dr Agata Stanisz. Antropologia dźwięku.

Zajęcia nr 11_050511

Feld S., Doing anthropology in sound, rozmowę przeprowadził D. Brenneis,

„American Ethnologist” 2004, t.31, nr 4, s. 461-474.

- co to jest antropologia dźwięku?

- jak uprawiać etnografię przez dźwięk (słuchanie, nagrywanie, edytowanie, tworzenie
dźwiękowych reprezentacji)?

Inspiracje:
- Colin Turnbull (Leśni ludzie etc. Środkowa Afryka: społeczność Mbuti) koniec lat 60.: Feld
uczył się na jego nagraniach transkrypcji. Zaczął się zastanawiać nad związkiem między
nagraniami Turnballa a jego pisarstwem (dużo sonicznych opisów). Uświadomił sobie jak
ważny jest dźwięk, zwłaszcza jeśli robi się badania wśród ludzi żyjących w bogatym
środowisku akustycznym, np. w lasach tropikalnych dla których charakterystyczna jest
ostrość dźwięku. To rodzi pytanie o to jak dźwięk wpływa na doświadczanie codzienności.
Trubull otaczał się cały czas muzyką, w przerwach grał na klawesynie.

- Herbert Deutsch: uczył Felda komponowania muzyki konkretnej, edycji taśm oraz syntezy
elektroakustycznej [amerykański kompozytor, wynalazca, nauczyciel; profesor emerytowany
Hofstra University; współwynalazca syntetyzatora mooga w latach 60.]

- Alan Merriam (Indiana): etnomuzykolog, autor książki „Antropologia muzyki” [Indiana:

potężne archiwum muzyki afrykańskiej

nowy styl dokumentacji etnograficznej:

Feld wskazuje na to, że potrzebne jest codzienne aktywne słuchanie, które rozwija
świadomość obecności dźwięków oraz ich znaczeń. Nagrywane dźwięków jest wytwarzaniem
etnograficznych reprezentacji, które stanowi alternatywną formę praktyki etnograficznej
sprzeciwiającej się wizualizmowi.

Etnografia powinna zawierać to, co ludzie słyszą codziennie: to jest właśnie to, co Feld określa
jako akustemologię: soniczny sposób poznawania, doświadczania i bycia w świecie. Sposoby i

1
 dr Agata Stanisz. Antropologia dźwięku. Zajęcia nr 11_050511

historia słyszenia powinna być włączana do koncepcji habitusu. Koncepcja akustemologii jest
też sprzeciwem wobec koncepcji etnomuzykologicznych czy muzykologicznych wyrażonych
m.in. przez Merriama w „Antropologii muzyki” (1964). Feld odpowiada na nie pisząc
„Antropologię dźwięku” w 1972.

Zaczął sięgać do literatury lingwistycznej np. Carla Vogelina, który zajmował się znaczeniem
języka oraz muzyki w kontekście dźwięku. Szperał w klasyce: Boas, Spair, Jacobson (1949,
1940, 1987), w której pojawia się zagadnienie systemów dźwiękowych, symbolizmu
fonetycznego, muzyki i ikoniczności.

Kaluli
Feld zaczął nagrywać wszystko, ale nic z tego nie było specjalnie inscenizowane. Nagrywał
intymność dnia codziennego. Za inspiracją Jean Rouch stopniowo zaczął uprawiać field
recording z pierwszej ręki nie ukrywając na nagraniach swojej obecności.

