Professional Documents
Culture Documents
Adam ZYBURA
1. Wprowadzenie
Wymieniony podział ma charakter umowny, ponieważ dotychczas nie udało się dokonać
rzeczywistego rozgraniczenia poszczególnych postaci wody. Trudności podziału wynikają
m.in. ze zbliżonych wartości energii wiązania wody występującej w hydratach oraz energii
wiązania wody zaadsorbowanej [2]. Woda nie związana zalega zasadniczo w szerokich
porach kapilarnych i nie podlega działaniu sił powierzchniowych fazy stałej.
W zastosowaniach praktycznych rozróżnia się wodę odparowywalną (wolną) i nieod-
parowywalną, zależnie od możliwości usunięcia jej z porów zaczynu. Woda nieodparowy-
walna obejmuje całą wodę związaną chemicznie oraz część wody nie związanej [2]. W cał-
kowicie zhydratyzowanym cemencie woda nieodparowywalna stanowi od 18% do 23%
początkowej masy wody zarobowej [2].
Zawartość wody nieodparowywalnej w żelu cementowym jest stała. Natomiast objętość
wody odparowywalnej ulega zmianom w zależności od wilgotności i temperatury otoczenia.
Zamieszczone na rys.4 wykresy ilustrują ubytek wody z betonu w początkowym okresie po
ułożeniu.
Warunki eksploatacji konstrukcji mają bezpośredni wpływ na dalsze ubytki lub przyrosty
wody w porach kapilarnych. Wzrost wilgotności względnej powietrza powoduje zapełnianie
się porów wodą wskutek kondensacji pary wodnej. Przy wilgotności względnej powietrza
40÷75% istnieje możliwość wypełnienia porów o promieniach 60nm<r < 200nm, natomiast
Rys.4. Ubytek wody z betonu w początkowym okresie po ułożeniu w zależności od:
a) wilgotności powietrza, b) temperatury powietrza i betonu [2]
W cieczy porowej betonu stężenia innych jonów są kilka rzędów mniejsze od wartości
podanych w tablicy 1.
Duże stężenia jonów wodorotlenowych i towarzyszących kationów Na+, K+ i Ca2+ powoduje
przyjęcie przez ciecz porową wysokiego odczynu zasadowego, określonego wartością
wskaźnika pH=12,5÷13,0.
W sąsiedztwie prętów tworzy się strefa przejściowa o grubości 50÷100µm [6]. Strefa przej-
ściowa składa się z przylegającej bezpośrednio do stali warstwy podwójnej 1 o grubości
1÷2µm, warstwy dużych kryształów C–H (CaO·H2O) 2 o grubości 10÷30µm oraz bardzo
porowatego materiału 3 przechodzącego następnie w stwardniały zaczyn cementowy [6].
W warstwie porowatej jest zawarta ciecz porowa, która stykając się z wykrystalizowanym
wodorotlenkiem wapniowym znajduje się w równowadze z uwodnionymi minerałami ce-
mentowymi oraz warstewką pasywną [3]. Warstewka pasywna 4 powstaje na stali 5 samo-
rzutnie i oddziela metal od elektrolitu 6 [7]. Szczelna bariera warstewki pasywnej zbudowa-
nej z tlenów zabezpiecza stal przed korozją [7].
Pomimo wielu badań budowa warstewek pasywnych na żelazie nie jest dokładnie po-
znana. Trudności w jednoznacznym określeniu struktury tych warstewek wynikają z ko-
nieczności prowadzenia badań na poziomie atomów z jednoczesnym odniesieniem do du-
żych zespołów cząsteczek [8]. Właściwości fizyczne warstewki pasywnej zależą od siatki
krystalicznej i mikrogeometrii powierzchni metalu oraz cech roztworu składającego się z
molekuł rozpuszczalnika i zsolwatyzowanych jonów rozpuszczonego żelaza. Przeszkodą w
precyzyjnym opisie fizycznym stanowi także niedostateczne rozeznanie koncentracji jonów
żelaza w warstwie stykowej z metalem [8]. Warstewka pasywna składa się według teorii
adsorbcyjnej z zaadsorbowanych atomów tlenu lub cząstek wody, natomiast według teorii
tlenowej z tlenku fazowego.
