementowo-gliniane
powiednio przygotowanej wg załączonej do orzeczenia recep­
t u r y . P o z a gliną inne m a t e r i a ł y m i e j s c o w e , j a k k a m i e ń o r a z wy­ P o s i a d a j ą c orzeczenie z b a d a ń l a b o r a t o r y j n y c h p r z y s t ę p u j e m y
k o n a n e z s u r o w c a m i e j s c o w e g o p ł y t y t r z c i n o w e lub s ł o m i a n e , są d o p r z y g o t o w a n i a m a t e r i a ł u dla ścian p i w n i c z n y c h , p a r t e r u o r a z
łatwo dostępne i tanie. Wałki słomiane w y k o n a m y również sami. k o m i n a , a więc bloków g l i n i a n y c h i c e m e n t o w d - g l i n i a n y c h , c e g ł y

14 15
c e m e n t o w o - g l i n i a n e j . W p r z y p a d k u s t o s o w a n i a gliny ubija­
wielkości placu (sposób d r u g i w y m a g a więcej m i e j s c a ) , omó­
nej — m a s y g l i n i a n e j do u b i j a n i a w d e s k o w a n i u .
w i m y pokrótce oba sposoby.
a. Bloki gliniane. Do w y r o b u bloków m o ż e być u ż y t a w za­
Przygotowanie ręczne ma p r z e b i e g n a s t ę p u j ą c y : p r z y g o t o w a ­
s a d z i e k a ż d a glina pod t y m j e d n a k w a r u n k i e m , aby w czasie
ną m a s ę , krojąc łopatą lub motyką pionowe w a r s t w y , rozkła­
produkcji u ż y w a n y byl ten s a m r o d z a j gliny, jaki był b r a n y do
d a m y na p o m o ś c i e z desek lub na placu i b a r d z o d o k ł a d n i e prze­
b a d a n i a . W p r z y p a d k u z m i a n y — g l i n a m u s i być p o n o w n i e zba­
r a b i a m y . P r z e r a b i a n i e n a l e ż y p o w t a r z a ć aż do o t r z y m a n i a jed­
d a n a dla u s t a l e n i a s k ł a d u m i e s z a n k i .
nolicie p r z e m i e s z a n e j m a s y (rys. 7 ) . W p r z y p a d k u przygotowy­
Dla u ł a t w i e n i a p r z e r o b i e n i a gliny do produkcji bloków, zwła­
w a n i a gliny „ n a z a p a s " , n a l e ż y m a s ę p r z y k r y w a ć papą lub ma­
szcza b a r d z o tłustej i ilastej, n a l e ż y j u ż w jesieni w y k o p a ć g l i n ę t a m i , gdyż może o n a za b a r d z o w y s c h n ą ć , a d o d a t k o w e polewa­
i p r z e m r o z i ć ją u s y p u j ą c z niej w a ł y szerokości 1,5 m i wyso­ nie wodą nie jest w s k a z a n e ze w z g l ę d u na n i e r ó w n o m i e r n e .na­
kości 1 m. Na jesieni glina n a s i ą k n i e wodą deszczową, a zimą wilgocenie.
z a m a r z a j ą c i o d m a r z a j ą c u l e g n i e d o k ł a d n e m u rozmieszaniu,,
a większe grudki r o z p a d n ą się. J e ś l i o r z e c z e n i e O ś r o d k a p o d a j e
konieczność d o d a n i a do gliny, celem s c h u d z e n i a , piasku, na­
leży go w odpowiedniej proporcji d o d a ć j u ż do gliny p r z e z n a ­
czonej do p r z e m r a ż a n i a .
Nie z n a c z y to j e d n a k , że g l i n a m u s i być w y d o b y t a w c z e ś n i e j
i p r z e m r o ż o n a . M o ż e m y ją w y k o r z y s t y w a ć b e z p o ś r e d n i o po wy­
dobyciu z wykopów.
M a s ę g l i n i a n ą d o produkcji bloków p r z y g o t o w u j e m y n a s t ę ­
pująco: p r z e m r o ż o n ą lub świeżo w y k o p a n ą glinę r o z k ł a d a m y
w a r s t w ą grubości V0 cm, p o s y p u j e m y p i a s k i e m w u s t a l o n e j pro­
porcji (o ile nie z o s t a ł d o d a n y w c z a s i e p r z e m r a ż a n i a ) , n a s t ę p n i e
n a k ł a d a m y dodatki w ł ó k n i s t e , j a k n p . s ł o m ę , w r z o s itp., pocięte
na d ł u g o ś ć 5'—8 cm w a r s t w ą g r u b o ś c i 3<—5 cm, w ilości u s t a l o n e j
recepturą l a b o r a t o r i u m O ś r o d k a . T a k i c h w a r s t w p r z e k ł a d a j ą c n a
p r z e m i a n glinę, piasek i s ł o m ę , u k ł a d a m y J e d n a na drugiej cztery
do pięciu, tak aby w y s o k o ś ć p r y z m y w y n o s i ł a około 60 cm. P o ­
s z c z e g ó l n e w a r s t w y , po p r z y k r y c i u d o d a t k a m i w ł ó k n i s t y m i , po­
l e w a m y wodą z konewki nie z d e j m u j ą c sitka. Po p o r z ą d n y m
Mieszadło konne do przygotowania masy można zbudować
n a w i l g o c e n i u glina w r a z z d o d a t k a m i n a d a j e się do p r z e r ó b k i .
we w ł a s n y m z a k r e s i e (rys. 8, 9 ) . J e s t ono k o n i e c z n e w przypa­
M a s ę g l i n i a n ą p r z e r a b i a m y na p o m o ś c i e z desek lub na w y r ó w ­
dku w s p ó l n e g o p r z y g o t o w y w a n i a bloków dla kilku s ą s i a d u j ą c y c h
n a n y m , o c z y s z c z o n y m z roślin placu, w celu u n i k n i ę c i a zanie­
ze sobą b u d y n k ó w , gdyż z n a c z n i e p r z y ś p i e s z a d o k ł a d n e przero­
c z y s z c z e n i a gliny ziemią i r ó ż n y m i c z ę ś c i a m i r o ś l i n n y m i .
bienie gliny z d o d a t k a m i . J e s t to s k r z y n i a o p o d s t a w i e wielobo-
M a s ę m o ż e m y p r z e r o b i ć d w o m a s p o s o b a m i : ręcznie, z a po­ ku, szerokości 6 0 — 8 0 cm i wysokości 120—150 cm, do której z
mocą ł o p a t i motyk lub m e c h a n i c z n i e , tzn. p r z e p u s z c z a j ą c gli­ góry w r z u c a m y p r z y g o t o w a n ą p o p r z e d n i e g o d n i a glinę z pias­
nę przez o d p o w i e d n i o s k o n s t r u o w a n e m i e s z a d ł o — tzw. Sznaj­ kiem i sieczką, p o d o b n i e j a k k a w ę do m ł y n k a , a po p r z e m i e s z a n i u
der, u ż y w a n y w cegielniach. P o n i e w a ż wybór j e d n e g o z tych o t r z y m u j e m y w d o l n y m o t w o r z e m i e s z a d ł a d o s k o n a l e przero­
s p o s o b ó w z a l e ż y , o d w a r u n k ó w , w j a k i c h o d b y w a się b u d o w a i bioną, jednolitą masę. W środku tej skrzyni ustawiony jest

16
 p i o n o w o słupek, d o l n y m k o ń c e m o s a d z o n y w p a n e w c e , a w g ó r ­ sek g r u b o ś c i 3 0 m m . W e w n ę t r z n e ścianki przedziałowe mają
nej części u c h w y c o n y w j a r z m o . Na s ł u p k u , w e w n ą t r z skrzyni, grubości 25 mm. Formy, wykonane ze struganych od wewnątrz
u m i e s z c z o n e są s p i r a l n i e m e t a l o w e ł o p a t k i — m i e s z a d ł a Do g ó r ­ desek są rozbieralne. Dwa przeciwległe rogi formy okute są
z w i e r z c h u i od spodu ż e l a z n y m i n a r o ż n i k a m i , u ż y w a n y m i do
r a m okiennych. W trzecim rogu umocowane są zawiasy
a w c z w a r t y m — z a m k n i ę c i e w y k o n a n e z dwóch k a w a ł k ó w pła­
s k o w n i k a . W formach j e d n o k o m o r o w y c h w y k o n u j e się bloki na
stole (rys. 11 a, b ) , a n a s t ę p n i e p r z e n o s i się je w r a z z formą na
p l a c . W formach c z t e r o k o m o r o w y c h — d u ż o cięższych, bloki ubi­
ja się b e z p o ś r e d n i o na ziemi.
F o r m o w a n i e bloków jest c z y n n o ś c i ą z u p e ł n i e prostą. P o zło­
ż e n i u formy i u s t a w i e n i u jej na ziemi lub stole zwilża się ją wo­

nego, wystającego ponad skrzynię końca słupka przytwierdzona

j e s t p o z i o m a belka, t w o r z ą c a rodzaj kieratu, wprowadzającego
w ruch m i e s z a d ł o . G l i n a do m i e s z a d ł a p o w i n n a być z n a c z n i e
wilgotniejsza niż do przerobu rę­
cznego, gdyż łatwiej się wledy r
obraca kierat. Przed rozpoczęciem
produkcji bloków glina powinna
nieco, w ciągu kilkunastu godzin,
pod przykryciem ze słomy, prze­
schnąć i stwardnieć.
Z masy przygotowanej jednym
z podanych wyżej sposobów wy­ dą, a n a s t ę p n i e bierze się w ręce b r y ł y gliny i z siłą w r z u c a do
konujemy bloki w drewnianych j e d n e j z komór. Po w r z u c e n i u g l i n y do w s z y s t k i c h k o m ó r formy,
formach (rys. 10). P o n i e w a ż bloki, u d e p t u j e m y ją n o g a m i lub u b i j a m y ubijakiem, a w formie j e d n o -
które powinny posiadać wymiary k o m o r o w e j tylko u b i j a m y d r e w n i a n y m m ł o t k i e m , n a s t ę p n i e uzu­
33 x 16 x 21,5 cm, w czasie wy­ p e ł n i a m y formę d o d a t k o w o gliną z n a d m i a r e m , ubijamy, a nad­
s y c h a n i a skurczą się ś r e d n i o o 3 % , m i a r g l i n y ś c i ą g a m y tzw. s t r y c h u l c e m , w y g ł a d z a j ą c powierzch­
forma musi być odpowiednio wię­ n i ę w y k o n a n e g o bloku. C z t e r o k o m o r o w ą formę r o z b i e r a m y , wyj­
ksza, a więc wymiary jej będą m u j e m y p r z e g r ó d k i i g o t o w e bloki posypujemy piaskiem. Po
o 3% większe, czyli 34,0 x 16,5 o t w o r z e n i u formy j e d n o k o m o r o w e j blok o d n o s i m y n a plac.
x 22,0 cm. Formy wykonuje się P l a c , na k t ó r y m mają być w y k o n y w a n e i s u s z o n e bloki, m u ­
jedno - lub czterokomorowe z de­ si b y ć s t a r a n n i e w y r ó w n a n y i p o s y p a n y p i a s k i e m , a p o w i e r z c h -

19
n i a j e g o p r z e c i n a n a płytkimi r o w a m i d o s p ł y w u wody n a wypa­
dek deszczu. —
Dla u ł a t w i e n i a m u r o w a n i a ś c i a n i w ł a ś c i w e g o w i ą z a n i a trze­
r
ba na k a ż d e 109 bloków 5 p r z e c i ą ć w s t a n i e ś w i e ż y m na pół w
p o p r z e k i 5 na 3/4 d ł u g o ś c i (rys. 12). Bloki wysychają na wol­
n y m p o w i e t r z u . P r z y s ł o n e c z n e j i w i e t r z n e j p o g o d z i e m o ż n a blo­
ki już po dwóch d n i a c h p o s t a w i ć na k a n t , a po trzech p r z e ł o ż y ć

tak, aby w y s y c h a ł a d r u g a p o w i e r z c h n i a . P o 4 — 6 d n i a c h , zależ­

nie od pogody, bloki u k ł a d a m y luźno w s t o s y ( z o s t a w i a j ą c po­
między blokami przestrzeń dla krążenia.wysuszającego powie­
t r z a ) n a wysokości 7—8 w a r s t p r z y k r y w a j ą c j e d a s z k i e m z e sło­
my lub z desek dla o c h r o n y p r z e d d e s z c z e m .
W przypadku" upalnej, słonecznej pogody, świeżo uformowa­
ne bloki n a l e ż y p r z y k r y ć słomą, aby w s k u t e k r a p t o w n e g o schnię­
cia nie p o p ę k a ł y .
J e ś l i w y k o n u j e m y bloki w roku p o p r z e d z a j ą c y m b u d o w ę na­
leży je na o k r e s j e s i e n n o - z i m o w y z m a g a z y n o w a ć w szopie. Mo­
że być to s z o p a o t w a r t a , tj. dach o p a r t y j e d y n i e na s ł u p a c h .

