Professional Documents
Culture Documents
Muchołówka amerykańska
Dionaea muscipula
Zdjęcie na stronie tytułowej – dorosła muchołówka amerykańska w naturalnym
środowisku dzięki uprzejmości Jana Fliska, www.bestcarnivorousplants.org.
Serdecznie zapraszam na jego stronę, gdzie znajduje się wiele innych zdjęć roślin
owadożernych w naturze.
Kontakt z autorem:
pfirszt@gmail.com
1
Wstęp
Muchołówka amerykańska jest jedną z najbardziej znanych roślin owadożernych.
Niniejsza monografia zawiera przede wszystkim dokładny opis rośliny i warunków jej
uprawy, a także historię odkrycia rośliny oraz inne ciekawostki. Mam nadzieję, że uda mi
się przedstawić tę roślinę czytelnikowi w wyczerpującym stopniu.
Spis treści:
Historia i Odkrycie 3
Środowisko naturalne 4
Opis rośliny 6
Systematyka 10
Uprawa rośliny 11
Kosmetyka 12
Szkodniki i Choroby 17
Rozmnażanie rośliny 21
Wybrane kultywary 25
Zakup muchołówki 34
2
Historia i odkrycie
Muchołówka amerykańska została odkryta dopiero w XVIII
wieku. Wszystko zaczęło się 2 kwietnia 1759, kiedy to gubernator
Karoliny Północnej Arthur Dobbs, irlandzki botanik-amator wysłał
do Europy list opisujący pewną lokalną roślinę
3
Środowisko naturalne
Muchołówka jest gatunkiem endemicznym, który występuje
jedynie w Północnej i Południowej Karolinie (USA) na obszarze
ok. 150km wokół miasta Wilmington.
4
Muchołówka amerykańska jest rośliną chronioną. Znajduje się na liście CITES w
aneksie II. Została zaliczona do grupy organizmów zagrożonych (vulnerable).
Niestety, nie wygląda na to by sytuacja ta zmieniła się w najbliższym czasie. Na chwilę
obecną utrzymują się jedynie największe, stabilne populacje tych roślin. Mniejsze
zanikają, zaś nowe nie powstają. Przez lata obszary występowania muchołówki nie były
objęte należytą ochroną i dzikie rośliny były masowo eksploatowane. Obecnie nie to
zagraża jednak roślinom, ale postępujące zmiany środowiska i działania człowieka.
Jednym z przykładów jest zapobieganie pożarom lasów – muchołówka jest niską rośliną,
rosnącą najlepiej wśród traw przy pełnym dostępie do słońca i naturalne pożary dużych
obszarów trawiastych, na których rośnie muchołówka były bardzo ważnym
ekologicznym czynnikiem jej rozwoju. Brak pożarów umożliwił wzrost tamtejszym
sosnom, które ograniczają muchołówkom dostęp do światła. Od roku 1982 wyginęło
70% populacji tych niezwykłych roślin (Shew 2002, porównane z Boyer 1995). W 2002
roku na terenie parku naliczono ok. 35,800 roślin. W naturze, muchołówki rosną blisko
siebie tworząc rozległe skupiska mogące liczyć tysiące osobników. W 2002 roku
pozostało jedynie 12 populacji liczących ponad 1000 roślin, w tym 4 liczące ponad 2000
muchołówek. 9 populacji tej wielkości zniknęło bezpowrotnie od początku lat
dziewięćdziesiątych. Dzięki działalności miłośników przyrody objęto roślinę większą
ochroną. W roku 1992 zaprzestano wydawać pozwoleń na pobieranie roślin z naturalnego
środowiska (była to jedyna masowa metoda pozyskiwania tych roślin dla handlu do
momentu pojawienia się kultur tkankowych w USA). Obecnie większość muchołówek
uzyskuje się na skalę przemysłową na drodze kultur tkankowych w in-vitro. W uprawie
wyselekcjonowano także wiele różnych kultywarów muchołówki, różniących się od
siebie rożnymi cechami. Ich pełną listę, stale powiększaną, można znaleźć na stronach
ICPS – Międzynarodowego Towarzystwa Roślin Owadożernych.
5
Opis rośliny
Muchołówka amerykańska jest wieloletnią rośliną tworzącą zwarte, przyziemne
rozety. Wyjątkowo niektóre z kultywarów spotykanych w kolekcjach mogą rosnąć
wzwyż, tak jak np. 'Dutch' czy 'Spider'. Pojedynczy, dorosły osobnik osiąga przeważnie
średnicę ok. 20cm. Liście osiągają zazwyczaj długość 7-9cm i wyrastają z podziemnego
bulwiastego kłącza, nazywanego przez hodowców bulwą. Znajduje się ona stosunkowo
płytko, do 10cm pod ziemią. Wyrastają z niej drobne korzenie (roślina posiada wiązkowy
system korzeniowy) służące roślinie głównie do pobierania wody. Sięgają one
maksymalnie na głębokość ok. 35cm. W okresie wzrostu, w sprzyjających warunkach
bulwa ulega podziałom na kilka roślin potomnych. Z tego powodu muchołówki w swym
naturalnym środowisku tworzą rozległe kolonie blisko rosnących obok siebie roślin.
