Res in Commercio 02/2011

luty 2011
(numer 12/ 2011)
PRAKTYKA
PRAWA
GOSPODARCZEGO
Spis treści:
Res in Commercio jest miesięcznikiem
wydawanym przez Kancelarię Tomczak
i Partnerzy. Czasopismo - Biuletyn
Informacyjny - powstało w 2002 roku, Wynagrodzenie niegodziwe 6
jako wewnętrzny informator monitoru- Marta Mianowska
jący zmiany prawa gospodarczego
w Polsce. Następnie przekształciliśmy Obowiązek deweloperów czy bezprawność władzy ? 8
Biuletyn w wydawnictwo adresowa- Katarzyna Bielat
ne przede wszystkim do Klientów
Kancelarii, nadając mu dojrzałą formę Słuszność i sens 10
graficzną. Z początkiem 2010 roku Kan- Joanna Ostojska
celaria zdecydowała o wydawaniu mie-
sięcznika, którego treścią są poglądy Kolektywne zniesławienie 13
prawników Kancelarii powstałe na tle Jacek Jezierski
prowadzonych spraw.
• Spółka komandytowa. Instrukcja obsługi (część dwunasta) 16
Pomimo najściślej praktycznego nastawie- Katarzyna Bielat, Inga Dołowy, Wioletta Januszczyk, Dominika
nia teksty zamieszczone w Res in Commercio Latawiec - Chara, Marta Mianowska, Jakub Salwa, Michał Tomczak
nie są opiniami prawnymi, które mogłyby
być zastosowane wprost i bez dodatkowej Streszczenia tekstów 23
weryfikacji stanu faktycznego, zaś poglądy
wyrażane na łamach miesięcznika stanowią Summary 24
jedynie stanowisko ich autorów.
N O T I T I A
WIADOMOŚCI
własności nieruchomości.
Zgodne z założeniami projektu użyt-
(Nieruchomości) (Działalność gospodarcza) kowanie wieczyste zostanie z mocy prawa
przekształcone w prawo własności nie-
Zmiany w hipotekach Ułatwienia dla przedsię- ruchomości. Tym samym, dotychczasowi
biorców chcących podjąć użytkownicy wieczyści nieruchomości staną
Dnia 20 lutego 2011 roku weszła w życie lub zawiesić działalność się właścicielami nieruchomości z mocy pra-
ustawa z dnia 29 czerwca 2009 roku o zmia- gospodarczą wa.
nie ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Projekt zakłada jednak odpłatny charakter
Nowelizacja w sposób gruntowny zmienia Dnia 15 lutego 2011 roku Rada Ministrów przekształcenia co implikuje, że właściciele
konstrukcję zabezpieczeń hipotecznych, przyjęła przygotowany w Ministerstwie Go- nieruchomości przez okres, w ciągu którego
przystosowując ją do potrzeb współczesnego spodarki projekt nowelizacji ustawy z dnia 2 trwałaby umowa użytkowania wieczystego,
obrotu gospodarczego. lipca 2004 roku o swobodzie działalności go- gdyby nie doszło do przekształcenia użyt-
Podstawową różnicą w stosunku do do- spodarczej. Przedmiotem projektu są przede kowania wieczystego w prawo własności
tychczasowego stanu prawnego jest zlikwi- wszystkim ułatwienia dla przedsiębiorców nieruchomości, będą zobowiązani do
dowanie tradycyjnego podziału na hipotekę chcących podjąć lub zawiesić działalność zapłaty wynagrodzenia w wysokości równej
zwykłą, zabezpieczającą istniejące wierzytel- gospodarczą. opłacie ustalonej przez jednostki samorzą-
ności o określonej wartości i na hipotekę Najważniejsza zmiana polega na wprowa- du terytorialnego w umowie użytkowania
kaucyjną, za pomocą której można było dzeniu możliwości zawieszenia jednej formy wieczystego.
zabezpieczyć wierzytelności przyszłe lub te działalności gospodarczej przy jednoczesnym Rozwiązania zaproponowane w komen-
o nieustalonej wartości. Od dnia wejścia utrzymaniu wszystkich pozostałych. Doty- towanym projekcie zyskały ogólną aprobatę,
ustawy w życie istnieje jedna hipoteka, czy to przede wszystkim osób fizycznych jako, że umożliwiają one wyeliminowanie
którą będzie można zabezpieczyć wszyst- wykonujących dwie lub więcej działalności użytkowania wieczystego – uważanego
kie wymienione rodzaje wierzytelności. np. w ramach jednoosobowej działalności powszechnie za instytucję anachroniczną
W przypadku, gdy w ocenie właściciela obcią- gospodarczej oraz jako wspólnik w jednej – z obrotu, nie pozbawiając jednocześnie
żonej nieruchomości zabezpieczenie będzie lub w kilku spółkach cywilnych. W obecnym dochodów jednostek samorządu terytorial-
„nadmierne”, jest on uprawniony do żądania stanie prawnym taka możliwość nie istnieje nego zagwarantowanych im na podstawie
zmniejszenia sumy hipoteki. – Ustawa o swobodzie działalności gospodar- umowy z użytkownikiem wieczystym.
Istotnym uproszczeniem i ograniczeniem czej przewiduje, że w okresie zawieszenia
procedur jest możliwość ustanowienia jed- wykonywania działalności gospodarczej
nej hipoteki dla kilku wierzytelności, a nawet przedsiębiorca nie może wykonywać żadnej
dla kilku różnych podmiotów, jeśli podejmują działalności, co uniemożliwia np. zawiesze- (Prawo pracy)
się one finansowania tego samego przedsię- nie działalności w ramach tylko jednej z kilku
wzięcia. W takim przypadku wierzyciele są spółek cywilnych, w których uczestniczy Chorując stracisz urlop
obowiązani w formie umowy pisemnej pod przedsiębiorca.
rygorem nieważności powołać na admini- Dodatkowo, projekt umożliwia zawiesze- Rozesłane do związków zawodowych
stratora hipoteki kogoś spośród własnego nie wykonywania działalności gospodarczej i związków pracodawców założenia do
grona lub osobę trzecią. Dodatkowo jedną na określoną liczbę dni, miesięcy albo nowelizacji dyrektywy o czasie pracy prze-
hipoteką można zabezpieczyć jednocześnie miesięcy i dni. Dzisiaj przedsiębiorca może widują, że w okresie zwolnienia lekarskiego
sumę główną i odsetki. zawiesić wykonywanie działalności wyłącznie pracownik nie będzie nabywał prawa do
Od 20 lutego br. właściciel nieruchomości na okres od 1 do 24 miesięcy. Projekt określa urlopu. Ostateczne propozycje zmian Ko-
uzyskał prawo do rozporządzania opróżnio- minimalny okres zawieszenia działalności na misja Europejska przedstawi jeszcze przed
nym miejscem hipotecznym. Po wygaśnięciu 30 dni. wakacjami.
hipoteki w jej miejsce może on ustanowić Wskutek wprowadzenia projektu przedsię- Obecnie pracownik, który przebywa na-
inną hipotekę lub przenieść w jej miejsce biorca będzie miał też możliwość wyboru wet na trwającym wiele miesięcy zwolnieniu
za zgodą uprawnionego którąkolwiek – w przypadku składania wniosku o zareje- lekarskim nabywa prawo do urlopu. Sytuacja
z hipotek nadal obciążających nieruchomość. strowanie działalności gospodarczej w formie ta dotyczy również młodych matek, które
Swobodne dysponowanie pustym miejscem papierowej – czy wniosek o wpis do Cen- przed porodem idą na zwolnienie lekarskie a
hipotecznym ograniczone jest do wysokości tralnej Ewidencji i Informacji o Działalności później korzystają z urlopu macierzyńskiego.
spłaconej wierzytelności. Gospodarczej (CEIDG) złożyć w urzędzie Jeżeli nowe przepisy wejdą w życie, pracow-
Do tej pory hipoteka musiała być wyrażona gminy, czy w urzędzie skarbowym. nicy korzystający ze zwolnień lekarskich stracą
w tej samej walucie co zabezpieczana wierzy- prawo do części urlopu wypoczynkowego.
telność. Od wejścia nowelizacji w życie stro- Pomysł podoba się przedsiębiorcom.
ny w umowie mogą postanowić inaczej. Krytycznie odnoszą się do niego związki
Powyższe zmiany mają na celu ułatwienie (Nieruchomości) zawodowe. Te ostatnie wskazują, że praco-
prowadzenia działalności gospodarczej, dawcy nie ponoszą dodatkowych kosztów
w szczególności związanej z udzielaniem kre- Użytkowanie wieczyste związanych z długotrwałym zwolnieniem
dytów. Celem ustawodawcy było ponadto zastąpione własnością lekarskim. Po upływie 33. dnia zwolnienia,
uelastycznienie postępowań wieczysto-księ- obowiązki związane z zapłatą wynagrodzenia
gowych i zmniejszenie ich kosztów. W chwili obecnej Sejm rozpoznaje pro- za pracę przejmuje ZUS, który wypłaca za-
jekt zakładający zastąpienie prawa użytko- siłek chorobowy. Dodatkowo podnoszą, że
wania wieczystego nieruchomości prawem urlop wypoczynkowy ma służyć regeneracji
2 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

N O T I T I A
WIADOMOŚCI
pracownika, nie można więc twierdzić, że Celem usprawnienia postępowania proce- testamentowy ze skutkami rzeczowymi, tzw.
pracownik wracający do pracy po chorobie sowego, art. 3 Kodeksu postępowania cywil- zapis windykacyjny.
czy też po urodzeniu dziecka jest wypoczę- nego otrzyma nowe brzmienie. Propozycja Wprowadzenia do polskiego prawa
ty. nowego brzemienia zakłada, iż na stronach spadkowego zapisu windykacyjnego nie na-
Kodeks pracy już obecnie przewiduje i uczestnikach postępowania spoczywać bę- leży wiązać z likwidacją istniejącej już postaci
ograniczenia w nabywaniu prawa do urlopu dzie ciężar dokonywania czynności zgodnie zapisu. Ustawodawca wprowadził rozróż-
po dłuższej nieobecności. Zgodnie z art. 1552 z dobrymi obyczajami. Naruszenie tego cię- nienie na zapis windykacyjny i zapis zwykły.
tej ustawy, pracownik powracający do pracy żaru będzie sankcjonowane głównie w sferze Utrwalona praktyka oraz ugruntowana w
po bezpłatnym urlopie czy też po urlopie odpowiedzialności za koszty postępowania, polskim prawie tradycja zapisu o skutkach
wychowawczym trwającym dłużej niż miesiąc chociaż w grę wchodzi także uwzględnienie obligacyjnych spowodowała, iż zapisowi
nabywa prawo do urlopu proporcjonalnie do takiego naruszenia przy ocenie zacho- zwykłemu nadano rolę wiodącą. Jego stoso-
okresu pozostałego do końca roku kalenda- wania stron w kontekście spóźnionego wanie stanowić będzie regułę. Wykorzysta-
rzowego. przedstawienia materiału dowodowego. nie zapisu windykacyjnego wymagać będzie
Proponowana zmiana nie jest wyczerpują- wyraźnego oświadczenia testatora. Aby
cym rozwiązaniem problemu nadużywania ograniczyć przypadki, w których wystąpią
uprawnień procesowych, jednak uznano, że wątpliwości dotyczące takiego wyboru, tj.
(Procedura cywilna) na obecnym etapie rozwiązanie dalej idące zapisu zwykłego lub zapisu windykacyjnego i
nie byłoby możliwe. jego wykładni, Nowelizacja dopuszcza posłu-
Nowelizacja Kodeksu Usprawnieniu postępowania ma służyć żenie się zapisem windykacyjnym jedynie w
również nowy §2 dodany do art. 6 Kodeksu testamentach sporządzanych w formie aktu
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego postępowania cywilnego, zgodnie z którym notarialnego (dodany art. 9811 § 1 K.c.).
działająca przy Ministrze Sprawiedliwości strony i uczestnicy postępowania obowiązani Zaletą zapisu windykacyjnego jest jego
przygotowała projekt nowelizacji Kodeksu będą przytaczać wszystkie okoliczności fak- prostota i zgodność z wolą testatora. Po-
postępowania cywilnego. Projekt zakłada tyczne i dowody bez zwłoki. woduje on nabycie przedmiotu zapisu
przede wszystkim likwidację postępowania Ponadto, przygotowany projekt obejmuje przez zapisobiercę już w chwili śmierci
odrębnego w sprawach gospodarczych i zmiany dotyczące udziału w postępowaniu testatora, bez konieczności podejmowania
poddanie spraw między przedsiębiorcami, cywilnym organizacji społecznych, skutków dodatkowych działań. Dotychczasowy zapis
w zakresie prowadzonej przez nich dzia- wniesienia apelacji do sądu niewłaściwego, zwykły dla wywołania skutków rzeczowych
łalności gospodarczej, regułom ogólnym modyfikacje regulacji zażalenia na orzecze- wymaga zawarcia umowy stanowiącej jego
obowiązującym w procesie. Ponadto, po nia sądu drugiej instancji, jak również liczne wykonanie. Takie rozwiązanie odbiega od
zmianach procedura cywilna opierać się bę- zmiany w systemie egzekucji. powszechnego w naszym społeczeństwie
dzie na tzw. zasadzie lojalności, co oznacza, Opisywany projekt został, w dniu 15 lutego przekonania, że zapis wywołuje skutki rze-
że sąd będzie musiał ustalić, które kwestie 2011 roku, przesłany celem rozpatrzenia na czowe już w chwili śmierci spadkodawcy.
pomiędzy stronami są sporne, a które należy najbliższym posiedzeniu Stałego Komitetu Dlatego też zapis windykacyjny odpowiada
pozostawić poza rozstrzygnięciem, o czym Rady Ministrów. także oczekiwaniom zapisobierców na szyb-
poinformuje strony na rozprawie. Zmiany kie uzyskanie przedmiotu zapisu.
obejmą również reguły dotyczące prezentacji W związku z wprowadzeniem zapisu
materiału procesowego przez strony – stro- windykacyjnego modyfikacji wymagała także
ny będą musiały działać lojalnie, czyli m.in. (Prawo spadkowe) regulacja zachowku. W Nowelizacji przyjęto,
przedstawiać wszystkie znane im dowody. że przysporzenia dokonane przez testatora
W przypadku zaniechania tego obowiązku, Zmiany zasad dziedzicze- w drodze zapisów windykacyjnych należy
sąd będzie mógł według własnego uznania nia traktować na równi z darowiznami. Dlatego
pomijać przedstawiane przez strony dowo- też przy obliczaniu zachowku uwzględnia
dy, chyba że strona nie zgłosiła dowodu we Dnia 4 lutego 2011 roku Sejm uchwalił się także wartość zapisów windykacyjnych,
właściwym terminie bez swojej winy. ustawę o zmianie ustawy – Kodeks cywilny na podobnych zasadach jak w przypadku
Jak wskazuje Komisja w uzasadnieniu oraz niektórych innych ustaw (dalej jako „No- darowizn.
projektu, celem projektowanych zmian ma welizacja”). Nowelizacja wprowadza zmiany Nowelizacja wejdzie w życie po upływie
być, z jednej strony, uproszczenie struktury w prawie spadkowym – dzięki niej będzie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku
postępowania procesowego, a z drugiej można przekazywać w spadku konkretne Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej.
wprowadzenie mechanizmów, które przy- rzeczy swoim bliskim.
czynią się do usprawnienia i przyspieszenia W dzisiejszym stanie prawnym, w świetle
tego postępowania w ogólności. przepisów księgi czwartej Kodeksu cywil-
Autorzy projektu zdecydowali o likwidacji nego, brak jest podstaw do skutecznego
odrębnego postępowania gospodarczego, przesądzenia przez spadkodawcę o spo-
wskazując że obecnie nie ma uzasadnio- sobie podziału spadku. Nie może on w
nych podstaw dla utrzymywania odrębnego sposób wiążący spadkobierców wskazać,
postępowania procesowego dla spraw jakie przedmioty mają przypaść po jego
gospodarczych. Sprawy takie nie różnią się śmierci poszczególnym osobom. Osłabia to
rodzajem występujących w nich żądań od w istotny sposób swobodę testowania. Nie
„zwykłych” spraw cywilnych w sposób, który odpowiada także oczekiwaniom społecznym.
uzasadniałby istnienie takiego odrębnego Dlatego w Nowelizacji stworzono spadko-
postępowania. dawcy taką sposobność – dopuszczono zapis
RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 3

