AWARIE BUDOWLANE
Katastrofy i awarie budowlane
– informacje techniczne i wnioski
Prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej,
Politechnika Warszawska
1. Wprowadzenie
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE
Analizy awarii i katastrof budowla-
nych prowadzone są w wielu krajach
od wielu lat. Realizowane są one
przez ciągłe obserwacje (monitoringi),
specjalistyczne analizy techniczno-
ekonomiczne i publikacje w różnych
czasopismach oraz przez naukowo-
techniczne krajowe i międzynarodo-
we sympozja i konferencje.
Wnioski z tych prac służą do dosko-
nalenia programowania, projektowa-
nia, realizacji, użytkowania, ubezpie-
czania i wyceny obiektów budowla-
nych.
Między innymi służą one do dosko-
nalenia i nowelizacji przepisów te­-
chnicznych, norm projektowania,
wytycznych i instrukcji wykonywa­-
nia i odbioru obiektów budowla-
nych, a także do doskonalenia
wiedzy technicznej i podnoszenia
kwalifikacji zawodowych i organi-
zacyjnych projektantów, wykonaw-
ców, użytkowników. Służą też przy
ubezpieczaniu działalności budow-
lanej oraz doskonaleniu eksploatacji
i wyceny obiektów budowlanych.
Są one też pomocne w działalności
rzeczoznawców budowlanych.
Wymienione formy działalności
na temat zagrożeń i uszkodzeń
budowlanych realizowane są przez
różne kraje oraz organizacje między-
narodowe. Przykładowo są to m.in.:
•  monitoringi patologii budownic-
twa w Anglii, Francji, Rosji, Australii,
Japonii, USA, Czechach, Słowacji,
Niemczech, Rumunii, Polsce, na
Litwie i Ukrainie,
•  naukowo-techniczne konferencje
i sympozja krajowe, między innymi
w Anglii, USA, Francji, Niemczech,
Szwecji, Rosji, Szwajcarii, Rumunii,
44
Czechach, Słowacji, Niemczech,
Polsce, na Litwie, Ukrainie,
•  prace krajowych i międzynarodo­
wych komisji specjalistycznych, ta­-
kich organizacji jak: CIB, FIB, RILEM,
CICIND, PZITB itp.,
•  międzynarodowe konferencje
i sympozja w Czechach, Słowacji,
Polsce, Francji, Anglii, Szwecji, USA,
Rosji, na Litwie i Ukrainie,
•  wydawnictwa zwarte naukowo-
techniczne o zasięgu krajowym
i mię­dzynarodowym,
•  artykuły naukowo-techniczne
w prasie naukowo-technicznej róż-
nych krajów,
•  specjalistyczne, periodyczne wy­-
dawnictwa na temat patologii i awa­-
rii budowlanych.
W Polsce problem awarii i katastrof
budowlanych jest przedmiotem:
•  okresowych (od 1962 roku) analiz
zagrożeń, awarii i katastrof budowla-
nych (bibl. ITB),
•  wydawnictw książkowych na temat
błędów i awarii konstrukcji betono-
wych, murowanych, stalowych i mie-
szanych,
•  konferencji naukowo-technicz-
nych obejmujących wybrane zagad-
nienia zagrożeń, uszkodzeń, awarii
i katastrof budowlanych,
•  sympozjów i konferencji specja­
listycznych na temat „Badanie przy­-
czyn i zapobieganie awariom kon-
strukcji budowlanych”, „Awarie budo­-
wlane” oraz „Problemy Rzeczo­
znawstwa Budowlanego”, a także
innych [1–3],
•  artykułów i publikacji w prasie
technicznej na temat różnych przy-
padków stanów zagrożenia, uszko-
dzeń i awarii konstrukcji budow-
lanych („Przegląd Budowlany”,
„Inżynieria i Budownictwo”),
PRz eg l Ąd bu d owl any 9/2008
•  zarządzeń i raportów różnych
organizacji naukowo-technicznych
oraz władz administracyjnych i nor-
malizacyjnych,
•  szkolenia studentów wyższych
szkół technicznych i podobnych
o profilu budowlanym,
•  doskonalenia inżynierów, projek-
tantów i wykonawców, właścicieli,
użytkowników oraz menadżerów
budowlanych,
•  szkolenia nadzoru budowlanego.
Katastrofa budowlana została zdefi-
niowana w Prawie budowlanym. Nie
obejmuje ona awarii budowlanych.
Do katastrofy budowlanej kwalifi-
kuje Powiatowy Inspektor Nadzoru
Budowlanego (PINB) przy nagłym
zniszczeniu obiektu (konstrukcji) lub
jego części (nawet bez ofiar śmiertel-
nych), organizując komisję i docho-
dzenie w celu wyjaśnienia przyczyn
i skutków zaistniałych zniszczeń
w czasie katastrofy.
Dotychczas (od 1995 roku) według
skrótowego formularza – PINB infor­
mowały (pisemnie) Główny Urząd
Nadzoru Budowlanego (GUNB)
o zaistniałych faktach powstania
katastrofy. Następnie, wymienione
skrótowe dane w ankiecie – zawia-
domieniu o katastrofie – wprowa-
dzane były do Rejestru Katastrof
Budowlanych (RKB).
Dane o katastrofie w GUNB obej-
mują dane adresowe i własnościo-
we, typ obiektu, charakterystykę
zasadniczych elementów obiek-
tu, przyczyny i zakres zniszczeń
a także decyzję w sprawie dalszej
eksploatacji.
Nie zawierały one odpowiednich
niezbędnych analiz techniczno-
-eko­nomicznych związanych z ka­-
tastrofą. Takie analizy później wyko-
AWA R I E BUDOWLANE

