jb

jacekfoo@gmail.com
17 czerwca 2007

0
Ze strony http://85000i.googlepages.com/.
0
Na licencji: Creative Commons Uznanie autorstwa-U»ycie niekomercyjne 2.5 Polska,
tekst licencji na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.5/pl/
0
Staraªem si¦ »eby praca byªa adekwatna. Bª¦dy na pewno s¡. Nie odpowiaam za efekty
jej u»ycia

1
SPIS TRE‘CI 2

Spis tre±ci
1 Koncepcje ontologii 3
2 Podstawowe poj¦cia ontologii 3
2.1 Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.2 Byt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2.2 Byt jako stawanie si¦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc) . . . . . . 4
2.2.4 Byt jako substancja (ousia) . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2.5 Byt jako mo»liwo±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia . . . . . . . 4
2.3 rzecz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.4 Substancja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.5 Cecha, wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.6 Jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.7 Istnienie jako wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3 Konteksty istnienia 6
3.1 Konteksty istnienia II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3.2 Kryteria istnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

4 Substancja 6
4.1 Monizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.2 dualizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
4.3 pluralizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
4.4 Rodzaje substancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

5 Zwrot Kartezja«ski 7
5.1 Idealizm 6= realizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

6 Materializm 8
6.1 Materializm zykalistyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
6.2 Materializm emergentystyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1 KONCEPCJE ONTOLOGII 3

1 Koncepcje ontologii
Filoza pierwsza Bada Byt jako byt
Arystoteles; Tomasz; Kartezjusz; Spinoza; Leibnitz
Teoria ±wiata realnego Poszukiwante prawdziwie istniej¡cej  przenik-
ni¦cie do struktury warunkuj¡cej ±wiat poznawalny.
Grecy; Lukrecjusz; Okcham; Bruno; Leibnitz; Hegel

Supernaturalna metazyka Jak wy»ej, ale ta podstawa jest supernatu-

ralna i ponad. Niezale»na od nauki
Augustyn; Bonawentura; Leibnitz; Hegel

Filoza zdrowego rozs¡dku Zdrowy rozs¡dek (te» j¦zyk) odwzorowuje

prawdziw¡ natur¦ ±wiata.
Moore; Wittgenstein
Filozoa ±wiadomo±ci Wszelki byt jest ±wiadomo±ci¡. Zatem ontologia to
badanie u±wiadamiania bytu.
Berkeley, Kant, Ayer
Analiza j¦zyka Je±li j¦zyk powstaª z kontaktu ze ±wiatem, to oddaje jego
struktur¦.
Wittgenstein; Quine
Jako wyró»niony dziaª logiki formalnej Le±niewski, Tarski, Quine

2 Podstawowe poj¦cia ontologii

2.1 Przedmiot
Co± co jest jakie±.

Przedmiot ma przynajmniej jedn¡ cech¦.

2.2 Byt
i Byt ⇐⇒ Przedmiot

ii Byt ⇐⇒ Wszystko (Spinozja«skie)

iii Okre±lenie pewnego (bytowego) aspektu bytu w sensach i i ii jako fun-

duj¡cego bytowo±¢ w ogóle
2 PODSTAWOWE POJ†CIA ONTOLOGII 4

2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢

twórca  Parmenides. Dwa poj¦cia kluczowe: niepodzielny, niezmienny,
czysty byt i nie-byt. Byt jest nie-bytem!-> wszystko co jest, jest bytem
[my±le¢ i by¢ jest tym samym]
Nawi¡zania: Hegel: to»samo±¢ bytu i niczego jest podstawow¡ przesªank¡
i zasad¡ rzeczywisto±ci

2.2.2 Byt jako stawanie si¦

twórca  Heraklit. By¢ = stawa¢ si¦ [mechanizm nieustannego ruchu
 motorem zmian s¡ wewn¦trzne sprzeczno±ci, które znosz¡ si¦ nawzajem w
ramach nadrz¦dnej jedno±ci]

2.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc)

twórca  Platon. Bytem rzeczywi±cie bytuj¡cym jest idea [jedno±¢ idei]
Statyczna koncepcja bytu zostaje zast¡piona koncepcj¡ jego dynamiczno±ci
(byt = moc, siªa, mo»no±¢); koncepcja niebytu relatywnego  je±li bytem jest
spoczynek, niebytem jest ruch etc.