v i l l a s e n t e n c e s
orzeczenia sądowe
kowych. Stanowi ono istotny argument dla na bezpośrednio przeciwko posiadaczowi nie-
ORZECZNICTWO podatników odnośnie do możliwości odli- ruchomości. Taką też argumentacją kierował
czania wydatków poniesionych w związku z się Sąd I instancji wydając wyrok na korzyść
kredytami hipotecznymi. Przedsiębiorstwa.
(Podatki) Sąd Najwyższy uznał jednak, że przerwa-
nie biegu terminu zasiedzenia może mieć
Odsetki zmniejszają ponie tylko bezpośrednio „zaczepny” charakter
datek (Nieruchomości) - nawet czynność, która nie zmierza bezpo-
średnio do pozbawienia posiadacza owej
W dniu 20 stycznia 2011 roku Wojewódzki Przerwanie zasiedzenia nieruchomości, a która ma na celu usankcjo-
Sąd Administracyjny w Łodzi wydał korzystny nowanie posiadania, również przerywa bieg
dla podatników wyrok (I SA/Łd 1272/10), w W dniu 21 stycznia 2011 roku Sąd Najwyż- terminu zasiedzenia.
którym stwierdził, że spłacone odsetki od kre- szy wydał uchwałę (III CZP 124/10), w której
dytu hipotecznego zaciągniętego na budowę uznał, że wniosek właściciela nieruchomości o
domu są kosztem wytworzenia budynku ustanowienie służebności przesyłu przerywa
mieszkalnego. W przypadku sprzedaży należy bieg terminu zasiedzenia tej nieruchomości. (Reforma rolna)
je uwzględnić jako koszty uzyskania przycho- Uchwała podjęta została w odpowiedzi na
du przy rozliczaniu podatku dochodowego. pytanie prawne Sądu II instancji, któremu Reforma rolna znów w
Orzeczenie zapadło na tle następującego przyszło rozpatrzyć wniosek właściciela Sądzie Najwyższym
stanu faktycznego: nieruchomości o ustanowienie służebności
1 lutego 2008 roku małżonkowie za pienią- przesyłu. 17 lutego 2011 roku Sąd Najwyższy roz-
dze uzyskane z kredytu hipotecznego kupili Stan faktyczny był następujący: przedsię- strzygnął, że przejęcie przez Skarb Państwa
działkę, na której wybudowali dom jednoro- biorstwo przesyłowe Polskie Sieci Elektro- majątku na podstawie Dekretu Polskiego
dzinny. W tym czasie uiszczali raty zgodnie energetyczne Operator S.A. korzystało z Komitetu Wyzwolenia Narodowego o prze-
z przewidzianym harmonogramem spłat. 29 nieruchomości będącej własnością spółki prowadzeniu reformy rolnej z dnia 6 września
stycznia 2009 roku sprzedali oni posadowio- MMF Services spółka z o.o. Przedsiębior- 1944 roku następowało z mocy prawa, bez
ny na działce dom w stanie deweloperskim. stwo korzystało z nieruchomości po swoim konieczności wydania decyzji administracyj-
Małżonkowie zwrócili się następnie o wydanie poprzedniku, który to rozpoczął korzystać z nej.
indywidualnej interpretacji podatkowej z py- linii energetycznej w dniu 15 września 1979 Wątpliwość, którą rozstrzygał Sąd Naj-
taniem, czy odsetki od kredytu zaciągniętego roku. Przedsiębiorstwo złożyło wniosek o wyższy powstała w Sądzie Okręgowym w
na budowę domu stanowią koszty, o które stwierdzenie zasiedzenia służebności w złej Poznaniu podczas rozpoznawania sprawy
pomniejsza się uzyskany przychód przy roz- wierze, zatem potrzebny był okres 30 lat spadkobiercy hrabiny Heleny Mycielskiej.
liczaniu podatku dochodowego. nieprzerwanego korzystania ze służebności, W 1946 roku polski sąd wpisał, w księdze
W wydanej interpretacji uznano stanowisko mijałby on w dniu 16 września 2009 roku. wieczystej nieruchomości należącej do
wnioskodawców za nieprawidłowe twierdząc, Spółka MMF Services sp. z o.o. przekony- Mycielskich, Skarb Państwa jako właściciela.
że określając koszty uzyskania przychodu na- wała natomiast, że nie doszło do zasiedzenia, Spadkobierca ubiegający się o zwrot znacjo-
leży brać pod uwagę te wydatki, które mają ponieważ dnia 30 stycznia 2009 roku złożyła nalizowanego majątku podnosił, że przejęcia
bezpośredni wpływ na uzyskany przychód. ona do sądu wniosek o ustanowienie służeb- dokonano bezprawnie, nie wydano bowiem
Zdaniem Izby Skarbowej, nakłady w postaci ności przesyłu. w tym zakresie żadnej decyzji administracyjnej,
odsetek od kredytu hipotecznego nie pod- Sąd I instancji przychylił się do wniosku a Dekret, literalnie, nie przewiduje przejścia
wyższają wartości samej nieruchomości. Przedsiębiorstwa, jednakże spółka złożyła majątku z mocy prawa.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w orze- apelację, w wyniku której, Sąd II instancji zadał Sąd I instancji oddalił powództwo, stwier-
czeniu wydanym na skutek skargi uchylił pytanie prawne Sądowi Najwyższemu. dzając, że przejęcie nieruchomości następo-
indywidualna interpretację podatkową. W Uchwała wydana w sprawie przez Sąd Naj- wało z mocy prawa, w chwili wejścia w życie
uzasadnieniu stwierdzono, że organy po- wyższy jest na pewno przełomowa, ponieważ Dekretu i nie było uzależnione od wydania
datkowe błędnie interpretują art. 22 ust. 6c Sąd Najwyższy już niejednokrotnie wypowia- decyzji administracyjnej. W wyniku złożonej
ustawy o Podatku dochodowym od osób dał się na temat przerwania biegu zasiedzenia apelacji, Sąd II instancji nabrał wątpliwości
fizycznych. Zdaniem Sądu w przypadku i przyjmował zgoła inną argumentację niż tym co do wykładni Dekretu i zwrócił się do
finansowania budowy z kredytu hipotecznego, razem. Sądu Najwyższego o wydanie stosownego
poniesione wydatki będą wyższe niż w przy- Przypomnijmy, że zgodnie z art. 175 rozstrzygnięcia. W uzasadnieniu pytania praw-
padku finansowania ze środków własnych. Kodeksu cywilnego, do biegu zasiedzenia nego Sąd Okręgowy w Poznaniu podniósł, że
Nieponiesienie kosztu kredytu hipotecznego odpowiednio stosuje się przepisy o biegu obecna wykładnia sądów o przejściu majątku
w postaci odsetek uniemożliwiałoby wybu- przedawnienia roszczeń - dotyczy to także na Skarb Państwa z mocy prawa jest oparta
dowanie domu, a następnie jego sprzedaż i art. 123 Kodeksu cywilnego, w którym mowa wyłącznie na jednym orzeczeniu Trybunału
uzyskanie przychodu z tego tytułu. Uznano, o przerwaniu biegu przedawnienia. Dotych- Konstytucyjnego i jej prawidłowość nie była
że w analizowanym przypadku do kosztów czas Sąd Najwyższy podjął uchwały, w których dotąd weryfikowana w orzecznictwie sądów
uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego stwierdzał, że czynnością przerywająca bieg powszechnych.
zbycia nieruchomości zaliczają się zarówno zasiedzenia jest tylko działanie nakierowane Sąd Najwyższy potwierdził jednak
koszty nabycia gruntu, jak i koszty wybudo- bezpośrednio na dochodzenie lub ustalenie wykładnię dokonaną przez Trybunał Konsty-
wania budynku mieszkalnego. albo zaspokojenie lub zabezpieczenie rosz- tucyjny. W ustnym uzasadnieniu stwierdził,
Powyższe orzeczenie stanowi odejście od czenia. (SN z 12.10.1963 r., III CO 33/63). że majątki nacjonalizowane na podstawie
dotychczasowej praktyki organów podat- Taka „zaczepna akcja” powinna być skierowa- Dekretu przechodziły na Skarb Państwa

v i l l a s e n t e n c e s
orzeczenia sądowe
z mocy prawa, bez konieczności wydania szenie dobrego imienia członka władz spółki bu Państwa. Agencja Nieruchomości Skarbu
decyzji administracyjnej. zagraża firmie spółki i uzasadnia ochronę jej Państwa sprzedała następnie nieruchomość
dóbr osobistych. osobom prywatnym, od których kupił ją
W stanie faktycznym będącym podstawą Grzegorz H.
(Procedura cywilna) wydania wyroku, właścicielami spółki z ogra- Urządzenia energetyczne natomiast w
niczoną odpowiedzialnością byli małżonkowie wyniku kolejnych przekształceń własnościo-
Decyduje data nadania K. Doszło między nimi do konfliktu, który zo- wych stały się własnością spółki Enion Spółka
stał przez pana K. upubliczniony. Rozesłał on Akcyjna.
Problem rozpatrzony przez Sąd Najwyższy e-maile do prawników spółki oraz członków W 2008 roku Grzegorz H. wystąpił do
dotyczył pytania, jaką datę uznać należy za zarządu jej głównego kontrahenta, w których sądu przeciwko spółce z żądaniem nakazania
dzień uiszczenia opłaty sądowej, jeżeli opłata wskazywał, że spółka ma kłopoty finansowe jej usunięcia wspomnianych urządzeń z nieru-
dokonywana jest przekazem pocztowym. a prezes spółki, czyli pani K., dopuszcza chomości. Jako podstawę wskazał art. 222 §
W stanie faktycznym doszło do sytuacji, się mobbingu pracowników. Pani K. wy- 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym prze-
w której wezwany do uiszczenia brakującej stąpiła przeciwko mężowi z powództwem ciwko osobie, która narusza własność w inny
opłaty sądowej od zarzutów od nakazu o ochronę dóbr osobistych. Powództwo sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela
zapłaty uiścił opłatę ostatniego dnia, wy- zostało uwzględnione i powódka otrzymała faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje
znaczonego przez sąd, siedmiodniowego przeprosiny wraz z zadośćuczynieniem roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z
terminu (15 stycznia 2011) poprzez nadanie pieniężnym. prawem i zaniechanie naruszeń. Sąd I instancji
przekazu pocztowego. Opłata na rachunku Ponadto, pan K. został pozwany przez spół- uwzględnił żądanie Grzegorza H. argumen-
sądu odnotowana została jednak dopiero 22 kę. Pozew dotyczył ochrony renomy spółki i tując, że spółka nie wykazała żadnego tytułu
stycznia 2011 roku i sąd odrzucił zarzuty od zawierał żądanie przeprosin i zadośćuczynie- prawnego do korzystania z nieruchomości
nakazu zapłaty wskutek nieuiszczenia opłaty nia pieniężnego. Sąd I instancji oddalił pozew, powoda i nie można podzielić przekonania
w terminie. niedopatrując się szkody w dobrach osobi- spółki, co do nadużycia prawa przez powo-
Sąd II instancji powziął jednak w tej sprawie stych spółki. Od orzeczenia sądu okręgowego da, gdyż żądania właściciela gruntu nie można
wątpliwości i zwrócił się z pytaniem do Sądu spółka wniosła apelację, która została w części uznać za nadużycie prawa.
Najwyższego. uwzględniona przez sąd apelacyjny. Sąd naka- Sąd II instancji zmienił wyrok Sądu I in-
Niejasności budzą przepisy samej Ustawy zał przeprosiny, jednakże bez zadośćuczynie- stancji oraz oddalił żądanie Grzegorza H. Sąd
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nia pieniężnego. W uzasadnieniu sędzia Beata II instancji podkreślił, że sporne urządzenia
które nie wskazują, jaki dzień uznaje się za Kozłowska wskazała, że naruszenie dobrego nie zostały wzniesione w sposób bezprawny
moment uiszczenia opłaty, jeżeli opłata wno- imienia osoby zarządzającej przekłada się na skoro w chwili wzniesienia urządzeń właściciel
szona jest w urzędzie pocztowym. Skutków renomę firmy. nieruchomości i urządzeń był ten sam: Skarb
takiego uiszczenia opłaty nie reguluje też Warszawki Sąd Apelacyjny przypomniał Państwa, działający przez różne stationes
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z tym samym wypracowaną już w orzecznic- fisci. Sąd II instancji ponadto przywołał oko-
2006 roku w sprawie sposobu uiszczania twie Sądu Najwyższego zasadę przekładania liczność wskazującą, że wskutek długotrwa-
opłat sądowych w sprawach cywilnych. naruszenia dobra osobistego członka organu łej eksploatacji pomiędzy Skarbem Państwa
Kwestia opłat uiszczanych przelewem ban- osoby prawnej na dobra osobiste tej osoby a przedsiębiorstwem przesyłowym powstał
kowym była niejednokrotnie przedmiotem prawnej. stosunek prawny charakteryzujący się trwa-
rozważań Sądu Najwyższego, który uznał, że łością i ciągłością co daje przedsiębiorstwu
dniem zapłaty jest przyjęcie przelewu przez trwały tytuł do korzystania z nieruchomości.
bank zlecającego. Podobnie, jeżeli chodzi o W stosunek ten wstępowali wszyscy kolejni
uiszczanie opłaty za pośrednictwem instytucji (Korzystanie z nieruchomości) nabywcy nieruchomości, zwłaszcza, że znali
lub osób zajmujących się działalnością z za- stan nieruchomości.
kresu transferu pieniędzy. Tutaj również Sąd Słupy i stacja trafo Sąd Najwyższy rozpoznający sprawę
Najwyższy uznał, że dniem dokonania opłaty podkreślił, że Grzegorz H. nie może żądać
jest dzień powierzenia pieniędzy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 stycz- demontażu urządzeń energetycznych, gdyż
Analogicznie więc powinno być traktowa- nia 2011 roku (III CSK 85/10) podkreślił, że nabywając nieruchomość znał jej stan i
ne dokonywanie opłaty za pomocą przekazu właścicielowi działki nie wolno żądać usunięcia wiedział, że jego prawo własności będzie w
pocztowego. urządzeń energetycznych, które znalazły na swoisty sposób ograniczone. Sąd Najwyższy
I rzeczywiście – Sąd Najwyższy uznał, że niej legalnie, przy czym jest on uprawniony zaznaczył jednak, że ponieważ spółka nie
uiszczenie opłaty przelewem bankowym na- do żądania od przedsiębiorstwa przesyłowe- ma żadnego tytułu prawnego do nierucho-
leży traktować jak zapłatę przelewem banko- go rekompensaty za korzystanie z gruntu. mości Grzegorza H. to powinna taki tytuł
wym, a datą zapłaty jest data nadania przekazu Powyższe orzeczenie zapadło na podsta- uzyskać na przykład poprzez ustanowienie
potwierdzona przez operatora publicznego wie następującego stanu faktycznego: w 1964 służebności przesyłu co będzie wiązało się z
świadczącego powszechne usługi pocztowe. roku na nieruchomości stanowiącej własność koniecznością zapłaty na rzecz Grzegorza H.
Skarbu Państwo postawiono trzy słupy ener- wynagrodzenia.
getyczne oraz stację trafo. Słupy energetyczne
(Prawo cywilne) oraz stacja trafo stanowiły własność zakładu
energetycznego, który był przedsiębiorstwem
Dobra osób prawnych państwowym. Nieruchomość ta została
następnie oddana w zarząd Państwowego
Sąd Apelacyjny w Warszawie, w sprawie Gospodarstwa Rolnego a po jego likwidacji
o sygnaturze I ACa 909/10, orzekł że naru- znalazła się w Zasobie Własności Rolnej Skar-

l e x l a b o r e
prawo Pracy
Marta Mianowska
Wynagrodzenie niegodziwe
Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest zasada godziwości wynagrodzenia za pracę.
Odzwierciedleniem tej zasady jest ustalona w przepisach prawa kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Jednocześnie przepisy prawa pracy nie wskazują górnej granicy wynagrodzenia, jakie może być wypłacone
pracownikowi. Wydaje się zatem, że pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę może być odnoszone
jedynie do minimalnej kwoty, która ma być wypłacona pracownikowi za wykonywaną przez niego pracę.
Jednak w praktyce wyjątkowo często powołuje się argument, że wynagrodzeniem sprzecznym z zasadą
godziwości wynagrodzenia za pracę może być również wynagrodzenie obiektywnie wysokie, np. świadczenia
związane z pracą wypłacane członkom zarządu.
W niniejszym artykule dokonano analizy tego zagadnienia właśnie na podstawie orzeczeń zapadłych
w sprawach dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń wypłacanych członkom zarządu, jako że omawiany
tu problem zazwyczaj dotyczy właśnie tej grupy pracowników.
z tym, w celu ustalenia, czy wynagrodzenie za pracę pracownika jest co

