[Strona Główna] [Laboratorium]

Analiza makroskopowa

OPIS TEORETYCZNY
Badania makroskopowe mają na celu wstępne określenie rodzaju gruntu i niektórych jego cech fizycznych
bez pomocy przyrządów. Badania te wykonuje się w terenie i laboratorium. Wykonuje się je zawsze, bez
względu na ostateczny zakres dokumentacji badawczej. Próbka do badania powinna mieć naturalne
uziarnienie i wilgotność. Najczęściej badania makroskopowe obejmują określenie rodzaju i nazwy gruntu,
stanu gruntu, jego barwy i wilgotności oraz zawartości węglanu wapnia. Dodatkowo rozpoznajemy rodzaj i
ilość domieszek.

Oznaczenie rodzaju gruntu

W celu określenia rodzaju gruntu musimy wstępnie zaklasyfikować grunt, to znaczy ustalić: czy grunt jest
mineralny, czy organiczny, a w ramach tych grup: skalisty czy nieskalisty (podział gruntów budowlanych wg
PN-86/B-02480). Następnie w grupie gruntów mineralnych, należy ustalić spoistość gruntu tzn. określić czy
grunt jest niespoisty czy spoisty. Dalsze czynności badawcze w celu dokładnego określenia nazwy gruntu
zależą od wyniku wstępnej klasyfikacji. Czynności te są odmienne dla poszczególnych grup gruntów.

Podział naturalnych gruntów budowlanych (wg PN-86/B-02480)

GRUNTY BUDOWLANE

grunty rodzime grunty nasypowe

skaliste nieskaliste

nasypy budowlane
twarde nasypy niekontrolowane
mineralne organiczne
miękkie

Grunt organiczny makroskopowo odróżniamy od mineralnego między innymi po "gnilnym" zapachu, bardzo
ciemnej barwie, widocznych w nim częściach organicznych. Grunt organiczny jest wyraźnie lżejszy od
mineralnego.

Gdy grunt mineralny w stanie powietrzno-suchym tworzy zwarte grudki, to mamy do czynienia z gruntem
spoistym. W przypadku gdy w tym stanie grunt stanowi nie związane ze sobą cząstki lub grudki rozpadające
się pod wpływem lekkiego nacisku palcami, to jest on niespoisty.

Oznaczenie nazwy gruntów niespoistych

Nazwa gruntów niespoistych zależy od procentowej zawartości frakcji o danych wymiarach i jest określana
makroskopowo na podstawie wzrokowej oceny wielkości i ilości ziaren poszczególnych frakcji, zgodnie z
poniższą tabelą:

zawartość frakcji [%] dodatkowe kryteria,

nazwa gruntu uwagi
> 2mm > 0,5mm > 0,25mm

Żwir Ż > 50 - - fi Ł 2%
Pospółka Po 50 ÷ 10 > 50 - fi Ł 2%
Piasek gruby Pr < 10 > 50 - d50 > 0,5mm
0,25mm < d50 Ł
Piasek średni Ps < 10 < 50 > 50
0,5mm
Piasek drobny Pd < 10 < 50 < 50 d50 Ł 0,25mm
Piasek pylasty Pp < 10 < 10 < 10 fi Ł 2%

Oznaczenie nazwy gruntów spoistych

Rodzaj gruntów spoistych zależy przede wszystkim od zawartości w nim frakcji iłowej, a nazwa zależy
ponadto od zawartości frakcji pyłowej i piaskowej.

Wyróżnia się cztery grupy gruntów spoistych, przy czym spoistość nadaje gruntom frakcja iłowa (patrz
poniższa tabela).

Do ustalenia spoistości gruntu służą dwie próby: wałeczkowania (próba podstawowa) i rozmakania (próba
uzupełniająca).

Warunki wykonania próby wałeczkowania i rozmakania określa norma PN-88/B-04481.