nują zapewne rzeczoznawcy budow-
lani. GUNB nie posiada danych
dotyczących tych analiz. Zatem RKB
w GUNB pod względem wiadomo­-
ści technicznych jest bardzo ograni-
czony, nie obejmując pełnych infor-
macji o katastrofach budowlanych.
Analizy GUNB od kilku lat przedsta-
wiane są na konferencjach „Awarie
budowlane” oraz w czasopismach
technicznych.
Od 2006 roku ze środków Unii
Europejskiej w GUNB tworzony jest
nowy system RKB obejmujący moż-
Dane o katastrofach i awariach
podzielono na następujące grupy
zagadnień:
A.  Dane ogólne o obiektach (adre-
sy, daty itp. – informacje wyłącz-
nie do wglądu przez administratora
bazy).
B.  Dane techniczne o obiektach
(typ obiektu ze względów funkcjo-
nalnych, materiałowych, konstruk-
cyjnych itp.).
C.  Dane o każdej awarii, katastrofie
(rodzaj zdarzenia, przyczyny zdarze-
nia itp.).
rządzane są analizy i zestawienia
statystyczne. Podstawą sporzą-
dzenia tych zestawień mogą być
dane z jednego, poprzedniego roku
oraz ze wszystkich lat ubiegłych.
Każdego roku sporządzane jest
sprawozdanie, które zawiera m.in.
zestawienia statystyczne. Na rysun-
ku 1 pokazano liczby katastrof –
z podziałem na poszczególne lata
– w bazie danych Instytutu Techniki
Budowlanej oraz w rejestrze kata-
strof prowadzonym w Głównym
Urzędzie Nadzoru Budowlanego

