Kilka uwag na temat uczenia sztuki przemawiania w szkole podstawowej.

Wprowadzenie
W nowej podstawie programowej jednym z celów nauczania jest doskonalenie kompetencji
komunikacyjnej, czyli umiejętnego posługiwania się językiem, uwzględniając cel i adresata wypowiedzi.
W zapisach nowej podstawy programowej dla szkoły podstawowej kilkakrotnie wskazuje się na
umiejętności publicznego zabierania głosu (np. udział w dyskusji, monolog, itd.)1 Umiejętnością
wygłaszania przemówienia, powiązaną z tworzeniem samodzielnej wypowiedzi argumentacyjnej uczeń
powinien wykazać się również podczas sprawdzianu wiedzy organizowanym w trakcie roku szkolnego w
klasie 10 szkoły podstawowej bądź w klasie 2 gimnazjum2. Oczywiście, umiejętności w zakresie
budowania wypowiedzi własnej są zawsze powiązane z innymi umiejętnościami takimi jak, np. odbiór
wypowiedzi cudzej (analiza i interpretacja tekstów mówionych i pisanych), poszukiwanie informacji i jej
selekcjonowanie. Umiejętności odbioru i tworzenia wypowiedzi w praktyce dydaktycznej ściśle ze sobą
wiążą się. Tak więc uczeń szkoły podstawowej, realizujący program języka polskiego i przygotowując się
do sprawdzianu wiedzy m. in.:
- tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad komponowania
tekstu;
a także
- publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o wyrazistość przekazu.
W zakres szeroko rozumianej sztuki przemawiania wchodzi także szereg innych kompetencji, do których
odnoszą się wymagania podstawy programowej:
- poszukiwanie informacji, korzystając z różnych źródeł informacji; gromadzenie jej i
selekcjonowanie;
- odczytywanie zawartych w odbieranych tekstach informacji, zarówno jawnych, jak i ukrytych, i
in.
Warto uświadomić uczniom, że czas poświęcony na doskonalenie umiejętności związanych z
przemawianiem i publicznym zabieraniem głosu z pewnością przyniesie efekty widoczne także na innych
przedmiotach i przyczyni się do sukcesu na przyszłych studiach. Dlatego, ucząc stuki przemawiania,
ważne jest, aby uczniowie zrozumieli, nie tylko jak, ale i co trzeba mówić.

1
Patrz program veiklos srirys Kalb4jimas)
2
patrz program PUPP
1
Jak przygotować przemówienie?
Opracowanie przemówienia jest złożoną procedurą, obejmującą:
• sformułowanie problemu
• poszukiwanie
• ocenianie i przetwarzania informacji
• komponowanie wystąpienia
• i wreszcie efektowne jego wygłoszenie.

Aby uczeń poradził sobie z tym zadaniem, nauczyciel powinien wystąpić w roli przewodnika,
prowadzącego ucznia przez kolejne etapy przygotowania, udzielając mu cennych rad i wskazówek.

Kanony publicznego zabierania głosu

Według Katarzyny Bocheńskiej3, myśląc o zabieraniu głosu należy pamiętać o podstawowej zasadzie.
Nie tylko słowa budują wizerunek mówcy. Na to, jak go odbieramy składa się o wiele więcej, pozornie
drugoplanowych czynników takich jak: ton głosu, gesty, mimika, mowa ciała i in.

Główne zasady sztuki retorycznej

• rzeczowość
• jasność
• poglądowość
• świadomość celu
• stopniowanie ekspresji
• powtórzenia
• zakończenie
• skondensowane treści
• skrótowość i humor.

