TECHNOLOGIA

Co trzeba wiedzieć
o wtyczkach?
Tomasz Hajduk

Wtyczki programowe to wynalazek

ostatnich dziesięciu lat i produkt ery
cyfrowej, w której produkcja dźwięku
przeniosła się na stałe do naszych
komputerów. Dziś chyba każda osoba
zajmująca się obróbką dźwięku wie,
do czego służą plug-iny (wtyczki
programowe) i jak ich używać.
Najogólniej rzecz ujmując wtyczka
to dodatek do istniejącego programu
(hosta) rozszerzający jego możli-
wości na takiej samej zasadzie, jak
robią to zewnętrzne procesory syg-
nału podłączone do miksera, dając
jednak daleko większe możliwości
w zakresie wzajemnej komunikacji,
jak np. automatyka zmian ustawień.
W artykule spróbujemy uporząd-
kować temat i zebrać w całość
informacje o tym, w jakich formatach
dostępne są plug-iny, jakie są ich
rodzaje i na jakich docelowych plat-
formach można je stosować.

J
eśli uważnie się rozejrzeć, to okaże
się, że niemal każdy rodzaj sprzę-
tu audio został już sprowadzo-
ny do postaci cyfrowej, czyli programu
bądź wtyczki programowej. Wśród sze-
rokiej oferty plug-inów znajdziemy dziś
zarówno proste efekty typu chorus czy
delay, jak i złożone procesory pogłoso-
we, całe wzmacniacze gitarowe razem
z kolumnami i ujmującymi ich dźwięk
mikrofonami, których finalne brzmienie
przełożono na postać binarną, gotową
do dalszej cyfrowej obróbki. Zapewne
większość osób czytających te słowa
ma w komputerze zainstalowany jakiś
(oczywiście kultowy) syntezator w wer-
sji plug-in, cyfrową replikę analogowe-
go kompresora, a nawet może (kultową)
konsoletę studyjną w postaci wtyczki.
Robiąc przegląd dostępnych plug-inów
powinniśmy się zatem zastanowić
nad tym, czego jeszcze nie wymyślono
w materii wtyczkowej, a czego może po-
trzebować realizator podczas swej co-
dziennej pracy. Znacie takie urządze-
nie? Mnie nic nie przychodzi do głowy...

112 Estrada i Studio • wrzesień 2007

Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p112 112 2007-08-29 08:37:21

 No dobrze, to prawda, klawiszow-
cy wciąż kupują „prawdziwe” instru-
menty, a studia nadal wyposażane są
w większe lub mniejsze stosy blasza-
nych skrzynek z gałkami i mniej lub
bardziej przydatną zawartością w po-
staci tranzystorów, układów scalo-
nych czy nawet lamp próżniowych.
Lecz mając do dyspozycji dojrzały sy-
stem audio/MIDI i masę dobrodziejstw
technicznych, jakie oferują szybkie
procesory nie sposób nie ulec poku-
sie przesiadki do wygodnego pojazdu
z napisem Host + Wtyczki. Wystarczy
wszak dobre liczydło, porządnie wypo-
sażony sterownik i parę płyt instala-
cyjnych. I tak też zrobił parę lat temu
prawie cały studyjny świat, zostawia-
jąc sobie oczywiście na boku (tak na
wszelki wypadek) jakiś rak ze sprzę-
tem, głównie z niezastąpionymi póki co
przedwzmacniaczami mikrofonowymi.
Sprawę tego, co brzmi lepiej – wtycz-
ki czy realny sprzęt – zostawmy so-
bie na kiedy indziej. Przyjrzyjmy się Co na talerzu? Edytor Steinberg WaveLab obsługuje wtyczki w formatach VST, DirectX
oraz wtyczki we własnym, wewnętrznym formacie, działające tylko na po-
temu, w jakie wtyczki może zainwe- Aktualnie wiodącym formatem dla
kładzie tego edytora. Własne wtyczki to rzecz typowa dla wielu zaawanso-
stować osoba początkująca i co będzie wtyczek jest VST i pochodny VSTi (li- wanych programów audio, pozwalająca korzystać z wielu funkcji bez ko-
trzeba do nich dokupić by zadziałały. terka „i” oznacza, że mamy do czynie- nieczności kupowania dodatkowych plug-inów.