liwie jak najszerzej problemy admini-
stracyjno-techniczne katastrof. W sys-
temie tym planowany jest udział ITB
w zakresie zagadnień technicznych.
Wykorzystane zostaną dotychcza-
sowe wieloletnie doświadczenia
ITB w zbieraniu i analizie zagadnień
technicznych dotyczących kata-
strof budowlanych. W ITB analizy
katastrof budowlanych realizowane
są od 1962 roku. Od 1989 roku
w ITB prowadzone są analizy zagro-
żeń, awarii i katastrof budowlanych
w oparciu o dane GUNB, wyższych
uczelni technicznych, PZITB, PIIB,
ITB oraz rzeczoznawców działają-
cych indywidualnie. W tym też cza-
sie w ITB stworzony został informa-
tyczny Bank Danych.
2. Zbiory informacji o awariach
i katastrofach
Zbiór informacji zebranych przez
ITB o zagrożeniach, awariach i ka­-
tastrofach wprowadzany jest do
komputerowej bazy danych o awa-
riach i katastrofach.
Komputerowa baza danych
o awa­riach i katastrofach budow-
lanych powstała w Instytucie
Techniki Budowlanej w 1992 roku.
Oprogramowanie użytkowe bazy
o awariach zawiera środowisko
wprowadzania danych. W takiej
strukturze i z takim oprogramowa-
niem baza o awariach i katastrofach
budowlanych funkcjonuje do dzisiaj,
czyli przez ponad 15 lat. W bazie
danych o awariach i katastrofach
D.  Dane o skutkach i konsekwen-
cjach zdarzeń (rodzaj uszkodzeń,
zakres uszkodzeń, przyczyny zda-
rzenia itp.).
E.  Dodatkowe informacje.
Tylko nieliczne dane wprowadzane
są w postaci opisowej, np. adres
obiektu. Zdecydowana większość
danych jest wprowadzana do ba­-
zy przez wybranie z listy jednej
z opcji, np. FUNKCJONALNY TYP
OBIEKTU: mieszkalny, publiczny,
przemysłowy itd. Takie rozwiązanie
umożliwia sporządzanie zestawień
statystycznych.
Opisana baza danych jest efektyw-
nie wykorzystywana do gromadze-
nia danych o awariach i katastro-
fach budowlanych oraz do analiz
i sporządzania zestawień statystycz-
nych. Każdego roku wprowadzane
są do bazy dane o awariach z roku
poprzedniego.
Na podstawie zgromadzonych
danych o awariach i katastrofach
budowlanych, każdego roku spo-
Liczba katastrof w latach
ITB
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
90
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE
(GUNB). Baza danych ITB powstała
wcześniej i zawiera dane od 1989
roku, natomiast rejestr GUNB jest
prowadzony od 1995 roku, a więc
od czasu, gdy ustawa Prawo bu­-
dowlane wprowadziła obowiązek
prowadzenia takiego rejestru.
Dane w bazie ITB są wprowadzane
z dokumentów (ankiet), jakie GUNB
udostępnia ITB i uzupełniane są
o dane z innych źródeł (własne
ekspertyzy, rzeczoznawcy w kraju,
czasopisma i konferencje technicz-
ne itp.) Dlatego dane ITB zawierają
większą liczbę rekordów niż rejestry
GUNB.
Przyczyny licznych przypadków
katastrof można upatrywać w tym,
że np. w 2006 roku miały miejsce
znaczne opady śniegu. Nie należy
jednak twierdzić, że były to wyjątko-
wo katastrofalne opady. Opady śnie-
gu spowodowały, że uległy zawale-
niu liczne wyeksploatowane, zużyte,
nieużytkowane i porzucone obiekty
budowlane.
GUNB

91

93

94

95

96

97

98

99

00

03

06
89

92

01

02

04

05

budowlanych, w ITB zgromadzo-

19

19

19

19
19

19

19

19

19

19

19

20

20

20

20

20

20

20

nych jest ponad 4 000 danych obej-

Rys. 1.  Liczba katastrof (w bazie ITB oraz w rejestrze GUNB) w latach 1989–2006.
mujących wydarzenia od 1989 roku.

PR zeglĄ d bu d ow l an y 9/2008 45
 AWARIE BUDOWLANE

W zestawieniu wyraźnie widoczny jest wzrost liczby kata-

strof w roku 2006 w porównaniu z rokiem 2005. Wzrost
jest blisko 3-krotny – GUNB od 132 w roku 2005 do 386
w roku 2006. Wynika to z dużych opadów śniegu i hura-
ganów latem.
Każdego roku baza była uzupełniana o zdarzenia doty-
czące poprzedniego roku. Każdego roku w ITB spo-
rządzane były zestawienia statystyczne obejmujące
informacje za ostatni rok oraz zestawienia statystyczne
obejmujące wszystkie informacje od 1989 roku. Tego
typu zestawienia statystyczne były wielokrotnie przed-
stawiane w sprawozdaniach, wystąpieniach na kon-
ferencjach i w publikacjach. Zestawienia takie można
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE

otrzymać korzystając z danych zawartych w Internecie.

Na stronie www.awarie.jurek.waw.pl (rys. 2) można
Rys. 2.  Przykładowa strona internetowa bazy danych
wygenerować różne zestawienia. W ramach dostępnych
o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych.
w Internecie danych można otrzymać zestawienia staty-
styczne wybierając:
–  okres czasowy, jakiego ma dotyczyć zestawienie,
–  zakres tematyczny zestawienia.
Przykładowo na rysunku 3 pokazano zestawienie za
okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów
ze względów na materiały. Z kolei na rysunku 4 przed-
stawiono przykładowe zestawienie z podziałem na błędy
w czasie projektowania za okres od 1993 do 2003 roku.
Na internetowej stronie dostępny jest również szcze-
gółowy opis komputerowej bazy danych, jej struktury
i zgromadzonych danych.

