Raport Impact Czerwiec 2010

Raport na temat wpływu przygotowań
i organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej UEFA EURO 2012TM
na gospodarkę Polski
przygotowany na zlecenie spółki celowej

Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o.
Opracowanie pod redakcją:

Jakuba Borowskiego
Zespół autorski:
Dr Jakub Boratyński, Uniwersytet Łódzki
Dr Jakub Borowski, Szkoła Główna Handlowa
Adam Czerniak, Szkoła Główna Handlowa
Paweł Dykas, Uniwersytet Jagielloński
Prof. dr hab. Mariusz Plich, Uniwersytet Łódzki
Prof. dr hab. Tomasz Tokarski, Uniwersytet Jagielloński
Doradca naukowy:
Prof. dr hab. Ryszard Rapacki, Szkoła Główna Handlowa
Warszawa, czerwiec 2010 r.

Spis treści 2
Synteza 12
Wstęp 21
Rozdział 1. Główne kanały wpływu UEFA EURO 2012TM na polską 24

gospodarkę
1.1. Wstęp 24
1.2. Wpływ największych imprez sportowych na gospodarkę – 27

doświadczenia międzynarodowe
1.3. Bezpośrednie i pośrednie makroekonomiczne efekty organizacji UEFA 34

EURO 2012TM
1.4. Efekty przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową 36

związanego z organizacją UEFA EURO 2012TM
1.5. Podsumowanie 41
Rozdział 2. Wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na przychody z 44

turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020
2.1. Wstęp 44
2.2. Przyjęte założenia makroekonomiczne na lata 2009-2020 46
2.2.1. Struktura konsumpcji turystów zagranicznych 46
2.2.2. Inflacja 49
2.2.2.1. Inflacja w Polsce, strefie euro i USA 49
2.2.2.2. Dynamika cen poszczególnych kategorii wydatków turystycznych 50
2.2.3. Kurs walutowy 51
2.2.3.1. Model BEER 51
2.2.3.2. Model PEER 54
2.2.3.3. Założenia dotyczące kursów EURPLN i USDPLN w latach 2009-2020 54
2.2.3.4. Kurs USDPLN zgodny z regułą parytetu siły nabywczej 56
2
2.2.4. Wysokość wydatków turystów zagranicznych w latach 2009-2020 58
2.2.4.1. Analiza panelowa 58
2.2.4.2. Prognoza wydatków turystów zagranicznych 62
2.3. Efekty krótkoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 63
2.3.1. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce 64
2.3.1.1. Liczba meczów i wykorzystanie miejsc stadionowych 65
2.3.1.2. Dystrybucja biletów 68
2.3.1.3. Liczba i długość pobytu kibiców stadionowych w podziale na grupy 72
2.3.2. Wydatki zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości 76

UEFA EURO 2012™ w Polsce
2.3.3. Liczba i wydatki gości w strefach kibica 82
2.3.4. Efekty wypierania 85
2.3.4.1. Rezerwacje i udzielone noclegi kibicom i gościom UEFA EURO 2012™ 87

w Polsce
2.3.4.2. Kwantyfikacja efektu wypierania w przypadku organizacji UEFA EURO 90

2012™ w Polsce
2.3.5. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w 92

związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w skali kraju i z
podziałem na województwa
2.4. Efekty długoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 96
2.4.1. Efekt wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących 97

rozgrywki UEFA EURO 2012™
2.4.2. Efekt poprawy wizerunku Polski jako docelowego miejsca 99

wypoczynku turystycznego
2.4.2.1. Wskaźnik NBISM jako wyznacznik atrakcyjności turystycznej w Polsce i 100

wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na jego wartość
2.4.2.2. Analiza panelowa 102
2.4.3. Dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w Polsce z tytułu 105

zwiększenia atrakcyjności turystycznej Polski w skali kraju i z podziałem
na województwa
2.5. Wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w 107

latach 2012-2020
3
Rozdział 3. Wyniki symulacji na podstawie dynamicznego modelu 115

równowagi ogólnej CGE
3.1. Wstęp 115
3.2. Uzasadnienie wyboru narzędzia 115
3.2.1. Modele empiryczne w ekonomii 115
3.2.2. Modele wielosektorowe 116
3.2.3. Wpływ wielkich wydarzeń sportowych na gospodarkę – przegląd 117

metod badawczych
3.3. Wyniki symulacji i porównanie z wynikami dla innych krajów 123
3.3.1. Podstawowe założenia scenariuszy symulacyjnych 123
3.3.2. Makroekonomiczne efekty UEFA EURO 2012™ w Polsce 128
3.3.3. „Efekty EURO” według źródeł 131
3.3.3.1. Infrastruktura transportowa 132
3.3.3.2. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 134
3.3.3.3. Stadiony, centra pobytowe oraz budżet UEFA 135
3.3.3.4. Turystyka 136
3.3.4. Wpływ przygotowań do ME na branżę budowlaną 137
3.3.5. Porównanie wyników symulacji z rezultatami dla innych krajów 138
3.4. Założenia i wyniki symulacji na tle bieżącej sytuacji 142

makroekonomicznej
3.4.1. Szacunki luki popytowej a założenia symulacji 142
3.4.2. Efekty wypierania – wyniki symulacji 145
3.4.3. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych a dług publiczny 146
4
Rozdział 4. Wpływ UEFA EURO 2012TM na PKB w województwach 154
4.1. Wstęp 154
4.2. Efekty wydatków związanych z UEFA EURO 2012TM 154
4.3. Efekty wydatków z budżetu UEFA 160
4.4. Efekty napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych 160
4.5. Efekty wydatków turystów zagranicznych 161
4.6. Skumulowane efekty 162
Załącznik A. Wpływ infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną 173

produktywność czynników produkcji i PKB w
województwach
A.1. Wstęp 173
A.2. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy i wydajności 173

pracy
A.3. Oszacowania łącznej produkcyjności czynników produkcji w 178

województwach i jej przestrzenne zróżnicowanie
A.4. Oddziaływanie infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną 184

produktywność czynników produkcji
A.5. Podsumowanie 192
Załącznik B. Charakterystyka modelu CGE – podstawowe 193

mechanizmy i założenia symulacji
B.1. Model CGE dla Polski – podstawowe fakty 193
B.1.1. Typ modelu i poziom dezagregacji 193
B.1.2. Produkcja 194
B.1.3. Popyt 195
B.1.4. Ceny 195
B.1.5. Dochody 196
B.1.6. Dynamika modelu 196
5
B.1.7. Technika rozwiązywania 197
B.1.8. Baza danych i kalibracja parametrów 197
B.1.9. Rozwiązanie bazowe i scenariusz „EURO” 198
B.2. Oddziaływanie UEFA EURO 2012™ – podstawowe mechanizmy 199

ekonomiczne
B.2.1. Rola potencjału gospodarczego 199
B.2.2. Rezultaty przyspieszenia inwestycji 200
B.2.3. Optymalizacyjne zachowania podmiotów gospodarczych 202
B.2.4. Kształtowanie się cen 206
B.2.5. Deficyt sektora finansów publicznych 208
B.2.6. Źródła oszacowań parametrów modelu 210
B.2.7. Rola założeń 210
B.3. Podsumowanie 212
Załącznik C. Scenariusze symulacyjne 215
C.1. Wprowadzenie 215
C.2. Przychody z turystyki zagranicznej 216
C.3. Nakłady inwestycyjne związane z UEFA EURO 2012™ 218
C.3.1. Wielkość nakładów inwestycyjnych 218
C.3.2. Rozkład nakładów inwestycyjnych 225
C.4. Ustalenie parametrów siły i oddziaływania TFP 228
C.5. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne 232
C.6. Podsumowanie 234
Bibliografia 237
6
Spis wykresów
1.1. Relacja PKB per capita w kraju organizującym Mistrzostwa Europy w 30

Piłce Nożnej do PKB per capita w trzech najbogatszych krajach
europejskich
1.2. Gęstość sieci drogowej w wybranych krajach UE w 2007 r. 38
1.3. Gęstość sieci autostradowej w wybranych krajach UE w 2007 r. 38
1.4. Transport drogowy w wybranych krajach UE w 2007 r. 38
1.5. Stan dróg krajowych w Polsce 38
1.6. Stan dróg publicznych zarządzanych przez samorządy wojewódzkie i 38

powiatowe
1.7. Krajowy transport kolejowy w Polsce i innych krajach UE 38
1.8. Czynniki najbardziej zniechęcające do podjęcia inwestycji w Polsce w 40

2007 r.
1.9. Oceny wybranych czynników klimatu inwestycyjnego w 2009 r. 40
2.1. Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce w latach 2005- 47

2015
2.2. Średnioroczna inflacja CPI oraz wskaźnik cen dóbr turystycznych w 51

Polsce w latach 1999-2020
2.3. Kursy równowagi oraz nominalny kurs złotego do euro w latach 2000- 56
2012
2.4. Kurs złotego do dolara w ujęciu nominalnym i wg parytetu siły 57

nabywczej 2004-2020
2.5. Dzienne wydatki turystów zagranicznych na osobę w latach 1999-2020 63
2.6. Podział biletów na mecze UEFA EURO 2012™ organizowane w Polsce 71

pomiędzy kibiców krajowych i kibiców zagranicznych
2.7. Struktura dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w latach 108

2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce
3.1. Tempo wzrostu PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 129
3.2. PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 129
3.3. Zatrudnienie – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 131
7
3.4. Źródła skumulowanego wzrostu PKB w scenariuszu podstawowym 132
3.5. Przyrost PKB na skutek zwiększenia napływu turystów zagranicznych 137
3.6. Produkcja budowlano-montażowa – odchylenia od scenariusza "bez 138

EURO"
3.7. Luka popytowa w Polsce w latach 2002-2011 142
3.8. Efekty wypierania – odchylenia zmiennych od scenariusza „bez EURO” 145
3.9. Deficyt sektora finansów publicznych – odchylenia od scenariusza „bez 147

EURO”
3.10. Wpływy podatkowe – odchylenia od scenariusza „bez EURO” 147
3.11. Dług sektora finansów publicznych w relacji do PKB – odchylenia od 148

scenariusza „bez EURO”
A.1. Wydajność pracy i techniczne uzbrojenie pracy w województwach w 178

latach 1995-2006
B.1. Efekty przyspieszenia 201
C.1. Struktura nakładów związanych z UEFA EURO 2012TM 224
C.2. Scenariusze zmian wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych 234
Spis tablic
1.1. Wpływ wybranych międzynarodowych imprez sportowych 33

organizowanych w latach 2000-2012 na PKB w krajach goszczących
2.1. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla wielkości 61

wydatków na jednego przyjezdnego w USD jako zmiennej objaśnianej
2.2. Założony rozdział organizacji poszczególnych spotkań UEFA EURO 65

2012™ pomiędzy polskie miasta
2.3. Całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych na meczach UEFA 66

EURO 2012™ w Polsce
2.4. Wykorzystanie miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO 2012™ w 68

Polsce
2.5. Dystrybucja biletów na mecze w Polsce pomiędzy poszczególne grupy 70
8
kibiców w procentach oraz wg liczby zajętych miejsc
2.6. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce w podziale 74

na grupy
2.7. Liczba pozostałych gości zagranicznych UEFA EURO 2012™ w Polsce 75
2.8. Wysokość wydatków zagranicznych kibiców stadionowych i 82

pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce
2.9. Liczba i wydatki gości w strefach kibica 84
2.10. Udzielone i zarezerwowane noclegi w pokojach hotelowych w Polsce 89

przez kibiców krajowych i zagranicznych w trakcie UEFA EURO 2012TM
2.11. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z 93

organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce
2.12. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla liczby turystów 104
zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek
3.1. Scenariusze symulacyjne – odchylenia od scenariusza „bez EURO” 127
3.2. Skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM w roku 2020 (całkowity przyrost 130
w latach 2008-2020)
3.3. Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce 139
4.1. Regionalne zróżnicowanie wydatków infrastrukturalnych związanych z 155

UEFA EURO 2012TM
4.2. Mnożniki wydatków transportowych i pozostałych wydatków 157
4.3. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wydatków 159

infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM
4.4. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek napływu 161

bezpośrednich inwestycji zagranicznych
4.5. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wzrostu wydatków 162

turystów zagranicznych
4.6. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek 163

organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym

organizacji UEFA EURO 2012TM (w % wzrostu PKB) w wariancie
podstawowym

organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie optymistycznym
9
organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie pesymistycznym
4.10. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji 167

UEFA EURO 2012TM (w złotych)

UEFA EURO 2012TM jako procent PKB per capita
A.1. Parametry regionalnej funkcji wydajności pracy 181
A.2. Wybrane wskaźniki przestrzennego zróżnicowania technicznego 184

uzbrojenia pracy, wydajności pracy i TFP w latach 1995-2006
A.3. Wpływ infrastruktury drogowej na łączną wydajność czynników 186

produkcji
A.4. Wpływ infrastruktury kolejowej na łączną wydajność czynników 189

produkcji
A.5. Wpływ zbudowania 100 km autostrad, 100 km dróg ekspresowych oraz 191
100 km linii kolejowych na PKB w województwach
C.1. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki 217

zagranicznej w latach 2012-2020
C.2. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki 217

zagranicznej w latach 2012-2020 w województwach
C.3. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 219

2012™ wg obszaru merytorycznego i związku z UEFA EURO 2012™
C.4. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 222

2012™: Masterplan i scenariusz podstawowy
C.5. Działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: scenariusze 225

dotyczące planowanych nakładów inwestycyjnych w sektorach
gospodarki
C.6. Rozkład nakładów związanych z UEFA EURO 2012™ w scenariuszach 227

przyspieszenia i „bez EURO”
C.7. Scenariusze rozkładu przyspieszenia nakładów inwestycyjnych 228
C.8. Wyniki estymacji równania TFP 231
C.9. Oszacowanie efektów TFP dla potrzeb symulacji 232
10
Spis map
2.1. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w związku z 95

przyjazdem kibiców zagranicznych na UEFA EURO 2012™ w Polsce
2.2. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 106

2013-2020 w Polsce związanych ze wzrostem wskaźnika NBISM w
kategorii turystyka o 0,8 pkt.
2.3. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 109

2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce

organizacji UEFA EURO 2012TM

UEFA EURO 2012TM
A.1. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy w latach 175

1995-2006
A.2. Regionalne zróżnicowanie wydajności pracy w latach 1995-2006 177
A.3. Regionalne zróżnicowanie TFP w latach 1995-2006 182
Spis diagramów
1.1. Efekty gospodarcze organizacji UEFA EURO 2012™ 36
2.1. Wpływ organizacji imprez masowych na decyzje turystyczne rezydentów 86

i nierezydentów
2.2. Etapy podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów turystycznych 97
2.3. Ranking marek wg Anholt-GfK Roper NBISM 2008 w kategorii „Turystyka” 101
A.1. Sieć pociągów intercity i ekspresowych w Polsce w 2009 r. 189
11
Synteza
 W dniu 18 kwietnia 2007 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Unii Piłkarskiej
(UEFA) podjął decyzję o przyznaniu Polsce i Ukrainie praw do organizacji
Mistrzostw Europy (ME) w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012TM . Decyzji tej
towarzyszyły w Polsce oczekiwania, że organizacja tak znaczącej
międzynarodowej imprezy sportowej przyczyni się m.in. do przyspieszenia
rozwoju gospodarczego Polski. Największe nadzieje wiązano z rozbudową
i modernizacją istniejącej infrastruktury transportowej (dróg, kolei, lotnisk,
transportu miejskiego) i wzrostem nakładów na infrastrukturę sportową,
skierowanych głównie na budowę bądź rozbudowę stadionów piłkarskich
w miastach goszczących (Chorzowie, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu,
Warszawie i Wrocławiu). Ponadto powszechne było oczekiwanie, że
organizacja UEFA EURO 2012TM spowoduje wzrost przychodów z turystyki
zagranicznej zarówno w 2012 r., jak i w latach kolejnych, do czego
przyczynią się rozbudowa bazy hotelowej i rekreacyjno-kulturalnej oraz
umocnienie wizerunku Polski jako kraju przyjaznego i atrakcyjnego dla
turystów zagranicznych.
 Celem niniejszego raportu, przygotowanego na zlecenie spółki celowej
Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o., jest identyfikacja głównych
kanałów oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę oraz
ilościowa ocena tego wpływu w latach 2008-2020. Tak zakreślone ramy
czasowe analizy pozwalają ocenić pełne, zarówno krótko-, jak i
długofalowe makroekonomiczne skutki organizacji ME.
 Gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO 2012TM można podzielić na
bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie obejmują: krótkookresowy
wzrost przychodów z turystyki zagranicznej związany z napływem kibiców i
gości w okresie trwania UEFA EURO 2012TM, zwiększenie nakładów
inwestycyjnych na infrastrukturę sportową, turystyczną i transportową oraz
krótkookresowy wzrost popytu związany z wydatkami na organizacyjną
stronę przedsięwzięcia, finansowanymi z budżetu operacyjnego UEFA.
12
 Do efektów pośrednich organizacji UEFA EURO 2012TM zaliczyć można
zwiększenie atrakcyjności turystycznej kraju i związany z tym
długookresowy wzrost liczby turystów i konsumpcji turystycznej („efekt
barceloński”), wzrost produktywności gospodarki, będący wynikiem
ilościowej i jakościowej poprawy stanu infrastruktury transportowej,
zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych oraz wzrost atrakcyjności
inwestycyjnej kraju, prowadzący do zwiększonego napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i dodatkowego wzrostu
potencjału gospodarczego.
 Wśród analizowanych w raporcie bezpośrednich i pośrednich efektów
UEFA EURO 2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują
inwestycje w infrastrukturę transportową i powiązane z nimi zwiększenie
produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Można oczekiwać, że efekty te będą relatywnie silne w porównaniu z
dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych, którzy
dysponowali znacznie bardziej rozwiniętą niż w Polsce infrastrukturą
drogową, kolejową, lotniskową i miejską. Organizację UEFA EURO 2012TM
można zatem postrzegać jako „pozytywny wstrząs zewnętrzny”. Jego
efektem będzie trwałe podniesienie poziomu produktywności i PKB w
Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw nastąpiłoby zapewne
znacznie później.
 Analizowane w raporcie gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO
2012™ ujęto w trzy scenariusze – podstawowy (najbardziej
prawdopodobny), optymistyczny i pesymistyczny. Podejście to
odzwierciedla niepewność związaną z niektórymi efektami ME. Uzyskane
wyniki dla wymienionych scenariuszy porównywane są z tzw.
scenariuszem bazowym, zakładającym, że ME nie są w Polsce
organizowane (scenariusz „bez EURO” - BE).
 W scenariuszu podstawowym liczba turystów zagranicznych, którzy
przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z UEFA EURO 2012™,
wyniesie 820,8 tys., z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż jeden
13
dzień. Stanowi to 35,7% rocznej liczby turystów, jacy przyjechali w 2008 r.
do 4 miast, które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej.
 Wzrost przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. wyniesie w wariancie
podstawowym 768 mln zł w cenach stałych z 2008 r (844,9 mln zł w
cenach bieżących). W ramach tego efektu 25,8% łącznych przychodów
będą stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców stadionowych,
37,6% wydatki pozostałych zagranicznych kibiców zasiadających na
stadionach (sponsorów i VIPów), a 32,6% wydadzą w Polsce kibice
zagraniczni bez biletów na stadion, którzy będą oglądali mecze w
strefach kibica.
 Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce może - poprzez
umocnienie wizerunku naszego kraju jako miejsca atrakcyjnego
turystycznie - przyczynić się do znaczącego wzrostu przyjazdów turystów
zagranicznych w celach wypoczynkowych („efekt barceloński”). Sprzyjać
temu będzie również rozwój bazy turystycznej oraz przyspieszenie
nakładów na infrastrukturę transportową, wymuszone organizacją ME. W
scenariuszu podstawowym założono, że atrakcyjność turystyczna Polski
mierzona wskaźnikiem Anholt-GfK Roper NBI SM w kategorii turystyka
wzrośnie o 0,8 pkt. na skutek organizacji UEFA EURO 2012™, czyli do
poziomu odpowiadającego atrakcyjności Węgier. W rezultacie roczny
napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek do
Polski zwiększy się o 489 tys. osób. Przyrost ten spowoduje zwiększenie
przychodów z turystyki międzynarodowej w Polsce w latach 2013-2020 o
4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008 r. Efekt ten ponad 5-krotnie
przewyższy krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej w
czerwcu 2012 r. związany z napływem kibiców do Polski.
 W scenariuszu podstawowym łącznie w latach 2012-2020 przychody z
turystyki zagranicznej w wyniku organizacji UEFA EURO 2012™ powinny
wzrosnąć o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy
roczny wzrost nastąpi w 2012 r. dzięki przyjazdom kibiców i gości
zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie
pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach
14
2012-2020 wyniosą 1,1 mld zł, a w wariancie optymistycznym ukształtują
się one na poziomie 6,0 mld zł.
 W ujęciu regionalnym największe korzyści z organizacji UEFA EURO 2012™ -
w postaci dodatkowych przychodów z turystyki międzynarodowej w
latach 2012-2020 - odniosą zarówno województwa goszczące rozgrywki
(np. województwo mazowieckie - 1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r. w
wariancie podstawowym), jak i inne województwa zyskujące na wzroście
atrakcyjności turystycznej Polski (np. zachodniopomorskie i małopolskie -
po 0,8 mld zł). Najsłabiej organizacja Mistrzostw wpłynie na przychody z
turystyki zagranicznej w województwach świętokrzyskim (wzrost o 27 mln
zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).
 Analiza makroekonomicznych efektów organizacji UEFA EURO 2012™
w Polsce opiera się na zastosowaniu dynamicznego modelu równowagi
ogólnej (CGE – computable general equilibrium). Modele tego typu
uznawane są obecnie za najlepsze narzędzie analityczne w przypadku
badania wpływu na gospodarkę wielkich wydarzeń sportowych, m.in. ze
względu na szczegółowy poziom opisu gospodarki (dezagregacja
według gałęzi i sektorów instytucjonalnych). Ponadto, w porównaniu
z konkurencyjnym podejściem opartym na metodach input-output,
model CGE pozwala pełniej ująć nie tylko korzyści, ale i koszty
wydarzenia, dzięki uwzględnieniu ograniczeń dostępnych w gospodarce
zasobów.
 Głównym impulsem ekonomicznym związanym z organizacją ME jest
przyspieszenie (przesunięcie w czasie) inwestycji w sferze infrastruktury
transportowej (drogi, koleje, transport miejski i lotniska), a także budowy
stadionów i centrów pobytowych. Scenariusze dla inwestycji oparto na
sporządzonym przez spółkę PL.2012 harmonogramie i założeniach
kosztowych dla projektów infrastrukturalnych i organizacyjnych
związanych z organizacją UEFA EURO 2012TM (Masterplan), a także
eksperckich opiniach co do przebiegu realizacji Masterplanu przed
rozpoczęciem UEFA EURO 2012TM. Scenariusz „bez EURO” przewiduje, że
bez bodźca związanego z Mistrzostwami inwestycje w infrastrukturę
15
transportową byłyby realizowane z wykorzystaniem funduszy unijnych w
latach 2008-2015. W przypadku pozostałych inwestycji związanych z
Mistrzostwami (stadiony i centra pobytowe) założono, że w scenariuszu BE
zostałyby one ukończone do roku 2020. Trzy analizowane warianty dla
inwestycji - podstawowy, pesymistyczny i optymistyczny - zakładają ich
przyspieszenie, choć w różnym stopniu, w porównaniu ze scenariuszem
„bez EURO”.
 Do scenariusza podstawowego przyjęto wielkość nakładów
inwestycyjnych w wysokości 81,3 mld zł. Na kwotę tę składają się nakłady
na infrastrukturę transportową obejmującą transport drogowy, miejski i
kolejowy oraz lotniska wynoszące 69,6 mld zł, koszt budowy stadionów na
poziomie 5,1 mld zł oraz nakłady na centra pobytowe, hotele i inne
projekty towarzyszące organizacji imprezy w kwocie 6,4 mld zł.
 Scenariusz pesymistyczny zakłada, że inwestycje zostaną zrealizowane na
poziomie o 28,2% niższym niż w scenariuszu podstawowym. Z kolei
scenariusz optymistyczny zakłada ukończenie wszystkich przedsięwzięć
inwestycyjnych zaplanowanych w Masterplanie do połowy roku 2012, co
oznacza nakłady inwestycyjne wyższe o 30,2% niż w scenariuszu
podstawowym.
 Bezpośrednią konsekwencją przyspieszenia inwestycji jest wcześniejsze
osiągnięcie wyższego potencjału gospodarczego (możliwości
produkcyjnych). Dokonuje się ono częściowo poprzez wzrost łącznej
produktywności czynników wytwórczych (TFP – total factor productivity), tj.
efektywności, z jaką wykorzystywane są zasoby kapitału i pracy. Wzrost
TFP powiązany jest m.in. z rozwojem infrastruktury drogowej – siłę tego
związku ustalono na podstawie badań empirycznych. Pozwoliło to na
wyznaczenie ścieżki zmian TFP, traktowanych jako kolejny impuls związany
z organizacją ME. Założono, że szybsza realizacja inwestycji w
infrastrukturę transportową na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM
przełoży się na zwiększenie produktywności w latach 2010-2014, przy czym
maksymalne odchylenie (in plus) od scenariusza BE wystąpi w 2012 r. i
16
wyniesie 0,3%, 0,4% i 0,2% odpowiednio dla scenariusza podstawowego,
optymistycznego i pesymistycznego.
 Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową sprawi, że
zwiększony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich nastąpi
wcześniej niż w scenariuszu „bez EURO”. W przypadku BIZ maksymalne
odchylenie od scenariusza BE wystąpi w 2013 r. i wyniesie 1,4%, 2,4% i 0,7%
odpowiednio dla scenariuszy podstawowego, optymistycznego i
pesymistycznego.
 Kolejny bodziec ekonomiczny związany z ME stanowi zwiększenie napływu
turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach następnych („efekt
barceloński”). W symulacji wykorzystano przedstawione wyżej prognozy
wzrostu konsumpcji turystycznej, w podziale na najważniejsze kategorie
wyrobów i usług. Odrębnym impulsem są szacunkowe wydatki z budżetu
operacyjnego UEFA w roku 2012, które założono na poziomie 150 mln
euro.
 Ekonomicznym efektem UEFA EURO 2012TM jest przyrost PKB o 1,4–2,7% (w
zależności od rozważanego scenariusza; wzrost wynosi 2,1% w wariancie
podstawowym) jego wielkości z roku 2009, przy czym przyrost ten
rozłożony jest na lata 2008–2020. Absolutna wartość skumulowanego
wzrostu PKB wynosi 18,4–36,6 mld zł w cenach z 2009 r. (27,9 mld zł
w wariancie podstawowym), z kulminacją przypadającą na rok 2012,
w którym PKB zwiększa się o 5,4–9,5 mld zł. Skumulowany przyrost
konsumpcji gospodarstw domowych wynosi 12,8–26,7 mld zł (20,5 mld zł
w wariancie podstawowym).
 Najważniejszym źródłem dodatnich ekonomicznych efektów EURO jest
przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową – przyczynia się ono
w 77,5% do skumulowanego wzrostu PKB (dla scenariusza
podstawowego). Kolejnymi – według wagi – czynnikami tego wzrostu są:
przyspieszenie BIZ (udział w „efekcie EURO” wynoszący 7,8%), a następnie
wzrost konsumpcji turystycznej (7,3%), wykorzystanie stadionów i centrów
pobytowych (6,4%) oraz budżet operacyjny UEFA (1,0%). Oznacza to, że
17
na skumulowany wzrost PKB w latach 2008-2020 w ponad 90% złożą się
efekty podażowe (zwiększenie potencjału gospodarczego).
 Maksymalny przyrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza „bez EURO”
następuje w 2012 r. i wynosi 20–33 tys. osób (biorąc pod uwagę
zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w przeliczeniu na pełne
etaty). Przeciętny roczny efekt w postaci przyrostu zatrudnienia,
w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”, wynosi 8,2 tys. osób
w podstawowym wariancie symulacji.
 Omawiane w niniejszym opracowaniu korzyści z organizacji UEFA EURO
2012™ w Polsce są – w kategoriach względnych – wyższe od wyników dla
pozostałych krajów będących gospodarzami ME. Główne ekonomiczne
efekty organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce związane są
z przyspieszeniem rozwoju infrastruktury transportowej –
bezprecedensowym, jeśliby wziąć za punkt odniesienia organizację
wielkich wydarzeń sportowych w innych krajach. Oddziaływanie
zwiększonego w ten sposób potencjału gospodarki rozciąga się też na
dłuższy okres niż oddziaływanie bodźców popytowych analizowane
w pozostałych krajach. W raportach dotyczących skutków ME
w Portugalii oraz Austrii i Szwajcarii nie brano również pod uwagę
możliwości wystąpienia „efektu barcelońskiego”. Ponadto, jednym
z czynników ograniczających porównywalność omawianych wyników jest
odmienność stosowanych metod badawczych.
Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce

Całkowity przyrost Przyrost zatrudnienia
Kraj Okres wpływu
PKB (w %)1 (w tys. pełnych rocznych etatów)
Portugalia 3 lata 0,56 39,4
Austria średni 0,28 11,8
Szwajcaria średni 0,07 3,8
Polska 13 lat 2,09 106,3

1Skumulowany przyrost PKB w cenach stałych odniesiony do poziomu rocznego PKB
wytworzonego 3 lata przed ME.
18
 Intensyfikacja inwestycji publicznych związanych z UEFA EURO 2012TM
powoduje najpierw wzrost, a następnie spadek deficytu i długu sektora
publicznego. Maksymalne dodatnie odchylenie długu publicznego
w relacji do PKB w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” wynosi
w wariancie podstawowym 1,0 p.p. Po roku 2015 relacja dług
publiczny/PKB osiąga poziom nieznacznie niższy w porównaniu ze
scenariuszem bazowym. Oznacza to, że dodatkowe wpływy podatkowe,
osiągane w okresie wzrostu potencjału gospodarki, kompensują wzrost
kosztów obsługi długu, obserwowany w horyzoncie analizy.
 W ujęciu absolutnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w
latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM nastąpi w
województwach lubuskim (ponad 1,5 tys. zł w wariancie podstawowym, w
cenach stałych z 2009 r.), łódzkim (ok. 1,5 tys. zł), kujawsko-pomorskim (1,4
tys. zł) i dolnośląskim (1,1 tys. zł). Wśród bezpośrednich organizatorów
UEFA EURO 2012TM województwo mazowieckie znajduje się na 5 miejscu w
tej klasyfikacji (ok. 940 zł), województwo pomorskie na 9 (ok. 640 zł), zaś
wielkopolskie na 10 (ok. 340 zł). Najmniej na organizacji UEFA EURO 2012TM
skorzystają województwa lubelskie, opolskie, świętokrzyskie i podlaskie, w
których wzrost PKB per capita na skutek organizacji Mistrzostw nie
przekroczy 100 zł. Wysokie przyrosty PKB na mieszkańca w
województwach lubuskim, łódzkim i kujawsko-pomorskim, w których nie
odbędą się mecze UEFA EURO 2012TM , wynikają stąd, iż w województwach
tych realizowane będą relatywnie wysokie inwestycje w infrastrukturę
drogową.
 W ujęciu względnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w
latach 2008-2020, będący efektem organizacji UEFA EURO 2012TM , wystąpi
w województwach lubuskim (wzrost PKB per capita o ok. 5,1% w wariancie
podstawowym), kujawsko-pomorskim (4,8%) i łódzkim (4,7%). Wśród
bezpośrednich organizatorów UEFA EURO 2012TM województwo
dolnośląskie znajdzie się w tej klasyfikacji na 5 pozycji (3,1%), pomorskie na
8 (2,0%), mazowieckie na 9 (1,8%), zaś wielkopolskie na 10 (1,0%). W
województwach lubelskim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim
19
wynikający z organizacji UEFA EURO 2012TM wzrost PKB per capita w latach
2008-2020 nie przekroczy 0,5%.
 Niniejszy raport różni się w sposób istotny od większości dotychczas
opublikowanych analiz tego typu zarówno w sferze koncepcji samego
badania, jak i zastosowanych narzędzi. Po pierwsze, ocena
makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM opiera się na założeniu,
że organizacja ME przyczyni się do przyspieszenia (wcześniejszej realizacji)
koniecznych inwestycji w infrastrukturę sportową i transportową, które bez
bodźca w postaci Mistrzostw zostałyby zrealizowane później. Po drugie,
długoterminowy wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki
zagranicznej („efekt barceloński”) został oszacowany w ramach analizy
ilościowej z wykorzystaniem wskaźnika marki narodowej jako miernika
atrakcyjności turystycznej Polski. Po trzecie, analiza uwzględnia nie tylko
popytowe skutki inwestycji w infrastrukturę transportową, ale przede
wszystkim ich pozytywny wpływ na łączną produktywność czynników
produkcji (oddziaływanie na podaż w gospodarce). W efekcie tym
upatrywać można głównych korzyści związanych z UEFA EURO 2012TM. Po
czwarte, w analizie uwzględniono korzystne efekty poprawy infrastruktury
transportowej dla napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do
Polski. Po piąte, symulację gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM
przeprowadzono z wykorzystaniem dynamicznego modelu równowagi
ogólnej, pozwalającego oceniać wpływ organizacji ME na wybrane
zmienne (agregaty) makroekonomiczne w poszczególnych latach. Po
szóste, w raporcie oszacowano wpływ przyspieszenia inwestycji w
infrastrukturę transportową i sportową związanych z UEFA EURO 2012TM na
deficyt i dług sektora finansów publicznych.
20
Wstęp
W dniu 18 kwietnia 2007 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Unii Piłkarskiej
(UEFA) podjął decyzję o przyznaniu Polsce i Ukrainie praw do organizacji
Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012TM. Decyzji tej towarzyszyły w
Polsce oczekiwania, że organizacja tak znaczącej międzynarodowej imprezy
sportowej przyczyni się m.in. do przyspieszenia rozwoju gospodarczego Polski.
Największe nadzieje wiązano z rozbudową i modernizacją istniejącej
infrastruktury transportowej (dróg, kolei, lotnisk, transportu miejskiego), której
zasób i jakość są w Polsce nadal znacznie niższe niż w krajach rozwiniętych.
Oczekiwano również wzrostu nakładów na infrastrukturę sportową,
skierowanych głównie na budowę bądź rozbudowę stadionów piłkarskich w
miastach goszczących UEFA EURO 2012TM (Chorzowie, Gdańsku, Krakowie,
Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu), co w dłuższej perspektywie powinno
przyczynić się do rozwoju piłki nożnej i innych dyscyplin sportowych w Polsce.
Ponadto powszechne było oczekiwanie, że organizacja UEFA EURO 2012TM
spowoduje wzrost przychodów z turystyki zagranicznej zarówno w 2012 r., jak i
w latach kolejnych, co będzie wynikiem rozbudowy bazy hotelowej i
rekreacyjno-kulturalnej oraz umocnienia wizerunku Polski jako kraju
przyjaznego i atrakcyjnego dla turystów zagranicznych.
Wymienione wyżej spodziewane efekty UEFA EURO 2012TM wskazują, że

organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej (ME) powinna mieć istotny
wpływ na polską gospodarkę zarówno w średnim okresie, obejmującym etap
przygotowań do ME i samą imprezę, jak i w dłuższym horyzoncie czasowym,
rozciągającym się na kolejne lata po zakończeniu turnieju piłkarskiego.
Celem niniejszego raportu, przygotowanego na zlecenie spółki celowej
Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o., jest identyfikacja głównych
kanałów oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę oraz
ilościowa ocena wielkości tego wpływu w latach 2008-2020. Tak zakreślone
ramy czasowe analizy pozwalają ocenić pełne, zarówno krótko-, jak i
długookresowe makroekonomiczne skutki organizacji ME.
21
Raport składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale omówiono
doświadczenia międzynarodowe związane z wpływem największych
międzynarodowych imprez sportowych na gospodarki krajów goszczących.
Doświadczenia te pozwoliły zidentyfikować główne mechanizmy
oddziaływania ME na polską gospodarkę. W rozdziale drugim oszacowano
wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-
2020. Rozdział trzeci zawiera opis wyników symulacji makroekonomicznych
efektów UEFA EURO 2012TM, mierzonych wzrostem produktu krajowego brutto
(PKB), jego głównych składowych, zatrudnienia, wpływów podatkowych,
długu publicznego i aktywności w budownictwie w latach 2008-2020.
Symulację tę przeprowadzono z wykorzystaniem dynamicznego modelu
równowagi ogólnej (CGE). W rozdziale czwartym przedstawiono rezultaty
dezagregacji skutków organizacji UEFA EURO 2012TM dla wzrostu PKB w
podziale na województwa.
Raport zawiera trzy załączniki. W załączniku A przedstawiono wyniki

badania poświęconego oddziaływaniu infrastruktury transportowej na
wydajność czynników produkcji i PKB w województwach. Treścią załącznika B
jest opis dynamicznego modelu równowagi ogólnej, który zastosowano do
symulacji wpływu UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę. W załączniku C
zaprezentowano sposób konstrukcji scenariuszy symulacyjnych dotyczących
najważniejszych impulsów związanych z ME, wykorzystanych następnie w
symulacji makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM.
Niniejszy raport różni się w sposób istotny od większości dotychczas

opublikowanych analiz tego typu zarówno w sferze koncepcji samego
badania, jak i zastosowanych narzędzi. Po pierwsze, ocena
makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM opiera się na założeniu, że
organizacja ME przyczyni się do przyspieszenia (wcześniejszej realizacji)
koniecznych inwestycji w infrastrukturę sportową i transportową, które bez
bodźca w postaci Mistrzostw zostałyby zrealizowane później. Po drugie,
długoterminowy wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki
zagranicznej („efekt barceloński”) został oszacowany w ramach analizy
22
ilościowej z wykorzystaniem wskaźnika marki narodowej jako miernika
atrakcyjności turystycznej Polski. Po trzecie, analiza uwzględnia nie tylko
popytowe skutki inwestycji w infrastrukturę transportową, ale przede wszystkim
ich pozytywny wpływ na łączną produktywność czynników produkcji
(oddziaływanie na podaż w gospodarce). W efekcie tym upatrywać można
głównych korzyści związanych z UEFA EURO 2012TM. Po czwarte, w analizie
uwzględniono korzystne efekty poprawy infrastruktury transportowej dla
napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Po piąte,
symulację gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM przeprowadzono z
wykorzystaniem dynamicznego modelu równowagi ogólnej, pozwalającego
oceniać wpływ organizacji ME na wybrane zmienne (agregaty)
makroekonomiczne w poszczególnych latach. Po szóste, w raporcie
oszacowano wpływ przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową i
sportową związanych z UEFA EURO 2012TM na deficyt i dług sektora finansów
publicznych.
Najważniejsze wyniki i wnioski z przeprowadzonych analiz przedstawiono w

syntezie raportu.
23
1. Główne kanały wpływu UEFA EURO 2012TM na
polską gospodarkę
1.1. Wstęp
Ekonomiczne skutki organizacji imprez sportowych o wymiarze
międzynarodowym są przedmiotem licznych prac empirycznych. Dotyczą
one zwykle przedsięwzięć o potencjalnie największym wpływie na gospodarki
krajów goszczących, takich jak Letnie i Zimowe Igrzyska Olimpijskie (IO) oraz
Mistrzostwa Świata (MŚ) i Europy (ME) w Piłce Nożnej. Prace te można
podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich i jednocześnie mniej licznej
należą badania przyjmujące postać oceny projektu inwestycyjnego, a więc
zestawienia kosztów organizacji imprezy z generowanymi przez nią
przychodami, ujmowanego w kategoriach wartości zaktualizowanej netto
(net present value) [Brealey, Myers; 2000]. Analizę taką przeprowadzono
między innymi dla zimowych IO w Vancouver w 2010 r., a jej wyniki
sygnalizowały znaczące ryzyko poniesienia straty finansowej przez
organizatorów [Schaffer et al., 2003]. Ten typ analizy napotyka jednak liczne
ograniczenia, takie jak trudności oszacowania wszystkich kosztów i korzyści z
organizacji imprezy (np. korzyści odnoszonych przez społeczeństwo z lepszej
infrastruktury transportowej i sportowej) oraz określenia tzw. kosztu
alternatywnego, czyli kosztów utraconych możliwości (opportunity costs). To
drugie ograniczenie oznacza konieczność wskazania inwestycji stanowiącej
alternatywę dla międzynarodowej imprezy sportowej i wyznaczenia stopy
zwrotu z tej inwestycji [Kasimati, 2003], za pomocą której miałyby być
dyskontowane przyszłe przepływy pieniężne. Ograniczenie to jest szczególnie
widoczne w przypadku organizacji UEFA EURO 2012TM w Polsce, która może
być postrzegana przede wszystkim jako czynnik przyspieszający realizację
koniecznych nakładów na infrastrukturę.
Drugi nurt badań empirycznych koncentruje się na oszacowaniu wpływu

międzynarodowych imprez sportowych na gospodarkę (impact studies),
24
ujmowanego w kategoriach reakcji podstawowych zmiennych
makroekonomicznych (poziomu i dynamiki PKB oraz jego głównych
składowych, zatrudnienia, dochodów ludności, cen). Badania te
sprowadzają się zwykle do porównania scenariusza zakładającego
organizację imprezy sportowej wraz z towarzyszącymi jej efektami
makroekonomicznymi z wariantem, w którym przedsięwzięcie to nie jest
organizowane. Taki sposób analizy uzasadniony jest tym, że organizacja
największych imprez sportowych wymusza realizację inwestycji, które bez tych
imprez najprawdopodobniej nie byłyby podjęte. Możliwe jest jednak inne
ujęcie tego problemu, w którym bez bodźca w postaci przedsięwzięcia
sportowego konieczne inwestycje byłyby również zrealizowane, ale później. W
tym ujęciu inwestycja związana z organizacją międzynarodowej imprezy
sportowej może być analizowana pod kątem optymalnego momentu jej
rozpoczęcia (optimal timing of investment) [Brealey, Myers; 2000]. W tak
właśnie zdefiniowany nurt badań empirycznych wpisuje się niniejszy raport.
Pierwsze oszacowanie makroekonomicznych skutków dużej

międzynarodowej imprezy sportowej dotyczyło Letnich IO w Los Angeles w
1984 r., a impulsem dla przeprowadzenia tego badania była znacząca strata
finansowa poniesiona przez organizatorów Letnich IO w Montrealu w 1976 r.
[Preuss, 2004]. Prace empiryczne poświęcone gospodarczym efektom
masowych imprez sportowych przyjmują zwykle postać analizy ex ante,
przygotowanej w okresie poprzedzającym organizację imprezy, często z
kilkuletnim wyprzedzeniem [Blake, 2005; Bohlmann, van Heerden, 2008; Rütter
et. al., 2004]. Towarzyszy im zatem wyższe – w porównaniu z badaniami
przeprowadzonymi ex post – ryzyko błędnego oszacowania wpływu
analizowanego przedsięwzięcia na gospodarkę. Zaletą analiz prowadzonych
ex post jest możliwość uwzględnienia rzeczywistych, a nie prognozowanych
ścieżek zmiennych egzogenicznych (na przykład przychodów z turystyki
zagranicznej) [Sterken, 2006]. Ponadto, badania ex post w większym stopniu
uwzględniają nietypowe reakcje podmiotów ekonomicznych na impuls, jakim
dla gospodarki jest organizacja międzynarodowej imprezy sportowej.
25
Niektórzy autorzy [Matheson, 2006] zwracają również uwagę, że analizy ex
ante zwykle zbyt wysoko wyceniają gospodarcze efekty imprez sportowych,
co wynika z niedoszacowania efektów substytucji (redukcji ponoszonych
przez konsumentów wydatków na dobra niezwiązane z przedsięwzięciem),
„wypierania” (przejściowego zmniejszenia napływu regularnych turystów w
trakcie trwania imprezy sportowej) i „wyciekania” (osłabienia efektów
mnożnikowych na skutek wzrostu podatków finansujących organizację
imprezy).
Z punktu widzenia identyfikacji głównych kanałów oddziaływania UEFA