Tu nasuwają się pierwsze pytania. Na nia z wtyczką instrumentalną, w prze-
jaki rodzaj komputera, jaki system i ja- ciwieństwie do VST, który jest formatem
ką platformę przeznaczyć pieniądze? wtyczek efektowych i narzędziowych).
Czy może zacząć od kupna sekwence- Wtyczki VST i VSTi uruchomimy za-
ra? Chodzi o to, że plug-iny w forma- równo na komputerach PC jak i Macin-
cie VST nie będą bezpośrednio działały tosh, ale nie we wszystkich programach.
z systemem Pro Tools, a wtyczek w for-
macie RTAS nie odpalimy w sekwence-
Spora grupa wtyczek to wierne, wirtualne kopie
rze Steinberga. To, co doświadczonym klasycznych urządzeń. Jeden z przykładów to pa-
osobom wydaje się banalnie proste kiet wtyczek Roland Classic FX dla karty Universal
i oczywiste może przysporzyć kłopotu Audio UAD-1, zawierający odtworzone z pietyzmem
znane produkty firmy Roland (tzw. kamerę pogło-
tym, którzy zaczynają zabawę w wir- sową RE-201, delay Dimension D) i Boss (Chorus
tualne studio. Sprawa nie dotyczy tyl- Ensemble).
ko i wyłącznie mniej
doświadczonych
użytkowników.
Znam kilka osób sie-
dzących już głębiej
w temacie, które po
przygodzie z przyja-
znym dla początkują-
cych światem VST (for-
mat ustanowiony przez
firmę Steinberg) po-
stanowiły pójść dalej
i przeskoczyć w swojej
pracy na inną platfor-
mę. Platformę, w któ-
rej cyfrowe wersje
urządzeń studyjnych
brzmią podobno „o nie-
bo” lepiej niż te z ety-
kietką VST... No dobrze,
więc jak to wygląda
w rzeczywistości?

Estrada i Studio • wrzesień 2007 113

Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p113 113 2007-08-29 08:37:31

 TECHNOLOGIA Co trzeba wiedzieć o wtyczkach?
W przypadku komputerów PC może-
my spotkać się także z wtyczkami DX
oraz DXi mocno lansowanymi przez fir-
my Cakewalk i Sonic Foundry (później
Sony Media Software), długo bronią-
ce się przed implementacją obsługi VST
w swoich produktach. Jednym z powo-
dów takiego stanu rzeczy był fakt, że
format DX bazuje na windowsowym ko-
dzie Direct X, zatem wsparcie takiego
giganta jak Microsoft dawało stabilny
grunt. Jednak i te dwie firmy w końcu
zrozumiały, że dalszy upór nie ma sen-
su i włączyły bezpośrednią obsługę wty-
czek VST do swoich produktów (Sonar,
Sound Forge, Vegas itd.).
Dla komputerów Macintosh rynek
posiada szerszą ofertę formatów plug-
-inów. Na komputerach z systema-
mi Mac OS 9 oraz OS X można urucho-
mić wtyczki VST i VSTi, wtyczki firmy
114
Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p114 114
Producenci wirtual- Digidesign – TDM, Audio Suite, a tak-
nych instrumentów że RTAS (Real Time Audio Suite). Do
w postaci wtyczek
brzmieniowo i wizu- tego dochodzą plug-iny w formacie fir-
alnie przypominają- my MOTU – MAS. Chodzą słuchy, że jest
cych sprzętowe ory- to bardzo przyszłościowy format, gdyż
ginały nie ograni-
czają się tylko do
MOTU udanie zachęca wszystkich pro-
powielenia ich funk- ducentów do tworzenia wtyczek w tym-
cji, wyposażając je że formacie. Nowością w grupie wty-
często w narzędzia
czek dla maka, związaną z pojawieniem
niedostępne w słyn-
nych klasykach, się systemu operacyjnego Mac OS X są
a znacząco zwięk- wtyczki w formacie AU (Audio Units).
szające możliwości Tak jak zaznaczono wcześniej, najpo-
wirtualnych kopii.
pularniejszym formatem plug-inów jest
format VST. Wtyczek dla tego formatu
jest najwięcej, zarówno świetnych, wy-
sokiej jakości (w tym także szereg cał-
kowicie bezpłatnych), jak i tych zupełnie
do niczego. Wtyczki dla Pro Tools to za-
zwyczaj nieco droższa propozycja ryn-
kowa, dedykowana do bardziej zaawan-
sowanych użytkowników. O ile wtycz-
ki w innych formatach może robić każdy
(dokumentacja potrzebna do programo-
wania wtyczek jest powszechnie dostęp-
na), o tyle tworzenie wtyczek dla Pro
Tools może odbywać się wyłącznie za
wiedzą i zgodą firmy Digidesign, produ-
centa Pro Tools. W ten sposób kontroluje
ona jakość plug-inów dbając o to, by nie
były one przyczyną problemów w pracy
całego systemu.