3.  Analiza ogólna awarii i katastrof budowlanych

Na podstawie analiz awarii i katastrof za okres od 1962

roku stwierdza się, że występują one we wszystkich
rodzajach budownictwa, z różnych materiałów, w skali Rys. 3.  Przykładowe zestawienie awarii i katastrof budow-
odpowiedniej do zakresu tych rodzajów budownictwa lanych za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiek-
i materiałów oraz wieku eksploatacji i różnorodnych tów ze względów na materiały
zniszczeń nadzwyczajnych.
Ogólnie należy stwierdzić, że istniało wiele przyczyn
awarii i katastrof budowlanych zarówno bezpośrednich,
jak i pośrednich, w tym technicznych, organizacyjnych
lub społecznych.
Nie ujmując nic tragedii osób, których dotyczyło dane
zdarzenie należy stwierdzić, że zdecydowana większość
przypadków katastrof budowlanych dotyczyła zdarzeń
najczęściej o lokalnym, niewielkim znaczeniu. Katastrofy
dotyczyły w większości obiektów niewielkich, o małej
wartości finansowej i użytkowej.
Katastrofy dotyczyły bardzo często obiektów nieużytko-
wanych i opuszczonych. Duża część katastrof wynikała
z wybuchu gazu i nadmiernego śniegu. Zdarzenia odno-
siły się zarówno do butli gazowych, jak i komunalnych
instalacji gazowych. Występowała także pokaźna liczba
katastrof wynikająca z uderzenia pojazdów samochodo-
wych w obiekty budowlane. Rys. 4.  Przykładowe zestawienie błędów projektowych,
Odnotowywano też liczne przypadki katastrof (również które wpłynęły na powstanie awarii i katastrof budowlanych
z ofiarami śmiertelnymi) w trakcie nielegalnej rozbiórki w okresie od 1993 do 2003 roku