Największe takie grupy liczą nawet ponad 2000 muchołówek. Szczególnie często roślina
dzieli się na wiosnę, zwłaszcza wtedy, gdy usunięty zostanie pęd kwiatowy. Rośliny
potomne (ang. „offshoots”) można łatwo oddzielić od rośliny matecznej. Wygląd liści
zmienia się zależnie od pory roku. Rozróżniamy liście wiosenne, letnie oraz
jesienno-zimowe. Liście wiosenne są zwykle szerokie i mają charakterystyczny
sercowaty kształt. Roślina wykształca je zaraz po zimowaniu, mogą one niekiedy być
podobne do liści jesienno-zimowych. Zazwyczaj płożą się nisko po ziemi i potrafią długo
utrzymać się na roślinie. Liście letnie są zwykle węższe i dłuższe niż pozostałe, mogą
zarówno płożyć się po ziemi jak i rosnąć w górę. U niektórych odmian liście letnie
wyglądają nieco inaczej. Są krótkie, mają w przybliżeniu sercowaty kształt podobnie jak
liście wiosenne i płożą się po ziemi. Liście jesienno-zimowe są zwykle szerokie i dłuższe
niż liście letnie, mają również inny kolor - są ciemniejsze. Często są „ząbkowane” na
brzegach, co jest spowodowane krótszym okresem oświetleniowym. Liść muchołówki
dzielimy na 2 części – owadożerną, czyli liść właściwy oraz sercowatego kształtu część
asymilacyjną, czyli fotosyntetyzującą (fotosynteza zachodzi oczywiście także i w części
owadożernej liścia).
Pułapka składa się z dwóch blaszek. Na ich brzegach znajdują się „zęby”
uniemożliwiające ofierze wydostanie się z pułapki po jej zamknięciu. Pomiędzy nim
znajdują się przestwory, przez które może jednak umknąć mniejsza zdobycz. Roślina
prawdopodobnie wykształciła je, gdyż trawienie tak małych owadów było by po prostu
„nieopłacalne”. Wewnątrz pułapki znajduje się od 6-8 włosków czuciowych (niekiedy
tylko 4). Ich wnętrze wybarwia się na intensywny, czerwony kolor u większości odmian.
6
Obie blaszki są ponadto pokryte komórkami gruczołowymi, wydzielającymi enzymy
trawiące. Muchołówki nie posiadają enzymów trawiących chitynę, dlatego też nie trawią
ofiar w całości. Po dwukrotnym dotknięciu jednego z włosków czuciowych lub kilku
jednocześnie, pułapka błyskawicznie się zamyka. Zapobiega to przypadkowemu
zamykaniu się pułapki np. podczas deszczu. Owady są wabione głównie barwą pułapek
oraz słodką wydzieliną pokrywającą ich wnętrze. Same pułapki osiągają u dorosłej
muchołówki wielkość ok. 3cm, zdarza się jednak że roślina wytwarza dużo większe
pułapki, sięgające nawet 6cm.
7
Sam proces zamykania pułapki nie został jeszcze do końca zbadany. Istnieją
różne teorie dotyczące „działania” pułapek muchołówki. Ich zamknięcie można wywołać
sztucznie np. impulsem elektrycznym. Do zewnętrznych czynników mających wpływ na
szybkość zamykania się pułapek możemy zaliczyć przede wszystkim światło oraz
temperaturę, wyniki doświadczeń z wilgotnością są niejednoznaczne.
Kąt pomiędzy blaszkami otwartej pułapki wynosi ok. 45°. Czas, w jakim zbliżają
się one do siebie zamykając pułapkę jest różny i może wynosić od 0,5s nawet do kilku
minut. Muchołówka jest jedyną rośliną owadożerną obok aldrowandy posiadającą
„aktywne” pułapki. Wyróżniamy 2 fazy ich zamykania się. Pierwszą, w której pułapka
zamyka się, a włoski na jej obrzeżu uniemożliwiają wydostanie się ofierze oraz drugą, w
której włoski ustawiają się „na sztorc” i pułapka domyka się. Druga faza zachodzi
jedynie wtedy, gdy wewnątrz pułapki znajduje się owad. Następnie następuje trawienie
zdobyczy, które może trwać nawet kilkanaście dni, zależnie od wielkości schwytanej
ofiary. Każda pułapka może zazwyczaj zamknąć się i ponownie otworzyć ok. 3-4 razy
(chociaż zdarza się, że ta sama pułapka może zamykać się nawet kilkanaście razy), przy
czym po strawieniu ofiary i ponownym otwarciu traci w większości przypadków
zdolność do zamykania się. Ważną rolę pełni tu wielkość schwytanego owada – jeżeli
jest zbyt duży i jego część wystaje spoza pułapki, następstwem jest zazwyczaj jej
obumieranie. Dzieje się tak również, jeżeli pułapka już wcześniej trawiła jakiegoś owada.