W modelach warstwy pasywnej na żelazie przyjęto możliwość powstania jednej z
przedstawionej na rys.6 formy filmu zaporowego: (a) o grubości pojedynczych atomów lub
kilku cząsteczek tlenu, wody albo innych związków, (b) stanowiącego trójwymiarowe po-
krycie tlenkiem, (c) w postaci tlenku z uwodnioną strefą osadową, (d) z tlenku mającego
zewnętrzną część porowatą o tym samym składzie [9].
Rys.11. Pola trwałości produktów reakcji żelaza, tlenu i wody (wykres Pourbaux),
według [12]
η = E - Ekor . (1)
η = a+b lg i , (2)
Uwolnione w strukturze tlenku kationy żelaza Fe2+ przemieszczają się do roztworu i w miej-
scu przepływu tych jonów powstają lokalne anody. Ponieważ utleniaczem (dawcą jonów
żelaza) jest jedynie warstewka tlenkowa, więc pod wpływem lokalnych ogniw ulega ona
rozkładowi tracąc zwartość i własności pasywne.
W nowszych modelach uwzględnia się, że wniknięcie jonów Cl- do roztworu może spowo-
dować zmniejszenie zawartości wody w filmie pasywnym na żelazie [7]. Chlorki wypierając
cząsteczki wody lub jony hydroksylowe z polimerowej struktury tlenku tworzą z żelazem
rozpuszczalne związki, które przechodzą do roztworu [7]. Schemat wnikania chlorków do
uwodnionego tlenku amorficznego na żelazie przedstawiono na rys.13.
Wpływ jonów chlorkowych na zagrożenie korozją stali ilustruje wykres Pourbaux przedsta-
wiony według [15] na rys.14.
W obecności jonów Cl- zakres zabezpieczenia korozyjnego stali jest bardzo ograniczony
[15]. Naturalną tendencją jest skłonność do korozji wżerowej, która występuje zwłaszcza w
obszarze 2 oraz obszarze 3 pasywacji niezupełnej – por. rys.10. Dopiero przy bardzo wyso-
kim odczynie zasadowym roztworu o wskaźniku pH ≈ 14 zachodzi w obszarze 4 pełna pa-
sywacja. Ponadto na wykresie zaznaczono obszar 1 - korozji ogólnej, obszar 5 – odporności
żelaza oraz obszar 6 – obejmujący zakres miarodajny w wypadku działania chlorków na stal
zbrojeniową otoczoną betonem.
Analizując elektrochemiczny stan powierzchni stali i zależny od niego stopień zabez-
pieczenia korozyjnego należy podkreślić, że przedstawiona na rys.10 krzywa polaryzacji
Rys.13. Schemat depasywacji powierzchni żelaza wskutek wypierania cząsteczek wody
ze struktury polimerowej [7]
Ochrona katodowa jest stosowana od ponad 50. lat w celu ograniczenia korozji tech-
nologicznych urządzeń stalowych eksploatowanych w środowiskach elektrolitycznych.
Rys.14. Wykres Pourbaux układu żelazo wodny roztwór zawierający 335pm Cl- [16].
Opis w tekście.
Na powierzchni stali zbrojeniowej znajdują się lokalne anody charakteryzujące się poten-
cjałem EA oraz lokalne katody o potencjale EK. W wyniku procesu korozyjnego ustala się
mieszany potencjał korozyjny Ekor i odpowiadająca mu gęstość prądu korozyjnego ikor [19].
Jeżeli podczas polaryzacji katodowej zostanie dostarczony z zewnętrznego źródła lub pro-
tektora prąd o gęstości iz’, to potencjał stali ulegnie obniżeniu do wartości Ei’ [19]. W tych
warunkach zbrojenie znajduje się pod wpływem ochrony częściowej, a szybkość korozji
zostaje zredukowana do wartości odpowiadającej gęstości prądu ikor’ [19]. Natomiast, gdy
gęstość prądu zewnętrznego zwiększy się do iz = iochr , to potencjał stali obniży się do warto-
ści EA. W tych warunkach na powierzchni zbrojenia przebiegają jedynie procesy katodowe
[17, 19]
O 2 ( g ) + 2 H 2 O ( c ) + 4 e → 4 OH (−c ) , (4)
Fe (2c+) + 2 e → Fe (s ) , (5)
Me ( s ) → Me (nc+) + ne , (6)
2 H 2 O ( c ) → 4 H (+c ) + O 2 ( g ) + 4 e , (7)
− . (8)
2 Cl → Cl 2 + 2e
EK − EA
I kor = = 0, gdy Ek = EA, (9)
∑R
gdzie ΣR oznacza sumę wszystkich rezystancji w ogniwie korozyjnym.