46 PRz eg l Ąd bu d owl any 9/2008

AWA R I E BUDOWLANE
i kradzieży – najczęściej stalowych
elementów konstrukcyjnych obiek-
tów budowlanych.
W okresie letnim występowały przy-
padki katastrof zakwalifikowanych
jako wynik oddziaływania wiatru
(huraganu) i ulewnych deszczy.
W okresie zimowym występowa-
ły przypadki katastrof w wyniku
oddziaływania obciążeń śniegiem.
Dotyczyły one w większości przy-
padków niewielkich, starych i zuży-
tych technicznie obiektów gospo-
darczych lub hal stalowych.
Wyłączając z całej grupy opisane
przypadki ocenia się, że około 40%
dotyczyło „prawdziwych” katastrof
budowlanych wynikających z błę-
dów projektowych, wykonawczych
czy eksploatacyjnych. Mając na
uwadze ogólną liczbę eksploato­
wanych obiektów budowlanych,
a także znaczną liczbę nowych
obiektów budowanych należy stwier-
dzić, że liczba „prawdziwych” kata-
strof budowlanych była na poziomie
porównywalnym do innych krajów.
Można przypuszczać, że część
zdarzeń o charakterze katastrof
budowlanych nie została zgłoszona
do organów administracji państwo-
wej i nie była objęta zgłoszeniem
władz administracyjnych.
Z przeprowadzonych analiz wyni-
ka, że na powstanie katastrofy lub
awarii wpływali uczestnicy procesu
inwestycyjnego i eksploatacyjnego.
Są to:
•  wykonawcy budowlani (budowa,
montaż),
•  wykonawcy pozabudowlani (inne
przemysły),
•  projektanci,
•  wytwórcy materiałów i prefabry-
katów,
•  użytkownicy,
•  inne czynniki losowe i obciąże-
nia wyjątkowe, takie jak: ulewne
deszcze, nadmierne śniegi, poża-
ry, wybuchy gazu, drgania parasej-
smiczne itp.
Najczęściej na powstanie awarii lub
katastrofy wpływało kilka grup pro-
cesu inwestycyjnego lub eksploata-
cyjnego, a także czynniki losowe.
Były one często równoczesnymi
inicjatorami katastrofy lub awarii,
PR zeglĄ d bu d ow l an y 9/2008
lub uczestniczyły w nich w różnym
zakresie i w różnym czasie.
Analizę ogólną przyczyn katastrof
i awarii przeprowadzano przy wyróż-
nieniu następujących czynników
(uczestników):
•  projektowanie,
•  wykonawstwo budowlane (budo-
wa, montaż),
•  eksploatacja,
•  inne czynniki (losowe) i obciąże-
nia wyjątkowe – szczególnie ulewne
deszcze, nadmierne śniegi, wichury,
osuwiska i pożary.
Przyczyny powodujące awarie
i katastrofy należały do błędów tech-
nicznych, szkoleniowych, organiza-
cyjnych, ekonomicznych, a także
do przyczyn losowych. Najczęściej
były to błędy ludzkie występują-
ce we wszystkich sferach procesu
inwestycyjnego (ponad 80%).
Generalnie, w analizowanych latach,
w awariach i katastrofach stwierdza-
no liczbę błędów w kolejności:
•  w użytkowaniu obiektów – od 30
do 50% wszystkich błędów,
•  w wykonawstwie – od 20 do 40%
wszystkich błędów,
•  w projektowaniu – od 10 do 30%
wszystkich błędów.
Występujące błędy były różnej
wagi, zależne od różnych czynni­-
ków i powodowały bardzo zróżni­
cowane skutki.
Błędy złego projektowania, wyko-
nawstwa i użytkowania wpływające
na zagrożenia, katastrofy i awarie
konstrukcji budowlanych są sumą
wielu konkretnych błędów mających
swoje przyczyny.
Są to niedostateczne, złe bądź błęd-
ne:
•  programowanie i projektowanie,
•  wykonawstwo budowlane,
•  eksploatacja obiektów.
W czasie projektowania najwięcej
błędów (przyczyn awarii i katastrof)
wynikało ze złych założeń projek-
towych, niedbałości projektantów,
niedostatecznego stanu wiedzy oraz
źle przyjmowanych obciążeń i złego
wykonywania projektów.
W czasie realizacji najwięcej awa-
rii i katastrof wynikało z niedosta-
tecznych kwalifikacji, niedbałości
wykonawców, niedostatecznego
stanu wiedzy oraz złych połączeń
elementów, a następnie złej jakości
i odstępstw wykonawczych od pro-
jektu.
W czasie użytkowania najwięcej
awarii i katastrof wynikało z przyczyn
wyjątkowych, niedbałości użytkow-
ników i nadmiernych obciążeń, oraz
niedostatecznego nadzoru i niedo-
statecznego stanu wiedzy użytkow-
ników.
Liczebność występujących jedno-
cześnie przyczyn awarii i katastrof
w jednym zdarzeniu wynosiła od jed-
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE
nej do dziesięciu.
4.  Przyczyny techniczne awarii
i katastrof budowlanych
Błędy i przyczyny złego projekto-
wania, wykonawstwa i eksploatacji
wynikały z wielu przyczyn technicz-
nych w procesie inwestycyjnym.
Do najbardziej powszechnych przy-
czyn technicznych wpływających
na awarie i katastrofy budowli należy
zaliczyć:
W projektowaniu i programowaniu
najczęstszymi błędami wpływający-
mi na powstawanie zagrożeń, awarii
lub katastrof budowlanych były:
•  niedostateczne lub błędne oceny
właściwości podłoży gruntowych
i warunków wodno-gruntowych,
przez zbyt małą liczbę wierceń
geotechnicznych, nieodpowiednie
badania podłoży lub korzystanie
ze starych niedokładnych badań,
•  błędne oceny dopuszczalnych
obciążeń na grunt i dopuszczalnych
osiadań dla danego rodzaju i typu
projektowanej konstrukcji, szczegól-
nie przy realizacji plomb w zwartej
zabudowie, przez nieuwzględnienie
zmieniających się grubości poszcze-
gólnych warstw podłoża, zmieniają-
cego się poziomu wody gruntowej
lub wpływu obciążeń istniejących
sąsiednich obiektów,
•  złe izolacje części podziemnych
budowli, przez nieodpowiednie izo-
lacje w stosunku do istniejących
warunków i wymagań eksploatacyj-
nych oraz brak odpowiednich rysun-
ków i wytycznych wykonania,
•  złe typy i rodzaje fundamentowa-
nia oraz niewłaściwe ich zaprojekto-
47