Natomiast jeżeli zdobycz była „odpowiednich” rozmiarów pułapka po jej strawieniu
ponownie się otwiera, a szczątki zostają zmyte przez deszcz lub rozwiane.
Ponownie otwieranie się pułapki, jeżeli nie zostanie schwytana żadna zdobycz
lub ta zdoła z niej umknąć następuje zwykle w ciągu 12h. Nieaktywne pułapki
stają się zwykłymi liśćmi asymilacyjnymi, a po pewnym czasie obumierają.
Nowe liście z pułapkami nieustannie wyrastają z bulwy rośliny.
8
Pęd kwiatowy jest wytwarzany przez dorosłe rośliny późną wiosną lub
początkiem lata, zdarza się to jednak także jesienią lub podczas zimowania i zależy
prawdopodobnie od długości okresu oświetleniowego. Jesienią, kiedy dni są krótsze i
temperatury utrzymują się na poziomie zbliżonym do tych wiosną, niektóre rośliny
wypuszczają pędy kwiatowe. Może to mieć miejsce również wtedy, gdy roślina jest
osłabiona. W ich naturalnym środowisku muchołówki kwitną w marcu. Pęd kwiatowy
osiąga zwykle wysokość 25-30cm. Na jego szczycie pojawia się zazwyczaj od 6-15
kwiatów. Białe, pojedyncze kwiaty o 5 płatkach posiadają kilkanaście pręcików
rozmieszczonych okółkowo wokół słupka.
9
Systematyka rośliny
Domena: Jądrowce (Eukaryota)
Królestwo: Rośliny (Plantae)
Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe (Tracheobionta)
Nadgromada: Rośliny nasienne/kwiatowe (Spermatophyta)
Podgromada: Okrytonasienne (Magnoliophyta)
Klasa: Dwuliścienne (Rosopsida)
Podklasa: Ukęślowe (Dilleniidae)
Nadrząd: Nepenthanae
Rząd: Rosiczkowce (Droserales)
Rodzina: Rosiczkowate (Droseraceae)
Rodzaj: Dionaea
Gatunek: Dionaea muscipula Solander ex. Ellis 1768
St.James Chron.Brit.Eve.Post No.1172:4
Synonimy
Dionaea sensitiva Salisb. (1796)
Dionaea muscicapa St.Hil. (1824) sphalm.typogr.
Drosera corymbosa Raf. (1833)
Drosera sessiliflora auct. non G.Don: Raf. (1833)
Drosera uniflora auct. non Willd.: Raf. (1833)
Dionaea sessiliflora (auct. non G.Don: Raf.) Steud. (1840)
Dionaea uniflora (auct. non Willd.: Raf.) Steud. (1840)
Dionaea corymbosa (Raf.) Steud. (1840)
Dionaea crinita Sol. (1990) nom.superfl.
Dionaea dentata D'Amato (1998) nom.nud.
Dionaea heterodoxa D'Amato (1998) nom.nud.
10
Uprawa rośliny
Muchołówka amerykańska należy do roślin stosunkowo łatwych w uprawie.
Kłopoty może sprawić jedynie okres spoczynku rośliny, w którym wymaga ona niższych
temperatur. Poniżej znajduje się dokładny opis warunków odpowiednich dla tych roślin.
Podłoże
Muchołówki najlepiej rosną w pozbawionym dodatków, kwaśnym torfie (pH 3-5)
zmieszanym z gruboziarnistym piaskiem kwarcowym w stosunku 2:1 (torf : piasek).
Dodatek piasku ma na celu ułatwienie wzrostu korzeniom oraz zapobiega zbytniemu
ubiciu się podłoża. Muchołówki można też uprawiać w mchu torfowcu, co jest popularne
za granicą. Możliwa jest też uprawa tych roślin w czystym torfie. Nie stosujemy żadnych
wypełniaczy przy otworach w doniczce. Nie zaleca się również stosowania perlitu jako
składnika podłoża, gdyż wg. opinii niektórych hodowców może on po pewnym czasie
podtruwać rośliny, w negatywny sposób odbijając się na ich wzroście.