W kręgu definicji najmniej minimalne, należy wziąć pod uwagę wszystkie przysługujące
Zgodnie z art. 13 Kodeksu pracy pracownik ma prawo do godziwego pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające
wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają prze- ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia
pisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczegól- i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wy-
ności poprzez ustalenie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Poza nagrodzeń osobowych, z pominięciem nagrody jubileuszowej, odpra-
przywołaną regulacją Kodeksu pracy w przepisach polskiego prawa wy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na
pracy brak jest innej definicji „godziwego” wynagrodzenia za pracę. emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy i wynagrodzenia za
Pewną wskazówką może być wykładnia językowa pojęcia „godziwy”, pracę w godzinach nadliczbowych (art. 6 ust. 4 i 5 ustawy).
które oznacza „uczciwy”, „odpowiedni” oraz treść art. 78 § 1 Kodeksu
pracy, który stanowi, że wynagrodzenie za pracę powinno być tak Niegodziwie niskie
ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej W kontekście powyższych uwag kategoria wynagrodzenia niegodzi-
pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także wego odnosi się przede wszystkim do wynagrodzenia, które nie jest
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. odpowiednio wysokie, a więc które nie przekracza „dolnej” granicy
Definicję taką zawierają jednak akty międzynarodowe, które Polska godziwości. Niegodziwość takiego wynagrodzenia ma swoje podłoże
ratyfikowała (np. art. 23 ust. 3 Deklaracji Praw Człowieka, uchwalona w założeniu, że pracownik powinien otrzymać za swoją pracę uczci-
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, art. 7 lit. a Międzynarodowego we wynagrodzenie. Wynagrodzenie niższe stałoby w sprzeczności
Pakietu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ z dnia z ochronną funkcją prawa pracy.
16 grudnia 1966 roku, art. 4 Europejskiej Karty Społecznej z dnia 18 Kwestia ta jest na tyle oczywista dla pracodawców, że w praktyce
października 1961 roku). Akty te konsekwentnie uznają, że godziwym przyznawanie pracownikowi wynagrodzenia niegodziwie niskiego
wynagrodzeniem jest takie, które zapewnia zadowalające warunki ży- (w sensie – niższego niż minimalne) występuje stosunkowo rzadko.
cia dla pracownika i jego rodziny, a więc takie, które jest „społecznie
sprawiedliwe”. Nawet jednak i taka definicja nie jest wystarczająco Niegodziwie wysokie
precyzyjna, aby określić co jest wynagrodzeniem godziwym. Analogicznie, wydawać by się mogło, że niegodziwym wynagro-
W związku z brzmieniem zdania drugiego art. 13 Kodeksu pracy dzeniem będzie także wynagrodzenie przekraczające „górną” granicę
w Polsce za kwotę godziwego wynagrodzenia uważa się kwotę mi- godziwości. Choć wysokie wynagrodzenie wydaje się kłócić z pojęciem
nimalnego wynagrodzenia ustaloną w trybie określonym w ustawie jego godziwości w rozumieniu przyjętym w przepisach prawa pracy,
z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za to sprawa nie jest taka oczywista.
pracę. Od 1 stycznia 2011 roku kwota ta wynosi 1.386 złotych. Na tę kwestię zwrócił uwagę w swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy.
Warto zwrócić przy tym uwagę, że przywołana ustawa dotyczy Stwierdził on, że postanowienia umowy o pracę dotyczące wyna-
wynagrodzenia za pracę, nie zaś wynagrodzenia zasadniczego, sta- grodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogą być
nowiącego część ogólnej kategorii wynagrodzenia za pracę. W związku przez pryzmat zasad współżycia społecznego ocenione jako nieważne

l e x l a b o r e
prawo Pracy
w części przekraczającej granice godziwości (wyrok z dnia 7 sierpnia nie można czynić ze swojego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze
2001 roku, I PKN 563/2000). społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami
Sąd podkreślił, że współczesne prawo pracy jest nie tylko narzędziem, współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego
przy pomocy którego państwo chroni pracowników fabrycznych, nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Na
szczególnie robotników (pracowników wykonawczych) i pracow- podstawie tego przepisu pracodawca może uzyskać ochronę przed
ników średniego szczebla dozoru, przed nadużyciem ekonomiczno- roszczeniami pracownika o wypłatę rażąco wysokiego wynagrodzenia
organizacyjnej przewagi ich pracodawców, ale również instrumentem, lub innych świadczeń ze stosunku pracy.
pozwalającym kadrze kierowniczej, zwłaszcza menedżerom na pozio- Niestety, przepisy prawa nie wskazują katalogu stanów faktycznych,
mie zarządu przedsiębiorstw, samodzielnie (bądź za pośrednictwem w których można by stwierdzić, że pracownik wysuwając swoje rosz-
organów nadzorczych) kształtować swój zatrudnieniowy status. czenie, narusza zasady współżycia społecznego lub społeczno-gospo-
W związku z tym, ryzyko nadużycia zasady uprzywilejowania pracow- darcze przeznaczenie swojego prawa. Zarówno zasady współżycia
nika (poprzez przyznanie kadrze kierowniczej wygórowanych wyna- społecznego, jak i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa są, tak
grodzeń) jest obecnie szczególnie wysokie i trzeba to uwzględniać zwanymi, klauzulami generalnymi (zwrotami niedookreślonymi).
przy ocenie wynagrodzenia kadry menedżerskiej w kontekście jego Najogólniej rzecz ujmując, pod pojęciem zasad współżycia spo-
sprzeczności z prawem. łecznego rozumie się obowiązujące między ludźmi reguły moralne
Podkreślić jednak należy, że orzeczenie to zapadło na gruncie oceny i obyczajowe. Do zasad tych można zaliczyć przykładowo zasadę
wynagrodzenia należnego pracownikowi wysokiego szczebla zatrud- sprawiedliwości czy lojalności. Warto podkreślić, że zasady te dotyczą
nionego u pracodawcy publicznego (PZU S.A.), w stosunku do którego w równym stopniu obu stron stosunku prawnego. W stosunkach
zastosowanie miała Ustawa z dnia 3 marca 2000 roku o wynagradza- prawa pracy nie mogą być zatem stosowane wyłącznie w odniesie-
niu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, tzw. ustawa niu do działań pracodawcy w stosunku do pracownika, ale obejmują
kominowa. Zdaniem Sądu Najwyższego „górną” granicę godziwości również zachowanie pracownika i sposób korzystania przez niego
wynagrodzenia kardy kierowniczej stanowiły w rozpoznawanej spra- z uzyskanych uprawień wobec pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego
wie maksymalne wartości przewidziane w tej Ustawie. z dnia 27 października 2004 roku, I PK 666/03).
W związku z tym wydawać by się mogło, na co zwrócił uwagę Sąd W związku z tym skuteczność powołania się na naruszenie tychże
Najwyższy, że zakreślonych przez ten Sąd granic godziwości wynagro- klauzul pozostaje w nierozłącznym związku z całokształtem okolicz-
dzenia za pracę nie można stosować do wynagrodzeń pracowników ności konkretnej sprawy.
zatrudnionych u pracodawców ze sfery prywatnej. Twierdzenie takie Dotychczas, na omawianej tu podstawie zapadło kilka orzeczeń
należy uznać za słuszne. W takim bowiem przypadku, zgodnie z art. Sądu Najwyższego. Za zachowanie naruszające zasady współżycia
3531 Kodeksu cywilnego (stosowanym w odniesieniu do umów o pra- społecznego Sąd ten uznał przykładowo: żądanie zapłaty odprawy
cę odpowiednio z mocy art. 300 Kodeksu pracy), strony zawierające pieniężnej w wysokości dziewięciomiesięcznego wynagrodzenia,
umowę o pracę mogą ułożyć zatem stosunek prawny według swego w sytuacji, gdy pracownik domagał się również odszkodowania w kwo-
uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości cie sześciomiesięcznego wynagrodzenia (wyrok z dnia 27 października
(naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, 2004 roku, I PK 666/03), zmowa pracownika i osoby działającej za
a więc według zasady swobody umów. pracodawcę przy zawieraniu umowy o pracę przyznającej pracowniko-
Na tę zasadę nakłada się również obowiązująca w prawie pracy, tak wi nadmierne i niczym nieuzasadnione korzyści (wyrok z dnia 9 lutego
zwana zasada uprzywilejowania pracownika, zgodnie z którą posta- 2007 roku, I PK 222/06), przyznanie członkowi kadry zarządzającej
nowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie spółki wysokiego wynagrodzenia wbrew interesom samej spółki i jej
powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracow- akcjonariuszy, poczuciu moralności w dysponowaniu mieniem spółki
nika niż przepisy prawa pracy. A contrario, wszystkie postanowienia, i lojalności wobec niej (wyrok z dnia 21 lipca 2009 roku, II PK 21/
które są korzystniejsze dla pracownika niż przepisy prawa pracy są 09).
dozwolone. Przywołane i zaakceptowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego
W związku z tym wysokiego wynagrodzenia przyznanego okre- sytuacje nie są jedynymi, w których pracodawca może odmówić
ślonemu pracownikowi nie sposób rozpatrywać w kategoriach jego wypłaty pracownikowi nieprzyzwoicie wysokiego wynagrodzenia.
godziwości lub niegodziwości, w rozumieniu art. 13 Kodeksu pracy. Ogólnie rzecz biorąc będzie to możliwe zawsze tam, gdzie pracow-
Uważa się, że skoro pracodawca i pracownik przy zawieraniu umowy nik swoimi żądaniami naruszy powszechnie akceptowane społecznie
o pracę, korzystając ze swobody kontraktowania, porozumieli się co zasady uczciwości i lojalności wobec pracodawcy.
do wynagrodzenia o określonej wysokości, to takie wynagrodzenie Niewątpliwie konstrukcja taka pozostawia dużą swobodę decyzyjną
uznali za odpowiednie do rodzaju, ilości i jakości wykonywanej pracy sądowi orzekającemu w ewentualnej sprawie wszczętej z powództwa
(uczciwe), a w związku z tym powinno być pracownikowi co do zasady pracownika przeciwko pracodawcy. Z tego względu wynik takich spraw
w tej kwocie wypłacone. jest trudny do przewidzenia. Nie powinno to jednak zrażać pracodaw-
ców do obrony swoich uzasadnionych interesów w zaproponowany
Nieprzyzwoitość powyżej sposób.
Nie oznacza to jednak, że wysokiego wynagrodzenia członka kadry
zarządzającej raz ustalonego nie sposób w ogóle kwestionować. O ile
nie sposób kwestionować wysokości tego wynagrodzenia ze względu
na jego niegodziwość (rozumianą zgodnie z duchem prawa pracy),
o tyle możliwe jest kwestionowanie w niektórych sytuacjach żądania
wypłaty tego niegodziwie wysokiego wynagrodzenia w związku z tym,
że żądanie to może stanowić w okolicznościach danej sprawy nad- marta.mianowska@tomczak.pl
użycie prawa. W takim rozumieniu pojęciu godziwości wynagrodzenia jest prawnikiem w Kancelarii Tomczak &
należałoby jednak raczej nadać znaczenie zwyczajowe (językowe), Partnerzy od 2008 roku. Jest specjalistką
a więc minimalnej uczciwości, przyzwoitości, niewygórowania ponad i twórczą pasjonatką dwóch dziedzin prawa:
miarę i potrzebę. procesu gospodarczego i prawa pracy.
Koncepcji tej odpowiada art. 8 Kodeksu pracy, zgodnie z którym Obecnie kończy trzeci rok aplikacji adwokackiej

l e x b o n a
Prawo Nieruchomości
Katarzyna Bielat
Obowiązek deweloperów czy

bezprawność władzy?
Niezwykle częstą praktyką stosowaną wobec we do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców – czyli drogi
deweloperów przez władze publiczne przeznaczone do użytku tylko pewnej grupy podmiotów. Natomiast
jest uzależnianie wydania pozwolenia na drogami gminnymi są wszystkie inne drogi lokalne stanowiące sieć
dróg służących miejscowym potrzebom.
budowę inwestycji mieszkaniowej na terenie Różnice te bezpośrednio przekładają się na obowiązki w zakresie
niezagospodarowanym od wybudowania przez budowy dróg. Jeśli dana droga ma być drogą wewnętrzną, zgodnie
z ustawą o drogach publicznych za jej budowę (w tym finansowanie
dewelopera drogi dojazdowej do tejże inwestycji. budowy) odpowiedzialny jest albo zarządca albo właściciel działki,
Praktyka ta budzi szeroki sprzeciw wśród przez którą ma przebiegać droga. A więc najczęściej deweloper.
deweloperów, bowiem zmuszani są oni nie tylko Co do tego obowiązku deweloperzy nie mają zresztą żadnych za-
strzeżeń i nie jest on kwestią sporną.
do ponoszenia kosztów budowy drogi, ale także Natomiast jeśli droga dojazdowa przewidziana jest jako droga gminna,
do nieodpłatnego przekazywania gminie działek, jej budowa należy z mocy prawa bezspornie do gminy. Zaspokajanie
zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym w zakresie gminnych dróg, ulic,
na których droga jest budowana. mostów placów oraz organizacji ruchu drogowego, należy bowiem
Kto ma w tym sporze rację? Gminy, które do zadań własnych gminy stosownie do art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy
nie chcą ponosić niemałych kosztów wykupu o samorządzie gminnym.
gruntów i budowy dróg prowadzących do

osiedli budowanych przez deweloperów? Czy Art. 7. 1.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty na-
też deweloperzy, którzy nie zgadzają się na
leży do zadań własnych gminy. W szczególności
finansowanie zadań mieszczących się w gestii zadania własne obejmują sprawy:
gmin? Odpowiedź wynika wprost z przepisów 1) (…)
prawa. 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz or-
ganizacji ruchu drogowego
Obowiązki gmin a obowiązki deweloperów