wanie, bez uwzględnienia rzeczywi-
stej współpracy konstrukcji obiektu
z podłożem gruntowym, przez zbyt
oszczędne projektowanie funda-
mentów, stosowanie stóp indywidu-
alnych zamiast odpowiednich płyt
fundamentowych,
•  nieodpowiednie rodzaje konstruk-
cji przyjęte dla projektowanego
obiektu i dla określonych technolo-
gii, typu fundamentowania, eksplo-
atacji oraz warunków użytkowania
przez niedostateczną ilość ścian
usztywniających lub nadmierne sto-
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE
sowanie murów niezbrojonych bez
pionowych spoin w ścianach kon-
strukcyjnych,
•  błędne interpretacje norm, aprobat
technicznych, wytycznych i instruk-
cji przedmiotowych dla projektowa­-
nych warunków technicznych obiek-
tu, przy trudnych projektach i indy-
widualnym stosowaniu wyrobów,
często wyrobów sprowadzanych
z zagranicy,
•  odstępstwa od norm, aprobat
technicznych i wytycznych przy pro-
jektowaniu konstrukcji w wa­run­kach
nietypowych i specjalnych, bez ba­-
dań i analiz,
•  błędne rozpoznania pracy kon-
strukcji obiektów przy złożonych
i nietypowych obciążeniach, np.:
w przypadku dużych rozpięto-
ści, obciążeń parasejsmicznych,
wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem,
temperaturą itp., nie uwzględniając
wszystkich kombinacji obciążeń
oraz odkształceń skurczowych,
•  błędy inżynierskie i techniczne
przy projektowaniu stężeń, połączeń
elementów, zbrojenia przeciwskur-
czowego w konstrukcjach żelbeto-
wych i całych konstrukcji budow-
lanych, szczególnie przy nieczytel-
nych wydrukach komputerowych
i braku ich kontroli,
•  nieodpowiednie lub błędne dobo-
ry technologii wykonania i rodzaju
materiałów, zarówno w konstrukcjach
żelbetowych, jak i stalowych, a także
całych elementów konstrukcyjnych
oraz wykończeniowych, bez odpo-
wiednich analiz i badań materiało-
wych, korozyjnych i starzeniowych,
•  niedostateczny kontakt z realiza-
torami (wykonawcami), przez rzad-
48
kie pobyty na budowach oraz bar-
dzo mały kontakt z użytkownikami
w czasie eksploatacji,
•  nieuwzględnianie procesów wyko-
nawczych, opinii inwestorów i użyt-
kowników przy powtarzalnych reali-
zacjach konstrukcji,
•  złe organizacje procesów projek-
towania, często bez weryfikacji lub
weryfikacji pobieżnej i pozornej,
•  złe procedury przetargów na robo-
ty budowlane, przez małe uwzględ-
nianie (punktację) jakości projektu,
dobrych referencji oraz preferowa-
nie niskich wycen przetargowych,
a później zatrudnianie niewykwalifi-
kowanych studentów,
•  zbyt szybkie umowne terminy
realizacji, niewłaściwe kontrakty z in­-
westorami itp., przez cząstkowe
realizowanie projektów, projektowa-
nie na „życzenie” inwestora, projek-
towanie w czasie realizacji lub częste
zmiany „życzeń” inwestorów.
W procesie wykonawstwa błędami
takimi były:
•  zmiany warunków fundamento-
wania konstrukcji oraz brak dosta-
tecznych badań zmian właściwości
gruntu przed rozpoczęciem budo-
wy obiektu, szczególnie przy reali-
zacji plomb w zwartej zabudowie,
przez niedostateczne wymiany lub
zagęszczanie gruntu, a także zamia-
ny projektowanych fundamentów,
np. zamianę płyt na indywidualne
stopy pod słupami,
•  niedostateczne jakości wbudowy-
wanych betonów oraz materiałów
i wyrobów budowlanych, szczegól-
nie betonu i stali, a także izolacji,
przez niedostateczne wibrowanie
i pielęgnacje betonów, złe składy
mieszanek, stosowanie kruszywa
z recyklingu, zamiany klasy a nawet
średnicy prętów zbrojeniowych oraz
zamiany izolacji lub złe układanie
tych izolacji,
•  wbudowywanie uszkodzonych
elementów oraz wyrobów, np. wbu-
dowywanie elementów lub wyrobów
uszkodzonych w czasie transportu
lub zamiany elementów lub wyro-
bów na gorszą klasę,
•  złe wykonywanie połączeń żel-
betowych i stalowych elementów