Od wyboru tematu po wystąpienie publiczne

„Ludzie mają skłonność do koncentrowania się na tym, co może się nie udać”. (P. McGee)
Przygotowując uczniów do wypowiedzi ustnej, warto przekonać (zwłaszcza tych, którzy nie lubią
publicznie przemawiać), że solidne przyszykowanie nie tylko zapewnia dobry wynik, ale i łagodzi strach
przed wystąpieniem. Trema jest rzeczą naturalną, ale gdy jesteśmy pewni dobrego przygotowania, tzw,
jesteśmy w temacie, to również jesteśmy otwarci na dyskusję. Zazwyczaj prawdziwe sukcesy nie
przychodzą same, trzeba im trochę pomóc. Dlatego poradźmy uczniom porzucić ich ulubione hasło: „Co
masz zrobić dziś, zrób pojutrze, będziesz miał dwa dni wolnego” i zabrać się do przygotowań, które
nauczyciel powinien też przekontrolować, służąc dobrą radą i ukierunkowując pracę ucznia.

3
Bocheńska K. Sztuka retoryki. Uczeń w roli mówcy, WSiP, Warszawa, 2005.

2
Jak wybrać dobry temat?
Pierwszym krokiem na drodze do sukcesu jest wybór odpowiedniego tematu. Na tym etapie mówca
powinien zastanowić się, co go interesuje. Czy jego wystąpienie będzie dotyczyć zagadnień literacko-
kulturowych czy językowych. Gdy zaś określi sferę swych zainteresować, to powinien zdecydować się na
temat. Aby wybrać właściwy temat nie należy kierować się swojsko brzmiącym słowem w temacie, ale
sens tematu „rozebrać kawałek po kawałku”. Etap wybierania tematu, to moment decydowania się w
sposób świadomy na ukryte w nim problemy, toteż trzeba zwrócić uwagę i wyjaśnić nie tylko
niezrozumiałe pojęcia4, ale też na takie elementy, jak znaki interpunkcyjne (np. znak zapytania, który
prosi o rozstrzygnięcie problemu, zagadnienia), cytaty (które mogą stać się osią wypowiedzi albo pełnić
funkcję ilustracji), a może będą wskazówki ograniczające dobór literatury, określające czas
historycznoliteracki.

Jak sporządzić notatkę objaśniającą zrozumienie tematu?

Nie ma jednej metody i schematu na objaśnienie tematu, dlatego też i w przytoczonych przykładach
zastosowano różne drogi dochodzenia do objaśnienia.

Przykład 1
Wariant A
Temat: Miłość niejedno ma imię. Przedstaw różne ujęcia tego tematu w literaturze i sztuce.

Praca Miłość Słynne pary Miłość w Przysłowia, Informacja Znaczenie

słownikowa niejedno ma literaturze sentencje, o miłości w miłości
imię cytaty innych
(kategorie) źródłach
kultury
1 2 3 4 5 6 7

Wypełnianie tabeli jest jedną z metod, która pomoże nauczycielowi przekontrolować ucznia, a mówcy -
zbierając informację, ciągle ją uzupełniać.
Wariant B

Temat Notatka objaśniająca brzmienie tematu

Miłość niejedno ma imię. • Dokonaj interpretacji kluczowych słów zawartych w temacie:
Przedstaw różne ujęcia tego niejedno, czyli różne oblicza miłości, np. rodziców do dzieci i
tematu w literaturze i sztuce. odwrotnie; do ojczyzny; do Boga; do kobiety (mężczyzny); do ludzi
4
Należy zachęcić uczniów, aby wyjaśniając pojęcia, nawet jeżeli wydaje się zrozumiałe, sięgali do różnych źródeł (np.
słowników, encyklopedii, opinii innych osób). W ten sposób uczeń poszerzy swoją wiedzę i zauważy wielość interpretacji.
3
 itd. Różne ujęcia, czyli pochwała miłości, jej znaczenie w życiu
człowieka itd.
• Wskaż utwory, które mógłbyś przywołać jako dzieła przykładowe.
• Zwróć uwagę na to, że temat wymaga znajomości nie tylko
tekstów literackich, ale również przykładów dzieł malarskich,
filmowych i in.