Mac, PC – co i z czym?
Wtyczki VST i VSTi to świetna opcja
dla posiadaczy komputerów PC i tym sa-
mym najpopularniejsze rozwiązanie dla
osób pracujących na pecetach. Format
Steinberga oczywiście idealnie dzia-
ła z wielośladami tej firmy, którymi są
Cubase i Nuendo (w swoim najnowszym
produkcie – programie Sequel – Steinberg
nie włączył obsługi zewnętrznych wty-
czek). Plug-iny DX i DXi, choć w dalszym
ciągu obecne, tracą stopniowo na znacze-
niu, czego dowodem jest fakt wyłączenia
obsługi DX/DXi w sekwencerze Cubase
4. Mimo to aplikacje takie jak Cakewalk
Sonar, Sony Vegas, Sound Forge i Acid,
Samplitude, FL Studio, Ableton Live,
Adobe Audition i cała gama innych edy-
torów i sekwencerów to programy, któ-
re dla wtyczek DX są idealnym środowi-
skiem roboczym. W znaczącej większości
przypadków programy audio dla kom-
puterów PC pozwalają na uruchomie-
nie zarówno wtyczek VST jak i DX, a tak-
że – w wielu wypadkach – wtyczek we
własnych formatach, widzianych tylko
w danym programie.
Jeśli chodzi o komputery Macintosh,
posiadacze nowszych wersji Cubase
i Nuendo mogą na ogół wydajnie i spo-
kojnie pracować używając plug-inów
VST/VSTi. Ale już użytkownicy wielo-
śladu Logic mogą napotkać problemy,
gdy będą chcieli użyć pewnych wtyczek
VST uruchamiając wszystko w systemie
operacyjnym Mac OS 9. Natomiast wer-
sja Logic dla systemu Mac OS X nie ma
już wsparcia plug-inów VST. Zamiast
tego Logic oferuje własne plug-iny po-
kładowe (skądinąd znakomite i cieszą-
ce się zasłużenie dobrą opinią), któ-
rych niestety nie da się uruchomić przy
pomocy innych aplikacji. Na szczęś-
cie wersja tego programu dla syste-
mu OS X posiada możliwość używania
wtyczek w formacie Apple Audio Units
– AU. Większość makowych aplikacji
pracujących w systemie OS X już oferu-
je lub za chwilę będzie posiadała możli-
wość wsparcia dla plug-inów AU i pracy
z komputerami wyposażonymi w proce-
sory Intela.
Estrada i Studio • wrzesień 2007
2007-08-29 08:37:33
 TECHNOLOGIA Co trzeba wiedzieć o wtyczkach?
Inną grupą wśród posiadaczy ma-
ków są osoby pracujące z aplikacją
MOTU Digital Performer. Od czwartej
wersji tego programu DP oferuje wspar-
cie dla wtyczek AU oraz MAS, a od wer-
sji 4.5, poprzez współpracę z programem
Pro Tools, daje możliwość korzystania
z wtyczek TDM i RTAS, jeśli tylko ktoś
posiada odpowiedni sprzęt do urucho-
mienia tego formatu.