W celu określenia zawartości frakcji piaskowej należy wykonać próbę rozcierania gruntu w wodzie. W
zależności od wyników poszczególnych prób dokładnie określamy nazwę gruntu spoistego zgodnie z
poniższą tabelą:

Rodzaj gruntu, Rodzaj i nazwa gruntów w zależności od zawartości Rozpoznanie stopnia spoistości
wskaźnik frakcji piaskowej gruntu
plastyczności Ip Grunt I Grunt II Grunt III
i zawartość próba wałeczko- próba rozma-
frakcji iłowej fi piaszczyste pośrednie pylaste wania kania

mało spoisty Kulka

rozpłaszcza się
Grudka rozmaka
Ip < 5% Piasek gliniasty Pył piaszczysty Pył lub rozsypuje;
natychmiast
grunt nie daje się
fi < 5% wałeczkować
mało spoisty
Wałeczek Grudka rozmaka
Ip = 5÷10% Piasek gliniasty Pył piaszczysty Pył rozwarstwia się w czasie 0,5÷5
podłużnie minut
fi = 5÷10%
średnio spoisty Od początku do Grudka rozmaka
Glina
Glina Glina pylasta końca w czasie 5÷60
Ip = 10÷20% piaszczysta
wałeczkowania minut
 powierzchnia
wałeczka bez
fi = 10÷20% połysku;
wałeczek pęka
poprzecznie
Wałeczek
zwięzło spoisty początkowo bez
Glina połysku, przy Grudka rozmaka
Ip = 20÷30% Glina pylasta
piaszczysta Glina zwięzła końcu w czasie 1÷24
zwięzła
zwięzła wałeczkowania z godzin
fi = 20÷30% połyskiem; pęka
poprzecznie
bardzo spoisty Grudka rozmaka
Kulka i wałeczek
w czasie
Ip > 30% Ił piaszczysty Ił Ił pylasty od początku z
dłuższym niż
połyskiem
fi > 30% jedna doba
Próba
rozcierania w wyczuwa się
między palcami
wodzie; pojedyncze ziarn piasku nie
pozostaje dużo
Rozpoznawanie drobne ziarna wyczuwa się
ostrego piasku
ilości frakcji piasku
piaskowej.

Rys. 1. Uformowana kulka z gruntu

Rys. 2. Wałeczek o średnicy 3mm

 Rys. 3. Wałeczek spękany podłużnie Rys. 4. Wałeczek spękany poprzecznie

Oznaczenie nazwy gruntów organicznych

nazwa gruntu symbol charakterystyka Iom
Grunty nieskaliste, w których zawartość
części organicznych jest wynikiem wegetacji
Grunty próchnicze H 2% < Iom Ł 5%
roślinnej oraz obecności mikroflory i
mikrofauny;
Grunty powstałe na skutek osadzania się
Namuły Nm
substancji mineralnych i organicznych w
środowisku wodnym; 5% < Iom Ł 30%
Namuły piaszczyste Nmp
Mają własności gruntu niespoistego;
Namuły gliniaste Nmg
Mają własności gruntu spoistego;
Namuły z zawartością węglanu wapnia >
Gytie Gy 5% <Iom Ł 30%
5%, który może wiązać szkielet gruntu;
Gruntu powstałe z obumarłych i
Torf T podlegających stopniowej karbonizacji Iom > 30%
części roślin

Oznaczenie stanu gruntów

Oznaczenie stanu gruntów niespoistych

Makroskopowe określenie stanu gruntu niespoistego nie jest możliwe w większości przypadków. W sposób
bardzo przybliżony stan gruntu można określić na podstawie oporu gruntu przy nacisku palcem na
powierzchnię próbki o nienaruszonej strukturze.