Kierunki interpretacji – teksty kultury – cytaty.

Przykład 2
Temat: Różne oblicza przyjaźni – przedstaw je na podstawie swoich doświadczeń życiowych i
czytelniczych.

A) Postawienie hipotez interpretacyjnych.

Co to znaczy Lubić kogoś, chętnie ....a może po

być spędzać z nim czas.... prostu ufać mu?
przyjacielem?

A może to po prostu ...a może przejmować

bliscy ludzie? się jego problemami?

Czy przyjaciele to partnerzy,

Czy o przyjaciół trudno w
którzy zawsze mogą na siebie
dzisiejszych czasach?
liczyć?

B) Przedyskutowanie tematu z przyjaciółmi, z osobami dorosłymi (np. rodzicami, wychowawcą

szkolnym itd.). To pomoże spojrzeć na temat z różnych perspektyw.

C) Spontaniczne przywołanie lektury z pamięci, które można wykorzystać: A. Dumas Trzej

muszkieterowie, D. Defoe Robinson Crusoe, A. de Saint-Exupery Mały Książę, L. M.
Montgomery Ania z Zielonego wzgórza, F. Burnett Tajemniczy ogród, A. Mickiewicz Przyjaciele,
H. Sienkiewicz W pustyni i w puszczy, K. Makuszyński Szatan z siódmej klasy, A. Kamiński
Kamienie na szaniec.
Przeprowadzenie wywiadu z innymi osobami w celu uzyskania więcej informacji na temat
przyjaźni. Jakie teksty bądź filmy, ukazujące ten temat, oni mogliby polecić.

D) Opracowanie kierunków interpretacji tematu, np. w postaci tabeli.

Kierunki interpretacji Przykłady Komentarze

Przyjaźń słabszego z D. Defoe Robinson * Przyjaźń oznacza w ich przypadku

silniejszym Crusoe (Piętaszek i bliskość, obronę przed samotnością i
Robinson Crusoe) wspólnym zagrożeniem.
Filmy Stowarzyszenie *Wiele mogą jeden od drugiego nauczyć się.
4

Jeden za wszystkich
wszyscy za jednego
Przyjaźń między
dziewczyną i chłopakiem
umarłych Poetów, Rain
Man
A. Dumas Trzej * Hasło muszkieterów.
muszkieterowie * Pozostanie ze sobą na dobre i na złe,
A. Kamiński Kamienie na dzielenie się radością, sukcesem, jak też
szaniec (Alek, Zośka i niepowodzeniem oraz wzajemna pomoc i
Rudy) wsparcie.
H. Sienkiewicz W pustyni Przyjaźń, która przekształciła się w miłość.
i w puszczy (Staś i Nel)

Przyjaźń ze zwierzętami H. Sienkiewicz W pustyni Ważne cechy: lojalność, zaufanie, troska,

i w puszczy (przyjaźń radość z przebywania ze sobą itd.
Stasia i Nel ze słoniem)
Film albo książka Lassie,
wróć

Właściwa teza – centralnym punktem dla całej wypowiedzi

Ponoć znany francuski pisarz, Rousseau mawiał, że tylko listy miłosne można zaczynać, nie wiedząc, co
się właściwie chce powiedzieć. Przemówienie dla szerszej publiczności nic wspólnego z epistolografią
miłosną nie ma, toteż przygotowujący się mówca powinien sprecyzować (skonkretyzować) cel swego
przemówienia i sformułować główną tezę. Po skonkretyzowaniu celu, który prowadzi do zawężenia
wypowiedzi, należy rozpocząć kolejny etap przygotowań, a mianowicie zbieranie i selekcja materiałów
do wystąpienia.

Jak znaleźć materiały najlepiej ilustrujące tezę?