Tendencja
Najbardziej za-
uważalną tenden-
cją jest dostosowywa-
nie przez producentów wty-
czek swoich produktów do
pracy we wszystkich formatach. Na
pudełku każdego praktycznie zesta-
wu plug-inów znaleźć można długą li-
stę formatów, w których wtyczki mogą
zostać zainstalowane. Dotyczy to za-
równo wersji makowych jak i PC. Nie ma
w tym nic dziwnego – więcej możliwo-
ści to większa ilość klientów dla twór-
ców plug-inów. Nie ma się też co zbyt-
nio zastanawiać nad tym, które wer-
sje wtyczek – dla maka czy PC brzmią
lepiej. W większości przypadków nie
ma różnicy w brzmieniu wtyczek na-
tywnych dla obu rodzajów kompute-
rów. Pytaniem, które natomiast trzeba
sobie zadać zastanawiając się nad in-
westycją w daną platformę jest to, czy
plug-iny, których będziemy chcieli użyć,
116
Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p116 116
są dostępne w formacie odpowiadają-
cym systemowi i programowi hostu-
jącemu. Jeżeli okaże się, że dany plug-
-in nie współpracuje z systemem bądź
aplikacją nadrzędną, rozważyć należy
zmianę wyboru wielośladu hostujące-
go lub nawet zmianę platformy kompu-
tera. Najlepszym przykładem ofiar ta-
kiego dylematu są oddani użytkownicy
aplikacji TASCAM GigaStudio (wcześniej
Nemesys GigaSampler), którzy zmusze-
ni są do używania komputerów typu PC,
gdyż tylko na tej platformie ten program
da się uruchomić.
Pro Tools
TDM-owe systemy Pro Tools (karty
HD, MIX, DSP Farm i system Venue)
używają pokładowych procesorów DSP
do przetwarzania dźwięków przy po-
mocy wtyczek TDM. System Pro Tools
TDM również może obsługiwać wtycz-
ki w formatach Audio Suite i RTAS
(Real Time Audio Suite). W takim
przypadku wtyczki te obciążają swo-
ją pracą CPU komputera. System Pro
Tools LE natomiast opiera się tylko
na wtyczkach Audio Suite, AU i RTAS.
Niektóre wtyczki do- Tutaj drobna uwaga na temat wtyczek
stępne są tylko dla Audio Suite. Zasada ich pracy polega
systemów wspoma-
ganych przez sprzę- na tym, że wybiera się plik lub frag-
towe karty DSP. ment pliku dźwiękowego, który chce-
Oprócz niezawodno- my przetworzyć, otwieramy wtycz-
ści działania i stabil-
nej wydajności sy- kę, ustawiamy, słuchamy rezultatów.
stemy takie stano- Jeżeli nam odpowiadają, wówczas apli-
wią doskonałe za- kujemy efekt na stałe, w wyniku czego
bezpieczenie wty-
czek przed nielegal- tworzony jest nowy plik, który podsta-
nym kopiowaniem. wiony zostaje na miejsce wyjściowe-
Chcąc zwiększyć go. Zaleta tego rozwiązania jest taka,
atrakcyjność takich
rozwiązań sprzęto-
że jeśli raz przeprowadzimy tę opera-
wo-programowych cję, wtyczka nie będzie dłużej obcią-
producenci zazwy- żać procesora. Z drugiej strony, działa-
czaj wyposażają je
nie tego typu plug-inów nie odbywa się
w bogate pakiety
doskonałej jakości w czasie rzeczywistym. Z tego wzglę-
wtyczek. du opracowano format RTAS, który po-
zwala na pracę w insertach miksera
Pro Tools. Różnica jest taka, że plug-
-iny RTAS pracują obciążając CPU kom-
putera, a plug-iny TDM wykorzystu-
ją jako swoje źródło mocy procesor
dedykowanej karty DSP.
Karty DSP
Niektóre wtyczki, szczegól-
nie te wykorzystujące bar-
dziej złożone algorytmy, po-
trafią wykazać ogromny
apetyt na moc kompute-
ra. Najszybsza maszy-
na dwuprocesorowa
jest w takim wypadku
jedynym trafnym wy-
borem. Innym, war-
tym uwagi rozwiąza-
niem jest zakup specjal-
nej karty DSP do obsługi
plug-inów.
Jaki wybór mamy
w tym segmencie, oprócz
wspomnianych wyżej
systemów TDM z ofer-
ty Digidesig? Firmy
Universal Audio i TC
Electronic mają w swojej ofercie karty PCI
z pokładowymi procesorami do obsługi
plug-inów – UAD-1 i PowerCore. Dla tych
kart przeznaczony jest specjalny rodzaj
wtyczek, które działają tylko z tymi kar-
tami. Nie uruchomimy przy pomocy tych
kart innych, natywnych plug-inów.
Karty z serii TC PowerCore (www.tc-
electronic.com) współpracują z więk-
szością sekwencerów i edytorów kom-
patybilnych z formatami VST, RTAS (po-
przez wrapper VST-RTAS) i Audio Units.