Wilgotność
Wilgotność nie ma zbyt dużego znaczenia w przypadku tych roślin, nie powinna
być jednak zbyt duża gdyż wtedy doprowadzi to do nadmiernego gromadzenia się wody
w podłożu, co może mieć negatywny wpływ na roślinę. Stąd nie zaleca się uprawy
muchołówek w akwariach/terrariach oraz ich zraszania.
11
Światło
Oświetlenie jest jednym z kluczowych czynników mających wpływ na rozwój
rośliny. Muchołówki potrzebują do prawidłowego wzrostu dużych ilości światła i
najlepiej rosną w pełnym słońcu lub na południowym parapecie. Jeżeli istnieje taka
możliwość, najlepiej jest umieścić je na zewnątrz. W okresie od marca do października w
naszym klimacie rośliny te mogą być trzymane na zewnątrz przez całą dobę. Jeżeli ktoś
nie dysponuje oknem/balkonem o wystawie południowej, okno o wystawie wschodniej
też w pewnym stopniu zapewni roślinie oświetlenie. W innym wypadku konieczne jest
zastosowanie odpowiedniego, sztucznego oświetlenia. Muchołówki potrzebują w okresie
wzrostu minimum ok. 12h światła dziennie do prawidłowego rozwoju.
Nawożenie
Muchołówek nie nawozimy.
Podlewanie
Systematyczne, prawidłowe podlewanie rośliny jest bardzo ważne.
Podłoże powinno być stale wilgotne, nie można jednak dopuścić do sytuacji w
której jest ono przez długi czas mokre. Muchołówki podlewamy przez podsiąkanie, to
jest wlewając wodę do podstawki w której stoi doniczka. Stosujemy wodę
destylowaną/demineralizowaną lub w czystych miejscach wodę deszczową. Jednorazowo
wlewamy do podstawki ok. 2cm wody, zależnie od rozmiarów doniczki. Woda
nie powinna sięgać wyżej niż do 1/3 jej wysokości. Roślinę podlewamy ponownie
dopiero, gdy woda w podstawce wyschnie. Jest ważne, aby woda nie stała w niej przez
cały czas ze względu na możliwość przelania rośliny.
Dokarmianie
Nie jest w żadnym wypadku konieczne dokarmianie rośliny. Trzymane na
zewnątrz, same schwytają sobie zdobycz. Oczywiście zdolność muchołówki do
widowiskowego łapania owadów jest jednym z głównych powodów, dla których jest ona
uprawiana, i można od czasu do czasu samemu podać roślinie owada. Należy jednak
pamiętać, że bezcelowe zamykanie pułapek osłabia roślinę.
12
Kosmetyka
Przesadzanie
Rośliny przesadzamy raz na rok – dwa w celu wymiany podłoża na nowe lub w
celu rozsadzenia podzielonej muchołówki. Najlepiej jest chwycić dwoma palcami
podłoże wokół rośliny i odwrócić doniczkę do góry dnem, tak jak pokazano na
zdjęciach. Rośliny potomne oddzielamy od matecznej, w razie potrzeby odrywamy je
delikatnie od bulwy. Oczyszczamy korzenie z podłoża i przenosimy rośliny do uprzednio
przygotowanych doniczek, w których delikatnie obsypujemy je podłożem. Nie należy
zbytnio ubijać torfu, gdyż stanie się w ten sposób nieprzepuszczalny dla powietrza.
Muchołówki po przesadzeniu zahamowują niekiedy swój wzrost na okres 2-3 tygodni.
13
Wyjmowanie roślin z doniczki wraz z bryłą podłoża
14
Rozdzielanie roślin
15
Doniczkę należy odpowiednio dobrać do rozmiarów rośliny. Nie ma większego
znaczenia, z jakiego materiału jest wykonana. Bardzo wygodne w użyciu są plastikowe
doniczki produkcyjne dostępne w rożnych rozmiarach, zarówno okrągłe jak i
kwadratowe. Te drugie bardzo dobrze sprawdzają się w przypadku większej ilości roślin,
gdy istnieje potrzeba poukładania ich koło siebie na podstawce. Doniczki takie kupimy w
większych sklepach ogrodniczych.
Rośliny rosnące pojedynczo cechuje szybszy wzrost, stąd warto jest rozsadzać je
po podziale. Oczywiście istnieje także możliwość uprawy muchołówek rosnących w
kępach, blisko siebie lub w większych doniczkach.
16
Szkodniki i choroby
Muchołówki są odpornymi roślinami, dlatego też gdy pojawią się szkodniki czy
objawy choroby mamy czas do działania. Najczęstszymi szkodnikami muchołówek w
uprawie są ziemiórki i przędziorki. Często pada również pytanie, czy niebezpieczne dla
roślin są skoczogonki – są one zupełnie niegroźne.