Określenie podmiotu odpowiedzialnego za budowę drogi zależy Obowiązki gminy w zakresie budowy dróg gminnych wynikają
przede wszystkim od rodzaju drogi, która ma zostać wybudowana: zresztą także i z roli, jaką pełnią organy samorządu gminnego. To one
czy ma to być droga publiczna (najczęściej droga gminna) czy też – w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – decydują
droga wewnętrzna. o tym, jak wyglądać będzie zabudowa terenu, a tym samym – którędy
Rodzaj drogi, która ma łączyć osiedle mieszkaniowe z dotychczas zostaną poprowadzone drogi gminne. Drogi gminne zresztą – z defini-
istniejącymi trasami komunikacyjnymi, wynika natomiast z postano- cji – nie służą wyłącznie mieszkańcom budowanych osiedli, ale szeroko
wień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo pojętemu interesowi publicznemu i powszechnemu. O ich budowę
z decyzji o warunkach zabudowy, która jest wydawana w przypadku, oraz o zakup gruntów pod ich budowę powinny więc dbać gminy.
gdy teren, na którym ma być realizowana inwestycja, nie jest objęty Z powyższego płynie więc jeden wniosek: przepisy wyraźnie stano-
miejscowym planem. wią, kto do czego jest zobowiązany.
Z decyzji o warunkach zabudowy wynika zwykle obowiązek budowy
drogi wewnętrznej, która będzie łączyć inwestycję z drogą publiczną. Deweloperzy a droga gminna
Z kolei miejscowe plany niezwykle często przewidują, że przez dany, Obowiązki gmin w zakresie budowy dróg gminnych wspierają do-
niezagospodarowany teren przebiegać będzie droga gminna. datkowo inne przepisy prawa.
Różnice pomiędzy drogami wewnętrznymi a gminnymi wyni- Zgodnie z art. 98 ust. 1 Ustawy o gospodarce nieruchomościami
kają z ustawy o drogach publicznych. Drogami wewnętrznymi są to inwestor będący właścicielem działek, przez które ma przebiegać
w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych czy drogi dojazdo- droga gminna, jest wyraźnie uprawniony do wystąpienia do właści-

l e x b o n a
Prawo Nieruchomości
wych organów z wnioskiem o podział nieruchomości będącej jego taki – połączenia komunikacyjnego. Dlatego też art. 16 ust. 1 Ustawy
własnością w celu wydzielenia działek pod drogę gminną. o drogach publicznych w przypadku większości inwestycji deweloper-
Tak wydzielone działki przechodzą automatycznie, z mocy prawa na skich nie ma zastosowania.
własność gminy z dniem, w którym decyzja o podziale stała się osta- Nawet jednak gdyby w danym przypadku przepis ten miał zastoso-
teczna. W zamian za utratę tychże działek, deweloperowi przysługuje wanie, organy administracji nie mogłyby – z prawnego punktu widzenia
odszkodowanie na podstawie art. 98 ust. 3 Ustawy o gospodarce – uzależnić udzielenia deweloperowi pozwolenia na budowę od zobo-
nieruchomościami. Wysokość odszkodowania uzgadniana jest przez wiązania się przez dewelopera do wybudowania drogi, gdyż do tego
dewelopera z właściwym organem. Jeśli do uzgodnienia nie dojdzie, nie upoważnia organów publicznych żaden przepis prawa. Organy
deweloper może wystąpić o odszkodowanie w oparciu o zasady administracji, w celu wyegzekwowania od dewelopera obowiązku
obowiązujące przy wywłaszczaniu nieruchomości. W praktyce chodzi wybudowania drogi, mogą jedynie kierować wobec niego roszczenie
tu o rynkową wartość nieruchomości. o realizację tego obowiązku, a w razie niewywiązywania się z zawartej
Alternatywnie, organy administracji mogą wywłaszczyć dewelope- umowy, żądać wykonania zastępczego lub odszkodowania. Pozwole-
ra z gruntów przeznaczonych na drogi publiczne w trybie Ustawy nie na budowę muszą jednak wydać.
o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w za-
kresie dróg publicznych. W takim jednak wypadku deweloperowi Wyjątek nr 2 czyli jak przymusić gminę do budowy drogi
również przysługuje odszkodowanie w pełnej wysokości, według wewnętrznej
rynkowej wartości gruntu. Z drugiej strony, istnieją również okoliczności, w których to gmi-
na powinna zadbać o budowę drogi, mimo że droga ta jest drogą
Teoria a praktyka wewnętrzną. Sytuacja ta ma miejsce, gdy dana droga wewnętrzna
Wymuszanie na deweloperach budowy dróg publicznych na ich w praktyce pełnić ma również funkcje publiczne, czyli stanowić po-
własny koszt oraz nieodpłatnego ich przekazywania na rzecz gmin wszechnie dostępną drogę dojazdową do osiedla mieszkaniowego
jest więc – w świetle powołanych przepisów – działaniem sprzecz- (a nie tylko drogę wewnątrz tego osiedla), połączoną z siecią dróg
nym z prawem. Samo zaś uzależnianie wydania decyzji o pozwoleniu publicznych i służącą potencjalnie nie tylko mieszkańcom osiedla, ale
na budowę od zainwestowania w drogę publiczną nie ma podstawy i innym podmiotom.
prawnej, a w szczególności takiej podstawy nie przewiduje Ustawa W świetle zasad słuszności i sprawiedliwości społecznej nie budzi
Prawo budowlane. Deweloperzy nie mają więc powodu, by ulegać wątpliwości, że za budowę takiej drogi powinna odpowiadać gmina.
warunkom stawianym przez organy władzy publicznej, a organy te W razie zaś wybudowania jej przez dewelopera, deweloper winien
nie mogą z tego faktu wyciągać konsekwencji niekorzystnych dla mieć możliwość skutecznego żądania od gminy, by drogę tę odku-
deweloperów. piła.
Oczywiście możliwe jest, by deweloper umówił się z gminą odmien- W polskim prawie nie ma jednak żadnego środka prawnego pozwa-
nie i ustalił, że przekaże gminie tereny z przeznaczeniem na drogę nie- lającego na przymuszenie gminy do odkupienia takiej drogi. Niemniej
odpłatnie oraz z własnych środków pokryje koszt jej budowy. Decyzja jednak Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 6 listo-
taka jest jednak autonomiczną decyzją dewelopera, do podjęcia której pada 2007 roku (sygn. 22531/05) uznał, że budowa i utrzymywanie
nie jest on w żaden sposób zobowiązany. Nie jest rzeczą właściwą przez podmioty prywatne dróg wewnętrznych, które są połączone
przyjmowanie przypadków takiego uzgodnienia za obowiązujący w tej z siecią dróg publicznych i służą nie tylko mieszkańcom osiedla, ale
kwestii zwyczaj lub też tworzenie w oparciu o takie przypadki zasad również innym podmiotom, oraz są otwarte do transportu publicznego
polityki władz wobec inwestorów. i prywatnego, jest nadmiernym ciężarem indywidualnym i zaburza
równowagę między interesem powszechnym i indywidualnym.
Wyjątek nr 1 czyli jak przymusić dewelopera do budowy Organy administracji, decydując o ewentualnym odkupywaniu dróg
drogi gminnej wewnętrznych, powinny kierować się zasadą wyrażoną w tymże orze-
W polskim prawie istnieje jednak jedna sytuacja, w której inwestor czeniu. Należy także liczyć na wprowadzenie stosownych przepisów
prywatny może zostać obciążony obowiązkiem budowy drogi pu- prawa, które jednoznacznie uregulują tę sytuację, która w chwili obec-
blicznej. Ma to miejsce wówczas, gdy budowa lub przebudowa drogi nej pozwala na nadużywanie uprawnień przez organy publiczne.
publicznej spowodowana jest inwestycją niedrogową. Innymi słowy, W skrajnym przypadku może być bowiem tak, że wiele dróg o funk-
gdy konieczność budowy drogi publicznej jest następstwem realizacji cji publicznej będzie oznaczanych w miejscowych planach jako drogi
inwestycji o innym charakterze: mieszkaniowym, przemysłowym itp. wewnętrzne, co z definicji przerzuci na deweloperów obowiązek ich
W takiej sytuacji, zgodnie z art. 16 ust. 1 Ustawy o drogach publicz- budowy, mimo iż w świetle zasad obowiązującego porządku prawnego
nych, budowa lub przebudowa drogi publicznej należy do inwestora obowiązek ten powinien spoczywać na władzy publicznej.
inwestycji niedrogowej.
Wbrew pozorom, wyjątek ten może mieć zastosowanie przy
inwestycjach mieszkaniowych niezwykle rzadko. Usytuowanie dróg
publicznych na terenach mieszkaniowych wynika bowiem najczęściej
z uprzednio podjętych decyzji władz wyrażonych w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego.
Nie jest bowiem tak, że o prowadzeniu inwestycji mieszkaniowych
na danym terenie decyduje deweloper. W szerszym kontekście jest to
decyzja władzy, która decydując o zagospodarowaniu przestrzennym katarzyna.bielat@tomczak.pl
miasta, postanawia przeznaczyć dany teren pod zabudowę mieszkanio- prawnik, aplikant adwokacki przy Okręgowej
wą. Deweloper, realizując inwestycję mieszkaniową, kontynuuje tylko, Radzie Adwokackiej w Warszawie, zajmująca
czy też wprowadza w życie, założenia przyjęte przez władzę. się prawem korporacyjnym, a także
Inwestycja drogowa na terenie przeznaczonym na zabudowę miesz- specjalizująca się w prawie farmaceutycznym,
kaniową nie jest więc spowodowana realizacją konkretnej inwestycji pomimo krótkiego stażu zawodowego
mieszkaniowej, ale tym, że dany teren, przeznaczony i wykorzystywa- współautor kilku publikacji powstałych
ny obecnie lub w przyszłości na teren mieszkaniowy wymaga – jako w Kancelarii.

I u s p u b l i c u m
Prawo konstytucyjne
Joanna Ostojska
Słuszność i sens
Sprawa stosowania Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego o przeprowadzeniu reformy

rolnej z dnia 6 września 1944 roku oraz organów kompetentnych do orzekania w sprawach zwrotu
znacjonalizowanych nieruchomości wraca na wokandy. Tym razem doprowadza jednak do całkowitej
rozbieżności stanowisk sądów, której wynikiem jest wydanie przez Trybunał Konstytucyjny i Naczelny Sąd
Administracyjny w tym samym przedmiocie dwóch różnych i zupełnie nie dających się ze sobą pogodzić
orzeczeń.
O Dekrecie W obowiązującym systemie prawnym rozstrzyganie o prawach

Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej był aktem nacjonalizacyj- własności należy do kompetencji sądów powszechnych. Wyjątek od
nym. Przewidywał on bezzwłoczne przejście na rzecz Skarbu Państwa tej reguły wprowadza art. 2 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego,
wszystkich majątków, których powierzchnia przekraczała określone w świetle którego nie są rozpoznawane w postępowaniu cywilnym te
wielkości. W licznych przypadkach wywłaszczenie dokonywane było sprawy cywilne, które na podstawie przepisów szczególnych zostały
jednak w oderwaniu od postanowień Dekretu – komunistyczne wła- przekazane do właściwości innych organów.
dze nacjonalizowały w ten sposób atrakcyjne majątki ziemskie, obej- Za taki przepis uważany był zwykle właśnie §5 Rozporządzenia.
mujące pałace i parki, przeznaczane następnie na ośrodki rządowe
i szkoleniowe. Ścieżki równoległe
Wejście w życie Dekretu rodziło bezpośrednie, daleko idące skutki Dochodzenie zwrotu znacjonalizowanej nieruchomości w postępo-
w sferze cywilnoprawnej, związane z definitywnym pozbawieniem waniu administracyjnym powodowało, że w jednej sprawie zapadać
przedwojennych właścicieli prawa własności nieruchomości, zwykle mogły aż cztery orzeczenia – dwa w postępowaniu przed organami
bez jakiegokolwiek odszkodowania. W świetle dominującego stano- administracji, kolejne dwa przed sądami administracyjnymi, powoła-
wiska sądów, owe przejście własności na rzecz Skarbu Państwa nastę- nymi do kontroli decyzji wydawanych przez władzę publiczną. Uzy-
powało z mocy prawa i nie było uzależnione od wydania stosownej skanie pozytywnego orzeczenia w postępowaniu administracyjnym
decyzji administracyjnej czy orzeczenia o innym charakterze. nie oznaczało per se zwrotu nieruchomości. Umożliwiało zaś dopiero
Jako akt wykonawczy do Dekretu, w dniu 1 marca 1945 roku Mi- wszczęcie postępowania cywilnego przed sądem powszechnym, który
nister Rolnictwa i Reform Rolnych wydał Rozporządzenie w sprawie orzekał o obowiązku zwrotu nieruchomości, względnie o konieczno-
wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego ści dokonania zmiany wpisu właściciela w księdze wieczystej.
z dnia 6 września 1944 roku. Paragraf 5 tegoż Rozporządzenia prze- Decyzje wydawane przez organy administracji nie były jednako-
widywał, że orzekanie w sprawach czy dana nieruchomość podpada wo traktowane przez sądy powszechne. Rozbieżności dotyczyły
pod działanie przepisów Dekretu należy do organów administracji w szczególności tego, czy taka decyzja wiąże sąd powszechny czy też
publicznej. Tym samym, to władza publiczna zyskała uprawnienie do jest tylko jednym ze środków dowodowych.
tego by oceniać, czy nieruchomość znacjonalizowana przez tę samą Co więcej, o ile sądy powszechne zwykle twierdziły, że uprzednie
władzę publiczną spełniała przesłanki niezbędne do wywłaszczenia, uzyskanie stosownej decyzji administracyjnej jest warunkiem ko-
czy też została wywłaszczona nielegalnie. niecznym do wszczęcia postępowania cywilnego, o tyle zdarzały się
przypadki, w których te same sądy „pomijały” legitymację organów

Prawo konstytucyjne
administracji do orzekania o podpadaniu nieruchomości pod Dekret obowiązujące, organy administracji publicznej utraciły kompetencję do
i wydawały wyroki w przedmiocie zwrotu nieruchomości bez koniecz- orzekania w sprawach zwrotu nieruchomości znacjonalizowanych na
ności wykazywania się przez powoda pozytywną dla niego decyzją podstawie Dekretu.
administracyjną. W świetle orzeczenia Trybunału nie utraciły jej jednak tu i teraz
W ten sposób, dla rozstrzygnięcia tego samego sporu otwarte były a w 1958 roku, czyli z górą 52 lata temu. Teza ta prowadzi do wniosku,
równolegle dwie drogi procesowe – administracyjna oraz sądowa. że od 1958 roku §5 Rozporządzenia nie mógł stanowić podstawy
do wydawania decyzji administracyjnych w przedmiocie podpadania
Najpierw Trybunał nieruchomości pod przepisy Dekretu.
Uważając za zasadne wskazane powyżej wątpliwości Wojewódzki W uzasadnieniu swojego stanowiska Trybunał Konstytucyjny stwier-
Sąd Administracyjny w Warszawie zadał Trybunałowi Konstytucyjne- dził, że w obecnym stanie prawnym tylko i wyłącznie sądy powszech-
mu pytanie prawne dotyczące wątpliwości czy §5 Rozporządzenia ne mogą orzekać, czy nieruchomość znacjonalizowana na podstawie
w zakresie, w jakim na jego mocy organom administracji publicznej Dekretu rzeczywiście pod ten Dekret podpadała czy też nie.
przekazano kompetencję do orzekania w przedmiocie podpadania
nieruchomości pod przepisy Dekretu jest zgodny z Konstytucją. Potem Naczelny Sąd Administracyjny
Postanowieniem z dnia 1 marca 2010 roku Trybunał Konstytucyjny W wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny wskazanego wyżej
umorzył postępowanie w sprawie wszczętej w związku z zadanym orzeczenia, w sprawie zawisłej przed Naczelnym Sądem Administra-
pytaniem, stwierdzając w sentencji, że §5 Rozporządzenia utracił cyjnym pojawiła się wątpliwość, jakie skutki dla praktyki sądowoadmini-
moc obowiązującą, dlatego też orzekanie w sprawie jego zgodności stracyjnej ma postanowienie Trybunału Konstytucyjnego. Zagadnienie
z Konstytucją jest bezprzedmiotowe. to, jako budzące poważne wątpliwości, zostało przedstawione składo-
W ten sposób, mimo niewydania przez Trybunał Konstytucyjny me- wi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.
rytorycznego rozstrzygnięcia, stwierdził on, że przepis przewidujący W dniu 10 stycznia 2011 roku Naczelny Sąd Administracyjny podjął
kompetencję organów administracji do orzekania w sprawach zwrotu uchwałę, w której stwierdził, że §5 Rozporządzenia (ten sam, który
znacjonalizowanych nieruchomości nie obowiązuje, co w uproszczeniu w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie obowiązuje) może
znaczy tylko i aż tyle, że przepis ten nie istnieje w obrocie prawnym stanowić podstawę do orzekania w drodze decyzji administracyjnej
i to, zdaniem Trybunału, nie istnieje od 1958 roku, kiedy to wejście o tym, czy dana nieruchomość podpadała pod przepisy Dekretu.
w życie Ustawy o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której w marcu 2010 roku
uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że §5 Rozporządzenia utracił moc
reformy rolnej i osadnictwa rolnego zakończyło reformę rolną. obowiązującą, po czym w styczniu 2011 roku Naczelny Sąd Admini-
Skutki przywoływanego, wydawałoby się, że mało istotnego, roz- stracyjny podejmuje uchwałę, w której uznaje, wbrew postanowieniu
strzygnięcia (bo przecież umarzającego postępowanie), są zupełnie Trybunału, że §5 Rozporządzenia wcale nie utracił mocy obowiązującej
zasadnicze. Mając na względzie okoliczność, że w świetle Konstytucji i że dalej statuuje on kompetencję organów administracji do orzeka-
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i powszechnie nia w sprawach zwrotu znacjonalizowanych nieruchomości. Dodajmy