20
 b. Bloki cementcwo-gliniane. P o n i e w a ż z a ł o ż y l i ś m y , że fun­
d a m e n t y z o s t a n ą w y k o n a n e albo z k a m i e n i a , albo z bloków ce^
mentowo-glinianych, omówimy teraz produkcję tych bloków.
Bloki cementowo-gliniane są wykonane z takiego tworzywa,
w którym znaczna ilość c e m e n t u z a s t ą p i o n a j e s t gliną. J e d n ą
z wielu zalet w y r o b ó w c e m e n t o w o - g l i n i a n y c h j e s t ich wysoka
wodoodporność i nieprzepuszczalność wody.

Do wyrobów cementowo-glinianych wskazane jest użycie

g l i n y t ł u s t e j d l a t e g o , ż e m a o n a lepszą j a k o ś ć s p o i w a g l i n i a s t e ­
go. U n i k a się r ó w n i e ż t r u d u u s u w a n i a z o s a d n i k a d u ż y c h ilości
piasku, jakie zawiera chuda glina.
Produkcję tworzywa cementowo-glinianego można przepro­
w a d z a ć z a r ó w n o m e c h a n i c z n i e , j a k i r ę c z n i e p r z y użyciu pros­
tych n i e s k o m p l i k o w a n y c h u r z ą d z e ń . G l i n ę z s y p u j e m y do p r z y g o ­
t o w a n y c h r o w ó w i z a l e w a m y wodą. M o c z e n i e gliny t r w a 1 dobę.
Z g l i n y tej p r z y g o t o w u j e m y z a w i e s i n ę g l i n i a n ą , t z n . r o z m o c z o n ą
glinę zsypujemy do skrzyni takiej samej, jakiej używamy do
g a s z e n i a w a p n a i z a l e w a m y wodą w ilości t r o c h ę mniejszej od
objętości z a ł a d o w a n e j gliny. Z a l a n ą wodą g l i n ę m i e s z a m y g r a c ą
iub g r a b i a m i aż do p o w s t a n i a zawiesiny, t j . masy o gęstości
b a r d z o r z a d k i e g o c i a s t a , którą s p u s z c z a m y przez o t w ó r w skrzy­
n i z a m k n i ę t y siatką o oczkach 8 x 8 m m — d o o s a d n i k a d w u k o -

21
morowego (rys. 13). Z a w i e s i n a p r z e l e w a n a j e s t z e s k r z y n i d o Bloki, k t ó r e z a s t o s u j e m y do w y k o n a n i a f u n d a m e n t ó w , wy­
o s a d n i k a z n ó w przez sito o o c z k a c h 2 x 3 m m , u s t a w i o n e n a d k o n a m y z m i e s z a n i n y o s t o s u n k u o b j ę t o ś c i o w y m c e m e n t u do
m n i e j s z ą k o m o r ą o s a d n i k a . O s a d n i k t e n — to s k r z y n i a o po­ z a w i e s i n y g l i n i a n e j do p i a s k u do ż w i r u j a k 1:3:3:6.
3
j e m n o ś c i 3—6 m , wysokości 80 cm, w p u s z c z o n a w ziemię i po­ Masa do wyrobu po­
d z i e l o n a ś c i a n k ą na 2 k o m o r y . winna być prawie sucha,
gdyż bloki formują się
wtedy łatwiej i szybko
wysychają. Sposób wyko­
nywania jest taki sam,
j a k bloków z gliny s u r o ­
wej o m ó w i o n y jjoprzeclnio,
z tą różnicą, że bloki ce- ,
mentowo-głiniane należy
o c h r a n i a ć od s ł o ń c a i pier­
wszego dnia, jeśli jest
upalna pogoda, polewać
wodą, a b y za szybko nie
wysychały.
Do p r z y g o t o w a n i a 100
szt. bloków o wymiar.
33 x 16 x 21,o cm z mieszaniny o stosunku objętościowym
1:3:3:6 p o t r z e b a :

cementu marki „250" 154 kg

zawiesiny glinianej 0,39 m 3
W pierwszej k o m o r z e n a s t ę p u j e o s i a d a n i e n a d n i e s k ł a d n i k a
piasku 0,39 m 3
c i ę ż s z e g o — piasku, s a m a z a w i e s i n a z a ś p r z e d o s t a j e się p r z e z
s p e c j a l n y p r z e l e w do d r u g i e j k o m o r y , k t ó r a j e s t w ł a ś c i w y m za­ żwiru 0,90 m 3
s o b n i k i e m i z której p o b i e r a m y z a w i e s i n ę do d a l s z e j . produkcji
e l e m e n t ó w c e m e n t o w o - g l i n i a n y c h (rys. 14). E l e m e n t y c e m e n t o ­ c. Cegła cementowo-gliniana. Do w y k o n a n i a komina zasto­

wo-gliniane powstają z dokładnego przemieszania przygotowa­ sujemy również materiał tańszy, a mianowicie cegłę cementowo-

nej z a w i e s i n y g l i n i a n e j z c e m e n t e m i p i a s k i e m . S t o s u n e k obję­ g l i n i a n a , p o s i a d a j ą c ą dużą o d p o r n o ś ć n a d z i a ł a n i e wysokich tem­

t o ś c i o w y zależy od tego, do j a k i c h celów ma s ł u ż y ć p r z y g o t o ­ p e r a t u r . C e g ł ę w y k o n a m y z m a s y c e m e n t o w o - g l i n i a n e j o propor­

wane tworzywo. cji składników (tj. cement — zawiesina gliniana — piasek —

Czynnikiem ważnym i decydującym o jakości mieszaniny ż w i r ) jak 1:3:3:6, ubijanej d r e w n i a n y m m ł o t k i e m , w formie wyko­

j e s t kolejność d o z o w a n i a i m i e s z a n i a s k ł a d n i k ó w : n a j p i e r w do­ n a n e j z desek g r u b o ś c i 25 m m . W y m i a r y w e w n ę t r z n e formy od­

k ł a d n i e m i e s z a m y z a w i e s i n ę g l i n i a n ą z c e m e n t e m , a n a s t ę p n i e do p o w i a d a j ą w y m i a r o m c e g ł y tj. 25 x 12 x 6,5 cm ( r y s . 15). C e g ł ę

o t r z y m a n e j m a s y d o d a j e m y piasek. C a ł o ś ć m u s i być s t a r a n n i e i w y r a b i a m y w ten sposób, że do z m o c z o n e j formy w r z u c a się pra­

d o k ł a d n i e w y m i e s z a n a , aż do u z y s k a n i a m a s y o j e d n o l i t e j b a r w i e . w i e suchą m a s ę , ubija, w y r ó w n u j e tzw. s t r y c h u l c e m , po czym

22 23
przewraca się formę d n e m do g ó r y i w y p y c h a j ą c r u c h o m e dno
j ą c e domieszki m i n e r a l n e , j a k p i a s e k i żwir o r a z domieszki włó­
w y r z u c a się z formy c e g ł ę . C e g ł ę c e m e n t o w o - g l i n i a n ą s k ł a d a m y
k n i s t e , j a k sieczka, plewy lub s u c h y w r z o s — g l i n ę m u s i m y prze­
na miejscu z a c i e n i o n y m p o l e w a j ą c w dni u p a l n e wodą, aby nie robić ze w s z y s t k i m i d o d a t k a m i .
s c h ł a zbyt r a p t o w n i e . P o 2 — 3 d n i a c h c e g ł ę m o ż n a s k ł a d a ć w k o ­
A więc p r z e m r o ż o n ą lub świeżo w y d o b y t ą g l i n ę o w i l g o t n o ­
zły, a po 14 d n i a c h n a d a j e się już o n a do m u r o w a n i a .
ści n a t u r a l n e j u k ł a d a m y na p o m o ś c i e z desek w a r s t w ą 10—12
cm, s y p i e m y o d p o w i e d n i ą ilość (wg podanej receptury) piasku,
na to ciętą na d ł u g . 6 — 8 cm sieczkę lub i n n e m a t e r i a ł y w ł ó k n i ­
ste w określonej ilości i z n ó w glinę, piasek, m a t e r i a ł y w ł ó k n i s t e
itd. ( m a t e r i a ł y w ł ó k n i s t e p o l e w a m y w o d ą z k o n e w k i dla polep­
szenia przyczepności do gliny). Gdy pryzma osiągnie wysokość
około 6 0 cm, w s z y s t k o r a z e m b a r d z o d o k ł a d n i e p r z e m i e s z a m y
za pomocą łopat, wideł i motyk. M a s ę tę p r z e r a b i a m y o d r y w a j ą c
m o t y k a m i p i o n o w o cienkie w a r s t w y i ś c i ą g a j ą c je do siebie. •
J e ś l i w i d o c z n e są jeszcze g r u d k i gliny lub d o d a t k ó w , c z y n n o ś ć
powtarzamy jeszcze raz, wzdłuż całej pryzmy. Przygotowaną
m a s ę , dla z a b e z p i e c z e n i a p r z e d szybkim w y s c h n i ę c i e m , o c h r a ­
n i a m y przed s ł o ń c e m m a t a m i .

Glinę ubijać b ę d z i e m y w p r z y g o t o w a n y m wcześniej desko­

w a n i u . F o r m y do u b i j a n i a ś c i a n są to p ł y t y wysokości 65 cm,
w y k o n a n e z 3 desek o g r u b o ś c i 30 m m , w z m o c n i o n y c h nabity­
mi co 6 0 — 6 5 cm p o p r z e c z n y m i k a w a ł k a m i desek ( r y s . 16).. Dla
Do w y r o b u 1O00 szt. cegieł o w y m . 25 x 12 x 6,i5 cm o sto­ u n i k n i ę c i a p r z y l e p i a n i a się g l i n y do płyt deski od w e w n ą t r z mu­
sunku składników ( c e m e n t — z a w i e s i n a g l i n i a n a — piasek — szą być s t r u g a n e . P o d a n e na rys. 16 formy są p r o s t e j k o n s t r u k c j i ;
żwir)) jak 1:3:3:6, p o t r z e b a : r o z s t a w p o p r z e c z n y c h desek p r z y b r z e g u w n a r o ż n i k o w y c h pły­
t a c h o d p o w i a d a ś c i a n i e g r u b o ś c i *50 cm.
cementu marki „250" 260 kg P r z y innych g r u b o ś c i a c h z m n i e j s z a m y lub p o w i ę k s z a m y od­
zawiesiny glinianej 0y63 m 3 p o w i e d n i o o d s t ę p w p ł y t a c h n a r o ż n i k o w y c h . Do płyt m u s i m y
piasku 0,63 m 3 r ó w n i e ż p r z y g o t o w a ć d r e w n i a n e , g ł a d k o s t r u g a n e ś c i ą g a c z e dol­
3
żwiru , 1,26 m ne i g ó r n e ( p a t r z rys. 16), w y k o n a n e z ł a t d r e w n i a n y c h o prze­
kroju 4 x 6 cm. Ś c i ą g a c z dolny, który u t r z y m u j e p ł y t y w j e d n a k o ­
4. Jak p r z y g o t o w a ć m a s ę g l i n a n ą i d e s k o w a n i e do w y k o n a n i a w y m o d siebie odstępie, p o s i a d a n a j e d n y m końcu tzw. łeb, unie­
ścian z gliny ubijanej m o ż l i w i a j ą c y w y s u n i ę c i e się z o t w o r u płyty, a na d r u g i m o t w ó r
d o z a k l i n o w a n i a ś c i ą g a c z a . G ó r n e , k r a w ę d z i e płyt u s z t y w n i a m y
Jeżeli orzeczenie Ośrodka Instruktażowo-Szkoleniowego Bu­ g ó r n y m i ś c i ą g a c z a m i o przekroju 8 cm, n a c i ę c i a m i o d p o w i a d a ­
d o w n i c t w a z M a t e r i a ł ó w M i e j s c o w y c h podaje, że g l i n a n a d a j e się j ą c y m i g r u b o ś c i płyt, a r o z s t a w i o n y m i o d p o w i e d n i o do g r u b o ś c i
d o u b i j a n i a bez d o d a t k ó w , c a l a p r o c e d u r a p r z y g o t o w y w a n i a m a s y ubijanej ściany.
o g r a n i c z a się j e d y n i e do d o k ł a d n e g o p r z e m i e s z a n i a gliny w celu
Wszelkie otwory w płytach muszą być nieco większe, aby
r o z d r o b n i e n i a g r u d e k . Jeżeli j e d n a k t r z e b a b ę d z i e d o d a ć s c h u d z a -
na skutek z a w i l g o c e n i a i s p ę c z n i e n i a płyt nie b y ł o t r u d n o ś c i z

