Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE

„Kapelusze lektora IV”

praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________

Jak Cię słyszą tak Cię piszą,

czyli o nauczaniu wymowy.

Jacek Członkowski

Znane powiedzenie mówi „ jak Cię widzą tak Cię piszą”, ale kiedy mówimy w języku
obcym, pierwszą rzeczą, na którą zwróci uwagę nasz rozmówca jest nasza wymowa.
W nauczaniu języków obcych niestety wymowa schodzi często na trzeci plan.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze punkty prezentacji i krótki opis ćwiczeń
zaprezentowanych na warsztatach, które można zastosować w nauczaniu wymowy.

Techniki poprawiania wymowy ucznia:

• Prosząc ucznia, by powtórzył to, co powiedział mówiąc np. Again?

• Powtarzając zdania zawierające błąd z podkreśleniem go lub nie, oraz
intonacją pytającą: Marco estuviste en el cine la semana pasada?
• Mówiąc, że tak się nie mówi np. That’s not quite right
• Odpowiednim wyrazem twarzy (gdy uczniowie nas znają)
• Użycie palców, by pokazać formę ściągniętą (contraction)
• Można zapisać wyraz na tablicy i poprosić danego ucznia lub innych, by
przeczytali
• Zapisując akcentowaną sylabę na tablicy, np. Xxx comfortable lub dzieląc na
sylaby i pytając ucznia, która jest akcentowana
• Używając klocków „cuisenaire rods”, by pokazać akcent wyrazowy lub
zdaniowy.
• Po ćwiczeniach na płynność - nauczyciel dyskretnie zapisuje sobie ważniejsze
błędy, następnie kseruje lub wypisuje na tablicy do poprawienia dla innych)

________________________________________________________________________________________ 1
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________

Problemy Polaków uczących się języka angielskiego:

• comfortable: jak to powiedzieć? com-for-ta-ble? Język angielski jest time-

stressed, polski syllable -stressed
• „schwa”/ə/ w nieakcentowanych sylabach
• występowanie „weak forms” (and, that, was, have, etc.)
• connected speech: assimilation, liaison, elision
• np. język polski nie ma łączników /j/ /w/ czy /r/ (my /j/ uncle, do /w/ it, raw /r/
egg)
• nie łączymy samogłosek ze spółgłoskami w sekwencjach typu come for a
meal
• samogłoski: w języku polskim jest 8, w angielskim 12 (choć w zapisie tylko 5),
nie mają swoich odpowiedników
• dyftongi: nie istnieją w języku polskim, w angielskim 8. Zamiast /ɔː/ (saw)
Polacy wymawiają /ow/
• spółgłoski /tʃ/, /θ/, /ð/, /ʃ/, /ʒ/ (ze względu na brak występowania w języku
polskim)
• spółgłoski /r/,/p/, /t/, /k/, /t/, /d/, /n/ (ze względu na miejsce artykulacji)
• intonacja: np. w wh-questions zwykle jest opadająca
• zapis jest inny niż wymowa

Kiedy ćwiczyć wymowę:

• Gdy wprowadzamy nowe słownictwo

• Podczas pracy nad słownictwem wyizolowanym lub w tekstach czytanych
• Przy wprowadzaniu nowego materiału gramatycznego (!!!)
• W trakcie przygotowania do odtwarzania ról, dialogów, scenek itp.
• Gdy uczniowie odpowiadają na pytania
• Gdy pracujemy z piosenkami
• Gdy uczymy łamańców językowych (tongue twisters, trabalenguas, …) jak
„El perro de Roque no tiene rabo porque Ramón Ramirez se lo ha cortado”
________________________________________________________________________________________ 2
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________
• W laboratorium językowym, podczas gdy uczniowie powtarzają słowa czy
zwroty
• Poświęcając czas specjalnie na naukę wymowy (zaplanowana lekcja
wymowy)

Przykłady ćwiczeń na wymowę:

1. „Skaczący pajacyk”
To ćwiczenie, które łączy ruch z nauką języka. Uczniowie podskakują jak
pajacyki - jeśli słyszą dwa te same dźwięki, składają ręce razem, jeśli dwa
różne – rozkładają ręce.

2. „Dwa kolory – trzy kartki”

Każdy uczeń otrzymuje 3 kartki - dwie tego samego koloru, jedną innego.
Uczniowe słuchają par minimalnych i podnoszą dwie kartki tego samego
koloru jeśli słyszą te same dźwięki lub słowa, a dwie różne jeśli słyszą różne
słowa.

3. „The odd one out” –„jeden dźwięk inny”

To typowe ćwiczenie na dyskryminacje dźwięków, które można często
spotkać w podręcznikach. Uczniowie słuchają kilku słów i decydują które
brzmiało inaczej.

4. „Zaznacz wyraz, który ma dźwięk…”

Nauczyciel wymawia głoskę lub zapisuje ją w zapisie fonetycznym a
uczniowie z listy słów wyszukują te z daną głoską.

5. „Którą samogłoską jestem?”

To ćwiczenie można zastosować używając zapisu fonetycznego. Na
karteczkach post-it przyczepia się uczniowi na plecy albo na czoło dźwięk,
uczeń chodzi po sali i prosi, by inni powiedzieli mu słowa z tym właśnie

________________________________________________________________________________________ 3
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________
dźwiękiem. Na koniec uczniowie mówią, jaki dźwięk wydaje im się, że mają
przyczepiony.