EURO 2012TM na polską gospodarkę kluczowe znaczenie mają wyniki prac
empirycznych szacujących makroekonomiczne skutki Mistrzostw Świata i
Europy w Piłce Nożnej. W przeciwieństwie do Igrzysk Olimpijskich, które zwykle
organizowane są w jednym mieście i jego otoczeniu, turnieje piłkarskie mają
szerszy, krajowy zasięg. Towarzyszące im zwykle nakłady na infrastrukturę
transportową i stadionową mogą być – zwłaszcza w przypadku krajów
dysponujących ubogą infrastrukturą – relatywnie wysokie, co ma istotny
wpływ na ostateczne szacunki skutków makroekonomicznych
przedsięwzięcia, szczególnie w ujęciu regionalnym.
W punkcie 1.2. niniejszego rozdziału, posiłkując się wynikami

najważniejszych prac empirycznych dotyczących wpływu największych
imprez sportowych na gospodarkę, przedstawiono główne kanały tego
wpływu, jego kierunek i siłę. Stanowiło to punkt wyjścia do wstępnej analizy
bezpośrednich i pośrednich makroekonomicznych skutków organizacji UEFA
EURO 2012TM dla polskiej gospodarki (pkt 1.3.). Punkt 1.4. zawiera szersze
omówienie efektów pośrednich związanych z inwestycjami w infrastrukturę
transportową, które wyróżniają Polskę na tle dotychczasowych organizatorów
największych międzynarodowych imprez sportowych.
26
1.2. Wpływ największych imprez sportowych na
gospodarkę – doświadczenia międzynarodowe
Jednym z najczęściej wymienianych i szacowanych efektów organizacji
międzynarodowych imprez sportowych jest krótkookresowy wzrost popytu
związany z napływem turystów, sportowców i zaproszonych gości
uczestniczących w imprezie [Rütter et. al., 2004; Ribeiro et al., 2004]. Wielkość
tego efektu zależy od wielu czynników, takich jak skala wydarzenia (w
przypadku turniejów piłkarskich zależna m. in. od liczby meczów), wielkości i
jakości bazy turystycznej, atrakcyjności turystycznej kraju (wpływających na
długość pobytu uczestników wydarzenia sportowego), relacji cen w kraju i za
granicą oraz skali tzw. efektu wypychania (spadku liczby innych przyjazdów
turystycznych w okresie trwania imprezy). Wzrost przychodów z turystyki
zagranicznej odnotowany w okresie trwania międzynarodowych imprez
sportowych nie ma zwykle istotnego wpływu na wielkość łącznego popytu w
gospodarce. Dla przykładu, wzrost wartości dodanej na skutek zwiększenia
przychodów z turystyki zagranicznej w trakcie UEFA EURO 2004TM w Portugalii
oszacowano na 81, mln € [Martins et al., 2004], co stanowiło 0,06% faktycznej
wartości dodanej w 2004 r. W przypadku UEFA EURO 2008TM w Austrii
[Helmenstein, Kleissner; 2008] efekt ten szacować można na 0,18%, a w
Szwajcarii [Rütter et. al., 2004] wyniósł on 0,03% wartości dodanej.
Drugi i potencjalnie silniejszy efekt jest związany ze zwiększeniem

atrakcyjności turystycznej kraju, które przyczynia się do wzrostu napływu
turystów i konsumpcji turystycznej w dłuższej perspektywie (legacy effect).
Najważniejszymi warunkami wystąpienia tego efektu są dobra organizacja
imprezy, umożliwiająca wykreowanie pozytywnego wizerunku kraju
goszczącego w światowych mediach oraz zapewnienie odpowiedniej bazy
turystycznej. Doświadczenia związane z organizacją Letnich Igrzysk
Olimpijskich w Barcelonie w 1992 r. wskazują, że impreza sportowa o wymiarze
międzynarodowym może mieć znaczący pozytywny wpływ na napływ
turystów w horyzoncie wielu lat po zakończeniu imprezy. W latach 1986-2000
liczba turystów zagranicznych odwiedzających Barcelonę w ciągu roku
27
podwoiła się, osiągając poziom 3,5 mln osób [Brunet, 2005], do czego
przyczyniły się wzrost rozpoznawalności miasta oraz szybki rozwój bazy
turystycznej (3-krotny wzrost liczby miejsc noclegowych w hotelach w
analizowanym okresie). W efekcie, IO w Barcelonie są często przywoływane
jako przykład dobrego wykorzystania potencjału dla rozwoju ruchu
turystycznego, który tkwi w imprezach sportowych o wymiarze
międzynarodowym („efekt barceloński”).
Skala „efektu barcelońskiego” jest trudna do oszacowania ex ante.

Dlatego przyjmowane w pracach empirycznych założenia dotyczące
możliwego zwiększenia napływu turystów zagranicznych do kraju
goszczącego w kolejnych latach po zakończeniu wydarzenia sportowego
mają zwykle charakter ekspercki i są silnie zróżnicowane. W przypadku UEFA
EURO 2008TM w Szwajcarii przyjęto, że w ciągu dziesięciu lat po zakończeniu
ME liczba dodatkowych noclegów wyniesie 40 – 180 tys., co przełoży się na
wzrost wartości dodanej o 5-20 mln CHF [Rütter et. al., 2004]. W pracy
poświęconej makroekonomicznym efektom organizacji Letnich Igrzysk
Olimpijskich w Sydney w 2000 r. założono, że międzynarodowa promocja
miasta goszczącego przyczyni się do zwiększenia napływu turystów o 1,5 mln
osób w okresie ośmiu lat po zakończeniu imprezy i wzrostu konsumpcji
turystycznej łącznie o 2,7 mld AUD [Madden, 2002]. W przypadku IO w
Londynie w 2012 r. przyjęto, że związany z Igrzyskami wzrost liczby turystów
odwiedzających Wielką Brytanię w latach 2012-2016 wyniesie 1,5% (w
scenariuszu podstawowym). Warto odnotować, że „efekt barceloński” został
pominięty w badaniach dotyczących makroekonomicznych efektów
organizacji niektórych międzynarodowych wydarzeń sportowych, takich jak
Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w Niemczech w 2006 r. [Ahlert, 2005] i w
Republice Południowej Afryki w 2010 r. [Bohlmann, van Heerden; 2008], UEFA
EURO 2004TM w Portugalii [Martins et al., 2004], UEFA EURO 2008TM w Austrii
[Helmenstein, Kleissner; 2008].
Kolejny gospodarczy efekt organizacji największych imprez sportowych jest

związany z koniecznością poniesienia nakładów na infrastrukturę sportową (w
28
przypadku imprez piłkarskich są to głównie stadiony) i turystyczną (hotele,
centra pobytowe). W krótkim okresie inwestycje te przyczyniają się do wzrostu
popytu w gospodarce [Martins et al., 2004; Ahlert, 2005]. W dłuższej
perspektywie nakłady na infrastrukturę sportową mogą wywoływać
pozytywne efekty podażowe (wzrost produkcji dzięki zwiększeniu zasobu
majątku trwałego). Uzyskanie korzystnych efektów tych inwestycji zależy od
stopnia wykorzystania nowo powstałej infrastruktury w kolejnych latach po
zakończeniu imprezy (zaabsorbowania zwiększonej podaży usług). W tym
kontekście warto przywołać doświadczenia związane z organizacją Mistrzostw
Świata w Piłce Nożnej w Korei w 2002 r., gdzie po zakończeniu imprezy nie
udało się zapewnić efektywnego wykorzystania nowo powstałych stadionów
[Matheson, Baade; 2004]. W efekcie, w ocenie społecznej oczekiwane
korzyści ekonomiczne związane z organizacją Mistrzostw nie zmaterializowały
się [Kim et al., 2006]. Z podobną sytuacją mamy obecnie do czynienia w
Portugalii, gdzie rozważa się wyburzenie dwóch stadionów wybudowanych
na UEFA EURO 2004TM [Szadkowski, 2010].
Ważnym efektem organizacji międzynarodowych imprez sportowych jest

wzrost (przyspieszenie) inwestycji w infrastrukturę transportową (drogi, koleje,
lotniska, komunikacja miejska) [PricewaterhouseCoopers, 2004]. Zapewnienie
rozwiniętej infrastruktury, ułatwiającej licznym zagranicznym kibicom dojazd
do miejsc, w których odbywa się impreza sportowa, stanowi zwykle jeden z
warunków uzyskania praw do organizacji przedsięwzięcia. Dotyczy to głównie
imprez piłkarskich, które rozgrywane są w wielu miastach, co pociąga za
sobą konieczność relatywnie częstego wykorzystywania przez kibiców
infrastruktury lotniskowej, drogowej i miejskiej w kraju goszczącym.
Potwierdzeniem dużego znaczenia, jakie organizatorzy największych

międzynarodowych imprez sportowych przywiązują do jakości infrastruktury
sportowej i transportowej w krajach goszczących, jest fakt, iż w ostatnich
trzech dekadach UEFA tylko dwa razy przyznała prawa do organizacji ME
krajom o relatywnie niskim poziomie zamożności (wykres 1.1.).
29
Wykres 1.1. Relacja PKB per capita* w kraju organizującym Mistrzostwa
Europy w Piłce Nożnej do przeciętnego PKB per capita w trzech
najbogatszych krajach europejskich**
*Według parytetu siły nabywczej

**Relacje dla Austrii, Szwajcarii, Polski i Ukrainy wyznaczono dla danych z 2007 r.
Źródło: obliczenia własne na podstawie Penn World Table 6.3. [Heston et. al., 2009].
Podobnie jak w przypadku infrastruktury sportowej, makroekonomiczne

efekty inwestycji w infrastrukturę transportową można rozpatrywać w krótkim i
długim okresie. W krótkim horyzoncie zwiększenie nakładów na infrastrukturę
transportową przyczynia się do wzrostu popytu w gospodarce. W dłuższej
perspektywie inwestycje w obszarze infrastruktury transportowej tworzą
pozytywne efekty podażowe, czyli wzrost potencjału produkcyjnego (legacy
effect). Jednym ze źródeł tych efektów jest wyższa łączna produktywność
czynników produkcji (TFP – ang. total factor productivity), osiągana dzięki
zwiększeniu specjalizacji produkcji i konkurencji [Bougheas, Demetriedas;
1999; Button, 1998; Chatterjee et al., 2003]. Dzięki lepszej infrastrukturze i - w
związku z tym - niższym kosztom transportu przedsiębiorstwa mogą w większym
zakresie zlecać zadania podwykonawcom krajowym i zagranicznym, co
pociąga za sobą specjalizację produkcji i umożliwia osiąganie korzyści skali.
Lepsza infrastruktura transportowa oznacza również tańszy dostęp do rynków
30
zagranicznych, co zwiększa cenową presję konkurencyjną na krajowych
producentów. Ponadto, poprawa stanu infrastruktury transportowej umożliwia
zwiększenie mobilności pracowników na skutek obniżenia kosztów stałych
związanych z pracą. Dzięki zwiększonej mobilności siły roboczej poprawia się
dostęp do edukacji i rośnie zasób kapitału ludzkiego. Dostępne czynniki
produkcji są wówczas wykorzystane bardziej efektywnie [Borensztein et al.,
1998].
Część prac empirycznych poświęconych ocenie gospodarczych

skutków organizacji masowych imprez sportowych uwzględnia jedynie
popytowe skutki inwestycji w obszarze infrastruktury transportowej [Kasimati,
Dawson, 2009; Martins et al., 2004]. Z jednej strony wynika to z faktu, że
organizacja IO w Atenach oraz ME w Portugalii wymagała relatywnie
niewielkich inwestycji w infrastrukturę transportową w tych krajach. Z drugiej
strony, zastosowane przez autorów tych prac narzędzia analizy (model input-
output dla Portugalii i zorientowany na analizę skutków popytowych model
makroekonometryczny dla Grecji) w praktyce uniemożliwiały modelowanie
podażowych efektów inwestycji infrastrukturalnych. Z kolei w przypadku IO w
Sydney [Madden, 2002] i Londynie [Blake, 2005] wykorzystane narzędzie
(model równowagi ogólnej - CGE) umożliwiało uwzględnienie wpływu
nakładów na infrastrukturę na potencjał gospodarki, jednak podażowe
efekty tych inwestycji nie zostały wyodrębnione. Wpływ inwestycji
infrastrukturalnych na produktywność został natomiast uwzględniony w
badaniu gospodarczych efektów MŚ w RPA [Bohlmann, van Heerden, 2008].
W jednym ze scenariuszy symulacyjnych autorzy założyli wzrost
produktywności o 5% w branży transportowej oraz 2% w budownictwie i
telekomunikacji, będący skutkiem inwestycji w infrastrukturę.
Pośrednim skutkiem zwiększonych nakładów na infrastrukturę

transportową, towarzyszących organizacji masowych imprez sportowych,
może być wzrost inwestycji prywatnych, w szczególności bezpośrednich
inwestycji zagranicznych (BIZ). Lepsza infrastruktura transportowa zmniejsza
barierę dla wymiany handlowej z zagranicą, podnosi wydajność i stopę
31
zwrotu z kapitału, co stanowi bodziec do jego zwiększonego napływu.
Znajduje to potwierdzenie w wynikach prac empirycznych [Bellak et al., 2009].
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przyczyniają się do wzrostu eksportu,
zatrudnienia, upowszechnienia nowoczesnych metod zarządzania, transferu
nowych technologii i wiedzy, podnosząc tym samym konkurencyjność
krajowej gospodarki [Choe, 2003; Démurger, 2001; Markusen, Venables; 1997].
W pracach empirycznych oceniających gospodarcze skutki

największych imprez sportowych efekty związane ze zwiększonym napływem
BIZ nie były osobno analizowane. Wynika to z faktu, iż dotychczasowi
organizatorzy reprezentowali rozwinięte gospodarki, co pozwalało pominąć
kanał związany z BIZ w analizie. W opracowaniu poświęconym ekonomicznym
skutkom IO w Barcelonie [Brunet, 2005] podkreślono jednak korzystny wpływ
związanych z Igrzyskami nakładów na infrastrukturę miejską na skłonność firm
zagranicznych do inwestowania w Barcelonie. Znalazło to odzwierciedlenie w
awansie tego miasta w prestiżowym rankingu atrakcyjności inwestycyjnej
europejskich miast tworzonym przez kancelarię Healey and Baker z 11 miejsca
w 1990 r. na miejsce 6 w 2001 r. Również autorzy badania ekonomicznych
efektów MŚ w RPA wskazują na pozytywny wpływ przedsięwzięcia na napływ
BIZ, jednak ze względu na zbyt krótki horyzont analizy efekt ten nie został
oszacowany.
Wyniki oszacowań wpływu wybranych międzynarodowych imprez

sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB (lub wartość
dodaną) i zatrudnienie w krajach goszczących przedstawiono w tablicy 1.1.
Uwzględnione badania różnią się horyzontem analizy, zastosowanym
narzędziem badawczym oraz czasem ich wykonania, co znacząco utrudnia
porównywanie ich wyników. Uzyskane przez autorów oszacowania sygnalizują
jednak, że największe imprezy sportowe mogą mieć znaczący wpływ na
poziom aktywności gospodarczej nie tylko w roku ich organizacji, ale również
w latach poprzedzających i następujących po sportowym wydarzeniu.
Wniosek ten dotyczy zarówno IO, jak i – co szczególnie ważne w kontekście
organizacji UEFA EURO 2012TM – Mistrzostw Świata i Europy w Piłce Nożnej.
32
Tablica 1.1. Wpływ wybranych międzynarodowych imprez sportowych
organizowanych w latach 2000-2012 na PKB w krajach goszczących
Wydarzenie Rok Autorzy Wpływ na Wpływ na Typ Okres Narzędzie
PKB zatrudnienie analizy analizy
Letnie Igrzyska 2012 Blake, 2005 1,9 mld £, 5,9 tys., ex ante 2005-2016 Model równowagi
Olimpijskie, 0,01% 0,14% ogólnej
Londyn
Mistrzostwa 2010 Bohlmann, 0,08% – 0,69% -0,35% - ex ante średni Model równowagi
Świata w Piłce van 0,72% ogólnej
Nożnej, Republika Heerden;
Południowej 2008
Afryki
Zimowe Igrzyska 2010 InterVISTAS 3,3 mld $1 77 tys.2 ex ante 2008-2012 Input-output
Olimpijskie, Consulting
Vancouver Inc., 2002
Mistrzostwa 2008 Rütter et. al., 0,28-0,32 mld 3,2-3,8 tys. ex ante średni Input-output
Europy w Piłce 2004 CHF
Nożnej,
Szwajcaria
Mistrzostwa 2008 Helmenstein, 0,64 mld €3 11,8 tys.2 ex ante średni Input-output
Europy w Piłce Kleissner,
Nożnej, Austria 2008
Mistrzostwa 2006 Ahlert, 2005 6,7 mld €4 2,8 tys. ex ante 2002-2010 Input-output,
Świata w Piłce model
Nożnej, Niemcy ekonometryczny
Letnie Igrzyska 2004 Kasimati, 1,3% (1997- 86,3 tys. ex post 1997-2005 Model makro-
Olimpijskie, Dawson; 2005) (1997-2005) 2006-2012 ekonometryczny
Ateny 2009 0,5% (2006- 7,7 tys.
2012)5 (2006-2012)6
Mistrzostwa 2004 Martins et 0,7 mld € 13,1 tys.
ex post 2002-2004 Input-output
Europy w Piłce al., 2004
Nożnej, Portugalia
Letnie Igrzyska 2000 Madden, 6,5 mld AUD7 7,5 tys. ex ante 1994-2006 Model równowagi
Olimpijskie, 2002 ogólnej
Sydney
1 Scenariusz „umiarkowanie wysokiego” wzrostu przychodów z turystyki zagranicznej.
2 W osobo-latach.
3 Wpływ na wartość dodaną.
4 W cenach bieżących.
5 Wpływ na roczne tempo wzrostu.
6 Roczny spadek bezrobocia.
7 Wartość zaktualizowana (1996 r.).
Źródło: opracowanie własne.
Choć analizy gospodarczych efektów największych imprez sportowych

przyjmują najczęściej postać studium przypadku ex ante (analizy
przeprowadzonej dla konkretnego kraju goszczącego), podejmowane są
również próby oszacowania makroekonomicznych skutków tych wydarzeń w
ramach analizy przekrojowej ex post, uwzględniającej doświadczenia wielu
krajów. Przykładem takiego badania jest praca Sterkena [2006], który
oszacował model regresji panelowej dla oceny wpływu organizacji Letnich
Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w latach 1964-1998 na
tempo wzrostu PKB per capita w krajach goszczących w okresie dziewięciu lat
(czterech latach poprzedzających przedsięwzięcie, roku organizacji imprezy i
33
czterech kolejnych latach). W przypadku IO uzyskane wyniki wskazują na
statystycznie istotny pozytywny wpływ wydarzenia sportowego na dynamikę
PKB w roku organizacji wydarzenia (w latach 1964-1980) i w drugim roku po
jego wystąpieniu (1984-1998). W przypadku MŚ ich wpływ na tempo wzrostu
PKB był statystycznie nieistotny we wszystkich latach objętych analizą. Autor
wiąże uzyskane wyniki z faktem, iż organizacja Letnich IO wymaga zwykle
większych nakładów niż Mistrzostwa Świata. Zdaniem autora nie wyklucza to
jednak pozytywnego wpływu MŚ na dynamikę PKB, gdyż turnieje
uwzględnione w badaniu były w znacznym stopniu heterogenicznymi
wydarzeniami, a przyjęta metoda uśredniła ich wpływ na dynamikę PKB.
1.3. Bezpośrednie i pośrednie makroekonomiczne efekty

organizacji UEFA EURO 2012TM w Polsce
Biorąc pod uwagę omówione wyżej doświadczenia międzynarodowe
związane z wpływem największych imprez sportowych na gospodarkę,
makroekonomiczne skutki tych wydarzeń można podzielić na dwie grupy.
Pierwszą grupę stanowią efekty bezpośrednie, a więc zwiększenie wydatków
inwestycyjnych w okresie przygotowań i konsumpcyjnych w trakcie trwania
imprezy. Do drugiej grupy należą efekty pośrednie, widoczne przez wiele lat
po zakończeniu przedsięwzięcia1. Niektóre z efektów pośrednich ujawniają się
również przed samym wydarzeniem (np. wzrost wydajności na skutek
zrealizowanych inwestycji infrastrukturalnych), choć ich oddziaływanie jest
wówczas słabsze. Efekty bezpośrednie i pośrednie przyczyniają się do wzrostu
produkcji, działając poprzez zwiększenie bieżącego popytu (konsumpcyjnego
i inwestycyjnego), a w dłuższym okresie również podaży. W krótkim okresie
skutkiem wzrostu produkcji jest zwiększenie zatrudnienia i – dalej – dochodów.
Wzrost dochodów przyczynia się z kolei do dalszego wzrostu popytu
konsumpcyjnego.
1 Należy zauważyć, że rozróżnienie efektów bezpośrednich i pośrednich nie jest jednoznaczne. Na

przykład Madden [2002] klasyfikuje zwiększony napływ turystów do Australii po Igrzyskach Olimpijskich,
wynikający ze wzrostu jej atrakcyjności turystycznej, jako efekt bezpośredni.
34
Można wyróżnić następujące efekty bezpośrednie organizacji UEFA EURO
2012TM w Polsce:
 krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej (zwiększenie

eksportu usług turystycznych) związany z napływem kibiców i gości w
okresie trwania UEFA EURO 2012TM ,
 zwiększenie nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę sportową,
turystyczną i transportową,
 krótkookresowy wzrost popytu związany z realizacją wydatków na
organizacyjną stronę przedsięwzięcia, finansowanych z budżetu
operacyjnego UEFA. Budżet ten obejmuje zazwyczaj koszty związane
z wynajmem stadionów, zapewnieniem bezpieczeństwa, marketingiem
i innymi zadaniami organizacyjnymi.
Do efektów pośrednich można zaliczyć:

 zwiększenie atrakcyjności turystycznej kraju i związany z tym
długookresowy wzrost napływu turystów i konsumpcji turystycznej („efekt
barceloński”),
 wzrost produktywności gospodarki, będący wynikiem ilościowej i
jakościowej poprawy stanu infrastruktury (zwłaszcza transportowej),
 zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych, spowodowane wzrostem
produktywności i oczekiwanej stopy zwrotu z kapitału,
 wzrost atrakcyjności inwestycyjnej kraju, skutkujący zwiększonym
napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i dodatkowym
wzrostem produktywności (potencjału gospodarczego).
Oddziaływanie wymienionych wyżej czynników na polską gospodarkę w

kontekście UEFA EURO 2012™ przedstawia schematycznie diagram 1.1.
Dla dokonania kompleksowej oceny oddziaływania UEFA EURO 2012™,

uwzględniającej wszystkie wymienione wyżej efekty, konieczne jest
wykorzystanie wielosektorowego modelu gospodarki Polski. Standardowy
model funkcjonowania gospodarki pokazuje wzajemne powiązania
pomiędzy jej głównymi sferami: produkcją, zatrudnieniem i dochodami. Aby
35
model taki mógł służyć ocenie wpływu UEFA EURO 2012™ na gospodarkę,
powinien być odpowiednio zmodyfikowany i rozbudowany. Należy w nim
wyróżnić co najmniej te sektory gospodarki, które absorbować będą nakłady
związane z organizacją ME i wydatki turystów odwiedzających Polskę w
trakcie i po zakończeniu tej imprezy (m. in. „transport”, „sport, rekreacja i
kultura”, „hotele i restauracje”). Dodatkowo, model powinien również
uwzględniać wpływ infrastruktury transportowej (głównie drogowej i
kolejowej) na produktywność czynników wytwórczych i inwestycje, w
szczególności zagraniczne inwestycje bezpośrednie.
Diagram 1.1. Efekty gospodarcze organizacji UEFA EURO 2012™
1.4. Efekty przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę

transportową związanego z organizacją UEFA EURO 2012TM
Wśród wymienionych wyżej bezpośrednich i pośrednich efektów UEFA
EURO 2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują
36
produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Ich
wystąpienie odróżnia Polskę od wielu dotychczasowych organizatorów
największych międzynarodowych imprez sportowych, którzy dysponowali
znacznie bardziej rozwiniętą niż w Polsce infrastrukturą drogową, kolejową,
lotniskową i miejską. Wyniki analiz poświęconych jakości infrastruktury
drogowej w Polsce potwierdzają, że jest ona niska w porównaniu z
pozostałymi krajami UE. Choć gęstość sieci drogowej w Polsce jest zbliżona do
średniej w tych krajach (wykres 1.2), to gęstość sieci autostrad jest bardzo
niska (wykres 1.3). Pod tym względem Polska wyprzedza jedynie Rumunię,
Finlandię i Estonię. Mimo bardzo niskiej gęstości sieci autostrad Polska zajmuje
czołowe miejsce w przewozach towarów w Europie (wykres 1.4) - tonaż
przewożonych towarów ustępuje jedynie skali przewozów w Wielkiej Brytanii,
Francji, Hiszpanii oraz w Niemczech. Z powodu dużego tonażu przewożonych
towarów oraz bardzo niskiej gęstości sieci autostrad tranzyt towarów przez
Polskę jest zbyt dużym obciążeniem dla istniejącej infrastruktury drogowej, co
przyczynia się do pogorszenia jej stanu technicznego. Wśród dróg krajowych
aż 23% jest w stanie złym, taki sam jest udział procentowy dróg w stanie
niezadowalającym, a tylko 54% dróg jest w stanie dobrym (wykres 1.5).
Natomiast wśród dróg zarządzanych przez samorządy wojewódzkie i
powiatowe aż 36% jest w stanie złym, a 35% w stanie niezadowalającym
(wykres 1.6).
Jak wskazują badania przeprowadzone przez Rutkowskiego [2009] dla

Komisji Europejskiej, polska infrastruktura kolejowa jest również bardzo niskiej
jakości. Polska jest jedynym krajem spośród sześciu największych państw (pod
względem liczby ludności) UE, który nie dysponuje systemem szybkich kolei,
mogących rozwinąć prędkość powyżej 250 km/h. Zaledwie 5% istniejącej
infrastruktury kolejowej przystosowane jest do prędkości przekraczającej 160
km/h, zaś około 15% do prędkości z przedziału 120-160 km/h. Ponadto, średnie
prędkości dla przewozów towarowych są bardzo niskie, stąd transport
towarów koleją staje się mało konkurencyjny w porównaniu z transportem
drogowym. W efekcie, w latach 2005-2007 obserwowano stagnację w
37
dziedzinie przewozów towarów koleją w Polsce, podczas gdy w pozostałych
krajach UE objętych badaniem przewozy te wzrosły w analizowanym okresie
o ok. 20% (wykres 1.7).
Wykres 1.2. Gęstość sieci drogowej w wybranych Wykres 1.3. Gęstość sieci autostrad w wybranych
krajach UE w 2007 r. (km/km2) krajach UE w 2007 r. (km/100 km2)
6 7,0
6,0
5
5,0
4
4,0
3
3,0
2 2,0
1 1,0
0,0
0
Luksemburg
Polska
Austria
Wlk. Brytania
Węgry
Czechy
Niemcy
Włochy
Cypr
Rumunia
Finlandia
Estonia
Bułgaria
Grecja
Francja
Belgia
Irlandia
Hiszpania
Dania
Portugalia
Holandia
Litwa
Słowacja
Szwecja
Słowenia
Polska
Austria
Wlk.Brytania
Niemcy
Czechy
Włochy
Węgry
Finlandia
Rumunia
Portugalia
Grecja
Hiszpania
Estonia
Irlandia
Dania
Francja
Belgia
Holandia
Słowacja
Szwecja
Łotwa
Litwa
Słowenia
Wykres 1.4. Transport drogowy w wybranych krajach UE Wykres 1.5. Stan dróg krajowych w Polsce
w 2007 r. (mln tonokilometrów)
350000
300000
250000
23%
Stan dobry
200000
23%
150000
Stan
niezadowalający
100000
54%
50000
Stan zły
0
Au stria
Polsk a
W lk .Bryta nia
Cypr
W ę gry
Cze chy
Niemcy
Estonia
Bu łga ria
Irlan dia
Da nia
Finlan dia
G recja
Belgia
Portu galia
Rumunia
H olan dia
Fra ncja
Łotwa
Litwa
S łowe nia
Słowa cja
S zwe cja
Hiszp a nia
Wykres 1.6. Stan dróg publicznych zarządzanych przez Wykres 1.7. Krajowy transport kolejowy w Polsce i innych
samorządy wojewódzkie i powiatowe krajach UE (w tonokilometrach)
Stan zły
36% 35% Stan dobry i

zadowalający
Stan
29%
niezadowalający
Źródło: Forum Obywatelskiego Rozwoju et al. [2009] (wykresy 1.2., 1.3., 1.4., 1.5., 1.6.) i Rutkowski [2009] (wykres 1.7.)
Rozwinięta infrastruktura transportowa, umożliwiająca kibicom szybkie i

wygodne dotarcie do miast goszczących rozgrywki, jest jednym z
najważniejszych warunków udanej organizacji UEFA EURO 2012TM. Z tego
38
powodu UEFA przywiązuje duże znaczenie do terminowej realizacji inwestycji
w infrastrukturę transportową, która umożliwia sprawne przemieszczanie się
kibiców pomiędzy miastami, w których będą rozgrywane mecze UEFA EURO
2012TM. Można zatem oczekiwać, że organizacja ME przyczyni się do
przyspieszenia nakładów na infrastrukturę transportową i zmniejszenia
dystansu, jaki w tej dziedzinie dzieli Polskę od wielu krajów UE2. Oznacza to, że
w przypadku Polski można oczekiwać relatywnie silnych – w porównaniu z
dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych -
popytowych efektów inwestycji infrastrukturalnych zrealizowanych w związku
z organizacją ME.
Zgodnie w przedstawionymi w punkcie 1.2. wynikami prac empirycznych,

popytowym efektom zwiększonych nakładów na infrastrukturę transportową,
realizowanych w związku z organizacją UEFA EURO 2012TM, powinien
towarzyszyć efekt pośredni w postaci wzrostu łącznej produktywności
czynników wytwórczych (TFP). Podobnie jak w przypadku infrastruktury
transportowej, efekt ten powinien być relatywnie silny w porównaniu z
dotychczas odnotowanymi w krajach goszczących. Dla oszacowania jego
skali przeprowadzono badanie wpływu infrastruktury drogowej i kolejowej w
Polsce na łączną produktywność czynników produkcji i PKB w
województwach. Wyniki tego badania, opisane w załączniku A, zostały
wykorzystane w symulacji efektów gospodarczych UEFA EURO 2012TM .
Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową, spowodowane

organizacją UEFA EURO 2012TM , oraz powiązane z nim zwiększenie
produktywności, powinny przyczynić się do wystąpienia relatywnie silnych – w
porównaniu z dotychczasowymi organizatorami największych imprez
sportowych – efektów w postaci wzrostu prywatnych inwestycji krajowych i
zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wyniki
2 Jednym z przykładów takiego przyspieszenia jest precedensowa decyzja Europejskiego Banku

Inwestycyjnego o przyznaniu spółce Autostrada Wielkopolska kredytu na budowę odcinka autostrady
A2 ze Świecka do Nowego Tomyśla, podjęta w celu umożliwienia ukończenia tej inwestycji przed UEFA
EURO 2012TM mimo niespełnienia przez Polskę wszystkich warunków związanych z ochroną środowiska
niezbędnych do realizacji tej inwestycji [Stefańska, 2010].
39
badań potwierdzają, że uboga infrastruktura transportowa była w ostatnich
latach czynnikiem hamującym napływ długoterminowego kapitału do Polski.
W badaniach ankietowych przeprowadzonych przez Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową [Wyżnikiewicz, 2007] na czele listy najczęściej
wymienianych przez inwestorów zagranicznych czynników zniechęcających
do podejmowania inwestycji w Polsce znalazła się słaba infrastruktura, którą
wskazało ponad 20% respondentów (wykres 1.8). Z kolei przeprowadzone
przez GfK Polonia na zlecenie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji
Zagranicznych [2009] badanie ankietowe obejmowało 29 czynników, które
tworzą klimat inwestycyjny w Polsce. Zostały one poddane ocenie w 5-
punktowej skali, a wśród najwyżej ocenionych czynników tworzących klimat
inwestycyjny znalazły się wielkość rynku UE oraz wielkość rynku polskiego
(wykres 1.9). Najniżej ocenianym czynnikiem tworzącym klimat inwestycyjny
jest stan polskiej infrastruktury drogowej: „elementem destrukcyjnie
wpływającym na działalność firm jest stan dróg. Infrastruktura drogowa
oceniana jest przez przedsiębiorców zdecydowanie negatywnie. Jej stan
określany jest jako zły lub bardzo zły przez łącznie 77% ankietowanych” [PAIiIZ,
2009].
Wykres 1.8. Czynniki najbardziej zniechęcające do Wykres 1.9. Oceny wybranych czynników klimatu
podjęcia inwestycji w Polsce w 2007 r. inwestycyjnego w 2009 r.
25% 4,5
4
20% 3,5
3
2,5
15%
2
1,5
10%
1
0,5
5% 0
jakość i spójność
jakość i spójność
wielkość rynku
stan infrastryktury
wielkość ryn ku UE
dostępność
wykwalifikowanej
fiskaln ych (ZUS)

materiałów
su rowców i
podatkowych
publicznych
polskiego
siły roboczej
dostępność
obciąż eń
wysokość
zamówień
przepisów
drogowej
0%
Słaba Brak obecności Niestabilność Położenie Obowiązujące
infrastruktura głów nych klientów polityczna geograficzne praw o
Źródło: Wyżnikiewicz [2007] Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji

Zagranicznych [2009]
Wyniki badań uzasadniają zatem wyodrębnienie pośredniego efektu w

postaci zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do
Polski w ramach gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM . Skala tego
40
efektu została oszacowana w załączniku C, a uzyskane wyniki wykorzystano
w symulacji wpływu organizacji ME na polską gospodarkę.
Biorąc pod uwagę omówiony wyżej korzystny wpływ przyspieszenia
inwestycji w infrastrukturę transportową na potencjał gospodarczy,
organizację UEFA EURO 2012TM można postrzegać jako „pozytywny wstrząs
zewnętrzny”. Jego efektem będzie trwałe podniesienie produktywności i
poziomu PKB w Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw nastąpiłoby
zapewne znacznie później.
1.5. Podsumowanie
Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych wyżej rozważań są następujące:
 Ekonomiczne skutki organizacji imprez sportowych o wymiarze
międzynarodowym są przedmiotem licznych prac empirycznych.
Dotyczą one zwykle przedsięwzięć o potencjalnie największym wpływie
na gospodarki krajów goszczących, takich jak Letnie i Zimowe Igrzyska
Olimpijskie oraz Mistrzostwa Świata (MŚ) i Europy (ME) w Piłce Nożnej.
Prace te koncentrują się na oszacowaniu wpływu międzynarodowych
imprez sportowych na gospodarkę, ocenianego w kategoriach reakcji
podstawowych zmiennych makroekonomicznych (poziomu i dynamiki
PKB oraz jego głównych składowych, zatrudnienia, dochodów
ludności, cen).
 Wyniki oszacowań wpływu wybranych międzynarodowych imprez
sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB (lub wartość
dodaną) i zatrudnienie w krajach goszczących wskazują, że wpływ ten
może być znaczący nie tylko w roku ich organizacji, ale również w
latach poprzedzających i następujących po sportowym wydarzeniu.
Wniosek ten dotyczy zarówno IO, jak i – co szczególnie ważne w
kontekście organizacji UEFA EURO 2012TM – Mistrzostw Świata i Europy w
Piłce Nożnej.
 Gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO 2012TM można podzielić na
bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie obejmują:
41
krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej (zwiększenie
eksportu usług turystycznych) związany z napływem kibiców i gości w
okresie trwania UEFA EURO 2012TM , zwiększenie nakładów
inwestycyjnych na infrastrukturę sportową, turystyczną i transportową
oraz krótkookresowy wzrost popytu związany z wydatkami na
organizacyjną stronę przedsięwzięcia, finansowanymi z budżetu
operacyjnego UEFA.
 Do efektów pośrednich organizacji UEFA EURO 2012TM zaliczyć można
zwiększenie atrakcyjności turystycznej kraju i związany z tym
długookresowy wzrost napływu turystów i konsumpcji turystycznej
(„efekt barceloński”), wzrost produktywności gospodarki, będący
wynikiem ilościowej i jakościowej poprawy stanu infrastruktury
(zwłaszcza transportowej), zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych
oraz wzrost atrakcyjności inwestycyjnej kraju, prowadzący do
zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i
dodatkowego wzrostu potencjału gospodarki.
 Wśród analizowanych bezpośrednich i pośrednich efektów UEFA EURO
2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują
produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Ich
wystąpienie odróżnia Polskę od wielu dotychczasowych organizatorów
największych międzynarodowych imprez sportowych, którzy – w
porównaniu z Polską - dysponowali znacznie lepiej rozwiniętą
infrastrukturą drogową, kolejową, lotniskową i miejską.
 Wyniki analiz poświęconych jakości infrastruktury drogowej i kolejowej w
Polsce potwierdzają, że jest ona niska w porównaniu z pozostałymi
krajami UE. Można oczekiwać, że organizacja ME przyczyni się do
przyspieszenia nakładów na infrastrukturę transportową i zmniejszenia
dystansu, jaki w tej dziedzinie dzieli Polskę od wielu krajów UE. Oznacza
to, że w przypadku Polski można oczekiwać relatywnie silnych – w
porównaniu z dotychczasowymi organizatorami największych imprez
42
sportowych - popytowych efektów inwestycji infrastrukturalnych
zrealizowanych w związku z organizacją ME.
 Popytowym efektom zwiększonych nakładów na infrastrukturę
transportową, ponoszonych w związku z organizacją UEFA EURO 2012TM ,
powinien towarzyszyć efekt pośredni w postaci wzrostu łącznej
produktywności czynników wytwórczych (TFP). Podobnie jak w
przypadku infrastruktury transportowej, efekt ten powinien być
relatywnie silny w porównaniu z dotychczas odnotowanymi w krajach
goszczących.
 Wyniki badań wskazują, że uboga infrastruktura transportowa była w
ostatnich latach czynnikiem hamującym napływ długoterminowego
kapitału produkcyjnego do Polski. Przyspieszenie inwestycji w
infrastrukturę transportową, spowodowane organizacją UEFA EURO
2012TM, oraz powiązane z nim zwiększenie produktywności, powinny
przyczynić się do wystąpienia relatywnie silnych – w porównaniu z
dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych –
efektów w postaci wzrostu prywatnych inwestycji krajowych i
zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
 Biorąc pod uwagę korzystny wpływ przyspieszenia inwestycji w
infrastrukturę transportową na potencjał gospodarczy, organizację
UEFA EURO 2012TM można postrzegać jako „pozytywny wstrząs
zewnętrzny”. Jego efektem będzie trwałe podniesienie produktywności
i poziomu PKB w Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw
nastąpiłoby zapewne znacznie później.
43
2. Wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na
przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w
latach 2012-2020
2.1. Wstęp
Niniejszy rozdział jest poświęcony ocenie wpływu organizacji UEFA EURO
2012™ na przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020. W
badaniu uwzględniono dwa efekty: krótkoterminowy, związany z napływem
gości w ramach trwania rozgrywek w czerwcu 2012 r., i długoterminowy,
wynikający z rozbudowy bazy noclegowej i poprawy wizerunku Polski jako
celu wyjazdów turystycznych. Okres badania został zakreślony od 2012 r.,
kiedy to 4 miasta goszczące UEFA EURO 2012™ - Gdańsk, Poznań, Warszawa i
Wrocław – przyjmą kibiców, do 2020 r., kiedy to większość efektów
długoterminowych powinna się zmaterializować.
Sposób przeprowadzenia badania był zgodny z kolejnością

poszczególnych podrozdziałów. Przy założeniach dotyczących sytuacji
makroekonomicznej w najbliższej dekadzie oszacowano najbardziej
prawdopodobną ścieżkę średnich wydatków turystów zagranicznych w
kolejnych latach (pkt 2.2.). Posłużyła ona jako punkt wyjścia przy szacowaniu
wielkości wydatków kibiców i gości UEFA EURO 2012™ oraz do przybliżenia
efektów długookresowych. Analizie podlegał także krótkookresowy wpływ
UEFA EURO 2012™, a więc wielkość dodatkowych przychodów z turystyki
zagranicznej w czerwcu 2012 r. oszacowana dla całej gospodarki oraz w
rozbiciu na poszczególne województwa (pkt 2.3.). W badaniu uwzględniono
również turystów nie posiadających biletów na stadion, którzy oglądają
mecze w strefach kibica, a także negatywny wpływ przyjazdu znaczącej
liczby gości na decyzje typowych turystów zagranicznych przyjeżdżających w
tym czasie do naszego kraju (tzw. efekt wypierania). W kolejnym punkcie
została przedstawiona analiza efektów długoterminowych. W tej części
poruszono problem wpływu przyspieszenia budowy nowych miejsc
44
noclegowych w Polsce przed UEFA EURO 2012™ na liczbę dodatkowych
turystów zagranicznych oraz wpływu organizacji Mistrzostw Europy w Piłce
Nożnej na wizerunek Polski jako docelowego miejsca wypoczynku
turystycznego (pkt 2.4.). Przy czym ta ostatnia analiza została oparta na
metodzie, uzależniającej wielkość napływu turystów zagranicznych w celach
wypoczynkowych od wartości przyjmowanej przez wskaźnik marki narodowej
Anholt-GfK Roper NBI SM w kategorii turystyka. Dzięki temu można było
przeprowadzić ilościową analizę długookresowego wpływu poprawy
wizerunku Polski w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ na przychody z
turystyki zagranicznej na poziomie całej gospodarki i w rozbiciu na
województwa. W podpunkcie 2.5. przedstawiono całkowity (krótko – i
długoterminowy) wpływ UEFA EURO 2012™ na przychody z turystyki
zagranicznej w latach 2012-2020.
Warto również zauważyć, że organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce

wpłynie na turystykę krajową w związku ze wzrostem atrakcyjności oraz
rozwojem infrastruktury turystycznej. Związany z Mistrzostwami wzrost turystyki
krajowej będzie jednak oznaczać przesunięcie środków finansowych
gospodarstw domowych pomiędzy różnymi typami wydatków
konsumpcyjnych, co oznacza zmianę struktury konsumpcji prywatnej a nie
wzrost jej całkowitego poziomu. Nie powinno to zatem przyczynić się do
istotnych zmian dobrobytu społeczeństwa i będzie tym samym neutralne
względem najważniejszych agregatów makroekonomicznych. Ponadto,
wzrost turystyki krajowej może spowodować substytucję wyjazdów
zagranicznych wyjazdami krajowymi. Biorąc jednak pod uwagę
obserwowane w ostatnich latach coraz większe zainteresowanie Polaków
wypoczynkiem zagranicznym oraz oczekiwane dalsze umocnienie kursu
złotego, przyczyniające się do obniżenia cen wyjazdów zagranicznych,
przyjęto, że organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce nie wpłynie na spadek
importu dóbr turystycznych do Polski w latach 2012-2020. W związku z
powyższym obszar niniejszej analizy został zawężony do zbadania
przychodów z turystyki międzynarodowej.
45
2.2. Przyjęte założenia makroekonomiczne na lata 2009-
2020
W celu precyzyjnego oszacowania, zarówno krótkoterminowego jak i
długoterminowego, wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na
przychody z turystyki konieczne jest przyjęcie założeń co do kluczowych
wskaźników makroekonomicznych w latach 2009-2020. Do wskaźników tych,
omówionych w podpunktach 2.2.1.-2.2.3., należą zmiany w strukturze
konsumpcji dóbr turystycznych w Polsce, tempo wzrostu cen w kraju oraz
zagranicą, nominalny kurs złotego, różnice w poziomach cen pomiędzy
Polską a zagranicą oraz dynamika PKB per capita w ujęciu realnym w
wybranych krajach. Zmienne te wpłyną na wielkość oraz strukturę wydatków
turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w latach 2009-2020.
Ostateczne szacunki wydatków turystycznych, przedstawione w podpunkcie
2.2.4., będą z kolei określały wielkość przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r.
oraz w latach 2013-2020, kiedy to ujawnią się długookresowe efekty
organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce.
2.2.1.Struktura konsumpcji turystów zagranicznych
Zgodnie z danymi Instytutu Turystyki [Bartoszewicz, Skalska; 2009] wielkość

przychodów dewizowych z tytułu przyjazdów turystów zagranicznych 1 do
Polski w 2008 r. wyniosła łącznie ok. 5,5 mld $, a z tytułu odwiedzających
jednodniowych2 5,9 mld $, przy czym najwyższe przychody odnotowano
1 Turysta zagraniczny to nierezydent (odwiedzający międzynarodowy), który w odwiedzanym kraju

spędza przynajmniej jedną noc (ale nie dłużej niż 12 miesięcy), korzystając ze zbiorowych lub
prywatnych miejsc zakwaterowania, przy czym głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności
zarobkowej [Bartoszewicz, Skalska; 2009].
2 Odwiedzający jednodniowi to nierezydenci, którzy przyjeżdżają do danego kraju na mniej niż jeden
dzień (nie korzystają ze zbiorowych lub indywidualnych miejsc zakwaterowania w odwiedzanym kraju).
Do tej grupy zaliczane są m. in. osoby podróżujące przez Polskę, a także osoby przyjeżdżające do Polski
na zakupy (tzw. mrówki) [Bartoszewicz, Skalska; 2009].
46
podobnie jak w latach poprzednich w III kw. (28% całości rocznych
przychodów).
W ramach wydatków turystów zagranicznych na terenie Polski, które

wyniosły w 2008 r. zgodnie z danymi Instytutu Turystyki [Bartoszewicz, Skalska;
2009] 410 $ na osobę (980 zł), największy udział miały wydatki na zakupy na
własne potrzeby, które stanowiły 19,8% całości poniesionych wydatków. W
dalszej kolejności wysoki udział w 2008 r. miały koszty poniesione na
wyżywienie (17,4%), z czego 77,4% stanowiły wydatki na usługi
gastronomiczne oraz wydatki na noclegi (14,7%) i zakupy w celu odsprzedaży
(14,4%). 12,1% wydatków turyści przeznaczyli na transport (w ramach którego
59,7% stanowiły wydatki na paliwa) oraz usługi kulturalno-rekreacyjne (10,2%).
Na pozostałe dobra i usługi turyści zagraniczni przeznaczyli w 2008 r. 11,5%
całości wydatków (wykres 2.1.).
Wykres 2.1. Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce w latach

2005-2015
Źródło: Instytut Turystyki (do 2008 r.), obliczenia własne (od 2009 r.)
W kolejnych latach (2009-2015) założono, że w strukturze wydatków

turystycznych stopniowo będzie się zwiększał udział wydatków na usługi
rekreacyjno-kulturalne (do 16% w 2015 r.) oraz na noclegi (do 16,0%) kosztem
47
spadku udziału wydatków na pozostałe dobra i usługi ujęte w kategorii inne
(spadek do 6% w 2015 r.) oraz wydatków na zakupy dokonywane w celu
odsprzedaży (do 5%). Będzie to związane ze wzrostem oferty rekreacyjnej i
kulturalnej Polski3, a także ze zwiększeniem zainteresowania zbiorowymi
miejscami zakwaterowania, w tym w szczególności tymi o wyższym
standardzie. Ponadto spadek zakupów dokonywanych w celu odsprzedaży
będzie następował równocześnie ze stopniowym wzrostem zakupów
dokonywanych na własne potrzeby (do 25% w 2015 r.), co będzie wynikać ze
stopniowego spadku zainteresowania Polską jako krajem o relatywnie
korzystnych cenach dóbr konsumpcyjnych. W kolejnych latach na zbliżonym
do obecnego poziomie utrzyma się udział wydatków turystów zagranicznych
na wyżywienie (17% w 2015 r.), jednakże w ramach wydatków żywnościowych
zwiększy się udział wydatków na gastronomię (do 80%). W związku z
zakładanym (por. podpunkt 2.2.2.2.) wyższym od inflacji CPI wzrostem cen
paliw oraz znaczącymi podwyżkami cen usług transportowych, w tym w
szczególności transportu kolejowego, należy spodziewać się wzrostu udziału
wydatków na transport w wydatkach nierezydentów ogółem do 15% w 2015
r. przy niezmienionym względem 2008 r. udziale paliw (60%)4.
Założone w niniejszym opracowaniu kierunki zmian struktury wydatków

turystów zagranicznych są spójne z prognozami Instytutu Turystyki
zaprezentowanymi w rapocie Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku
[Ministerstwo Sportu i Turystyki, 2008], zgodnie z którymi powinien rosnąć udział
wydatków na usługi kulturalno-rekreacyjne w związku z rozszerzaniem oferty
turystycznej, w tym w szczególności dla turystów o wyższych wydatkach. W
3 Jest to typowy proces dla krajów rozwijających się i jest związany ze wzrostem zamożności danego
kraju. Na rozwój oferty rekreacyjnej i kulturalnej wskazują również analizy Instytutu Turystyki [Ministerstwo
Sportu i Turystyki, 2008]
4 Powyższy scenariusz jest niezależny od organizacji UEFA Euro 2012™ w Polsce, gdyż wydatki turystów
zagranicznych przyjeżdżających do Polski w związku z ME będą miały relatywnie niski udział w całości
rocznych przychodów z turystyki zagranicznej w 2012 r. w Polsce. Ponadto struktura wydatków turystów
zagranicznych przyjeżdżających do Polski na UEFA Euro 2012™ będzie naszym zdaniem zbliżona do
typowych turystów zagranicznych w Polsce (por. podpunkt 5).
48
dalszym horyzoncie prognozy (lata 2016-2020) ze względu na wysoką
niepewność dotyczącą rozwoju turystyki w Polsce można oczekiwać
utrzymania struktury wydatków na stałym w porównaniu z 2015 r. poziomie.
2.2.2.Inflacja
2.2.2.1. Inflacja w Polsce, strefie euro i USA
Zgodnie z projekcją inflacji opublikowaną przez NBP w październiku 2009 r.

[Narodowy Bank Polski, 2009c] dynamika cen konsumpcyjnych (CPI –
Consumer Price Index) została założona na poziomie 1,5% r/r średniorocznie w
2010 r. i 2,1% w 2011 r. wobec 3,4% w 2009 r. Na obniżenie inflacji CPI w 2010 r.
złoży się m.in. obniżenie dynamiki cen żywności z średniorocznie 3,8% r/r w
2009 r. do -1,7% w 2010 r. W dalszych obliczeniach założono, że inflacja CPI w
latach 2009-2011 będzie zgodna z prognozami NBP. W odniesieniu do
kolejnych lat (2012-2014) zostało przyjęte, że inflacja CPI będzie kształtowała
się w przedziale 2,0%-2,5% r/r. Będzie to związane z zacieśnianiem polityki
pieniężnej przez Radę Polityki Pieniężnej ze względu na założone przystąpienie
Polski do strefy euro w 2015 r. i tym samym konieczność spełnienia kryterium
inflacyjnego z Maastricht.
W dłuższym horyzoncie prognozy (2015-2020) inflacja CPI będzie stopniowo

zbiegać do jej średniookresowej stopy równowagi, wynikającej z procesów
nominalnej i realnej konwergencji [Brzoza-Brzezina, 2005; European
Commission, 2008; Podkaminer, 2008]. Przy założeniu, że w średnim okresie
inflacja w strefie euro ukształtuje się na poziomie zgodnym z celem
inflacyjnym Europejskiego Banku Centralnego (ECB) równym 2,0% r/r, a wzrost
gospodarczy w strefie euro będzie o ok. 3 p.p. niższy od wzrostu
gospodarczego w Polsce, implikowana stopa inflacji równowagi będzie
wynosić średniorocznie 3,0% r/r. W związku z tym zostało założone, że inflacja
CPI w Polsce będzie w latach 2015-2020 stopniowo rosnąć z 2,5% r/r w 2015 r.
do 3,0% r/r w 2020 r.
49
Tempo wzrostu cen w strefie euro i w USA w latach 2009-2013 zostało
przyjęte zgodnie z najnowszą dostępną prognozą makroekonomiczną
Międzynarodowego Funduszu Walutowego [International Monetary Fund,
2009] na poziomie od 2,0% r/r średniorocznie w 2009 r. do 2,2% w 2013 r. dla
USA i odpowiednio od 0,4% do 2,0% dla strefy euro. W latach 2014-2020 stopa
inflacji CPI w USA została przyjęta na poziomie zgodnym z preferowaną przez
członków Komitetu Operacji Otwartego Rynku Fed długookresową dynamiką
cen równą 1,9% r/r [Federal Open Market Committee, 2009].
2.2.2.2. Dynamika cen poszczególnych kategorii wydatków turystycznych

W celu dokładnego określenia deflatora wydatków turystów
zagranicznych przyjeżdżających do Polski w okresie objętym analizą
konieczne jest przyjęcie założeń co do zmian cen najważniejszych dóbr
konsumpcji turystycznej w latach 2009-2020. Przyjęto, że do średniego tempa
wzrostu w latach 1999-2009 będą zbiegały dynamiki cen w kategorii żywność i
napoje bezalkoholowe (3,5% r/r), odzież i obuwie (-1,4%), rekreacja i kultura
(3,0%), restauracje i hotele (4,4%) oraz wyposażenie mieszkania i prowadzenie
gospodarstwa domowego (2,5%). Niższy od średniej z ostatniej dekady będzie
natomiast średniookresowy poziom docelowy dla tempa wzrostu cen w
kategorii napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe (4,0% r/r), paliwa (5,0%) i
transport (4,0%), co będzie związane głównie z zakończeniem procesu
dostosowywania stawek akcyzy na wyroby tytoniowe i alkoholowe do norm
unijnych, a także z aprecjacją kursu złotego, która będzie częściowo
kompensowała wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych.
Przyjmując za wagi strukturę wydatków turystów zagranicznych (por.

podpunkt 2.2.2.1.) skonstruowany został wskaźnik inflacji cen dóbr
turystycznych w Polsce (wykres 2.2.). W latach 2006-2008 dynamika cen
liczona według tego wskaźnika była nieznacznie niższa od dynamiki inflacji
CPI, co było związane przede wszystkim z wyższym udziałem szybko
drożejących cen żywności oraz nośników energii (gaz, prąd, opał) we
wskaźniku CPI niż we wskaźniku inflacji cen dóbr turystycznych. Po 2009 r.
tempo wzrostu cen dóbr turystycznych będzie, zgodnie z założeniami,
50
nieznacznie wyższe od inflacji CPI (2,1% r/r wobec 2,0% w 2012 r. i 3,3% wobec
2,0% w 2020 r.). Będzie to związane z utrzymującą się powyżej średniej
dynamiką cen usług turystycznych takich jak zakwaterowanie i gastronomia
oraz wyższą od średniej dynamiką cen paliw i cen w transporcie.
Wykres 2.2. Średnioroczna inflacja CPI oraz wskaźnik cen dóbr turystycznych
w Polsce w latach 1999-2020
Źródło: GUS, Instytut Turystyki, obliczenia własne
2.2.3. Kurs walutowy

Jednym z ważniejszych czynników determinujących wysokość wydatków
zagranicznych turystów w Polsce jest poziom kursu walutowego. Wpływa on
na siłę nabywczą dochodów przyjeżdżających do Polski nierezydentów i tym
samym determinuje wielkość budżetu przeznaczonego na dobra turystyczne.
W związku z powyższym kluczowe z punktu widzenia niniejszego badania staje
się oszacowanie zmian kursu walutowego w perspektywie najbliższej dekady.
W tym celu zostały wyestymowane dwa modele kursu walutowego
stosowane powszechnie w praktyce makroekonomicznej.
2.2.3.1. Model BEER

Pierwszym z zastosowanych modeli jest tak zwany behawioralny model
kursu równowagi (BEER), zakładający istnienie średniookresowej zależności
(określanej przez odpowiednie równanie kointegrujące) pomiędzy kursem
51
walutowym danego kraju a najważniejszymi determinantami zmian w
nominalnej sferze gospodarki. Jako zmienną objaśnianą przyjęto natomiast
logarytm realnego kursu złotego do euro (poziom cen HICP w Polsce i strefie
euro jako deflator).
Na podstawie wcześniejszych badań [Rubaszek, 2004, 2006; Rawdanowicz,

2002] zostały wyróżnione trzy zmienne o charakterze fundamentalnym, które
mają wpływ na realny kurs złotego do euro. Pierwsza z nich to poziom
polskich aktywów zagranicznych netto5 w stosunku do PKB. Odzwierciedla on
z jednej strony premię za ryzyko towarzyszącą inwestowaniu w aktywa
nominowane w złotych (niższy – bardziej ujemny – poziom aktywów
zagranicznych netto świadczy o stabilność finansowej kraju i tym samym
zwiększa wiarygodność kredytową). Drugą ze zmiennych jest relatywna
produktywność pomiędzy sektorami dóbr handlowych (sekcje A do E wg
klasyfikacji NACE6) oraz niehandlowych (sekcje F do P) mierzona odfiltrowaną
z wpływu czynników o charakterze sezonowym różnicą logarytmów
produktywności w obu sektorach gospodarki. Zmienna ta odpowiada za
efekt zmian kursowych wynikających z modelu Harroda-Balassy-Samuelsona
(HSB) [Balassa, 1964; Samuelson, 1964], czyli aprecjacji kursu realnego
związanego z szybszym wzrostem produktywności w sektorze dóbr
handlowych w krajach rozwijających się i tym samym szybszego wzrostu płac
i cen. Ostatnia ze zmiennych w modelu BEER to realny dysparytet stóp
procentowych pomiędzy Polską (3-miesięczny WIBOR deflowany krajową
inflacją) oraz strefą euro (3-miesięczny LIBOR w EUR deflowany inflacją w
krajach unii walutowej). Odpowiada ona za zmiany kursowe wynikające z
oddziaływania czynników cyklicznych charakterystycznych dla rynków
5 Aktywa zagraniczne netto stanowią różnicę pomiędzy całością należności sektora monetarnych
instytucji finansowych od nierezydentów a całością zobowiązań tego sektora wobec nierezydentów, z
wyłączeniem kapitału (fundusze własne, podstawowe i uzupełniające) wniesionego przez podmioty
zagraniczne do polskich monetarnych instytucji finansowych [Główny Urząd Statystyczny].
6 NACE to Statystyczna Klasyfikacja Działalności Gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej. W niniejszym

badaniu używana jest klasyfikacja NACE po 2 rewizji (NACE Rev.2), obowiązująca od 1.1.2008.
52
finansowych (cykle zmian stóp procentowych). Zmienna ta odpowiada za
krótkookresowe wahania kursu złotego (odchylenia od trendu).
Dla powyższego zbioru zmiennych przeprowadzony został test na

kointegrację Johansena. Potwierdził on (zarówno na podstawie testu śladu,
jak i testu maksymalnej wartości własnej przy poziomie istotności równym 1%),
że istnieje dokładnie jedno równanie kointegrujące, co jest równoznaczne z
istnieniem średniookresowej zależności pomiędzy badanymi zmiennymi.
Następnie za pomocą metody najmniejszych kwadratów zostało
wyestymowane odpowiadające powyższej specyfikacji równanie
kointegrujące. Jednakże wysoka korelacja pomiędzy zagranicznymi
aktywami netto w Polsce (nfa) i różnicą w wydajności pracy (lp) przyczyniła
się do zaburzeń wyników statystyk t-studenta w modelu BEER i tym samym
wyestymowanego wysokiego ujemnego wpływu różnicy w wydajności pracy
pomiędzy Polską a strefą euro na realny kurs EURPLN (rer). W związku z tym
parametr stojący przy zmiennej lp został wyłączony z procesu estymacji dla
modelu BEER i przyjęty, zgodnie z teorią, na poziomie równym udziałowi dóbr
niehandlowych w całości wartości dodanej danego kraju (dla Polski udział
ten wyniósł w 2008 r. 70%). Równanie (1) przedstawia wyniki estymacji dla
modelu BEER dla danych kwartalnych od I kw. 1997 do III kw. 2009. W
nawiasach podane zostały odchylenia standardowe dla poszczególnych
parametrów.
(1) rer t f  0 , 7 * lp t  3 , 30  rt  0 , 86  nfa t  0 , 07   t

( 0 , 87 ) ( 0 , 25 ) ( 0 ,12 )
Wszystkie otrzymane wyniki oszacowania są zgodne z teorią kursu

równowagi i wcześniejszymi badaniami kursu złotego. W modelach typu BEER
współczynnik stojący przy realnym dysparytecie stóp procentowych (r)
powinien się zawierać w przedziale (1;5), a współczynnik stojący przy wielkości
zagranicznych aktywów netto jest jedynie nieznacznie wyższy od tego,
otrzymanego w badaniach Rubaszka [2006]. Skorygowany współczynnik
determinacji dla tej specyfikacji równania wyniósł 0,24.
53
2.2.3.2. Model PEER
W celu zbadania długookresowego poziomu kursu równowagi złotego
zastosowany został model PEER (permanent equilibrium exchange rate), czyli
model kursu równowagi permanentnej. Podobnie jak model BEER sprowadza
się on do oszacowania równania kointegrującego pomiędzy realnym kursem
złotego (kursem EURPLN deflowanym inflacją) a szeregiem zmiennych o
charakterze fundamentalnym. Jednakże w przypadku modelu PEER zmienne
objaśniające równania kointegrującego muszą zostać odfiltrowane z wahań
o charakterze cyklicznym. Innymi słowy w modelu kursu równowagi
permanentnej badane jest istnienie równowagi długookresowej dla trendów
zmiennych o charakterze fundamentalnym. W celu oczyszczenia badanych
szeregów czasowych (z wyjątkiem realnego kursu złotego do euro) z wahań
cyklicznych poddano je odfiltrowaniu filtrem Hodricka-Prescotta o
parametrze lambda równym 1660. Następnie, podobnie jak w przypadku
modelu BEER, dokonana została estymacja równania kointegrującego
metodą najmniejszych kwadratów z tą różnicą, że w specyfikacji PEER nie
było już konieczne przyjmowanie stałej wartości parametru stojącego przy
zmiennej obrazującej różnice w wydajności pracy pomiędzy Polską a strefą
euro (lp). Wyniki estymacji obrazuje równanie (2). Współczynnik determinacji
skorygowany liczbą zmiennych dla tego równania jest równy 0,35.
(2) rert f  0,71* lp _ trendt  4,93 r _ trendt  1,31 nfa _ trendt  0,29  t
( 0, 53) (1,97) ( 0, 34) ( 0, 31)
2.2.3.3. Założenia dotyczące kursów EURPLN i USDPLN w latach 2009-2020

Przy formułowaniu prognozy kursu złotego do euro zostało przyjęte, że
stosunek zagranicznych aktywów netto na koniec kwartału do
odsezonowanej nominalnej wartości PKB w danym kwartale będzie rósł z -52%
w II kw. 2009 r. do -44% w I kw. 2010 r. a następnie powróci do stopniowego
trendu spadkowego i obniży się do -60% na koniec 2012 r. Będzie to związane
z pogłębianiem współpracy gospodarczej pomiędzy Polską a strefą euro
przyczyniającym się do dalszego wzrostu finansowania polskiego deficytu
handlowego przez napływ kapitału zagranicznego, co będzie sprzyjało
54
umacnianiu kursu równowagi złotego do euro. Dla 2010 r. został założony
wzrost realnego dysparytetu stóp procentowych w związku ze spadkiem
inflacji w Polsce i wzrostem inflacji w strefie euro przy jednoczesnym
nieznacznie szybszym wzroście stóp procentowych rynku pieniężnego w
Polsce niż w strefie euro. W związku z tym rosnący dysparytet będzie sprzyjać
dalszemu umacnianiu kursu równowagi. Następnie w kolejnych latach
dysparytet realnych stóp procentowych będzie się stopniowo obniżał do
poziomu równowagi, który w długim okresie ze względu na proces nominalnej
konwergencji jest dodatni i wynosi ok. 1 p.p. Równocześnie przyjęto, że w
latach 2011 i 2012 w wyniku realnej konwergencji, spadek różnicy w
wydajności pracy będzie osłabiał aprecjacyjny efekt Harroda-Balassa-
Samuelsona dla kursu złotego.
Przyjmując powyższe założenia dotyczące zmiennych wpływających na kurs

równowagi złotego oraz zakładając, że w najbliższych kwartałach nastąpi
dalszy spadek awersji do ryzyka na rynkach światowych założono, że kurs
złotego będzie ulegał stopniowej aprecjacji z 4,10 zł na koniec 2009 r. do 3,30
zł na koniec 2012 r., kiedy to najprawdopodobniej nastąpi przystąpienie Polski
do systemu ERM II, poprzedzające przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty
(wykres 2.3.). Biorąc pod uwagę konieczność obniżenia inflacji do poziomu
umożliwiającego spełnienie kryterium inflacyjnego z Maastricht założono, że
kurs EURPLN będzie w ramach systemu ERM II, tak jak to miało miejsce w
przypadku Słowacji [Borowski, 2009] i Grecji [Rozkrut, Woreta; 2005], stopniowo
umacniał się z poziomu 3,30 zł do ok. 3 zł za euro w 2015 r., kiedy to należy
spodziewać się przystąpienia Polski do unii walutowej.
Zgodnie przyjętymi założeniami na podstawie prognoz Międzynarodowego

Funduszu Walutowego [International Monetary Fund, 2009] kurs EURUSD
będzie się stopniowo umacniał z obecnego poziomu 1,45-1,47 w IV kw. 2009 r.
do 1,35 w 2013 r. w związku z szybszym wejściem gospodarki amerykańskiej na
ścieżkę potencjalnego wzrostu niż w przypadku gospodarki europejskiej, gdzie
wychodzenie ze spowolnienia gospodarczego będzie trwało dłużej w związku
z występowaniem efektów histerezy na rynku pracy i wyższą sztywnością
55
gospodarki strefy euro. Następnie, w wyniku spodziewanego nieznacznego
osłabienia pozycji dolara jako międzynarodowej waluty rezerwowej oraz
wysokim zadłużeniem zagranicznym USA kurs EURUSD ulegnie nieznacznemu
osłabieniu do poziomu ok. 1,40 dolara za euro. W związku z powyższym
implikowany kurs USDPLN będzie ulegał stopniowej aprecjacji z 2,85 zł do 2,14
zł w 2020 r., kształtując się w 2012 r. na poziomie 2,49 zł za dolara.
Wykres 2.3. Kursy równowagi oraz nominalny kurs złotego do euro w latach
2000-2012
Źródło: Reuters, obliczenia własne
2.2.3.4. Kurs USDPLN zgodny z regułą parytetu siły nabywczej

Z danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego [International
Monetary Fund, 2009] wynika, że kurs złotego do dolara zgodny z parytetem
siły nabywczej (czyli odzwierciedlający nominalny kurs USDPLN, przy którym za
jednego dolara można byłoby kupić w USA taki sam koszyk dóbr, jak w
Polsce) wynosił w 2008 r. 1,90 zł za dolara. Oznacza to, że iloraz nominalnego
kurs USDPLN do kursu USDPLN wynikającego z parytetu siły nabywczej wyniósł
78,9% czyli za jednego dolara można było kupić w Polsce o 26,7% więcej dóbr
niż w USA. Na podobny stosunek parytetu siły nabywczej do nominalnego
56
kursu walutowego USDPLN w 2008 r. wskazywały również dane Eurostatu
(79,1%).
Zakładając, że zmiany kursu złotego do dolara zgodnego z parytetem siły

nabywczej (PPP) będą przebiegać zgodnie ze zmianami realnego kursu
walutowego USDPLN określonego przez zmiany inflacji przyjęto, że w latach
2009-2015 kurs USDPLN-PPP będzie utrzymywał się w granicach 1,92-1,89 zł za
dolara, a następnie w wyniku wzrostu inflacji po przystąpieniu Polski do strefy
euro kurs USDPLN-PPP wzrośnie do poziomu 2,00 zł za dolara w 2020 r. (wykres
2.4.).
Wykres 2.4. Kurs złotego do dolara w ujęciu nominalnym i wg parytetu siły

nabywczej 2004-2020
Źródło: MFW, Reuters, obliczenia własne
Oznacza to, że stosunek kursu złotego wynikający z parytetu siły nabywczej

do nominalnego kursu złotego będzie stopniowo rósł z 62,8% w 2009 r. do
93,6% w 2020 r. W porównaniu do prognoz MFW przebieg przyjętego wzrostu
kursu USDPLN-PPP jest nieznacznie wolniejszy (w przypadku MFW poziom 90%
zostaje już osiągnięty w 2014 r. natomiast w przypadku niniejszej prognozy
bazującej na zmianach realnego kursu walutowego dopiero w 2017 r.).
Jednakże, biorąc pod uwagę konieczność przejściowego obniżenia inflacji w
Polsce w związku z koniecznością spełnienia kryteriów z Maastricht przed
57
przystąpieniem Polski do strefy euro [Borowski (red.), 2004; Narodowy Bank
Polski, 2009b], tempo konwergencji cen do poziomu parytetu siły nabywczej
zostało na potrzeby tego badania przyjęte na relatywnie konserwatywnym
poziomie.
2.2.4. Wysokość wydatków turystów zagranicznych w latach 2009-

2020
Zgodnie z szacunkami Instytutu Turystyki (Bartoszewicz, Skalska 2009) w 2008
r. do Polski przyjechało 13 mln turystów zagranicznych (wobec 15 mln w 2007
r.), z czego 3 mln (2,7 mln w 2007 r.) osób tylko i wyłącznie w celach
wypoczynkowych. Ponadto, wysoka zmienność kursu złotego, szybki wzrost
gospodarczy na świecie oraz dynamiczny rozwój turystyczny Polski przyczyniły
się do znaczących zmian wielkości wydatków turystycznych (por. podpunkt
2.2.1.). Odpowiedź na pytanie, jak w kolejnych latach będą się kształtować
wydatki turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski, jest kluczowa z
punktu widzenia długookresowych korzyści Polski wynikających z organizacji
UEFA EURO 2012™ w Polsce. Wyniki poniższego badania posłużą również jako
wyznacznik wielkości wydatków kibiców zagranicznych, którzy przyjadą w
czerwcu 2012 r. do Polski.
2.2.4.1. Analiza panelowa

