Professional Documents
Culture Documents
Mastering
w domow ym studiu
Tomasz Hajduk
Na cz ym polega mastering i cz y
można zrobić go w domow ym stu -
diu? W niniejsz ym tekście odpowie -
my na parę pytań związanych z t ym
dla niektór ych tajemnicz ym tema -
tem i pokażemy Wam jak samemu
można podjąć się próby masteringu
własnych produkcji.
za niski lub za wysoki, spróbuj podnieść lub Innym rozwiązaniem są plug-iny o specjal-
Kompresja
obniżyć poziom wszystkich ścieżek w miksie nym przeznaczeniu. Są to wtyczki, których
Użycie kompresora jest pomocne w wyrównaniu poziomu na-
tak, by zbliżyć się do właściwej wartości. Kie- jedynym zadaniem jest finalizacja nagrań. grania. W wielu miejscach można zaobserwować wyskakujące
dy miks będzie gotowy, dobrze jest umieścić Należą do nich np. aplikacje Izotope Ozone szczyty sygnału, które powodują, że nawet po normalizacji do
go w specjalnie opisanym folderze. Może się i T-Racks. Plug-iny tego rodzaju uzbrojone są wyższego poziomu nagranie wciąż pozostaje za ciche. Te znacz-
nie głośniejsze od reszty punkty szczytowe występują najczę-
zdarzyć, że będziesz miał kilka wersji osta- najczęściej w kompresor wielopasmowy, pro- ściej w momentach użycia różnych efektów perkusyjnych, mo-
tecznego miksu, z podbitym wokalem, gło- cesor poszerzenia bazy stereo oraz limiter. mentach działania filtru z dużym rezonansem lub miejscach,
gdzie uderzenie stopy pokrywa się z basem powodując nagły
śniejszą stopą czy werblem itd. Warto mieć Uruchamia się je w kanale efektowym Output
skok poziomu sygnału. Zastosowanie lekkiej kompresji do całej
wszystko właściwie opisane i w jednym miej- Bus sekwencera lub edytora. ścieżki powoduje wyrównanie poziomu nagrania i likwiduje
scu. W moim komputerze takie foldery noszą Jeszcze innym, nieco droższym niepożądane skoki dynamiki. Zastosowanie
kompresora sprawi także, że brzmienie
nazwę Final Mix i umieszczam je zawsze rozwiązaniem są karty z proceso- stanie się bardziej zwarte, a całość wyda
w folderze każdego projektu. Innym folderem, rem efektów w rodzaju TC Power- się bardziej osadzona i utwór zabrzmi pro-
który zawsze tworzę dla każdego projektu, Core lub UAD-1. Urządzenia te fesjonalnie.
Ustawienie kompresora do działań ma-
jest folder Master przeznaczony na ostatecz- posiadają na pokładzie zestaw steringowych różni się nieco od ustawień
ne, sfinalizowane wersje utworu. wysokiej klasy efektów i są świet- podczas tradycyjnego stosowania kompresji
nym rozwiązaniem w przypadku, do pojedynczych ścieżek. Jeżeli posiadasz
kompresor z automatycznym ustawieniem
Narzędzia gdy ktoś myśli o masteringu czasu ataku i powrotu (Attack i Release)
Wiele osób robiących mastering własnych w domowym zaciszu. wypróbuj właśnie takich ustawień. Jeżeli nie
masz opcji Auto ustaw czas ataku na 10ms
nagrań preferuje wykorzystanie do tego osobnej
a wartość parametru Release na 300ms
aplikacji, innej niż ta, której używają do rejestra- Przebieg pracy i pokręć gałkami w tym rejonie do momentu
cji śladów i miksu lub użycie zewnętrznego Przebieg działań masteringo- aż uzyskasz zadowalające Cię brzmienie.
Parametr Ratio powinien mieć ustawienie
urządzenia. Jest to o tyle dobre rozwiązanie, wych można podzielić na trzy w okolicach 1.3:1, natomiast ustawienie
że po takiej zmianie otoczenia i załadowaniu główne procesy. Mniej więcej progu działania kompresji (Threshold) po-
miksu do edytora (np. Sound Forge czy Wave- właśnie w ten sposób, w takiej winno oscylować w granicach -3 do -4dB.