Poszukiwanie materiałów powinno być czynnością celową i przemyślaną, nie zaś ślepym błądzeniem po
sieci Internetu czy księgozbiorze biblioteki. Warto zacząć od odszukania wybranego tematu w Słowniku
motywów literackich, z pewnością znaleźć tam można pierwsze wskazówki odsyłające do konkretnych
utworów literackich, możliwe interpretacje motywu.
Ważnym źródłem informacji niestety ostatnio często niedocenianymi są prasa (dlatego warto uczniom
wskazać tytuły prasowe, z których mogliby skorzystać) i dyskusja z różnymi ludźmi.
Oczywiście najpopularniejszym źródłem stał się Internet, będący szybkim sposobem na zdobycie
informacji. Korzystając z pomocy elektronicznych systemów przechowywania informacji należy
pamiętać, by oceniać wiarygodność źródła informacji, gdyż nie zawsze będzie ona prawdziwa i podana w
sposób fachowy, dlatego należy ją zestawiać z innymi źródłami i sprawdzać jej wiarygodność,
konsultując się z nauczycielem.
Trzeba zwrócić uwagę na to, aby uczeń przywoływał różnorodne przykłady, np. utwory albo
bohaterów pochodzących z różnych epok, zestawiał sprzeczne poglądy, różne teksty kultury (literatura a
malarstwo, film, rzeźba, teatr, muzyka itp.). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy temat prezentacji zawiera
sformułowania ograniczające zakres czasowy (np. literatura epoki romantyzmu), autorski (analizie
poddana zostaje twórczość jednego autora). Chociaż nawet wówczas dodatkowe przykłady mogą
5
urozmaicić wypowiedź. Ważne jest, aby była zachowana proporcja między głównymi przykładami a
drugorzędnymi.
Zbieranie materiału, to nie tylko gromadzenie notatek na temat dostępnych źródeł, ale i ich
archiwizowanie, toteż potrzebny jest pewien system służący do gromadzenia informacji. Przy
kompletowaniu materiału należy w sposób charakterystyczny oznaczyć opracowania zaczerpnięte ze
źródeł, jak będące wynikiem własnych przemyśleń. Może to być na przykład metoda portfolio albo
praca z fiszkami.
Praca z fiszkami sprowadza się do tego, aby na jednej kartce (mniej więcej wielkości pocztówki, aby
było wygodnie trzymać w ręku) mieściła się jedna informacja. Fiszki numerujemy, zapisujemy jedną jej
stronę, opatrujemy hasłem określającym jej zawartość i przeznaczenie.
Fiszki służą nie tylko gromadzeniu materiału, ale i łatwemu operowaniu zgromadzonym na nich danymi.
Metoda fiszki jest pomocna jak na etapie przygotowywania przemówienia, tak i podczas publicznego
zabierania głosu. Mówca, tłumacząc zawiłe zagadnienia, może posłużyć się tą metodą. Fiszki są też
niezwykle pomocne w ćwiczeniu wystąpienia, utrwaleniu przygotowanego materiału aż wypowiedź ustna
będzie płynna i spójna.
Przykład
Temat: Różne oblicza przyjaźni – przedstaw je na podstawie swoich doświadczeń życiowych i
czytelniczych.

1. Przygotowujesz notatki na fiszkach.

Fiszka nr 1 - wyjaśniasz pojęcie przyjaźni albo czym dla ciebie jest przyjaźń
Fiszka nr 2 – przedstawiasz jeden z aspektów przyjaźni: Przyjaźń słabszego z silniejszym
Przykład literacki: D. Defoe Robinson Crusoe (Piętaszek i Robinson Crusoe)
Omówienie: Przyjaźń oznacza w ich przypadku bliskość, obronę przed samotnością i
wspólnym zagrożeniem, np. (w skrócie przedstaw konkretne wydarzenia z utworu)
Wiele mogą jeden od drugiego nauczyć się, np. (?)
Fiszka nr 3 – zapisujesz kolejne argumenty, przykłady ich krótkie omówienia bądź tłumaczenia
wprowadzanych przez ciebie terminów.