W celu oszacowania wielkości wydatków turystów zagranicznych został
przyjęty sposób modelowania wielkości wydatków turystów
międzynarodowych, który abstrahuje od stricte krajowych czynników rozwoju
rynku turystycznego7. W związku z tym dla lat 2003-2007 została
przeprowadzona analiza panelowa dla 50 krajów8. Jako zmienna objaśniana
7 Formułowanie prognozy w oparciu tylko o historyczny rozwój polskiego rynku turystycznego byłoby
obarczone wysokim błędem losowym w związku z niewielką liczbą obserwacji oraz licznymi zmianami
strukturalnymi (np. wejście Polski do Unii Europejskiej i strefy Schengen) wpływającymi na niestabilność
parametrów ewentualnych modeli ruchu turystycznego.
8 Objęte analizą kraje to Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Austria, Belgia, Brazylia, Chile, Chiny,
Czechy, Dania, Egipt, Ekwador, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Indie, Indonezja, Iran,
Irlandia, Islandia, Japonia, Kanada, Korea Płd., Litwa, Meksyk, Malezja, Niemcy, Nigeria, Norwegia,
Nowa Zelandia, Peru, Polska, Rosja, RPA, Rumunia, Singapur, Szwajcaria, Szwecja, Tajlandia, Tajwan,
58
została przyjęta wielkość przeciętnych wydatków na jednego przyjezdnego
(turyści zagraniczni oraz jednodniowi odwiedzający zagraniczni) w dolarach,
obliczona na podstawie danych publikowanych przez Światową Organizację
Turystyki ONZ [United Nations World Tourism Organization, 2009].
W przeprowadzonym badaniu zostało uwzględnionych 6 zmiennych

objaśniających: 1) Udział turystów zagranicznych (czyli przyjezdnych
pozostających przynajmniej na 1 noc) w liczbie wszystkich przyjezdnych do
danego kraju (arr_on_s). Im wyższy jest ten udział tym wyższe powinny być
wydatki przyjezdnych międzynarodowych, gdyż odwiedzający nie ponoszą
wydatków na nocleg i spędzają w kraju docelowym znacznie mniej czasu; 2)
Udział turystów zagranicznych przyjeżdżających w celach wypoczynkowych
w liczbie wszystkich przyjazdów (arr_l_s). Wzrost tego udziału powinien
przyczynić się do wzrost wydatków nierezydentów, gdyż turyści
wypoczywający w danym kraju poza wydatkami na gastronomię i noclegi
nabywają również relatywnie więcej pozostałych dóbr typowo turystycznych
(wycieczki, zakupy pamiątek etc.); 3) Indeks Anholt-GfK Roper Nation Brands
IndexSM w kategorii turystyka (NBIT), odzwierciedlający atrakcyjność
turystyczną danego kraju (por. podpunkt 2.4.2.). Im wyższa atrakcyjność
turystyczna, tym wyższe ceteris paribus powinny być wydatki turystów
przyjeżdżających do danego kraju; 4) Średnia długość pobytu turystów
zagranicznych (os), odzwierciedlająca liczbę nocy spędzonych przez turystów
Turcja, USA, Węgry, Wlk. Brytania, Włochy, ZEA. Taki dobór badanych krajów wynika z tego, że zostały
one uznane za reprezentatywne w badaniu Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM. Ponadto w
badaniu została uwzględniona również Portugalia, jako organizator Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w
2004 r. i Grecja jako organizator Letnich Igrzysk Olimpijskich 2004. Różna liczba krajów ostatecznie
branych pod uwagę w kolejnych panelach wynika z niepełnej dostępności danych dla każdego z
krajów. Ponadto zestaw przyjętych do analizy krajów został wybrany arbitralnie i miał na celu analizę jak
najszerszego spectrum gospodarek, aby zbadać występowanie globalnych tendencji i determinant
zmian w sektorze turystycznym. W związku z powyższym w żadnej z przeprowadzonych analiz
panelowych nie była testowana spójność próby testem Chowa, w zamian za co wszystkie analizy
zostały przeprowadzone przy pomocy modelu typu random effects, dopuszczającego rozbieżności
pomiędzy krajami. Na słuszność stosowania modeli typu random effects wskazywały również testy
Hausmanna, aczkolwiek jego wyniki wskazują na niski wpływ stosowanego modelu na współczynnik
ppp w równaniu (3).
59
zagranicznych w danym kraju. Im dłuższy pobyt tym wyższe powinny być
całkowite wydatki przyjezdnych na osobę; 5) Średni dla wszystkich badanych
krajów poziom PKB per capita w danym roku w cenach bieżących w
dolarach (gdp_cp), odzwierciedlający poziom światowych dochodów na
osobę. Im wyższy poziom tej zmiennej tym wyższe powinny być nominalne
wydatki przyjezdnych; 6) Stosunek PKB w cenach bieżących w dolarach
danego kraju do PKB zgodnego z parytetem siły nabywczej mierzonego w
dolarach międzynarodowych (ppp). Wzrost tej zmiennej, równoznaczny z
relatywnym wzrostem poziomu cen w danym kraju, powinien przyczyniać się
do zwiększenia wydatków przyjezdnych mierzonych w dolarach (por.
podpunkt 2.2.3.4.).
Z przeprowadzonej regresji panelowej modelu typu random effects za

pomocą uogólnionej metody najmniejszych kwadratów (GLS) dla danych
panelowych [Cameron, Trivendi; 2005] wynika, że jako zmienne objaśniające
w żadnej z testowanych specyfikacji nie są istotne (przy poziomie istotności na
poziomie 5%) dwie z wyżej wymienionych zmiennych – średnia długość
pobytu oraz indeks NBI. Nieistotność średniej długości pobytu może być
związana z występującym silnym efektem spadku przeciętnych dziennych
wydatków w związku z wydłużeniem liczby dni pobytu, a także ze znacznie
wyższymi nakładami finansowymi poniesionymi przed podróżą (np. wykup
wycieczek lub wykup hotelu) w przypadku dłuższych wyjazdów, prowadząc
tym samym do obniżenia łącznych wydatków przypadających na jednego
przyjezdnego. Z kolei nieistotność indeksu NBI przy badaniu wielkości
wydatków wskazuje na to, że atrakcyjność turystyczna kraju nie wpływa
istotnie na zmiany wielkości wydatków przyjezdnych. Szczegółowe wyniki
wybranych przeprowadzonych estymacji zostały przedstawione w tablicy 2.1.
60
Tablica 2.1. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla wielkości
wydatków na jednego przyjezdnego w USD jako zmiennej objaśnianej
Zmienna
objaśniająca Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Model 6
649,81** 694,12* 718,02* 437,70* 608,42*** 372,19**
Arr_on_s
(309,2) (273,9) (277,3) (169,18) (319,3) (180,7)
90,89 369,74** 67,32 396,10***
Arr_l_s
(250,6) (173,7) (261,8) (203,5)
24,76 7,25
NBIT
(18,4) (202,5)
-0,49 -0,17
os
(9,5) (9,67)
0,02** 0,01* 0,01* 0,01** 0,01*
gdp_cp
(0,0) (0,0) (0,0) (0,0) (0,0)
425,17** 449,00** 722,33* 146,13 415,75*** 120,62
ppp
(202,5) (191,2) (122,5) (109,8) (214,6) (115,4)
-178,24 -186,63 -225,70 -152,07 -1726,9 -571,91
stała
(237,9) (218,4) (220,2) (118,0) (1187,9) (430,6)
Statystyka F 10,6* 16,5* 22,7* 9,7* 8,2* 7,2*
W nawiasach podano odchylenie standardowe
* istotna przy poziomie istotności 1%
** istotna przy poziomie istotności 5%
*** istotna przy poziomie istotności 10%
Źródło: obliczenia własne
Przyjmując pozostałe zmienne jako istotne przy objaśnianiu poziomu

wydatków przyjezdnych został oszacowany model typu random effects
opisany równaniem (3).
ex _ pp it  425 ,17* ppp it  649 ,81 arr _ on _ s it 

( 202 , 5 ) ( 309 , 2 )
(3)
 90 ,89 arr _ l _ s it  0,01  gdp _ cp it  178 ,2   it
( 250 , 6 ) ( 0,0) ( 237 , 9 )
Łącznie wszystkie zmienne z wyjątkiem stałej oraz udziału turystów

przyjeżdżających na wypoczynek są istotne przy poziomie istotności równym
5%, a statystyka F wyniosła 10,6 (p=0,00). Relatywnie niski poziom statystyki R2
(0,31) przy wysokiej istotności specyfikacji jest związany z wysokim
zróżnicowaniem badanych krajów, pociągającym za sobą znaczący wzrost
wariancji (98,7% wariancji wynika z różnic pomiędzy poszczególnymi krajami).
61
2.2.4.2. Prognoza wydatków turystów zagranicznych
Na podstawie parametrów otrzymanych z powyższej analizy panelowej
została oszacowana wielkość wydatków turystów zagranicznych w
nadchodzących latach. Przyjmując zmiany siły nabywczej złotego do dolara
zgodnie z założeniami poczynionymi w podpunkcie 2.2.3.4. oraz zakładając
globalną dynamikę PKB i inflację na poziomie prognozowanym przez MFW
[Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 2009] został oszacowany wzrost
wielkości wydatków turystów zagranicznych na osobę w Polsce w okresie od
2009 do 2020 r. Przyjęto przy tym założenie, że struktura przyjazdów do Polski
ze względu na cel wizyty w badanym okresie pozostanie na niezmienionym
poziomie. Ponadto biorąc pod uwagę dotychczasową tendencję wzrostową
założono, że średnia długość pobytu turystów zagranicznych w Polsce
nieznacznie się wydłuży z 4 w 2008 r. do ok. 5 noclegów na osobę w latach
2010-2020.
Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że wysokość dziennych wydatków

turystów zagranicznych na osobę będzie (po silnym spadku w związku z
kryzysem gospodarczym i silnym osłabieniem złotego w 2009 r.) stopniowo
rosła z 69 $ w 2009 r. (liczba ta pokrywa się z szacunkami otrzymanymi przez
Instytut Turystyki dla I kw. 2009 r. [Instytut Turystyki, 2009]) do 171 $ w 2020 r., co
przełoży się na wzrost wydatków liczonych w złotych z 210 zł w 2009 r. do 329
zł na osobę w 2020 r. (wykres 2.5.).
Liczona w cenach stałych z 2008 r. wysokość wydatków turystów

zagranicznych wzrośnie z 205 zł z 2009 r. do 242 zł w 2020 r. W 2012 r. wielkość
wydatków turystycznych, która posłuży za wyznacznik wydatków kibiców
przyjeżdżających na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej wyniesie 65,2 € (90 $,
224 zł), czyli będzie o 18,4% (w przeliczeniu na złote) wyższa niż w 2008 r. Tak
szybki wzrost wydatków turystów zagranicznych w najbliższych 3 latach będzie
związany z powrotem światowej gospodarki na ścieżkę relatywnie szybkiego
wzrostu gospodarczego. Ponadto do wzrostu wydatków w euro przyczyni się
również zakładana relatywnie szybka aprecjacja złotego po okresie silnego
niedowartościowania w 2009 r.
62
Wykres 2.5. Dzienne wydatki turystów zagranicznych na osobę w latach 1999-
2020
Źródło: Instytut Turystyki (do 2008 r.), obliczenia własne

Opisane powyżej założenia makroekonomiczne posłużą jako punkt wyjścia
do oszacowania krótko- i długoterminowych zmian w dochodach z turystyki
zagranicznej w Polsce na skutek organizacji UEFA EURO 2012™.
2.3. Efekty krótkoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™

w Polsce
Zamiar zorganizowania Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej oznacza, że Polska
zdecydowała się na przyjęcie kibiców, przedstawicieli mediów, działaczy
UEFA, VIPów i sportowców. Poniżej zostały przedstawione skutki tej decyzji dla
przychodów z turystyki zagranicznej w czerwcu 2012 r. Wszyscy nierezydenci
przyjeżdżający do Polski w związku UEFA EURO 2012™ w tym okresie zostali na
potrzeby niniejszego badania podzieleni na 3 główne grupy gości – kibiców
stadionowych, w tym gości oficjalnych i zwykłych kibiców, kibiców nie
posiadających biletu na stadion i oglądających mecze w strefach kibica
(tzw. fan zones) oraz pozostałych gości mistrzostw, czyli przedstawicieli
63
mediów, wolontariuszy i najważniejszych gości, czyli sportowców, sędziów i ich
sztaby.
W celu dokładnego oszacowania liczby przyjazdów, noclegów i wydatków

wszystkich wymienionych powyżej grup przyjęto następujący schemat
badania. W podpunkcie 2.3.1. oszacowano, na podstawie dostępnych
danych o liczbie meczów i dystrybucji biletów, oczekiwaną liczbę gości, jaka
przyjedzie do miast gospodarzy UEFA EURO 2012™ w czerwcu 2012 r. W
dalszej kolejności, w oparciu o prognozy wydatków turystów zagranicznych
(zamieszczone w podpunkcie 2.2.4.2.) zostały założone przeciętne dzienne
wydatki w poszczególnych grupach kibiców zagranicznych, a także
najbardziej prawdopodobny średni okres pobytu jednego kibica w mieście
goszczącym oglądany przez niego z trybun mecz. Na tej podstawie
wyprowadzono ostateczne przychody z turystyki zagranicznej w każdej z grup
( podpunkt 2.3.2 i 2.3.3 dla kibiców goszczących w strefach kibica). Na koniec
przedstawiono negatywny wpływ organizacji UEFA EURO 2012™ (zwany
efektem wypierania) na typowe przyjazdy turystów międzynarodowych
(2.3.4.) i na tej podstawie oszacowano ostateczny efekt netto organizacji
UEFA EURO 2012™ dla przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce ogółem i
z podziałem na poszczególne województwa (2.3.5.).
Przedstawione poniżej wyniki badania zostały w dużej mierze oparte na

doświadczeniach poprzednich krajów organizujących Mistrzostwa Europy w
Piłce Nożnej (w szczególności Austrii, Szwajcarii i Portugalii), danych
udostępnionych przez UEFA oraz spółkę PL.2012, a także na konsultacjach z
ekspertami PL.2012 i ekspertami branżowymi.
2.3.1.Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce

W celu dokładnego określenia wzrostu przychodów z turystyki zagranicznej
w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ konieczne jest precyzyjne
określenie liczby oraz rodzaju kibiców i gości, którzy przyjadą do Polski w
czerwcu 2012 r. W związku z tym, wychodząc od określenia dokładnej liczby
miejsc stadionowych oraz stopnia ich wykorzystania (podpunkt 2.3.1.1.), czyli
64
faktycznej liczby kibiców oglądających każdy mecz z trybun, została
określona przewidywana liczba wykorzystanych biletów. Następnie został
założony podział dostępnych biletów pomiędzy poszczególne grupy kibiców
stadionowych (2.3.1.2), a na tej podstawie została oszacowana
prawdopodobna liczba przyjazdów do miast gospodarzy UEFA EURO 2012™
(2.3.1.3). Na koniec została określona liczba pozostałych gości, czyli
przedstawicieli mediów, wolontariuszy, sportowców i in., którzy odwiedzą
miasta goszczące UEFA EURO 2012™.
2.3.1.1. Liczba meczów i wykorzystanie miejsc stadionowych

Zgodnie z dostępnymi w dniu zamknięcia badania (grudzień 2009 r.)
informacjami dotyczącymi lokalizacji poszczególnych meczów UEFA EURO
2012™, Polska będzie gospodarzem 16 z 31 wszystkich meczów ogółem. W
ramach tych 16 meczów w Polsce odbędzie się mecz otwarcia na Stadionie
Narodowym w Warszawie oraz 11 innych meczów fazy grupowej, 3
ćwierćfinały oraz 1 półfinał. Ze wszystkich miast gospodarzy najwięcej
meczów gościć będzie Stadion Narodowy w Warszawie (6), następnie Arena
Bałtycka w Gdańsku (4), a na stadionach miejskich we Wrocławiu i w
Poznaniu odbędą po 3 mecze grupowe9 (tablica 2.2.).
Tablica 2.2. Założony rozdział organizacji poszczególnych spotkań UEFA EURO

2012™ pomiędzy polskie miasta
l. meczów l. meczów l. meczów l. meczów
Stadiony grupowych ćwierćfinałowych półfinałowych łącznie
Warszawa 3 2 1 6
Gdańsk 3 1 0 4
Wrocław 3 0 0 3
Poznań 3 0 0 3
Łącznie 12 3 1 16
Źródło: Spółka PL.2012, obliczenia własne
9 Założenia pochodzą z wstępnych ustaleń spółki UEFA oraz koordynatorów po stronie polskiej i zostały
przedstawione w ramach prezentacji z czerwca 2009 r. [Union of European Football Associations, 2009].
Część z tych założeń może jeszcze ulec zmianie, w szczególności dotyczy to rozlokowania meczów
ćwierćfinałowych pomiędzy poszczególnymi miastami Polski.
65
Budowane i modernizowane na potrzeby UEFA EURO 2012™ w Polsce
stadiony są jednymi z największych, które będą gościły kibiców Mistrzostw
Europy w Piłce Nożnej. Pojemność netto10 dla Stadionu Narodowego w
Warszawie to 53,2 tysiąca miejsc, czyli blisko tyle, ile ma Stadion Ernsta
Happela w Wiedniu. Natomiast pojemność netto pozostałych stadionów
(Poznań 42,0 tys., Wrocław 40,6 tys., Gdańsk 40,2 tys.) jest przeciętnie o blisko
10 tys. wyższa od pojemności każdego ze stadionów UEFA EURO 2008™ w
Austrii i Szwajcarii z wyjątkiem stadionów w Wiedniu i Św. Jakuba w Bazylei (40
tys. miejsc).
Przy założeniu opisanej powyżej lokalizacji poszczególnych meczów w

ramach UEFA EURO 2012™ całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych
na meczach organizowanych w Polsce wyniesie 727,9 tysięcy, z czego na
meczach w stolicy dostępnych będzie 319,3 tys., w Gdańsku 160,7 tys., we
Wrocławiu 121,8 tys., a w Poznaniu 126,0 tys. miejsc (tablica 2.3.).
Tablica 2.3. Całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych na meczach

UEFA EURO 2012™ w Polsce
Całkowita liczba w tym w w tym w w tym w
dostępnych miejsc rozgrywkach rozgrywkach rozgrywkach
Stadiony stadionowych grupowych ćwierćfinałowych półfinałowych
Warszawa 319 344 159 672 106 448 53 224

Gdańsk 160 724 120 543 40 181
Wrocław 121 830 121 830
Poznań 126 012 126 012
Łącznie 727 910 528 057 146 629 53 224
Źródło: Spółka PL.2012, obliczenia własne
10 Pojemność netto stadionu to łączna liczba dostępnych miejsc z wyłączeniem tych o ograniczonej
widoczności i stanowiących obszary buforowe odgraniczające poszczególne grupy kibiców, czyli nie
mogące zostać sprzedane podczas meczów piłkarskich.
66
Liczba biletów dostępnych na dany mecz Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej
zostaje sprzedana lub rozdystrybuowana pomiędzy kibiców, gości UEFA oraz
Narodowe Federacje Piłkarskie (NFP). Jednak faktyczna liczba osób na
stadionie jest nieznacznie niższa od jego maksymalnej pojemności netto. W
przypadku UEFA EURO 2004™ w Portugalii zgodnie z danymi UEFA11 stopień
faktycznego wykorzystania miejsc stadionowych wyniósł od średnio 89,5% dla
meczów grupowych do 95,8% dla meczu finałowego12, a w przypadku UEFA
EURO 2008™ zgodnie z danymi spółki PL.2012 średnie wykorzystanie miejsc
stadionowych było równe blisko 99%.
Z powyższych danych wynika, że stopień wykorzystania miejsc

stadionowych rośnie, co może być związane z coraz lepszym sposobem
dystrybucji biletów przez UEFA (ograniczanie sprzedaży na czarnym rynku,
uruchomienie internetowej sprzedaży typu follow-your-team), a także z
rosnącą mobilnością kibiców piłkarskich. Jednakże biorąc pod uwagę
wielkość stadionów w Polsce13, a także obserwowaną w przypadku
poprzednich ME niską popularność niektórych meczów fazy grupowej14,
wspólnie z ekspertami spółki PL.2012 zostało ustalone, że oczekiwane
faktyczne wykorzystanie miejsc stadionowych w Polsce będzie wyższe niż w
Portugalii, ale nieznacznie niższe niż w Austrii i wyniesie od 92% dla rozgrywek
grupowych do 98% dla rozgrywanego na Stadionie Narodowym półfinału
(tablica 2.4.).
11 Dane cytowane za Wikipedia ze strony UEFA Official archive www.uefa.com.
12 Wg danych spółki PL.2012 średnie wykorzystanie miejsc stadionowych UEFA Euro 2004™ w Portugalii i
UEFA Euro 2000™ w Belgii i Holandii było zbliżone i wyniosło 94%.
13 Niższy stopień wykorzystania miejsc stadionowych w Portugalii oraz Belgii i Holandii mógł być po
części również związany z większą liczbą dostępnych biletów niż w przypadku Austrii i Szwajcarii. Zgodnie
z danymi spółki PL.2012 łączna liczba sprzedanych biletów na mecze Euro 2000™ i Euro 2004™ była o
średnio 100 tys. wyższa niż dla Euro 2008™.
14 Część sprzedanych biletów zostaje niewykorzystana ze względu na niską atrakcyjność meczu.
67
Tablica 2.4. Wykorzystanie miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO
2012™ w Polsce
w rozgrywkach w rozgrywkach w rozgrywkach
grupowych ćwierćfinał. półfinał. Łącznie
Łączna liczba
zajętych 485 812 139 298 52 160 677 270
miejsc
W stosunku do
pojemności 92% 95% 98% 93%
stadionu netto
Źródło: Założenia własne, eksperci spółki PL.2012
Łącznie liczba wykorzystanych miejsc na stadionach w Polsce wyniesie

93%, co oznacza, że w trakcie 20 dni trwania rozgrywek mecze z trybun
polskich stadionów obejrzy 677,3 tys. kibiców. W kolejnym podpunkcie zostało
opisane, jak te miejsca zostaną podzielone pomiędzy poszczególne grupy
kibiców.
2.3.1.2. Dystrybucja biletów

Dystrybucja biletów UEFA EURO 2012™ na mecze rozgrywane w Polsce
zgodnie z szacunkami ekspertów spółki PL.2012 będzie zbliżona do dystrybucji
biletów w przypadku poprzednich Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w Austrii i
Szwajcarii, z tą różnicą, że procentowo mniejszy udział będą miały bilety dla
narodowych federacji piłkarskich (NFP), a większa część biletów zostanie
udostępniona w sprzedaży internetowej zwykłym kibicom. Dla wszystkich grup
kibiców niezależnie od narodowości został założony przedstawiony powyżej
(tablica 2.4.) stopień wykorzystania miejsc stadionowych. Oznacza to, że
udziały poszczególnych grup kibiców w sprzedaży będą równe udziałom w
całkowitej liczbie gości, którzy faktycznie pojawią się na stadionach (tablica
2.5.).
W ramach kibiców stadionowych wyróżniono na podstawie danych z

UEFA pięć podstawowych grup. Do pierwszej z nich zaliczają się oficjalni
goście UEFA oraz VIPy, czyli działacze UEFA najwyższego szczebla, głowy
państw i inne osoby wymagające ochrony i szczególnego nadzoru, a także
68
czołowi przedstawiciele korporacji współpracujących z UEFA i sponsorujących
Mistrzostwa oraz oficjalni goście zaproszeni przez spółkę Euro 2012 (osoby z
podobnych grup, co oficjalni goście UEFA, tylko rangi krajowej). Ta grupa
kibiców otrzyma blisko 7% wszystkich biletów, a ich udział w łącznej puli
biletów będzie stopniowo rósł wraz z prestiżem rozgrywanego meczu.
Drugą grupą kibiców jest rodzina UEFA (UEFA Family), składająca się z
członków zarządu i dyrektorów spółki UEFA wraz z rodzinami, a także ważne
osoby związane ze spółką. Do tej grupy kibiców zostanie
najprawdopodobniej przyporządkowane 4% łącznej puli biletów, niezależnie
od prestiżu spotkania.
Na trzecią grupę składają się osoby, które otrzymały bilety

rozdystrybuowane pomiędzy sponsorów oraz media transmitujące
Mistrzostwa15. Bilety, w tej kategorii stanowiące 14% wszystkich dostępnych
miejsc niezależnie od fazy rozgrywek, trafiają najczęściej do pracowników firm
sponsoringowych, medialnych i ich rodzin, a także są wykorzystywane w
konkursach marketingowych, w ramach których są ostatecznie rozdawane
zwykłym kibicom.
Czwartą grupę stanowią goście narodowych federacji piłkarskich (NFP), do

których zaliczani są działacze szczebla krajowego i regionalnego NFP,
członkowie klubów piłkarski zrzeszonych w NFP oraz sponsorzy szczebla
krajowego, w szczególności sponsorzy reprezentacji narodowej. Łącznie dla
NFP zostanie zgodnie z szacunkami PL.2012 przeznaczonych około 39%
dostępnych biletów, jednakże większość NFP decyduje się na sprzedaż części
z otrzymanej puli zwykłym kibicom krajowym. W związku z powyższym przyjęty
odsetek liczby biletów przeznaczonych dla gości NFP sięga od 20% do 25% w
zależności od fazy rozgrywek. Na potrzeby dalszej części badania, ze względu
15 Nie dotyczy osób z przepustkami medialnymi (dziennikarze, fotoreporterzy, operatorzy kamer), dla
których przeznaczone są specjalne odgrodzone miejsca stadionowe wyłączone z pojemności stadionu
netto.
69
na podobną charakterystykę połączone zostaną grupy trzecia i czwarta. W
obu przypadkach mamy bowiem do czynienia z pracownikami średniego i
wyższego szczebla i ich rodzinami, którzy zaliczają się do szeroko rozumianej
klasy średniej społeczeństwa, a także w obu grupach możliwa jest ponowna
redystrybucja biletów do zwykłych kibiców.
Tablica 2.5. Dystrybucja biletów na mecze w Polsce pomiędzy poszczególne

grupy kibiców w procentach oraz wg liczby zajętych miejsc
w rozgrywkach w rozgrywkach w rozgrywkach
grupowych ćwierćfinał. półfinał. Łącznie
VIP, goście 49 018
UEFA 34 007 (7%) 10 447 (8%) 4 564 (9%) (7%)
27 091
UEFA Family
19 432 (4%) 5 572 (4%) 2 086 (4%) (4%)
Sponsorzy & 94 818
Media Family 68 014 (14%) 19 502 (14%) 7 302 (14%) (14%)
142 241
goście NFP
97 162 (20%) 32 038 (23%) 13 040 (25%) (21%)
zwykli 364 102
kibice 267 197 (55%) 71 738 (52%) 25 167 (48%) (54%)
Źródło: Założenia własne, eksperci Spółki PL.2012
Pozostała część biletów przypadnie zwykłym kibicom, którzy zostaną

wylosowani w ramach sprzedaży internetowej lub zakupią je od narodowych
federacji piłkarskich. Zgodnie z przeprowadzonymi szacunkami ich odsetek
będzie wynosił od 55% wszystkich dostępnych biletów na mecze fazy
grupowej do 48% na mecz półfinałowy. Wskaźnik ten jest zbliżony do wartości,
jakie przyjmował w przypadku Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w Austrii i
Szwajcarii, ale jest o średnio 10 p.p. niższy niż w przypadku Portugalii, gdzie
kształtował się pomiędzy 68,0% dla meczów grupowych a 54,1% dla meczów
półfinałowych16. Większe niż w przypadku Portugalii wykorzystanie miejsc
stadionowych będzie związane przede wszystkim z rosnącą popularnością ME
16 Obliczenia własne na podstawie raportu końcowego dla Portugalii [Martins (red.), 2004).
70
i o połowę niższą niż w przypadku Portugalii liczbą meczy rozgrywanych w
Polsce (tak jak w przypadku Austrii i Szwajcarii).
Wykres 2.6. Podział biletów na mecze UEFA EURO 2012™ organizowane w

Polsce pomiędzy kibiców krajowych i kibiców zagranicznych
Źródło: Założenia własne, eksperci Spółki PL.2012

Łącznie w ramach wszystkich grup kibice krajowi otrzymają 22%
dostępnych biletów (wykres 2.6.), z czego najmniejszy udział kibiców
krajowych został założony w grupie UEFA Family (0%), a najwyższy w
przypadku zwykłych kibiców (29% łącznej puli biletów dla tej grupy), którzy
będą stanowili 15% wszystkich kibiców na meczach rozgrywanych w Polsce.
Relatywnie niska (104 tys. względem oczekiwań na poziomie ok. 250-325 tys.17)
pula biletów dla zwykłych kibiców krajowych wynika z założonej niskiej – w
porównaniu z poprzednimi ME – redystrybucji biletów przez NFP (jedynie ok.
30% otrzymanych od UEFA biletów). W związku z czym goście PZPN otrzymają
26,9% wszystkich biletów oferowanych przez UEFA Polsce, oficjalni goście i
VIPy 3,3%, a zwykli kibice 69,8% (liczone łącznie z biletami wylosowanymi w
sprzedaży internetowej).
17 Por. http://www.eu2012poland.com/2007/05/09/bilety-na-euro-2012-tylko-dla-nielicznych/
71
2.3.1.3. Liczba i długość pobytu kibiców stadionowych w podziale na grupy
Opisane w powyższym podpunkcie szacunki dotyczące rozdystrybuowania
biletów na mecze UEFA EURO 2012™ odbywające się w Polsce posłużą do
wyznaczenia liczby kibiców w każdej z opisanych powyżej grup, jaka
przyjedzie do miast goszczących rozgrywki Mistrzostw Europy. Na podstawie
założeń dotyczących odsetka gości jednodniowych, a także średniej liczby
meczów na jakie jeden kibic otrzymał (zakupił) bilety, zostały wyprowadzone
szacunkowe liczby kibiców stadionowych w poszczególnych grupach
(tablica 2.6.).
Założono, że w przypadku kibiców krajowych18 prawie wszyscy, niezależnie

od grupy, będą przyjezdnymi jednodniowymi (nie pozostającymi na nocleg).
Przyjęty odsetek kibiców jednodniowych wśród gości oficjalnych to 99% a
wśród sponsorów, gości NFP i zwykłych kibiców 98%. Zbliżone założenia zostały
przyjęte w analogicznym raporcie dotyczącym wpływu organizacji UEFA
EURO 2008™ na gospodarkę Szwajcarii [Rütter et al., 2004]. W raporcie
austriackim [Helmenstein, Kleissner; 2008] nie rozróżniano kibiców
jednodniowych i pozostających na noc (posługiwano się średnią długością
pobytu dla kibiców ogółem). Równocześnie, pozostający na noc kibice
krajowi spędzą w miejscu odbywania się meczu z reguły nie więcej niż jedną
noc, w związku z czym wskaźnik liczby udzielonych jednej osobie noclegów
został przyjęty dla kibiców grup krajowych pomiędzy 1,1 dla gości oficjalnych
a 1,5 dla zwykłych kibiców. Jednakże w przypadku tej drugiej kategorii
większość z tej grupy będzie nocowała u rodziny i znajomych lub w
niehotelowych miejscach zakwaterowania zbiorowego.
Warto przy tym zwrócić uwagę, że do liczby kibiców jednodniowych

zarówno krajowych jak i zagranicznych zaliczane są również osoby, które
dwukrotnie przyjechały na mecz, ale ani jednej nocy nie spędziły na terenie
18 Ustalenie tej liczby jest niezbędne w celu oszacowania obłożenia bazy noclegowej w czerwcu 2012 r.
Porównaj też podpunkt 3.4.1
72
Polski poza miejscem swojego zamieszkania. Każdy przyjazd tego typu kibica
jest traktowany oddzielnie, a co za tym idzie w niniejszym badaniu nie
rozróżnia się, czy dana osoba przyjechała dwukrotnie jako kibic
jednodniodniowy, czy były to dwie różne osoby zaliczane do tej samej grupy
kibiców. Takie podejście, chociaż neutralne dla przychodów z turystyki (ta
sama struktura i wysokość wydatków), może prowadzić do zawyżenia
statystyk liczby kibiców, w szczególności w przypadku gości oficjalnych
zarówno krajowych, jak i zagranicznych, a także w przypadku krajowych
gości NFP i zwykłych kibiców. Analogiczna sytuacja występuje również w
przypadku kibiców spędzających kilka nocy w Polsce, wylatujących
(wymeldowując się z hotelu19) i wracających ponownie na kilka nocy,
aczkolwiek tego typu przypadki będą najprawdopodobniej odosobnione.
W przypadku kibiców zagranicznych odsetek przyjezdnych jednodniowych

jest znacznie niższy i kształtuje się pomiędzy 45% dla gości oficjalnych a 30% w
przypadku zwykłych kibiców i 0% dla grupy UEFA Family. Jest to zbliżone do
założeń raportu dla Szwajcarii [Rütter et al., 2004], gdzie liczba zagranicznych
kibiców jednodniowych stanowiła 28,3% wszystkich kibiców zagranicznych.
Ponadto kibice zagraniczni, zgodnie z poczynionymi w tym badaniu
założeniami, zdecydują się na średnią ilość spędzonych nocy w Polsce od 2
dla sponsorów i gości NFP do 2,9 w przypadków zwykłych kibiców i nawet 10
noclegów w przypadku osób należących do grupy UEFA Family.
Przyjęcie wyższych wskaźników długości pobytu dla kibiców zagranicznych

niż w przypadku raportu szwajcarskiego20 (średni czas trwania pobytu to 2,7
nocy [Rütter et al., 2004]) jest związane przede wszystkim z wyższą
atrakcyjnością cenową Polski, skłaniającą obcokrajowców do pozostania na
19 W przypadku utrzymania obłożenia danego pokoju hotelowego dana osoba liczona jest jako jeden
kibic. Dotyczy to przede wszystkim osób z grupy UEFA Family. Porównaj też podpunkt 3.4.1.
20 Raport austriacki [Helmenstein, Kleissner; 2008] nie rozróżniał kibiców jednodniowych i

wielodniowych, w związku z czym przyjęte w nim miary długości pobytu są nieporównywalne z
przyjętymi w niniejszej analizie.
73
dłużej. Ponadto większe niż w przypadku wcześniejszych organizatorów ME
oddalenie geograficzne Polski od części krajów europejskich o ugruntowanej
tradycji piłkarskiej, takich jak Włochy, Hiszpania, Francja czy Wielka Brytania,
będzie również skłaniało kibiców z tych krajów do pozostania na noc.
Tablica 2.6. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce w

podziale na grupy
Kibice krajowi Kibice zagraniczni
(w tys.) (w tys.)
goście oficjalni UEFA 4,9 33,3
w tym jednodniowi 4,9 19,9
w tym wielodniowi 0,0 13,5
UEFA Family 1,9
sponsorzy i goście NFP 40,0 169,5
zwykli kibice 104,3 217,5
Łącznie 149,3 422,3
Źródło: Szacunki własne, eksperci Spółki PL.2012
Konieczne jest przyjęcie założeń, co do pozostałych grup gości

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w związku z organizacją UEFA EURO
2012™. Poza kibicami oglądającymi mecze poza stadionem (por. podpunkt
2.3.3.) należą do nich jeszcze media zagraniczne, sędziowie i sportowcy wraz
ze sztabami szkoleniowymi, a także wolontariusze pomagający przy obsłudze
oficjalnych gości UEFA. Łącznie w ramach tych 3 grup przyjedzie do Polski
blisko 7,8 tysiąca osób (tablica 2.7.).
74
Tablica 2.7. Liczba pozostałych gości zagranicznych UEFA EURO 2012™ w
Polsce
Liczba
przyjezdnych
(w tys.)
Media zagraniczne
6,0
(w tym IBC)
Sportowcy 0,8
Wolontariusze
1,0
zagraniczni
Łącznie 7,8
Najwięcej z nich, bo blisko 6 tys. będą stanowić dziennikarze, w tym także

pracownicy medialni, którzy będą obecni w tzw. International Broadcast
Center (IBC) w Warszawie. Jest to miejsce skąd będą przekazywane relacje
wszystkich meczów zarówno odbywających się w Polsce, jak i na Ukrainie, do
stacji telewizyjnych i radiowych na całym świecie, a także gdzie będą
realizowane i nagrywane transmisje studyjne. W przypadku poprzednich
Mistrzostw siedzibą IBC był Wiedeń w Austrii. Wówczas liczba wszystkich
akredytacji dziennikarskich, jaka została wydana to blisko 10 000 [Union of
European Football Associations, 2008], z czego zgodnie z założonymi
szacunkami ok. 60% stanowili dziennikarze zagraniczni. W związku z tym na
zbliżonym do tego poziomie założono liczbę akredytacji, która zostanie
wydana w Polsce (6 tys. dla dziennikarzy zagranicznych - tyle samo zostało
założone w raporcie austriackim z 2003 r. [Berrer et al., 2003] - i 4 tys. dla
dziennikarzy krajowych). Przyjęta średnia długość pobytu dla jednego
przedstawiciela mediów w Polsce to 5 nocy. Jest to okres relatywnie krótki, co
wynika z dużej mobilności przedstawicieli mediów (zarówno pomiędzy Polską i
Ukrainą, jak i pomiędzy miejscem rozgrywek a miejscem zamieszkania w kraju
pochodzenia). Łącznie oznacza to średnią wielkość zapotrzebowania na
łóżka noclegowe na ok. 1300 noclegów/dzień. Wyniki te są nieznacznie
wyższe od zaleceń UEFA, która przewiduje zapotrzebowanie na noclegi rzędu
1000 pokoi dziennie dla dziennikarzy pracujących w IBC.
75
Liczba sportowców, sędziów i sztabów szkoleniowych, którzy przybędą do
Polski w 2012 r., to zgodnie z poczynionymi założeniami łącznie 800 osób (tyle
samo akredytacji dla tej grupy zostało wydanych na UEFA EURO 2008™
[Union of European Football Associations, 2008]). Na tę liczbę składają się
stacjonujące w polskich centrach pobytowych narodowe drużyny piłkarskie
(od 8 do 10) wraz ze sztabami szkoleniowymi wielkości 50-100 osób
(najmniejsze centrum pobytowe we Wronkach będzie liczyć 80 pokoi) oraz
sędziowie i pozostała zagraniczna obsługa sportowa. Łącznie zostało
założone, że średnia długość pobytu sportowców to 12 noclegów, na co
składa się przeciętna długość pobytu jednej drużyny w związku z rozegraniem
średnio 3,9 meczów i dodatkowo 1 noc na wcześniejsze przygotowania lub
ewentualną aklimatyzację. W przypadku raportu szwajcarskiego założona
liczba sportowców wraz ze sztabami była znacząco niższa, jednakże przyjęte
zostały dłuższe okresy pobytu, co powoduje, że ostateczna liczba
udzielonych noclegów jest zbliżona (9600 wobec 8320 dla Szwajcarii [Rütter et
al., 2004]).
Ostatnią grupą gości UEFA EURO 2012™ są wolontariusze, których zgodnie z

szacunkami ekspertów ds. bezpieczeństwa Spółki PL.2012 będzie ok. 6 tysięcy,
z czego ok. 1000 będzie obcokrajowcami. Będą oni pomagać w obsłudze
oficjalnych gości UEFA w trakcie meczu oraz przed i po nim. Przeciętny czas
pobytu jednego wolontariusza zagranicznego założono na poziomie 10 dni
(część z nich przybędzie tylko na najważniejsze mecze). W związku z
przygotowaniem dla wolontariuszy osobnego zaplecza noclegowego (szkoły,
akademiki etc.) nie będą oni korzystać z dostępnych publicznie miejsc
zakwaterowania zbiorowego.
2.3.2.Wydatki zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych

gości UEFA EURO 2012™ w Polsce
W tej części zostały oszacowane wielkości wydatków zagranicznych
kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce w
czerwcu 2012 r. W przeciwieństwie do poprzednich raportów badających
wpływ organizacji ME na przychody z turystyki zagranicznej, w tym przede
76
wszystkim raportu austriackiego [Helmenstein, Kleissner; 2008] i szwajcarskiego
[Rütter et al., 2004], poniższe szacunki zostały oparte, nie na porównaniu do
bieżących (z roku badania) przeciętnych wydatków turystów zagranicznych,
a na zestawieniu z prognozowanymi wydatkami turystów zagranicznych w
roku imprezy (por. podpunkt 2.2.4.2.). Takie podejście umożliwia równoczesne
uwzględnienie specyficznych warunków dla konsumpcji turystycznej w trakcie
imprez masowych (np. wzrost cen usług hotelowych i gastronomicznych) jak
również warunków makroekonomicznych, w tym relatywnego poziomu cen,
zmian kursu walutowego, czy globalnego wzrostu gospodarczego,
prowadzącego do ogólnoświatowego rozwoju turystyki. Takie podejście jest
szczególnie ważne w przypadku takiego kraju jak Polska, gdzie szybszy niż w
krajach rozwiniętych wzrost gospodarczy i związany z nim proces
wyrównywania cen znajduje odzwierciedlenie w znacznie szybszych
zmianach wydatków turystów zagranicznych niż w przypadku krajów, które w
poprzedniej dekadzie organizowały ME.
W związku z tym, że celem niniejszego badania jest dokładne omówienie