24 25
w y c i ą g a n i e m ściągaczy. F o r m y p o w i n n y być o d w e w n ą t r z n a ­
s y c o n e ropą naftową w celu z m n i e j s z e n i a p ę c z n i e n i a i możliwo­
ści z w i c h r o w a n i a się w s k u t e k n a s i ą k a n i a wilgocią i w y s y c h a n i a .
Ubijaki w y k o n a m y z k a w a ł k a t w a r d e g o d r e w n a o w y m i a r z e stop­
ki 2 0 x 2 0 cm, u c h w y t e m d ł u g o ś c i 150 cm, a do u b i j a n i a n a r o ­
ż y — ubijak wąski o w y m . stopki 1 0 x 2 0 cm. W a g a ubijaka wię­
k s z e g o około 10 kg. Dla z w i ę k s z e n i a t r w a ł o ś c i spód ubijaka
o b i j a m y blachą.

5. Jak wykonać nadproża z gliny

Belki do przesklepienia otworów drzwiowych i okiennych

(tzw. n a d p r o ż a ) w y k o n u j e m y z lekkiej gliny, tzn. z t ł u s t e j gliny
r o z r o b i o n e j z wodą do g ę s t o ś c i ś m i e t a n y z dużą ilością s ł o m y
( d o -80 kg na 0,5 m 3 r o z r o b i o n e j m a s y g l i n i a n e j ) , ciętej na dłu­
g o ś ć 40 cm. D o k ł a d n ą ilość s ł o m y lub i n n y c h d o d a t k ó w włókni­
s t y c h określa o r z e c z e n i e Ośrodka Instruktażowo-szkoleniowego.
P r z y g o t o w a n i e m a s y z gliny lekkiej p o l e g a na d o k ł a d n y m prze­
m i e s z a n i u w s k r z y n i rozrobionej gliny z pociętą s ł o m ą (lub sia­
n e m , w r z o s e m , ł o d y g a m i roślin p n ą c y c h itp.) przez udeptywa­
nie i p r z e w r a c a n i e w i d ł a m i .
N a d p r o ż a w y k o n u j e się w formie d r e w n i a n e j o wym. 16,5 x
x 2 2 , 0 x s z e r o k o ś ć otworu + 50 cm (rys. 17) ( w y m i a r y formy
zwiększone o 3% ze względu na skurcz masy podczas wysy­
c h a n i a ) . D o b r z e p r z e r o b i o n ą m a s ę w r z u c a się do formy . w a r s t w ą
g r u b o ś c i 3 cm i po ubiciu u k ł a d a się 2 w k ł a d k i d r e w n i a n e (zwykle
żerdzie) z a m o c z o n e w rzadkiej glinie (dla zwiększenia przycze­
p n o ś c i do m a s y ) , o ś r e d n i c y 3—4 cm w o d l e g ł o ś c i 2 cm od ścia­
nek b o c z n y c h . Z b r o j e n i e to p r z y k r y w a m y w a r s t w ą gliny, u b i j a m y
i w y p e ł n i a m y formę j e s z c z e j e d n ą w a r s t w ą ubitej gliny. Po zdję­
ciu formy nadproże pozostaje na ziemi na okres schnięcia,,
tzn. o k o ł o 30 dni, a po w y s c h n i ę c i u — s k ł a d a się je pod d a c h e m ,
o z n a c z a j ą c spód belki, który m u s i leżeć n a m u r z e .
W y k o n a n e n a d p r o ż a t r z e b a c h r o n i ć p r z e d zbyt szybkim wy­
sychaniem.
W budynku z gliny można również zastosować gotowe nad­
p r o ż a ż e l b e t o w e lub d r e w n i a n e z k a n t ó w k i lub połowizn (tzn.
przeciętych wzdłuż okrąglaków) ściągniętych klamrami. Przy

27
d u ż y c h s z e r o k o ś c i a c h o t w o r ó w — w i ę k s z y c h od 1,20 m, n a d p r o ż y w y k o n a ć s a m i . D r e w n i a n e w a ł k i ( o ś r e d n i c y 4 — 5 cm i d ł u g o ś c i
g l i n i a n y c h n i e stosuje się, lecz u k ł a d a się je z p r e f a b r y k o w a n y c h r ó w n e j r o z s t a w o w i belek s t r o p o w y c h ) okręcamy powrósłami ze
beleczek żelbetowych. s ł o m y (rys. 18).

Na 1 m d ł u g o ś c i belek s t r o p o w y c h p o t r z e b a 8 w a ł k ó w o śre­
dnicy 4 — 5 cm i 12 kg s ł o m y .

6. Jak wykonać walki s ł o m i a n e dla w y p e ł n i e n i a stropu

B a r d z o lekkim, ciepłym, n i e a k u s t y c z n y m ( n i e przepuszczają­

c y m d ź w i ę k ó w ) i j e d n o c z e ś n i e t a n i m s t r o p e m jest zwykły strop
d r e w n i a n y z w y p e ł n i e n i e m w a l k a m i s ł o m i a n y m i , które m o ż e m y

28
 ż o w a n i a d r u t ó w spra­
wdzamy z narożnika­
mi leżącego na ziemi
szablonu za pomocą
pionu, n a s t ę p n i e sza­
blon o d r z u c a m y i roz­
III
poczynamy wykop.
JAK BUDOWAĆ Przy gruntach ści­
słych ściany wykopu
1. Wytyczenie budynku będą p i o n o w e (pokry­
cie linii wykopu z
W y t y c z e n i e b u d y n k u jest to d o k ł a d n e w y z n a c z e n i e na d z i a ł c e d r u t e m musi być sta­
narożników przyszłego budynku i utrwalenie ich przez wbicie le s p r a w d z a n e za po­
palików. Dla fachowca jest to krótka i prosta czynność. Dla mocą p i o n u ) , a przy
niefachowca, który będzie chciał j a k najwięcej p r z y s w o i m d o m k u sypkich — ukośne
zrobić s a m , będą t o pierwsze t r u d n i e j s z e kroki. D l a t e g o p o d a m y czyli z rozkopem, któ­
ułatwiony sposób wytyczania, który zapewni nam prawidłowe ry po wykonaniu
n a n i e s i e n i e p l a n u d o m k u n a plac, chociaż zużyjemy n a t o t r o c h ę ścian p i w n i c z n y c h za­
d r e w n a do zrobienia szablonów. A więc: z lat o p r z e k r o j u 2 x 5 cm sypuje się ubitą zie­
lub z w ą s k i c h desek z b i j a m y o b r y s n a s z e g o d o m k u , m i e r z ą c dłu­ mią.
g o ś ć boków p o z e w n ę t r z n y c h k r a w ę d z i a c h s z a b l o n u . D l a u ł a t ­
w i e n i a p o r u s z a n i a tym „ d r e w n i a n y m r z u t e m " w y k o n a m y go z
dwóch części. P o n i e w a ż n a r o ż a b u d y n k u m u s z ą mieć p r o s t e kąty,
kąty proste szablonu wyznaczymy za pomocą desek długości
2,00 m przybijając je do .desek n a r o ż n i k o w y c h w o d l e g ł o ś c i 1,20
i 1,60 m od n a r o ż a , lub d ł u g o ś c i 1,50 m w odległości 0,90 i
1,20 m (rys. 19 a, b ) .
S p r a w d z a m y przekątne całego obrysu budynku, które muszą
być r ó w n e . T e r a z u k ł a d a m y s z a b l o n n a d o k ł a d n i e w y r ó w n a n y m
p l a c u tak, j a k ma s t a ć n a s z d o m e k i o b r y s o w u j e m y go ł o p a t ą
po zewnętrznych krawędziach szablonu. Następnie dla utrwa­
lenia obrysu b u d y n k u m u s i m y w y z n a c z y ć z e w n ę t r z n e linie ścian
za pomocą palików i d r u t u . W t y m celu, w o d l e g ł o ś c i 1 m od
n a r o ż a w p r z e d ł u ż e n i u linii ścian, wbijamy po 2 paliki na każcie
naroże, czyli 8 palików wkopanych w ziemię na głębokość
0,7—1 m, o wysokości r ó w n e j co n a j m n i e j nadziemnej części
m u r ó w piwnicznych. Teraz wbijamy dokładnie w środek palików
gwoździe, dookoła których okręcamy drut (rys. 2 0 ) . Skrzy-

30
 t r a n s p o r t o w a n i a m a t e r i a ł ó w . Obok gliny s k ł a d a m y m a t e r i a ł y
2. Wykopy
w ł ó k n i s t e , piasek, żwir. P u n k t c z e r p a l n y wody powinien być
„pod ręką".
Przystępując do wykonania wykopów pod piwnice i fun­
P r y z m y wydobytej gliny n a l e ż y p r z y k r y ć m a t a m i lub papą,,
d a m e n t y z d e j m u j e m y w i e r z c h n i ą w a r s t w ę ziemi r o ś l i n n e j o gru­
aby zabezpieczyć je przed zbyt dużą s t r a t ą wilgoci.
bości około 30 cm i o d k ł a d a m y na bok. P r z y d a się n a m o n a przy
Trasy ewentualnego przewozu gliny taczkami powinny być
urządzaniu ogródka.
w y ł o ż o n e d e s k a m i dla u ł a t w i e n i a p r a c y i u n i k n i ę c i a r o z j e ż d ż a n i a
Zewnętrzne krawędzie wykopu zabezpieczamy przed osypy­
terenu.
w a n i e m się ziemi u k ł a d a j ą c deski ściśle w g d r u t u p r o w a d z ą c e g o .
Z wykopów wg podanego przykładowo projektu uzyskamy
Ponieważ budynek będzie całkowicie p o d p i w n i c z o n y — wy­
około 140 m 3 gliny, nie licząc zdjętej w a r s t w y ziemi r o ś l i n n e j .
k o n a m y j e d e n o g ó l n y wykop, aż do poziomu spodu posadzki
Ilość ta w y s t a r c z y n a m w z u p e ł n o ś c i do w y k o n a n i a w s z y s t k i c h
ścian zewnętrznych i wewnętrznych, zaprojektowanych do wy­
k o n a n i a z gliny. Jeśli w f u n d a m e n t a c h zastosujemy bloki ce­
m e n t o w o - g l i n i a n e ( z a s t o s u j e m y je z b r a k u k a m i e n i a , gdyż w po­
r ó w n a n i u z cegłą da to znaczne obniżenie kosztów budowy)
u ż y j e m y r ó w n i e ż glinę z w y k o p ó w . Z tej s a m e j gliny w y k o n a m y
ewentualnie zaprawę cementowo-gliniana do murowania ścian
z bloków i m a s ę do produkcji c e g ł y c e m e n t o w o - g l i n i a n e j do wy­
konania komina.