Prawo konstytucyjne
w tym miejscu raz jeszcze, że zgodnie z art. 192 ust. 1 Konstytucji spraw rolnictwa i rozwoju wsi, kiedy to wydane zostaje wspomniane
orzeczenia Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są wyżej orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. Na jego podstawie mini-
ostateczne. ster niezwłocznie, ma przecież takich spraw tysiące, umarza postępo-
Swoje tezy Naczelny Sąd Administracyjny wywodzi z faktu, że wanie toczące się w związku ze złożeniem odwołania, wskazując, że
postanowienie Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie którego on, jako organ administracji nie ma kompetencji do orzekania w spra-
umarza on postępowanie w sprawie, nie posiada, w przeciwieństwie wach zwrotu majątku znacjonalizowanego na podstawie Dekretu.
do wyroków Trybunału, przymiotu orzeczenia i dlatego nie ma mocy Ubiegający się o zwrot nie jest jeszcze tą sytuacją przerażony,
powszechnie obowiązującej. puszcza w niepamięć miesiące, w trakcie których organ gromadził
Według Naczelnego Sądu Administracyjnego orzeczeniami Trybunału, materiał dowodowy i wydawał decyzję, już teraz bowiem wie, że jego
o których Konstytucja mówi, że mają moc powszechnie obowiązującą sprawę rozpatrywać będzie sąd powszechny. Ten sam ubiegający się
i są ostateczne, są tylko te rozstrzygnięcia, w których Trybunał o zwrot przygotowuje więc skrzętnie pozew o zwrot nieruchomości,
rozpoznaje daną sprawę merytorycznie. Jeżeli więc Trybunał wydał względnie o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze
w sprawie postanowienie o umorzeniu postępowania, tzn. nie rozpo- wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, uiszcza opłatę sądową
znawał jej merytorycznie, to postanowienie to nie jest orzeczeniem (znacjonalizowane majątki są zwykle przepastnymi pałacami z okalający-
Trybunału i z tego powodu nie ma mocy obowiązującej a jedynie może mi je parkami, których łączna wartość sięga nawet kilkunastu milionów
być uwzględniane w praktyce orzeczniczej organów. złotych) – wysoką bo wynoszącą sto tysięcy złotych.
Powołując się na wskazane wyżej argumenty, Naczelny Sąd Admi- Sprawa toczy się przed sądem powszechnym bez zakłóceń, sąd
nistracyjny wydaje uchwałę, w której wyraża stanowisko zupełnie wyznacza rozprawy, przesłuchuje świadków, aż w końcu Naczelny
sprzeczne z tym przedstawionym przez Trybunał Konstytucyjny. Sąd Administracyjny wydaje wskazaną wyżej uchwałę. Co robi sąd
powszechny? Otóż sąd powszechny wydaje postanowienie, w którym
Wszyscy chcą dobrze informuje ubiegającego się o zwrot, że jego pozew zostaje odrzucony,
Nie sposób nie dopatrzyć się w obu orzeczeniach motywów słusz- a to z uwagi na to, że droga sądowa stała się (nagle) niedopuszczalna,
nościowych, czyli takich, które co do zasady mają pomóc w uskutecz- gdyż Naczelny Sąd Administracyjny orzekł (dla jasności dodajmy, że
nianiu roszczeń dotyczących zwrotu nieruchomości skonfiskowanych orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego nie stanowią źródła
w trybie przewidzianym reformą rolną. prawa), że w sprawach o zwrot znacjonalizowanych nieruchomości
Trybunał Konstytucyjny „chce dobrze”, bo wskazując na utratę mocy kompetencję mają organy administracji.
obowiązującej §5 Rozporządzenia likwiduje długotrwałe postępowa- Co więc pozostaje ubiegającemu się o zwrot? Jedynie ryzyko, że
nie administracyjne i sądowoadministracyjne, którego wynikiem i tak w przypadku podjęcia kolejnych kroków prawnych znów zapadnie
musiało być zawsze postępowanie przed sądem powszechnym (jak rozstrzygnięcie zmieniające dotychczasową drogę postępowania.
wskazywano, sama decyzja administracyjna nie umożliwiała dokonania
zmiany wpisów w księdze wieczystej). Bez konkluzji
Trybunał działa więc na rzecz ubiegającego się o zwrot nieruchomości Nie jest celem niniejszego artykułu rozstrzyganie kto ma rację czy
skracając drogę postępowania w przedmiocie restytucji. Motywy te są też argumentowanie, która droga postępowania, sądowa czy admi-
słuszne, Trybunał zwraca bowiem uwagę na fakt, że skoro to władza nistracyjna, jest w sprawach zwrotu znacjonalizowanych majątków
odebrała nieruchomość, to władza nie może orzekać o jej zwrocie. „bardziej właściwa”. Zajęcie stanowiska w tej sprawie należy w pewnym
Nawet jeśli nie jest to bowiem ta sama władza, to jej miejsce w sys- zasadniczym sensie do aksjologii systemu prawnego: jest następstwem
temie jest niezmiennie to samo. wyznawanych poglądów, rozumienia przepisów w całości – nie zaś
Naczelny Sąd Administracyjny również „chce dobrze” – mając na oczywistej słuszności lub wadliwości któregokolwiek ze stanowisk.
względzie liczbę toczących się aktualnie postępowań administracyj- Dla ubiegającego się o zwrot nie jest w istocie ważne, kto rozpozna
nych, trwających wielokrotnie latami, nie chce doprowadzić do ich jego sprawę, ważne jest natomiast to, by wiedział do kogo ma się ze
umorzenia, względnie unieważnienia decyzji wydanych uprzednio na swoją sprawą zwrócić.
podstawie §5 Rozporządzenia.
Kierowanie się zasadami słuszności, charakterystyczne zarówno dla
Trybunału Konstytucyjnego, jak i dla Naczelnego Sądu Administracyj-
nego należy uznać za działalnie właściwe z tego przede wszystkim
względu, iż pozwala ono na ukazanie „ludzkiej twarzy” wymiaru
sprawiedliwości. W tej sytuacji jednak kierowanie się owymi zasa-
dami słuszności prowadzi do wydania dwóch sprzecznych ze sobą
rozstrzygnięć i doprowadza do sytuacji, w której ubiegający się o
zwrot znacjonalizowanych nieruchomości, najbardziej narażeni na
niepewność regulacji prawnych i rozstrzygnięć, są „odsyłani” z urzędu
do sądu i z sądu do urzędu ze sprawą, która ma dla nich znaczenie
fundamentalne.
Wyobraźmy sobie sytuację, znaną nam z naszej praktyki, w której
ubiegający się o zwrot znacjonalizowanej nieruchomości występuje
do organów administracji z wnioskiem o orzeczenie w drodze decyzji, joanna.ostojska@tomczak.pl
że nieruchomość należąca przed wojną do jego rodziny nie podpadała aplikant adwokacki, interesuje się prawem
pod działanie Dekretu. Wnioskodawca ten czeka miesiącami, żeby nie medycznym, ale także wszelkimi aspektami
powiedzieć latami, na zgromadzenie przez organ administracji materia- prawnymi dotyczącymi nieruchomości.
łu dowodowego, sam przygotowuje niezliczoną liczbę pism, w których Tekst prezentowany powyżej powstał na
niezmiennie wskazuje na brak przesłanek do nacjonalizacji, aż w końcu tle znaczących rozmiarów postępowania o
uzyskuje stosowną decyzję organu pierwszej instancji (dodajmy, że zwrot majątku przejętego w ramach reformy
tylko w wyjątkowych przypadkach decyzję pozytywną). rolnej, należącego do arystokraty z jednej z
Decyzję negatywną zaskarża następnie do ministra właściwego do najlepszych polskich rodzin.

l e x c i v i l i s
Prawo cywilne
Jacek Jezierski
Kolektywne
zniesławienie
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 września 2006 roku w sprawie o sygnaturze I CSK 188/06
stwierdził, że w przypadku zniesławiającego zarzutu pod adresem większej liczby zbiorowo
określonych osób, czyli tak zwanego kolektywnego zniesławienia, osoba wchodząca w skład
danej zbiorowości może domagać się ochrony swoich dóbr osobistych tylko wtedy, gdy jest
możliwe ustalenie, że zniesławiająca wypowiedź jej dotyczyła.
Mimo iż powyższy wyrok odnosi się do ochrony przysługującej członkowi partii politycznej,
wydaje się, że problematyka ochrony dóbr osobistych osób wchodzących w skład określonej
zbiorowości może być przeniesiona na grunt prawa handlowego.
Wyjaśnienia wymagają następujące kwestie: czy członek organu spółki prawa handlowego
może domagać się ochrony swoich dóbr osobistych w przypadku pomówienia osoby prawnej
oraz czy pomówienie członka organu osoby prawnej może naruszać dobre imię lub renomę
samej osoby prawnej.
Problem dóbr osobistych osoby prawnej poruszaliśmy – w aspekcie ogólnym
– w ubiegłorocznym październikowym numerze Res in Commercio.
Osoba prawna i jej dobra osobista mają istotne znaczenie dla identyfikacji i funkcjonowania określonej
Punktem wyjścia dla wyjaśnienia wspomnianych wyżej zagadnień jednostki organizacyjnej, zgodnie z jej zakresem działania.
powinny być uwagi na temat dóbr osobistych samej osoby prawnej. Zgodnie z przyjętym powszechnie poglądem, ochrona dóbr oso-
Zgodnie z artykułem 43 Kodeksu cywilnego, do ochrony dóbr osobistych, zarówno osób fizycznych jak i prawnych, jest realizowana
bistych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dóbr osobistych za pomocą konstrukcji prawa podmiotowego. Ochrona ta jest więc
osób fizycznych. Takie uregulowanie oznacza, że każda osoba praw- realizowana analogicznie do ochrony interesów majątkowych.
na, jak również jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości Dobra osobiste osób prawnych dają się scharakteryzować za
prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, ma swoje dobra pomocą następujących cech. Przede wszystkim, wynikają one
osobiste oraz że ochrona tych dóbr jest uregulowana analogicznie do z samej konstrukcji osoby prawnej. Ponadto, prawa z nimi związane
ochrony dóbr osób fizycznych. są skuteczne wobec wszystkich podmiotów prawa cywilnego. Sfera
Ustawodawca, ze względu na różny substrat osoby fizycznej dóbr osobistych osób prawnych jest sferą ściśle związaną z daną
i prawnej, podkreśla, że chodzi o odpowiednie stosowanie artykułów osobą prawną, w związku z czym prawa ją tworzące nie mogą być
23, 24 i 448 Kodeksu cywilnego. przeniesione na inną osobę i gasną wraz z ustaniem tej osoby. Co
Konstrukcja osoby prawnej została stworzona w celu umożliwienia, więcej, dobra osobiste i prawa służące ich ochronie, jak to już zostało
mniejszej lub większej grupie ludzi powiązanych różnymi zależnościa- wskazane powyżej, mają niemajątkowy charakter.
mi, wyrażenia i ochrony własnych interesów, niekoniecznie o cha- Ze względu na to, że prawo chroni całą sferę, dzięki której osoba
rakterze majątkowym. W związku z powyższym, osobom prawnym prawna funkcjonuje jako odrębny podmiot prawa, nie da się stworzyć
przypisywane są pewne wartości o charakterze niemajątkowym, które zamkniętego katalogu dóbr osobistych osób prawnych. Zadaniem

l e x c i v i l i s
Prawo cywilne
orzecznictwa i doktryny jest wskazanie najważniejszych dóbr oso- odmawiać osobie prawnej roszczeń o zadośćuczynienie, które zostały
bistych, które składają się na wspomnianą wyżej, prawnie chronioną wprost przewidziane jako jeden z środków ochrony dóbr osobistych
sferę. w artykule 24 Kodeksu cywilnego, który na mocy artykułu 43 Kodeksu
Nie jest celem niniejszego artykułu omawianie kolejnych dóbr oso- stosuje się odpowiednio do osób prawnych.
bistych, ale, ze względu na problematykę, celowe jest omówienie Odmawiając roszczenia o zadośćuczynienie osobie prawnej, do-
„dobrego imienia”, jako jednego z najważniejszych dóbr osobistych szlibyśmy do takiej sytuacji, w której naruszający w ten sam sposób,
osoby prawnej. jednakowym działaniem, to samo dobro osobiste osoby fizycznej
i osoby prawnej, znalazłby się w lepszej sytuacji w przypadku naru-
Dobre imię szenia dobra osoby prawnej niż w razie naruszenia dobra osobistego
Powszechnie akceptuje się zaliczenie do dóbr osobistych osób praw- osoby fizycznej. Czy takie różnicowanie ma jakiekolwiek podstawy
nych dobrego imienia, rozumianego najczęściej jako dobre mniemanie prawne? Odpowiedź jest oczywiście negatywna.
innych osób o danym podmiocie prawa, w szczególności z uwagi na Żaden z przepisów regulujących ochronę dóbr osobistych nie daje
jego działalność. Bardzo często zdarza się, że w języku potocznym jest podstaw do takiego dyskryminowania różnych podmiotów prawa.
ono zastępowane takimi pojęciami jak: renoma, reputacja czy sława. Osoby fizyczne i osoby prawne są równouprawnionymi uczestnika-
Z punktu widzenia prawa nie jest to zabieg prawidłowy ze względu mi obrotu gospodarczego. Ze względu na bezpieczeństwo obrotu,
na różne zakresy znaczeniowe powyższych pojęć. nie może być mowy o stosunku nadrzędności lub podrzędności
Osoba prawna ma, w związku z powyższym, gwarantowaną przez pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Czy wobec tego
prawo ochronę, polegającą na tym, aby nikt nie formułował pod jej sprawiedliwe byłoby pozbawianie, bez żadnej podstawy w prawie,
adresem ocen, które mogą narażać ją na utratę dobrego imienia. możliwości wystąpienia z roszczeniem o zadośćuczynienie pieniężne
W szczególności za zachowania narażające osobę prawną na utratę osób prawnych w przypadku naruszenia ich dóbr osobistych? Odpo-
dobrego imienia należy uznać te wypowiedzi, które zarzucają niewy- wiedź na to pytanie wydaje się oczywista.
pełnianie ciążących na niej zobowiązań, pomówienia o działania na
szkodę klientów, dokonywanie nierzetelnych ocen działalności czy Kolektywne pomówienie
wiarygodności kredytowej. Jak zostało wykazane we wstępie do niniejszego artykułu, Sąd
Naruszenie dobrego imienia osoby prawnej naraża ją na utratę Najwyższy w swoim wyroku poruszył niezwykle ciekawą kwestię
zaufania potrzebnego do funkcjonowania zgodnie z założonym tzw. kolektywnego pomówienia. Wobec braku regulacji prawnej
zakresem działania. Takie bezpodstawne oceny mogą decydować, w tym zakresie, należy uznać poruszenie tej problematyki przez Sąd
i w wielu przypadkach decydowały, o możliwości dalszego istnienia Najwyższy za jak najbardziej trafne.
osoby prawnej, zwłaszcza przedsiębiorców. Z punktu widzenia prawa handlowego i obrotu gospodarczego, naj-
bardziej interesujący jest problem, czy członek organu osoby prawnej
Środki ochrony może domagać się ochrony swoich dóbr osobistych w przypadku
W związku z tym, co zostało wyżej przytoczone i zgodnie z ar- pomówienia osoby prawnej.
tykułem 24 Kodeksu cywilnego, jeżeli dojdzie do naruszenia dobra W świetle obowiązujących przepisów i utrwalonego orzecznictwa
osobistego osoby prawnej, może ona wystąpić z żądaniem ustalenia (poza powoływanym wyrokiem Sądu Najwyższego – por. m.in. wyrok
prawa osobistego oraz z roszczeniem o zaniechanie działania, które Sądu Apelacyjnego w Krakowie o sygnaturze I ACr 281/94), należy
narusza jej dobre imię lub temu dobru osobistemu zagraża. Ponadto, stwierdzić, że nie ma żadnych podstaw, by odmówić takiej ochrony.
gdy doszło do naruszenia, osoba ta może wystąpić z roszczeniem Osoba prawna to grupa ludzi, tych którzy ją tworzą, i tych, którzy
o usunięcie skutków naruszenia. działają w jej imieniu i na jej rzecz, jako jej organy.
Liczne wątpliwości natomiast budzi w doktrynie i orzecznictwie moż- Weźmy za przykład spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest
liwość żądania przez osobę prawną zadośćuczynienia pieniężnego lub to spółka, która może być utworzona w każdym celu przez prawo
zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. dopuszczalnym, uzyskująca osobowość prawną z chwilą wpisu do re-
W tym miejscu odwołam się do artykułu Katarzyny Kryli pod tytułem jestru. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest przede wszystkim
„Bez ochrony”, który ukazał się w ubiegłorocznym, październikowym kolektywem wspólników, czyli osób, które zakładając spółkę, zobo-
numerze Res in Commercio. Autorka w konkluzji swojej pracy wiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu, przez wniesienie
stwierdza, że „(...) przyznanie osobom prawnym możliwości żądania wkładów lub przez współdziałanie w inny określony sposób. Ponadto,
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę podważałoby rolę spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, tak jak każda osoba prawna,
funkcji kompensacyjnej, przewidzianego w artykule 448 Kodeksu [cy- działa przez swoje organy. W skład organów spółki z ograniczoną
wilnego – przyp. Jacek Jezierski], roszczenia. Osoby prawne, jako odpowiedzialnością wchodzą osoby określone przez przepisy prawa.
twory społeczne, nie doznają ujemnych przeżyć psychicznych, które Możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której spółka z ograniczoną
mogłyby być łagodzone świadczeniami pieniężnymi. Pejoratywne odpowiedzialnością – osoba prawna – „składać się” będzie z dwóch
odczucia wyrażają się przede wszystkim w negatywnym wpływie na różnych grup ludzi, czyli ze wspólników tworzących jedną grupę
interes majątkowy osoby prawnej. (…) Zadośćuczynienie pieniężne i z innych osób, będących członkami określonych organów.
przyznane w związku z naruszeniem dóbr osobistych osoby prawnej Załóżmy, że dochodzi do zniesławienia spółki. Określona osoba
służyłoby w rzeczywistości ochronie jej obiektywnie rozumianych in- zarzuca spółce, że jej działania są niezgodne z dobrymi obyczajami
teresów, a nie zapewnieniu satysfakcji moralnej w związku z doznaną i mają na celu pokrzywdzenie klientów tej spółki. Wypowiedzi te
krzywdą, jak ma to miejsce w przypadku osób fizycznych. W tym nie mają żadnego pokrycia w rzeczywistości, są czystym wymysłem
kontekście przyznanie osobom prawnym możliwości występowania formułującego wypowiedź. Jednakże doszło do naruszenia dobrego
z roszczeniami z art. 448 Kodeksu [cywilnego] mija się z podstawowym imienia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co zaktualizowało
celem zadośćuczynienia pieniężnego.” roszczenie służące ochronie dóbr osobistych.
Nie podejmując szerszej polemiki na łamach niniejszego artykułu, nie Bez najmniejszych wątpliwości, zgodnie z tym co zostało wskazane
sposób zgodzić się z przytoczonymi wnioskami Autorki. W związku powyżej, należy stwierdzić, że takie roszczenie o ochronę będzie przy-
z tym, że dobra osobiste nie wiążą się z przeżyciami psychicznymi sługiwało osobie prawnej – spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
uprawnionego, a wynikają, jak to zostało wykazane wyżej, z faktu sa- Niemniej jednak, formułujący zarzuty odnosił się do nieprawidłowych,
mego istnienia konkretnego podmiotu prawa, to brak jest podstaw aby jego zdaniem, działań, a jak wskazałem powyżej, osoba prawna działa