wpływu UEFA EURO 2012™ na przychody Polski z turystyki zagranicznej,
począwszy od tego rozdziału obszar badawczy zostanie ograniczony tylko do
wydatków zagranicznych gości Mistrzostw. Wcześniejsze obliczenia i założenia
dotyczące kibiców i gości krajowych zostały przeprowadzone ze względu na
konieczność precyzyjnego oszacowania liczby kibiców zagranicznych oraz
liczby miejsc noclegowych, jaka będzie potrzebna w miastach goszczących
UEFA EURO 2012™ w Polsce. Innymi słowy, biorąc pod uwagę wcześniej
poczynione założenia dotyczące niskiego wpływu wydatków kibiców
krajowych na gospodarkę, poniżej omówione zostaną jedynie wydatki gości
zagranicznych, którzy w przypadku organizacji UEFA EURO 2012™ w innym
kraju nie przybyliby do Polski w 2012 r.
77
 Oficjalni goście UEFA
Grupą o najwyższych dziennych wydatkach, która przyjedzie do Polski w
trakcie trwania UEFA EURO 2012™, będą z pewnością oficjalni goście UEFA.
Ich średnie dzienne wydatki21 wyniosą 1 118 zł (326€, 5-krotność przeciętnych
dziennych wydatków turystów zagranicznych w 2012 r. (por. podpunkt
2.2.4.2.) dla gości jednodniowych oraz 1 454 zł (424€, 6,5-krotność) dla gości
wielodniowych. Wyższa wielkość wydatków gości wielodniowych jest
związana przede wszystkim z relatywnie wysokimi kosztami noclegów gości
oficjalnych, nocujących przede wszystkim w obiektach 5*, w których cena w
trakcie trwania mistrzostw może sięgać nawet 300-350€ za jedną noc. W
porównaniu z raportami austriackim i szwajcarskim, przyjęte w niniejszym
badaniu szacunki są nieznacznie wyższe w tej grupie kibiców (410 CHF w
przypadku Szwajcarii [Rütter et al., 2004] i 363€ w przypadku Austrii
[Helmenstein, Kleissner; 2008] – w obu raportach nie rozróżniano gości
oficjalnych wielodniowych i jednodniowych), co jest związane z
odnotowanym w ostatnich latach wzrostem cen usług noclegowych (ceny w
tej kategorii noclegowej w Polsce i zagranicą są zbliżone). Łącznie po
przemnożeniu wielkości dziennych wydatków przez liczbę dni pobytu (liczby
dotyczące udzielonych noclegów w poszczególnych grupach zostały
przedstawione w tablicy 2.9.) całkowite wydatki gości oficjalnych UEFA
zostały oszacowane na 77,1 mln zl (22,5 mln €), z czego 22,2 mln zł przypada
na gości jednodniowych a 59,1 mln zł na wielodniowych.
 UEFA Family
Rodzina UEFA (UEFA Family) jest jedną z najbardziej charakterystycznych
grup gości każdego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Są to osoby
pozostające najdłużej, właściwie przez cały czas trwania imprezy, których
21 Średnie dzienne wydatki dotyczą tylko wydatków dokonanych na terenie Polski. Wydatki dokonane
przed podróżą, w tym w szczególności wydatki na transport lotniczy nie są objęte tymi szacunkami, gdyż
często nie zwiększają przychodów z turystyki w Polsce. Wyjątkiem są tutaj zaliczki i opłaty za noclegi, w
tym również w ramach wycieczek grupowych, które są dokonywane przed wylotem i stanowią
przychód z turystyki dla Polski.
78
średnie dzienne wydatki należą do najwyższych, gdyż podobnie jak goście
oficjalni nocują w hotelach o 5* standardzie. W ramach tej grupy nie wyróżnia
się przyjezdnych jednodniowych, gdyż praktycznie wszyscy goście pozostają
na przynajmniej jedną noc. Ponadto większość z tych 1,9 tys. osób przybywa
do Polski kilkukrotnie, nie zwalniając w międzyczasie pokoju hotelowego.
Zgodnie z przyjętymi założeniami ich średnia długość pobytu to 10 dni (bez
naliczania niewykorzystanych rezerwacji hotelowych), a średnie wydatki na
osobę na dzień to 1 342 zł (391€, 6-krotność wydatków zwykłych turystów
zagranicznych). Łącznie ta grupa kibiców wyda w Polsce według szacunków
26,0 mln zł (7,6 mln €).
 sponsorzy i NFP
W przypadku osób korzystających z biletów przeznaczonych dla
sponsorów, mediów i gości narodowych federacji piłkarskich (NFP) mamy
również do czynienia ze znaczącym udziałem wydatków hotelowych, które
przyczyniają się do wyższych dziennych wydatków w przypadku osób
pozostających w Polsce na nocleg (895zł, 261€), niż w przypadku
przyjezdnych jednodniowych (783zł, 228€). Jednakże przeciętny poziom
wydatków w tej grupie jest o ok. 1/3 niższy niż w przypadku gości oficjalnych i
UEFA Family, co jest związane z wykorzystywaniem przez nich z reguły
tańszych hoteli niższej kategorii 3*-4* (zgodnie szacunkami ekspertów spółki
PL.2012 będzie to ok. 100-250€ za nocleg), a także ze znaczącym udziałem w
tej grupie zwykłych kibiców, którzy otrzymali bilety w ramach organizowanych
przez sponsorów Mistrzostw konkursów i promocji. Łącznie, ze względu na
swoją liczebność i relatywnie wyższe niż w przypadku zwykłych kibiców
dzienne wydatki, ta grupa kibiców pozostawi w Polsce 224,1 mln zł (65,3 mln
€), z czego 61,6 mln zł (18,0 mln €) wydadzą kibice jednodniowi, a 162,5 mln zł
(47,4 mln €) kibice pozostający na noc.
 zwykli kibice
Najbardziej liczna grupa kibiców, pomimo relatywnie niskich przeciętnych
dziennych wydatków (559 zł [163€] w przypadku kibiców jednodniowych i
447zł [130€] w przypadku wielodniowych) wyda w Polsce łącznie najwięcej
79
pieniędzy, bo 224,7 mln zł (65,5 mln €). 19% tej sumy zostanie wydane przez
kibiców przyjeżdżających tylko na 1 dzień, a 81% przez kibiców pozostających
dłużej. W ramach tej grupy, w przeciwieństwie do grup opisanych powyżej,
przyjezdni jednodniowi cechują się wyższymi dziennymi wydatkami niż turyści
wielodniowi. Przyjęcie takich założeń jest związane z tym, że grupa ta jest
najbardziej zbliżona do typowych turystów przyjeżdżających do Polski, w
przypadku których osoby nie pozostające na noc mają wyższe średnie
dzienne wydatki niż turyści wielodniowi. Podobieństwo zwykłych kibiców
stadionowych do typowych turystów zagranicznych przyjeżdżających do
Polski znajduje także odzwierciedlenie w niewielkiej – w porównaniu z
pozostałymi kibicami stadionowymi – różnicy pomiędzy średnimi wydatkami w
obu tych grupach (średnie dzienne wydatki zwykłych kibiców wielodniowych
zostały założone na poziomie 2 razy wyższym od wydatków typowych
turystów zagranicznych). Ponadto, szacowane relatywnie wyższe wydatki
kibiców jednodniowych są związane z koniecznością ponoszenia przez nich
wydatków na transport na terenie Polski (w szczególności wydatków na
paliwa), a także z relatywnie niskim w porównaniu do poprzednich
wyróżnionych grup kibiców stadionowych kosztem noclegu w przypadku
kibiców wielodniowych. Część z nich zdecyduje się na nocleg w hotelach, a
część będzie próbować znaleźć nocleg w pensjonatach, motelach,
ośrodkach kempingowych i namiotowych, a także w dostosowanych w tym
okresie do potrzeb turystycznych akademikach i internatach. Z informacji
uzyskanych od ekspertów wynika, że koszt takiego noclegu może w 2012 r.
wynieść 20-50€ za osobę.
 Media zagraniczne
Zagraniczni przedstawiciele mediów będą jako konsumenci grupą
najbardziej zbliżoną do sponsorów i gości NFP. Ich docelowym miejscem
noclegowym będą hotele klasy 3*-4*, a ponadto w związku z wykonywaniem
pracy będą mieli mniej czasu i środków na dokonywanie zakupów na
potrzeby własne, czy spożywanie posiłków w restauracjach o podwyższonym
standardzie. W związku z tym ich średnie wydatki zostały założone na
80
poziomie 783 zł (228 €), co po przemnożeniu przez liczbę udzielonych
noclegów daje łączny oczekiwany przychód z turystyki dla tej grupy gości
rzędu 23,5 mln zł (6,9 mln €).
 Sportowcy, sztaby szkoleniowe i sędziowie

Sportowcy, ich sztaby szkoleniowe oraz sędziowie, będą zgodnie z
założeniami jedną z grup o najwyższych przeciętnych dziennych wydatkach
(1006 zł, 293€), co będzie związane z relatywnie wysokim zapotrzebowaniem z
ich strony na usługi dodatkowe, takie jak wynajmowanie całych centrów
pobytowych razem z niezagospodarowanymi miejscami noclegowymi,
wynajmowanie sal sportowych i boisk, sal konferencyjnych, dodatkowych
środków transportu etc. W związku z tym łączne wydatki w tej grupie wyniosą
według założeń 9,7 mln zł (2,8 mln €).
 Wolontariusze
Wolontariusze, jako osoby nie ponoszące kosztów noclegu (nocleg jest
zapewniany przez organizatorów imprezy) oraz jako osoby młode (przeważnie
studenci) o relatywnie niskich dochodach będą zgodnie z szacunkami
wydawać dziennie jedynie 112 zł (32,6€), a więc najmniej ze wszystkich grup
przyjeżdżających do Polski w związku z UEFA EURO 2012™. Tak niskie dzienne
wydatki przyczynią się do tego, że łączna ich wielkość w tej grupie wyniesie
zaledwie 1,1 mln zł czyli 0,3 mln €.
Podsumowując, zagraniczni kibice stadionowi i pozostali goście UEFA EURO

2012™ wydadzą 586 mln zł (160,9 mln €), z czego najwięcej, bo po 38%
wydadzą sponsorzy i goście narodowych federacji piłkarskich oraz zwykli
kibice stadionowi (tablica 2.8.). W dalszej kolejności na tę sumę złożą się
wydatki gości oficjalnych i rodziny UEFA (18%) oraz pozostałych gości (6%).
81
Tablica 2.8. Wysokość wydatków zagranicznych kibiców stadionowych i
pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce
Wydatki dzienne Łączna wielkość Łączna wielkość
na osobę (PLN) wydatków (mln PLN) wydatków (%)
goście oficjalni UEFA 77,1 13,1%

w tym jednodniowi 1 118 22,2 3,8%
w tym wielodniowi 1 454 54,9 9,4%
UEFA Family 1 342 26,0 4,4%
sponsorzy i goście
224,1 38,2%
NFP
w tym jednodniowi 783 61,6 10,5%
w tym wielodniowi 895 162,5 27,7%
zwykli kibice 224,7 38,3%
w tym jednodniowi 559 43,5 7,4%
w tym wielodniowi 447 181,2 30,9%
Media zgraniczne (w
783 23,5 4%
tym IBC)
Sportowcy 1 006 9,7 1,6%
Wolontariusze
112 1,1 0,2%
zagraniczni
Łącznie 586,1 100%
Źródło: Szacunki własne
2.3.3. Liczba i wydatki gości w strefach kibica

Po oszacowaniu liczby oraz wydatków kibiców stadionowych oraz
pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce konieczne jest uwzględnienie
jeszcze jednej grupy kibiców, której liczebność od kilku lat stale wzrasta. Są to
kibice, którym nie udało się nabyć biletów na stadion, ale chcą towarzyszyć
swojej drużynie w trakcie rozgrywek, najczęściej oglądając mecze w tzw.
strefach kibica (fan zones). Są to specjalnie odgrodzone miejsca,
zlokalizowane w dogodnych komunikacyjnie punktach miasta, w których
można oglądać odbywające się mecze na specjalnych telebimach.
Dopiero od Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Niemczech prowadzi się

statystyki dotyczące liczby kibiców w fan zones. Zgodnie z szacunkami
przeprowadzonymi dla Austrii i Szwajcarii liczba wejść do stref kibica wahała
się od 79 tys. w Innsbrucku do 1 172 tys. w Wiedniu, a przeciętna liczba wejść
do stref kibica wynosiła dla jednego kraju ok. 2 mln osób. Zgodnie z danymi z
82
raportu końcowego po UEFA EURO 2008™ w Austrii [Union of European
Football Associations, 2008] liczba wejść do fan zones wynosiła 2 026 tys. osób
wobec 620 tys. osób zasiadających w tym samym czasie na trybunach
stadionów w Austrii. Oznacza to, że liczba wejść do stref kibica była w Austrii
blisko 3,3-krotnie wyższa od liczby gości stadionowych. Zakładając, że
stosunek ten nie ulegnie zmianie w przypadku UEFA EURO 2012™ w Polsce,
oczekiwana liczba wejść do stref kibica w polskich miastach gospodarzach
została oszacowana na poziomie 2,2 mln.
Biorąc pod uwagę badania ankietowe prowadzone dla Mistrzostw Świata

w Piłce Nożnej w Niemczech [Kurscheidt, 2007], z których wynika, że 57,8%
osób odwiedzających strefy kibica mieszkało na stałe w Niemczech,
szacujemy, że również w przypadku Polski liczba ta będzie nieznacznie
większa niż połowa. Ponadto zakładając, że liczba Polaków, którzy otrzymają
bilety na stadion będzie relatywnie niższa niż w przypadku kibiców z Austrii i
Szwajcarii (por. podpunkt 2.3.1.2.), chętnych do odwiedzenia stref kibica
może być nawet więcej niż w przypadku Niemiec. Na potrzeby niniejszego
badania zostało założone, że z 2,2 mln oczekiwanych wejść do stref kibica 1,4
mln (62%) stanowić będą wejścia kibiców krajowych, a 0,8 mln przypadnie na
kibiców zagranicznych. Należy przy tym jednak pamiętać, że część kibiców
stadionowych, którzy zostają na więcej niż 1 dzień może zdecydować się na
wizytę w strefie kibica, aby obejrzeć mecze innych drużyn.
Prawdopodobieństwo wizyty w fan zones zagranicznego zwykłego kibica
mającego bilet na stadion, szacujemy na 80% na każdy dzień jego pobytu w
Polsce. Oznacza to, że z 2,2 mln wejść do stref kibica 0,7 mln przypadnie na
zagranicznych kibiców, którzy nie posiadają biletów na stadion i tym samym
nie zostali ujęci w poprzednich częściach badania.
Tak jak w przypadku zwykłych kibiców stadionowych odsetek przyjezdnych

jednodniowych został przyjęty na poziomie 30%, a średnia długość pobytu
jednego kibica wielodniowego w tej grupie na poziomie 2,9 nocy. Ponadto
zostało przyjęte, że podobnie jak zwykli kibice stadionowi również kibice bez
biletów pozostający w Polsce na dłużej niż jeden dzień będą odwiedzać
83
strefy kibica każdego dnia z prawdopodobieństwem 80%. Wychodząc od
tych założeń, liczba zagranicznych kibiców bez biletu została oszacowana na
398,5 tys. osób, z czego po 50% będą stanowić kibice jednodniowi i
wielodniowi.
Biorąc pod uwagę spodziewaną liczbę kibiców zagranicznych

goszczących w strefach kibica oraz ich dzienne wydatki, można szacować
(tablica 2.9.), że wydadzą oni 283,2 mln zł (82,6 mln €), na co złożą się wydatki
kibiców jednodniowych w wysokości 88,9 mln zł (25,9 mln €) i kibiców
wielodniowych 194,4 mln zł (56,7 mln €). Założone średnie dzienne wydatki
kibiców w tej grupie (odpowiednio 447 zł [130,4 €] dla kibiców jednodniowych
i 335 zł [97,8 €] dla kibiców wielodniowych) są nieznacznie niższe od tych
przyjętych dla zwykłych kibiców stadionowych, co ma związek z
oczekiwanym niższym niż w przypadku zwykłych kibiców stadionowych
zapotrzebowaniem na noclegi hotelowe (50% wszystkich noclegów wobec
60% w przypadku zwykłych kibiców stadionowych – podpunkt 2.3.4.1.) i
brakiem kosztów związanych z wizytą na stadionie (kibice stadionowi ponoszą
wyższe wydatki na usługi rekreacyjne, gastronomiczne i transportowe).
Tablica 2.9. Liczba i wydatki gości w strefach kibica

Liczba
Liczba wejść do Średnie
kibiców stref kibica wydatki Suma
(w tys.) (w mln) na dzień wydatków
Łącznie 2,2
z czego Polacy 1,4
z czego zagraniczni
z biletami na inne 0,2
mecze
z czego zagraniczni
wielodniowi bez 199,8 0,5 335 194,4
biletów
z czego zagraniczni
jednodniowi bez 198,7 0,2 447 88,9
biletów
Zagraniczni kibice
398,5 283,2
bez biletów łącznie
84
Biorąc pod uwagę, że w większości poprzednich raportów dotyczących
skutków gospodarczych organizacji ME liczba kibiców w strefach kibica nie
była brana pod uwagę, uzyskane powyżej szacunki nie mogą zostać
potwierdzone poprzez wyniki wcześniej prowadzonych badań22. Na
poprawność dokonanych szacunków wskazują jednak badania ankietowe
przeprowadzone na kibicach UEFA EURO 2004™ w Portugalii [Ribeiro et al.,
2004], zgodnie z którymi praktycznie wszyscy kibice podróżują razem ze
znajomymi lub rodziną (96,1%). Ponadto, mediana liczby współpodróżnych to
4 osoby w przypadku podróży ze znajomymi i 2 osoby w przypadku podróży z
rodziną, a część osób deklarowała nawet podróż z grupą znajomych większą
niż 21 osób (5,7% wszystkich podróżujących ze znajomymi). Wyniki te, biorąc
pod uwagę trudności z pozyskaniem biletów (co oznacza, że często jedynie
jedna z kilku osób otrzymuje bilety, a pozostałe osoby z grupy jedynie
współpodróżują) wskazują, że stosunek liczby kibiców bez biletów do
zwykłych kibiców stadionowych (1,83) jest wiarygodny, a nawet może okazać
się nieznacznie zaniżony.
2.3.4. Efekty wypierania

Choć przyjazd kibiców i gości na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej jest
bardzo korzystny dla branży turystycznej, to występują również negatywne
efekty organizacji tego typu imprez masowych. Są one związane przede
wszystkim ze wzrostem cen dóbr turystycznych, przepełnieniem bazy
hotelowej oraz środków transportu (w szczególności transportu
samolotowego). Zgodnie z przeprowadzonymi przez Kurscheidta [2007]
badaniami zostało wyróżnionych 9 różnych rodzajów skutków organizacji
imprez masowych dla decyzji turystycznych rezydentów i nierezydentów w
danym regionie (diagram 2.1).
22 Wyjątek stanowi raport austriacki [Helmenstein, Kleissner; 2008], gdzie prognozowano, że liczba gości
oglądających mecze w miejscach publicznych wyniesie od 5,9 do 8,0 mln. Tak dużej liczby nie
potwierdzają jednak późniejsze szacunkowe dane ze stref kibica (ok. 2 mln) [Union of European Football
Associations, 2008].
85
W niniejszym badaniu efekty związane z przyjazdem dodatkowych gości (A
i B) zostały omówione w podpunktach 2.3.1.-2.3.3., a efekty dotyczące
rezydentów (C, D, F i K) zostały pominięte ze względu na arbitralnie
wyznaczony obszar badania (por. podpunkt 2.1.). Z kolei efekty związane z
nierezydentami typu Casuals (G), czyli osobami które zwyczajowo
przyjeżdżają do danego regionu i niejako „przy okazji” idą na mecz, oraz
przyjezdnymi typu Time switchers (H), czyli osobami, które planowały przyjazd
do danego regionu, ale zmieniły jego termin, aby uczestniczyć w
Mistrzostwach, zostają pominięte w związku z ich niskim wpływem na
przychody z turystyki. Udział tego typu turystów w całkowitej liczbie kibiców
przyjeżdżających na UEFA EURO 2012™ jest w przypadku Polski niski. Jest to
związane z tym, że Polska jest mniej atrakcyjna turystycznie niż kraje wcześniej
organizujące Mistrzostwa Europy, a liczba typowych turystów zagranicznych
przyjeżdżających do miast gospodarzy w Polsce jest znacznie mniejsza niż w
przypadku Wiednia (3,3 mln przyjazdów nierezydentów w 2008 r.), Berlina (2,3
mln), czy Lizbony (2,2 mln – dane dla 2007 r.) – wobec 0,8 mln dla całego
województwa mazowieckiego.
Diagram 2.1 Wpływ organizacji imprez masowych na decyzje turystyczne

rezydentów i nierezydentów
Źródło: Kurscheidt, 2007; tłumaczenie własne
86
W przypadku Polski mogą mieć istotne znaczenie jedynie efekty wypierania
(E), polegające na rezygnacji z przyjazdu typowych dla tego okresu turystów
zagranicznych w związku z dużym obłożeniem bazy noclegowej, wzrostem
cen dóbr turystycznych oraz niechęcią do przebywania w miastach
goszczących razem z międzynarodowymi kibicami piłkarskimi. W celu
ustalenia z jaką skalą efektu wypierania możemy mieć do czynienia w 2012 r.,
konieczne jest przeprowadzenie szacunków dotyczących skali wykorzystania
bazy noclegowej w tym okresie.
2.3.4.1. Rezerwacje i udzielone noclegi kibicom i gościom UEFA EURO 2012™

w Polsce
Liczba dostępnych miejsc noclegowych w obiektach hotelowych na
jednego mieszkańca w Polsce jest na najniższym poziomie wśród krajów
wcześniej organizujących Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej. Łącznie w 2008 r.
liczba miejsc noclegowych w hotelach w 4 miastach goszczących
Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej wynosiła 35,3 tys., z czego najwięcej, bo
21,5 tys. miejscami dysponowała Warszawa, następnie Poznań (5,8 tys.),
Wrocław (5,3 tys.) i Gdańsk (2,7 tys.). Jeżeli weźmie się pod uwagę również
wszystkie obiekty hotelowe (poza hotelami również pensjonaty, motele i
obiekty niesklasyfikowane [np. „otele”]) – łączna liczba miejsc noclegowych
to 41,6 tys. – i wszystkie obiekty zakwaterowania zbiorowego, w tym również
domy wczasowe, schroniska młodzieżowe i pola kempingowe – łączna liczba
miejsc noclegowych to 61,6 tys. Dla porównania liczba dostępnych łóżek w
obiektach noclegowych w samym tylko Wiedniu wynosiła w 2008 r. 49,9 tys.
Znaczącej poprawy sytuacji nie zapewni również rozpoczęta i planowana
budowa 56 nowych hoteli, które mają zostać ukończone przed rozpoczęciem
UEFA EURO 2012™ i zapewnić dodatkowe 7,4 tys. pokoi (por. podpunkt 2.4.1.).
Biorąc pod uwagę całkowitą liczbę oraz długość pobytu turystów

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w związku z organizacją przez nasz
kraj UEFA EURO 2012™, łączna liczba udzielonych noclegów może sięgnąć
87
nawet 1,3 mln w okresie 21 dni rozgrywania Mistrzostw w Polsce, z czego
większość zostanie udzielona kibicom zagranicznym (ponad 99%), w tym w
szczególności zwykłym kibicom stadionowym i kibicom bez biletów
(odpowiednio 31,8% i 45,5%). Oznacza to, że przeciętnie każdego dnia w
miastach gospodarzach i ich okolicach nocować będzie 60,6 tys. osób. Jest
to co prawda poniżej całkowitej liczby dostępnych miejsc noclegowych w
obiektach zakwaterowania zbiorowego, aczkolwiek należy pamiętać, że
obłożenie bazy noclegowej nie będzie równomierne zarówno pomiędzy
miastami, jak i pomiędzy poszczególnymi dniami rozgrywek UEFA EURO
2012™. Wśród miast w najtrudniejszej sytuacji będzie Gdańsk, gdzie
oczekiwana w 2012 r. liczba miejsc noclegowych w hotelach wyniesie
zaledwie ok. 5,5 tys., co stanowi zaledwie 1/8 pojemności stadionu Arena
Bałtycka. Jednakże biorąc pod uwagę cały region trójmiejski (planowana
liczba łóżek to ok. 10 tys. w 2012 r.), a także bogate zaplecze turystyczne
województwa pomorskiego z licznymi prywatnymi kwaterami (często
nierejestrowanymi) i dużymi polami kempingowymi (np. rejon lotniska Babie
Doły) nie należy spodziewać się dużych utrudnień w znalezieniu miejsc
noclegowych, przynajmniej w niższej klasie.
Równocześnie, należy pamiętać, że liczba udzielonych noclegów będzie

się wahać w zależności od tego, czy w danym dniu będzie się odbywać
mecz, czy będzie przerwa pomiędzy rozgrywkami. Tym samym w dniach
meczowych należy spodziewać się 100% obłożenia dostępnej bazy
noclegowej. W przypadku przekroczenia przez liczbę chętnych liczby miejsc
noclegowych możliwe jest zapowiadane przez ekspertów spółki PL.2012
uruchomienie akademików oraz dostosowanie innych obiektów publicznych
(np. szkoły, internaty) do potrzeb noclegowych kibiców zagranicznych. Warto
przy tym również zauważyć, że liczba 1,3 mln udzielonych noclegów nie musi
ograniczać się do miejsc zbiorowego zakwaterowania, a część z nich może
zostać udzielona przez osoby prywatne, darmowo (znajomi, rodzina) lub
odpłatnie (mogą powstać typowe dla polskich realiów turystycznych liczne
okresowe prywatne oferty udzielania noclegu).
88
Z fluktuacją wskaźnika obłożenia bazy noclegowej wiąże się jeszcze
problem overbookingu, czyli niewykorzystania części zarezerwowanej bazy
hotelowej, dodatkowo ograniczający dostępną liczbę miejsc noclegowych.
Problem ten dotyczy przede wszystkim gości oficjalnych i grupy UEFA Family, a
także części sponsorów i przedstawicieli mediów nocujących w hotelach
klasy wyższej (4*-5*) i jest związany z jednej strony z kilkukrotnymi wizytami
kibiców w tych grupach bez wymeldowywania się w tym czasie z pokoju oraz
z drugiej z polityką hoteli o wysokim standardzie, które podobnie jak było w
przypadku Austrii mogą zdecydować się na wprowadzenie minimalnej liczby
koniecznych do wykupienia noclegów. Dzięki wprowadzeniu takiej zasady
hotele te będą również dochodowe w dniach bez rozgrywek w danym
mieście, kiedy większość kibiców z wyżej wymienionych grup
najprawdopodobniej nie będzie obecna w Polsce, a faktyczne obłożenie
pokoi spadnie w hotelach 5* do 50-70% (tablica 2.10.).
Tablica 2.10. Udzielone i zarezerwowane noclegi w pokojach hotelowych w

Polsce przez kibiców krajowych i zagranicznych w trakcie UEFA EURO 2012TM
Kibice krajowi Kibice zagraniczni
Rezerwacje Rezerwacje
Udzielone w pokojach Udzielone w pokojach
noclegi hotelowych noclegi hotelowych
(w tys.) (w tys.) (w tys.) (w tys.)
goście
0,0 0,1 37,7 67,9
oficjalni UEFA
UEFA Family 19,4 34,8
sponsorzy i
0,6 0,6 181,6 181,6
goście NFP
zwykli kibice 1,9 0,3 405,1 243,1
Media
zgraniczne 30,0 39,0
(w tym IBC)
Sportowcy 9,6 9,6
Wolontariusze
10,0 0,0
zagraniczni
Kibice w fan
579,4 289,7
zones
Łącznie 2,6 0,9 1 272,8 865,8
89
Biorąc pod uwagę powyższe czynniki liczba zarezerwowanych noclegów
została założona na poziomie o 180% wyższym niż faktyczna liczba
spędzonych noclegów w przypadku gości oficjalnych i UEFA Family, na
poziomie 130% w przypadku mediów zagranicznych, na poziomie 100% w
przypadku sponsorów, gości NFP i sportowców oraz odpowiednio 60% i 50% w
przypadku kibiców z biletami na stadion i bez nich. Łącznie liczba rezerwacji
noclegów w hotelach zgodna z poczynionymi założeniami wyniesie 866,7 tys.,
z czego 99% zostanie zarezerwowana przez gości zagranicznych, w tym przez
zwykłych kibiców stadionowych (28,3%) i oglądających mecze w strefie
kibica (33,7%) oraz sponsorów i gości NFP (21,1%). Średnia liczba rezerwacji
noclegów w hotelach na jeden dzień to 41,3 tys. ogółem, na co złoży się 16,7
tys. rezerwacji dziennie dokonanych przez oficjalnych gości UEFA,
przedstawicieli mediów, UEFA Family, sponsorów i gości NFP. Jest to zgodne z
wytycznymi UEFA dotyczącymi liczby potrzebnych miejsc noclegowych dla
tych grup gości.
2.3.4.2. Kwantyfikacja efektu wypierania w przypadku organizacji UEFA EURO

2012™ w Polsce
Relatywnie niski poziom rozwoju bazy turystycznej w Polsce wraz z blisko
100% wykorzystaniem bazy noclegowej w trakcie trwania Mistrzostw może
przyczynić się do znaczącego ograniczenia napływu typowych turystów
zagranicznych w czerwcu 2012 r. do miast goszczących UEFA EURO 2012™.
Na podstawie rozmów z ekspertami założono, że blisko 95% wszystkich
typowych turystów zagranicznych zdecyduje się nie przyjeżdżać do tych 4
miast, co jest równoznaczne z obniżeniem liczby noclegów udzielonych
typowym turystom zagranicznym o 179,1 tys. w 3 branych pod uwagę
tygodniach czerwca 2012 r. (przy założeniu, że całkowita liczba udzielonych
noclegów turystom zagranicznym w Polsce w czerwcu 2012 r. wyniosłaby 1
mln, z czego podobnie jak w 2008 r. 24,2% przypadłoby na 4 miasta
organizujące UEFA EURO 2012™ w Polsce). Należy jednak pamiętać o tym, że
część typowych dla tego okresu turystów zagranicznych zdecyduje się na
przyjazd w innym terminie (por. efekt E2 na Diagramie 2.1), a część osób
90
zdecyduje się w tym samym czasie na nocleg w innym regionie Polski.
Zgodnie z przyjętymi założeniami skala obu tych efektów będzie równa 80%
wszystkich wypartych z miast-gospodarzy turystów zagranicznych, z czego
sam efekt substytucji czasowej (E2) został założony na poziomie 75%. Łącznie
efekt wyparcia netto (po uwzględnieniu substytucji czasowej oraz przesunięć
pomiędzy poszczególnymi regionami) dla miast gospodarzy wyniesie 35,8 tys.
udzielonych noclegów.
Na efekt wyparcia z 4 miast-gospodarzy UEFA EURO 2012™ nałoży się

jeszcze efekt wyparcia turystów zagranicznych z pozostałych regionów Polski
w związku z licznymi utrudnieniami komunikacyjnymi i wzrostem cen dóbr
turystycznych. Na duże znaczenie tego efektu wskazują badania dotyczące
wpływu UEFA EURO 2004™ na turystykę portugalską, z których wynika, że
najatrakcyjniejszy turystycznie region (Algarve) odnotował w czerwcu 2004 r.
spadek liczby przyjazdów turystów zagranicznych o 15,8% w ujęciu rocznym
[Martins (red.), 2004]. Zgodnie z przyjętymi założeniami efekt ten ze względu
na niższą atrakcyjność turystyczną Polski będzie według poczynionych
założeń słabszy niż w przypadku Portugalii i wyniesie ok. 10%, czyli 294,6 tys.
udzielonych noclegów. Należy jednak pamiętać, że podobnie jak w
poprzednim przypadku skutki makroekonomiczne efektu wypierania będą
ograniczane przez substytucję czasową, która została przyjęta również na
poziomie 75%.
Podsumowując, łączny wpływ efektów wypierania wyniesie w skali kraju

zgodnie z założeniami 109,5 tys. udzielonych noclegów (8,6% wszystkich
noclegów udzielonych w ramach UEFA EURO 2012™). Przełoży się to na
ubytek przychodów z typowej turystyki zagranicznej w Polsce w tym okresie o
24,5 mln zł23 (7,1 mln €), a więc 2,8% całkowitych dodatkowych przychodów z
turystyki zagranicznej w związku z organizacją UEFA EURO 2012™. Otrzymane
23 Jest to liczba udzielonych noclegów przemnożona przez prognozowane dzienne wydatki typowych
turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w 2012 r., czyli 224 zł na osobę na dzień (por.
podpunkt 2.4.2).
91
wyniki są znacząco różne od wyników otrzymanych dla Szwajcarii i Austrii. W
przypadku raportu szwajcarskiego [Rütter et al., 2004] założono ubytek w
liczbie udzielonych noclegów w związku z efektem wypierania na poziomie 50
tys., co stanowiło 6-7% liczby udzielonych noclegów w trakcie UEFA EURO
2008™ w Szwajcarii i 5,5% dodatkowych przychodów z turystyki. Różnice te
mogą z jednej strony wynikać ze znacząco większego zaplecza turystycznego
Szwajcarii (wyższy efekt wypierania w miastach-gospodarzach mierzony
liczbą udzielonych noclegów) oraz z drugiej z innej struktury ruchu
turystycznego (typowi turyści zagraniczni w Szwajcarii mają znacznie wyższe
dzienne wydatki niż typowi turyści w Polsce). Znacząco wyższe były
prognozowane efekty wypierania dla Austrii [Helmenstein, Kleissner; 2008],
gdzie w liczbie udzielonych noclegów wynosiły one od 18,7% do 19,7%, a w
przypadku wartości dodatkowych przychodów z turystyki wyniosły one od
14,8% do 16,0%. Efekty te były w całości związane z wypieraniem typowych
turystów zagranicznych z Wiednia. Niższa od uzyskanej w raporcie austriackim
prognoza efektu wypierania w niniejszym badaniu wynika przede wszystkim z
niższej niż w przypadku Wiednia atrakcyjności turystycznej wszystkich miast
gospodarzy w Polsce.
2.3.5.Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r.

w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w skali
kraju i z podziałem na województwa
Z przeprowadzonej powyżej analizy wynika, że łączna liczba turystów