Ustawienia takie mają na celu uzyskanie
Lab) często można spojrzeć na utwór niejako kolejności działają wszyscy inży- lekko osadzonego, lecz jak najbardziej natu-
„z boku”. Praca nad gotowym miksem w innej nierowie masteringu na świecie: ralnego brzmienia całości.
aplikacji pomaga odświeżyć słuch i ułatwia 1. Kompresja
Innym rodzajem kompresji jaką można zastosować jest
wybór właściwego kierunku działania. Nowo- Ma ona na celu zlokalizowanie i usunięcie kompresja wielopasmowa (Multiband Compression). Kom-
czesne edytory mają na pokładzie wszelkie nie- tzw. peaków. Kompresję stosuje się też do presor wielopasmowy pozwala na dokładniejszą kontrolę
brzmienia. Warto użyć kompresora wielopasmowego w przy-
zbędne narzędzia do domowego masteringu. uzyskania zwartego, spójnego brzmienia
padku, gdy mamy poważniejsze kłopoty z miksem. Możemy
Użycie zewnętrznego sprzętu też jest jedną całości. kontrolować w ten sposób oddzielne, interesujące nas pasma,
z opcji wykorzystywanych przy domowym 2. Korekcja nie dotykając pozostałych. Dzięki temu całość brzmi bardziej
naturalnie niż w przypadku kompresji szerokopasmowej.
masteringu. Na rynku jest kilka urządzeń ku Korekcja służy ogólnej poprawie brzmienia, Kompresory wielopasmowe mają najczęściej następujący
temu dedykowanych. Najbardziej znane to TC wyrównaniu spektrum, likwidacji dudniących podział pasm:
Finalizer, Focusrite Mixmaster oraz Behringer częstotliwości i np. usunięciu sybilantów. - 20Hz-150Hz – pasmo najniższych częstotliwości,
- 150Hz-5kHz – pasmo kontroli niskiego i wysokiego środka,
Ultramizer. Jeśli ktoś ma dosyć siedzenia 3. Limiting - 5kHz-20kHz – częstotliwości najwyższe.
przed monitorem może pokusić się o inwesty- Ograniczenie poziomu szczytowego sygna- Kiedy wypróbujesz działania kompresora wielopasmowego
cję w podobny sprzęt. łu do maksymalnej dopuszczalnej przez zauważysz, że przypomina on trochę korektor. W przypadku
kompresji celem do jakiego należy dążyć jest jak najbardziej
W przypadku posiadania nowoczesnego urządzenia cyfrowe wartości i podniesienie naturalne brzmienie. Dlatego redukcja (Gain) każdego pasma
sekwencera, jakim jest np. Cubase SX czy poziomu średniego. nie powinna przekraczać wartości -3dB. Wyjątkiem są utwory
z gatunku nowoczesnej elektroniki, gdzie nie ma dziś właściwie
Cakewalk Sonar, problem właściwych narzędzi Taka jest właściwa kolejność działań
żadnych reguł. (Więcej na temat kompresji i jej zastosowania
także mamy rozwiązany. Wśród fabrycznych masteringowych. Jednym z częściej w tym znajdziecie w EiS 10/2003, a małe kompendium wiedzy na te-
wtyczek znajdują się takie, które z powodze- momencie zadawanych pytań jest „Czy lepiej mat kompresji szerokopasmowej w EiS 12/2003).