prefabrykowanych, przez odstęp-
PRz eg l Ąd bu d owl any 9/2008
AWARIE BUDOWLANE
stwa od projektu połączeń elemen-
tów żelbetowych, braki zbrojenia
w węzłach, stosowanie złej jakości
spoin, braki śrub w połączeniach,
a także nieodpowiednie połączenia
na kołki,
•  stosowanie materiałów nieate-
stowanych oraz bez certyfikacji
i deklaracji zgodności, np. stosowa-
nie materiałów zastępczych, inno-
wacyjnych i tańszych, szczególnie
przy indywidualnym zastosowaniu,
•  najczęściej pochodzenia zagra-
nicznego,
•  niedostateczne kontrole jakości
materiałów, atestów oraz niewła-
ściwe kontrole międzyoperacyjne,
np. niekontrolowanie robót zanika-
jących, szczególnie w elementach
żelbetowych, połączeń w węzłach
oraz połączeń lekkich elementów
warstwowych,
•  niedotrzymywanie zasad sztuki
budowlanej oraz braki w nadzo-
rze technicznym, np. wykonywanie
robót bez stosowania wytycznych
projektanta lub wytycznych produ-
centów, a także złe wykonywanie
robót bez nadzoru i kontroli (inspek-
tora nadzoru),
•  niedostateczne zrozumienie przez
wykonawców pracy konstrukcji oraz
warunków jej użytkowania oraz
dopuszczanie niewłaściwych zmian
realizacji w stosunku do projektu,
przez wprowadzanie dodatkowych
przegubów lub podparć oraz likwi-
dowanie ścian usztywniających,
•  częste braki współpracy wyko-
nawców z projektantami obiektów,
np. stosowanie zastępczych rozwią-
zań bez konsultacji z projektantem,
wprowadzając zmiany na własną
rękę lub usuwając na własną rękę
usterki i braki wykonawcze,
•  złe procedury przetargowe
na roboty budowlane, wymuszają-
ce pośpieszne wykonywanie robót
oraz ich wczesne obciążenia bez
zabezpieczeń, usuwanie wczesne
rusztowań i szalunków, złą pielę-
gnację wykonanych elementów,
nieodpowiednie wykonywanie ro­-
bót przy obniżonych lub wysokich
temperaturach,
•  złe organizacje budów itp.,
np. wykonywanie obiektu w niewła-
AWA R I E BUDOWLANE
ściwej kolejności bez zapewnienia
bezpieczeństwa na każdym etapie,
szczególnie przy robotach rozbiór-
kowych, remontowych lub moderni-
zacyjnych.
W czasie eksploatacji oraz przy
remontach i modernizacjach obiek-
tów budowlanych zagrożenia, awa-
rie i katastrofy spowodowane były
najczęściej przez:
•  niewykonywanie przeglądów tech-
nicznych – rocznych i pięcioletnich
(zgodnie z Prawem budowlanym),
ponieważ bardzo często wykony-
wane przeglądy są nieprofesjonalne
– bez wniosków i zaleceń,
•  niewykonywanie zaleceń przeglą-
dów – badań i analiz; ze względów
ekonomicznych wnioski i zalecenia
nie są realizowane, brak jest dal-
szych ocen i ekspertyz dotyczących
jakości elementów i obiektów,
•  dopuszczanie do uszkodzeń
obiektów wskutek dodatkowych
obciążeń konstrukcji, przez sto-
sowanie dodatkowych rozwiązań
remontowych lub „modernizacyj-
nych”, np. dodatkowe warstwy izo-
lacyjne, dodatkowe podparcia lub
dodatkowe obciążenia urządzenia-
mi, instalacjami i maszynami,
•  niedostateczne konserwacje, złe
malowania i zabezpieczenia kon-
strukcji przed erozją i korozją, przez
oszczędne malowania i zabezpie-
czania nieodpowiednimi materiałami
i wyrobami bez certyfikatów lub nie-
właściwe naprawy izolacji czy osu-
szanie występujących zawilgoceń,
•  osłabienia lub uszkodzenia połą-
czeń lub istotnych fragmentów kon-
strukcji, np. niewłaściwe wykonywa-
nie otworów w ścianach i stropach,
uszkodzenia transportem lub pod-
wieszania instalacji do stropów,
•  dopuszczanie do powstawania
nadmiernych rys, a często pęknięć
elementów w konstrukcji, oraz nie-
wykonywanie diagnostyk i zaleceń
z nich wynikających, np. niestoso-
wanie monitoringów ich zachowa-
nia, ocen i odpowiednich zabezpie-
czeń oraz wzmocnień,
•  powstawanie oraz nieusuwanie
zacieków i ich przyczyn, np. dopusz-
czanie do przecieków z nieszczel-
nych pokryć, źle wykonanych obró-