3. Fundamenty i izolacje

F u n d a m e n t y m o ż n a w y k o n a ć albo z k a m i e n i a , albo z bloków

cementowo-glinianych.
Przed wykonaniem fundamentów należy dokładnie jeszcze raz
s p r a w d z i ć , czy d n o w y k o p ó w jest r ó w n e i czy ziemia, na skutek
dłuższej przerwy między wykonaniem wykopu a rozpoczęciem
robót f u n d a m e n t o w y c h , nie u l e g ł a s p u l c h n i e n i u w s k u t e k d e s z c z ó w
p i w n i c z n e j , tzn. na g ł ę b o k o ś ć 2,0 m (rys.21). Grunt gliniasty iub z i n n y c h p r z y c z y n .
n a l e ż y do g r u n t ó w ścisłych — w y k o p y r o b i m y więc o ś c i a n a c h P o n i e w a ż w b u d o w n i c t w i e z gliny o b o w i ą z u j e j e d n a k o w a gru­
p i o n o w y c h , bez rozkopów. bość f u n d a m e n t ó w i ś c i a n z a r ó w n o ze w z g l ę d u na u n i k n i ę c i e
wszelkich z a g ł ę b i e ń lub w y s t ę p ó w s p r z y j a j ą c y c h g r o m a d z e n i u się
Aby s p r a w d z i ć czy dno wykopów fundamentowych jest na
wilgoci z w o d y deszczowej lub t o p n i e j ą c e g o ś n i e g u , jak i t r u d n o ­
jednym poziomie, k ł a d z i e m y na nie deskę i s p r a w d z a m y po-
ści w u s t a w i e n i u form dla ubicia pierwszej w a r s t w y gliny, funda­
ziomnicą. Trzeba często sprawdzać poziom dna, aby uniknąć
m e n t y ścian z e w n ę t r z n y c h będą m i a ł y g r u b o ś ć 50' cm, a dla
podsypywania nierówności ziemią.
środkowej ściany konstrukcyjnej — 40 cm. W przypadku za­
W y d o b y w a n ą glinę s k ł a d a m y w kopce w doległości 2 — 3 m
s t o s o w a n i a bloków g l i n i a n y c h — ś c i a n a ś r o d k o w a będzie m i a ł a
od zewnętrznej krawędzi wykopów, aby zapewnić miejsce do
g r u b o ś ć — 33 cm, czyli g r u b o ś ć 1 bloku.
u s t a w i a n i a r u s z t o w a ń , dowozu m a t e r i a ł ó w a p r z e d e w s z y s t k i m
a. Fundament z kamienia. Do b u d o w y f u n d a m e n t ó w n a d a j e
u n i k n i ę c i a m i e s z a n i a ziemi z gliną i r o z d e p t y w a n i a jej p o d c z a s

33
32
się z a r ó w n o k a m i e ń polny, jak i ł a m a n y — j a k o m a t e r i a ł t w a r d y b. Fundament z bloków cementowo-glinianych. P i e r w s z ą war­
i o d p o r n y n a wilgoć. M o ż e m y z u p e ł n i e ś m i a ł o s a m i w y k o n a ć mu­ s t w ę u p r z e d n i o p r z y g o t o w a n y c h , s u c h y c h bloków u k ł a d a m y n a
ry f u n d a m e n t o w e . A więc: na d n i e w y k o p u u k ł a d a m y w a r s t w ę w y r ó w n a n y m dnie w y k o p u . Następne warstwy murujemy (na-
m o ż l i w i e dużych i p ł a s k i c h k a m i e n i , k t ó r e w t ł a c z a m y d r e w n i a n y m zaprawie cementowo-glinianej 1:1,5:8) wg zasad murowania
ubijakiem w ziemię, aby je lepiej zespolić z p o d ł o ż e m . S z p a r y ś c i a n c e g l a n y c h , tj. z m i j a n i e m się spoin w p o s z c z e g ó l n y c h war­
p o m i ę d z y k a m i e n i a m i u t y k a m y m n i e j s z y m i ' k a m y k a m i lub tłucz­ s t w a c h . P o n i e w a ż f u n d a m e n t m u s i być. g r u b o ś c i 50 cm, m u r z
n i e m i z a l e w a m y w s z y s t k o z a p r a w ą c e m e n t o w o - w a p i e n n ą o sto­ b l o k ó w c e m e n t o w o - g l i n i a n y c h będzie g r u b o ś c i P/2 bloku, czyli
s u n k u objętościowym 1:2:10 (1 część c e m e n t u : 2 części g a s z o ­ 33 cm |- 16 cm - j - 1 cm s p o i n a .
n e g o w a p n a : 10 części o s t r e g o p i a s k u ) lub — lepiej i t a n i e j —
zaprawą cementowo-gliniana 1:1,5:8, w y k o n a n ą z 1 części ce­
m e n t u m a r k i ,,250'" : 1,5 części z a w i e s i n y g l i n i a n e j : 8 części pia­
sku ( p a m i ę t a j m y o kolejności d o z o w a n i a : n a j p i e r w m i e s z a m y za­
wiesinę glinianą z cementem, n a s t ę p n i e dodajemy odpowiednią
część p i a s k u i w s z y s t k o s t a r a n n i e i d o k ł a d n i e m i e s z a m y , aż do
otrzymania jednobarwnej masy). Zaprawa cementowo-gliniana
w o d o o p o r n a i b a r d z o szybko wiąże.
Następne warstwy muru fundamentowego układamy w ten
sam sposób już bez ubijania przestrzegając mijania się spoin
w kolejnych w a r s t w a c h k a m i e n i a . P r z e r w y p o m i ę d z y k a m i e n i a m i
u z u p e ł n i a m y d r o b n y m i k a m y k a m i s t a r a j ą c się, aby p r z e r w y były
jak najmniejsze i znów warstwę zalewamy zaprawą. Na część
n a d z i e m n ą m u r u f u n d a m e n t o w e g o , czyli na tzw. cokół, wybie­
ramy kamienie gładkie, większe możliwie płaskie.
F u n d a m e n t pod w o l n o s t o j ą c y p r z y ś c i a n i e filar k o m i n o w y wy­
konujemy z przygotowanej cegły cementowo-glinianej na za­
prawie cementowo-glinianej.
3
Na 1 m f u n d a m e n t u z k a m i e n i a p o t r z e b a :
kamienia grubego 1,20 m3
kamienia drobnego 0,10 m3
zaprawy 0,30 m3
3
Na 1 m z a p r a w y w a p i e n n o - e e m e n t o w e j 1:2:10 p o t r z e b a : F u n d a m e n t pod filary k o m i n o w e w y k o n a m y r ó w n i e ż z tych
cementu marki „250" 120 kg s a m y c h bloków. M u r w y p r o w a d z o n y b ę d z i e n a w y s o k o ś ć 6 0 c m
ciasta wapiennego 0,21 m3 p o n a d poziom t e r e n u , g d y ż w części n a d z i e m n e j m u s z ą zmieścić
piasku 1,06 m3 się okienka p i w n i c z n e (rys. 2 2 ) .
3
Na 1 m zaprawy cementowo-glinianej 1:1,5:8 p o t r z e b a : Na 1 m 2 f u n d a m e n t u p o t r z e b a :
cementu 162 kg p r z y g r u b o ś c i 1 1 / 2 bloku, czyli 50 cm
zawiesiny glinianej 0,20 m3 bloków 45 szt.
piasku 1,07 iK zaprawy 0,06 m3

34 35
p r z y g r u b o ś c i 1 bloku, czyli 33 cm
bloków 30 szt.
3
zaprawy 0,037 m

Izolacje. Dla z a b e z p i e c z e n i a ś c i a n g l i n i a n y c h przed nisz­

c z ą c y m d z i a ł a n i e m wilgoci, w c i ą g a n e j p r z e z f u n d a m e n t z g r u n t u ,
musimy wykonać dokładnie po­
ziome izolacje przeciwwilgociowe
w następujących miejscach (rys.
23):
a) na wyrównanej zaprawą
górnej p o w i e r z c h n i m u r ó w funda­
m e n t o w y c h — z dwóch w a r s t w pa­
py na lepiku,
b) w o t w o r a c h o k i e n n y c h pod
parapety zewnętrzne i wewnętrzne
— na całą s z e r o k o ś ć m u r u — z je­
dnej w a r s t w y p a p y .
c) na g ó r n y m z a k o ń c z e n i u mu­
rów, pod murłaty, również z je­
dnej w a r s t w y p a p y ,
Na 1 m2 izolacji podwójnej
potrzeba:
papy smołowcowej 2,20 m 2
lepiku 2,60 kg
2
Na 1 m izolacji pojedynczej p o t r z e b a :

papy smołowcowej 1,1 m 2

lepiku 0,9 kg

4. Ściany i kominy

P r z y w y k o n y w a n i u ścian z u b i j a n e j g l i n y w d e s k o w a n i u , po
wykonaniu fundamentów, w miejsce palików ustawiamy tzw.
słupy prowadzące, o wysokości równej ścianom zewnętrznym
(rys. 2 2 ) . Słupy ustawiamy w przedłużeniu odpowiednich ścian
d o k ł a d n i e s p r a w d z a j ą c p i o n e m linię o w i n i ę t e g o wokół nich d r u t u

36
z linią z e w n ę t r z n e j k r a w ę d z i m u r ó w f u n d a m e n t o w y c h . Wg slu­
pów p r o w a d z ą c y c h będziemy w y k o n y w a l i ś c i a n y b u d y n k u . Dla
u ł a t w i e n i a p r a c y z a z n a c z a m y na s ł u p k a c h za p o m o c ą n a c i ę ć lub
kolorowej kreski wysokości, na których z a c z y n a j ą się otwory
o k i e n n e , linię n a d p r o ż y o k i e n n y c h i d r z w i o w y c h , linię g ó r n e j po­
w i e r z c h n i ścian, na której mają być u ł o ż o n e m u r ł a t y . P o z a tym
n a c i ą g n i ę t y m i ę d z y s l u p a m i s z n u r lub d r u t u ł a t w i n a m stałą
k o n t r o l ę pionu w y k o n y w a n y c h ś c i a n z e w n ę t r z n y c h .

Przy wykonywaniu ścian sposobem ubijanym musimy pa­

m i ę t a ć o z w i ę k s z a n i u w s z y s t k i c h w y m i a r ó w o 2 % , tzn. o wiel­
k o ś ć skurczu ubitej m a s y g l i n i a n e j w czasie w y s y c h a n i a . P r z y
wykonywaniu ścian z bloków glinianych, wystarczy — zamiast
słupów prowadzących — przeciągnięty wzdłuż murowanych
ś c i a n s z n u r , u m o c o w a n y do wbitych w n a r o ż n i k a c h g w o ź d z i .

Po ułożeniu podwójnej izolacji na ś c i a n a c h p i w n i c z n y c h wy­

k o n u j e m y n a d piwnicą s t r o p (rys. 2 6 ) . P o n i e w a ż s t r o p , poza in­
n y m i z a d a n i a m i , s p e ł n i a r ó w n i e ż rolę k o n s t r u k c j i u s z t y w n i a j ą c e j
ś c i a n y b u d y n k u , m u s i p o s i a d a ć s a m o d p o w i e d n i ą s z t y w n o ś ć , zale­
żną m. in. od s p o s o b u p o ł ą c z e n i a go ze ś c i a n a m i . U k ł a d a n e na
ś c i a n a c h p i w n i c z n y c h belki żelbetowe u m o c o w a n e są w tzw. wie­
ń c u ż e l b e t o w y m za pomocą w y s t a j ą c y c h k o ń c ó w p r ę t ó w zbro­
j e n i a belek, k t ó r e z a b e t o n o w u j e się w t y m w ł a ś n i e wieńcu. Uzy­
skuje się przez to b a r d z o d o b r e z w i ą z a n i e s t r o p u ze ś c i a n a m i
b u d y n k u , czyli d o b r e u s z t y w n i e n i e .
Przestrzeń pomiędzy belkami wypełniamy gruzobetonowymi
p u s t a k a m i . J e s t t o tzw. s t r o p D M S .
Od strony zewnętrznej o b m u r o w y w u j e m y wieniec żelbetowy
g l i n i a n y m i b l o k a m i lub cegłą c e m e n t o w o - g l i n i a n ą .