Istotną rolę spełnia system kontrolny, którego zadaniem jest sprawdzenie skuteczności
ochrony katodowej w zależności od przyjętych kryteriów. W podstawowych rozwiązaniach
stosowanych do zabezpieczenia konstrukcji metalowych najczęściej uwzględnia się kryteria
potencjałowe. Kryteria te zostały przyjęte także w wypadku ochrony zbrojenia konstrukcji
żelbetowych.
Dostosowany do kryteriów potencjałowych układ pomiarowy składa się z miliwoltomierza o
dużym oporze wewnętrznym (≥10MΩ) oraz elektrody odniesienia, którą jest przeważnie
elektroda siarczano miedziowa (Cu/CuSO4) lub chlorowo srebrowa (Ag/AgCl) [17]. Sche-
mat układu pomiarowego do monitorowania potencjału zbrojenia żelbetowego rurociągu
przedstawiono na rys.19. Zamieszczone na rys.18 elektrody odniesienia (poz.4) służą także
do monitorowania potencjału zbrojenia konstrukcji mostu.
W praktyce przyjmuje się, że skuteczność ochrony katodowej zbrojenia elementów żelbeto-
wych jest właściwa, gdy [16, 17]:
- w zależności od stężenia jonów chlorkowych polaryzacja katodowa doprowadzi do
potencjału –770mV lub –850mV względem elektrody Cu/CuSO4,
- wystąpi zmiana potencjału o 300mV w kierunku ujemnym od potencjału stacjonar-
nego (korozyjnego),
- polaryzacja katodowa zapewnia po 4 godzinach od wyłączenia prądu różnicę po-
tencjału stali względem potencjału stacjonarnego nie mniejszą niż 100mV w kie-
runku ujemnym (tzw. test depolaryzacyjny).
Pomimo sprecyzowania krytycznych wartości potencjału ocena skuteczności ochrony kato-
dowej nie jest w pełni jednoznaczna. Duże problemy stwarza interpretacja wyników pomia-
Rys.19. Schemat układu do pomiaru potencjału zbrojenia żelbetowego rurociągu; wg [17]:
1 – rurociąg, 2 – zbrojenie, 3 – miliwoltomierz, 4 – elektroda porównawcza
rów potencjałów. Pomiar potencjału jest obarczony błędem wynikającym ze spadku napięcia
między konstrukcją a elektrodą odniesienia. Potencjał zbrojenia objętego ochroną katodową
określa związek [17]
gdzie Ekor oznacza potencjał korozyjny (przed ochroną katodową), ΔE – zmianę potencjału
w wyniku katodowej polaryzacji, IR – omowy spadek napięcia.
∑ R = R P + R B + R Pr , (12)
Rys.22. Wpływ stężenia jonów chlorkowych w betonie na gęstość prądu anodowego pro-
tektora cynkowego [17]
7,20m zabezpieczono osprzęt stalowy oraz w pewnym stopniu zbrojenie żelbetowej płyty
dennej podwieszając do pomostów 4 anody z żeliwa wysokokrzemowego z dodatkiem
chromu (FeSiCr) [23]. Schemat zbiornika wraz ze stalowym osprzętem, usytuowaniem anod
i stacji ochrony katodowej przedstawiono na rys. 24. Anody o średnicy 50mm i długości
1000mm zostały zanurzone w wypełniających zbiornik ściekach, które charakteryzowały się
dużą konduktywnością [23].
Przeprowadzona próba polaryzacji wykazała, że do zapewnienia ochrony katodowej stalo-
wego wyposażenia o powierzchni 350m2 oraz zwartego przez zakotwioną centralnie rurę
zbrojenia płyty dennej zbiornika jest potrzebna katodowa gęstość prądu około 20mA/m2
[23]. Jako kryterium ochrony przyjęto zmianę potencjału stali w kierunku ujemnym o
250mV od potencjału stacjonarnego [23]. Eksploatacja zbiornika w okresie 3. lat wskazy-
wała na dobrą skuteczność zabezpieczenia [23].