Dla komputerów PC będą to programy
obsługujące format VST, pracujące wy-
łącznie pod systemami Windows XP
i Windows 2000. PowerCore przetwarza-
ją sygnał z maksymalną rozdzielczością
24 bity/96 kHz. Dotychczas popularnym
Estrada i Studio • wrzesień 2007
2007-08-29 08:37:41
 standardem były karty PowerCore
w wersjach PCI, lecz od jakiegoś cza-
su popularna jest też wersja PowerCore
FireWire, oferująca dwukrotnie więk-
szą wydajność niż PCI. Wersja FireWire,
w przeciwieństwie do PCI, może współ-
pracować również z komputerami prze-
nośnymi oraz nowymi makami, któ-
re nie mają już slotów PCI. Zaletą karty
TC jest to, że wyposażona jest w zesta-
wy świetnych wtyczek, opartych na al-
gorytmach użytych w sprzętowych pro-
cesorach TC Electronic oraz będących
programowymi odpowiednikami wie-
lu urządzeń innych marek. Wśród tych
wtyczek znajdziemy wysokiej jako-
ści pogłosy, kompresor, efekty modula-
cyjne, znakomity korektor, tzw. chan-
nel strip, a nawet syntezatory wirtualne.
Warto zaznaczyć, że dla kart TC dostęp-
ne są też wtyczki wielu producentów,
którzy zdecydowali się napisać plug-iny
w tym standardzie, w tym Sony Oxford,
TC-Helicon, Waldorf, itd.
Jeśli chodzi o kartę Universal Audio
UAD-1 (www.uaudio.com), zestaw ten
dostępny jest wraz z pakietem wtyczek,
które można otworzyć na hostach VST
i Audio Units, a wśród których znajdują
się pogłosy, efekty gitarowe oraz inne,
uniwersalne efekty. Dla wielu osób za-
Estrada i Studio • wrzesień 2007
Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p117 117
Większość wtyczek zaprojektowanych dla starszych wersji
systemu Windows, które działały wcześniej, przed paru laty,
działa i będzie działać także teraz, po przesiadce do systemu
Windows XP (o systemie Vista chyba trochę za wcześnie
cokolwiek wspominać...).
kup UAD-1 podyktowany jest możliwoś- Creamware telogic.com), w którym sprzętowy proce-
cią uruchomienia wtyczkowych wersji czy Soniccore? sor łączony jest z komputerem poprzez
świetnych urządzeń, w tym kultowych Niemiecka firma FireWire. SSL Duende dostarczany jest
Creamware ma za
kompresorów Universal Audio 1176LN z dwoma wtyczkami – torem wejścio-
sobą szereg kłopotów
i Teletronix LA-2A, jak i również korek- finansowych, które wym (channel strip) oraz z kompreso-
tora Pultec EQP-1A. UAD-1 może pra- spowodowały tzw. utratę rem, „żywcem” przeniesionymi z konso-
cować z systemem Windows XP oraz płynności finansowej. lety SSL serii C. W sprzedaży dostępna
Mac OS X (starsze wersje UAD Powered Na szczęście osoby jest też wtyczka Drumstrip dedykowa-
odpowiedzialne za
Plug-Ins współpracują też z Windows na do obróbki ścieżek perkusyjnych,
opracowanie sprzętu
98 SE i obsługują standard DirectX). i oprogramowania a producent zapowiada rozszerzenie
Innymi, wartymi uwagi produktami Creamware zdecydo- swej oferty o kolejne plug-iny. Nowością
z tego segmentu są też systemy Cream- wały się powołać do ostatnich miesięcy jest też pudełkowy
ware (www.creamware.com) wchodzą- życia nową firmę, która procesor DSP Focusrite Liquid Mix
będzie kontynuowała
ce w skład platformy SCOPE, wyposażo- (www.focusrite.com), poprzez programo-
linię SCOPE. Wszystko
ne w zestaw interesujących plug-inów, więc wskazuje na to, że wy interfejs oferujący dostęp do imponu-
w tym syntezatorów wirtualnych oraz użytkownicy urządzeń jącej listy wirtualnych wersji wielu kla-
narzędzi do zaawansowanego masterin- Creamware nie zostaną sycznych urządzeń do obróbki dynamiki
gu. W ofercie Korga (www.korg.com) osieroceni, a ci, którzy i korekcji, „sklonowanych” metodą tzw.
będą chcieli bliżej
znaleźć można kartę PCI Oasys splotu. Urządzenie działa z programami
zainteresować się pro-
z ogromnym zestawem efektów i synte- duktami na tę platformę obsługującymi formaty VST, Audio Units
zatorów. Warto zainteresować się także w dalszym ciągu będą i RTAS. Ten ostatni format dostępny jest
systemem SSL Duende (www.solidsta- mieli taką możliwość. dla wersji Pro Tools 7 lub wyższej.