Oznaczenie stanu gruntów spoistych

Stan gruntu określa się po uprzednim oznaczeniu rodzaju gruntu. Makroskopowo stan gruntów spoistych
określa się za pomocą próby wałeczkowania. Wałeczkowanie przeprowadza się na próbie o naturalnej
wilgotności w taki sam sposób, jak to się robi przy określaniu rodzaju gruntu, przy czym w tym przypadku
nie wolno zwilżać gruntu. W trakcie wykonywania próby wałeczkowania osuszamy grunt dłońmi
doprowadzając go do wilgotności odpowiadającej granicy plastyczności.
 Wyróżnia się sześć stanów gruntu:

Określamy:

stan zwarty - gdy z gruntu nie można uformować kulki,

stan półzwarty - gdy można uformować kulkę, lecz wałeczek pęka podczas pierwszego wałeczkowania
(liczba wałeczkowań równa 0),

stany twardoplastyczny, plastyczny i miękkoplastyczny - na podstawie liczby kolejnych wałeczkowań tej

samej kulki, biorąc pod uwagę ile razy uzyskano niespękany wałeczek średnicy 3 mm. Liczba
zarejestrowanych wałeczków powinna oznaczać liczbę wałeczków z tej samej kulki, które nie popękały.
Próbę wałeczkowania powtarza się co najmniej trzykrotnie. Za miarodajną przyjmuje się najwyższą z
uzyskanych liczb wałeczkowań.

Określenia stanu gruntu na podstawie ilości wałeczkowań dokonujemy w oparciu o poniższą tabelę
(wg PN-88/B-04481):

Stan gruntu w zależności od liczby wałeczkowań

Rodzaj gruntu
twardoplastyczny plastyczny miękkoplastyczny
Mało spoisty 1 2 >2
Średnio spoisty <2 2÷4 >4
Zwięzło spoisty <3 3÷7 >7
Bardzo spoisty <5 5 ÷ 10 > 10

stan płynny - gdy grunt w trakcie tworzenia się z niego kuleczki rozmazuje się na dłoni.

Wskazówki dodatkowe ułatwiające określenie rodzaju i stanu gruntu spoistego:

wałeczkujemy kulkę o średnicy 7mm do grubości wałeczka 3mm;

liczba wałeczkowań oznacza ile razy uzyskujemy wałeczek o średnicy 3mm do jego
charakterystycznych spękań, jeśli wałeczek pęka w czasie czwartego wałeczkowania to oznacza ilość
wałeczkowań równą 3;
 po zachowaniu się wałeczka i jego wyglądzie określimy rodzaj gruntu spoistego;

grunty bardzo spoiste pozwalają się wałeczkować do grubości 1mm;

grunt zwarty nie poddaje się naciskowi palców;

grunt półzwarty pozwala formować się w kulkę, nie wałeczkuje się;

pył mało wilgotny pozostawia na palcach jasną mączkę, a glina i iły nie.

Oznaczenie wilgotności

Makroskopowo wilgotność określamy, obserwując zachowanie się zgniatanych na dłoni grudek gruntu oraz
zawilgacanie nimi pewnych przedmiotów. Przyjmujemy następujący podział:

suchy -jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu pęka, a w stanie rozdrobnionym nie wykazuje zawilgocenia;

mało wilgotny - jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu odkształca się plastycznie lecz papier filtracyjny lub
ręka przyłożone do gruntu nie stają się wilgotne;

wilgotny - jeżeli papier filtracyjny lub ręka przyłożone do gruntu stają się wilgotne;

mokry - jeżeli przy ściskaniu gruntu w dłoni odsącza się z niego woda;

nawodniony - jeżeli woda odsącza się z gruntu grawitacyjnie.

Oznaczenie barwy gruntu

barwę określamy na przełomie bryły gruntu o naturalnej wilgotności;

kolor dominujący określa się na końcu (np. szary);

natężenie barwy określamy jako jasny, ciemny; podajemy na początku (np. jasny);

podajemy odcień (np. żółty);

otrzymamy pełną nazwę barwy gruntu (np. jasnożółtoszary).

Oznaczenie zawartości węglanu wapnia

Zawartość CaCO3 [%] Reakcja gruntu na roztwór HCl

>5 Burzy się intensywnie i długo

3÷5 Burzy się intensywnie lecz krótko

1÷3 Burzy się słabo i krótko

1> Ślady lub brak wydzielania gazu

 V Materiały uzupełniające
Formularz do ćwiczeń

Pytania

[Strona Główna] [Laboratorium]