2.2.4 Byt jako substancja (ousia)

twórca  Arystoteles. Cztery rozumienia bytu: 1) byt jako co± nie posia-
daj¡ce istnienia ( b r a k ) 2) byt jako ruch (przej±cie z mo»no±ci do aktu) 3)
byt przypadªo±ci (zale»ny od innego bytu) 4) byt jako substancja (w samym
sobie posiada fundament swej bytowo±ci)-> byt w podstawowym znaczeniu
tego sªowa! Jest bytem indywidualnym; w przypadku substancji material-
nych zasad¡ jednostkowienia jest tzw. materia pierwsza, czysta mo»no±¢.

2.2.5 Byt jako mo»liwo±¢

twórca  Awicenna. gwarancj¡ to»samo±ci bytu  jego istota; cech¡ istoty
jest niesprzeczno±¢, niesprzeczno±¢ sprawia, »e byt - taki, a nie inny - jest
w ogóle mo»liwy ; mo»liwe zawsze jest czym± i odpowiada mu jakie± poj¦cie
istnienie  przypadªo±¢ substancji (st¡d przygodno±¢ ka»dego istniej¡cego
bytu)

2.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia

- byt jako pierwszy przedmiot poznania - intelektualno±¢ poznania bytu
twórca  ±w.Tomasz z Akwinu
2 PODSTAWOWE POJ†CIA ONTOLOGII 5

2.3 rzecz
Podzbiór przedmiotów b¦d¡cych samoistnymi bytowo.
Reizm: przedmiot ⇐⇒ rzecz.

2.4 Substancja
• Ogólny podziaª

Substancja = Rzecz Autonomiczny przedmiot

Substancja = Jedno±¢ Co± co jest proste i jest jedno±ci¡.
• Spinoza

Subsatncja = Byt absolutny Samoistny itepe.

• Arystoteles

Konkretne indywiduum
Co± samoistnego
Podªo»e zmian

2.5 Cecha, wªasno±¢

Co± co jest orzekane o czym±. Niesamoistne.

cechy wewn¦trzne bezwzgl¦dne

cechy zewn¦trzne wzgl¦dne

cechy konieczne Ko« z konieczno±ci jest koniem.

cechy nieokonieczne Ko« przypadªo±ciwo jest gniady.

2.6 Jest
równowa»ne ∈ Sokretes jest lozofem
równowa»ne ⊂ Czªowiek jest Ssakiem
równowa»ne ≡ Odys jest ulissesem
równowa»ne ∃ Jest wielu dobrych logików.

2.7 Istnienie jako wªasno±¢

istnienie jest ∼ cech¡ ±w. Anzelm; ±w. Tomasz
istnienie jest koniecznym warunkiem cech Kant
3 KONTEKSTY ISTNIENIA 6

3 Konteksty istnienia
Nurt kantowski szuka kontekstu w którym co± istnieje  je±li co± istnieje
to jest w czym± ufundpwane.

i Materialistycznie  istnienie to bycie w kontek±cie czsoprzestrzennym

ii Subiektywnie  istniene to bycie postrzeganym

iii Transcendentalnie  Reczy istniej¡ce istniej¡ dzi¦ki aktywno±ci pod-

miotu poznaj¡cego

W marksi¹mie rzeczy istnieja w kontek±cie zªo»onym z przydrody i kul-

tury.
W Hegli¹mie mamy ducha.

3.1 Konteksty istnienia II

i w przestrzeni

ii w czasie

iii w czasopzrestzreni

iv w swiadomo±ci czªowieka

v w ±wiadomo±ci spoªecznej

vi w jezykach naukowych (obiekty teoretycznye)

vii w uwtorach literackich

3.2 Kryteria istnienia

1. Zmysªem wewn¦trznym

2. Zmysªem zewn¦trzynym

3. Przez wnioskowanie redukcyjne (istnienie modeli)

4. Konstruowalno±¢ (matematyka)

4 Substancja
4.1 Monizm
Istnieje jedna substancja. Wszystko jest tylko jej modykacj¡.
Plotyn; Spinoza;
5 ZWROT KARTEZJA‹SKI 7

genetyczny Wszystko wywodzi si¦ z jednego korzenia. Mo»e istnie¢ duch,

ale wywodzi si¦ on z materii.

aktualny Istota wszystkich bytów jest ta sama.