Mając gotowe fundementy i strop, p r z y s t ę p u j e m y do wyko­

n a n i a ś c i a n b u d y n k u wg o b r a n e g o s y s t e m u , tzn. albo z suchych
bloków g l i n a n y c h , albo z gliny ubijanej w d e s k o w a n i u .
a. Ściany z bloków glinianych. D o b r z e w y s u s z o n e bloki mają
j e d n a k o w ą b a r w ę w e w n ą t r z i na p o w i e r z c h n i z e w n ę t r z n e j , co
s p r a w d z a m y r o z ł u p u j ą c blok na pól. Z bloków w y k o n a n e będą
wszystkie ściany na parterze oraz szczyty budynku. Grubość
ścian zewnętrznych—P/2 bloku, tzn. 50 cm, środkowej we­
wnętrznej i przy klatce schodowej — 1 blok = 33 cm, a przy

37
k u c h n i — ś c i a n k a d z i a ł o w a g r u b o ś c i f/2 bloku = 16 cm. Ś c i a n k a
Otwory okienne i drzwiowe przykrywamy przygotowanymi
ta m o g ł a b y być w y k o n a n a z m a ł y c h bloków o m n i e j s z y c h wymia­
wcześniej beleczkami z gliny, z b r o j o n y m i d r e w n i a n y m i w k ł a d ­
r a c h , lecz dla pojedynczego domku wykonanie kilku form
k a m i . Są to tzw. n a d p r o ż a . Beleczki u k ł a d a m y obok siebie na
o różnych wymiarach jest nieopłacalne.
całą s z e r o k o ś ć ściany, o p i e r a j ą c je pc
Ś c i a n y s z c z y t o w e będą m i a ł y r ó w n i e ż g r u b o ś ć 5 0 cm. P o ­ obu s t r o n a c h o t w o r u na murze, na
nieważ na poddaszu umieściliśmy pomieszczenia mieszkalne, d ł u g o ś ć 25 cm (rys. 17). Dla ułatwie­
m u s i m y j e zabezpieczyć przed zbyt dużą s t r a t ą ciepła. nia dokładnego p i o n o w e g o wykona­
nia bocznych ś c i a n o t w o r ó w ustawia­
P r z y m u r o w a n i u ścian z bloków obowiązują te s a m e z a s a d y ,
my w o d p o w i e d n i c h miejscach szab­
co p r z y m u r o w a n i u ś c i a n z cegły, t z n . m i j a n i e się p i o n o w y c h
lony, w y k o n a n e z dwóch desek roz­
spoin w poszczególnych warstwach, utrzymanie pionu i po­
partych na szerokość równą szero­
ziomu u k ł a d a n y c h w a r s t w .
kości p r z e w i d z i a n e g o otworu drzwio­
Dla ułatwienia pracy rozpoczynamy m u r o w a n i e od ułożenia w e g o czy o k i e n n e g o .
kilku w a r s t w w narożnikach, a następnie narożniki łączymy
Ł ą c z e n i e ścian w e w n ę t r z n y c h z
m u r e m . Bloki u k ł a d a m y n a z a p r a w i e g l i n i a n e j o t a k i m s a m y m
z e w n ę t r z n y m i w y k o n u j e m y za pomo­
s t o s u n k u m i e s z a n k i , j a k m a s a u ż y t a d o p r o d u k c j i bloków. Za­
cą tzw. strzępi, tak j a k w m u r a c h
prawę przygotowujemy w ten sposób, że do masy glinianej
ceglanych.
(pozostałej z produkcji bloków) dolewamy wodę, stale mie­
szając gracą, aż do otrzymania lekko schodzącej z kielni, Po w y k o n a n i u ścian z bloków gli­
ć i a s t o w a t e j z a p r a w y . Do b a r d z i e j t ł u s t e j gliny, klejącej się do n i a n y c h do wysokości 2,6 m, tj. wy­
kielni, d o s y p u j e m y piasek. M u r u j e m y „pod s z n u r " p r z e c i ą g n i ę t y sokości pomieszczeń, układamy na
p o m i ę d z y n a r o ż n i k a m i s t a l e s p r a w d z a j ą c pion i p o z i o m u k ł a d a ­ ścianach warstwę papy, .która jest
nych w a r s t w . o s t a t n i ą w a r s t w ą izolacji w ś c i a n a c h
budynku z gliny. Następnie na
G r u b o ś ć spoin w i ą ż ą c y c h z a r ó w n o p i o n o w y c h , j a k i pozio­
wszystkich ścianach zewnętrznych
mych w y n o s i 1 cm. W i ę k s z a g r u b o ś ć s p o i n n i e p o t r z e b n i e w p r o ­
i środkowej ścianie wewnętrznej
w a d z a w ś c i a n ę wilgoć i zwiększa o s i a d a n i e ś c i a n w c z a s i e wysy­
układamy pośrodku grubości ściany
chania.
tzw. m u r ł a t y , tj. belki o w y m . 6 x 12
Jeżeli murowanie ścian rozpoczniemy dopiero na jesieni, cm, które utworzą drewniany wie­
czyli w okresie możliwych już p r z y m r o z k ó w , z a m i a s t d o s y ć d ł u g o niec, usztywniający całość budynku.
schnącej zaprawy glinianej zastosujemy zaprawę cementowo- M u r ł a t y k o n i e c z n e są poza tym dla
gliniana o stosunku objętościowym cementu do z a w i e s i n y gli­ oparcia o nie belek stropowych
n i a n e j do piasku, j a k 1:1,5:8. Z a p r a w a ta j u ż po dwóch d n i a c h w celu równomiernego obciążenia
doskonale zwiąże i stwardnieje. ścian glinianych. Dla tej samej
Dla u m o c o w a n i a ościeżnic okiennych i d r z w i o w y c h o s a d z a m y przyczyny konieczne jest ułożenie murlat pośrodku grubości
w czasie murowania w bocznych ścianach otworu drewniane ściany.
klocki (po 2 z k a ż d e j s t r o n y dla okien i po 3 z k a ż d e j s t r o n y dla Belki s t r o p o w e p o ł ą c z o n e są z m u r ł a t a m i o d p o w i e d n i m za-
d r z w i ) , do których p r z y m o c o w u j e m y o ś c i e ż n i c e po w y s c h n i ę c i u •ciosem głębokości 1,6 cm dla u n i k n i ę c i a p r z e s u w a n i a się belek.
ś c i a n , tj. po ok. 3 t y g o d n i a c h ( r y s . 2 4 ) . Belki i m u r ł a t y tworzą k o n s t r u k c j ę u s z t y w n i a j ą c ą . Ś c i a n k ą gru-

38 39
bości '/a bloku, tj. 16 cm, obmurowujemy murłaty z belkami W a d ą t e g o s y s t e m u jest o g r a n i c z e n i e „ s e z o n u b u d o w l a n e g o " d o
okresu maj — sierpień, p o n i e w a ż dosyć d u ż a w i l g o t n o ś ć ś c i a n
od s t r o n y z e w n ę t r z n e j i w e w n ę t r z n e j do w y s o k o ś c i g ó r n e j po­
w y m a g a d ł u ż s z e g o c z a s u na w y s c h n i ę c i e . Z chwilą n a s t a n i a je­
wierzchni belek stropowych (rys. 25). Krokwie opieramy na
s i e n n y c h p r z y m r o z k ó w ś c i a n y m u s z ą być suche.
p ł a t w i a c h , t j . belkach 12 x 12 cm u ł o ż o n y c h r ó w n o l e g l e do kale­
nicy, t z n . w z d ł u ż ścian p o d ł u ż n y c h b u d y n k u . S z c z y t y m u r u j e m y
r ó w n i e ż z bloków u k ł a d a j ą c je w m u r g r u b o ś c i P/2 bloku.

2
Do w y k o n a n i a 1 m ściany potrzeba:
a) przy grubości ściany — C/a bloku (50 c m )
bloków 45 szt. P r a c ę przy ś c i a n a c h u b i j a n y c h z gliny r o z p o c z y n a m y od usta­
zaprawy 0,06 m3 wienia form w n a r o ż u b u d y n k u (rys. 2 6 ) . W celu u m o ż l i w i e n i a
b) p r z y g r u b o ś c i ś c i a n y — 1 bloku (33 cm) sztywnego ustawienia deskowań ponad stropem piwnicznym
bloków 30 szt. u k ł a d a m y w a r s t w ę bloków g l i n i a n y c h , o k t ó r e o p i e r a m y desko­
zaprawy 0,04 m3 w a n i e . D e s k o w a n i e u s t a w i o n e d o k ł a d n i e do pionu w ten s p o s ó b ,
c) p r z y g r u b o ś c i ś c i a n y — '/a bloku (16 cm) aby s z n u r p r z e c i ą g n i ę t y p o m i ę d z y s ł u p a m i p r o w a d z ą c y m i pokry­
bloków 15 szt. w a ł się z w e w n ę t r z n ą k r a w ę d z i ą w e w n ę t r z n e j płyty, ś c i ą g a m y
zaprawy 0,02 m3 ś c i ą g a c z a m i d o l n y m i i g ó r n y m i . Po u s t a w i e n i u form u b i j a m y na
blokach pierwszą warstwę gliny.
b. Ściany z gliny ubijanej. Drugim sposobem wykonania
Glinę wrzucamy w a r s t w a m i grubości 10—12 cm, po czym
ś c i a n b u d y n k u jest ubijanie w a r s t w gliny w r u c h o m y m desko­
ubijamy dokładnie ubijakami drewnianymi używając węższego
w a n i u , u s t a w i o n y m o d p o w i e d n i o w miejscu w y k o n y w a n e j ściany.

