Farmakoterapia

Rola rutozydu w profilaktyce

Szeroko rozpowszechnioną w świecie roślin grupę związków uszczelnia naczynia krwionośne
stanowią flawonoidy, wykazujące m.in. silne działanie i limfatyczne – zmniejsza
przeciwutleniające. Do tej grupy związków należy rutyna (rutozyd), przepuszczalność i uelastycznia
określana również mianem witaminy P. je, poprzez hamowanie
Rutyna jest flawonoidem glikozydowym (3-ramnoglukozyd aktywności hialuronidazy
kwercetyny), zaliczanym do grupy drugorzędowych polifenolowych (enzym rozkładający kwas
metabolitów roślinnych – bioflawonoidów. Zbudowana jest z części hialuronowy, będący głównym
cukrowej będącej połączeniem ramnozy i glukozy (dwucukier – spoiwem śródbłonka naczyń
rutynoza) i części niecukrowej (aglikon), którą stanowi – połączona krwionośnych). Jednak
z częścią cukrową wiązaniem O-glikozydowym – kwercetyna. spektrum jej działania jest
Sumarycznie cząsteczkę rutyny możemy zapisać jako C27H30O16. znacznie szersze. Rutyna
Pod względem właściwości fizykochemicznych, czysta rutyna jest wykazuje działanie
ciałem stałym, występującym w postaci igiełkowatych kryształków, antywirusowe, przeciwzapalne
o żółtym lub zielono-żółtym zabarwieniu, słabo rozpuszczalnych w czy antynowotworowe, co
wodzie i alkoholu. Rutyna przechowywana w normalnych wynika m.in. z jej właściwości
warunkach jest stabilna, pod warunkiem ochrony przed światłem antyoksydacyjnych i tym
(wrażliwa) i wilgocią (higroskopijna). samym zdolności do
Pierwsze doniesienia dotyczące wyizolowania rutyny pochodzą z efektywnego unieszkodliwiania
1842 r. Wówczas to A. Weiss (aptekarz z Norymbergii) wyodrębnił wysoce reaktywnych wolnych
ją z ziela ruty (Ruta graveolens L.). Jednym z najbogatszych źródeł rodników. Wykazuje zdolność
rutyny (średnio 30%) są pąki perełkowca japońskiego (Sophora do kompleksowania atomów
japonica). Rutyna występuje ponadto w wielu innych roślinach, niektórych metali (np. chelatacja
m.in.: w zielu gryki (Fagopyrum esculentum), fiołka trójbarwnego miedzi, żelaza itp.), co prowadzi
(Viola tricoloris), w kwiatach bzu czarnego (Sambucus nigra), w do inaktywacji enzymów
kwiatostanie lipy (Tilia cordata, T. platyphyllos ), w kwiatostanie będących katalizatorami reakcji
głogu (Crategus monogyna, Crategus oxyacantha), w kwiecie wolnorodnikowych.
nagietka (Calendula officinalis) i wielu, wielu innych. Jest również Rutyna hamuje proces utleniania
obecna w owocach – głównie cytrusowych (skórka pomarańczy, lipidów, chroniąc tym samym
grejpfruta, jabłka), w warzywach (brokuły, cebula, szczaw, błony komórkowe przed utratą
papryka), a nawet w herbacie. przepuszczalności i upośle-
Ponieważ rutyna nie jest wytwarzana przez organizm ludzki, musi dzeniem ich funkcji
być dostarczana wraz z odpowiednio zbilansowaną dietą. Przez całe fizjologicznej, znajduje
lata wykorzystywania rutyny w medycynie tradycyjnej, lista zastosowanie w leczeniu alergii
korzyści wynikających z jej przyjmowania staje się coraz dłuższa. (hamuje wydzielanie histaminy),
Rutyna wykazuje działanie cytoprotekcyjne (cytoprotectivum, chorób oczu czy miażdżycy. Ze
ochrona struktury komórki przed działaniem niekorzystnych względu na swoje
czynników) i wazoprotekcyjne (vasoprotectivum, ochrona struktury
naczyń krwionośnych i śródbłonków). Wiadomym jest, że
właściwości jest z powodzeniem stosowana w zwalczaniu stanów zapalnych toczących się w
organizmie, np. nieżytów błon śluzowych nosa czy gardła.