Pleśń
Częstym problemem w uprawie jest pojawianie się pleśni na podłożu. Może być
ono spowodowane złą jakością torfu lub trzymania rośliny w zbyt mało przewiewnym
miejscu. Czynnikiem sprzyjającym pojawianiu się pleśni jest obniżenie temperatury, stąd
często jest ona dużym problemem podczas zimowania. Jako środek zwalczający pleśń
możemy stosować preparat Topsin. Pomocne jest także ręczne usuwanie pleśni z podłoża
np. przy pomocy wykałaczki. By zapobiec jej powstawaniu, należy usuwać martwe liście
i stosować torf o dobrej jakości.
17
Czernienie, brązowienie, usychanie liści i pułapek muchołówki
Najczęstszym problemem, z jakim borykają się hodowcy muchołówek jest
czernienie i usychanie liści oraz pułapek. Należy pamiętać, że zawsze wynika ono z
uprawy rośliny w nieodpowiednich warunkach. Zdiagnozowanie problemu może
sprawiać początkującym hodowcom problemy, dlatego też zapraszamy po pomoc na
forum. Zawsze należy przyjrzeć się dokładnie warunkom, w jakich trzymamy roślinę.
Niedobór światła
Muchołówki potrzebują do prawidłowego wzrostu dużych ilości światła (patrz
uprawa rośliny str. 11) i jego niedobór może spowodować długotrwałe osłabienie rośliny.
Jest to jeden z najczęstszych problemów u muchołówki.
Objawy: Wolniejszy wzrost rośliny, wykształcanie długich, bladych liści ząbkowanych
na brzegach, zdeformowane/nierozwinięte/nie zamykające się pułapki nie wybarwione w
środku, w późniejszym stadium czernienie i zasychanie pułapek, wzrost rośliny na
wysokość.
Oparzenia słoneczne
Wystawienie na pełne słońce nieprzyzwyczajonej do tego rośliny spowoduje
oparzenia liści i pułapek. Jeżeli roślina jest dorosła, nie są one szczególnie niebezpieczne.
Kolejne, nowo wyrosłe liście będą już odporne na duże nasłonecznienie i nie będą ulegać
oparzeniom. Mogą one być natomiast niebezpieczne dla małych roślin.
Objawy: Brązowe/czarne plamy na liściach, zasychanie brzegów i zębów pułapek.
Przelanie rośliny
Trzymanie rośliny w warunkach zbyt dużej wilgotności (np. akwarium),
nieprawidłowe podlewanie czy zbyt częste zraszanie mogą doprowadzić do nadmiernego
gromadzenia się wody w podłożu, co może doprowadzić do przelania rośliny.
Objawy: Czernienie liści wraz z pułapkami, wyrastanie liści z uschniętymi pułapkami,
powolny wzrost nowych liści, stopniowe obumieranie rośliny.
Nieodpowiednie podłoże
Zawsze należy stosować torf lub mech torfowiec. Torf nie może zawierać
nawozów, nie może też być to torf odkwaszony. Stosowanie nieodpowiedniego podłoża
może spowodować objawy podobne do tych wyżej wymienionych, a w późniejszym
stadium obumarcie rośliny.
18
Przesuszenie rośliny
Muchołówki najczęściej można przesuszyć jeżeli nie podlejemy ich podczas
słonecznego dnia, gdy stoją na zewnątrz lub podczas zimowania, gdy robimy to zbyt
rzadko.
Objawy: Liście i pułapki stają się wiotkie, pomarszczone. Jeżeli roślina nadal nie
zostanie podlana, liście usychają. Bulwa żyje jeszcze przez pewien czas po czym także
usycha.
Przesuszone muchołówki
Przemrożenie rośliny
Muchołówki dobrze znoszą okresowe spadki temperatury nawet poniżej -5°C,
jeżeli jednak taka temperatura utrzymuje się przez dłuższy okres, to może doprowadzić
do przemrożenia rośliny.
Objawy: Liście i pułapki stają się wiotkie, pomarszczone i po paru dniach usychają.
Jeżeli bulwa nie została uszkodzona, roślina wypuści nowe liście wiosną.
Porażenie rośliny
Muchołówka może doznać szoku wskutek przesadzenia do nieodpowiedniego
podłoża, nagłej zmiany temperatury (np. przeniesienie zimującej muchołówki do temp.
pokojowej) czy infekcji. Niestety, rzadko udaje się uratować takie rośliny.
Objawy: Utrata liści, zahamowanie wzrostu, wytwarzanie nierozwiniętych,
zasychających pułapek, obumieranie rośliny.
19
Przesadzanie rośliny i inne uwagi
Jak już wspomniano, po przesadzeniu muchołówki mogą zahamować swój
wzrost. W przypadku niektórych rzadszych, wrażliwych kultywarów roślina może też
wówczas stracić liście czy wytwarzać zdeformowane pułapki. Stosunkowo popularnym
kultywarem, który potrafi być „kapryśny” jest muchołówka 'Pink Venus'.