1. Teraz, trzymając fiszki w dłoni, starasz się opowiedzieć temat, zaglądając do notatek. Ćwicząc
mówienie przy pomocy fiszek, odnotowujesz, gdzie pojawiają się luki w wiedzy i materiale.
Uzupełniasz je, zaglądając do różnych źródeł.

2. Przemówienie ćwiczysz tak długo, aż do momentu, kiedy swobodnie będziesz poruszał się po
temacie, bez zaglądania do notatek.

Jak sporządzić bibliografię?

Sporządzanie bibliografii jest sztuką, ale można ją opanować przestrzegając pewnych zasad. Rzetelne
sporządzanie bibliografii jest niezwykle ważne, gdyż tylko w ten sposób szybko i bezbłędnie będziesz
mógł np. sprawdzić przywołane cytaty. Na pewno w różnych publikacjach można spotkać różne sposoby

6
zapisywania informacji o wykorzystanych źródłach. Tutaj przedstawiony jest uproszczony zapis
bibliograficzny.
Opis bibliograficzny książki bądź artykułu z czasopisma składa się z następujących elementów:
1. Nazwisko i imię autora;
2. Tytuł w formie występującej w źródle (albo tytuł artykułu w formie występującej w źródle, a
potem tytuł czasopisma bądź gazety);
3. Miejsce wydania (albo numer czasopisma, rok, numer strony);
4. Nazwa wydawcy;
5. Rok wydania.5

Na przykład:
• Dalecka Teresa, Król Teresa. Zamyślenie nad słowem. Kaunas. Wydawnictwo Šviesa, 2008.
• Dubisz Stanisław. O polszczyźnie wileńskiej „Wincuka” w: „Ojczyzna – Polszczyzna” Nr 2 (37)
1992, s. 89

Dobry pomysł, czyli jak zaciekawić komisję

Ciekawie nie koniecznie oznacza oparcie się na tekstach wyłącznie spoza programowej listy lektur.
Szczególnie to dotyczy tematów związanych z literaturą. Najwłaściwszy model, to „mieszany” układ:
utwory omawiane na zajęciach i teksty spoza listy lektur szkolnych, wskazujące na zainteresowania
czytelnicze mówcy.
Sposób realizacji tematu nie opiera się jedynie na dokonaniu wyboru tekstów, ale w głównej mierze na
ich interpretacji popartej różnorodnymi kontekstami. Wymaga to wiedzy z zakresu różnych dziedzin, np.
historii, kultury, a może nawet filozofii i in. Szerokie pole manewru pojawia się przy przygotowywaniu
tematów z drugiej grupy – tematy dotyczące kultury. Odpowiednio dobrany obraz, reprodukcja, zdjęcie
czy motyw muzyczny z pewnością pomogą zainteresować komisję. Interesujące przemówienie
przygotować można również dobierając argumenty na zasadzie porównań i kontrastów.

Konspekt – sedno w krótkiej formie

Przygotowanie konspektu albo ramowego planu wypowiedzi jest potrzebne przede wszystkim dla samego
mówcy, gdyż w planie może znaleźć się cenna informacja, którą z powodu podenerwowania zdarza się
uczniom zapomnieć, np. trudne terminy, nazwiska, nazwy, tytuły książek, cytaty itd. Najważniejsze
rzeczy warto podkreślić lub pogrubić.
Najważniejszą cechą planu jest przejrzystość – dzięki zachowaniu przejrzystego schematu przemówienia
wypowiadane myśli są ze sobą powiązane i tworzą pewną całość. Jeśli w wygłaszanej przemowie jest

5
Jeżeli potrzebujesz, to po przecinku (jako p. 6) możesz wpisać też numer strony.
7
widoczna organizacja, mówca sprawia na słuchaczach wrażenie bardziej wiarygodnego i starannie
przygotowanego do wystąpienia.
Ramowy plan składa się z trzech punktów podobnie jak i rozprawka: wstępu (określenie problemu,
wprowadzenie do tematu), rozwinięcia (zawierającego od 3 do 5 argumentów popartych przykładami) i
zakończenia (wnioski). W oparciu o przygotowany plan należy przygotować całą wypowiedź, której
jednak nie warto uczyć się na pamięć, bowiem część ustna sprawdzianu ma być przemową a nie
recytacją.