Do ochrony katodowej nowo wznoszonych zbiorników żelbetowych osadnika wstępnego o
średnicy 52m i zagęszczacza osadów o średnicy 30m zaproponowano anody siatkowe z
tytanu pokrytego przewodzącymi tlenkami [23]. Siatki anodowe ułożone na powierzchni dna
zbiornika zostaną osłonięte warstwą betonu o grubości 2÷3cm [23]. Ciągłość elektryczną
zbrojenia Ø10÷14mm ścian zamierza się zapewnić przez przyspawanie poziomych łączni-
ków oraz wyprowadzenie ich końców na zewnątrz zbiornika, symetrycznie w czterech miej-
scach. Połączenie galwaniczne siatek zbrojeniowych (Ø6 i Ø8mm) płyt dennych zostanie
wykonane za pośrednictwem przyspawanych prętów w postaci trzech współśrodkowych
okręgów [23]. Zbrojenie osadnika wstępnego ma łączną powierzchnię 2500m2, natomiast
zagęszczacza osadów – 1000m2 [23]. Oszacowano, że ochronna gęstość prądu powinna
wynosić 10mA/m2 [23]. Do zabezpieczenia zbrojenia konstrukcji żelbetowej każdego zbior-
Rys.24. Istniejący zbiornik oczyszczalni ścieków oraz usytuowanie
instalacji ochrony katodowej [23]
nika oraz ruchomego wyposażenia stalowego przewidziano dwie stacje ochrony katodowej
zapewniające prąd o natężeniu 20A przy napięciu wyjściowym 60V [23].
Nakłady finansowe potrzebne na realizację ochrony katodowej zbrojenia konstrukcji
żelbetowych określają koszty ponoszone w krajach wysoko rozwiniętych. W Stanach Zjed-
noczonych w 1990r. koszty instalacji ochrony katodowej wynosiły 150USD w przeliczeniu
na 1m2 powierzchni betonu [17]. W Niemczech w 1996r. koszt założenia ochrony na 1m2
powierzchni obiektu żelbetowego szacowano na 150÷300DM. We Włoszech w 1996r.
koszty instalowania ochrony katodowej na niektórych płytach mostów wynosiły jedynie
50USD na 1m2 konstrukcji [17]. Utrzymanie instalacji ochrony katodowej szacuje się na
około 5DM za 1m2 żelbetu rocznie [17]. Uważa się, że ochrona katodowa nie jest droższa od
tradycyjnych napraw, natomiast w wielu wypadkach może powodować lepsze rezultaty [17].
Na zainteresowanie tą metodą wskazuje zastosowanie do 1999r. ochrony katodowej w kon-
strukcjach żelbetowych o łącznej powierzchni przekraczającej 1mln m2 [17].
Rys. 25. Zasady odzyskania przez otulinę właściwości ochronnych w wypadku: a) ekstrakcji
chlorków, b) realkalizacji skarbonatyzowanego betonu [24].
Siły pola elektrycznego umożliwiają przemieszczanie się w cieczy porowej betonu jonów i
powodują ekstrakcję chlorków (rys.25a). Natomiast powstające na powierzchni zbrojenia
jony wodorotlenowe oraz wnikające z elektrolitu alkalia sprzyjają realkalizacji skarbonaty-
zowanego betonu (rys.25b).
Metody elektrochemicznej rehabilitacji otuliny opracowano w Norwegii uzyskując patenty w
1985r. na ekstrakcję chlorków oraz w 1987r. na realkalizację skarbonatyzowanego betonu
[25].
Zasady ekstrakcji chlorków i realkalizacji są identyczne jak ochrony katodowej, jednak
dzięki wyższym parametrom prądowym czas trwania zabiegu może być ograniczony do
okresu wykonywanej naprawy.
Ekstrakcja chlorków
W wypadku zagrożenia konstrukcji żelbetowej korozją chlorkową uszkodzenie
zbrojenia zostaje powstrzymane w wyniku odsolenia betonu za pośrednictwem pola elek-
trycznego [25, 26, 28]. Na skutek elektrochemicznego odsalania zmniejsza się koncentracja
jonów chlorkowych przy powierzchni zbrojenia. Zmniejszenie koncentracji jonów chlorko-
wych poniżej wartości 0,4% masy cementu umożliwia odbudowanie pasywnej warstewki
tlenkowej w miejscach wcześniej aktywnych i zahamowanie przebiegu reakcji anodowych.