- dźwięk i wzory społeczne

- relacje między emocjami a formami dźwiękowymi, strukturą i ich organizacją
- zażyłość i społeczność w dźwięku
- współobecność akustyczna i interakcje pomiędzy ludźmi a lasem, głosem a ćwiekiem
otoczenia
- wytwarzanie dźwięku jako wytwarzanie miejsca

INNI ANTROPOLODZY DŹWIĘKU

etnografia, ekologia muzyki, dźwięk, głos

- Ellen Basso (1985)
- Charlie Keil (1979)
- Tony Seeger (1988)
- Denis Tedlock (1983)
- Greg Urban (1991)
- Hugo Zemp (1978, 1979)

2
 dr Agata Stanisz. Antropologia dźwięku. Zajęcia nr 11_050511

dźwięki lasów tropikalnych

- Marina Roseman (1991, 1995)
- Yoichi Yamando (1997)
- Manolete Mora (1987, 1997)
- Paul Stoller (1989): dźwięk jako bardziej zmysłowe podejście do etnografii

Dzwony
- dźwięk sam w sobie oraz dźwięk w relacji do tekstu i obrazu\
- społeczna historia dzwonów: relacja między dzwonami, muzyką, przestrzenią, społecznością

Feld S., Interview with Steven Feld on Rainforest Soundwalks, rozmowę

przeprowadził C. Plombini, [online] [Dostęp 01.04. 2011], dostępny w Internecie:
http://www.acousticecology.org/writings/palombini.html (ss.3)

- soundwalk: intencjonalne słuchanie w ruchu

- nagrania: nagrania nie odpowiadają długości trwania fizycznego spaceru i nie są stałą
wędrówka z mikrofonem
- soundwalki w lesie tropikalnym: różne lokalizacje, różne pory dnia
- sounwalk ma miejsce w głowie i ciele, to sposób słuchania otoczenia ze szczególną uwagą; to
nie tylko kompozycja czasu i przestrzeni, ale także historia słuchania;
- soundwalk jest akustemologią: jest dźwiękowym poznawaniem miejsca, jest uczestniczeniem
w słyszeniu, sposobem absorpcji świata

dwa rodzaje dźwięków:

- dźwięk terenowy
- dźwięk ustrukturyzowany: narracyjny lub nienarracyjny, werbalny lub niewerbalny

Antropologia dźwięku jest odpowiedzią na pojęcie antropologii muzyki. Etnomuzykolodzy

sztucznie oddzielają od siebie dźwięk określany na zachodzie jako muzyka od innych

3
 dr Agata Stanisz. Antropologia dźwięku. Zajęcia nr 11_050511

dźwięków, zwłaszcza środowiskowych i ludzkich. Feld wskazuje na relację pomiędzy

płakaniem i zawodzeniem u Kaluli a śpiewem ptaków, na relację, która jest centralna dla
zrozumienia słyszenia i poznawania świata poprzez dźwięk u Kaluli. Antropologia dźwięku
łączy akustyczną formę ze społecznymi, kulturowymi i historycznymi znaczeniami.
Koncentruje się na wytwarzaniu dźwięku: na jego źródłach i podmiotach sprawczych oraz na
recepcji dźwięku (kto słyszy i jak to coś jest słyszane).

***

Feld jest także zainteresowany tym, w jaki sposób struktura dźwięków odzwierciedla
strukturę społeczną; tym na ile zróżnicowanie dźwięków wpływa na zróżnicowanie społeczne
oraz ideologiami reprezentowanymi przez producentów dźwięków i przypisywanym
procesami wytwarzania dźwięków

- kto może wytwarzać dźwięki, muzykę i kto może ją interpretować?

- w jaki sposób nabywane są kompetencje producenta i słuchacza dźwięków?
- czy istnieje stratyfikacja zdolności i wiedzy odnoszącej się do dźwięków? Jak jest
sankcjonowana, rozpoznawana i podtrzymywana?
- jak jest różnica między produkcją a recepcją dźwięków?
- jakie są różnice pomiędzy kolektywnymi i indywidualnymi formami ekspresji?
- jakie są autorytety legitymizujące dźwięk i jego znaczenie?
- kto wartościuje dźwięk?
- jak formy ekspresji poprzez dźwięk są dystrybuowane wegług wieku, płci, statusu
społecznego?
- co robią dźwięki?