20
Rozmnażanie rośliny
Muchołówka amerykańska rozmnaża
się zarówno przez nasiona, jak
i wegetatywnie przez podział rośliny.
Większość kultywarów znajdujących się w
uprawie należy dla zachowania ich cech
rozmnażać wegetatywnie. Jest to
najłatwiejsza metoda propagacji
muchołówek, ale doprowadzenie ich do
kwitnięcia i uzyskanie roślin z nasion jest
okazją do uzyskania nowych doświadczeń.
W tym rozdziale zostanie omówione
zarówno rozmnażanie muchołówek poprzez
nasiona, jak i wegetatywnie.
Wysiew nasion
Nasiona najlepiej jest wysiać od razu po ich zebraniu. Uzyskamy wtedy
największą kiełkowalność oraz szybki czas samego kiełkowania. Nasiona wysiewamy na
powierzchnię wilgotnego torfu, nie przysypując ich. Można to zrobić w doniczce lub
jakimś przezroczystym, zamykanym pojemniku. Doniczkę zakrywamy folią dla
zwiększenia wilgotności, należy jednak zrobić w niej otwory i co jakiś czas zdejmować ją
z doniczki, by nie wdała się pleśń. Nasiona spryskujemy wodą raz dziennie, doniczkę
umieszczamy w słonecznym miejscu, ale nie w pełnym słońcu by temperatura pod folią
nie była zbyt duża. Tak potraktowane nasiona kiełkują zazwyczaj w czasie do 2 tygodni.
Kiełkowanie może trwać jednak znacznie dłużej, nawet do 2 miesięcy w przypadku
21
starszych nasion. Gdy kupimy nasiona zebrane kilka miesięcy wcześniej do ich
wykiełkowania potrzebna może być stratyfikacja – okresowe obniżenie temperatury w
celu pobudzenia nasion do kiełkowania. Doniczkę wraz z wysianymi nasionami
umieszczamy w chłodnym miejscu, np. lodówce na okres ok. 4-5 tygodni. Po tym czasie
zapewniamy warunki takie, jak wspomniano wyżej. Po okresie ok. 4 miesięcy młode
siewki zahamowują swój wzrost w oczekiwaniu na zimowanie. Można je jednak
„oszukać” przesadzając je. Siewek nie zimujemy.
Niektórzy hodowcy z powodzeniem stosują kwas GA3 zamiast stratyfikacji.
Rozmnażanie wegetatywne
Rozmnażanie wegetatywne muchołówek jest skuteczne i stosunkowo proste.
Sadzonki przygotowuje się zazwyczaj z liści oraz fragmentów bulwy, niekiedy też z pędu
kwiatowego. Poniżej omówione zostanie przygotowywanie sadzonek liściowych oraz z
fragmentów pędu kwiatowego.
Sadzonki liściowe
Propagacja rośliny za pomocą sadzonek liściowych jest łatwa i wykazuje bardzo
dużą skuteczność. Bardzo ważnym czynnikiem jest wybór liścia na sadzonki. Starsze,
usychające już liście się do tego nie nadają. Należy wybrać młode, ale już w pełni
rozwinięte liście. Odrywamy je lub odcinamy ostrym narzędziem od rośliny. Część
hodowców uważa, że lepsze efekty przynosi wyrwanie liścia. Zarówno z wyrwanych, jak
i odciętych można uzyskać sadzonki i nie ma to większego znaczenia. Z liści wyrwanych
nieco szybciej uzyskamy sadzonki, ale istnieje ryzyko uszkodzenia bulwy rośliny.
Liście układamy następnie na uprzednio przygotowanym podłożu,
przysypując oderwany/odcięty koniec torfem i zapewniamy warunki takie, jak dla
dorosłej rośliny. Pojawienie się sadzonek przyspieszy duża ilość światła. Należy
pilnować, by podłoże było stale wilgotne gdyż fragmenty liści bardzo szybko wysychają
w przypadku braku wody. Zaczątki młodych roślin pojawiają się po dwóch, trzech
tygodniach na końcu liścia. Nie należy ich odrywać, a pozostawić do czasu aż same się
ukorzenią. Gdy rośliny podrosną, możemy je przenieść do właściwej doniczki. Rośliny
otrzymane w ten sposób są początkowo mniejsze niż siewki wyrastające z nasion, stąd
22
należy zwracać na nie szczególną uwagę. Rosną jednak szybko, i szybciej od siewek
osiągają rozmiary dorosłej rośliny.
23
Inną metodą jest oderwanie fragmentu bulwy i umieszczenie go, podobnie jak w
przypadku liścia, w mokrym torfie. Metoda ta przynosi lepsze efekty, powstające rośliny
są większe i szybciej rosną, ale należy mieć pewne doświadczenie by nie uszkodzić
bulwy podczas pobierania jej fragmentu.