Naturalnie występującej rutynie często towarzyszy witamina C, a ta „niezwykła” zależność
jest również wykorzystywana w preparatach leczniczych czy przeznaczonych do
suplementacji. Ich działanie w zapobieganiu i łagodzeniu objawów przeziębienia wzbudza
wiele kontrowersji i jest przedmiotem częstych dyskusji w świecie nauki, niejednokrotnie
prowadząc do skrajnie różnych opinii. W dostępnej literaturze znajdujemy jednak szereg
doniesień dotyczących korzyści wynikających ze stosowania zarówno witaminy C jak i
rutyny. W połączeniu z witaminą C, rutyna wykazuje działanie synergistyczne – wzmacnia
właściwości antyutleniające, wspomaga wchłanianie witaminy C, wzmaga jej działanie
przeciwzapalne. Rutyna dzięki zdolności do hamowania aktywności oksydazy askorbinowej
(poprzez wiązanie jonów miedzi) zapobiega także utlenianiu witaminy C i tym samym wy-
dłuża czas jej działania. Z kolei dzięki posiadanej zdolności do uszczelniania naczyń
krwionośnych, rutyna zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów do krwi, a w przypadku
gdy bariera ta zostaje zachwiana i następuje infekcja – rutyna łagodzi jej objawy. Dzieje się
tak na skutek umiejętności hamowania syntezy czynników prozapalnych odpowiedzialnych
za powstanie bólu czy gorączki. Witamina C natomiast wpływa bezpośrednio na niektóre
wirusy czy bakterie chorobotwórcze i wzmacnia funkcje układu odpornościowego. Razem
stanowią więc układ niemal doskonały, a aktywność ich działania w parze jest wyższa niż
podczas stosowania pojedynczych składowych.
Efektywność procesu wchłaniania rutyny jest ciągle żywo dyskutowana i poddawana
kolejnym analizom i badaniom. Przypuszcza się, że jedynie około 17% rutyny jest
przyswajane przez organizm.
Prowadzone prace wykazują korelację pomiędzy źródłem pochodzenia rutyny a stopniem jej
przyswajania. Pewnym wydaje się być, że rutyna pochodzenia naturalnego jest skuteczniejsza
i wykazuje wyższą aktywność niż syntetyczna, różnice są także obserwowane w obrębie
źródeł naturalnych zależnie od jej pochodzenia. W przewodzie pokarmowym, pod wpływem
enzymów bakterii jelitowych, następuje rozkład rutyny do kwercetyny z wydzieleniem
nieaktywnej rutynozy. Kolejnym etapem jest glukuronidacja kwercetyny w kolonocytach, po
czym powstałe związki są wchłaniane do krwiobiegu i – po związaniu z albuminami –
transportowane do wątroby, gdzie ulegają dalszym przemianom metabolicznym. Proces ten
ma na celu zmniejszenie toksyczności flawonoidów, poprawę ich rozpuszczalności oraz
przyspieszenie ich eliminacji z organizmu. Związane z przyjmowaniem rutyny działania
niepożądane występują rzadko i najczęściej są wynikiem przedawkowania. Pojedyncze
doniesienia informują o występowaniu zawrotów głowy, kołataniu serca, bólu głowy czy
biegunce. Czasem rutyna może wywołać także reakcje alergiczne objawiające się m.in.
wysypką, czy problemami z oddychaniem. Należy zachować również ostrożność przy
jednoczesnym przyjmowaniu (powyżej 4 tygodni) preparatów z rutyną i leków obniżających
ciśnienie krwi, glikozydów nasercowych czy leków przeciwpłytkowych, gdyż rutyna może
modyfikować ich działanie.
Dostępne na rynku preparaty z rutyną nie zastąpią zrównoważonej i urozmaiconej diety.
Mogą być jednak pomocne w podnoszeniu odporności organizmu i działać wspomagająco w
leczeniu przeziębień. Prowadzone w tym kierunku badania z pewnością dostarczą nam
jeszcze wielu informacji, dotyczących wpływu rutyny na nasz organizm.
dr n. biol. Katarzyna Kuźniarz
piśmiennictwo u autorki

(ze” Świata farmacji” luty)