niem sprawdzą się podczas masteringu. zastosować kompresję przed użyciem filtrów
i korektorów, czy może lepiej po?”. Dlaczego
Dithering akurat taka kolejność jak powyżej? Załóżmy,
Jeśli pracujesz z dźwiękami o rozdzielczości większej niż że chcesz nieznacznie podnieść poziom naj-
16 bitów (zapis plików 24-bitowych to obecnie norma, niższych częstotliwości w miksie. Jeżeli zro-
ale materiał trzeba doprowadzić potem do postaci 16-bi-
towej, gdyż z taką rozdzielczością zapisujemy dźwięk na bisz to korektorem przed kompresją, użyty
płytach CD w standardzie Red Book), potrzebne będzie następnie kompresor wyrówna to co podbiłeś
Ci urządzenie lub wtyczka do ditheringu. Dithering to
do poprzedniego poziomu. Są oczywiście
wprowadzanie do materiału niesłyszalnego szum, który
sprawia, że materiał końcowy będzie brzmiał przyjemniej wyjątki od tej reguły. Jednym z nich jest sytu-
dla ucha, zwłaszcza w cichszych partiach. Profesjonalne acja, gdy osoby początkujące, zaczynające
urządzenia ditheringowe nie należą do najtańszych, lecz
na szczęście większość współczesnych sekwencerów po- dopiero zabawę w realizację nagrań, często
siada już niezłej jakości wtyczki do ditheringu. Dithering nie dysponujące przyzwoitej jakości monitora-
przeprowadza się na końcu procesu masteringowego. mi odsłuchowymi narzekają na to, że ich mik-
sy wychodzą zamulone oraz nie wiedzieć cze-
mu za ciche. Częstym powodem tej sytuacji
(poza jeszcze częściej występującymi błędami
w aranżacji, doborze barw i wreszcie kiep-
skim nagraniu) jest zbyt duża zawartość nie-
kontrolowanych, najniższych częstotliwości
w miksie. Przed zastosowaniem kompresji
warto w takim przypadku użyć filtru górno- wykorzystując program CARA, o którym pisze- wiednim miejscu tak, by głośniki wysokoto-
przepustowego do usunięcia wszystkiego my na str. 84). nowe znajdowały się na wysokości uszu. Jeśli
poniżej 40Hz. Najczęściej zabieg taki wyjaśnia Do prawidłowego przeprowadzenia procesu to możliwe, zestawy powinny stać na specjal-
problemy i sprawia, że miks zaczyna „oddy- masteringu w domu potrzebne będą oczywi- nych podstawkach, co jest lepszym rozwiąza-
chać” prawidłowo. ście dobre monitory. Porządny odsłuch to pod- niem niż stawianie ich na rezonującym biur-
stawa. Najlepiej jak będą to kolumny o możli- ku czy innych meblach. Jeśli Twoje kolumny
Taśmy i lampy wie najbardziej płaskiej charakterystyce. nie przenoszą najniższego basu to koniecznie
Wielu inżynierów masteringu, oprócz kom- Warto zainwestować w najlepsze głośniki na zastosuj subwoofer. Kłopoty z niskimi często-
presorów, filtrów i limiterów, ma w zanadrzu jakie możemy sobie w danej chwili pozwolić. tliwościami to typowy problem domowych
jakąś swoją tajną broń – urządzenia bądź Dobrze będzie umieścić monitory w odpo- produkcji. Czemu miałbyś dołączyć do grona
wtyczki, które sprawiają, że finalny dźwięk
staje się wyjątkowo przyjemny dla ucha, peł- Mastering w Cubase SX i Nuendo
ny, ciekawy. O jakich urządzeniach bądź 1. Stwórz nowy projekt.
wtyczkach mowa? Jeśli chodzi o domowe stu- 2. Zaimportuj plik audio utworu, który chcesz masterować.
3. W kanale insert włącz następujące plug-iny w następującej kolejności: Slot 1 – Multiband Compressor, Slot 2 – Filter
dio, to świetnie sprawdzi się tutaj emulator Q, Slot 3 – Magneto, Slot 4 – Dynamics (z włączonym Limiterem).
brzmienia taśmy magnetycznej Steinberg Za pomocą takiego zestawu wtyczek przeprowadzisz bez problemu proces masteringu nagrania. Gdy wszystko będzie już
Magneto, dostępny na pokładzie sekwence- ustawione właściwie, eksportuj plik jako Master. Zwróć uwagę na poziom uzyskanej w ten sposób ścieżki – możesz kon-
trolować poziom przy pomocy regulatorów Magneto – Input i Output Level.
rów Cubase i Nuendo. Można też wykorzystać
wtyczki symulujące brzmienie klasycznego
sprzętu analogowego. Jedną z najciekawszych
propozycji tego typu jest wtyczka polskiej fir-
my PSP – Vintage Warmer. Ciekawą propozy-
cją są też aplikacje firmy Voxengo, np. Lamp-
thruster czy Warmfier nadające brzmieniu
„lampowego” charakteru. Plug-iny tego typu
można włączyć w szereg efektów przed lub po
korekcji – nie ma w tym temacie jednej uni-
wersalnej zasady, chodzi raczej o to, by dobrze
zabrzmiało.