l e x c i v i l i s
Prawo cywilne
przez swoje organy, które składają się z określonych osób. Z tytułu są to osoby kompetentne, posiadające odpowiednie kwalifikacje do
prowadzenia spraw i reprezentowania osoby prawnej w czynnościach pełnienia funkcji zarządzających, będzie im przysługiwało roszczenie
sądowych i pozasądowych, członkowie organów posiadają określone o ochronę dobrego imienia. Co do powyższego nie ma wątpliwo-
prawa i obowiązki. ści.
Co więcej, zajmowanie pozycji członka organu osoby prawnej Ponadto, w tym przypadku doszło również do naruszenia dobre-
wiąże się zawsze z określoną przez prawo odpowiedzialnością, go imienia osoby prawnej. Zarzucane nieprawidłowe działanie jest
a w sytuacjach określonych w ustawie nawet z tą o charakterze karnym. niekorzystne w skutkach dla spółki z naszego przykładu, podważa
Wobec tego, w przypadku pomówienia osoby prawnej, członek jej tym samym jej autorytet i naraża ją na utratę zaufania obecnych
organu ma roszczenie o ochronę swojego dobrego imienia, jeśli tylko i potencjalnych kontrahentów czy klientów. Wobec tego, w naszym
zostanie wykazane, że wypowiedź skierowana pod adresem osoby przykładzie dochodzi również do naruszenia dobrego imienia spółki,
prawnej go dotyczyła. której zgodnie z artykułem 23 i 24 Kodeksu cywilnego w związku
W przypadku kolektywnego zniesławienia, pozwany poniesie odpo- z artykułem 43 Kodeksu przysługiwać będą określone środki ochro-
wiedzialność za naruszenie czci członka danej zbiorowości, gdy zarzut ny.
dotyczy grupy na tyle małej, że może on być obiektywnie odniesiony
do każdego z jej członków. Takimi „małymi” grupami są właśnie organy Konkluzja
osób prawnych. Ochrona dóbr osobistych osób prawnych ma istotne, by nie
Ponadto, roszczenie o ochronę czci członka organu będzie przysłu- powiedzieć, że wręcz kluczowe znaczenie dla ich funkcjonowania.
giwało nawet wtedy, gdy z roszczeniem wystąpi osoba prawna, ponie- Można nawet zaryzykować tezę, że w wielu przypadkach ochrona ta
waż dobra osobiste osoby prawnej są niezależne od dóbr osobistych ma większe znaczenie aniżeli w przypadku ochrony dóbr osobistych
osoby fizycznej, będącej członkiem jej organu. osób fizycznych. Dlatego negatywnie należy ocenić tak wąską regu-
Członkowi organu osoby prawnej będą przysługiwały środki ochrony lację prawną, ograniczającą się wyłącznie do ustawowego odesłania,
określone w artykule 24 Kodeksu cywilnego, także roszczenie o za- zawartego w artykule 43 Kodeksu cywilnego.
dośćuczynienie pieniężne. Na powyższym przykładzie, widać wyraźnie, Taka regulacja prowadzi do licznych sporów w doktrynie i orzecz-
jak niezasadnym byłoby pozbawienie możliwości wystąpienia przez nictwie, co do zakresu ochrony dóbr osobistych osób prawnych, jak
osobę prawną z tym środkiem prawnym. i środków prawnych służących tej ochronie. Spory te przekładają się na
stosowanie wykładni zawężającej artykuł 24 Kodeksu cywilnego, przez
Szkodliwe pomówienie co odmawia się osobom prawnym roszczenia o zadośćuczynienie
Ostatnią kwestią, która pozostała do rozważenia jest pytanie, czy pieniężne lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel
naruszenie dobrego imienia członka organu osoby prawnej, w związku społeczny.
z pełnionymi przez niego funkcjami, może mieć wpływ na naruszenie W tym rozwiązaniu można dopatrywać się pozostałości systemu
dóbr osobistych osoby prawnej. prawnego Polski Ludowej, w której pojęcie osoby prawnej nie miało
Powyższy problem, podobnie jak kwestia tzw. kolektywnego znie- jednoznacznie określonego autonomicznego zakresu, pozostawało
sławienia, nie ma wyraźnej podstawy w polskim prawie. Jednakże, ono bowiem w najściślejszym powiązaniu z centralistyczną władzą
interesująca nas problematyka była poruszana kilkakrotnie w orzecze- polityczną.
niach Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. Judykatura odwołuje się Jednakże, pozytywnie należy ocenić orzeczenia sądów odnoszące
w tym zakresie do artykułu 38 Kodeksu cywilnego. się do tzw. kolektywnego zniesławienia oraz przekładania naruszenia
dobrego imienia organu osoby prawnej na dobra osobiste tej osoby.
Wydaje się jednak, że celowe jest sformułowanie postulatu de lege
ferenda o szczegółowym uregulowaniu przez ustawodawcę tych
Artykuł 38 Kodeksu cywilnego
istotnych, z punktu widzenia praktyki prawa, kwestii.
Osoba prawna działa przez swoje organy w spo-

sób przewidziany w ustawie i opartym na niej
statucie.
W związku z powyższym, należy stwierdzić, że działanie organu

(osoby fizycznej) traktowane jest jako działanie samej osoby prawnej,
jeżeli osoba ta działa w granicach kompetencji danego organu. Oczywi-
ście, osoba pełniąca funkcje piastuna organu nie straci przez to własnej
zdolności do czynności prawnej. Sposób działania organów osoby
prawnej ma znaczenie dla dobrego imienia i renomy tej osoby.
Załóżmy, że wobec zarządu określonej spółki akcyjnej został sfor-
mułowany zarzut nieprawidłowego działania, jednakże zarzut ten nie
ma żadnego poparcia w rzeczywistości. Członkowie zarządu podej- kancelaria@tomczak.pl
mowali wszystkie decyzje dotyczące działalności spółki jednomyślnie, Jacek Jezierski odbył praktyki studenckie
przy udziale wszystkich członków organu. W związku z powyższym w Kancelarii w lutym bieżącego roku. Obecnie
negatywna wypowiedź o działaniu zarządu może być odniesiona do studiuje na piątym roku Wydziału Prawa
jego poszczególnych członków. Uniwersytetu Warszawskiego. Przygotowuje
Nie jest to jednak przypadek opisywanego wyżej tzw. kolektywnego pracę magisterską pod kierunkiem Jerzego
zniesławienia, z uwagi na to, że organy osoby prawnej nie posiadają ani Modrzejewskiego na temat nowych koncepcji
osobowości ani zdolności prawnej. Z uwagi na to, że osoby fizyczne kapitału zakładowego w planowanej nowelizacji
zostały narażone na utratę zaufania i ogólnego mniemania o tym, że prawa handlowego.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
Komentarze
Res in Commercio
B
ieżący numer Res in Commercio
zamyka publikację opracowania
poświęconego spółce komandytowej.
Rozpoczęliśmy ten cykl wraz z pierwszym
numerem Res in Commercio w marcu
ubiegłego roku. W międzyczasie doszło
do istotnych zmian stanu prawnego
w odniesieniu do efektu działalności spółki
komandytowej w podatku dochodowym jej
wspólników. Zmiany owe, obowiązującego
od dnia 1 stycznia bieżącego roku opisaliśmy
w poprzednim numerze RiC.
Obecnie przedstawiamy informacje

dotyczące opodatkowania spółki
komandytowej podatkiem od towarów
i usług a także na temat rachunkowości
spółki. W tym zakresie stan prawny nie
uległ zmianie.
Od przyszłego numer Res in Commercio

rozpocznie publikację kolejnego oryginalnego
opracowania prawników Kancelarii – jak
dotąd jedynej w Polsce pełnej publikacji
poświęconej prawnym aspektom due
diligence.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
Komentarze Res in Commercio
Spółka komandytowa.
Instrukcja obsługi
Część dwunasta

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Spółka komandytowa. Instrukcja obsługi Część dwunasta.
Rozdział Piąty
Opodatkowanie i księgowość
spółki komandytowej
(ciąg dalszy)
5.3. Opodatkowanie podatkiem od towarów i usług podatkowe w podatku VAT spółki odpowiedzialność będą
ponosić jej wspólnicy, ale jedynie ci będący komplementa-
441 W przeciwieństwie do podatku dochodowego, gdzie spółka riuszami ponosić będą odpowiedzialność bez ograniczeń, lub
komandytowa nie jest podatnikiem, spółka komandytowa jest raczej – do wysokości swojego majątku. W tej kwestii jest to
podatnikiem podatku VAT. Zgodnie bowiem z art. 15 ustawy regulacja odmienna niż w przypadku zaległości podatkowych
o podatku od towarów i usług (ustawa VAT) podatnikami są w podatku dochodowym, gdzie każdy wspólnik odpowia-
osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowo- da za zaległości podatkowe, przy czym jedynie w „swojej”
ści prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie części.
działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat 444 W stosunku do spółki komandytowej kwestia opodatkowa-
takiej działalności. Spółkę komandytową należy zaliczyć do nia podatkiem VAT dotyczy szeregu czynności. Czynności te
jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. zostały omówione szczegółowo poniżej. Jednak przedtem
Skoro więc przepis wyraźnie nadaje spółce komandytowej należy poczynić uwagę natury ogólnej i porządkującej. Otóż,
status podatnika podatku VAT, wspólnicy tej spółki nie będą stosownie do art. 5 ustawy VAT, opodatkowaniu podatkiem
podatnikami tego podatku. VAT w stosunku do spółki komandytowej będzie podlegać
442 Jak wynika z brzmienia przywołanego przepisu, spółka ko- każda czynność, która stanowi odpłatną dostawę towarów
mandytowa będzie podatkiem podatku VAT tylko w zakresie lub odpłatne świadczenie usług, a także eksport i import
prowadzonej przez siebie samodzielnie działalności gospo- towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wy-
darczej. Na gruncie ustawy o VAT działalność gospodarcza nagrodzeniem na terenie kraju oraz wewnątrzwspólnotowe
obejmuje działalność producentów, handlowców lub usługo- nabycie towaru. Na gruncie ustawy VAT przez dostawę towa-
dawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne rów należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania
oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne towarami jak właściciel. Natomiast przez świadczenie usług
zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana – każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej
jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
wykonywania czynności w sposób częstotliwy. które nie stanowi dostawy towarów. Czynności te podlegają
443 Jedną z konsekwencji uzyskania przez spółkę komandyto- opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane
wą statusu podatnika podatku VAT jest to, że za zaległości z zachowaniem warunków oraz form określonych przepi-