PR zeglĄ d bu d ow l an y 9/2008
bek blacharskich oraz zacieków ole-
jowych od maszyn i urządzeń,
•  dopuszczanie do powstawania
awarii instalacji sanitarnych, gazo-
wych lub elektrycznych, a szczegól-
nie awarii instalacji wodociągowych
w podłożach, przez powolne usuwa-
nie awarii instalacji, szczególnie wod-
no-kanalizacyjnych, a także awarii
instalacji gazowych i elektrycznych
wywołujących wybuchy i pożary,
•  niezgodne ze sztuką budowlaną
realizowane remonty i modernizacje,
często bez właściwych projektów,
jedynie na bazie zaleceń wykonaw-
ców nieposiadających odpowiednie-
go przeszkolenia, np. powierzanie
wykonywania remontów i napraw
ekipom bez odpowiedniej praktyki
i wyszkolenia według metod „cha-
łupniczych”,
•  niedostateczna znajomość zasad
remontów, modernizacji i wzmoc-
nień nowoczesnymi technikami
i materiałami, np. stosowanie mate-
riałów niewiadomej jakości i pocho-
dzenia bez odpowiednich gwarancji
i dokumentów technicznych.
Dotychczasowe prace analityczne
na temat zagrożeń, awarii i katastrof
budowlanych realizowane od wielu
lat przez ITB, a także GUNB dawa-
ły dostateczną ogólną informację
nt. charakteru, zakresu i przyczyn
powstawania zagrożeń, awarii i kata-
strof. W ostatnich latach z powodu
decentralizacji działalności gospo-
darczej oraz nieodpowiednich
warunków zbierania danych, ana-
lizy zagrożeń, awarii i katastrof są
coraz mniej skuteczne i mało repre-
zentatywne. Ponadto bazy danych
na podstawie kart informacyjnych
GUNB i ITB nie są w pełni zadowala-
jące i wiarygodne.
Ponieważ prace takie są niezbędne
i dobrze służą zarówno gospodarce,
jak i nauce oraz administracji pań-
stwowej i samorządowej powinny
być zmienione i dostosowane pod
kątem zakresu kart informacyjnych
oraz niezbędnych informacji o jed-
nostkowych zdarzeniach.
Komputerowa baza danych dotych-
czas nie była szeroko i dostatecznie
wykorzystywana przez środowisko
budowlane. Dalsza jej realizacja
wymaga przystosowania do infor-
macji internetowej.
5.  Wnioski ogólne i propozycje
Realizowane od wielu lat analizy awa­-
rii i katastrof budowlanych są efek-
tywną formą szkolenia studentów,
doskonalenia inżynierów i rzeczo-
znawców oraz administracji rządowej
i samorządowej. Dotychczasowe ana-
lizy i ich reprezentatywność nie mogą
być w pełni wiarygodnie i powszech-
nie wykorzystywane. Często wnioski
A R T Y K U ŁY P R OBLE M OWE
z nich nie mogą być uogólniane
na szerszy obszar zagadnień, ponie-
waż dotyczą zagadnień bardzo roz-
ległych i złożonych. Istniejące sys-
temy rejestru katastrof budowlanych
powinny być zintegrowane zgodnie
z ustaleniami Unii Europejskiej.
Porównując odpowiednie działania
w innych krajach oraz uwzględnia-
jąc własne doświadczenia uwa-
żam, że bardziej przydatna baza
danych powinna być przystosowana
do potrzeb zainteresowanych oraz
dostępna w formie internetowej.
Zbieranie informacji powinno być
realizowane technikami komputero-
wymi. System zbierania informacji
powinien obejmować:
–  dane GUNB i PINB,
–  informacje od rzeczoznawców
za pośrednictwem Polskiej Izby
Inżynierów Budownictwa i PZITB,
–  analizy materiałów konferencyj-
nych,
–  analizy publikacji w czasopis­
mach,
–  informacje z wyższych uczelni.
Wzajemny przepływ informacji powi-
nien się odbywać drogą internetową
pomiędzy zainteresowanymi jednost-
kami. Upowszechnianie zbioru infor-
macji powinno się odbywać nowo-
czesnymi środkami poprzez szko-
lenia, sympozja, konferencje, prasę
techniczną oraz wykłady na wyż-
szych uczelniach technicznych.
BIBLIOGRAFIA
1.  Materiały Konf. „Problemy rzeczoznaw-
stwa budowlanego”, wyd. ITB, 1989–2008.
2.  Materiały Konf. „Awarie budowlane”, wyd.
Politechnika Szczecińska, 1980–2007.
3.  Materiały Konf. „Ekologia a budownictwo”,
Bielsko-Biała, wyd. PZITB, 1988–2007.
49