41
40
u b i j a k a d o ubicia n a r o ż n i k a (rys. 2 7 ) . W a r s t w a gliny p o ubiciu
W celu z a b e z p i e c z e n i a ś c i a n w n a r o ż n i k a c h p r z e d p ę k n i ę c i a m i
nie m o ż e być g r u b s z a od 8 cm. W y s o k o ś ć z a s y p u nie m o ż e być
n a l e ż y w w a r s t w a c h co 50 cm (co 5 — 6 w a r s t w a u k ł a d a ć po
w i ę k s z a od 12 cm, gdyż zbyt d u ż a ilość g l i n y u t r u d n i a ubijanie,
p r z e k ą t n e j n a r o ż n i k a o k o r o w a n e w k ł a d k i d r e w n i a n e o 0 4 cm,
a n i e d o k ł a d n e w y k o n a n i e p o w o d u j e w y k r u s z a n i e się g l i n y w z d ł u ż
a d ł u g o ś c i około 80 cm, m o c z o n e w m l e k u g l i n i a n y m dla uzy­
źle ubitych w a r s t w . J e ś l i g l i n a j e s t dobrze ubita odczuwa się
s k a n i a dobrej p r z y c z e p n o ś c i d o gliny.
t o p r z y pracy, w t e d y b o w i e m ubijak t w a r d o „ o d d a j e " , a s a m a
m a s a ubitej gliny nie u s t ę p u j e pod n a c i s k i e m p a l c a . Aby u n i k n ą ć pęknięć pod o t w o r a m i o k i e n n y m i , które m o g ą
powstać wskutek działających sił w filarach międzyokiennych,
u k ł a d a m y w czasie ubijania,
15 cm pod p r z e w i d z i a n ą dol­
ną krawędzią okna — trzy I
wkładki drewniane o śre­
d n i c y 4 cm, d ł u ż s z e od sze­
rokości o t w o r u ó ok. 40 cm
(2 x 20i cm z obu s t r o n otwo­
r u ) . Wkładki te zapobiegają
pęknięciom odgrywając rolę &
zbrojenia przeciwko silom i
rozciągającym.
W miejscach, gdzie za­
projektowane jest okno lub *
drzwi, w deskowanie wsta­
wiamy płyty, rozparte des­
kami, na szerokość żąda­
n e g o o t w o r u (rys. 2 8 ) . Ścia­
n y m u s z ą być u b i j a n e j e d n o ­
c z e ś n i e po obu s t r o n a c h o t w o r u . N a d p r o ż a w y k o n u j e m y z belek
g l i n i a n y c h , w s p o s ó b p o d a n y p o p r z e d n i o . D l a u m o c o w a n i a oścież­
n i c u m i e s z c z a m y , w c z a s i e u b i j a n i a w ś c i a n k a c h bocznych otwo­
W a ż n a jest kolejność ubijania gwarantująca dokładne wy­ r ó w okien i drzwi, d r e w n i a n e klocki, do k t ó r y c h p r z y m o c u j e m y
k o n a n i e : n a j p i e r w ubija się w e w n ę t r z n ą s t r o n ę ś c i a n y u d e r z a j ą c o ś c i e ż n i c e p o z a k o ń c z e n i u p r o c e s u o s i a d a n i a ścian, t z n . p o c a ł k o ­
u b i j a k i e m r a z przy r a z i e w z d ł u ż ściany, n a s t ę p n i e z e w n ę t r z n ą , w i t y m ich w y s c h n i ę c i u , tj. po o k r e s i e około 7 t y g o d n i . Za w c z e s n e
a w o s t a t n i e j fazie część środkową. Po ubiciu całej w a r s t w y (idąc o s a d z a n i e ościeżnic s p o w o d u j e p o w s t a n i e rys n a d n a d p r o ż e m n a
w k i e r u n k u n a r o ż n i k a ) w y k o n u j e m y n a s t ę p n y z a s y p , u b i j a m y itd. skutek pęknięć osiadających jeszcze ścian.
aż do wypełnienia deskowania. Ponieważ wyprawy nie wiążą
Ściany ubijać będziemy wieńcowo, tzn. przenosząc desko­
się c h e m i c z n i e z gliną, ś c i a n y m u s z ą m i e ć p r z y g o t o w a n e odpo­
w a n i e w z d ł u ż ś c i a n dookoła b u d y n k u . J e s t t o o tyle lepszy s p o s ó b
w i e d n i o p o d ł o ż e już w czasie ubijania dla zwiększenia przy­
od p r z e n o s z e n i a d e s k o w a ń w a r s t w a m i w g ó r e , ż e - n i e będzie pio­
czepności t y n k u . S p o s ó b p r z y g o t o w a n i a p o d ł o ż a p o d a n o w części
n o w y c h p o ł ą c z e ń odcinków, k t ó r e n i e d o k ł a d n i e lub n i e w ł a ś c i w i e
omawiającej wykonanie tynków zewnętrznych i wewnętrznych.
wykonane mogą zmniejszyć stateczność ściany.

42 4.3
 P o ł ą c z e n i e odcinków ś c i a n w y k o n a n y c h p o p r z e d n i e g o dnia
z nowoubijanym odcinkiem musi być wykonane w formie ( p a m i ę t a j m y o zwiększeniu w y m i a r ó w o 2% ze w z g l ę d u na osia­
„ s c h o d k ó w " , po zwilżeniu i lekkim z d r a p a n i u p o w i e r z c h n i , dla d a n i e wysychającej gliny) u k ł a d a m y s t a r a n n i e n a nich w a r s t w ę
zwiększenia przyczepności ze świeżo ubijaną masą glinaną. papy s t a n o w i ą c e j z a b e z p i e c z e n i e ścian p r z e d n i e p r z e w i d z i a n y m
R ó w n i e ż ubijanie świeżych w a r s t w w y k o n u j e się n a zwilżonych z a w i l g o c e n i e m w p r z y p a d k u u s z k o d z e n i a pokrycia d a c h o w e g o lub
wykonanych wcześniej warstwach.
Po ubiciu w a r s t w gliny do wysokości form d e s k o w a n i e na­
tychmiast zdejmujemy. P o z o s t a w i e n i e n a d ł u ż s z y okres c z a s u
d e s k o w a ń n a ubitej ścianie, p r ó c z o p ó ź n i e n i a w y s y c h a n i a wsku­
tek braku dopływu p o w i e t r z a , może spowodować uszkodzenie
ś c i a n y przy z r y w a n i u p r z y l e p i a j ą c y c h się płyt.
Na noc lub w czasie u l e w n e g o deszczu świeżo w y k o n a n e ścia­
ny zabezpieczamy przed uszkodzeniem przykrywając je matami
s ł o m i a n y m i lub papą.
Ściany wewnętrzne ubijamy jednocześnie z zewnętrznymi
( p r z e w i d z i a n y m i do w y k o n a n i a tą s a m ą m e t o d ą ) dla lepszego
ich w z a j e m n e g o p o ł ą c z e n i a .
Deskowanie dla połączenia tych ścian ustawiamy z odpo­
w i e d n i c h płyt łącząc je w s p o s ó b p o d a n y na r y s u n k u 16. Jeżeli
ś c i a n k a d z i a ł o w a wykona­
na będzie z bloków gli­
w i n n y m . Na izolacji u k ł a d a m y (jak przy ś c i a n a c h z bloków)
nianych, pozostawiamy
p o ś r o d k u g r u b o ś c i ścian — m u r ł a t y , dla o p a r c i a na nich belek
w miejscu p o ł ą c z e n i a tych
s t r o p o w y c h . Belki s t r o p o w e , p o ł ą c z o n e o d p o w i e d n i m z a c i o s e m
ścian tzw. bruzdę pośliz­
z m u r ł a t a m i t w o r z ą c y m i d r e w n i a n y wieniec wokół b u d y n k u , sta­
gową, tzn. bruzdę głębo­
nowią konstrukcję usztywniającą.
kości 5—7 cm, na całą
v
wysokość ścianki wewnę­ S z c z y t y m u r u j e m y z bloków, p o n i e w a ż u k o ś n e boki t r ó j k ą t a
t r z n e j . R o b i m y to d l a t e g o , nie d a d z ą się d o k ł a d n i e w y k o n a ć s p o s o b e m u b i j a n y m .
że ściana gliniana wysy­
c. Kominy. K o m i n y p o s t a n o w i l i ś m y w y k o n a ć z cegły cemen­
chając osiada, co j a k już
t o w o - g l i n i a n e j . M u r u j e m y k o m i n y od f u n d a m e n t ó w aż do odpo­
wiemy, n i e z a c h o d z i w ta­
w i e d n i e j wysokości j a k o dwa o d d z i e l n e filary w o l n o s t o j ą c e nie
kim s t o p n i u w ś c i a n i e wy­
ł ą c z ą c ich ze ścianą glinianą. P o n i e w a ż ś c i a n k i w e w n ę t r z k a n a ł u
k o n a n e j z bloków. W przy­
m u s z ą być b a r d z o g ł a d k i e z czysto z a t a r t y m i s p o i n a m i , w y r ó w n u ­
p a d k u s z t y w n e g o połącze­
j e m y s t o p n i o w o w c z a s i e w z n o s z e n i a k o m i n a spoiny w e w n ę t r z n e
nia ś c i a n y ubijanej ze ścianą z bloków — w miejscu p o ł ą c z e n i a
d r e w i a n ą łopatką (rys. 3 0 ) . K o m i n m u r u j e m y na z a p r a w i e ce­
n a s t ą p i ł o b y n i e b e z p i e c z n e pęknięcie (rys. 2 9 ) .
mentowo-glinianej 1:1,5:8. Komin w obrębie poddasza i jego
Po w y k o n a n i u z e w n ę t r z n y c h ścian budynku i ściany kon­ część wystającą ponad dach tynkujemy zaprawą cementowo-
strukcyjnej ( ś r o d k o w e j ) w e w n ę t r z n e j do o d p o w i e d n i e j wysokości gliniana.

44 45
 5. Konstrukcja i p o k r y c i e d a c h u P o d p a r a p e t y k ł a d z i e m y w a r s t w ę p a p y d o k ł a d n i e z a k r y w a j ą c ą ca­
łą p o w i e r z c h n i ę dolnej części o t w o r u . D o b r z e u ł o ż o n a izolacja
Ponieważ największym wrogiem budynku z gliny jest n a d ­ ochroni ś c i a n ę pod o k n e m przed z a c i e k a m i i wilgocią w c i s k a n ą
m i a r wilgoci, n a t y c h m i a s t p o w y k o n a n i u ś c i a n p a r t e r u n a k r y ­ przez w i a t r pod p a r a p e t z e w n ę t r z n y , k t ó r a m o ż e s p o w o d o w a ć
w a m y b u d y n e k d a c h e m . K o n s t r u k c j a d a c h u o p i e r a się n a plat- o d p a d a n i e tynku.
wiach u ł o ż o n y c h w z d ł u ż p o d ł u ż n y c h ś c i a n b u d y n k u . O k a p musi P a r a p e t z e w n ę t r z n y w y k o n a m y z w a r s t w y u ł o ż o n y c h na za­
w y s t a w a ć co najmniej 50 cm poza powierzchnię ściany, aby p r a w i e c e m e n t o w e j lub c e m e n t o w o - g l i n i a n e j d a c h ó w e k c e r a m i c z ­
w o d a deszczowa nie s p ł y w a ł a p o m u r z e . nych lub c e m e n t o w o - g l i n i a n y c h . D a c h ó w k i m u s z ą p o s i a d a ć spa­
P o n i e w a ż na p o d d a s z u z a p r o j e k t o w a n e są pokoje m i e s z k a l n e , dek na zewnątrz dla szybkiego spływu wody deszczowej czy
p r z e w i d z i a n o tzw. jętkową k o n s t r u k c j ę w i ę ź b y d a c h o w e j , o p a r t ą śniegu. Spoiny pomiędzy dachówkami zalewamy zaprawą do
n a p l a t w i a c h leżących n a p o d ł u ż n y c h ś c i a n a c h b u d y n k u . Krokwie s a m e j dolnej k r a w ę d z i p a r a p e t u , aby przez p o w s t a ł e szczeliny
p r z e d ł u ż o n e są tzw. p r z y s u w n i c a m i t w o r z ą c y m i w y m a g a n y dla nie s p ł y w a ł a po ś c i a n i e w o d a d e s z c z o w a lub w o d a z t o p n i e j ą c e g o
b u d y n k ó w z gliny o k a p , o d e s k o w a n y od spodu d e s k a m i . ś n i e g u . P a r a p e t z e w n ę t r z n y m u s i w y s t a w a ć poza p o w i e r z c h n i ę
Jeżeli będą i s t n i a ł y możliwości w y p o ż y c z e n i a dachówczarki, n i e o t y n k o w a n e j ś c i a n y n a 7 — 8 cm.
dachówkę możemy wykonać sami z masy cementowo-glinianej
P a r a p e t w e w n ę t r z n y w y k o n u j e m y z deski g r u b o ś c i 35 m m . .
o s t o s u n k u 1:1:3,5 ( c e m e n t u do z a w i e s i n y g l i n i a n e j do p i a s k u ) .
D a c h ó w k i te o d z n a c z a j ą się z u p e ł n ą n i e p r z e p u s z c z a l n o ś c i ą wody.
W przypadku braku możliwości wypożyczenia sprzętu do pro­
dukcji, dach pokryjemy d a c h ó w k ą c e r a m i c z n ą . 7. Stropy
2
Na pokrycie 1 m połaci d a c h u p o t r z e b a :
lat 4 x 6 cm 3,8 m
Nad piwnicą wykonaliśmy strop ogniotrwały, odporny na
ceramicznych dachówek
zawilgocenie.
(karpiówka) 45 szt.
N a j o d p o w i e d n i e j s z y jest o p i s a n y strop D M S , w y k o n a n y z be-
Na pokrycie 1 m kalenicy potrzeba:
leczek żelbetowych i g r u z o b e t o n o w y c h p u s t a k ó w lub strop Acker-
gąsiorów 3 ss
mana — wykonany z pustaków ceramicznych i betonu.