Przykład planu ramowego

Temat: Rola przyjaciela w moim życiu
I. HIPOTEZA:
Wydaje mi się, że warto mieć przyjaciela.

II. ARGUMENTY:

1. Przyjaciel jest (może być) powiernikiem tajemnic, pocieszycielem, wzorem, oparciem w trudnych
chwilach.
2. Istnieje potrzeba przyjaźni i posiadania przyjaciela.
3. Przyjaciel daje nam poczucie bezpieczeństwa.
4. Przyjaźń i przyjaciele są darem nieba, nie można ich kupić.
5. Przyjaciel jest lekarstwem na samotność.
6. W braterstwie nie liczą się puste słowa, lecz czyny.

III. Wnioski:

Warto mieć przyjaciela. Bez przyjaźni trudno żyć.

Wstęp i zakończenie
Niektórzy mówcy błędnie uważają, że jeśli będą mieć dobre rozwinięcie, to początek i koniec swego
wystąpienia zawsze uda im się zaimprowizować albo wystarczy przygotować po jednym zdaniu wstępu i
zakończenia. To mylne założenie. Wstęp i zakończenie, to bardzo ważne elementy przemówienia i błędy
pojawiające się w tych dwóch częściach trudno naprawić, gdyż zazwyczaj to są te części wystąpienia,
które najbardziej oddziaływają na słuchaczy.
Budując wprowadzenie do tematu wystąpienia, nade wszystko dbamy o:
• wskazanie pełnego brzmienia tematu,
• sprecyzowanie celu (sformułowanie problemu, tezy bądź hipotezy),
• zbudowania podłoża do dalszego wywodu.
Korzystamy przy tym z:
• cytatów – trafnych, nietuzinkowych, pomagających wzmocnić spójność tekstu, ciągu myślowego;
• pytań retorycznych – wzmacniających główną tezę;

8
 • odwołań do bieżących wydarzeń – pomogą uatrakcyjnić wypowiedzieć, wskazać na zbieżność
bądź rozbieżność pewnych procesów z przeszłości i teraźniejszości;
• Omówienia scenariusza swojego wystąpienia – pozwoli to z kolei uporządkować i potem
przywoływać jego elementy w wystąpieniu;
• Przygotowanych danych statystycznych – przedstawionych słuchaczom w ciekawy sposób.
Słowo we wstępie wzmocnić może również obraz (reprodukcja, fragment filmu, zdjęcie, itp.)
Uwaga! Uczniowie czasami nierozważnie przyjmują, że należy uprzedzić słuchaczy o tym, że jest źle
przygotowany lub nie czuje się kompetentny, by podejmować dany temat. To nie jest właściwa taktyka.
Nie należy wzbudzać w słuchaczach litości, gdyż takie postępowanie najczęściej przynosi odwrotne
skutki. Słuchacz (w danym wypadku komisja) chce obcować z kimś ciekawym i rzetelnym, a nie użalać
się nad trudnym losem mówcy, zmuszonego występować publicznie. Dobre przygotowanie mówcy, to
także okazanie szacunku wobec odbiorcy (komisji).
Podsumowanie mowy zazwyczaj zmierza do rozstrzygnięcia problemu albo odpowiedzi na pytania
postawione w temacie, wyciągnięcie wniosków z omówionych argumentów. Dobre zakończenie
pozostawia słuchaczy z poczuciem, że temat został wyczerpany i zamknięty.
Uwaga! W tej części przemówienia nie wprowadza się nowych zagadnień. Za niedopuszczalne uchodzi
nagłe zakończenie lub zapomnienie tej części. Podobnie jak we wstępie należy unikać fałszywej
skromności i mówienia o własnych niedociągnięciach. Kropką nad „i” będzie podziękowanie słuchaczom
za wysłuchanie przemówienia. Pełni ono dwie role – grzecznościową i informacyjną, że wypowiedź
została zakończona.