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

sami prawa (art. 5 ust. 1 ustawy o VAT). W związku z tym rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004
punktem wyjścia dla rozważań dotyczących opodatkowania roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy
poszczególnych czynności podatkiem VAT będzie analiza, czy o podatku od towarów i usług, obecnie już nieobo-
czynności te mieszczą się w którejś ze wskazanych powyżej wiązującego, wniesienie wkładu niepieniężnego do
kategorii. spółek prawa handlowego i cywilnego było zwolnio-
ne od podatku VAT. Regulacja ta, jako niezgodna z
5.3.1 Wniesienie wkładu przepisami wspólnotowymi została jednak zniesiona
z dniem 1 grudnia 2008 roku na mocy rozporządze-
445 Zasadniczo, wniesienie wkładu do spółki komandytowej nia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 roku
należy rozpoznać albo jako dostawę towarów albo jako w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy
świadczenie usług. W związku z tym właściwie każdy przy- o podatku od towarów i usług. Na mocy przepisów
padek wniesienia wkładu powinien podlegać opodatkowaniu tego rozporządzenia przez pewien czas po wejściu
podatkiem VAT. Możliwe są jednak sytuacje, w których wnie- w życie rozporządzenia (1 grudnia 2008 roku) była moż-
sienie wkładu nie będzie podlegać opodatkowaniu, przede liwość wyłączenia spod opodatkowania podatkiem VAT
wszystkim ze względu na przedmiot wkładu. wniesienia wykładu niepieniężnego do spółki, przy czym
446 Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych wkład dotyczyło to okresu do dnia 31 marca 2009 roku. Z dniem
wspólnika do spółki komandytowej może być zarówno wkła- 1 kwietnia 2009 roku nie ma możliwości zastosowania zwol-
dem pieniężnym jak i niepieniężnym. Wniesienie wkładu pie- nienia wniesienia wkładu spod podatku VAT.
niężnego do spółki komandytowej będzie czynnością neutral- 450 W związku z opodatkowaniem czynności wniesienia wkładu
ną podatkowo. Wynika to z faktu, że pieniądze nie są towarem w postaci towarów innych niż przedsiębiorstwo lub jego zor-
w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy VAT, a więc ich wniesienie ganizowana część, nie jest konieczne dokonywanie korekty
do spółki komandytowej nie będzie odpłatą dostawą towa- podatku wcześniej odliczonego. Było to konieczne w okresie,
rów podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. gdy wkłady niepieniężne były zwolnione z opodatkowania a
447 Inaczej będzie w przypadku wniesienia do spółki komandy- przedmiot aportu nie był wykorzystywany na cele związane
towej wkładu niepieniężnego (aportu). Wniesienie takiego z działalnością opodatkowaną.
wkładu będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT 451 Wniesienie aportu w postaci przedsiębiorstwa lub jego zor-
bądź nie, w zależności od przedmiotu wkładu. W tym za- ganizowanej części, przez co należy rozumieć organizacyjnie
kresie przedmiot wkładu należny podzielić na dwie kategorie: i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie
po pierwsze, wkład, który jest przedsiębiorstwem w rozu- zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zo-
mieniu art. 55 (1) Kodeksu cywilnego lub jego zorganizowaną bowiązania, przeznaczone do realizacji określonych zadań
częścią; po drugie, przedmiot niebędący przedsiębiorstwem gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne
w rozumieniu art. 55 (1) Kodeksu cywilnego lub jego zor- przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące zadania (art. 2 pkt
ganizowaną częścią. Za przykład takiego wkładu można tu 27e ustawy o VAT) podlega innej regulacji. Zgodnie z art. 6
podać chociażby nieruchomość lub raczej, mówiąc całkiem pkt 1 ustawy o VAT przepisów tej ustawy nie stosuje się do
ściśle, prawo własności nieruchomości, prawo użytkowania transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części
wieczystego czy także prawo ochronne na znak towarowy. przedsiębiorstwa. Choć ustawa o VAT nie wyjaśnia pojęcia
448 W przypadku, gdy przedmiotem wkładu jest rzecz inna niż „transakcja” to stosownie do przepisów Dyrektywy Rady
przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 (1) Kodeksu cywilne- z dnia 28 listopada 2006 roku Nr 2002/112/WE w sprawie
go lub jego zorganizowana część, wniesienie takiego wkładu wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, za trans-
należy rozpoznać jako dostawę towarów w rozumieniu art. akcję, o której mowa w przywołanym przepisie należy uznać,
7 ust. 1 ustawy o VAT lub świadczenie usług w rozumieniu między innymi, wniesienie aportu do spółki prawa handlo-
art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Przedmiot wkładu będzie bowiem wego. Oznacza to, że wniesienie aportem do spółki prawa
zazwyczaj albo towarem, a więc rzeczą ruchomą, jak również handlowego, w tym spółki komandytowej, przedsiębiorstwa
postacią energii, budynkiem, budowlą, ich częściami lub grun- lub jego zorganizowanej części będzie neutralne podatkowo
tem. (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT) albo usługą, czyli wszystkim, pod względem podatku VAT. Innymi słowy czynność ta, po-
co nie mieści się w pojęciu towaru np. prawo ochronne na zostaje poza systemem podatku od towarów i usług.
znak towarowy. Wniesienie wkładu jest również czynnością 452 Jednocześnie, ze względu na zwolnienie czynności wniesienia
odpłatną, bowiem istnieje bezpośredni związek pomiędzy wkładu w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej
wniesieniem wkładu – dostawą towaru – a otrzymanym części do spółki komandytowej, konieczne będzie dokona-
„wynagrodzeniem” w postaci udziałów. W związku z tym, nie korekty podatku wcześniej odliczonego, przy czym do
wniesienie wkładu będzie opodatkowane podatkiem VAT dokonania tej korekty będzie zobowiązany nabywca przed-
na zasadach ogólnych. Ze względu na objęcie podatkiem siębiorstwa (spółka komandytowa), stosownie do treści art.
VAT aportów wydaje się, że na potrzeby wszelkich rozliczeń 91 ust. 9 ustawy o VAT. Dotyczy to również przypadku, gdy
związanych z wniesieniem aportu do spółki, należy je wyce- wnoszącym wkład będzie osoba fizyczna. Zgodnie bowiem
niać według wartości netto, tzn. bez podatku VAT. z art. 93a par. 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej spółka ko-
449 Do dnia 30 listopada 2008 roku, na mocy par. 8 ust. 1 pkt 6 mandytowa wstąpi we wszelkie przewidziane w przepisach

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby fizycznej. 5.4. Rachunkowość spółki komandytowej
W konsekwencji, do dokonania takiej korekty będzie zobo-
wiązana ewentualnie spółka komandytowa jako następca 5.4.1 Zasady ogólne
prawy osoby fizycznej. Korekta taka następuje w oparciu
o zasady ujęte w art. 90 i 91 ustawy VAT, z uwzględnieniem 459 Spółka komandytowa, jako spółka osobowa, stosuje - zgodnie
okresu wykorzystywania przedsiębiorstwa, w stosunku do z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości - przepisy tej
kwoty VAT jaka została odliczona w związku z nabyciem lub ustawy, bez względu na rozmiary prowadzonej działalności.
wytworzeniem przedsiębiorstwa. Oznacza to, że prowadzi ona księgi rachunkowe i sporządza
453 Jedynie na marginesie należy zauważyć, że skoro wniesienie sprawozdanie finansowe zgodnie z wymogami ww. usta-
przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do spółki wy.
komandytowej jest zwolnione od podatku VAT, czynność ta 460 Zatem do spółki komandytowej mają zastosowanie w peł-
będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności nym zakresie regulacje dotyczące ogólnych i nadrzędnych
cywilnoprawnych, zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1 oraz art. 6 zasad rachunkowości, zasad prowadzenia ksiąg rachun-
ust. 1 pkt 8 lit. lit. a) i b) ustawy o podatku od czynności kowych, dokumentacji operacji gospodarczych i zapisów
cywilnoprawnych. Stawka podatku wynosi 0,5 procenta od księgowych, inwentaryzacji aktywów i pasywów, wyceny
wartości wkładów powiększających majątek spółki. aktywów i pasywów, ochrony i przechowywania danych
oraz odpowiedzialności karnej. Oznacza to, że spółki
5.3.2 Rozwiązanie spółki komandytowe stosują m.in. zasadę istotności, ostrożności,
memoriału, kontynuacji, ciągłości formalnej i materialnej,
454 Obowiązek podatkowy w zakresie podatku VAT powstaje czy podwójnego zapisu. Jednostki te obowiązane są także
również w przypadku rozwiązania spółki komandytowej (tzw. każdą operację gospodarczą powodującą zmianę w aktywach,
VAT likwidacyjny). Kwestię tę regulują przepisu działu II roz- pasywach, kosztach, przychodach i wyniku finansowym udo-
działu 4 ustawy o VAT (art. 14). Zgodnie z tymi przepisami kumentować odpowiednim dowodem księgowym. Ustawa
opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają towary własnej o rachunkowości określa jedynie minimum wymogów, jakim
produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem powinien odpowiadać taki dowód, jeżeli zakresu jego treści
dostawy towarów, ale tylko takie z tych towarów, w stosunku nie rozszerzają inne przepisy. Dowód księgowy powinien
do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku zawierać, co najmniej dane określone w art. 21 ustawy
należnego o kwotę podatku naliczonego. Obowiązek podat- o rachunkowości.
kowy powstaje z dniem rozwiązania spółki komandytowej. 461 Natomiast w zakresie wyceny aktywów i pasywów na dzień
455 Na potrzeby opodatkowania towarów w związku z likwida- bilansowy spółka komandytowa stosuje postanowienia usta-
cją spółki komandytowej konieczne jest sporządzenia spisu wy o rachunkowości oraz rozporządzenia Ministra Finansów
z natury towarów podlegających opodatkowaniu, na dzień z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad
rozwiązania spółki. W spisie tym wskazuje się wartość to- uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu pre-
warów i wartość należnego podatku VAT. Wartość towarów zentacji instrumentów finansowych.
określa się poprzez cenę ich nabycia (bez podatku), a jeżeli 462 Spółka komandytowa prowadzi księgi rachunkowe w języku
nie ma ceny nabycia – poprzez koszt ich wytworzenia. polskim i w walucie polskiej, w siedzibie jednostki lub poza
456 Informację o dokonanym spisie z natury wraz z wartością siedzibą w przypadku powierzenia ich prowadzenia osobie
podatku należnego należy załączyć do deklaracji podatkowej uprawnionej do usługowego prowadzenia ksiąg rachunko-
składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki. Na- wych. W takiej sytuacji kierownik jednostki obowiązany jest
podstawie dokonanego spisu z natury i złożonej deklaracji byli powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowa-
wspólnicy spółki, którzy byli nimi w dniu rozwiązania spółki, dzenia ksiąg w terminie 15 dni od dnia wydania ksiąg poza
mogą domagać się zwrotu różnicy podatku wskazanego siedzibę oraz zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych
w deklaracji za okres, w którym spółka komandytowa była upoważnionym organom do kontroli w siedzibie jednostki
podatkiem VAT, zarejestrowana, jako podatnik czynny VAT. (art. 9 i 11 ustawy o rachunkowości).
457 Byli wspólnicy spółki komandytowej mają prawo do uzyska- 463 Księgi rachunkowe spółki komandytowej, analogicznie
nia różnicy podatku, proporcjonalnie do ich udziału w zysku, jak innych jednostek gospodarczych, obejmują: dziennik,
wynikającego z umowy spółki. Umowę spółki należy w takim księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienie: obrotów
przypadku załączyć do deklaracji podatkowej, o której mowa i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych.
powyżej. Księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie,
458 Dostawa towarów, obejmująca towary wskazane w spisie bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco, zgodnie z wymogami
z natury, dokonywana przez byłych wspólników spółki ko- ustawy o rachunkowości. Spółka komandytowa powinna
mandytowej podlega zwolnieniu od podatku, przez okres posiadać, wymaganą regulacjami art. 10 ustawy o rachun-
12 miesięcy od dnia rozwiązania spółki, pod warunkiem kowości, dokumentację przyjętych przez nią do stosowania
rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury. zasad (polityki) rachunkowości. Dokumentację taką ustala
i aktualizuje kierownik jednostki.
464 Za rachunkowość spółki komandytowej, analogicznie jak

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

innych jednostek gospodarczych, odpowiada tak zwany przepływów pieniężnych.

kierownik jednostki (art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości), 468 Sprawozdanie finansowe kontynuującej działalność spółki
którym w przypadku spółki komandytowej są komplemen- komandytowej podlega obowiązkowemu badaniu przez bie-
tariusze prowadzący sprawy spółki (art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy głego rewidenta, jeżeli w poprzedzającym roku obrotowym,
o rachunkowości). Kierownik jednostki ponosi odpowiedzial- za który sporządzono sprawozdanie finansowe, spełnione
ność za przestrzeganie przepisów prawa bilansowego, nie zostały, co najmniej dwa z następujących warunków:
tylko z tytułu nadzoru, lecz także, w sytuacji, gdy określone 1) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty
obowiązki w zakresie rachunkowości – z wyłączeniem od- wyniosło, co najmniej 50 osób,
powiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie 2) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego
spisu z natury - powierzone zostały innej osobie za jej zgodą stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej
(stwierdzoną w formie pisemnej). 2.500.000 euro,
3) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów
5.4.2 Ewidencja kapitałów własnych oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły
równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000
465 Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o rachunkowości, kapitały euro.
(fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych 469 Oczywiście spółka komandytowa może poddać dobrowolnie
z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych - we własnym zakresie - sprawozdanie finansowe badaniu
przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy przez biegłego rewidenta.
o utworzeniu spółki. Spółka komandytowa tworzy kapitał za- 470 Sprawozdanie finansowe spółki komandytowej, analogicz-
kładowy (właścicielski), który odpowiada sumie wniesionych nie jaki i innych jednostek prowadzących księgi rachunkowe,
wkładów przez wspólników w momencie utworzenia spół- podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający (w przy-
ki. Oznaczenie wnoszonych wkładów i ich wartość wynika padku spółki komandytowej są to wspólnicy), nie później
z umowy spółki. Kwestie te omówiliśmy szeroko w rozdziale niż 6 miesięcy od dnia bilansowego (art. 53 ust. 1 ustawy
pierwszym. o rachunkowości). Przed zatwierdzeniem sprawozdanie to
466 Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie regulują zasad two- powinno zostać poddane obligatoryjnemu badaniu przez bie-
rzenia kapitału zapasowego w spółkach komandytowych, nie głego rewidenta, jeśli spełnione zostały kryteria, o których
zabraniają tworzenia kapitału zapasowego, jednak kwestia ta była mowa wyżej.
powinna wynikać z umowy spółki. 471 Kierownik jednostki (spółki komandytowej) składa do rejestru
handlowego roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego
5.4.3 Sprawozdanie finansowe rewidenta, jeżeli sprawozdanie podlegało obowiązkowemu
badaniu, odpis uchwały organu zatwierdzającego o zatwier-
467 Spółka komandytowa sporządza sprawozdanie finansowe dzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku
w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego (art. 52 ust. 1 lub pokryciu straty – w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia
i 2 ustawy o rachunkowości). W przypadku spółki koman- rocznego sprawozdania finansowego (art. 69 ustawy
dytowej rok obrotowy musi pokrywać się z kalendarzowym. o rachunkowości). Jeżeli sprawozdanie finansowe nie zostało
Powyższe wynika z faktu, że spółka nie jest podatnikiem po- w ustawowym terminie zatwierdzone, wówczas złożeniu
datku dochodowego, a są nimi jej wspólnicy, którymi mogą podlega niezatwierdzone sprawozdanie finansowe spółki.
być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, do których 472 W przypadku gdy sprawozdanie finansowe spółki koman-
stosuje się odmienne zasady, co do przyjęcia roku podatko- dytowej podlega obligatoryjnemu badaniu przez biegłego
wego innego niż kalendarzowy (osoby fizyczne takiego prawa rewidenta, wówczas kierownik jednostki obowiązany jest
nie mają, osoby prawne jak najbardziej). W konsekwencji złożyć do ogłoszenia w Monitorze Polskim B:
spółka – w myśl regulacji art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachun- a) wprowadzenie do sprawozdania finansowego stanowiące
kowości - jako rok obrotowy musi przyjąć rok kalendarzowy, część informacji dodatkowej,
tożsamy z rokiem przyjętym dla celów podatkowych. Zatem b) bilans,
spółka komandytowa zawsze sporządza sprawozdanie finan- c) rachunek zysków i strat,
sowe do końca marca roku następującego. Sprawozdanie d) zestawienie zmian w kapitale własnym,
to podpisuje osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg e) rachunek przepływów pieniężnych,
rachunkowych i kierownik jednostki (tzn. komplementariusze f) opinię biegłego rewidenta,
prowadzący sprawy spółki). W każdym przypadku sprawoz- g) odpis uchwały organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu
danie finansowe składa się z bilansu, rachunku zysków i strat sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu
oraz informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do straty
sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i ob-
jaśnienia. W sytuacji natomiast, gdy sprawozdanie finansowe – w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego
spółki komandytowej podlega obligatoryjnemu badaniu przez (art. 70 ustawy o rachunkowości).
biegłego rewidenta, wówczas spółka sporządza także zesta-
wienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