N a d p a r t e r e m p o ż ą d a n y j e s t strop cichy, lekki zabezpiecza­

6. Osadzenie okien, drzwi i podokienników
j ą c y w n ę t r z e p r z e d s t r a t a m i ciepła. W p o d a n y m projekcie d o m k u
z a p r o j e k t o w a n o s t r o p d r e w n i a n y z w y p e ł n i e n i e m p ł y t a m i trzci­
Po całkowitym wyschnięciu ścian (w przypadku murowania
n o w y m i lub s ł o m i a n y m i albo z w y p e ł n i e n i e m w a ł k a m i ze s ł o m y
z bloków — około 3—4 t y g o d n i , p r z y g l i n o b i t c e 6 — 8 t y g o d n i ) ,
u g l i n i o n e j (rys. 18 i 2 5 ) , czyli tzw. s t r o p w a ł k o w y .
a więc po u k o ń c z e n i u procesu o s i a d a n i a m o ż e m y u s t a w i ć oścież­
nice ( f u t r y n y ) . U m o c o w a n i e ościeżnic w n i e w y s c h n i ę t y c h j e s z c z e S t r o p w a ł k o w y p o s i a d a w y m a g a n e z a l e t y : j e s t lekki, ciepły
ś c i a n a c h m o ż e s p o w o d o w a ć z g n i e c e n i e futryn przez o s i a d a j ą c ą •' t a n i . W a l k i ściśle u ł o ż o n e obok siebie o p a r t e są na przybitych
ś c i a n ę z gliny u b i j a n e j . do boku belek listwach. Z w i e r z c h u p r z y k r y w a je p o l e p a g l i n i a n a .
P o n i e w a ż okna zajmują tylko p e w n ą część g r u b o ś c i muru, D e s k i p o d ł o g o w e przybite są do belek s t r o p o w y c h . Belki stro­
p r z e t o p o z o s t a ł a część w y m a g a n a k r y c i a , czyli z a b e z p i e c z e n i a od p o w e n a l e ż y od s p o d u pod t y n k o t r z c i n o w a ć lub pokryć s i a t k ą
z e w n ą t r z — przed deszczem lub śniegiem, a od wewnątrz — m u r a r s k ą , p o n i e w a ż w y p r a w a nie wiąże c h e m i c z n i e z d r e w n e m ,
p r z e d s k r o p l o n ą parą s p ł y w a j ą c ą z szyb i i n n y m i u s z k o d z e n i a m i . czyli po p e w n y m c z a s i e t y n k p o p ę k a i o d p a d n i e .

46 47
 C a ł e p o d d a s z e u ż y t k o w e i część n a d klatką schodową ocieplo­
2
Na 1 m s t r o p u w a ł k o w e g o z w y k o n a n i e m polepy i przybiciem na j e s t r ó w n i e ż p ł y t a m i t r z c i n o w y m i , s ł o m i a n y m i lub z gliny lek.
podłogi potrzeba: kiej,przybitymi w dwóch w a r s t w a c h do k o n s t r u k c j i d a c h u : jed­
3 na — j a k o w y p e ł n i e n i e p r z e s t r z e n i p o m i ę d z y k r o k w i a m i , d r u g a
drzewa kantowego 0,04 m
— p r z y b i t a do s p o d u krokwi t w o r z y d o d a t k o w o o s ł o n ę w i d o c z n e j
łat 2,10 m
części w i ę ź b y d a c h o w e j .
w a ł k ó w owiniętych p o w r ó s ł a m i
słomy 10 szt.
na polepę:

sieczki 1,0 kg
gliny 0,5 m 3
na podłogę:
desek g r u b . 32 mmrn 0,04 m 3
gwoździ 0,10 kg

8. Ścianki działowe na poddaszu

Po wykonaniu wszystkich zasadniczych prac na parterze

domku, wykończamy pomieszczenie mieszkalne na poddaszu.
Ś c i a n y pokoi w y k o n a m y z płyt słomianych lub trzcinowych
g r u b o ś c i 5 cm, przybitych do d r e w n i a n e g o szkieletu z obu s t r o n .
P o w s t a ł ą p r z e s t r z e ń p o m i ę d z y p ł y t a m i z a p e ł n i m y tzw. zasypką
ocieplającą, a więc m o g ą to być plewy, m e c h , t r o c i n y , igliwie itd.
Z a s y p k a polepszy j e s z c z e b a r d z i e j właściwości cieplne ścian
z płyt t r z c i n o w y c h lub s ł o m i a n y c h .
M o ż e m y r ó w n i e ż ścianki w y k o n a ć z płyt o dużej ilości m a t e ­
r i a ł ó w w ł ó k n i s t y c h , j a k s ł o m a , w r z o s i i n n e s u c h e w ł ó k n a roślin­
Na w y k o n a n i e 1 m 2 ścianki z płyt t r z c i n o w y c h g r u b o ś c i 5 cm,
ne, z m i e s z a n y c h z r z a d k o r o z r o b i o n ą gliną, czyli płyt z tzw. gli­
p r z y b i t y c h z obu s t r o n d r e w n i a n e g o szkieletu, p o t r z e b a :
ny lekkiej, o wym. ICO x 25 x 12 cm. Ś c i a n k i takie o d z n a c z a j ą się
d u ż y m i w a r t o ś c i a m i pod w z g l ę d e m c i e p l n y m . P ł y t y te nie wy­ Płyt 2,1 m2
m a g a j ą szkieletu. U k ł a d a się j e n a z a p r a w i e g l i n i a n e j u s z t y w n i a ­ desek lub lat do
j ą c d o d a t k o w o przez o s a d z e n i e p o m i ę d z y p o s z c z e g ó l n e w a r s t w y w y k o n a n i a szkieletu 0,02 m3
— d r e w n i a n y c h kołeczków (rys. 3 1 ) . P ł y t y z b r o j o n e są d r e w n i a ­ gwoździ 1,2 kg
nymi w k ł a d k a m i o 0 3 cm (dwie w k ł a d k i o t u l o n e w a r s t w ą m a s y
g l i n i a n e j o g r u b o ś c i co n a j m n i e j 2 c m ) . S p o s ó b p r z y g o t o w a n i a Na w y k o n a n i e 1 m 2 ścianki z płyt z g l i n y lekkiej, p o t r z e b a :
m a s y lekkiej gliny — j a k dla w y k o n a n i a g l i n i a n y c h nadproży. płyt 4 szt.
W e d ł u g m a t e r i a ł ó w niemieckich ś c i a n k a z takich płyt pod wzglę­ kołków 8 szt.
d e m c i e p l n y m o d p o w i a d a ś c i a n i e z c e g ł y o g r u b o ś c i 38 cm.
49,
48
 9. Tynki zewnętrzne i w e w n ę t r z n e Ś c i a n y z bloków g l i n i a n y c h nie w y m a g a j ą s p e c j a l n e g o przy­
g o t o w y w a n i a p o d ł o ż a , mają b o w i e m c h r o p o w a t ą p o w i e r z c h n i ę
B u d y n k i z gliny m u s z ą być o d p o w i e d n i o z a b e z p i e c z o n e przed u t w o r z o n ą przez w ł ó k n i s t e domieszki o r a z b a r d z i e j p o r o w a t ą , nie
n i s z c z ą c y m w p ł y w e m wilgoci i o p a d ó w a t m o s f e r y c z n y c h . Sta­ t a k siinie j e d n a k j a k w ś c i a n a c h glinobitych, ubitą m a s ę g l i n i a n ą .
r a n n i e w y k o n a n e , d o b r z e z w i ą z a n e z e ś c i a n ą tynki s t a n o w i ą taką P o z a t y m ś c i a n a g l i n o b i l a t w o r z y dużą i b a r d z o g ł a d k ą p ł a s z - •
właśnie osłonę. c z y z n ę , a w ś c i a n i e w y k o n a n e j z bloków s p o i n y p o z i o m e i pio­
Ś c i a n y g l i n i a n e t y n k u j e m y od w e w n ą t r z po ich wyschnięciu, nowe umożliwiają jakby zawiesz
a od z e w n ą t r z w roku n a s t ę p n y m , po u k o ń c z e n i u b u d o w y . J e s t tynku przez połączenie zaprawy
to k o n i e c z n e dla u n i k n i ę c i a p ę k a n i a i o d p a d a n i a tynku w s k u t e k rarskiej w s p o i n a c h z w y p r a w ą śc
n i e s k o ń c z o n e g o jeszcze procesu o s i a d a n i a z a w c z e ś n i e o t y n k o w a ­ (tynkiem). P a m i ę t a ć jednak musirm
nej ściany. p r z y s t ą p i ć do robót t y n k a r s k i c h m<

P o n i e w a ż tynki c e m e n t o w o - w a p i e n n e i w a p i e n n e nie wiążą dopiero po całkowitym wyschni

się c h e m i c z n i e z e ś c i a n ą g l i n i a n ą , m u s i m y d o p o w i e d n i o p r z y g o ­ ś c i a n . T w o r z ą c e się rysy i o d p a d a
t o w a ć podłoże pod t y n k dla z w i ę k s z e n i a w z a j e m n e j p r z y c z e p n o ­ k a w a ł k i tynku m o g ą się s t a ć niesłus
ści ś c i a n y i t y n k u . powodem do n a r z e k a ń na zastosow
g l i n y do budowy, a r z e c z y w i s t y m pi
D o k ł a d n e g o p r z y g o t o w a n i a p o d ł o ż a p o d t y n k c e m e n t o w y lub
d e m b ę d z i e z b y t n i pośpiech, czyli (
c e m e n t o w o - w a p i e n n y w y m a g a j ą przecie w s z y s t k i m ś c i a n y z gli­
k o w a n i e w i l g o t n y c h jeszcze ś c i a n : t r w a j ą c y j e s z c z e skurcz gliny,
ny ubijanej, k t ó r e po zdjęciu d e s k o w a n i a mają b a r d z o g ł a d k ą
a więc i o s i a d a n i e ścian, m u s i p o w o d o w a ć pęknięcie s t w a r d n i a ­
powierzchnię. Istnieją dwa sposoby
łego sztywnego tynku.
p o l e p s z e n i a p r z y c z e p n o ś c i t y n k u : go­
towe wkładki ceramiczne (układane P r z y s t ę p u j ą c do t y n k o w a n i a ścian, n a l e ż y jej powierzchnię
w deskowaniu z obu stron podczas oczyścić z k u r z u i lekko zwilżyć wodą, aby z a p o b i e c n a d m i e r n e ­
ubijania ścian) lub listwy z z a p r a w y mu w y c i ą g a n i u wilgoci ze ś w i e ż e g o t y n k u . Ś c i a n y z bloków z d r a ­
cementowo-wapiennej o stosunku p u j e m y p o n a d t o lekko przed n a w i l ż e n i e m dla z w i ę k s z e n i a przy­
objętościowym cementu do ciasta c z e p n o ś c i ostrą szczotką lub g r a b i a m i o m e t a l o w y c h zębach.
w a p i e n n e g o do piasku jak 1:2:10 Ściany tynkujemy dwuwarstwowo, tzn. najpierw wykonujemy
albo z z a p r a w y w a p i e n n e j o s t o s u n k u pierwszą w a r s t w ę tynku, tzw. obrzutkę, a n a s t ę p n i e , po jej s t w a r ­
objętościowym ciasta wapiennego
d n i e n i u , n a k ł a d a m y d r u g ą w a r s t w ę i z a c i e r a m y d r e w n i a n ą packą
do p i a s k u j a k 1:3, u k ł a d a n e j z obu
n a g ł a d k o (rys. 3 8 ) .
stron ściany wzdłuż deskowania
Dla tynków z e w n ę t r z n y c h s t o s u j e m y : n a pierwszą
w czasie ubijania (rys. 3 2 ) .
warstwę (obrzutkę) zaprawę cementowo-wapienną o stosunku
Listwy ceramiczne, ze względu
objętościowym cementu do ciasta wapiennego do piasku jak
na d o d a t k o w y koszt, t r a n s p o r t i ko­
1:2:10 i z a c i e r a m y (druga warstwa) tą s a m ą z a p r a w ą .
nieczność- b a r d z o dokładnego i równego u k ł a d a n i a — zastą
p i m y listwami z z a p r a w y . Z a p r a w ę u k ł a d a m y za pomocą kielni Tynki w e w n ę t r z n e wykonamy z zaprawy glinianej
w z d ł u ż d e s k o w a n i a n a d a j ą c jej kielnią k s z t a ł t t r ó j k ą t a o szero­ o takim s a m y m składzie jak m a s a użyta do wykonania ścian
kości p o d s t a w y około 7 cm i w y s o k o ś c i około 8 cm, n a s t ę p n i e z g l i n y u b i j a n e j lub produkcji bloków. Z a p r a w ę p r z y g o t o w u j e m y
zasypujemy masą glinianą i ubijamy. dolewając do m a s y glinanej taką ilość wody, jaka potrzebna