Rozmnażanie wegetatywne można stosować przez cały rok, najlepiej jest jednak
przygotowywać sadzonki wiosną lub latem. Jest to zdecydowanie najłatwiejsza metoda
rozmnażania muchołówek, a w przypadku większości kultywarów jedyna, która pozwala
na zachowanie charakterystycznych cech u roślin potomnych.
24
Wybrane kultywary
Poniżej znajduje się lista najczęściej uprawianych kultywarów muchołówki.
Zawiera ona rośliny zarejestrowane w ICPS oraz nie zarejestrowane, które jednak
posiadają charakterystyczne, wyróżniające je wśród innych kultywarów cechy oraz
często spotykane w uprawie.
Jeżeli nazwa składa się z kilku wyrazów (np. 'Clayton’s Red Sunset' czy ‘Cupped Trap’)
to każdy z nich zaczynamy dużą literą. Nieco inaczej przedstawia się sprawa „klonów”
muchołówek, oznaczonych literami i cyframi – te piszemy bez apostrofów:
Dionaea muscipula Z02
Dionaea muscipula B9
Muchołówki 'Typical'
25
Dionaea muscipula 'Regular Form' ('Typical')
Muchołówki 'Regular Form' znane też pod nazwą 'Typical' są najbardziej
rozpowszechnionymi muchołówkami w uprawie. Jest to najbliższa dzikim roślinom
forma muchołówki. Cechuje ją stabilny wzrost oraz stosunkowo duża odporność na
niekorzystne warunki, przez co polecana jest dla początkujących hodowców. Wyróżnia
się 2 typy muchołówek 'Regular Form': łatwo wybarwiające się oraz te, które wybarwiają
się słabo lub praktycznie wcale nawet w pełnym słońcu. Niektórzy hodowcy na
określenie pierwszego typu stosują nazwę 'Red-Green', która jest jednak nieoficjalna i
zdaniem części hodowców nieprawidłowa.
26
Dionaea muscipula 'Red Dragon' ('Akai Ryu')
Muchołówka 'Red Dragon' jest prawdopodobnie najczęściej uprawianym
kultywarem muchołówki. Nazwa ta obejmuje dziś dziesiątki różnych klonów
posiadających charakterystyczne zabarwienie. Cała roślina wybarwia się w pełnym
słońcu na ciemnoczerwony kolor, a brzegi pułapek oraz ich zęby są żółte bądź zielone.
Charakterystyczny jest również kształt liści letnich, w przybliżeniu trójkątny.
Muchołówki 'Red Dragon' wypuszczają 2 rodzaje liści: jedne szerokie, płożące się po
ziemi a drugie wąskie, długie i rosnące wzwyż.
27
Dionaea muscipula 'Sawtooth'
Muchołówka 'Sawtooth' należy do najciekawszych kultywarów muchołówki. Do
jej charakterystycznych cech należy przede wszystkim kształt zębów, przypominający
ząbki piły (stąd angielska nazwa). Muchołówka ta bardzo intensywnie dzieli się w
okresie wegetacyjnym, tworząc nawet kilkanaście roślin potomnych w ciągu roku.
Rośnie jednak wolniej od innych kultywarów, osiąga często niewielkie rozmiary i później
kwitnie. Bardzo ciekawy jest sposób wybarwiania się rośliny – możemy spotkać w
uprawie osobniki całkowicie wybarwiające się na czerwono (kultywar 'Bohemian
Garnet'), mające czerwone plamy na całej pułapce, czerwone wnętrza pułapek lub nie
wybarwiające się. Wygląd tego kultywaru sprawia, iż jest on poszukiwany i ceniony
przez hodowców.
Muchołówka 'Sawtooth'
28
Dionaea muscipula 'Bohemian Garnet'
Dawną, nieprawidłową nazwą tej muchołówki była 'Red Sawtooth'. Roślina swym
wyglądem bardzo przypomina muchołówkę 'Sawtooth'. Podobnie jak ona, intensywnie
dzieli się w okresie wegetacyjnym. Rośnie nieco szybciej od zwykłej 'Sawtooth', osiąga
jednak małe wymiary – dorosłe rośliny mają ok. 4-6cm średnicy. Różnicę stanowi także
całkowicie czerwone zabarwienie tego kultywaru. Powstał on na drodze skrzyżowania
muchołówek 'Royal Red' i 'Sawtooth':
29
Dionaea muscipula 'Cupped Trap'
Charakterystyczną cechą tej muchołówki jest kształt pułapek, które są zrośnięte
przy „zewnętrznym” końcu. Inny kultywar, zwany 'Trichterfalle' lub 'Funnel Trap',
posiada pułapki zrośnięte przy „wewnętrznym” końcu
30
Dionaea muscipula Pom-Pom, mutacja
Trudno jest mówić o muchołówce Pom-Pom jako o kultywarze. Choć co jakiś czas
niektórzy hodowcy ogłaszają, że ta przejściowa deformacja muchołówek została ustalona
i może występować jako kultywar, to są to jednak informacje nieoficjalne i
niepotwierdzone.