117
2007-08-29 08:37:48
 TECHNOLOGIA Co trzeba wiedzieć o wtyczkach?
Jakieś problemy?
Większość wtyczek
zaprojektowanych dla starszych wer-
sji systemu Windows, które działały
wcześniej, przed paru laty, działa i bę-
dzie działać także teraz, po przesiad-
ce do systemu Windows XP (o systemie
Vista chyba trochę za wcześnie cokol-
wiek wspominać...). W większości plug-
-iny PC nie mają problemów z kompaty-
bilnością. Zupełnie inaczej przedstawia
się sprawa z wtyczkami napisanymi dla
makowego systemu OS 9. Tutaj potrzeb-
ny jest złożony upgrade, gdyż w więk-
szości wtyczki te nie będą kompatybil-
ne z nowszym systemem OS X. Dużo
nowych wtyczek TDM zadziała też tyl-
ko na systemach HD. Wspomniany
przed chwilą procesor Focusrite Liquid
Mix będzie natomiast wymagał insta-
lacji swojego specjalnego oprogramo-
wania do obsługi wtyczek na systemie
OS X Panther lub nowszym dla kompu-
terów Mac i Windows XP SP2 dla pe-
cetów. Planując zatem zakup podobne-
go urządzenia DSP koniecznie trzeba
sprawdzić z czym będzie współpra-
cować, jaki format wtyczek obsługu-
je, itd., aby potem nie mieć przykrych
niespodzianek.
118
Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p118 118
Sporym ułatwieniem dla użytkow-
ników plug-inów są programy tłuma-
czące różne formaty – chodzi o różnego
typu wrappery i adaptory. Dzięki nim
można użyć najpopularniejszych wty-
czek np. VST w programach, które for-
matu VST nie obsługują. Jedne z bar-
dziej popularnych aplikacji tego typu
dla komputerów PC to Cakewalk VST
Adapter (dostępny w Sonarze), prze-
kładający wtyczki VST do formatu DX
i DXi. Innym programem jest DirectiXer
(www.tonewise.com), pozwalający użyć
pluginów VST na pokładzie aplika-
cji host wykorzystujących tylko format
DirectX. Jeśli chodzi o komputery Mac,
ich użytkownicy znajdą dla siebie na-
rzędzie zwane Audio Ease VST Wrapper,
które pozwala na otwarcie efektów
VST z pokładu Digital Performera.
Warto także zainteresować się produk-
tami Cycling74 Pluggo i Pluggosynth
(www.cycling74.com). Sporą popular-
nością w środowisku użytkowników
programu Pro Tools cieszy się też VST to
RTAS Wrapper firmy FXpansion (www.
fxpansion.com), pozwalający na uru-
chamianie wtyczek VST w środowisku
programów Digidesign. Niezbędnym
narzędziem dla użytkowników sekwen-
cera Steinberg Cubase 4 jest natomiast
„przekładka” FFX4 firmy VB Audio,
która konwertuje wtyczki Direct X na
format VST.
Dużą przyszłość
mają przed sobą Co wybrać?
rozwiązania, w któ- Podsumowując ten tekst i patrząc
rych występuje ze- z pozycji przeciętnego użytkownika
wnętrzne urządze-
nie wspomagające plug-inów można stwierdzić, że mamy
pracę specjalistycz- duże możliwości wyboru systemu, kart
nych wtyczek uru- DSP, programów hostujących, samych
chomionych na kom-
puterze, takie jak
wtyczek oraz ich formatów. Także wie-
SSL Duende oraz loślady audio/MIDI i edytory audio wy-
Focusrite LiquidMix, posażone są zazwyczaj w świetne ze-
choć w tym ostatnim
stawy własnych pokładowych efektów
przypadku nie mamy
do czynienia z zesta- i instrumentów. Zanim jednak zainwe-
wem wtyczek, ale stujemy w nowy system do pracy z au-
jedną wtyczką przy- dio i związany z tym systemem format
bierającą formy róż-
nych wirtualnych plug-inów, warto sobie odpowiedzieć na
urządzeń. kilka podstawowych pytań:
Estrada i Studio • wrzesień 2007
2007-08-29 08:37:50
 • Czy w grę wchodzi system Pro Tools, a jeśli
tak, to jego wersja LE, M-Powered czy TDM?