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z
organizacją UEFA EURO 2012™ to 820,8 tys. (bez uwzględnienia efektu
wypierania), z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż jeden dzień, co
stanowi 35,7% rocznej liczby turystów, jaka przyjechała w 2008 r. do 4 miast,
które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej.
Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z

organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce wyniesie 844,9 mln zł (253 mln €, 768
92
mln zł w cenach stałych). W ramach tego 25,8% łącznych przychodów będą
stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców stadionowych, 37,6%
wydatki pozostałych zagranicznych kibiców zasiadających na stadionach
(sponsorów, gości oficjalnych, UEFA Family), a 32,6% wydadzą w Polsce
zagraniczni kibice bez biletów na stadion, którzy będą oglądali mecze w
strefach kibica. Ponadto, wydatki pozostałych gości zagranicznych Mistrzostw
Europy w Piłce Nożnej w Polsce (mediów, sportowców i wolontariuszy) będą
stanowiły 3,9% wszystkich przychodów, a całość dodatkowych przychodów z
turystyki zostanie pomniejszona o 2,8% w związku z efektami wyparcia
typowych turystów zagranicznych przybywających zazwyczaj do Polski w tym
okresie (tablica 2.11.).
Tablica 2.11. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w

związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce
Wydatki w Jako udział w
grupach (mln zł, łącznym przychodzie
ceny bieżące) z turystyki* (%)
Zagraniczni zwykli kibice
224,7 25,8%
stadionowi
Pozostali kibice stadionowi 327,1 37,6%
Pozostali goście UEFA 34,3 3,9%
Zagraniczni kibice bez
283,2 32,6%
biletów
Efekt wypierania netto -24,5 -2,8%
Przychód z turystyki
zagranicznej netto 844,9
* w stosunku do przychodu z turystyki brutto, czyli bez uwzględnienia efektu wypierania
Źródło: Szacunki własne
Omówione powyżej szacunki wpływu organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej na przychody z turystyki w krótkim okresie są nieznacznie wyższe od
przedstawionych w większości poprzednich raportów poświęconych temu
zagadnieniu. Wyniki raportu dotyczącego Wlk. Brytanii (UEFA EURO 1996™)
wskazały na efekt w wysokości 186 mln € (w cenach stałych z 2008 r.),
Holandii (UEFA EURO 2000™) 178 mln €, Portugalii (UEFA EURO 2004™) 114 mln
€ [Martins (red.), 2004] i Szwajcarii (UEFA EURO 2008™) od 123 mln € do 154
93
mln € [Rütter et al., 2004]24 wobec 228 mln € w cenach stałych z 2008 r. w
przypadku Polski. Wyjątek stanowi raport austriacki, gdzie wzrost
dodatkowych przychodów w turystyce z tytułu organizacji UEFA EURO 2008™
prognozowano na 472,4 mln € wariancie minimalnym i 726,7 mln € w
wariancie maksymalnym [Helmenstein, Kleissner; 2008]. Oznacza to, że Polska,
dzięki dużej pojemności stadionów oraz rosnącej popularności ME może w
krótkim okresie skorzystać na organizacji UEFA EURO 2012™ więcej niż
większość poprzednich krajów goszczących ME25. Należy jednak pamiętać, że
większość z tych szacunków i prognoz była oparta na różnych metodach,
obejmujących różne zmienne i przyjmujących różne założenia. Większość z
poprzednich raportów nie uwzględniała przyjazdu kibiców do stref kibica, ale
równocześnie część z nich nie brała pod uwagę efektów wypierania.
Ponadto niektóre raporty dotyczyły tylko kibiców spędzających w danym
kraju więcej niż jeden dzień.
W analizie regionalnego rozkładu dodatkowych przychodów z turystyki

zagranicznej należy uwzględnić fakt, że zagraniczni przedstawiciele mediów
w większości będą dokonywać wydatków w Warszawie (91%), a w
pozostałych miastach ich wydatki nie będą znaczące (po 3%). Również w
przypadku wydatków oficjalnych gości UEFA oraz członków grupy UEFA
Family większość z nich (70%) została przyporządkowana województwu
mazowieckiemu (po 10% dla pozostałych miast). Ponadto założono, że
struktura wydatków kibiców, zarówno stadionowych, jak i goszczących w
strefach kibica, a także sponsorów, gości narodowych federacji piłkarskich
(NFP) i wolontariuszy będzie zgodna ze strukturą liczby miejsc stadionowych
na wszystkich meczach rozgrywek (Tablica 2.3.) w poszczególnych miastach.
24 Przeliczenia do cen stałych z 2008 r. są własne.
25 Prognozy te są jednak kilkukrotnie wyższe niż szacunki w pozostałych raportach i wcześniejszym

raporcie austriackim z 2003 r. [Berrer et al., 2003]. Jest to związane przede wszystkim z założeniem bardzo
wysokiej liczby noclegów dla kibiców zagranicznych (przeciętnie dla zagranicznych kibiców
stadionowych 7 noclegów) oraz uwzględnieniem kibiców w strefach kibica i turystów towarzyszących
kibicom.
94
Ponadto przyjęto regionalny wpływ efektu wypierania typowych turystów
zagranicznych (opisany w podpunkcie 2.3.4.2.) zgodnie ze strukturą
udzielonych noclegów turystom zagranicznym w 2008 r. w Polsce.
W ujęciu regionalnym (mapa 2.1.) najwyższy przyrost przychodów z turystyki

z tytułu goszczenia kibiców UEFA EURO 2012™ odnotuje województwo
mazowieckie (410 mln zł, czyli 48,5% całości wydatków). Tak wysoki poziom
przychodów w tym województwie jest związany z największą liczbą
organizowanych meczów, umiejscowieniem centrum medialnego (IBC) oraz
większą niż w pozostałych miastach obecnością VIPów. W dalszej kolejności
pod względem wysokości przychodów uplasują się województwo pomorskie
(172 mln zł), wielkopolskie (137 mln zł) i dolnośląskie (131 mln zł). Najsilniejsze
efekty wypierania będą odczuwalne w województwach
zachodniopomorskim i małopolskim, a najniższe w województwach
wschodnich.
Mapa 2.1. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w

związku z przyjazdem kibiców zagranicznych na UEFA EURO 2012™ w Polsce
(mln zł, ceny bieżące)
Źródło: Obliczenia własne
95
2.4. Efekty długoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™
w Polsce
Udana organizacja masowej imprezy sportowej może przyczynić się do
zwiększenia konsumpcji turystycznej w kolejnych latach po jej zakończeniu.
Wzrost ten związany będzie przede wszystkim ze zwiększeniem – w opinii
nierezydentów – atrakcyjności kraju goszczącego daną imprezę, a także z
unowocześnieniem bazy turystycznej przygotowywanej na czas imprezy.
Najczęściej spotykanym w literaturze przykładem wystąpienia efektów
długoterminowych dla przychodów z turystyki zagranicznej związanych z
organizacją imprez masowych jest znaczący wzrost napływu turystów
zagranicznych do Barcelony po Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1992 r. (por.
rozdział 1, pkt 1.2.). Poniżej został przeanalizowany mechanizm działania
„efektu barcelońskiego”.
Typowy sposób podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów

turystycznych został zaprezentowany na diagramie 2.2. Zgodnie z nim po
pojawieniu się zapotrzebowania na organizację wyjazdu w celach
turystycznych decydent wybiera 2-3 potencjalne miejsca spędzenia
wypoczynku. Dokonuje tego na podstawie własnego wyobrażenia o
poszczególnych miejscach, kształtowanego często na podstawie własnych
doświadczeń i przekazów medialnych oraz opinii i rekomendacji znajomych.
Następnie weryfikuje wybrane miejsca docelowe pod kątem swoich potrzeb,
sprawdzając dostępną bazę hotelową i turystyczną. Dopiero po tej
weryfikacji najczęściej podejmowana jest ostateczna decyzja dotycząca
celu wyjazdu.
Organizacja imprez masowych może wpłynąć na oba etapy

podejmowania decyzji. Po pierwsze, dzięki organizacji wydarzeń
międzynarodowych, takich jak Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, do danego
regionu przyjeżdża duża liczba osób, która nie zdecydowałaby się przyjechać
w innym wypadku. Dzięki temu są kształtowane, rewidowane lub
potwierdzane wyobrażenia o danym miejscu, przyczyniając się do
96
zwiększenia jego rozpoznawalności jako potencjalnego celu turystycznego.
Rozpoznawalność miejsc organizacji imprez masowych zwiększana jest
również przez coraz dłuższe i o rosnącej oglądalności transmisje telewizyjne i
radiowe. Po drugie, duże imprezy masowe powodują wzrost bazy turystycznej,
w tym bazy noclegowej, zwiększając tym samym możliwości spełnienia
wymogów funkcjonalnych potencjalnych turystów (np. dostępność
odpowiedniej infrastruktury sportowej, oferty kulturalnej, czy oferty zdrowotno-
rekreacyjnej typu SPA i wellness). Pierwszy z tych efektów, będący typowym
efektem popytowym (omówiony w podpunkcie 2.4.2.), oraz drugi, czyli efekt
podażowy (podpunkt 2.4.1.) powinny być traktowane łącznie, gdyż dopiero
wystąpienie obu z nich powoduje wzrost przychodów z turystyki w dłuższej
perspektywie.
Diagram 2.2 Etapy podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów

turystycznych
Źródło: Dom Badawczy Maison [2009]
2.4.1. Efekt wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach

goszczących rozgrywki UEFA EURO 2012™
Wpływ wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących
rozgrywki UEFA EURO 2012™ na dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej
jest efektem podażowym organizacji masowych imprez sportowych i stanowi
97
tym samym jedną z dwóch części tzw. „efektu barcelońskiego”. Efekt
popytowy polega na przyciągnięciu do danego kraju dodatkowych turystów
zagranicznych w związku z poszerzeniem i urozmaiceniem bazy noclegowej,
która tym samym odpowiada na potrzeby szerszego spektrum turystów
międzynarodowych. Jako przykład można podać rozwój bazy noclegowej w
Barcelonie, gdzie pomiędzy 1990 a 1992 r. liczba dostępnych pokoi w
obiektach zakwaterowania zbiorowego wzrosła o blisko 40%, przyczyniając
się do wzrostu przyjazdów zagranicznych turystów o ponad 50% pomiędzy
1992 a 1994 r. [Brunet, 2005].
Zgodnie z Masterplanem do 2012 r. w Polsce ma powstać 79 nowych hoteli,

z czego 56 w 4 miastach-gospodarzach (w tym w szczególności hotele 4-5*),
a także mają zostać zbudowane lub rozbudowane 93 centra pobytowe na
terenie całego kraju. Jednakże na podstawie konsultacji z niezależnymi
ekspertami z branży hotelowej przyjęto, że oczekiwanego wzrostu bazy
noclegowej w latach 2010-2012 nie należy wiązać z organizacją przez Polskę
UEFA EURO 2012™. Niski wpływ ME na inwestycje w branży hotelowej jest
związany przede wszystkim z kosztem tego typu inwestycji, której okres zwrotu
wynosi zależnie od klasy obiektu od 10 do nawet 15-17 lat. Biorąc pod uwagę
wysokość kosztów budowy hoteli w latach 2010-2012, prognozowane
dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w 2012 r. będą zbyt niskie, aby
stanowić pozytywny bodziec do podjęcia się lub przyspieszenia tego typu
inwestycji. Wydatki na noclegi gości UEFA EURO 2012™ w 2012 r. wyniosą w
cenach stałych z 2008 r. 122 mln zł (por. pkt 2.5.), czyli będą stanowić ok. 8%
inwestycji w infrastrukturę hotelową zapisanych w Masterplanie. Należy przy
tym jednak pamiętać, że jedynie część wydatków gości ME zostanie
przeznaczona na noclegi w nowych obiektach zakwaterowania zbiorowego.
Z podobnym problemem możemy mieć do czynienia w przypadku

planowanych na lata 2010-2012 inwestycji w centra pobytowe. O ile w
przypadku tych inwestycji znaczenie organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce
jest nieznacznie większe, to jednak i w tym przypadku koszt tych inwestycji jest
nieporównywalnie wyższy od możliwych przychodów w związku z ME. W
98
związku z tym, że centra pobytowe nastawione są na specjalistyczną klientelę
(przede wszystkim sportowcy i sztaby szkoleniowe), w szczególności krajową,
wpływ inwestycji w tego typu obiekty turystyczne będzie miał znikomy wpływ
na wzrost przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce latach 2013-2020. Z
tego względu efekt wzrostu miejsc noclegowych w miastach goszczących
rozgrywki UEFA EURO 2012™ będzie w przypadku Polski pomijalny i dlatego
analizę tzw. „efektu barcelońskiego” można sprowadzić tylko do jego drugiej
części, czyli efektu popytowego, związanego ze wzrostem atrakcyjności
turystycznej Polski.
2.4.2.Efekt poprawy wizerunku Polski jako docelowego miejsca

wypoczynku turystycznego
Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce powinna przyczynić się do
wzrostu atrakcyjności Polski jako celu turystyki zagranicznej. Organizacja ME
może wpłynąć na markę narodową26 Polski na kilku obszarach. Dzięki UEFA
EURO 2012™ turyści międzynarodowi mogą uświadomić sobie obecność
Polski na mapie turystycznej świata oraz zmienić stereotypowe myślenie o
Polsce jako o zacofanym i niegościnnym kraju postsocjalistycznym, gdzie nie
ma odpowiedniej bazy turystycznej i infrastruktury transportowej.
Informacja o atrakcyjności turystycznej Polski może być przekazana trzema

kanałami. Po pierwsze poprzez własne doświadczenia przyjeżdżających do
Polski kibiców sportowych, którzy dzięki wizycie w naszym kraju mogą
zrewidować swoje wyobrażenie o jego atrakcyjności turystycznej i
zdecydować się na powrót w celach typowo rekreacyjnych. Po drugie
poprzez przekaz telewizyjny o wysokiej oglądalności, który efektywnie
ukształtowany może być znacznie bardziej skuteczny od typowych kampanii
marketingowych, służących poprawie wizerunku kraju. Po trzecie, i co wydaje
26 Marka to konkretny byt rynkowy wyróżniający się – subiektywnie postrzeganą i ocenianą – jakością
spośród konkurencji i dlatego postrzegany jest przez pryzmat swojej tożsamości: nazwy, reputacji,
osobowości czy symboliki. Na potrzeby analizy turystycznej marki można wyróżnić cztery jej wymiary –
tożsamość marki, wizerunek marki, idea przewodnia marki oraz kapitał marki [Instytut Marki Polskiej,
2009; Anholt, 2007].
99
się najważniejsze, poprawa wizerunku Polski może się dokonać poprzez
wystąpienie tzw. marketingu szeptanego, czyli wymianie informacji pomiędzy
kibicami, którzy przyjechali do Polski, a ich znajomymi, którzy pozostali w kraju i
będą chcieli wiedzieć, jak wyglądał pobyt w naszym kraju. Skuteczne
wykorzystanie powyższych kanałów przekazu wraz z położeniem przez
organizatorów odpowiedniego nacisku na zmianę niekorzystnych
stereotypów dotyczących Polski oraz ukształtowanie wizerunku naszego kraju
jako atrakcyjnego turystycznie może przyczynić się do znaczącego wzrostu
przyjazdów turystów zagranicznych w celach wypoczynkowych i tym samym
do wystąpienia tzw. „efektu barcelońskiego”. Sprzyjać temu będzie również
wzrost bazy turystycznej oraz przyspieszenie nakładów na infrastrukturę
transportową, wymuszone organizacją ME. Poprawa infrastruktury ułatwi
turystom zagranicznym szybkie i wygodne dotarcie do wybranych miejsc
turystycznych, co będzie oddziaływać w kierunku wzrostu przyjazdów turystów
zagranicznych do Polski.
Efekt wzrostu atrakcyjności turystycznej Polski w związku z organizacją UEFA

EURO 2012™ został przedstawiony w kolejnym podpunkcie. Następnie
przeprowadzono badanie wpływu poprawy wizerunku turystycznego danego
kraju na napływ turystów zagranicznych w celach rekreacyjnych. Na jego
podstawie oszacowano, jakiego wzrostu napływu turystów zagranicznych w
długim okresie należy spodziewać się w przypadku skutecznej poprawy
wizerunku Polski jako docelowego miejsca wypoczynku turystycznego.
2.4.2.1. Wskaźnik NBISM jako wyznacznik atrakcyjności turystycznej w Polsce i

wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na jego wartość
Jako miernik atrakcyjności turystycznej Polski został zastosowany wskaźnik

marki narodowej Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM, zaproponowany
przez Simona Anholta i przygotowywany przez GfK North America, w kategorii
turystyka [Anholt, 2007; Roper, 2008]. Całościowy indeks NBI SM jest średnią 6
składowych w kategoriach: eksport, rząd, kultura, ludzie, turystyka oraz
imigracja i inwestycje zagraniczne. Jest on przygotowywany w oparciu o
100
ankiety przeprowadzone na próbie 20 tys. respondentów z 20 krajów
rozwiniętych i rozwijających się. Całościowy wskaźnik NBI SM, podobnie jak
jego składowe, może przyjmować wartości od 0 do 100 przy czym wartość
100 oznacza najlepszy możliwy wynik dla danego kraju.
W 2008 r. Polska znalazła się na 30 miejscu spośród 50 branych pod uwagę

krajów w przypadku całościowego indeksu NBI SM i na 36 miejscu w przypadku
wskaźnika NBI SM w kategorii turystyka [Roper, 2008] (diagram 2.3). Tym samym
wynik Polski w kategorii turystyka był najgorszym ze wszystkich 6 kategorii oraz
jednym z najgorszych wyników wśród branych pod uwagę krajów Europy
Środkowej i Wschodniej (niżej uplasowały się Rumunia, Litwa i Estonia).
Oznacza to, że potencjał Polski jako docelowego miejsca turystyki
zagranicznej nie został jeszcze w pełni wykorzystany. Świadczyć może o tym
również fakt, że najwyżej ocenianym elementem atrakcyjności turystycznej
Polski były historyczne budynki i pomniki.
Diagram 2.3 Ranking marek wg Anholt-GfK Roper NBISM 2008 w kategorii

„Turystyka”
Źródło: GfK Polonia.
Przy oszacowaniu wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na

wizerunek naszego kraju, jako punkt odniesienia zostały przyjęte objęte
badaniem NBI SM kraje Europy Środkowej, czyli państwa o najbardziej zbliżonej
marce narodowej do Polski. W 2008 r. atrakcyjność turystyczna Polski mierzona
wskaźnikiem NBI SM w turystyce wynosiła 59,1 pkt. i była niższa od atrakcyjności
turystycznej Czech (59,2 pkt.) oraz Węgier (59,9 pkt.). Założono, że na skutek
101
udanej organizacji UEFA EURO 2012™, poprawy infrastruktury transportowej w
związku z ME oraz zwiększenia bazy turystycznej atrakcyjność turystyczna Polski
mierzona indeksem NBI SM w turystyce wzrośnie do najwyższego poziomu wśród
krajów regionu, czyli przynajmniej do 59,9 pkt. (wzrost o 0,8 pkt.) do poziomu
najwyższego w Europie Środkowej. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że
pozostałe kraje regionu nie były, ani w najbliższym okresie nie będą
gospodarzami masowej imprezy sportowej tej rangi.
Poniżej został skonstruowany model, który umożliwia odpowiedź na

pytanie, jak wzrost wskaźnika NBI SM w turystyce o 0,8 pkt. może wpłynąć na
przychody z turystyki zagranicznej w Polsce.
2.4.2.2. Analiza panelowa

W tym podpunkcie został opisany model analizy panelowej wskazujący na
istotne determinanty wielkości napływu turystów zagranicznych w celach
wypoczynkowych do danego kraju (arr_l; mierzona w tys. osób). Jako
potencjalne zmienne objaśniające były testowane: 1) powierzchnia danego
państwa (sq) w tys. km2, która może wskazywać na liczbę dostępnych atrakcji
turystycznych (długie plaże, duża powierzchnia jezior, liczne góry, liczba
zabytkowych miast); 2) liczba ludności (pop). Większa liczba ludności, może
przyczyniać się do wzrostu napływu turystów zagranicznych poprzez większą
bazę hotelową i szerszy zakres oferty rekreacyjnej i wypoczynkowej (większa
liczba ludzi oznacza najczęściej więcej dużych miast, gdzie infrastruktura
turystyczna jest bardziej rozbudowana niż w regionach wiejskich); 3)
zagęszczenie ludności (pop_km2), mierzone liczbą ludności na km2, które
może przyczyniać się do obniżenia napływu turystów zagranicznych
przyjeżdżających na wypoczynek ze względu na wysoki poziom degradacji
środowiska naturalnego (np. rozbudowane obszary miejskiej, slumsy, ośrodki
przemysłowe); 4) poziom cen w danym kraju, który jest mierzony dwiema
różnymi zmiennymi – stosunkiem siły nabywczej waluty danego kraju do
dolara (ppp), liczonej jako stosunek PKB w cenach bieżących w dolarach do
PKB wg siły nabywczej mierzonego w dolarach międzynarodowych (por.
podpunkt 2.2.4.) oraz indeksem cen w najważniejszych miastach świata (ubs),
102
sporządzanych przez UBS w ramach badania „Prices and Earnings”27 [Union
Bank of Switzerland, 2009]. Im wyższy poziom cen w danym kraju, tym niższy
powinien być napływ turystów do danego regionu przy założeniu
pozostałych zmiennych na tym samym poziomie (warto przy tym pamiętać,
że wyższy poziom cen jest często zależny od poziomu rozwoju gospodarczego
danego kraju); 5) logarytm PKB na jednego mieszkańca wg parytetu siły
nabywczej mierzonego w dolarach międzynarodowych (ln(pkb_pc)). W tym
badaniu PKB jest używany jako miernik rozwoju gospodarczego danego kraju,
wpływający na poziom dostępnej infrastruktury turystycznej i transportowej.
Zatem im wyższa wartość tej zmiennej, tym wyższy powinien być napływ
turystów zagranicznych do danego kraju. 6) atrakcyjność danego kraju
ogółem mierzona indeksem Anholt-GfK Roper NBI SM (NBI) oraz jego
atrakcyjność turystyczna mierzona indeksem NBI SM w kategorii turystyka (NBI T).
Wyższa wartość obu zmiennych powinna przyczynić się do wzrostu napływu
zagranicznych turystów w celach wypoczynkowych do danego kraju.
Na podstawie analizy statystyk przeprowadzonych za pomocą uogólnionej

metody najmniejszych kwadratów regresji panelowych modelu typu random
effects28 dla 37 krajów w latach 2003-2007 zostało ustalone, że jedynie 5
zmiennych jest istotnych przy poziomie istotności 5% jako zmienne
objaśniające dla liczby turystów zagranicznych przyjeżdżających do danego
kraju w celach wypoczynkowych (wyniki wybranych przeprowadzonych
estymacji zostały przedstawione w tablicy 2.12.). Są to indeks NBI SM i indeks
NBI SM w turystyce, logarytm PKB na jednego mieszkańca wg parytetu siły
nabywczej, liczebność ludności danego kraju oraz relatywna siła nabywcza
waluty danego kraju mierzona stosunkiem PKB w cenach bieżących w
dolarach do PKB wg parytetu siły nabywczej mierzonego w dolarach
27 Wartość indeksu dla danego kraju była przyjmowana na poziomie miasta o najwyższym wskaźniku
cen z wyłączeniem cen najmu mieszkań.
28 Ze względu na stałość w czasie takich zmiennych jak np. powierzchnia danego kraju, nie można było
w tym wypadku zastosować modeli typu fixed effects.
103
międzynarodowych. Równocześnie, znacznie lepsze wartości statystyk
(t-studenta, statystki F oraz współczynnika determinacji) zostały otrzymane
przy zastosowaniu indeksu NBI SM w turystyce (zamiast całkowitego indeksu
NBI SM) oraz przy wyłączeniu liczebności populacji z zestawu zmiennych
objaśniających. Wyniki wybranej do dalszych analiz estymacji przedstawia
równanie (4). Wartość statystyki F dla tej estymacji wynosi 25,1 (p=0,00) a
wartość współczynnika determinacji R2=0,31. Wszystkie zmienne są istotne przy
poziomie istotności na poziomie 2%.
T
( 4 ) arr _ lit  611 NBIi  7101 ln( pkb _ pcit )  3600 pppit  96958 Cit   it
( 238) ( 962) (1489) (16324)
Tablica 2.12. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla liczby
turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek
Zmienna
objaśniająca Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Model 6 Model 7
-0,72 -0,65
sq
(0,46) (0,43)
10,74*** 13,42 14,70***
pop
(5,5) (7,2) (6,8)
-631,1 -725,6
pop_km2
(905,0) (859,1)
-3600** 3388* 3064** -3736* -3844*
ppp
(1489) (1334) (1348) (1487) (1493)
-115,8
ubs
(103,3)
7100,8* 5584,0* 7274,3* 6037,7* 7352,2*
ln(pkb_pc)
(961,8) (741,6) (963,4) (797,2) (974,1)
690,41*
NBI
(228,6)
610,8* 644,11* 895,81* 579,54** 754,37** 588,32**
NBIT
(237,9) (243,2) (235,7) (241,9) (313,9) (240,8)
-96958* -87038* -51682* -32506* -97834* -89875* -97748*
stała
(16324) (16169) (15167) (12370) (16536) (18447) (16438)
Statystyka F 25,1* 34,1* 10,9* 8,0* 20,1 11,9* 13,8*
W nawiasach podano odchylenie standardowe
* istotna przy poziomie istotności 1%
** istotna przy poziomie istotności 2%
*** istotna przy poziomie istotności 5%
Pomimo tego, że istnieje istotna współliniowość pomiędzy logarytmem

naturalnym PKB na osobę wg parytetu siły nabywczej w dolarach
104
międzynarodowych, a poziomem cen w danym kraju (mierzonym stosunkiem
PKB w cenach bieżących w dolarach do PKB wg parytetu siły nabywczej)
oraz wskaźnika NBI SM w kategorii turystyka, to jednak wpływ tych
współliniowości na wartość i istotność współczynnika stojącego przy zmiennej
NBIT jest bardzo niska. Wskazuje na to relatywna niezależność wartości i
istotności tego współczynnika od zestawu zmiennych objaśniających (zmiana
jego wartości w przypadku poszczególnych modeli zawiera się w ramach
odchylenia standardowego). Większym ze względu na bardzo krótki szereg
czasowy problemem jest wskazanie kierunku przyczynowości pomiędzy
zmiennymi objaśniającymi, a zmienną objaśnianą, co może przyczynić się do
konieczności zmiany specyfikacji równania lub zastosowania innej metody
ekonometrycznej w celu jego estymacji. Zgodnie jednak z przyjętymi
założeniami dotyczącymi sposobu podejmowania decyzji o wyjazdach
turystycznych (diagram 2.2) to właśnie atrakcyjność danego miejsca,
dostępna infrastruktura turystyczna oraz koszt wyjazdu, wpływają na podjęcie
decyzji o wyjeździe, a nie odwrotnie.
Z dokonanej estymacji wynika zatem, że wzrost wskaźnika NBI SM w kategorii

turystyka dla danego kraju o 1 pkt. przekłada się na zwiększenie napływu
zagranicznych turystów w celach wypoczynkowych w ciągu roku o 611 tys.
osób.
2.4.3. Dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w Polsce z

tytułu zwiększenia atrakcyjności turystycznej Polski w skali kraju i z
podziałem na województwa
W 2008 r. w celach wypoczynkowych przyjechało do Polski 3,0 mln turystów

zagranicznych, a ich wydatki były jedynie o ok. 10% wyższe od przeciętnych
wydatków turystów ogółem [Bartoszewicz, Skalska; 2009]. Oznacza to, że jeżeli
zgodnie z przyjętymi założeniami atrakcyjność turystyczna Polski mierzona
wskaźnikiem Anholt-GfK Roper NBI SM w kategorii turystyka wzrośnie o 0,8 pkt.,
to roczny napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek
do Polski zwiększy się aż o 16%, czyli 489 tys. osób. Przyrost ten złoży się na
105
zwiększenie przychodów z turystyki międzynarodowej w Polsce w latach 2013-
2020 o 5,3 mld zł (1,8 mld €, 4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008 r.). W
efekcie długoterminowy wpływ organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na
przychody z turystyki znacząco przewyższy krótkookresowy efekt związany z
napływem turystów w czerwcu 2012 r.
Mapa 2.2. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach

2013-2020 w Polsce związanych ze wzrostem wskaźnika NBISM w kategorii
turystyka o 0,8 pkt. (mln zł, ceny stałe 2008 r.)
W rozbiciu regionalnym (mapa 2.2.), opartym na strukturze przyjazdów

turystów zagranicznych do Polski w 2008 r.29, najwięcej na wzroście
atrakcyjności turystycznej Polski, mierzonej przyrostem wartości wskaźnika
NBI SM w turystyce, skorzysta województwo zachodnio-pomorskie (łącznie 845
29 Ze względu na brak dostępnych dokładniejszych danych konieczne było przyjęcie struktury

regionalnej wg przyjazdów wszystkich turystów zagranicznych, a nie tylko turystów przyjeżdżających na
wypoczynek. Możliwe zatem jest nieznaczne niedoszacowanie efektu w przypadku województw
południowych i warmińsko-mazurskiego na rzecz województw wschodnich i województw z dużymi
aglomeracjami. Różnice te nie powinny być jednak statystycznie istotne.
106
mln zł w latach 2013-2020 wg cen stałych z 2008 r.) i małopolskie (820 mln zł),
a najmniej województwo świętokrzyskie (26 mln zł) i opolskie (41 mln zł).
Roczne dodatkowe przychody z tytułu wzrostu atrakcyjności turystycznej

Polski będą najwyższe w 2020 r. i wyniosą wówczas 73,4% przychodów z
turystyki w związku z przyjazdami kibiców w czerwcu 2012 r. Łącznie w latach
2013-2020 efekty długoterminowe będą ponad 5-krotnie wyższe od efektów
krótkoterminowych organizacji ME.
2.5. Wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki

zagranicznej w latach 2012-2020
Otrzymane w ramach przeprowadzonych analiz wyniki wskazują, że należy
oczekiwać znaczącego wzrostu przychodów z turystyki na skutek organizacji
UEFA EURO 2012™ w Polsce. Łącznie w latach 2012-2020 przychody z turystyki
powinny wzrosnąć o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy
roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i gości
zagranicznych do miast goszczących rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce
Nożnej. Najwyższe w ramach struktury przychody z turystyki zagranicznej
przypadną na usługi rekreacyjne, co będzie związane przede wszystkim z ich
bardzo wysokim udziałem w ramach konsumpcji turystycznej w trakcie
trwania UEFA EURO 2012™. Warto przy tym zaznaczyć, że zgodnie z przyjętymi
założeniami odwiedzający Polskę kibice i goście UEFA w 2012 r. w porównaniu
do typowych turystów zagranicznych jedynie nieznaczną część swoich
wydatków będą przeznaczać na dokonywanie zakupów (wydatki te
zawierają się w kategorii „Inne” na wykresie 2.7.), a kibice jednodniowi nie
będą ponosić żadnych wydatków na noclegi.
W ujęciu regionalnym (mapa 2.3.) na organizacji UEFA EURO 2012™

najwięcej pod względem dodatkowych przychodów z turystyki
międzynarodowej w latach 2012-2020 skorzysta województwo mazowieckie
(1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r.), a następnie województwa
zachodniopomorskie i małopolskie (po 0,8 mld zł), które mogą liczyć na
znaczący wzrost napływu turystów przyjeżdżających na wypoczynek w
107
związku ze wzrostem atrakcyjności turystycznej Polski. W ramach województw
goszczących rozgrywki UEFA EURO 2012™ poza mazowieckiem najwyższe
korzyści z dodatkowych przychodów z turystyki odniesie województwo
dolnośląskie (0,6 mld zł), a najmniejsze pomorskie i wielkopolskie
(odpowiednio 0,4 i 0,3 mld zł). W niewielkim stopniu organizacja Mistrzostw
wpłynie na przychody z turystyki zagranicznej w województwach
świętokrzyskim (27 mln zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).
Wykres 2.7. Struktura dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w

latach 2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce (mln
zł, ceny stałe z 2008 r.)
Przedstawione wyżej wyniki można uznać za najbardziej prawdopodobny

(podstawowy) scenariusz wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ na
przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020. Wyniki te są
jednak obarczone wysoką niepewnością. Niepewność dotyczy sytuacji
gospodarczej w 2012 r., wpływającej na wielkości wydatków i liczbę kibiców,
którzy przyjadą do Polski w związku z ME, w tym w szczególności kibiców nie
mających biletów na stadion. Innym czynnikiem ryzyka dla tej prognozy jest
również to, jak Polska poradzi sobie z organizacją tak dużej imprezy masowej
jak UEFA EURO 2012™. W analizie przychodów z turystyki zagranicznej przyjęto,
że organizacja imprezy przebiegnie zgodnie z założeniami organizatorów, a
108
Polska uniknie problemów braku miejsc noclegowych, niedostatecznej
infrastruktury transportowej czy problemów związanych z zapewnieniem
bezpieczeństwa gościom ME. Jednakże niespełnienie któregoś z powyższych
założeń może przyczynić się do znacznie niższej, niż przyjęta w prognozie,
liczby noclegów udzielonych kibicom zagranicznym (część z nich może
zamiast pobytu kilkudniowego zdecydować się na wizytę jednodniową).
Może to także spowodować niewykorzystanie możliwości poprawy wizerunku
Polski w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ i tym samym obniżyć wpływ
tzw. „efektu barcelońskiego”, czyli dodatkowego napływu turystów w
kolejnych latach po 2012 r. Równocześnie jednak istnieje też pewne ryzyko
niedoszacowania wpływu efektu barcelońskiego. Może to nastąpić w
przypadku bardzo dobrego wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora
ME i większej, niż założono, poprawy wizerunku kraju jako docelowego
miejsca wypoczynku turystycznego po UEFA EURO 2012™.
Mapa 2.3. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach

2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce (mln zł, ceny
stałe z 2008 r.)
109
Biorąc pod uwagę opisane powyżej czynniki ryzyka dla prognozy
dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w związku z organizacją
UEFA EURO 2012™ w Polsce, zbudowano dwa dodatkowe scenariusze
wzrostu tych przychodów: pesymistyczny i optymistyczny.
Scenariusz pesymistyczny zakłada niższe niż w wariancie podstawowym

wydatki kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.
oraz obniżenie w porównaniu ze scenariuszem podstawowym wydatków na
konsumpcję turystyczną w latach 2013-2020 (słabszy „efekt barceloński”).
Łącznie dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w
wariancie pesymistycznym wyniosą 1,1 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), co
stanowić będzie 22,2% przychodów opisanych w wariancie podstawowym.
Złożą się na to niższe o 25% przychody z turystyki zagranicznej związane z
wydatkami kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012
r. (576,2 mln zł w cenach stałych z 2008 r. wobec 768,3 mln zł w wariancie
podstawowym), a także niższe o 87,5% przychody z turystyki zagranicznej
związane z efektem barcelońskim w latach 2013-2020 (525 mln zł wobec 4199
mln zł), odpowiadające wzrostowi wskaźnika Anholt-GfK Roper NBI SM w
kategorii turystyka o 0,1 pkt. (z 59,1 pkt. w 2008 r.) do poziomu odnotowanego
dla Czech, wobec założonego w wariancie podstawowym wzrostu o 0,8 pkt.
do poziomu odnotowanego dla Węgier (por. podpunkt 4.2.1.).
W wariancie optymistycznym założono, że łączne dodatkowe przychody z

turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 wyniosą 6,0 mld zł (w cenach
stałych z 2008 r.), czyli będą o 21,1% wyższe od wielkości uzyskanej w
wariancie podstawowym. Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie
podstawowym wydatki i liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających do
Polski w czerwcu 2012 r. Zakłada on także wyższy wzrost wskaźnika NBI SM w
kategorii turystyka związany z poprawą wizerunku Polski o 1,0 pkt. (silniejszy
„efekt barceloński”), czyli do najwyższego poziomu wśród krajów regionu. W
związku z tym w wariancie optymistycznym dodatkowe przychody z turystyki
zagranicznej związane z oddziaływaniem efektu barcelońskiego organizacji
110
ME w Polsce wyniosą 5,2 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), t.j. będą wyższe
od opisanych w wariancie podstawowym o 25%.
Rozpatrywane wyżej trzy scenariusze efektów organizacji UEFA EURO 2012™

dla przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020 zostały
uwzględnione w symulacji wpływu ME na polską gospodarkę przedstawionej
w rozdziale 3. Rozkład dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w
ramach poszczególnych scenariuszy z wyszczególnieniem dodatkowych
przychodów w podziale na województwa przedstawiono w załączniku C.
2.6. Podsumowanie
Najważniejsze wnioski z badań dotyczących wpływu organizacji UEFA
EURO 2012™ na przychody z turystyki w Polsce w latach 2012-2020 są
następujące:
 W scenariuszu podstawowym liczba turystów zagranicznych, którzy

przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z UEFA EURO 2012™,
wyniesie 820,8 tys., z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż
jeden dzień. Stanowi to 35,7% rocznej liczby turystów, jacy przyjechali w
2008 r. do 4 miast, które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w
Piłce Nożnej.
 Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. wyniesie w

wariancie podstawowym 768 mln zł w cenach stałych z 2008 r (844,9
mln zł w cenach bieżących). W ramach tego efektu 25,8% łącznych
przychodów będą stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców
stadionowych, 37,6% wydatki pozostałych zagranicznych kibiców
zasiadających na stadionach (sponsorów i VIPów), a 32,6% wydadzą w
Polsce kibice zagraniczni bez biletów na stadion, którzy będą oglądali
mecze w strefach kibica (uzyskane szacunki są zbliżone do wyników
innych badań przeprowadzonych dla krajów organizujących ME w
przeszłości).
111
 Wpływ wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących
rozgrywki UEFA EURO 2012™ na dodatkowe przychody z turystyki
zagranicznej, czyli efekt podażowy organizacji masowych imprez
sportowych (jedna z dwóch części tzw. „efektu barcelońskiego”),
będzie pomijalny. Jest to związane z tym, że prognozowane dodatkowe
przychody z turystyki zagranicznej w 2012 r. będą zbyt niskie, aby
stanowić pozytywny bodziec do podjęcia lub przyspieszenia bardzo
kosztownych inwestycji w bazę hotelową.
 Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce może - poprzez

umocnienie wizerunku naszego kraju jako miejsca atrakcyjnego
turystycznie - przyczynić się do znaczącego wzrostu przyjazdów turystów
zagranicznych w celach wypoczynkowych („efektu barcelońskiego”).
Sprzyjać temu będzie również rozwój bazy turystycznej oraz
przyspieszenie nakładów na infrastrukturę transportową, wymuszone
organizacją ME. W scenariuszu podstawowym założono, że
atrakcyjność turystyczna Polski mierzona wskaźnikiem Anholt-GfK Roper
NBI SM w kategorii turystyka wzrośnie o 0,8 pkt. na skutek organizacji UEFA
EURO 2012™, czyli do poziomu odpowiadającego atrakcyjności Węgier.
W rezultacie, roczny napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających
na wypoczynek do Polski zwiększy się o 489 tys. osób. Przyrost ten
spowoduje zwiększenie przychodów z turystyki międzynarodowej w
Polsce w latach 2013-2020 o 4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008
r. Efekt ten ponad 5-krotnie przewyższy krótkookresowy wzrost
przychodów z turystyki zagranicznej w czerwcu 2012 r. związany z
napływem kibiców do Polski.
 W scenariuszu podstawowym łącznie w latach 2012-2020 przychody z

turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w wyniku organizacji UEFA
EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy
roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i gości
zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. Najwyższe w ramach
struktury przychody z turystyki zagranicznej przypadną na usługi
112
rekreacyjne, co będzie związane przede wszystkim z ich bardzo wysokim
udziałem w ramach konsumpcji turystycznej w trakcie trwania UEFA
EURO 2012™.
 W ujęciu regionalnym, w scenariuszu podstawowym najwyższy wzrost

przychodów z turystyki z tytułu napływu kibiców uczestniczących w
UEFA EURO 2012™ odnotuje województwo mazowieckie. Wzrost ten
wyniesie w cenach bieżących 410 mln zł (w cenach stałych z 2008 r.),
czyli 48,5% całości przyrostu wydatków. Tak wysoki poziom przychodów
w tym województwie jest związany z największą liczbą organizowanych
meczów, umiejscowieniem centrum medialnego (IBC) oraz większą niż
w pozostałych miastach obecnością VIPów. W dalszej kolejności pod
względem wysokości przychodów uplasują się województwo pomorskie
(172 mln zł, ), wielkopolskie (137 mln zł) i dolnośląskie (131 mln zł).
Najsilniejsze efekty wypierania będą odczuwalne w województwach
zachodniopomorskim i małopolskim (spadek przychodów z turystyki
zagranicznej w 2012 r. po 3 mln zł), a najniższe w województwach
wschodnich. W tych województwach efekty wypierania zostaną jednak
skompensowana przez pozytywne oddziaływanie „efektu
barcelońskiego”.
 W długim okresie na organizacji UEFA EURO 2012™ największe korzyści z

organizacji UEFA EURO 2012™ - w postaci dodatkowych przychodów z
turystyki międzynarodowej w latach 2012-2020 - odniosą zarówno
województwa goszczące rozgrywki (np. województwo mazowieckie -
1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r.), jak i inne województwa zyskujące
na wzroście atrakcyjności turystycznej Polski (np. zachodniopomorskie i
małopolskie - po 0,8 mld zł). Najsłabiej organizacja Mistrzostw wpłynie
na przychody z turystyki zagranicznej w województwach świętokrzyskim
(wzrost o 27 mln zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).
 Biorąc pod uwagę czynniki ryzyka dla prognozy dodatkowych

przychodów z turystyki zagranicznej w związku z organizacją UEFA EURO
113
2012™ w Polsce, takie jak sytuacja gospodarcza w 2012 r. oraz sposób
wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora ME, zbudowano dwa
dodatkowe scenariusze wzrostu tych przychodów: pesymistyczny i
optymistyczny. W wariancie pesymistycznym dodatkowe przychody z
turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w wyniosą 1,1 mld zł (w
cenach stałych z 2008 r.), co stanowić będzie 22,2% przychodów
opisanych w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym
łączne dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-
2020 wyniosą 6,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), czyli będą o 21,1%
wyższe od wielkości przyjętej w wariancie podstawowym. Wariant ten
zakłada takie same jak w wariancie podstawowym wydatki i liczbę
kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.
114
3. Wyniki symulacji na podstawie dynamicznego
modelu równowagi ogólnej CGE
3.1. Wstęp
Niniejszy rozdział poświęcony jest analizie założeń i wyników symulacji
dotyczących wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ na polską gospodarkę.
Narzędziem badania jest dynamiczny model równowagi ogólnej (CGE –
computable general equilibrium). Pierwsza część niniejszego rozdziału (pkt
3.2.) zawiera omówienie metod stosowanych zazwyczaj w podobnych
analizach, wraz z uzasadnieniem wyboru narzędzia badawczego.
Najważniejsze mechanizmy ujęte w modelu równowagi ogólnej – obrazujące
różne kanały oddziaływania wydarzenia na polską gospodarkę – omawiane
są szczegółowo w załączniku B. Punkt 3.3. poświęcony jest analizie wyników
symulacji, z uwzględnieniem ich porównania z rezultatami badań
dotyczących ekonomicznych skutków organizacji poprzednich edycji ME.
W pkt 3.4. założenia symulacji rozważane są w kontekście bieżącej sytuacji
makroekonomicznej w Polsce. Analizowana jest też kwestia wpływu
intensyfikacji nakładów inwestycyjnych na dług sektora publicznego
i stabilność makroekonomiczną.
3.2. Uzasadnienie wyboru narzędzia