Odsłuch
Miejsce, w którym będziesz przeprowadzać
mastering swoich utworów jest także bardzo
ważnym elementem. W pomieszczeniu o nie-
najlepszej akustyce ciężko będzie przeprowa-
dzić prawidłowo cały zabieg. Nie bez przyczyny
w profesjonalnych studiach masteringowych
montowane są specjalne pochłaniacze fal
dźwiękowych, faliste sufity ze specjalnych
materiałów i pułapki zapobiegające powsta-
waniu fal stojących. (Optymalizację akustycz-
ną pomieszczenia możesz przeprowadzić np.
TECHNOLOGIA Mastering w domowym studiu
tych, których nagrania są przebasowane, Jeszcze inną wtyczką wartą uwagi jest Soni-
Korekcja
bądź w ogóle nie mają basu... former firmy Voxengo. Sam producent nazywa
Może się zdarzyć (i często się zdarza), że kiedy porównasz
Warto zaopatrzyć się także w dobrej jakości wtyczkę kompresorem spektralnym. Głównym swój utwór z komercyjnymi nagraniami zauważysz różnicę
słuchawki. Przydadzą się jako odsłuch alter- zadaniem Soniformera jest wyrównanie spek- w brzmieniu. Profesjonalnie zrobione nagrania komercyjne
brzmią zazwyczaj klarownie w górze pasma, mają idealnie
natywny, na którym będziesz mógł porównać trum dźwiękowego utworu do zadanej charak- wyrównany środek, bas nie dudni i charakteryzuje się
rezultaty swojej pracy. Najważniejszą rzeczą terystyki brzmieniowej. Dostępne ustawienia energetycznym, ciekawie podbitym najniższym dołem. Naj-
jest jednak poznanie swojego środowiska fabryczne pomogą Wam uzyskać właściwe lepszym sposobem na uzyskanie takiego brzmienia jest
właśnie użycie korekcji. Wymaga to jednak trochę prak-
odsłuchowego. Pomaga w tym słuchanie dużej brzmienie i są dobrym punktem wyjścia do tyki, dobrego słuchu, dobrych korektorów i jak najlepszych
ilości nagrań na zestawie odsłuchowym, który uzyskania właściwego brzmienia. Soniformer monitorów. Co zrobić gdy nie posiadasz żadnej z tych rze-
czy? Zadowalające rezultaty w domowym studiu można
służy nam do pracy. Tak najlepiej można powinien być wpięty w łańcuchu wtyczek osiągnąć metodą prób i błędów, poprzez wyznaczenie so-
poznać akustykę domowego studia, a znając przed korekcją i limiterem. bie właściwego kierunku działania i dążeniu do tego celu.
niedostatki pomieszczenia możemy uwzględ- Z czasem zobaczysz, że Twój słuch zaczyna rozróżniać co
brzmi lepiej lub gorzej. Nabranie wprawy w stosowaniu ko-
nić te informacje podczas pracy osiągając przy- Trochę uwag rekcji masteringowej wymaga nieraz wielu lat, wiedzą
zwoity rezultat końcowy w nagraniach. Jeśli spróbujesz zrobić mastering swoich o tym wszyscy inżynierowie dźwięku. Po miesiącu treningu
nie zostaniesz mistrzem w tej dziedzinie, ale porównując
nagrań z zachowaniem właściwej kolejności rezultaty z nagraniami komercyjnymi na pewno czegoś się
Narzędzia software do masteringu poszczególnych etapów pracy, przykładając nauczysz. Pamiętaj, każdy utwór brzmi inaczej i inaczej
Jest kilka specjalnych narzędzi programo- odpowiednią wagę do każdej kolejnej czynno- trzeba do niego podejść.
Najlepszym rodzajem korektorów do masteringu są ko-
wych do masteringu nagrań. Jednym z nich jest ści, jestem pewny, że efekt końcowy mile Cię rektory parametryczne. Wybierz do tego zadania najlepszy
Izotope Ozone, aplikacja wyposażona w zestaw zaskoczy. Najważniejsze jest to, byś kierował korektor parametryczny jaki masz. Pierwszą rzeczą, na
którą trzeba zwrócić uwagę, jest najniższy dół (poniżej
wszystkich urządzeń jakie będziemy potrze- się własnym słuchem. Najlepszym sposobem 40Hz). Osoby początkujące nie zwracają często uwagi na
bować. Na pokładzie Ozone znajdują się: kom- na wyłapanie błędów i rzeczy do poprawienia ten przedział pasma z powodu słabej jakości odsłuchów.