Ta przejściowa „mutacja” występuje u muchołówek 'Typical' i polega na
wytwarzaniu małych pułapek pokrytych w całości włoskami. Mają one w przybliżeniu
kulisty kształt i zazwyczaj nie są zdolne do chwytania i trawienia zdobyczy. Trudno
stwierdzić, co jest powodem występowania objawów Pom-Pom u muchołówek. Inna
nazwa dla Pom-Pom to 'Hedgehog' lub 'Scrub Brush'.
Podrośnięty okaz
31
Dionaea muscipula 'Red Burgundy'
Muchołówka 'Red Burgundy' jest jednym z najstarszych kultywarów
muchołówki, mimo to została zarejestrowana dopiero 24 listopada 2005 roku w
Niemczech przez Marcusa Erbachera oraz M. Stoeckla. Odmianę tą uzyskano z nasion
zebranych z dzikich roślin w połowie lat 70 XX wieku w Karolinie Południowej. Pewien
odsetek wykiełkowanych roślin wykazywał inne cechy niż pozostałe: nawet przy słabym
oświetleniu rośliny miały intensywny, czerwony kolor (cecha recesywna). Kultywar ten
zaczął częściej pojawiać się w kolekcjach w połowie lat 90, wcześniej był rzadko
spotykany. 'Red Burgundy' należy do najciekawszych, choć wciąż mało
rozpowszechnionych form muchołówki. Warto też zwrócić uwagę, iż jest ona obok
'Holland Red' prawdopodobnie najstarszym całkowicie czerwonym kultywarem. Jest
stabilna i charakteryzuje się szybkim wzrostem, co wiąże się zapewne z metodą jej
pozyskania – roślina nie została sztucznie wyselekcjonowana na drodze krzyżowania
różnych roślin znajdujących się w uprawie, lecz uzyskana z nasion pochodzących od
dzikich roślin. Jej nazwa wiąże się z intensywnym, bordowym zabarwieniem pułapek
które w pełnym słońcu mogą wydawać się niemal czarne.
32
Dionaea muscipula 'Spider'
Dionaea 'Spider' nie znajduje się wprawdzie na oficjalnej liście kultywarów ICPS,
jest jednak rośliną rozpoznawaną i akceptowaną przez hodowców. Jej nazwa bierze się
stąd że jesienią, gdy przechodzi powoli w stan spoczynku, jej długie i niezwykle wąskie
jak na muchołówkę liście wyginają się w dół dotykając podłoża, co upodabnia ją do
pająka. Jest rośliną odporną i stabilną, która jednak rośnie nieco wolniej od innych
kultywarów.
'Spider' jest kultywarem rosnącym wzwyż – jego liście wyrastają ze środka bulwy niemal
pod kątem prostym do podłoża. Sprawia to, że pułapki niekiedy zachodzą na siebie,
uniemożliwiając prawidłowe ich zamknięcie. Gdy liści jest dużo, kolejne wyrastają nieco
z boku. Są one niezwykle wąskie, u dorosłych roślin nie przekraczają zwykle 1cm
szerokości. Jedynie w okresie jesienno-zimowym 'Spider' może wytwarzać nieco szersze
blaszki liściowe i liście płożące się po ziemi.
Muchołówka 'Spider'
33
Zakup muchołówki
Przed zakupem muchołówki warto się zastanowić, czy możemy roślinie zapewnić
odpowiednie warunki. Ich uprawa wymaga także dużej systematyczności.
Choć wiele kultywarów wygląda bardziej atrakcyjnie od muchołówek 'Regular
Form', to są one zazwyczaj nieco trudniejsze w uprawie i nie poleca się ich
początkującym hodowcom. Oczywiście, są one również droższe od „zwykłych”
muchołówek i sprzedawane w mniejszych rozmiarach. Małe rośliny zaś są delikatniejsze
i długo rosną. Najlepsze na początek są więc muchołówki 'Regular Form', które można
kupić już w cenie do 20zł za dorosłą roślinę. Często spotyka się je w dużych sklepach
typu Obi czy Castorama, gdzie jednak nie są trzymane w dobrych warunkach i
zazwyczaj nie prezentują się okazale. Po zakupie takiej rośliny ze sklepu należy
wymienić podłoże na nowe, gdyż te „sklepowe” często zawierają pewne dawki
nawozów.
34