Schemat procesu ekstrakcji chlorków przedstawiono na rys. 26.
2H2O + 2e−
→2OH− + H2 , (13)
1
H 2O + O 2 + 2e − → 2OH − . (14)
2
W wyniku tych reakcji w roztworze porowym betonu tworzą się dodatkowo jony wodorotle-
nowe.
Proces elektrochemiczny zachodzi przeważnie na dotkniętym korozją zbrojeniu znaj-
dującym się w otoczeniu zobojętnionego betonu o odczynie zbliżonym do kwaśnego. W
takich warunkach powstają produkty korozji zgodnie z reakcją
Fe 2 + + 2 H 2 O → Fe ( OH ) 2 + 2 H + . (15)
2 H + + 2 e − → H 2 , (16)
Fe 3 + + e −
→ Fe 2 + . (17)
2 H 2 O → O 2 + 4 H + + 4 e − , (18)
2Cl −
→ Cl 2 + 2e − . (19)
→ Me n + + ne − .
Me (20)
Wynoszone do roztworu jony metalu Men+ mogą wywołać reakcję z cząsteczkami wody –
por. [26]
Me n + + nH 2O
→ Me(OH)n + nH + . (21)
Na skutek reakcji (18) i (19) zwiększa się systematycznie zakwaszenie w otoczeniu anody
wskutek tworzenia się jonów wodorowych.
Realkalizacja
Głównym celem procesu elektrochemicznej realkalizacji betonu jest odtworzenie w
betonie otuliny wysokiego odczynu zasadowego cieczy porowej, umożliwiającego odbudo-
wanie na powierzchni stali zbrojeniowej zwartej warstewki pasywnej. Powtórne powstanie
warstewki tlenkowej na obszarze wcześniej aktywnym powoduje powstrzymanie procesów
korozyjnych. Ponadto zmiana składu cieczy porowej w bezpośrednim otoczeniu wkładek
wpływa znacząco na zmniejszanie niebezpieczeństwa ponownego rozwoju korozji.
Schemat procesu elektrochemicznej realkalizacji przedstawiono na rys. 27.
Intensywność migracji jonów w roztworze wodnym pod wpływem sił pola elektrycz-
nego charakteryzują tzw. liczby przenoszenia, które są określone ilorazem ładunku elek-
trycznego przenoszonego przez dany rodzaj jonów i ładunku całkowitego przepływającego
przez roztwór. Określając na przykładzie czystego roztworu NaOH modelującego ciecz
porową betonu wartości liczby przenoszenia anionów OH- - t°- = 0,80 oraz kationów Na+ -
t°+ = 0,20 wskazuje się, że w procesie realkalizacji teoretycznie 80% jonów OH- wytworzo-
nych na powierzchni zbrojenia ma tendencję do przemieszczania się w kierunku zewnętrznej
siatki i rozproszenia w cieczy zaadsorbowanej na ściankach porów betonu. Właściwości
ochronne betonu może poprawić jedynie niewielka 20% część wydzielonych w reakcji elek-
trodowych (13) i (14) jonów OH-, która ma szansę pozostać w bezpośrednim otoczeniu
zbrojenia.
Oceniając wpływ elektromigracji można zauważyć, że proces ten z jednej strony
zmniejsza skuteczność realkalizacji, ponieważ powoduje obniżenie koncentracji powstają-
cych wskutek reakcji katodowych jonów OH- w bezpośrednim otoczeniu zbrojenia. Z dru-
giej strony zaś działanie pola elektrycznego sprzyja wnikaniu z zewnętrznego elektrolitu
alkalicznych jonów sodowych Na+, czym przyczynia się do podnoszenia zasadowego odczy-
nu cieczy porowej betonu.
W procesie realkalizacji skarbonatyzowanego betonu istotne znaczenie przypisuje się
elektroosmotycznemu wtłaczaniu elektrolitu zewnętrznego w pory betonu [25, 27, 28].
Elektroosmoza jest procesem fizycznym polegającym na ruchu cieczy przez gęsty materiał
porowaty wskutek działania pola elektrycznego. Schematyczny przepływ cieczy przez kapi-
lary przedstawiono na rys. 29, zamieszczając na rys. 29a przypadek elektroosmozy pod
wpływem pola elektrycznego, natomiast na rys. 29b porównawczo transport hydrauliczny w
warunkach obojętnych elektrycznie.