presor wielopasmowy, wielopasmowy exciter, jest słuchanie rezultatów na wielu różnych Zbyt mocny sygnał w tym paśmie zabiera energię całemu
miksowi i sprawia, że nagranie może być mało dyna-
korektor, specjalny pogłos masteringowy i pro- systemach odsłuchowych, wliczając w to tak- miczne. Zastosowanie filtru górnoprzepustowego ustawio-
cesor do poszerzania bazy stereo. Do tego do- że domowe miniwieże i głośniki telewizora. nego na 40Hz może sprawę wyjaśnić. Nie dotyczy to róż-
nych odmian muzyki dance, w których najniższy dół (o ile
chodzi maksymalizator głośności (loudness Dobrze zrobione nagranie powinno zagrać jak jest kontrolowany) jest istotnym czynnikiem brzmienia.
maximizer), czyli specjalnej konstrukcji limiter. trzeba na każdym rodzaju sprzętu. Nie ogra- A oto wybrane przykłady zastosowania korekcji masterin-
Korektor Ozone posiada ciekawą funkcję pracy niczaj się do słuchania tylko własnego utwo- gowej. Poniższy przykład trzeba traktować jednak tylko
i wyłącznie jako punkt wyjścia do własnych ustawień.
nazwaną Matching, która pozwala na automa- ru. Zawsze miej pod ręką dwa, trzy nagrania - 60-80Hz – delikatne podbicie w tym rejonie doda cie-
tyczne dopasowanie widma utworu do pobra- wzorcowe, w podobnym stylu i jak najlepszej pła i masywniejszego dołu do całego miksu,
- 100-160Hz – jeśli słyszysz dudnienie warto poszukać
nego wcześniej spektrum utworu referencyj- jakości. Porównanie swojej produkcji do i podciąć właściwą częstotliwość w tym właśnie rejonie,
nego. Choć Ozone wygląda jak ultracyfrowe dobrze zrobionych utworów pomaga wybrać - 200-300Hz – jeżeli miks jest „zamulony” możesz lekko
urządzenie rodem ze świata Matrixa, wewnątrz właściwy kierunek działania. Pomocna będzie podciąć ten przedział pasma,
- 1,5-4kHz – za dużo energii w tym przedziale sprawi, że
kryje się emulator starego sprzętu analogowe- też kartka i ołówek. Rób notatki dotyczące nagranie będzie brzmiało zbyt ostro,
go i ogólne brzmienie aplikacji nie jest tak tego, co trzeba poprawić w Twoim kawałku - 10-20kHz – lekkie podbicie w tej strefie doda miksowi
przestrzeni, powietrza i blasku.
„zimne” jak mogłoby się wydawać. w stosunku do utworów wzorcowych. Takie Podczas pracy z korektorem warto pamiętać o tym, że
Innym pluginem, który można wykorzystać działanie pomaga zbliżyć się do ideału nawet zazwyczaj lepiej jest obciąć niż podbijać. Swobodniej
także do masteringu nagrań, jest PSP Vintage wtedy, gdy Twoje studio nie przypomina można potraktować dźwięki najniższe i z najwyższego
przedziału pasma. Jeżeli słyszysz, że miks jest „rozma-
Warmer. Plug-in nie dość, że świetnie wygląda, masteringowego laboratorium, a Ty nie jesteś zany” spróbuj poszukać przyczyny w niskich częstotliwo-
to jeszcze posiada doskonałe brzmienie nada- guru światowego masteringu. ściach i podciąć gdzie trzeba, zamiast podbijać tony
jące ścieżkom charakteru, głębi i ciepła. Jest to Proces masteringu pozwala spojrzeć na wła- średnie i wysokie by uzyskać pożądaną czytelność.