3.2.1. Modele empiryczne w ekonomii
Symulacja efektów impulsu ekonomicznego – za jaki można uznać
organizację UEFA EURO 2012™ w Polsce, a zwłaszcza towarzyszącą jej
intensyfikację inwestycji w infrastrukturę – opierać się może na jednej z kilku
podstawowych metod badawczych. Należą one do szerokiej klasy tzw.
metod ilościowych, wykorzystujących matematyczne modele do opisu
zjawisk (systemów) ekonomicznych. Do celów symulacyjnych wykorzystuje się
makromodele empiryczne1, które – w odróżnieniu od modeli stricte
1 W kontekście niniejszego badania mowa jest o empirycznych modelach makroekonomicznych,

nazywanych w skrócie makromodelami.
115
teoretycznych – uwzględniają informacje dotyczące konkretnej gospodarki –
jej struktury produkcji, poziomu rozwoju, systemu podatkowego itp.
Modele empiryczne mogą charakteryzować się różnym stopniem

szczegółowości opisu gospodarki, różne mogą być też proporcje, w jakich
budowa (specyfikacja) tych modeli polega na danych statystycznych oraz
przesłankach teoretycznych (założeniach przyjmowanych a priori bądź
opartych na badaniach empirycznych opisywanych w literaturze). Istnieje
całe spektrum metod – poczynając od ateoretycznych modeli typu VAR
(vector auto regressive), służących głównie prognozowaniu, po empiryczne
modele równowagi ogólnej (CGE), których mechanizmy mają uzasadnienie
przede wszystkim w przesłankach teoretycznych, w mniejszym stopniu
wspieranych obserwacją empiryczną [Hall, 1995; Garratt et al., 2000;
Valadkhani, 2004]. Warto podkreślić, że zazwyczaj im większa szczegółowość
(dezagregacja) modelu, w tym większym stopniu jego konstrukcja opiera się
na przesłankach wynikających z teorii ekonomii. Rygorystyczna weryfikacja
statystyczna, będąca istotą zastosowań modeli typu VAR bądź analizy
kointegracyjnej [Garatt et al., 2000], wymaga bowiem dysponowania długimi
szeregami czasowymi spójnych danych statystycznych, co w przypadku
znaczącej dezagregacji modelu jest zwykle warunkiem niemożliwym do
spełnienia.
3.2.2. Modele wielosektorowe

Dobór narzędzia do niniejszej analizy jest w dużej mierze podyktowany
charakterem rozważanego problemu. Scenariusze przedstawiające przebieg
przygotowań do ME, a także ich następstwa, sięgają dość szczegółowego
poziomu opisu – np. inwestycje przypisane są konkretnym sektorom
(gałęziom) gospodarki, spodziewane wydatki turystów zagranicznych
wyszczególnione są w podziale na kilka typów towarów i usług itd. Chęć
uwzględnienia tych informacji kieruje uwagę na tzw. modele wielosektorowe2,
2W literaturze anglojęzycznej modele tego typu określane są jako multi-sectoral lub inter-industry
models.
116
tj. modele uwzględniające gałęziową strukturę gospodarki (zazwyczaj na
poziomie kilkudziesięciu gałęzi). Modele tego typu explicite odzwierciedlają
powiązania gospodarcze między poszczególnymi gałęziami – pozwala to
badać symulacyjnie jak na przykład wzmożone inwestycje budowlane
przekładają się na aktywność pozostałych gałęzi gospodarki – ich produkcję
i zatrudnienie. Jest to opis gospodarki metodą bottom-up (od szczegółu do
ogółu), w której efekty makroekonomiczne (np. zmiany PKB zachodzące pod
wpływem określonych impulsów zewnętrznych lub wprowadzanej polityki)
traktuje się jako sumę procesów zachodzących na niższych szczeblach. Do
modeli wielosektorowych zaliczyć można modele typu input-output
[Tomaszewicz 1994], oparte na mikroekonomicznych podstawach modele
CGE (zob. załącznik B), a także modele zintegrowane, będące syntezą
metod input-output z tradycyjnymi modelami ekonometrycznymi [Almon,
1991].
Spośród wymienionych typów modeli wielosektorowych zdecydowanie

największą popularność zdobyły sobie empiryczne modele równowagi
ogólnej (CGE), stosowane na świecie do analizy całej gamy problemów
[Dixon, Parmenter; 1996], dotyczących m.in. polityki fiskalnej [Altig et al., 2001;
Gradzewicz et al., 2007], polityki energetycznej [Bhattacharyya, 1996],
liberalizacji handlu zagranicznego [Francois, Shiells; 1994], podziału
dochodów [Roberts, Żólkiewski; 1996], inwestycji infrastrukturalnych [Giesecke
et al., 2008], a także ekonomicznych skutków organizacji imprez sportowych
(patrz podpunkt 3.2.3). Podstawowe zalety (jak też ograniczenia) tego
podejścia zostaną przedstawione poniżej, w ramach przeglądu metodologii
dotychczasowych badań dotyczących ekonomicznych efektów wielkich
wydarzeń sportowych.
3.2.3. Wpływ wielkich wydarzeń sportowych na gospodarkę –

przegląd metod badawczych
Z przyczyn wskazanych w punkcie 3.2.2, w empirycznych analizach
ekonomicznych skutków organizacji wielkich wydarzeń sportowych dominuje
117
podejście oparte na modelach wielosektorowych – zazwyczaj modelach
typu input-output lub CGE [Kasimati, 2003].
Podejście typu input-output – na którym opierają się m.in. raporty

dotyczące gospodarczych skutków UEFA EURO 2004™ w Portugalii [Martins
(red.), 2004] oraz UEFA EURO 2008™ w Austrii [Helmenstein, Kleissner; 2008] i
Szwajcarii [Rütter et al., 2004; więcej badań tego typu cytuje Kasimati, 2003] –
zakłada podział rozważanych efektów ekonomicznych na dwie zasadnicze
grupy – efekty bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie mogą być
utożsamiane na przykład z wartością dodatkowego popytu inwestycyjnego,
wynikającego z rozbudowy obiektów sportowych, wydatkami turystów
uczestniczących w wydarzeniu albo też z zatrudnieniem związanym z samą
obsługą imprezy. Efekty pośrednie polegają natomiast na wzroście produkcji
i zatrudnienia w przedsiębiorstwach (gałęziach gospodarki), które nie są co
prawda podmiotami wykonawczymi w procesie inwestycyjnym bądź przy
obsłudze imprezy, lecz znajdują się na dalszym miejscu w łańcuchu
kooperantów (przykładem może być wzrost sprzedaży artykułów
budowlanych na potrzeby inwestycji, który z kolei wywołuje zwiększone
zapotrzebowanie na usługi transportu tych materiałów itd. – na każdym
etapie stymulując też zatrudnienie). W analizie uwzględnia się tzw.
„wyciekanie” (leakages), polegające na tym, że część dodatkowego popytu
zaspokajana jest dobrami pochodzącymi z importu, a tym samym wartość
dodana w gospodarce nie wzrasta w tym samym stopniu co wydatki.
Stosując podejście input-output można uwzględnić także efekty mnożnikowe
– zwiększony popyt (np. inwestycyjny), stymulujący produkcję i zatrudnienie,
prowadzi do wzrostu dochodów ludności, co z kolei przekłada się na dalszy
wzrost popytu (konsumpcyjnego) itd. W takiej sytuacji można mówić
o „indukowanych” efektach gospodarczych i wówczas przyrost PKB może
przewyższyć początkowy impuls w postaci zwiększonych wydatków, o ile nie
przeważą efekty „wyciekania”.
Podejście input-output – choć pozwala ująć złożoność międzygałęziowych

współzależności w gospodarce – ma jednak szereg ograniczeń. Ich źródłem
118
jest przyjmowane implicite założenie, że podaż (a także zatrudnienie) każdej
gałęzi może wzrastać dowolnie – stosownie do rosnącego popytu – przy
niezmienionych cenach. Przy takim podejściu abstrahuje się zatem od
ograniczeń zasobów gospodarki, takich jak np. jej wyposażenie kapitałowe.
Ponadto w zastosowaniach modeli input-output przyjmuje się sztywność
pewnych elementów struktury gospodarczej – stałą importochłonność, stałą
strukturę wydatków konsumpcyjnych itp., jak również stałość cen. Co być
może najważniejsze – biorąc pod uwagę cel niniejszego opracowania –
model typu input-output nie daje możliwości analizy efektów rozbudowy
potencjału gospodarczego, jako że opisuje on wyłącznie transmisję impulsów
popytowych między gałęziami gospodarki.
Wymienionym wyżej ograniczeniom nie podlegają empiryczne modele

równowagi ogólnej. Według Dixona i Parmentera [1996], modele CGE
wyróżniają – poza wielosektorowością – m.in. następujące cechy:
 Ujmują one zachowania podmiotów gospodarczych w ramy zasady

optymalizacji (np. minimalizacja kosztów przez przedsiębiorstwa bądź
maksymalizacja użyteczności przez gospodarstwa domowe). W tych
modelach reakcje systemu gospodarczego na bodźce są zatem
wynikiem racjonalnych zachowań jego uczestników (jest to swego
rodzaju „siła napędowa” modelowanego systemu, stanowiąca
punkt oparcia analizy w przypadku, gdy dane historyczne nie
dostarczają przesłanek do wnioskowania o reakcji gospodarki na
dane wydarzenie – ze względu na brak analogicznych wydarzeń
w przeszłości).
 Odzwierciedlają kształtowanie się cen, które zapewniają osiągnięcie

równowagi między popytem i podażą na rynkach poszczególnych
produktów i czynników wytwórczych (kapitału i pracy).
Równowagę można też interpretować jako stan, do którego gospodarka

zmierza po zaistnieniu określonego „szoku”, przy czym stan ten (opisywany
przez produkcję i zatrudnienie w poszczególnych gałęziach, ceny produktów,
119
poziom PKB itd.) uwarunkowany jest m.in. dostępnymi technologiami
i zasobami kapitału, preferencjami konsumentów, popytem zewnętrznym itp.
Wśród modeli CGE wyróżnia się modele statyczne i dynamiczne

(międzyokresowe). Ten drugi typ modeli pozwala przedstawić ścieżkę rozwoju
gospodarki jako sekwencję stanów równowagi przypisanych do kolejnych
okresów kalendarzowych (np. kolejnych lat). Przyjęcie formuły dynamicznej
ma dwie istotne konsekwencje. Po pierwsze, pozwala ona uwzględnić
procesy akumulacji kapitału, tj. stopniowy wzrost potencjału produkcyjnego
(podaży) poszczególnych gałęzi gospodarki, następujący w efekcie
podejmowanych inwestycji. Po drugie, formuła ta umożliwia uwzględnienie
w analizie czynnika oczekiwań, co oznacza, że podmioty gospodarcze
w swoich bieżących decyzjach (np. decyzjach inwestycyjnych) biorą pod
uwagę antycypowane zmiany w gospodarce. Kwestia oczekiwań wydaje się
szczególnie istotna w kontekście imprez sportowych, gdzie kalendarz
wydarzeń jest znany ze znacznym wyprzedzeniem, a ponadto pewne
spodziewane skutki ekonomiczne (takie jak np. prognozowany wzrost liczby
turystów) są szeroko komentowane publicznie.
Warto wreszcie podkreślić fakt, że – w przeciwieństwie do modeli typu

input-output – modele CGE zawierają w swej specyfikacji ograniczenia
podażowe. Nieuwzględnienie ich – jak sugeruje m.in. Kasimati [2003] –
prowadzi zazwyczaj do nadmiernie optymistycznych ocen ekonomicznych
efektów wydarzeń sportowych. Symulacje na podstawie modeli CGE zwykle
osłabiają ten optymizm poprzez uwzględnienie różnego rodzaju efektów
„wypierania” (crowding-out). Na przykład jest prawdopodobne, że czasowy
wzrost popytu na usługi budowlane, związany z przygotowaniem
infrastruktury, zwiększy – wobec ograniczoności zasobów gałęzi – ceny tych
usług, co z kolei zniechęci część prywatnych przedsiębiorców do
podejmowania inwestycji w tym samym okresie.
Efekt wypierania zaobserwować można – jak się wydaje – także

w dziedzinie samych metod badawczych stosowanych w analizach
120
ekonomicznych skutków wydarzeń sportowych. W ostatnim czasie wzrosła
liczba opracowań wykorzystujących modele CGE – można tu wymienić
analizy (ex ante i ex post) dotyczące igrzysk olimpijskich w Sydney w 2000 r.
[Madden, 2006; Giesecke, Madden; 2007], igrzysk olimpijskich w Londynie
w 2012 r. [Blake, 2005], a także mistrzostw świata w piłce nożnej w Republice
Południowej Afryki [Bohlmann, van Heerden; 2008]3. Początkową popularność
modele input-output zawdzięczają niewątpliwie swej prostocie. Coraz
częstszy wybór zastosowania bardziej złożonych modeli CGE może być
zapewne traktowany jako świadectwo ich przewag merytorycznych.
Jak każda z dostępnych metod modelowania ekonomicznego, także

i podejście oparte na modelu CGE nie jest pozbawione pewnych wad.
Należy do nich zaliczyć znaczny stopień arbitralności założeń (będący
w dużej mierze ceną za wysoki stopień dezagregacji), które nie podlegają
statystycznej weryfikacji. Większość parametrów modelu podlega kalibracji
na podstawie zestawu danych dla pojedynczego roku, nie zaś – jak to jest
w modelach ekonometrycznych – estymacji na podstawie szeregów
czasowych. Modele CGE nie pokazują, w jaki sposób i w jakim czasie
gospodarka osiąga stan równowagi. Tymczasem dynamika procesów
dostosowawczych jest istotnym elementem zjawisk ekonomicznych, co
akcentuje np. analiza kointegracji4. W kontekście analizy międzyokresowej
krytykuje się też niekiedy zasadność założenia racjonalnych oczekiwań [Dixon,
Parmenter; 1996].
W literaturze można zatem znaleźć, poza wyżej opisanymi, jeszcze inne

podejścia. Niektóre badania w ogóle nie korzystają z empirycznych modeli
ekonomicznych [zob. Kasimati 2003], co w zasadzie ogranicza je do analizy
bezpośrednich efektów rozważanych bodźców. Niekiedy stosowane są także
3Analiza dla Londynu, jak również analiza ex-post dla Sydney, była oparta na dynamicznej
wersji modelu CGE.
4Należy wziąć pod uwagę, że pojęcie równowagi w analizie kointegracji rozumiane jest jako
pewna długookresowa relacja zmiennych, podczas gdy w modelach CGE pojęcie to
utożsamia się z oczyszczaniem rynków.
121
podejścia ekonometryczne – Kasimati i Dawson [2009] wykorzystali analizę
kointegracyjną w badaniu ex-post efektów olimpiady w Atenach w 2004 r.
Zbudowany przez nich model opiera się na kilkunastu podstawowych
zmiennych makroekonomicznych, przy czym autorzy sugerują, że rezygnacja
z podejścia CGE wynikała z braku odpowiednio zdezagregowanych danych
dla greckiej gospodarki, a także ze stosunkowo dużego nakładu pracy,
jakiego wymaga konstrukcja modelu równowagi ogólnej. Głównym
ograniczeniem podejścia proponowanego w cytowanym opracowaniu jest
poziom agregacji modelu, nieprzystający do stopnia szczegółowości założeń
(scenariuszy) opisujących ekonomiczny aspekt organizacji imprezy. Warto
w tym miejscu zauważyć, że jedną z dodatkowych zalet podejść opartych na
wykorzystaniu modeli zdezagregowanych są znacznie większe możliwości
uwzględnienia w nich różnego typu ocen eksperckich (takich jak np. oceny
spodziewanej rentowności inwestycji).
Istotną alternatywą dla modeli CGE są modele zintegrowane – łączące

podejście input-output z metodami ekonometrycznymi. Przykładem
zastosowania tego typu narzędzia jest analiza gospodarczych skutków
organizacji mistrzostw świata w piłce nożnej w Niemczech w 2006 r. [Ahlert,
2005]. Główną trudnością związaną z tym podejściem jest konieczność
dysponowania bardzo obszerną, spójną bazą danych, zawierającą szeregi
czasowe zmiennych sektorowych (gałęziowych). Ponadto, o ile specyfikacja
modelu CGE w istotnej mierze opiera się na standardowym schemacie, o tyle
specyfikacja równań regresji stanowi zazwyczaj problem otwarty,
wymagający statystycznego testowania ich alternatywnych postaci, co
znacznie zwiększa nakłady pracy i czas potrzebny do konstrukcji modelu.
Korzyścią jest jednakże lepsze osadzenie analizy w obserwacjach
historycznych trendów i możliwość – do pewnego stopnia – statystycznej
weryfikacji wiarygodności rozwiązań na podstawie symulacji ex post.
Z kolei za modelem typu CGE przemawia możliwość zastosowania w nim

koncepcji racjonalnych oczekiwań – ważnej w przypadku łatwo
przewidywalnych przyszłych „szoków” ekonomicznych (takich jak organizacja
122
ME) – i międzyokresowej optymalizacji decyzji inwestycyjnych. Logika
działania modelu CGE jest też bardziej uchwytna w tym sensie, że można ją
stosunkowo łatwo wyrazić za pomocą podstawowych pojęć i założeń
neoklasycznej ekonomii, podczas gdy modele zintegrowane tego typu, co
opisywany powyżej, mają bardziej eklektyczną naturę.
Biorąc pod uwagę wszystkie opisane wyżej przesłanki, jako narzędzie

badawcze w niniejszym opracowaniu zdecydowano się wykorzystać
empiryczny model równowagi ogólnej. Szerszą charakterystykę
zastosowanego modelu CGE, jego podstawowych mechanizmów i założeń
symulacji przedstawiono w załączniku B.
3.3. Wyniki symulacji i porównanie z wynikami dla innych

krajów
3.3.1. Podstawowe założenia scenariuszy symulacyjnych

Wśród bodźców stymulujących polską gospodarkę w związku
z przygotowaniami i organizacją UEFA EURO 2012™ można wymienić:
 przyspieszenie realizacji inwestycji w infrastrukturę transportową,
 wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)
towarzyszący przyspieszeniu inwestycji w obszarze transportu
drogowego,
 wcześniejszy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ)
w związku z przyspieszeniem rozwoju infrastruktury transportowej,
 przyspieszenie inwestycji w zakresie budowy centrów pobytowych,
 przyspieszenie inwestycji związanych z budową infrastruktury
sportowej (stadiony),
 wzrost liczby turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach
następnych,
 bezpośrednie wydatki UEFA z tzw. budżetu operacyjnego.
Założenia dla inwestycji oparto na sporządzonym przez spółkę PL.2012
harmonogramie i założeniach kosztowych dla projektów infrastrukturalnych i
organizacyjnych związanych z organizacją UEFA EURO 2012TM (Masterplan), a
123
także eksperckich opiniach co do przebiegu realizacji Masterplanu przed
rozpoczęciem UEFA EURO 2012TM (omówienie założeń dotyczących
przesunięcia w czasie nakładów inwestycyjnych znajduje się w załączniku C).
Przyspieszenie inwestycji jest równoznaczne z wcześniejszym – niż bez
organizacji ME – osiągnięciem pewnego (wyższego) potencjału
gospodarczego. Potencjał ten wyraża się zasobem majątku trwałego
(kapitału) w obszarach transportu kolejowego, transportu miejskiego, lotnisk,
centrów pobytowych oraz stadionów.
Najważniejszym obszarem, którego dotyczy przyspieszenie inwestycji, jest

infrastruktura drogowa. W tym przypadku adekwatne jest ujęcie jej
oddziaływania na potencjał gospodarczy poprzez tzw. łączną
produktywność czynników produkcji (TFP – total factor productivity), tj.
efektywność, z jaką wykorzystywane są w gospodarce zasoby kapitału i siły
roboczej (zob. załącznik B). W ocenie wpływu infrastruktury drogowej na TFP
wykorzystano wyniki badań przedstawionych w załączniku A.
W świetle badań przedstawionych w rozdziale 1 rozwój infrastruktury (w tym

infrastruktury transportowej) jest jednym z czynników decydujących
o napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Stopień, w jakim
rozbudowa sieci dróg przyciąga inwestorów z zagranicy, nie może być
ustalony w ramach modelu CGE, opisującego wyłącznie gospodarkę
krajową, ponieważ kryteria tego typu decyzji inwestycyjnych wiążą się
z szerszą (globalną) perspektywą (kluczowe są tu różnice występujące między
krajami, np. różnice w rentowności itp.). Wobec tego zmiany inwestycji
następujące pod wpływem rozwoju infrastruktury ustalono w formie
scenariusza, którego założenia oparte zostały na wnioskach z badań
empirycznych opisywanych w literaturze (konstrukcja scenariusza omawiana
jest w załączniku C). Zgodnie z tym scenariuszem, następuje przesunięcie BIZ
w czasie – część z nich dokonywana jest wcześniej, dzięki przyspieszeniu
w budowie autostrad i dróg ekspresowych.
Scenariusz dla turystyki oparto na prognozach liczby turystów

zagranicznych oraz ich wydatków, przedstawionych w rozdziale 2 i załączniku
124
C. Obejmuje on wzrost wydatków turystów zagranicznych w latach 2012–
2020, przy czym najsilniejszy impuls wystąpi w samym roku 2012. Szacunki
dodatkowych wydatków obejmują dezagregację według grup towarów
i usług. Ponadto scenariusz dla turystyki przewiduje – jak wspomniano wyżej –
przyspieszenie budowy centrów pobytowych. Nie przewiduje się natomiast,
aby UEFA EURO 2012™ miało się przyczynić do przyspieszenia inwestycji
hotelarskich (por. rozdział 2).
Ostatnim elementem scenariusza „EURO” są wydatki ponoszone z budżetu

operacyjnego UEFA. W chwili opracowania tego raportu brak było jednak
danych na temat struktury tych wydatków, nie była również znana dokładna
ich wysokość. Według informacji uzyskanych przez spółkę PL.2012 łączne
wydatki z budżetu operacyjnego UEFA w Polsce będą zbliżone do poziomu
150 mln euro. Taką też kwotę założono w scenariuszu, przyjmując zarazem, iż
zostaną one poniesione w całości w 2012 roku. Ze względu na brak bliższych
danych przyjęto też, że struktura wydatków będzie analogiczna do struktury
kosztów w sektorze „sportu, rekreacji i kultury”.
Symulacje przeprowadzono dla trzech scenariuszy – poza scenariuszem

„podstawowym” wzięto pod uwagę również scenariusz „pesymistyczny”
i „optymistyczny”. Szczegółowe omówienie tych scenariuszy można znaleźć
w załączniku C. Scenariusz optymistyczny i pesymistyczny różnią się od
scenariusza podstawowego założeniami dotyczącymi wielkości nakładów
inwestycyjnych w obszarze transportu – jest to bowiem sfera, w której
założenia Masterplanu wiążą się z istotną niepewnością – wyższą niż
w przypadku budowy stadionów. Konsekwencją zróżnicowania scenariuszy
inwestycji w infrastrukturę transportową jest analogiczne zróżnicowanie
powiązanych z nimi scenariuszy zmian TFP i BIZ. W przypadku inwestycji
w centra pobytowe wyróżniono jedynie warianty: podstawowy
i pesymistyczny, natomiast w przypadku budżetu operacyjnego UEFA nie
przewiduje się odchyleń od jego planowego wykonania. W odniesieniu do
obszaru turystyki, uwzględniono trzy scenariusze: podstawowy, pesymistyczny i
optymistyczny. Symulacja efektów ME polega na porównaniu wyników
125
rozwiązania modelu według każdego z wyżej opisywanych scenariuszy
(„scenariusz EURO” w trzech wariantach) ze scenariuszem (rozwiązaniem)
bazowym (por. załącznik B), zakładającym, że Polska nie organizuje ME
(scenariusz „bez EURO”).
Warto zwrócić uwagę, że każdy z zastosowanych w symulacjach

scenariuszy jest konsekwentnie pesymistyczny, optymistyczny, bądź pośredni
(scenariusz podstawowy). Innymi słowy np. scenariusz optymistyczny opiera
się na optymistycznych założeniach w odniesieniu do wszystkich rozważanych
ekonomicznych impulsów związanych z organizacją UEFA EURO 2012™. Nie
rozważano zatem scenariuszy „mieszanych”, będących kombinacją założeń
pesymistycznych, optymistycznych lub pośrednich dla poszczególnych
rodzajów impulsów. W praktyce jednak wyniki symulacji dla scenariuszy
„mieszanych” mieszczą się pomiędzy efektami wyznaczonymi dla scenariusza
konsekwentnie pesymistycznego i scenariusza konsekwentnie
optymistycznego. W ten sposób analiza obejmuje pełne spektrum możliwych
wyników w ramach rozważanych założeń.
Założenia scenariuszy w sposób syntetyczny przedstawia tablica 3.1. Należy

podkreślić, że w perspektywie całego badanego okresu saldo przyrostów
inwestycji wynosi zero, stosownie do założenia, że inwestycje zrealizowano by
niezależnie od ME, choć w późniejszym czasie. Podobnie TFP zwiększa się
jedynie przejściowo, a następnie wraca na ścieżkę założoną w rozwiązaniu
bazowym. Jedynie impulsy związane ze wzrostem liczby turystów
zagranicznych mają – w przyjętej perspektywie – charakter bodźców
niewygasających.
126
Tablica 3.1. Scenariusze symulacyjne – odchylenia od scenariusza „bez EURO”
Inwestycje1
TFP2 BIZ2 Konsumpcja turystyczna3
transport centra pob.
i optymistyczny
pesymistyczny
pesymistyczny
pesymistyczny
pesymistyczny
pesymistyczny
Rok
optymistyczny
optymistyczny
optymistyczny
optymistyczny
1
podstawowy
podstawowy
podstawowy
podstawowy
podstawowy
Budżet UEFA
stadiony
2008 1,305 1,768 0,913 0,052 0,037 0,154 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2009 3,915 5,304 2,739 0,157 0,111 0,462 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 9,135 12,377 6,392 0,366 0,258 1,077 0,06 0,07 0,04 0,21 0,37 0,10 0 0 0 0
2011 10,440 14,145 7,305 0,418 0,295 1,231 0,19 0,25 0,14 0,57 1,01 0,28 0 0 0 0
2012 1,305 1,768 0,913 0,052 0,037 0,154 0,33 0,43 0,23 1,22 2,15 0,60 0,768 0,768 0,576 0,491
2013 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0,22 0,29 0,16 1,36 2,40 0,67 0,499 0,624 0,062 0
2014 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0,11 0,14 0,08 0,17 0,29 0,08 0,501 0,627 0,063 0
2015 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,09 -1,91 -0,53 0,504 0,630 0,063 0
2016 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,06 -1,87 -0,52 0,515 0,644 0,064 0
2017 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,04 -1,83 -0,51 0,526 0,658 0,066 0
2018 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,538 0,673 0,067 0
2019 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,551 0,689 0,069 0
2020 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,564 0,705 0,071 0
1 w mld zł, w cenach z 2009 r.; 2 w %; 3 w mld zł, w cenach z 2008 r.

127
3.3.2. Makroekonomiczne efekty UEFA EURO 2012™ w Polsce
Wyniki symulacji wskazują, że przygotowania do UEFA EURO 2012™
spowodują przyspieszenie wzrostu gospodarczego w latach 2008-2011 (zob.
wykres 3.1). W kolejnych latach (2012-2016) tempo to będzie niższe
w porównaniu do scenariusza bazowego („bez EURO”), aby ostatecznie
powrócić na swój długookresowy poziom. Maksymalne przyspieszenie wzrostu
PKB w scenariuszu podstawowym wynosi blisko 0,2 p.p. (w wariancie
optymistycznym sięga ono 0,25 p.p., w pesymistycznym zaś jest nieco niższe
od 0,14 p.p.). Zwiększenie tempa wzrostu powoduje, że produkt krajowy brutto
jest przejściowo wyższy (zob. wykres 3.2) – zwłaszcza w latach 2011–2014.
Punktem kulminacyjnym jest rok 2012, z odchyleniem mieszczącym się w
granicach 5,4–9,5 mld zł (w cenach stałych z 2009 r.) – w zależności od
scenariusza.
Powyższe efekty w ujęciu skumulowanym przedstawia tablica 3.2. Efekty

skumulowane rozumiane są tutaj jako sumy przyrostów poszczególnych
zmiennych makroekonomicznych w okresie 2008–2020. Tak rozumiane korzyści
z organizacji ME – mierzone PKB – wynoszą (w wariancie podstawowym) 27,9
mld zł w cenach stałych z 2009 r. Innymi słowy, na skutek przygotowań do
UEFA EURO 2012™ PKB rośnie realnie o ok. 2,1% wielkości z roku 2009, co
jednak nie następuje jednorazowo, lecz jest rozłożone na cały okres 2008–
2020. W wariancie pesymistycznym analogiczny efekt wynosi 1,4%, w
optymistycznym zaś 2,7%5.
5 W podobnych analizach skumulowane korzyści obejmujące dalszy – niż roczny – horyzont czasowy
ujmuje się niekiedy w postaci zdyskontowanej (podejście takie stosowane jest m.in. w przypadku oceny
opłacalności projektów inwestycyjnych). Pewne przesłanki przemawiają jednak za pominięciem
dyskontowania w kontekście niniejszej analizy. Po pierwsze, wydaje się, że brak jest realnej alternatywy
inwestycyjnej dla projektu UEFA EURO 2012™, która pozwalałaby odnieść efekty ME do ewentualnych
utraconych korzyści (istnienie alternatywy inwestycyjnej jest implicite zakładane przy stosowaniu
dyskonta w ocenie opłacalności projektów). Zamierzone inwestycje infrastrukturalne (uznawane za
niezbędne dla polskiej gospodarki) i tak byłyby realizowane, impuls „EURO” dotyczy jedynie
przyspieszenia w tym zakresie. Po drugie, warto podkreślić, że w makroekonomii stopa dyskonta
używana jest do pomiaru tego, w jakim stopniu społeczeństwo skłonne jest ograniczać bieżącą
konsumpcję – na rzecz inwestycji – aby uzyskać określony przyrost konsumpcji w przyszłości. Tymczasem
wyniki symulacji odzwierciedlają raczej przeniesienie źródeł wzrostu produkcji, a w ślad za tym
konsumpcji, z eksportu na inwestycje (generujące zwiększoną podaż), praktycznie bez strat po stronie
konsumpcji (przyrost inwestycji jest finansowany wzrostem oszczędności zagranicy). Podsumowując,
prezentacja ekonomicznych efektów UEFA EURO 2012™ w postaci zdyskontowanej nie wzbogacałaby
w istotny sposób niniejszej analizy.
128
Wykres 3.1. Tempo wzrostu PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO"
(w punktach procentowych)
0,3
0,2
0,1
0 optymistyczny
podstawowy
pesymistyczny
-0,1
-0,2
-0,3
Źródło: obliczenia własne.
Wykres 3.2. PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" (w mld zł, w cenach
z 2009 r.)
10
5 optymistyczny
podstawowy
4
pesymistyczny
Wzrost PKB przekłada się głównie na konsumpcję indywidualną (wzrost

o 12,8–26,7 mld zł) oraz eksport (wzrost o 14,2–28,7 mld zł) – będące
129
podstawowymi kanałami absorpcji zwiększonych możliwości podażowych
gospodarki. Spożycie rządowe – zgodnie z założeniami symulacji – nie
odchyla się od scenariusza bazowego („bez EURO”), inwestycje wykazują
z kolei relatywnie niewielki przyrost. Większość wahań inwestycji
w rozważanym okresie kompensuje się – początkowej kumulacji publicznych
nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę i stadiony towarzyszy ich późniejsza
obniżka – podobne założenie dotyczy BIZ. Skumulowany dodatni przyrost
nakładów na środki trwałe (2,7 mld zł w scenariuszu podstawowym) jest
efektem decyzji inwestycyjnych podejmowanych w odpowiedzi na
zmieniające się warunki rynkowe (impuls związany z „EURO”). Stosunkowo
niewielka skala wzbudzonych nakładów jest zrozumiała, gdy weźmie się pod
uwagę fakt, że modelowane tu efekty EURO są przejściowe, podczas gdy
kryterium decyzji inwestycyjnych jest maksymalizacja korzyści osiąganych
w długim okresie.
Tablica 3.2. Skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM w 2020 r. (całkowity

przyrost w latach 2008-2020 w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.)
Równolegle z eksportem rośnie import, choć w nieco mniejszym stopniu –

w granicach 10,3–22,6 mld zł (w cenach z 2009 r.). Jednym z „efektów EURO”
jest też zwiększenie skumulowanych (realnych) dochodów podatkowych –
130
w analizowanym okresie wynosi ono 4,1–7,7 mld zł, zależnie od przyjętego
scenariusza.
Wykres 3.3. Zatrudnienie – odchylenia od scenariusza "bez EURO"

35000
30000
25000
20000
optymistyczny
15000 podstawowy
pesymistyczny
10000
5000
Innym istotnym skutkiem organizacji UEFA EURO 2012™ są zmiany

zatrudnienia6 (wykres 3.3). W kulminacyjnym roku 2012 spodziewany przyrost
zatrudnienia w stosunku do wariantu „bez EURO” kształtuje się w granicach
20–33 tys. osób, zależnie od wariantu symulacyjnego. W scenariuszu
podstawowym zatrudnienie jest wyższe średnio o 8,2 tys. osób (w przeliczeniu
na pełne etaty) niż w wariancie „bez EURO”. Jednocześnie rezultaty w tym
zakresie należy traktować z pewną ostrożnością (patrz uwagi w pkt. B.2.7).
3.3.3. „Efekty EURO” według źródeł

Spośród rozważanych bodźców ekonomicznych związanych z organizacją
UEFA EURO 2012™ impulsem o centralnym znaczeniu okazuje się
przyspieszenie rozwoju infrastruktury transportowej. Jak wynika z wykresu 3.4,
6 Przedstawiane tu szacunki zmian zatrudnienia dotyczą wyłącznie zatrudnionych na podstawie

stosunku pracy.
131
przyspieszeniu temu można przypisać 77,5% całkowitego przyrostu PKB
w latach 2008–2020. Udział ten można uznać za jeszcze wyższy – o 7,8 p.p. –
jeżeli dodatkowo uwzględni się fakt, że przesunięcie w czasie bezpośrednich
inwestycji zagranicznych jest stymulowane właśnie szybszym rozwojem
infrastruktury w obszarze transportu. Z kolei, przyspieszenie budowy stadionów
i centrów pobytowych przyczynia się do przyrostu PKB w 6,4%, podczas gdy
napływowi turystów zagranicznych można przypisać 7,3% efektów EURO.
Wreszcie, wydatki z budżetu operacyjnego UEFA odpowiadają za 1%
skumulowanego wzrostu PKB.
Wykres 3.4. Źródła skumulowanego wzrostu PKB w scenariuszu podstawowym
3.3.3.1. Infrastruktura transportowa

Korzyści z przyspieszenia rozwoju infrastruktury transportowej można
utożsamiać z efektami (szokiem) typu podażowego. Efekty te obejmują
głównie przejściowy wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)
w porównaniu do scenariusza bazowego („bez EURO”), co wiąże się
z wcześniejszą rozbudową sieci dróg ekspresowych i autostrad7. Analogicznie,
przez kilka lat – w okresie 2009 – 2015 – wyższe są zasoby kapitału (w sektorze
7 Ponieważ w modelu przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym wpływ infrastruktury drogowej na

gospodarkę odzwierciedlony jest poprzez TFP, to zarazem – aby uniknąć „podwójnego liczenia” –
w symulacjach zneutralizowano oddziaływanie zwiększonego zasobu kapitału w sektorze transportu
w części, w jakiej kapitał ten odpowiada infrastrukturze drogowej.
132
transportu), odpowiadające infrastrukturze transportu kolejowego i miejskiego
oraz lotnisk. Zatem jeśli chodzi o ten drugi typ infrastruktury transportowej,
korzyści polegały na spadku kosztów stosownego typu usług (wzrost kapitału
zwiększa podaż i obniża koszty).
Fakt, że kulminacja przyrostów PKB itp. następuje w 2012 r. oznacza zatem,

że w tym właśnie okresie potencjał gospodarczy (zasoby kapitału i TFP)
w największym stopniu odchyla się (in plus) od swych hipotetycznych
wielkości w ramach scenariusza „bez EURO”. Impulsy popytowe – również
najsilniejsze w roku 2012 – wzmacniają w pewnym stopniu ten efekt, lecz nie
one odgrywają najważniejszą rolę. Generalnie korzyści związane
z przyspieszeniem realizacji inwestycji biorą się stąd, że gospodarka w krótszym
czasie osiąga określony przyrost potencjału, dzięki czemu wcześniej może
zacząć dyskontować efekty zwiększonej produktywności pracy i kapitału.
Warto zaznaczyć, że uzyskiwane w ramach symulacji przyrosty produkcji,

konsumpcji itp. obrazują skutki potencjalne, których ostateczna wielkość
zależy od możliwości absorpcji zwiększonych mocy produkcyjnych – głównie
przez konsumpcję i eksport. W dużej mierze mechanizmem zapewniającym
spełnienie tego warunku są dostosowania cenowe – zwiększone możliwości
podażowe danej gałęzi powodują spadek cen wytwarzanych w niej
wyrobów lub usług, co prowadzi do wzrostu popytu (zwiększonej absorpcji).
Ponadto założono możliwość zbytu dodatkowej produkcji za granicą, co
uzasadnić można faktem, że polska gospodarka jest niewielka, a ponadto
same przyrosty produkcji są relatywnie małe. Innymi słowy, ogólny poziom
popytu zagranicy dostosowuje się do możliwości podażowych krajowej
gospodarki. W symulacjach tego typu przyjęto, że relacja cen krajowych do
cen importu (wyrażonych w walucie krajowej) nie odchyla się od scenariusza
bazowego8, co odpowiada hipotezie dostosowań kursu walutowego do
ścieżki zmian parytetu siły nabywczej.
8 W scenariuszu bazowym uwzględniono ścieżkę aprecjacji złotego.
133
W praktyce powyższa specyfikacja prowadziła do tego, że w okresach
intensyfikacji inwestycji (przed 2012 r.) eksport się obniżał (był wypierany przez
inwestycje), a zwiększał się po roku 2012, absorbując tym samym część
potencjału gospodarki, w mniejszym stopniu wykorzystywanego w tym okresie
na potrzeby działalności inwestycyjnej.
3.3.3.2. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Model CGE nie opisuje explicite mechanizmów kształtujących napływ
bezpośrednich inwestycji zagranicznych do gospodarki. Ponieważ jednak
wyniki badań przedstawione w rozdziale 1 sugerują istnienie związku między
rozwojem infrastruktury (w tym infrastruktury transportowej) a BIZ, wpływ ten
uwzględniono jako zewnętrzny dla modelu. Szczegóły konstrukcji scenariusza
dla BIZ omawiane są w załączniku C. Modelując napływ BIZ uwzględniono ich
specyficzną strukturę gałęziową.
Biorąc pod uwagę przesłanki teoretyczne, można wyróżnić dwa kanały

oddziaływania bezpośrednich inwestycji zagranicznych na potencjał
(możliwości wytwórcze) krajowej gospodarki. Pierwszym z nich jest przyrost
majątku trwałego (kapitału) następujący pod wpływem BIZ (podobnie na
potencjał produkcyjny oddziałują inwestycje krajowe). Druga droga
oddziaływania wiąże się z postępem techniczno-organizacyjnym, którego
nośnikiem często są BIZ. Chodzi tu o tę kategorię usprawnień procesu
produkcji, które nie są ucieleśnione w powstającym majątku produkcyjnym
(są niematerialne), a które można utożsamiać z łączną produktywnością
czynników produkcji (TFP). Wyższa produktywność często występuje nie tylko
w samych przedsiębiorstwach bazujących na kapitale zagranicznym, ale
może rozprzestrzeniać się na firmy krajowe działające w tej samej branży lub
kooperujące z przedsiębiorstwem zagranicznym (spillover effect).
Znaczna część najnowszych badań empirycznych, w tym dotyczących