Na granicy zetknięcia cieczy porowej ze ścianką 1 kapilary, cząsteczki wody o bu-
dowie dipolowej tworzą wskutek adsorpcji podwójną warstwę elektryczną. Grubość tej
warstwy jest zróżnicowana i zależy od rodzaju oraz koncentracji elektrolitu [25]. Według
Sterna warstwa podwójna składa się z dwóch części. Pierwszą część tworzy strefa adsorp-
cyjna 2 zbudowana z cząsteczek bezpośrednio przylegających do ścianki 1 kapilary, o gru-
bości rzędu wymiaru tych cząstek. Drugą częścią podwójnej warstwy elektrycznej jest strefa
dyfuzyjna 3, która wskutek ruchów cieplnych zostaje rozmyta na pewną odległość w głąb
roztworu. Na granicy pomiędzy strefą adsorpcyjną 2 i dyfuzyjną 3 powstaje potencjał elek-
trokinetyczny ς względem wnętrza roztworu 4.
Działanie pola elektrycznego powoduje silne przyciąganie naładowanej dodatnio strefy
dyfuzyjnej 3 w kierunku zbrojenia połączonego z ujemnym biegunem źródła prądu, a na-
stępnie ruch wody niezwiązanej 4 między warstwami podwójnymi - rys. 29a. Na szybkość
elektroosmotycznego przepływu cieczy wpływają zasadniczo dwa czynniki. Pierwszym
czynnikiem jest siła elektroosmozy 5 wywołująca ruch cieczy 4, zależna wprost proporcjo-
nalnie od gradientu przyłożonego potencjału. Drugim czynnikiem przeciwdziałającym tej
sile jest siła tarcia 6 pomiędzy poruszającą się cieczą i ścinkami kapilary.
W przypadku przepływu hydraulicznego (rys. 29b) siły 5 wywołujące ruch cieczy niezwią-
zanej 4 są usytuowane poza warstwą podwójną, natomiast siły tarcia 6 znajdują się na grani-
cy tej cieczy i warstwy podwójnej. W kapilarze ulega przemieszczeniu jedynie część cieczy
porowej z prędkością mniejszą. Rozkład prędkości elektroosmotycznej przedstawiono na
rys. 29c, natomiast prędkości hydraulicznej na rys. 29d.
Rys.29. Schemat przepływu cieczy w pojedynczej kapilarze. Opis w tekście [31].
Technika zabiegu
Decyzja o elektrochemicznej naprawie betonu zostaje podjęta po wcześniejszym
zdiagnozowaniu stanu zagrożenia korozyjnego. Zagrożenie korozyjne ocenia się na podsta-
wie badania rozkładu potencjału stacjonarnego zbrojenia oraz analizy chemicznej pobranych
z betonu próbek [25, 26, 31]. Przed rozpoczęciem ekstrakcji chlorków lub realkalizacji
powierzchnię naprawianego betonu czyści się przez piaskowanie oraz wodą pod dużym
ciśnieniem. Następnie w sposób tradycyjny wypełnia się wszystkie widoczne uszkodzenia i
ubytki.
Rozwiązania techniczne stosowane podczas elektrochemicznych napraw elementów żelbe-
towych przedstawiono na rys.30.
Prędkość ekstrakcji oraz całkowita masa usuniętego chlorku zwiększała się wraz ze wzro-
stem przepływającego prądu, spowodowanym większymi napięciami.
Efekty zabiegu realkalizacji charakteryzują wyniki badań doświadczalnych [34]
przeprowadzonych na sztucznie skarbonatyzowanych walcowych próbkach z zaprawy ce-
mentowej z umieszczonym centrycznie prętem zbrojeniowym. Elektrolitem był 1M roztwór
węglanu sodu Na2CO3, postęp realkalizacji określono za pośrednictwem fenoloftaleiny.
Podczas badań stosowano zróżnicowane gęstości prądu. Wyznaczono zmiany w czasie za-
sięgu realkalizacji, mierzonego od powierzchni zewnętrznej betonu oraz od powierzchni
pręta zbrojeniowego. Wyniki badań zamieszczono na rys. 33.