Prezentacja prezentacji nierówna

Warto uzmysłowić uczniom, że przedstawiając przemówienie pokazują swoją osobowość, a przecież
każdemu zależy na tym, aby być niepowtarzalnym, nieszablonowym, dlatego warto przygotować taką
prezentację, którą zapamięta egzaminująca komisja, taką, którą zapamięta sam uczeń i będzie z niej długo
dumny. Jakimi cechami powinna wyróżniać się taka prezentację? Po pierwsze powinna być Jego. Nie
może być tylko zbiorem cytatów i cudzych poglądów. Trzeba w niej zawrzeć swoje własne przemyślenie
i odczucia na wybrany temat. Powinna być dobrze zaplanowana i spójna. Należy mówić, a nie recytować
zapamiętany tekst. Zmieniać ton i szybkość głosu, akcentować rzeczy ważne. Pokazać komisji, że temat
naprawdę zainteresował i nie bać się użyć materiałów pomocniczych.

Prezentacja multimedialna czy tradycyjna?

Do najprostszych elementów zaliczamy przygotowanie np. ilustracji, reprodukcji, plakatów, schematów
itp. Zadbać trzeba o ich czytelność, estetykę i odpowiednią ekspozycję (np. na planszy, stoisku itd.).
współczesne urządzenia techniczne umożliwiają opracowanie prezentacji w postaci nagrania obrazu i
dźwięku, przygotowania slajdów w programie PowerPoint i odtworzeniu w trakcie sprawdzianu. Trzeba
9
jednak pamiętać, aby graficzne możliwości komputera wykorzystać tylko jako ilustracja tematu, a nie cel
sam w sobie. Prezentacja przygotowana w tej technice ma ilustrować wystąpienie, a nie być źródłem
tekstu przemówienia, które uczeń czyta z ekranu.

A. Właściwa konstrukcja slajdu

Tema
B. Niewłaściwa konstrukcja slajdu

HIPOTEZA:
 Wyda
ARGUMENT
Tem
1. at : R
Przyja
pocie
 Wyda
chwila 10
Uwaga! Mówca musi pamiętać, że najwyżej ocenianym elementem wypowiedzi jest język i spójność.
Podjęcie ostatecznej decyzji o formie prezentacji należy dokonać po przeanalizowaniu tematu,
technicznych możliwości własnych lub szkoły i własnych zdolności jako mówcy.

Zasady dialogu z komisją

Po prezentacji może odbyć się dyskusja, podczas której nauczyciel egzaminujący zada kilka pytań. Od
wiedzy i sprawności komunikacyjnej odpowiadającego będzie zależeć wynik rozmowy i ocena części
ustnej. Dlatego warto:
• skupić swoją uwagę na pytaniu rozmówcy (gdyż w nim może kryć się wskazówka
naprowadzająca na odpowiedź) i zaczynać odpowiedź na nie bez zbędnych dygresji;
• podtrzymywać kontakt wzrokowy z rozmówcą;
• nie przerywać rozmówcę, nawet jeżeli wydaje się, że pytanie zostało już zrozumiane;
• nie lekceważyć rozmówcę;
• starać się, aby język rozmowy nie różnił się zbytnio od języka prezentacji. Duże różnice w zasobie
słownictwa, w sposobie formułowania zdań działają niekorzystnie na ocenę języka wypowiedzi.
Uwaga! Należy uświadomić uczniom, że aby przygotować się do dyskusji z komisją, trzeba
wykorzystywać każdą okazję do mówienia, ćwiczyć z przyjaciółmi wypowiadanie się na różne tematy,
rozwijać zasób słów. Nie uda się wypaść inteligentnie podczas dyskusji z komisją, jeżeli tak samo nie
rozmawia się w sytuacjach nieoficjalnych. Dlatego warto też nagrywać swoje wystąpienia, przesłuchać je,
analizować; wystąpić przed członkami swojej rodziny, przełamując wszelkie obawy i nie bać się opinii
innych o swoich działaniach, gdyż osoby trzecie mogą wiele pomóc zauważając to, czego mówca sam nie
dostrzega.