50 51
jest do o t r z y m a n i a dosyć r z a d k i e g o c i a s t a . Zbyt tłustą masę-
s c h u d z a m y dosypując piasku. zawiesiny glinianej 0,16 m
3

3
Z a p r a w a m u s i ł a t w o s c h o d z i ć z kielni. O b r z u t k ę g l i n i a n ą za­ piasku 1,12 m
c i e r a m y dwa r a z y cienką w a r s t w ą z a p r a w y w a p i e n n e j o s t o s u n k u Na w y k o n a n i e 1 m
3
z a p r a w y w a p i e n n o - g i p s o w e j , 2:3:9, po­
objętościowym c i a s t a w a p i e n n e g o do p i a s k u j a k 1:2. trzeba:
W p o m i e s z c z e n i a c h o dużej w i l g o t n o ś c i p o w i e t r z a (łazienka, ciasta wapiennego 0,3 m3
k u c h n i a ) , z a m i a s t t y n k u g l i n i a n e g o n a l e ż y z a s t o s o w a ć tynk ce- gipsu murarskiego 160 kg
mentowo-wapienny w stosunku objętościowym 1:2:10. piasku 1,0 m3
N a n o w o w z n o s z o n y c h b u d o w a c h w y k o n a n o p r ó b n e tynki ce­ Na wykonanie 1 m3 ciasta wapiennego potrzeba:
m e n t o w o - g l i n i a n e od z e w n ą t r z i od w e w n ą t r z . Wiążą o n e dosko­ wapna palonego 400 kg
n a l e ze ścianą z bloków g l i n i a n y c h ( ś c i a n y z g l i n y ubijanej wy­ piasku 0,1 m3
m a g a j ą p r z y g o t o w a n e g o p o d ł o ż a ) , s ą b a r d z o t r w a ł e , t w o r z ą szy- Komin otrzyma wyprawę cementowo-wapienną 1:2:10 lub
b k o s c h n ą c ą i w o d o o p o r n ą p o w ł o k ę ścian g l i n i a n y c h . M a j ą one c e m e n t o w o - g l i n i a n a 1:1,5:8.
j e s z c z e tę zaletę, że przy m a l o w a n i u k l e j o w y m ś c i a n y m a i u j e
Ś c i a n k i z płyt t r z c i n o w y c h ( na p o d d a s z u ) o t y n k u j e m y d w u ­
się j e d n o k r o t n i e i bez b i a ł k o w a n i a .
warstwowo: obrzutka z zaprawy wapienno-gipsowej o składzie
Tynki z e w n ę t r z n e c e m e n t o w o - g l i n i a n e w y k o n u j e m y z z a p r a w y
2 części g i p s u , 3 części w a p n a i 9 części p i a s k u i w i e r z c h n i a w a r ­
1:1,5:8 (Iczęść cementu do 1,5 części zawiesiny g l i n i a n e j , do
s t w a z z a p r a w y w a p i e n n e j : 1 część w a p n a i 3 części piasku, z a t a ­
8 części p i a s k u ) d w u w a r s t w o w o , dwie w a r s t w y o t y m s a m y m
r t a d r e w n i a n ą p a c k ą n a g ł a d k o . M i e j s c a ł ą c z e n i a dwóch p ł y t
s k ł a d z i e . Tynki c e m e n t o w o - g l i n i a n e w e w n ę t r z n e — r ó w n i e ż dwu­
( s t y k i płyt) m u s i m y pokryć p a s k i e m siatki m u r a r s k i e j , aby za­
w a r s t w o w o — 1:2:14.
pobiec ewentualnym pęknięciom tynku.
Na o t y n k o w a n i e 1 m 2 ś c i a n y z w y k o n a n i e m dwóch w a r s t w
Sufity tynkujemy tą samą zaprawą przykrywając widoczne
t y n k u p o t r z e b a około 0,020 m 3 z a p r a w y .
p o w i e r z c h n i e belek s t r o p o w y c h (w stropie wałkowym) matami
Na w y k o n a n i e ! m3 z a p r a w y cementowo-wapiennej 1:2:10 t r z c i n o w y m i , g d y ż t y n k nie t r z y m a się d r e w n a .
potrzeba: W p r z y p a d k u z a s t o s o w a n i a p ł y t z g l i n y lekkiej tynk ścian
cementu 120 kg p o d d a s z a i sufitów p a m i e s z c z e ń na p o d d a s z u — w y k o n a m y z za­
ciasta w a p i e n n e g o 0,21 m3 p r a w y glinianej z zatarciem zaprawą wapienną ( o m ó w i o n e po­
3
piasku 1,06 m przednio) .
Na w y k o n a n i e 1 m 3 z a p r a w y w a p i e n n e j 1:3, p o t r z e b a :
ciasta wapiennego 0,35 m 3 10. Roboty w y k o ń c z e n i o w e
piasku 1,01 m3
Na w y k o n a n i e 1 m3 z a p r a w y c e m e n t o w o - g l i n i a n e j , 1:1,5:8,. U k ł a d a n i e p o d ł ó g , m a l o w a n i e ścian, d r z w i i okien w y k o n u j e '
potrzeba: s i ę t a k s a m o , j a k w b u d y n k a c h z cegły. R o b o t y te kończą b u d o w ę
*.ementu 162 kg 3omku.
zawiesiny glinianej 0,20 m 3 T r z e b a p o d k r e ś l i ć j e s z c z e j e d n ą rzecz: p o n i e w a ż ś c i a n y z gli­
piasku 1,07 m 3 ny po w y s c h n i ę c i u są n i e z w y k l e t w a r d e — w s z e l k i e g o r o d z a j u
3 hruzdy do przeprowadzenia przewodów instalacyjnych muszą
Na w y k o n a n i e 1 m zaprawy cementowo-glinianej, 1:2:14,,
b y ć p r z e w i d z i a n e w c z e ś n i e j . Kucie b r u z d w s t w a r d n i a ł y c h ścia­
potrzeba:
n a c h g l i n i a n y c h b ę d z i e k o s z t o w a ł o zbyt d u ż o w y s i ł k u i c z a s u .
cementu 98 kg
P o z o s t a ł o j e s z c z e d o p r z e p r o w a d z e n i a u p o r z ą d k o w a n i e dzia-

52
53
 WYKAZ P I Ś M I E N N I C T W A

1. Kaczyński S.: Z a r y s b u d o w n i c t w a z gliny. I B M , W a r s z a w a 1953.

2. Konrad Z.: W y t y c z n e p r o j e k t o w a n i a b u d y n k ó w z gliny. IBM, ze­
szyt 7/44/55, W a r s z a w a 1955.
3. Konrad Z.: S p ó ł d z i e l n i a p r o d u k c y j n a b u d u j e . PWR.iL, W a r s z a w a 1953.
4. Mączeński Z.: P o r a d n i k a r c h i t e k t a . P W T , W a r s z a w a 1955.
5. Łukaszewicz M.: O g n i o t r w a ł e b u d o w n i c t w o na wsi. M i n i s t e r s t w o Od­
b u d o w y , W a r s z a w a 1948.
6. Piaścik Fr.: B u d o w n i c t w o w i e j s k i e z m a t e r i a ł ó w m i e j s c o w y c h . P W R i L ,
W a r s z a w a 1953.
7. Pollack i Richter: T e c h n i k d e s L e h m b a u s . Verla,g T e c h n i k , B e r ­
lin 1952. Sż.—
8. P r a c a z b i o r o w a : P o r a d n i k b u d o w n i c t w a wiejskiego, P W R i L , W a r ­
s z a w a 1953.
9. Racięcki Z.: B u d o w n i c t w o z gliny. P W T , W a r s z a w a 1950.
10. Sokalski A.: T y m c z a s o w e z a s a d y w y k o n y w a n i a b u d y n k ó w z gliny;
I B M , zeszyt 14/51/55, W a r s z a w a 1955.
11. B u d o w n i c t w o w i e j s k i e . R o c z n i k i : 1950, 1953, 1954, 1—5/1955 r.
PWRiL, Warszawa.
12. Lipowski L., Urban L.: T w o r z y w a c e m e n t o w o - g l i n i a n e . B u d o w n i c t w o
i A r c h i t e k t u r a , W a r s z a w a 1956.
13. Zenczykowski W.: B u d o w n i c t w o ogólne. P W T , W a r s z a w a 1954.
14. B a u z a i t u n g nr 4 i 6/1954 ,r. V e r l a g d i e W i r t s c h a f t , B e r l i n .
łki, a p r z e d e w s z y s t k i m s p l a n t o w a n i e t e r e n u w o k ó ł b u d y n k u i w y ­
15. P l a n e n u n d B a u e n n r 6/1952 r . V e r l a g T e c h n i k , B e r l i n .
k o n a n i e bruku z kamienia na podsypce z piasku ze spadkiem na 16. V o l k s h e i m s t a t t e rocznik 1954 i 1955. D e u t s c h e s V o l k s h e i m s t a t t e n -
z e w n ą t r z lub w y k o n a n i e p o d s y p u z d o b r z e u b i t e j g l i n y . R o b i m y werk, Kolonia.
to dlatego, aby woda deszczowa, spływająca z dachu, nie zbie­ 17. B a u w e r k nr 3/1955 r. V e r l a g d i e W i r t s c h a f t , B e r l i n .
r a ł a się w k a ł u ż e p r z y ś c i a n a c h i n i e z a w i l g o c a ł a ich. 18. Pawlikowski M.: Nowoczesne budownictwo z gliny. PWRiL,
W a r s z a w a 1955. ^
RZEMIEŚLNICY NA PROWINCJI!

W ręku każdego z Was powinny znaleźć się niżej po­

dane książki — wydane przez

WYDAWNICTWO
„ B U D O W N I C T W O i ARCHITEKTURA"

1. Menuś W, inż., Witebski Z. mgr inż. Wiałer W. mor inż.:

Poradnik murarza wiejskiego. — Roboty murowe, betonowe
i zduńskie.
W a r s z a w a 1956
s. 487, rys. 466 t a l i . 34, zł 35.80

2. Olczak S. J. mgr inż., Jędrejek W. mar inż., Wiater W. mgr

inż.,— Poradnik c i e ś l i wiejskiego. Roboty c i e s i e l s k i e , stolar­
skie i dekarskie.
Warszawa 1957
s. 424, rys. 519, labi. 6, A 3 2 . -

Żądajcie t y c h k s i ą ż e k UJ k s i ę g a r n i a c h t e c h n i c z n y c h

„DOMU KSIĄŻKI"

Nadsyłajcie zamówienia p o d a d r e s e m G ł ó w n e j Księgarni

Technicznej
UJ W a r s z a w i e , ul. Świętokrzyska 14