6. „Banan Banan Banan”

Uczniowie stają w kółku, każdy wybiera sobie nazwę np. owocu (banan, kiwi,
truskawka, etc.). Jedna osoba stoi w środku kółka i jej zadaniem jest
wydostać się ze środka. Aby to zrobić musi powiedzieć trzy razy nazwę owocu
zanim osoba, która jest tym owocem powie to raz. Można je wykorzystać w
każdym języku i na dowolnych słowach (lub zestawach słów: jedzenie,
ubrania, trudne słowa z ostatniej lekcji itp.). To ćwiczenie pozwala w sposób
bezstresowy przećwiczyć wymowę różnych słów. Jest to też tzw. „energizer”.
7. Gra ‘memory’ na pary
minimalne:

________________________________________________________________________________________ 4
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________
Ćwiczenie Intonacji:

I. Rozpoznawanie konturu intonacyjnego.

1. Ćwiczenia dla dzieci nieczytających i niepiszących.
- „Brzmi tak samo czy inaczej?”
- „Które zdania mają tę samą melodię?”
2. Ćwiczenia dla dzieci piszących i czytających.
- „Które zdanie usłyszałeś?”

II. Używanie różnych konturów intonacyjnych.

1. Ćwiczenia dla dzieci
- „Zaśpiewaj to zdanie”
- „Powtórz po mnie”
2. Uczniowie starsi
- „Przeczytaj to głośno”
- „Mini rozmowa”
Techniki nauczania rozpoznawania i produkcji intonacji są podobne jak w
rozpoznawaniu i produkcji dźwięków, tj. opierają się na imitacji (drilling),
stwierdzaniu, czy brzmi tak samo czy inaczej. W intonacji ważne jest też rozumienie
intencji mówiącego, tj. rozpoznawanie nastroju (attitudinal meaning).

Drei Chinesen – Przykład piosenki na ćwiczenie samogłosek:

Drei Chinesen mit dem Kontrabass

saßen auf der Strasse und erzählten sich was,
da kam die Polizei
"Ja! Was ist denn das?!"
Drei Chinesen mit dem Kontrabass!

Dra Chanasen mat dam Kantrabass

sassen af da Strasse and azahlten sach was,
da kam da Palaza

________________________________________________________________________________________ 5
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________
"Ja! Was ast dann das?!"
Dra Chanasen mat dam Kantrabass!

Dre Chenesen met dem Kentrebess

sessen euf der Stresse end erzählten sech wes,
de kem de Peleze
"Je! Wes est denn des?!"
Dre Chenesen met dem Kentrebess!

Dri Chinisin mit dim Kintribiss

sissen iuf die Strissi ind izihltin sich wis,
di kim die Pilizi
"Ji! Wis ist dinn dis?!"
Dri Chinisi mit dim Kintribiss!

Dro Chonoso mot dom Kontroboss

sosson ouf do Strosse ond ozohlten soch wos,
do kom do Polozo
"Jo! Wos ost donn dos?!"
Dro Chonoson mot dom Kontroboss!

Dru Chunusun mut dum Kuntrubuss

sussun uuf du Strussu und uzuhltun such wus,
du kum du Puluzu
"Ju! Wus ust dunn dus?!"
Dru Chunusu mut dum Kuntrubuss!

http://www.youtube.com/watch?v=B9ylfF-sYf4 –piosenka
http://www.youtube.com/watch?v=m5yPhp_GdA4&feature=related - wersja karaoke

Piosenkę można śpiewać również z innymi samogłoskami ö, ü, ei, au und eu/äu

________________________________________________________________________________________ 6
 Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych – PASE
„Kapelusze lektora IV”
praktyczne warsztaty metodyczno-psychologiczne dla lektorów 2010/2011
_______________________________________________________________________________

Strony www:
www.forvo.com - jest to baza słów w kilkunastu językach z wymową nagrywaną
przez użytkowników z całego świata, z możliwością dokładnego podejrzenia na
mapie, z jakiego regionu pochodzi dany użytkownik
http://edition.tefl.net/ideas/pronunciation/top-fun-pronunciation-games/ - baza
różnych ćwiczeń do nauki wymowy
http://www.slowka.pl/niemiecki_wymowa.php - jakie problemy mają Polacy uczący
się j. niemieckiego
http://www.uebersetzung.at/twister - „łamańce językowe” w 117 językach
http://www.youtube.com/watch?v=uvpikUEIaLI - filmik z francuzem uczącym się j.
angielskiego
http://www.teachingenglish.org.uk/try/activities/phonemic-chart - tablica fonetyczna
on-line

Źródła:
1. Baker, A., Ship or Sheep, An intermediate pronunciation course, C.U.P.
2. Bowen T., The Pronunciation Book, Longman.
3. Hancock, M., English Pronunciation in Use, C.U.P.
4. Hancock, M., Pronunciation Games, C.U.P.
5. Hewings, M., English Pronunciation in Use, Advanced, C.U.P.
6. Komorowska, H., Metodyka Nauczania Języków Obcych, Fraszka
Edukacyjna.
7. Komorowska, H., Sprawdzanie umiejętności w nauce języka obcego. Kontrola,
ocena, testowani,. Fraszka Edukacyjna.
8. Laroy,C., Pronunciation, OUP.
9. Śpiewak, G., Phonology, rozdział o Polakach uczących się j. angielskiego,
Swan, M. C.U.P.
10. Taylor, J., The MINIMAX Teacher, DELTA Publishing.
11. Taylor. L., Pronunciation in Action, Prentice Hall.
12. Vaughan-Rees,M., Rhymes and Rhythm, Macmillan.
13. Underhill, A., Sound Foundations: Learning and Teaching Pronunciation.

________________________________________________________________________________________ 7