5.4.4 Podział zysku i pokrycie straty w księgach rachunko- osób prawnych).

wych 477 W spółce komandytowej wspólnicy prowadzący na własny
rachunek pozarolniczą działalność, którzy osiągnęli w tym
473 Podział zysku lub pokrycie straty jednostek, a więc i spółek roku podatkowym dochód z tej działalności mają możliwość
komandytowych, których roczne sprawozdanie finansowe rozliczenia straty poniesionej przez spółkę komandytową
podlega obowiązkowemu badaniu, może nastąpić - zgodnie w roku jej poniesienia. Przypadające wspólnikom przychody
z art. 53 ust. 3 ustawy o rachunkowości - po zatwierdzeniu i koszty uzyskania przychodów z tytułu pozarolniczej dzia-
sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający, łalności prowadzonej w formie spółki komandytowej łączą
po uprzednim wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii się bowiem z innymi przychodami i kosztami uzyskanymi
o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. z tego źródła przychodów.
W przypadku gdy biegły rewident wyda opinię negatywną lub
odstąpi od wydania opinii, podział zysku lub pokrycie straty
nie jest możliwe, bowiem bez spełnienia przez jednostkę ww.
wymogów, podział zysku lub pokrycie straty jest nieważny
z mocy prawa. Analogiczne rozwiązania w tej kwestii zawiera
ustawa o rachunkowości (art. 53 ust. 4 ustawy) również dla
jednostek, których roczne sprawozdania finansowe nie pod-
legają obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta,
a mianowicie podział zysku lub pokrycie straty może nastąpić
po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ
zatwierdzający.
474 W spółce komandytowej, jako spółce osobowej, w której po-
datnikami podatku dochodowego są wspólnicy, a nie spółka,
wynik finansowy brutto jest równy wynikowi finansowemu
netto. Oznacza to, że jednostki takie nie prowadzą konta 87
„Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku
finansowego”. Wynik finansowy spółki ustalony według zasad
ogólnych za rok obrotowy na koncie 86 „Wynik finansowy”,
przenosi się - po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego
- na konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”. Oznacza
to, że podziałowi podlega wynik finansowy brutto. O prze-
znaczeniu wypracowanego za rok obrotowy zysku w spółce
komandytowej powinny decydować postanowienia uchwały
wspólników w tej sprawie.
475 Podwyższenie kapitałów własnych spółki komandytowej
z części zysku nie powoduje powstania obowiązku w podat-
ku dochodowym, bowiem wspólnicy spółek osobowych są
podatnikami podatku dochodowego i osiągnięty zysk został
już opodatkowany w ich zeznaniu rocznym. Inaczej jest
w spółkach kapitałowych, w których podwyższenie kapitału
zakładowego z kapitału zapasowego jest równoznaczne
z wypłatą dywidendy. Również przeznaczenie części zysku
na kapitał zapasowy (bądź rezerwowy) nie powoduje obo-
wiązku podatkowego w podatku dochodowym.
476 Pokrycie straty bilansowej spółki komandytowej w ciężar
kapitałów własnych (właścicieli) następuje niezależnie od
rozliczenia podatkowego tej straty. Podatkowo bowiem
- na przykład w świetle przepisów o podatku dochodowym
od osób fizycznych - straty rozliczają wspólnicy (będący
osobami fizycznymi) w ciągu kolejnych pięciu lat, z tym, że
wysokość obniżenia dochodu w każdym z tych lat nie może
przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty (art. 9 ust. 3 ustawy
o podatku osobowym od osób fizycznych). Analogiczne
zasady obowiązują wspólników spółki komandytowej
będących podatnikami podatku dochodowego od osób
prawnych (art. 7 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od

S T R E S Z C Z E N I E
z jednej strony a Naczelnym Sądem Admi- Kancelaria Tomczak & Partnerzy

Res in Commercio nistracyjnym z drugiej. Spółka adwokacka
Ten pierwszy w orzeczeniu z ubiegłego
luty 2011 roku wyraźnie wskazał drogę sądową, jako
jest specjalistyczną firmą doradczą prowadzącą
doradztwo w zakresie prawa gospodarczego.
właściwą do rozstrzygania spraw na tle Kancelaria obsługuje przede wszystkim trans-
uchylenia skutków reformy rolnej. W kilka akcje w obrocie kapitałowym, bankowym
Wynagrodzenie niegodziwe (s. 6) miesięcy potem jednak z orzeczeniem Try- a także w obrocie nieruchomościami. Kan-
Nasza specjalistka od prawa pracy Marta bunału swoistą „polemikę” podjął Naczelny celaria prowadzi specjalistyczną sekcję prawa
Mianowska przedstawia porządkujący tekst Sąd Administracyjny wskazując, że orzecze- farmaceutycznego oraz prawa telekomunika-
na temat pojęcia niegodziwego wynagro- nie Trybunału nie ma powszechnie obowią- cyjnego. Kancelaria obsługuje także bieżącą
dzenia. Zwykło się myślowo kojarzyć owo zującej, konstytucyjnej mocy, zaś w sporach działalność firm.
pojęcie z wynagrodzeniem „niegodziwie „reformianych” nadal obowiązuje jako punkt Partnerzy Kancelarii:
niskim”. Czy jednak wynagrodzenie w nie- wyjścia droga administracyjna. Karolina Kocemba,
uzasadniony sposób wysokie także może Dla osób bezpośrednio zainteresowanych Michał Tomczak.
być kwestionowane jako „wynagrodzenie ani jeden ani drugi pogląd nie jest ani trochę Adwokaci i Radcowie Prawni:
niegodziwe”? Tego typu tezy sformułowała lepszy od drugiego – natomiast najgorszą z Wioletta Januszczyk,
judykatura w odniesieniu do wynagrodzenia możliwych rzeczy jest stan, który właśnie Karina Pęcherz.
uzyskiwanego przez zarządców wysokiego mamy. Czyli stan niepewności prawa po-
Samodzielni prawnicy:
szczebla firm państwowych. Czy można zwalający poszczególnym organom i sądom
Katarzyna Bielat,
podnieść taki zarzut wobec wynagrodzenia bez żadnych oporów wydawać formalne
Marta Mianowska,
wypłacanego w firmach prywatnych? orzeczenia odpychające od nich konieczność Karolina Muskała,
Rozważania Marty pozostawiają ten pro- wydawania rozstrzygnięć merytorycznych. Jakub Salwa.
blem w pewnym sensie otwartym – zarzut
Kolektywne zniesławienie (s. 13) Prawnicy:
taki można formułować nie w stosunku do
Dominika Latawiec - Chara,
wynagrodzenia „w ogóle”, lecz w odniesie- W tekście „Kolektywne zniesławienie” Jacek
Joanna Ostojska,
niu do pewnym konkretnych okoliczności, Jezierski, utalentowany prawnik odbywający
Ewelina Pichet,
w ramach których dochodzi do wypłaty w Kancelarii praktyki, pisze na temat różnych
Jakub Pietrasik,
wynagrodzenia. aspektów związanych z ochroną dóbr oso- Marcin Stachowicz.
bistych osób prawnych. W październiku
Obowiązek deweloperów czy bez- Wsparcie pozaprawnicze:
ubiegłego roku na tenże temat wypowiada-
prawność władzy (s. 8) Iwona Drabik (tłumacz),
ła się Kasia Kryla, także nasza praktykantka,
Eliza Romanowska-Zagrodzka (księgowość),
Z kolei Kasia Bielat, która w Kancelarii od- która dość stanowczo podważyła możliwość
Iwona Jaroszewska,
powiada między innymi za obsługę transakcji dochodzenia zadośćuczynienia przez osoby
Ilona Jędrzejczyk,
związanych z nieruchomościami, przedstawia prawne. Jacek Jezierski podważa ten pogląd,
Anna Waśko,
oparty na praktycznych doświadczeniach opierając się na założeniu, że dobra osobiste Izabela Wilkowska.
problem związany z nakładaniem przez i ich naruszenie nie wiążą się z psychicznymi
Adres:
organa samorządowe na deweloperów przeżyciami uprawnionego, lecz wynikają z
Tomczak & Partnerzy Spółka Adwokacka,
obowiązków związanych albo z przekazy- samego faktu istnienia osoby prawnej.
ul. Podwale 3/9
waniem albo z przekazywaniem i oddawa- Przy okazji Jacek Jezierski przedstawia kilka
00-252 Warszawa, Polska
niem gminom dróg budowanych w związku newralgiczny kwestii związanych z ochroną
z nowo powstającymi osiedlami. dóbr osobistych osoby prawnej. Telefon:
Obowiązek ten, w świetle prawa, niemal +48 22 33 96 500
bezwyjątkowo obciąża władzę samorządo- Komentarze Res in Commercio Telefax:
wą, która określa zasady zagospodarowania (s. 16) +48 22 33 96 501
przestrzennego i tym samym wytycza szlaki Bieżący numer Res in Commercio zamy- Strona:
komunikacyjne nowych osiedli. Praktyka ka publikację opracowania poświęconego www.tomczak.pl
przerzucania tych kosztów na deweloperów spółce komandytowej. Rozpoczęliśmy ten ISSN 2081 - 9056
nawet, jeżeli spotyka się z populistycznym cykl wraz z pierwszym numerem Res in
poparciem, jest nie tylko sprzeczna z pra- Commercio w marcu ubiegłego roku. W
wem, ale też w rzeczywistości wprowadza międzyczasie doszło do istotnych zmian
nierówne traktowanie deweloperów – nie stanu prawnego w odniesieniu do efektu
wszystkie gminy postępują w tym zakresie działalności spółki komandytowej w podatku
tak samo. dochodowym jej wspólników. Zmiany owe,
obowiązującego od dnia 1 stycznia bieżące-
Słuszność i sens (s. 10) go roku opisaliśmy w poprzednim numerze Miesięcznik Res in Commercio . Praktyka prawa
gospodarczego redagowany jest przez zespół
Na tle dużej sprawy, prowadzonej przez RiC. Obecnie przedstawiamy informacje
w składzie Dominika Latawiec-Chara, Joanna
Kancelarię, a dotyczącej problemu uchyle- dotyczące opodatkowania spółki komandy- Ostojska, Jakub Pietrasik i Michał Tomczak. Współ-
nia bezprawnych skutków reformy rolnej towej podatkiem od towarów i usług a także pracownikami miesięcznika i autorami tekstów są
z 1944 roku, powstał tekst Joanny Ostoj- na temat rachunkowości spółki. prawnicy Kancelarii Tomczak & Partnerzy a także
inni prawnicy, zaproszeni do współpracy, co w ich
skiej poświęcony dramatycznemu w swoich Od przyszłego numeru Res in Commercio
notkach biograficznych wyraźnie zaznaczono.
skutkach – nie wahamy się tego tak określić rozpocznie publikację kolejnego oryginalnego
– sporowi kompetencyjnemu pomiędzy naj- opracowania prawników Kancelarii - ja dotąd Miesięcznik składany jest w programie InDesign
firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest
wyższymi instytucjami stosowania prawa w jedynej w Polsce pełnej publikacji poświęco- Wojciech Wilk.
Polsce: między Trybunałem Konstytucyjnym nej prawnym aspektom due diligence.

S U M M A R Y
Res in Commercio in reference to the effects of agrarian reform.

A few months later, the decision issued by the
Tomczak & Partners Law Officeis
A professional counselling company render-
February 2011 Tribunal was challenged by the Supreme Ad- ing advisory services in the field of commer-
ministrative Court stating that the regulation cial law. The law office is chiefly preoccupied
Contemptible remuneration (p. 6) adopted by the Tribunal is not universally ef- with transactions concerning the capital and
Our expert in employment law, Marta fective and all reform-related disputes should bank turnover as well as real estate business.
Mianowska, presents the text ordering the be settled by administrative authorities. Furthermore, it runs a specialist section of
topic of unsatisfactory remuneration. It is a For people involved in the entire matter pharmaceutical as well as telecommunication
common course of action to associate this neither of the views seems to be reasonable law and provides services pertaining to the
notion with the “outrageously low” remu- – worst, however, is the current state, companies’ current activities.
neration. However, one may ask whether i.e. the state of uncertainty unrestrictedly Partners:
unjustifiably high remuneration may be also allowing individual bodies and courts to Karolina Kocemba,
defined as “outrageous”. This issue has been issue formal judgments releasing them from Michał Tomczak.
raised by the jurisdiction in reference to the the necessity to issue factual decisions. Attorneys-at-law and Counsellors:
remuneration obtained by the executive Wioletta Januszczyk,
managers in state companies. What needs Karina Pęcherz.
a deeper consideration is whether we may Collective defamation (p. 13)
Leading Lawyers:
raise such an objection in reference to the The text Collective defamation by Jacek
Katarzyna Bielat,
remuneration paid in private companies. Jezierski, a talented lawyer completing his
Marta Mianowska,
Martha’s deliberations leave a lot of space for legal internship at the Law Office presents
Karolina Muskała,
further interpretation – such an objection various respects associated with the protec- Jakub Salwa.
may not be claimed in reference to the tion of personal interests attached to legal
Associates Lawyers:
remuneration per se, but in connection entities. In October last year this topic was
Dominika Latawiec - Chara,
with certain circumstances under which this raised by Kasia Kryla, our previous trainee,
Joanna Ostojska,
remuneration is paid. who quite firmly questioned the possibility
Ewelina Pichet,
of seeking remedy by legal entities. Jacek
Jakub Pietrasik,
Jezierski challenges her opinion, grounding
Marcin Stachowicz.
Developers’ duty or unlawfulness of his view on the opinion that personal inter-
the authorities’ decisions (p. 8) Extralegal Support:
ests and their violation are not connected
Iwona Drabik (translator),
Our Kasia Bielat, who at the Law Office with psychological experiences of an entity,
Eliza Romanowska-Zagrodzka (accountant),
is responsible for real estate transactions, but result from the fact itself of its existence.
Iwona Jaroszewska,
presents a problem derived from her legal At the same time, Jacek Jezierski introduces
Ilona Jędrzejczyk,
practice connected with the duties im- several vulnerable issues associated with
Anna Waśko,
posed by the self-governmental bodies on the protection of personal interests of legal
Izabela Wilkowska.
the developers. Those duties refer to the entities, including, in particular, the question
Address:
transfer or assignment of building roads as of infringing personal interests attached to
Tomczak & Partners Law Office,
a consequence of constructing new housing legal entities and to particular members of
3 Podwale St. apt. no 9,
estates. their bodies.
00-252 Warsaw, Poland
Under Polish law this duty unexceptionally
lies upon the self-governmental authorities Telephone number:
which specify the principles of space Commentaries in Res in Commercio +48 22 33 96 500,
development and therefore create (p. 16) Telefax:
communication ways in the new housing Our Kasia Bielat, who at the Law The +48 22 33 96 501
estates. The practice of imposing those current issue of Res in Commercio finalizes Website:
costs on the developers – even if supported the publication of a monograph devoted www.tomczak.pl
by the society – is not only incompliant with to a limited partnership. We begun this ISSN 2081 - 9056
law, but also provokes unequal treatment edition along with the first issue of Res in
of the developers, since not all of the Commercio in March last year. Meanwhile
communes act in the same manner. several significant changes were introduced
to the rules governing corporate tax
deducted from the profit generated by the
Rightness and sense (p. 10) partnership’s shareholders. Those changes,
In reference to the case, serviced by the having come into effect on 1 January 2011,
Law Office, pertaining to the problem of were described in the previous issue of
revoking the unlawful effects of agrarian re- RiC. Currently we present the information
Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited by
form implemented in 1944, Joanna Ostojska pertaining to the goods and services tax the team composed of: Dominika Latawiec-Chara,
wrote a text dedicated to a dramatic – we imposed on the limited liability partnership. Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik and Michał Tom-
do not hesitate to use this word – in its con- czak. The further parties involved in the issuance
sequences – competence dispute between The following edition of Res in Commercio of a monthly as well as authors of texts are lawers
employed at Tomczak & Partners Law Office and
the highest institutions applying the law in will introduce the first part of a next other lawyers invited to cooperation, which fact was
Poland, i.e. the Constitutional Tribunal, on original monograph devoted to the marked in their biographical notes.
the one hand, and Supreme Administrative lawyers of the Law Office – so far the only
The monthly is created in Adobe InDesign and de-
Court, on the other. Last year the former complete monograph published in Poland signed by Wojciech Wilk.
explicitly indicated a way of resolving matters dedicated to legal respects of due diligence

Res in Commercio 02/2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Res in Commercio 02/2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

luty 2011

(numer 12/ 2011)

2 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 3

4 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 5

z tym, w celu ustalenia, czy wynagrodzenie za pracę pracownika jest co

6 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 7

Obowiązek deweloperów czy

gruntów i budowy dróg prowadzących do

Obowiązki gmin a obowiązki deweloperów

8 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 9

Sprawa stosowania Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego o przeprowadzeniu reformy

O Dekrecie W obowiązującym systemie prawnym rozstrzyganie o prawach

10 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 11

12 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 13

14 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

Osoba prawna działa przez swoje organy w spo-

W związku z powyższym, należy stwierdzić, że działanie organu

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 15

Obecnie przedstawiamy informacje

Od przyszłego numer Res in Commercio

16 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 17

Komentarze Res in Commercio

18 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 19

Komentarze Res in Commercio

20 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

Komentarze Res in Commercio

innych jednostek gospodarczych, odpowiada tak zwany przepływów pieniężnych.

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 21

Komentarze Res in Commercio

5.4.4 Podział zysku i pokrycie straty w księgach rachunko- osób prawnych).

22 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

z jednej strony a Naczelnym Sądem Admi- Kancelaria Tomczak & Partnerzy

RES IN COMMERCIO | LUTY 2011 | 23

Res in Commercio in reference to the effects of agrarian reform.

24 | RES IN COMMERCIO | LUTY 2011

You might also like