Zgodnie z oczekiwaniem zasięg δ od strony zewnętrznej próbki wzrastał wraz z upływem
czasu, natomiast nie zależał od gęstości prądu - por. rys. 33a. Przeciwnie na zasięg Δ zreal-
kalizowanego betonu wokół pręta zbrojeniowego istotnie wpływała gęstość prądu - por. rys.
33b. Można sądzić, że wraz z większymi gęstościami prądu wzrastała liczba generowanych
jonów wodorotlenowych OH- powodując zwiększenie grubości zrealkalizowanej warstwy.
Skuteczność zabiegu realkalizacji potwierdziły także badania [35] wykonane w warunkach
Rys. 33. Zasięg realkalizacji: a) od strony zewnętrznej próbki δ, b) wokół pręta Δ [34]
której produktem jest kwaśny węglan sodu [25, 36, 37]. Produkt ten pozostaje w równowa-
dze dynamicznej z węglanem sodu, natomiast relacje między nimi kontroluje ciśnienie dwu-
tlenku węgla oraz objętość wody [37]. Rozcieńczenie roztworu wodą oraz podwyższenie
ciśnienia dwutlenku węgla zwiększa koncentrację wodorowęglanu sodu (NaHCO3) i obniża
wartość pH [37].
Rys.34. Postęp realkalizacji betonu określony na podstawie badania modelowej cieczy po-
rowej [35]
Restormel
20 <5 1,64 4,60 520 1,0 10 79.000
Bridge
Delph
30 <5 0,95 4,37 1300 1,0 14 120.000
Bridges
Northampton
5 - 90 <5 2,12 4,29 200 1,0 25 55.650
Road Bridge*
*)
równocześnie ekstrakcja chlorków
Piśmiennictwo
[1] Flaga K.: Beton jako kompozyt, Materiały konferencji Beton na Progu Nowego Mile-
nium, Kraków 2000, s.19-28.
[2] Neville A.M.: Właściwości betonu. „Polski Cement”. Kraków 2000.
[3] Wieczorek G.: Wpływ chlorków na korozję stali zbrojeniowej w betonie, Wydawnic-
two ITB, Warszawa 1993.
[4] Lonquet P., Burgelen L., Zelver A.: La phase liquide du ciment hydrate, C.E.R.I.L.H
Publication No 219, 1974.
[5] Wieczorek G., Sokalska A.: Modelowanie ciekłego środowiska korozyjnego w beto-
nach skażonych chlorkami, Ochrona przed Korozją 5, 1977, s.132-137.
[6] Bentur A., Diamond S., Mindess S.: Cracking Processes in steel fiber reinforced ce-
ment paste, Cement and Concrete Research, vol.15, 1985, p.331-342.
[7] Flis J.: Pasywacja metali – problemy praktyczne i poznawcze, Ochrona przed Korozją,
10, 1994, s.219-224.
[8] Skorčelletti W.W.: Teoretičeskie osnovy korrozii metalov, Izd. „Chimija”, Leningrad
1973.
[9] Sato N.: 4th Symposium on Passivity, Princeton, 1973.
[10] Babuškin V.I.: Zaščita stroitelnych konstrukcij ot korrozii, starenija i iznosa, Vyšča
Škola, Charkov 1989.
[11] Pourbeaux M.: Wykłady z korozji elektrochemicznej, PWN, Warszawa 1978.
[12] Wranglen G.: Podstawy korozji i ochrony metali, Wydawnictwa Naukowo – Technicz-
ne, Warszawa 1975.
[13] ASTM-C867-91. Standard Test Method for Half-Cell Potentials of Uncoated Rein-
forcing Steel in Concrete.
[14] Kubicki J.: Podstawowe procesy korozji metali; w Ochrona przed korozją. Poradnik,
Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1986, s.46-68.
[15] Shreir L.L.: Korozja metali i stropów, Wydawnictwa Naukowo – Techniczne, Warsza-
wa 1966.
[16] Juchniewicz R., Bohdanowicz W., Walaszkowski J., Sokólski W., Rozwadowski J.:
Ochrona katodowa zbrojenia betonu, Ochrona przed Korozją 9, 1989, s.197-202.
[17] Juchniewicz R.: Ochrona elektrochemiczna obiektów żelbetowych, XII Konferencja
Naukowo – Techniczna „KONTRA’2000”, Komitet Trwałości Budowli ZG PZITB,
Warszawa – Zakopane 2000, s.7-18.