4.2 dualizm
Istniej¡ dokªadnie dwie ró»ne substancje.
Kartezjusz;

4.3 pluralizm
Istniej¡ przynajmniej dwie ró»ne substancje. Dziedziny te si¦ stykaj¡
(czasem nawet na siebie oddziaªuj¡), ale »adna nigny nie przechodzi w »adn¡
inn¡.
Leibnitz;

4.4 Rodzaje substancji

Materia Atomy; ogie«;
Duch Demiurg, dusza;
Bóg Niesprzeczny, idealny, byt ª¡cz¡cy w sobie wszystko.
Rzecz konkretna synolon
∞

±wiadomo±¢ Fichte; percepcja Hegla;

idea absolutna hegla

5 Zwrot Kartezja«ski
Przed Kartezjuszem ludzie rozwa»ali my±lenie jako akt poznawczy  sam
Kartezjusz nadaª mu rang¦ substancji.

5.1 Idealizm 6= realizm

i Subiektywny

a transcendentalny (Kantowski)  ±wiat jest konstrukcj¡ umysªu, który

nie jest w stanie pozna¢ ±wiata istniej¡cego niezale»nie  ±wiata rzeczy
samych w sobie.
6 MATERIALIZM 8

b immanentny (Berkeley)  sposób, w jaki spostrzegam przedmioty, za-

le»ny jest od mojego stanu, od narz¦dzi, którymi si¦ posªuguj¦ oraz od
innych czynników zewn¦trznych wzgl¦dem samego postrzegania. Skoro
tak, to jego przedmiotem jest moje wªasne wra»enie.

ii Obiektywny (Heglowski)  Istnieje obiektywny niematerialny ±wiat.

iii Poj¦ciowy  Plato«ski.

6 Materializm
Tym co istnieje jest materila.

Materializm substancjalistyczny Tym co istnieje jest pierwotnie nieokre-

±lona materia prima.

Materializm atrybutywistyczny Tym co istnieje jest znana nam trójwy-

miarowa materia.

naturalistyczny Wszystko jest sprowadzalne do nauk przyrodniczych

mechanistyczny (wulgarny) Wszystko da si¦ opisa¢ jako sum¦ cz¡stek
elementarnych. Do opisu zachowania czegokolwiek starczy znajomo±¢
praw zyki.

dialektyczny Realizm + emergentyzm +

6.1 Materializm zykalistyczny

Istniej¡ wyª¡cznie obiekty (zdarzenia, procesy) zyczne, natomiast wszel-
kie zªo»one obiekty (zdarzenia, procesy) biologiczne, spoªeczne, psycholo-
giczne, ±wiadomo±ciowe skªadaj¡ si¦ caªkowicie z tego, co zyczne i dadz¡
si¦ wyja±ni¢ w kategoriach wªasno±ci i prawidªowo±ci zykochemicznych.
Behawioryzm skrajny gªosi, »e wszelkie procesy, stany i zdarzenia uwa-
»ane za umysªowe, psychiczne, wewn¦trzne mog¡ by¢ wyja±nione w katego-
riach wªasno±ci organizmów i ich zachowa« w otoczeniu zewn¦trznym. Pro-
cesy biologiczne i neurozjologiczne organizmów s¡ zªo»onymi procesami -
zykochemicznymi.
Teoria stanu centralnego  caªkowita identyczno±¢ stanów umysªowych
(uznanych wbrew behawioryzmowi za stany wewn¦trzne organizmu) z zy-
kochemicznym stanem centralnego ukªadu nerwowego. Teoria identyczno±ci
procesów umysªowych z procesami umysªowymi (Armstrong).
6 MATERIALIZM 9

6.2 Materializm emergentystyczny

Jako±ciwo nowe zdarzenia pojawiaj¡ si¦ w ukªadzie; nie maj¡ one ko-
relacji z jego histori¡; sam fakt pojawienia si¦ tych zdarze« jest równie»
nieprzewidywalny.
Zjawiska emergentne

Powstanie »ycia

Wªasno±ci pochodne przedmiotów

Nowe rodzaje procesów