Jeśli masz kłopoty z użyciem korektora, możesz posłużyć
jedna z tych aplikacji, które koniecznie trzeba sne utwory niejako z boku – łatwiej można się którymś z „inteligentnych” narzędzi w stylu Freefilter
wypróbować i wpiąć w szeregu insert podczas wychwycić błędy popełnione w aranżacji i mik- firmy Steinberg czy korektora z ustawieniem Matching we
wtyczce Izotope Ozone. Plug-iny te najpierw „uczą się”
masteringu. Efekty mogą Was zaskoczyć! sie. Może zdarzyć się, że w pewnym momencie ustawień z innego, wzorcowego nagrania, a potem można
ustawienia zastosować do naszych utworów. Inną wtyczką
Limiting tego typu jest plug-in Soniformer firmy Voxengo, który
podbija lub obcina pasmo brzmienia do zadanego wcze-
Kiedy zrobiliśmy dobry miks, pozbyliśmy się wyskakujących szczytów sygnału, a potem za pomocą korekcji wygładziliśmy śniej kształtu. Prawdziwi zawodowcy wiedzą jednak, że
brzmienie, pora na moment kiedy możemy ostatecznie podnieść głośność naszego utworu dbając jednocześnie o zacho- cudów nie ma i brzmienie każdej piosenki najlepiej wy-
wanie właściwego poziomu. pracować samemu nie licząc na cudowne narzędzia, któ-
Limiting, czyli ograniczanie, to inny rodzaj kompresji. Limiter oddziałuje jedynie na szczyty sygnału, możemy dzięki rych niewłaściwe zastosowanie może przynieść więcej
temu zwiększyć poziom średni nagrania, co spowoduje zwiększenie jego głośności. Limiter umieszcza się na końcu łańcu- szkody niż pożytku. Tak więc najlepiej przygotuj nagranie
cha efektów masteringowych. Większość tego typu aplikacji posiada specjalny wskaźnik pokazujący moment działania li- wzorcowe, najlepszy korektor jaki posiadasz, właściwie
mitera. Im częściej zapala się lampka wskaźnika, tym bardziej nasz miks będzie „ściśnięty” na końcu. W różnych limite- „nastrój” słuch i do dzieła! To duża przyjemność, kiedy
rach różnie ustawia się poziom tłumienia. W limiterze Waves L2 odpowiada za to parametr Threshold. Dobrym rozwiąza- uda się samemu wykręcić brzmienie zbliżone do ideału.
niem dla osób niedoświadczonych jest ustawienie parametru Release w funkcji Auto. Doświadczenie pokazuje, że nie po-
winno się wprowadzać większego tłumienia poziomu szczytowego nagrania niż 6dB. Powyżej tej wartości dźwięk staje się
nieprzyjemny dla ucha, męczący, traci szczegóły dźwiękowe. Osoby bardziej doświadczone mogą zainteresować się limi-
terem Elephant firmy Voxengo. Jest to zaawansowany ogranicznik pracujący w kilku różnych trybach. Funkcję limitera
wielopasmowego posiada także PSP Vintage Warmer działający w stylu sprzętu analogowego, szczególnie przy ustawieniu
LimitSlow. Niektóre limitery, w tym wspomniany L2, wyposażono również w funkcję ditheringu. Używając tej aplikacji nie
trzeba martwić się o ten proces w przypadku, gdy pracujemy z plikami o wyższej rozdzielczości.
Końcowa myśl dotycząca ograniczania jest taka: jeżeli mamy dobrze brzmiący miks, właściwie (z wyczuciem) zastoso-
waliśmy finalną kompresję i korekcję okaże się, że nie trzeba prasować limiterem pliku dźwiękowego w celu podbicia gło-
śności. Właściwie zrobiony miks powinien być wystarczająco głośny, by nie potrzeba było specjalnych zabiegów aby dorów-
nać głośnością komercyjnym nagraniom. W takim przypadku limiter tylko wyrówna brzmienie i sprawi, że utwór będzie miał
właściwy poziom i spójne brzmienie. Jeżeli tak nie jest, oznacza to, że gdzieś czai się błąd. Warto cofnąć się wstecz i po-
prawić niedostatki. Nie bój się eksperymentować. Wypróbuj wszystkich ustawień i dostępnych narzędzi. Celem jest jak naj-
lepsze brzmienie. Warto pamiętać, że mastering jest tylko jednym z procesów wpływających na jakość brzmienia. Warto
podszkolić się także w tej dziedzinie, gdyż po jakimś czasie okaże się, ze mastering w domowym studiu jest możliwy i po-
trzebny, choćby tylko po to, by przygotować profesjonalne demo. A od dobrego demo już tylko krok do sukcesu...