• Czy inwestujemy w komputer Macintosh
i wszechstronną aplikację Logic Audio?
• Czy inwestujemy w komputer Macintosh
i narzędzia firmy MOTU?
• Czy inwestujemy w komputer Macintosh
i sekwencer Cubase?
• Czy budujemy system na bazie kompute-
ra PC i całej gamy programów dla systemu
Windows?
• Czy bierzemy pod uwagę wykorzystanie
karty DSP?
Odpowiedzi na te pytania będą rzutowa-
ły na wskazanie konkretnego formatu lub for-
matów plug-inów. Jeśli współpracujemy z pro-
fesjonalnymi studiami nagrań, w których naj-
częściej wykorzystywany jest system Pro
Tools, wówczas powinniśmy budować swój
system na bazie produktów Digidesign (Pro
Tools) i firm związanych z Digidesign, co au-
tomatycznie przenosi nas w świat wtyczek ak-
ceptowanych przez tego producenta. Logic
Audio jest natomiast bardzo popularny wśród
indywidualnych twórców, a dostarczane z nim
wtyczki cieszą się znakomitą opinią. Niektórzy
wręcz twierdzą, że dla samych wtyczek war-
to przejść na platformę Logic. Oczywiście sam
Logic może też współpracować z wtyczkami
Audio Unit, zatem wciąż mamy otwartą dro-
gę do dalszych rozszerzeń możliwości nasze-
Estrada i Studio • wrzesień 2007
Co trzeba wiedziec o wtyczkach_p119 119
Karta DSP i związane z nią wtyczki, to świetne wyjście
dla osób chcących korzystać z unikalnych plug-inów
dostępnych dla takich systemów lub posiadających
nieco starsze, ale sprawdzone komputery z zestawem
programów nadrzędnych.
go systemu. MOTU, mające silną pozycję za cza jeśli chodzi o programy nadrzędne, mamy
Oceanem, nie jest zbyt popularną platformą w przypadku komputera PC. W przypadku
w naszej części świata, ale sytuacja może się wtyczek do naszej dyspozycji pozostają ty-
zmienić, gdyż firma ta bardzo aktywnie pracu- siące różnego rodzaju plug-inów w formatach
je nad nowymi, znakomitymi wtyczkami do- VST/VSTi oraz DX/DXi. Karta DSP i związa-
stępnymi we wszystkich formatach dla kom- ne z nią wtyczki, to świetne wyjście dla osób
puterów PC i Macintosh. Ponadto MOTU pro- chcących korzystać z unikalnych plug-inów
dukuje znakomite interfejsy audio, co niejako dostępnych dla takich systemów lub posia-
w sposób naturalny skłania do zakupu opro- dających nieco starsze, ale sprawdzone kom-
gramowania tej samej marki. Ich sztandaro- putery z zestawem programów nadrzędnych.
wy sekwencer – Digital Performer – w dalszym Karta DSP pozwala w takim wypadku zwięk-
ciągu pozostaje jednak dostępny wyłącznie dla szyć możliwości w zakresie aplikowania efek-
użytkowników komputerów Macitosh, ale po- tów/instrumentów bez ryzyka przeciążenia
trafi współpracować z programem Pro Tools co komputera.
sprawia, że może korzystać z wtyczek dostęp- Jak widać, możliwości jest dużo, a najważ-
nych dla programów Digidesign. Najmniejsze niejsze w tym wszystkim jest to, by dobrać
pole manewru mamy używając komputera najlepszy dla siebie, konkretny zestaw właś-
Apple z programem Cubase, który w wersji na ciwych efektów, nauczyć się ich obsługi i na
maka otwiera tylko wtyczki VST i VSTi (nie li- końcu wyciągnąć z nich to, co najlepsze dla
cząc własnych plug-inów efektowych i instru- naszych produkcji. Czego niezmiennie wszyst-
mentalnych). Najwięcej możliwości, zwłasz- kim życzymy. EiiS
119
2007-08-29 08:37:57