[18] Ściślewski Z.: Ochrona konstrukcji żelbetowych, Arkady, Warszawa 1999.
[19] Juchniewicz R., Bohdanowicz W., Walaszkowski J., Widuchowski A.: Technika prze-
ciw – korozyjna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.
[20] NACE Standard RP 0290-90. Standard Recommended Practice Cathodic Protection of
Reinforcing Steel in Atmospherically Exposed Concrete Structures.
[21] Bodanowicz W.: Ochrona katodowa zbrojenia betonu, X Konferencja Naukowo –
Techniczna „KONTRA’96”, Komitet Trwałości Budowli ZG PZITB, Warszawa – Za-
kopane 1996, s.7-21.
[22] Bohdanowicz W., Majewska J., Sokólski W.: Niektóre problemy ochrony przeciwko-
rozyjnej Eurotunelu, XXIII Krajowa Konferencja Naukowo - Techniczna „Nauka i
praktyka w walce z korozją”, Kokotek k. Lublińca 1995, s.177-184.
[23] Bodanowicz W., Sokólski W.: Ochrona elektrochemiczna żelbetowych zbiorników
oczyszczalni ścieków, Prace Naukowe Instytutu Technologii Nieorganicznej i Nawo-
zów Mineralnych, nr 41, seria Konferencje nr 23, Wrocław 1994, s.89-97.
[24] Katalog firmy ECBIS AG, Muesmattweg 48A, CH-4123 Allschwil.
[25] Miller J.B.:A milestone in concrete infrastructure repair – desalination and realkalisa-
tion, International Technology Menager, NCT a.s., Oslo, Norway. Draft 05.08.96.
[26] Jungwirth D., Grübl P., Windisch A.: Elektrochemische Schutzverfahren für bewehrte
Bauteile aus baupraktischer Sicht, Beton und Stahlbetonbau 86, H.7, 1991, s.167-171.
[27] Jungwirth D., Grübl P., Windisch A.: Elektrochemische Schutzverfahren für bewehrte
Bauteile aus baupraktischer Sicht, Beton und Stahlbetonbau 86, H.8, 1991, s.190-192.
[28] Mietz J.: Elektrochemische Schutzverfahren zur Beseitigung von Korrosionsrisiken an
Stahlbetonbauwerken, Bauingenieur 68, 1993, s.533-538.
[29] Polder R.B., Walker R.J., Page C.L.: Electrochemical desalination of cores from a
reinforced concrete coastal structure, Magazine of Concrete Research, vol. 47, Dec.
1995, pp.321-327.
[30] Jaśniok M., Zybura A.: O zabezpieczeniu zagrożonych korozją konstrukcji żelbeto-
wych metodą elektrochenicznej realkalizacji, Inżynieria i Budownictwo, 7-8, 1999,
s.434-437.
[31] Jaśniok M., Zybura A.: Przemiany zachodzące podczas elektrochemicznej realkalizacji
skarbonizowanego betonu, Cement, Wapno, Beton, 3,2000, s.97-104.
[32] Elsener B., Molina M., Böhni H.: The electrochemical removal of chlorides from rein-
forced concrete, Corrosion Science, vol. 35, no 5-6, 1993, pp.1563-1570.
[33] Arya C., Sa’id-Shawqi Q., Vassie P.R.W.: Factors influencing electrochemical removal
of chloride from concrete, Cement and Concrete Research, vol. 26, no. 6, 1996, pp.
851-860.
[34] Isecke B., Mietz J.: Mechanism of Realkalisation of Concrete, UK Corrosion and
Eurocorr 94, 31 October-3 November, 1994, pp.216-227.
[35] Jaśniok M., Zybura A.: Badanie skuteczności elektrochemicznej realkalizacji skarboni-
zowanego, Inżynieria i Budownictwo, 1, 2000, s.30-34.
[36] Roti J.A.: Electrochemische Verfahren zur Betoninstandstellung, ECBIS, H. 18/28,
1994.
[37] Odden L.:The Repassivating Effect of Electro-chemical Realkalisation and Chloride
Extraction, International Conference on Corrosion and Corrosion Protection of Steel in
Concrete, 24-28 July, 1994, p.p.1473-1488.