Podsumowanie.
W podsumowaniu przedstawione jest proste narzędzie, przy pomocy którego można dokonać samooceny
wystąpień roboczych, swoich i kolegów.
Karta oceny wystąpienia
1. Typ osobowości rozmówcy:
a) rozważny,
b) rozproszony,
c) prezentuje pozytywny obraz siebie,
d) zniechęca do siebie słuchaczy.
2. Stopień zaangażowania mówcy w temat:
a) mówi od niechcenia,
b) wydaje się zaangażowany.
3. Stosunek mówcy do słuchaczy:
11
 a) traktuje ich jak integralną część mowy,
b) zdaje się ich nie dostrzegać,
c) reaguje na wszelkie sygnały od słuchacza.
4. Adekwatność tematu:
a) konsekwentnie realizuje temat,
b) więcej dygresji niż zasadniczego tematu,
c) brak konsekwencji w traktowaniu tematu.
5. Forma mowy:
a) swobodny wykład,
b) odczyt,
c) pozorowanie mówienia z udziałem czytania,
d) nieumiejętne korzystanie z notatek.
6. Jasność tez:
a) wykłada logicznie,
b) podaje przykłady nie uzasadniając,
c) wypowiedź chaotyczna.
7. Czy mówca szanuje poglądy i przekonania słuchacza?
TAK NIE
8. Wskaż trzy najważniejsze błędy występujące w prezentowanej mowie:
• _______________________________________________________
• _______________________________________________________
• _______________________________________________________
9. Czy mówca przestrzega zasady czasu wystąpienia? (5 min.)
TAK NIE
10. Czym zachwycił cię mówca?
• _____________________________________________________________________
• _____________________________________________________________________
• _____________________________________________________________________
11. W skali 1-6 oceń:
a) tempo mówienia
b) głośność
c) intonację
d) akcentowanie
Uwaga! Najlepiej dokonać oceny kilka razy, w odstępach czasu i po kolejnym etapie przygotowań,
wówczas zobaczycie, jakie zachodzą zmiany na lepsze.

12
Bibliografia

1. Bocheńska K. Sztuka retoryki. Uczeń w roli mówcy, WSiP, Warszawa, 2005.

2. Buehl D. Interaktyviojo mokymosi strategijos. Vilnius: Garnelis, 2004.
3. Charlton, Beth Critchley. Neformaliojo vertinimo strategijos: kaip formuluoti klausimus, stebėti
mokinius ir planuoti pamokas, kad jos skatintų tinkamai suvokti tekstą. Vilnius: Tyto alba, 2007.

4. Dubs R. Mokymas ir mokymasis – tarpusavio sąveika // Profesinis rengimas. Tyrimai ir realijos.

Nr. 1. Kaunas: VDU, 1998.
5. Easley, Shirley-Dale. Vertinimo aplankas: kur, kada, kodėl ir kaip jį naudoti? Vilnius: Tyto alba,
2007.
6. Kritinio mąstymo ugdymas. Teorija ir praktika. / Sudarė D. Penkauskienė. Vilnius: Garnelis,
2001.
7. Nauckūnaitė Z. Iškalbos mokymas. Kaunas: Šviesa, 1998.
8. Nauckūnaitė Z. Prezentacijos menas. Vilnius: gimtasis žodis, 2007.

13