Polski [Kolasa, 2007; Hagemejer, Kolasa; 2008], potwierdza pozytywny wpływ
BIZ na efektywność gospodarki (poprzez drugi ze wspomnianych wyżej
kanałów). Próby uwzględnienia rezultatów tych badań w symulacjach
134
napotykają jednak szereg trudności. Przede wszystkim, empiryczne oceny
wpływu BIZ na produktywność są dość zróżnicowane (na tym tle prowadzona
jest też dyskusja dotycząca adekwatności poszczególnych metod
badawczych [Görg, Greenaway; 2004; Hagemejer, Tyrowicz; 2009]). Innym
problemem jest określenie czasu, po jakim efekty BIZ (zwłaszcza poprzez
mechanizm spillover) faktycznie się pojawiają. Wreszcie, dostępne badania
opierały się na danych (np. danych mikroekonomicznych dla średnich
i dużych przedsiębiorstw), bądź używały zmiennych (np. wydajność pracy
w miejsce TFP) nie przystających do struktury modelu CGE wykorzystanego w
niniejszym opracowaniu. Ostatecznie w ramach symulacji skutków EURO
2012™ wpływ BIZ na potencjał gospodarczy został opisany poprzez samą
akumulację kapitału w branżach przyjmujących te inwestycje, z pominięciem
ich oddziaływania na dodatkowy wzrost produktywności. Tym samym
oszacowane efekty BIZ można traktować jako ostrożne (odpowiadające
dolnej granicy mogących faktycznie się pojawić korzyści).
Mierzone skumulowanym PKB, korzyści z przyspieszenia BIZ wyniosły –

zgodnie ze scenariuszem podstawowym – 2,0 mld zł w cenach z 2009 r.
W wariancie pesymistycznym i optymistycznym było to odpowiednio 1,0 mld
zł oraz 3,5 mld zł. Warto dodać, że w ramach symulacji modelowano reakcje
inwestycji krajowych na zmiany BIZ. W gałęziach o wysokim udziale BIZ
obserwowano znaczącą skalę wypierania inwestycji krajowych, podczas gdy
w innych gałęziach inwestycje rosły równolegle z BIZ. Na poziomie całej
gospodarki efekt wypierania, choć występował, był jednak minimalny.
3.3.3.3. Stadiony, centra pobytowe oraz budżet UEFA
Przyspieszenie budowy stadionów i centrów pobytowych jest – podobnie

jak w przypadku infrastruktury transportowej – impulsem o charakterze przede
wszystkim podażowym. Wcześniej osiągnięty potencjał generuje dodatkowy
strumień usług, będący składnikiem przyrostu PKB.
135
Dla obu typów inwestycji uwzględniono eksperckie oceny9 na temat
spodziewanych przychodów i rentowności podejmowanych przedsięwzięć,
a także ich wpływu na resztę branży, odpowiednio hotelarskiej (w przypadku
centrów pobytowych) i kulturalno-rekreacyjno-sportowej (w przypadku
stadionów). Uzyskanie zgodności wyników symulacji z prognozami eksperckimi
wymagało przyjęcia założenia o pewnych zmianach struktury popytu
konsumpcyjnego (taste shift) oraz eksportu. Efekt związany z budżetem UEFA
ma natomiast charakter jednorazowego impulsu popytowego. Wymienione
tu czynniki przyczyniają się do wzrostu PKB w analizowanym okresie łącznie
o ok. 1,6–1,9 mld zł w cenach z 2009 r.
3.3.3.4. Turystyka
Wpływ spodziewanej intensyfikacji przyjazdów turystów zagranicznych na
PKB ukazuje wykres 3.5. W przeciwieństwie do efektów związanych
z przesunięciem w czasie nakładów inwestycyjnych, efekty zwiększenia
obrotów turystyki trwale podwyższają PKB w stosunku do scenariusza „bez
EURO”. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że uzyskiwane przyrosty PKB są
około dwukrotnie niższe od bezpośrednich impulsów, mających postać
wzrostu wydatków na dobra i usługi ze strony osób odwiedzających Polskę.
Wynika to, po pierwsze, z ograniczeń podażowych i efektów substytucji –

przy ograniczonej podaży pracy w gospodarce zwiększone wydatki turystów
mogą powodować wzrost zatrudnienia w branżach obsługujących turystykę,
kosztem (przynajmniej częściowo) zatrudnienia w pozostałych branżach.
Ponadto wzrost zapotrzebowania na określone towary i usługi ze strony
turystów może wypierać – poprzez wzrost cen – ich krajową konsumpcję.
Następuje również tzw. efekt wyciekania (leakages), polegający na tym, że
popyt nie w całości kieruje się na produkcję krajową, lecz jest częściowo
absorbowany przez import – zarówno poprzez bezpośrednie zakupy dóbr
importowanych przez odbiorców finalnych (turystów), jak i przez zakupy
importowanych surowców i materiałów przez producentów. Ostatecznie
9 Oceny te uzyskano od pracowników spółki PL.2012 oraz ekspertów zewnętrznych.
136
zwiększony popyt turystów zagranicznych przekłada się na skumulowany
przyrost PKB w latach 2012–2020 wynoszący 1,9 mld zł (w cenach stałych z
2009 r.) – zgodnie ze scenariuszem podstawowym. W scenariuszu
optymistycznym efekt ten sięga 2,3 mld zł, według scenariusza
pesymistycznego zaś nieco przekracza 0,4 mld zł.
Wykres 3.5. Przyrost PKB na skutek zwiększenia napływu turystów

zagranicznych (w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.).
0,35
0,3
0,25
0,2
optymistyczny
0,15 podstawowy
pesymistyczny
0,1
0,05
3.3.4. Wpływ przygotowań do ME na branżę budowlaną

Impuls ekonomiczny związany z organizacją UEFA EURO 2012™ wywiera
zróżnicowany wpływ na poszczególne gałęzie gospodarki. Ze względu na
charakter impulsu, którego podstawowy składnik stanowi przesunięcie
w czasie nakładów inwestycyjnych, największe zmiany obserwowane są
w branży budowlanej (zob. wykres 3.6).
Produkcja budowlano-montażowa (wyrażona w cenach stałych) wzrasta

w latach 2008–2010 w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”. Największe
przyrosty produkcji – od ok. 2,2% aż do 4,4% – notowane są w latach 2010–
137
2011, w zależności od wariantu symulacji. Z kolei w okresie 2013–2015 na
skutek spowolnienia aktywności inwestycyjnej sektora rządowego
spodziewana produkcja maleje o 1,5%–2,8%. Warto jednocześnie dodać, że
ujemne odchylenia od scenariusza bazowego byłyby jeszcze głębsze, gdyby
nie pewien wzrost inwestycji prywatnych następujący po okresie przygotowań
do ME.
Wykres 3.6. Produkcja budowlano-montażowa - odchylenia od scenariusza

"bez EURO" (w %)
5
1 optymistyczny
podstawowy
0 pesymistyczny
-1
-2
-3
3.3.5. Porównanie wyników symulacji z rezultatami dla innych

krajów
Bezpośrednim punktem odniesienia dla szacowanego wpływu organizacji
UEFA EURO 2012™ na polską gospodarkę są analogiczne efekty dwóch
poprzednich edycji tej imprezy, które organizowano w Austrii i Szwajcarii
(2008) oraz w Portugalii (2004). Dla zapewnienia porównywalności z wynikami
dla Polski, ekonomiczne efekty ME w pozostałych krajach (przedstawiane
w cytowanych niżej opracowaniach) zostały przekształcone w taki sposób, że
skumulowane przyrosty PKB (w cenach stałych) wyrażone są w odniesieniu do
poziomu rocznego PKB, osiąganego przez daną gospodarkę na trzy lata
138
przed wydarzeniem. Tak rozumiany realny przyrost PKB, szacowany w analizie
dotyczącej ME w Portugalii [Martins et al., 2004]., wyniósł 0,56%. Zatrudnienie
miało wzrosnąć – według szacunków – o ok. 39,4 tys. osób, w przeliczeniu na
pełne etaty utrzymywane przez okres jednego roku („osobo-lata”). Z kolei
szacunkowy wpływ UEFA EURO 2008™ na gospodarkę Szwajcarii [Rütter et al.,
2004], mierzony przyrostem PKB, kształtował się na poziomie 0,06-0,07%,
w zależności od wariantu symulacji. Autorzy podają, że ME przyczynić się
miały, do utworzenia 3,2–3,8 tys. osób miejsc pracy, zastrzegając
jednocześnie, że tylko część tego efektu przełoży się na przyrost zatrudnienia,
część zaś polegać będzie na przepływie. W przypadku Austrii łączny
szacunkowy przyrost PKB wyniósł 0,25%, przyrost zatrudnienia zaś – 11,8 tys.
pełnych rocznych etatów [Helmenstein, Kleissner; 2008]. Najważniejsze
gospodarcze efekty ME w poszczególnych krajach zestawiono w tablicy 3.3
(w przypadku Szwajcarii uwzględniono jedynie wyniki dla scenariusza
optymistycznego).
Tablica 3.3. Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce

Całkowity przyrost Przyrost zatrudnienia
Kraj Okres wpływu
PKB (w %) 1 (w tys. pełnych rocznych etatów) 2
Portugalia 3 lata 0,56 39,4
Austria średni 3 0,28 11,8
Szwajcaria średni 3 0,07 3,8
Polska 13 lat 2,09 106,3

1 Skumulowany przyrost PKB w cenach stałych odniesiony do poziomu rocznego PKB
wytworzonego 3 lata przed ME. Dla Portugalii, Austrii i Szwajcarii przedstawiono analogiczne
przyrosty wartości dodanej, które – ze względu na niemal jednakową dynamikę obu kategorii
– mogą być utożsamiane z przyrostami PKB.
2 W przypadku Szwajcarii – wynik przybliżony (brak pełnych danych w przeliczeniu na osobo-
lata); wynik przedstawia w tym przypadku liczbę etatów generowanych przez ME,
niekoniecznie w pełni przekładający się na przyrost zatrudnienia. Dla Polski – wynik obejmuje
tylko zatrudnionych na podstawie stosunku pracy.
3Okres średni – kilkuletni. Autorzy raportów nie datują czasu wystąpienia części
gospodarczych efektów ME.
139
Omawiane w niniejszym opracowaniu efekty UEFA EURO 2012™ dla Polski
można zatem uznać za stosunkowo duże – na tle wyników dla innych krajów.
Dokonując porównań należy jednak wziąć pod uwagę szereg zastrzeżeń:
 Przygotowania do ME w Polsce stanowią znacznie większe

przedsięwzięcie niż w krajach wcześniej goszczących tę imprezę,
głównie ze względu na obecne braki w infrastrukturze transportowej i
stadionowej (a także ogólnie niższy poziom rozwoju gospodarczego).
W przypadku Szwajcarii jedynym nakładem inwestycyjnym była
rozbudowa stadionu w Bazylei (23 mln CHF). Także w Austrii całość
inwestycji (72,4 mln euro) dotyczyła infrastruktury stadionowej. Z kolei
w Portugalii całkowite planowane nakłady inwestycyjne, rozłożone
na 3 lata, wyniosły niecały 1 mld euro, przy czym większość
przeznaczona była na budowę stadionów (część nakładów
poniesiono też na budowę dróg dojazdowych). Kwoty te są
niewspółmierne do skali inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™ w
Polsce, nawet jeżeli weźmie się pod uwagę nie ich całkowite kwoty,
ale kwoty „przesuwane” w czasie.
 W Polsce większość inwestycji związanych z ME dotyczy tych

obszarów infrastruktury, które mają decydujące znaczenie dla
efektywności gospodarki (transport, w tym sieć autostrad i dróg
ekspresowych obejmująca zasięgiem znaczną część kraju). Główne
ekonomiczne korzyści z organizacji ME wiążą się zatem
z wcześniejszym – dzięki przyspieszeniu tych inwestycji – osiągnięciem
wyższego potencjału gospodarczego (możliwości wytwórczych), co
przekłada się na przyrost PKB i konsumpcji. W pozostałych krajach
charakter i skala inwestycji nie pozwalały oczekiwać istotnych
korzyści w postaci wzrostu potencjału – ten kanał oddziaływania ME
na gospodarkę pominięto więc w cytowanych wyżej badaniach,
skupiając się na impulsach popytowych.
140
 Impulsy ekonomiczne związane z ME są w przypadku Polski trwalsze
(rozciągają się na dłuższy okres) niż w przypadku pozostałych
rozważanych krajów. Wiąże się to z rodzajem rozważanych impulsów
– zwiększony raz potencjał gospodarczy przynosi efekty (wyższy PKB)
w kolejnych okresach, podczas gdy oddziaływanie bodźców
popytowych jest jednorazowe i krótkotrwałe.
 W raportach dotyczących ekonomicznych skutków ME w Portugalii

oraz Austrii i Szwajcarii pominięto analizę „efektu barcelońskiego”.
Może to mieć uzasadnienie w krajach o wyrobionej marce
turystycznej. Gdyby jednak organizacji ME w wymienionych krajach
faktycznie towarzyszył określony (trwały) wzrost atrakcyjności
turystycznej, wówczas szacunki ekonomicznych korzyści
przedstawiane w raportach można byłoby uznać za niepełne.
 W odniesieniu do nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę

transportową i sportową zakłada się w przypadku Polski, że zostałyby
one poniesione także w sytuacji, w której ME nie byłyby
organizowane – choć z istotnym opóźnieniem. W raportach dla
krajów goszczących wcześniejsze edycje imprezy przyjmowano
natomiast implicite, że organizacja ME jest niezbędnym warunkiem
tych inwestycji.
 Metoda niniejszej analizy (oparta na zastosowaniu modelu CGE) jest

odmienna od metod przyjętych w pozostałych cytowanych
raportach (metody input-output). Oceny ekonomicznych korzyści
wielkich wydarzeń sportowych oparte na modelach CGE uważa się
za ostrożniejsze niż oceny bazujące na typowym podejściu input-
output (por. załącznik B).
 Wielkość i poziom rozwoju poszczególnych gospodarek są

zróżnicowane – efekty, mierzone jako udział w PKB, będą zazwyczaj
tym niższe, im większa gospodarka (wyższe PKB).
141
Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że porównywalność wyników
dla poszczególnych krajów jest ograniczona.
3.4. Założenia i wyniki symulacji na tle bieżącej sytuacji

makroekonomicznej
3.4.1. Szacunki luki popytowej a założenia symulacji

Światowy kryzys gospodarczy, zapoczątkowany w 2007 r., przyczynił się do
pogorszenia koniunktury w Polsce. Chociaż efekty kryzysu są znacznie słabiej
odczuwalne niż w innych gospodarkach europejskich, to jednak część
wskaźników makroekonomicznych odzwierciedla obniżenie aktywności
gospodarczej – wyraża się ono m.in. spadkiem produkcji sprzedanej
przemysłu, a także wzrostem bezrobocia na przełomie 2008 i 2009 roku.
Symptomy te wskazują na spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych
[Narodowy Bank Polski, 2009a]. Innymi słowy, można zaobserwować
powstawanie tzw. (ujemnej) luki popytowej, definiowanej jako różnica między
faktycznym a potencjalnym PKB.
Wykres 3.7. Luka popytowa w Polsce w latach 2002-2011 (w % potencjalnego

PKB)
3
-1
-2
-3
Źródło: AMECO – annual macro-economic database of the European Commission’s

Directoriate General for Economic and Financial Affairs,
http://ec.europa.eu/economy_finance/ameco.
142
Wykres 3.7 przedstawia szacunki luki popytowej w polskiej gospodarce
w latach 2002-2011. Wynika z nich, że w latach 2007–2008 PKB był wyższy o ok.
2,5% od swego potencjalnego poziomu (poziomu odpowiadającego
„normalnemu” wykorzystaniu potencjału produkcyjnego). Wskaźnik ten
sugeruje zatem występowanie pewnego „przegrzania” gospodarki we
wspomnianym okresie. Następnie jednak – w roku 2009 i – zgodnie
z prognozami – w latach 2010–2011 gospodarka wkracza w fazę
spowolnienia, z ujemną luką popytową. Jakkolwiek do szacunków luki
popytowej, jako zmiennej nieobserwowalnej, należy odnosić się z pewną
rezerwą, to uzasadniają one tezę o niepełnym wykorzystaniu potencjału
gospodarczego w najbliższych latach. Warto dodać, że sytuacja ta przypada
na czas największej intensyfikacji inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™.
Kontekst bieżącej bądź prognozowanej sytuacji makroekonomicznej jest

ważny dla założeń symulacji na podstawie modelu CGE. Jeśli gospodarka w
pełni wykorzystuje swój potencjał, wówczas wzrost aktywności w jednym
obszarze działalności powoduje obniżenie poziomu aktywności w innym
obszarze – na przykład wzrost inwestycji publicznych zmniejsza inwestycje
prywatne, wzrost konsumpcji – ogranicza inwestycje lub eksport itp. Inaczej
mówiąc, ograniczone zasoby przesuwane są między różnymi zastosowaniami.
Są to efekty wypierania, do których nawiązywano już wyżej. W przypadku
występowania ujemnej luki popytowej powinno się natomiast dopuścić
większą elastyczność łącznej produkcji względem zmian popytu. Na gruncie
modeli CGE założenie dotyczące sposobu reakcji gospodarki na impuls
popytowy formułowane jest zazwyczaj w odniesieniu do rynku pracy.
Ustalenie całkowitej podaży pracy na niezmiennym poziomie (przy
bezrobociu odpowiadającym jego stopie naturalnej) odpowiada założeniu
pełnego wykorzystania potencjału gospodarczego. Zmiany struktury popytu,
zmiany technologiczne itp. prowadzą wtedy do przepływów pracowników
między gałęziami gospodarki (przyjmowane jest założenie o mobilności siły
roboczej). Drugie skrajne założenie polega na ustaleniu płacy na stałym
poziomie i dopuszczeniu do zmian łącznego zatrudnienia w gospodarce (jest
143
to charakterystyczne dla analizy „w duchu” keynesistowskim). Pozytywne
impulsy popytowe będą w takim przypadku prowadzić do wzrostu PKB i
zatrudnienia w gospodarce, choć – w przeciwieństwie do np. modeli input-
output – wzrost ten będzie ograniczany przez istniejący poziom technicznego
uzbrojenia pracy.
W niniejszej analizie przyjęto założenie, że pod wpływem pozytywnych

szoków popytowych stopień wykorzystania mocy produkcyjnych
(zatrudnienie) może wzrastać, lecz nie zupełnie swobodnie. Zastosowano
funkcję podaży pracy, zgodnie z którą łączne zatrudnienie może wzrastać
jedynie równolegle ze zwiększeniem realnych wynagrodzeń. Wzrost
zatrudnienia będzie zatem stymulowany także zwiększeniem możliwości
wytwórczych gospodarki (następującym np. poprzez wzrost TFP), co prowadzi
do wzrostu wydajności pracy i realnych wynagrodzeń. Mechanizm taki jest
zasadny, bowiem oddziaływanie bodźców związanych z UEFA EURO 2012™
jest przejściowe, dzięki czemu de facto nie narusza się założeń o ograniczeniu
zasobów pracy w dłuższym okresie.
Powyższe założenia oznaczają w praktyce, że dopuszcza się występowanie

pewnych efektów substytucji także w warunkach (ujemnej) luki popytowej.
Nawet przy stosunkowo wysokiej stopie bezrobocia w gospodarce reakcją na
pozytywny impuls popytowy nie musi być automatycznie proporcjonalny
wzrost łącznego zatrudnienia i PKB – np. przy braku wykwalifikowanych
robotników budowlanych zwiększenie zapotrzebowania na takich
pracowników ze strony określonych odbiorców będzie prowadzić do
realokacji zasobów, nie zaś do wzrostu gospodarczego. Zastosowane
w analizie podejście uwzględnia zatem skutki występowania luki popytowej,
przy jednoczesnym zachowaniu pewnej ostrożności co do oceny
pozytywnych skutków impulsów popytowych (por. z załącznikiem B, pkt
B.2.7.).
144
3.4.2. Efekty wypierania – wyniki symulacji
Wyniki symulacji wskazują na raczej niewielki efekt wypierania inwestycji
prywatnych przez inwestycje publiczne, choć efekt taki jest obserwowany
(wykres 3.8). Jest to rezultat zgodny z wynikami innych badań empirycznych
dotyczących polskiej gospodarki [Rutkowski, 2009]. Zwraca się tam uwagę, że
publiczne inwestycje ukierunkowane na polepszenie stanu infrastruktury de
facto mogą być raczej bodźcem dla późniejszego wzrostu inwestycji
prywatnych. Wypieranie obserwowane w symulacjach na podstawie modelu
CGE dotyczy natomiast w większej mierze eksportu, który – zgodnie
z założeniami symulacji – pełni rolę swego rodzaju „bufora”. Występuje też
efekt odwrotny – w okresie spadków inwestycji publicznych następuje wzrost
eksportu, który pozwala zagospodarować potencjał ekonomiczny.
Oczywiście, model dopuszcza tu uproszczenie, nie uwzględniając
występowania ewentualnych opóźnień w procesie „przestawiania” produkcji
między alternatywnymi zastosowaniami. Tego typu uproszczenia są typowe
dla modeli CGE.
Wykres 3.8. Efekty wypierania – odchylenia zmiennych od scenariusza „bez

EURO” (w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.)
15
10
inwestycje publiczne
inwestycje prywatne
0
eksport
-5
-10
145
Warto zauważyć, że w okresie spadku inwestycji publicznych do pewnego
stopnia rosną też inwestycje prywatne, co można prawdopodobnie przypisać
głównie obniżonym w tym okresie kosztom tych inwestycji.
3.4.3. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych a dług publiczny
W symulacjach założono, że inwestycje infrastrukturalne finansowane są

poprzez dług publiczny (alternatywne ujęcia finansowania infrastruktury
w symulacjach na bazie modeli CGE omawiają Giesecke et al. [2008]). Nie
dotyczy to całości kosztów inwestycji, gdyż dodatkowym źródłem
finansowania są fundusze Unii Europejskiej (w symulacjach przyjęto, że
przeciętny udział funduszy unijnych w finansowaniu inwestycji w infrastrukturę
transportową kształtuje się w granicach 35-40%). Przesunięcia inwestycji
oznaczają wzrost deficytu sektora finansów publicznych w okresach
intensyfikacji nakładów i jego spadek w następującym potem okresie
spowolnienia10 (wykres 3.9.).
Inwestycje determinują jednocześnie (poprzez akumulowany kapitał i

wzrost TFP) wzrost gospodarczy, a więc pośrednio (z opóźnieniem)
przyczyniają się do zwiększenia dochodów sektora instytucji rządowych
i samorządowych – przede wszystkim w formie wpływów podatkowych. Efekt
ten zobrazowany jest na wykresie 3.10 – wzrost dochodów podatkowych
wyraźnie zauważalny jest już w roku 2010, osiągając maksimum w roku 2012.
Wyższe wpływy podatkowe oddziałują w kierunku zmniejszenia deficytu
sektora finansów publicznych w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”.
10 Deficyt i dług sektora finansów publicznych wyznaczane w symulacjach należy interpretować

zgodnie z zasadami ESA (European System of Accounts). Oznacza to, po pierwsze, że np. dług
Krajowego Funduszu Drogowego, zaciągany na cele budowy dróg, zaliczany jest do długu sektora
publicznego (inaczej niż w przypadku stosowania metodyki zgodnej z Ustawą o finansach publicznych).
Po drugie, dotacje z funduszy Unii Europejskiej zaliczane są do przychodów sektora publicznego
w momencie poniesienia nakładów, na które dotacje te przyznano – mimo że środki pieniężne mogą
być faktycznie przekazane przez UE do budżetu państwa z pewnym opóźnieniem (refundacja).
W praktyce czas między poniesieniem nakładów a refundacją dla budżetu państwa wynosi zazwyczaj
kilka miesięcy, choć typowy okres opóźnienia jest trudny do ustalenia.
146
Wykres 3.9. Deficyt sektora finansów publicznych – odchylenia od scenariusza
„bez EURO” (w mld zł, w cenach bieżących)
10
0 optymistyczny
podstawowy
-2
pesymistyczny
-4
-6
-8
-10
Wykres 3.10. Wpływy podatkowe – odchylenia od scenariusza „bez EURO”

(w mld zł, w cenach bieżących)
2,5
1,5
1 optymistyczny
podstawowy
pesymistyczny
0,5
-0,5

Warto podkreślić, że w okresach, w których występuje zwiększony deficyt
sektora finansów publicznych, dług publiczny stopniowo narasta. Powstająca
147
tak nadwyżka długu w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” jest
następnie stopniowo niwelowana w okresach, w których występuje obniżony
deficyt. Konsekwencją pojawienia się nadwyżki długu publicznego jest z kolei
wzrost kosztów jego obsługi11. W symulacjach założono, że koszty te
powiększają bieżący deficyt sektora finansów publicznych, nie ograniczając
wydatków tego sektora, co dodatkowo podwyższa zadłużenie. Omawiany
wyżej wzrost wpływów podatkowych działa w kierunku przeciwnym, tj. w
kierunku obniżenia deficytu sektora publicznego w kolejnych latach, a w
konsekwencji i długu. Wyniki symulacji wskazują na nieznaczne dodatnie
saldo wymienionych wyżej efektów z punktu widzenia długu publicznego – po
roku 2015 dług ten w wariancie podstawowym spada trwale poniżej poziomu
osiąganego w ramach scenariusza „bez EURO” o ok. 0,1% PKB (wykres 3.11).
Wobec tego można przyjąć, że przyspieszenie inwestycji związanych z UEFA
EURO 2012™ jest neutralne dla długu publicznego w długim okresie.
Wykres 3.11. Dług sektora finansów publicznych w relacji do PKB – odchylenia

od scenariusza „bez EURO” (w punktach procentowych)
1,4
1,2
0,8
0,6 optymistyczny
podstawowy
0,4 pesymistyczny
0,2
-0,2
11 W szacunkach kosztów obsługi długu publicznego wzięto pod uwagę spodziewany spadek tych
kosztów związany z zakładanym przyjęciem euro w Polsce w 2015 r. (wykorzystano szacunki
przedstawione w Szczerbak et al. [2008]).
148
Niezależnie od powyższych wniosków pojawia się pytanie, czy w kontekście
bieżącej i oczekiwanej sytuacji sektora finansów publicznych w Polsce
dodatkowe zobowiązania zaciągane na finansowanie inwestycji
infrastrukturalnych nie będą zagrażać stabilności makroekonomicznej.
Pytanie to jest zasadne w świetle prognoz kształtowania się relacji długu
publicznego do PKB w dłuższej perspektywie. Z najnowszego raportu Komisji
Europejskiej na temat stabilności fiskalnej gospodarek UE [European
Commission, 2009] wynika, że aby zachować długookresową stabilność
fiskalną (dług publiczny nie przekraczający 60% PKB), należałoby –
uwzględniając m.in. spodziewany wzrost kosztów świadczeń związanych ze
starzeniem się społeczeństwa – trwale ograniczyć obecny deficyt sektora
finansów publicznych o 3,2% PKB12. Czy zatem wzrost obciążenia finansów
publicznych w związku z organizacją ME może zagrażać ich stabilności?
Następujące przesłanki skłaniają do wniosku, że takie niebezpieczeństwo jest
minimalne.
Po pierwsze, zadłużenie powstające w związku z przyspieszeniem inwestycji

infrastrukturalnych ma raczej charakter krótkookresowy. Istotne odchylenia
udziału długu publicznego w PKB od ścieżki bazowej dotyczą 3-4 lat.
Po drugie, w pewnej mierze dzięki dofinansowaniu inwestycji z funduszy UE,

odchylenia relatywnej wielkości długu od poziomów zakładanych
w scenariuszu bazowym są stosunkowo nieduże – maksymalne dodatnie
odchylenie długu jako odsetka PKB (występuje ono w 2011 r.) wynosi 1,3 p.p.;
w wariancie podstawowym wynosi ono 1,0 p.p.
Po trzecie, można spodziewać się, że świadomość tego, iż dług publiczny

wzrośnie na skutek organizacji ME jedynie przejściowo, będzie uwzględniana
w decyzjach uczestników rynku finansowego. Nie powinno się to więc
przyczynić do znaczącego wzrostu premii za ryzyko towarzyszącej
inwestowaniu w polskie aktywa.
12Polska należy do grupy państw, dla których prognozy związane ze stabilnością sektora finansów
publicznych są lepsze niż średnio dla wszystkich członków UE. Przyczynia się do tego korzystniejsza niż
w większości pozostałych państw członkowskich sytuacja demograficzna.
149
Po czwarte, jak wspomniano wyżej, wzrost wpływów podatkowych
kompensuje (z nieznaczną nadwyżką) zwiększone przejściowo koszty obsługi
długu publicznego.
3.5. Podsumowanie
 Analiza ekonomicznych efektów organizacji UEFA EURO 2012™
w Polsce opiera się na zastosowaniu dynamicznego modelu
równowagi ogólnej (CGE – computable general equilibrium). Modele
tego typu uznawane są obecnie za najbardziej adekwatne narzędzie
analityczne w przypadku badania wpływu na gospodarkę wielkich
wydarzeń sportowych, m.in. ze względu na szczegółowy poziom opisu
gospodarki (dezagregacja według gałęzi i sektorów instytucjonalnych).
Ponadto, w porównaniu z konkurencyjnym podejściem opartym na
metodach input-output, model CGE pozwala pełniej ująć nie tylko
korzyści, ale i koszty wydarzenia, dzięki uwzględnieniu ograniczeń
dostępnych w gospodarce zasobów.
 Głównym impulsem ekonomicznym związanym z organizacją ME jest

przyspieszenie (przesunięcie w czasie) inwestycji w sferze infrastruktury
transportowej (drogi, koleje, transport miejski i lotniska), a także budowy
stadionów i centrów pobytowych. Założenia w tym zakresie
przygotowano na podstawie Masterplanu, opracowanego w spółce
PL.2012. Założono, że wszystkie wymienione tam inwestycje
zrealizowano by także wówczas, gdyby ME nie były organizowane
w Polsce, lecz stałoby się to później (do 2015 r. w przypadku
infrastruktury transportowej oraz do 2020 r. w przypadku stadionów
i centrów pobytowych). Analogiczny scenariusz przyspieszenia
sformułowano dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ),
których wcześniejszy napływ wiąże się z poprawą stanu infrastruktury
transportowej.
 Kolejny bodziec ekonomiczny związany z ME stanowi zwiększenie

napływu turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach następnych
150
(tzw. „efekt barceloński”). W analizie wykorzystano prognozy wzrostu
konsumpcji turystycznej w podziale na najważniejsze kategorie
wyrobów i usług. Odrębnym impulsem są szacunkowe wydatki
z budżetu operacyjnego UEFA w roku 2012.
 Bezpośrednią konsekwencją przyspieszenia inwestycji jest wcześniejsze

osiągnięcie wyższego potencjału gospodarczego (możliwości
produkcyjnych). Dokonuje się ono częściowo poprzez wzrost łącznej
produktywności czynników wytwórczych (TFP – total factor
productivity), tj. efektywności, z jaką wykorzystywane są zasoby kapitału
i siły roboczej. Wzrost TFP powiązany jest m.in. z rozwojem infrastruktury
drogowej – siłę tego związku ustalono na podstawie badań
empirycznych. Pozwoliło to na wyznaczenie ścieżki zmian TFP,
traktowanych jako kolejny impuls związany z organizacją ME.
 Analizowane bodźce związane z organizacją UEFA EURO 2012™ ujęto

w trzy scenariusze – podstawowy, optymistyczny i pesymistyczny.
Podejście to odzwierciedla niepewność związaną z niektórymi efektami
ME. Wyniki rozwiązań modelu (symulacji) według wymienionych
scenariuszy porównywane są z tzw. scenariuszem bazowym,
zakładającym, że ME nie są organizowane (scenariusz „bez EURO”).
 Symulacje na podstawie modelu CGE pokazują przede wszystkim, jak

gospodarka wykorzystuje przejściowy wzrost potencjału, dokonując
alokacji zasobów między różne dziedziny działalności. W szczególności
pokazują one dostosowania cen, popytu i podaży, prowadzące do
osiągnięcia równowagi na rynkach poszczególnych produktów.
Wypadkową tych dostosowań, a zarazem podstawowym syntetycznym
rezultatem, jest przyrost PKB. Mechanizmy modelu stanowią
odzwierciedlenie racjonalnych zachowań podmiotów ekonomicznych,
dokonujących substytucji w kierunku dóbr (czynników produkcji)
aktualnie tańszych, zgodnie z dokonującymi się zmianami relacji cen.
151
 Ekonomicznym efektem EURO jest przyrost PKB o 1,4–2,7% (w zależności
od rozważanego scenariusza; wzrost wynosi 2,1% w wariancie
podstawowym) jego wielkości z roku 2009, przy czym przyrost ten
rozłożony jest na lata 2008–2020. Absolutna wartość skumulowanego
wzrostu PKB wynosi 18,4–36,6 mld zł w cenach z 2009 r. (27,9 mld zł
w wariancie podstawowym), z kulminacją przypadającą na rok 2012,
w którym PKB zwiększa się o 5,4–9,5 mld zł (w cenach z 2009 r.).
Skumulowany przyrost konsumpcji gospodarstw domowych wynosi
12,8–26,7 mld zł w cenach z 2009 r. (20,5 mld zł w wariancie
podstawowym).
 Maksymalny przyrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza „bez

EURO” następuje w 2012 r. i wynosi 20–33 tys. osób (biorąc pod uwagę
zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w przeliczeniu na pełne
etaty). Przeciętny roczny efekt w postaci przyrostu zatrudnienia,
w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”, wynosi 8,2 tys. osób
w podstawowym wariancie symulacji.
 Najważniejszym źródłem dodatnich ekonomicznych efektów EURO jest

przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową – przyczynia się
ono w 77,5% do skumulowanego wzrostu PKB (dla scenariusza
podstawowego). Kolejnymi – według wagi – czynnikami są:
przyspieszenie BIZ (udział w „efekcie EURO” wynoszący 7,8%),
a następnie wzrost konsumpcji turystycznej (7,3%), wykorzystanie
stadionów i centrów pobytowych (6,4%) oraz budżet operacyjny UEFA
(1,0%).
 Intensyfikacja inwestycji publicznych powoduje najpierw wzrost,

a następnie spadek deficytu i długu sektora publicznego. Maksymalne
dodatnie odchylenie długu publicznego w relacji do PKB
w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” wynosi w wariancie
podstawowym 1,0 p.p. Po roku 2015 relacja dług publiczny/PKB osiąga
poziom trwale niższy – o ok. 0,1 p.p. w wariancie podstawowym–
152
w porównaniu ze scenariuszem bazowym. Oznacza to, że dodatkowe
wpływy podatkowe, osiągane w okresie wzrostu potencjału
gospodarki, kompensują (z nieznaczną nadwyżką) wzrost kosztów
obsługi długu, obserwowany w horyzoncie analizy.
 Omawiane w niniejszym opracowaniu korzyści z organizacji UEFA EURO

2012™ w Polsce są – w kategoriach względnych – wyższe od wyników
dla pozostałych krajów będących gospodarzami ME. O ile w Polsce
szacowany łączny (skumulowany) przyrost PKB wynosi 2,1% poziomu
PKB z 2009 r., o tyle analogiczny rezultat dla Portugalii (UEFA EURO
2004™) to 0,56%, natomiast dla Austrii i Szwajcarii (UEFA EURO 2008™) –
odpowiednio 0,28% i 0,06–0,07%. Przyrosty zatrudnienia wynoszą
odpowiednio – w przeliczeniu na pełne roczne etaty – 106,3 tys.
(Polska), 39,4 tys. (Portugalia) oraz 11,8 tys. (Austria). Wyniku dla
Szwajcarii (3,8 tys.) nie można jednoznacznie interpretować jako
przyrostu zatrudnienia. Główne ekonomiczne efekty organizacji UEFA
EURO 2012™ w Polsce związane są z przyspieszeniem rozwoju
infrastruktury transportowej – bezprecedensowym, jeśliby wziąć za
punkt odniesienia organizację wielkich wydarzeń sportowych w innych
krajach. Oddziaływanie zwiększonego w ten sposób potencjału
gospodarki rozciąga się też na dłuższy okres niż oddziaływanie
bodźców popytowych analizowane w pozostałych krajach.
W raportach dotyczących skutków ME w Portugalii oraz Austrii
i Szwajcarii nie brano również pod uwagę możliwości wystąpienia
„efektu barcelońskiego”. Ponadto, jednym z czynników
ograniczających porównywalność omawianych wyników jest
odmienność stosowanych metod badawczych.
153
4. Wpływ UEFA EURO 2012TM na PKB w
województwach
4.1. Wstęp
W niniejszym rozdziale oszacowane w rozdziale 3 makroekonomiczne
efekty organizacji UEFA EURO 2012TM w postaci wzrostu PKB zdezagregowano
na województwa. Przyrosty PKB dzielone są na przyrosty tej zmiennej na
skutek:
I. wydatków infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM w
podziale na wydatki transportowe (drogowe i kolejowe) oraz pozostałe
wydatki (są to głównie wydatki związane z budową stadionów, innych
obiektów sportowych oraz hoteli),
II. wydatków z budżetu UEFA;
III. napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych,
IV. przychodów z turystyki zagranicznej (w podziale na efekty krótko- i
długookresowe).
Przedstawione dalej przestrzenne dezagregacje wzrostu PKB
zasadniczo dokonywane są w wariancie podstawowym omówionym w
rozdziale 3. Skumulowane efekty rozłożone są zaś przestrzennie zarówno w
wariancie podstawowym, jak i optymistycznym i pesymistycznym.
4.2. Efekty wydatków związanych z UEFA EURO 2012TM
W celu rozłożenia uzyskanego w rozdziale 3 przyrostu PKB na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM na polskie województwa zastosowano
następującą procedurę1:
I. Na podstawie uzyskanych od Spółki PL.2012 danych dotyczących
nakładów infrastrukturalnych związanych z organizacją UEFA EURO
1 Wykorzystanie tej procedury wynikało z dostępności odpowiednich danych statystycznych na

poziomie województw.
154
2012TM dane te zdezagregowano do poziomu wojewódzkiego.
Zdezagregowane nakłady związane z organizacją UEFA EURO 2012TM
zestawione są w tablicy 4.1.
Tablica 4.1. Regionalne zróżnicowanie wydatków infrastrukturalnych

związanych z UEFA EURO 2012TM w wariancie podstawowym (ceny stałe z
2009 r.)
Wydatki (mln zł)
Transportowe % wydatków
Województwo Ogółem Drogowe Kolejowe Pozostałe Ogółem w Polsce
Dolnośląskie 9051,2 6438,4 2612,8 3933,8 12985,0 12,8
Kujawsko-
pomorskie 8962,8 8962,8 0,0 3,9 8966,7 8,9
Lubelskie 549,4 0,0 549,4 59,9 609,3 0,6
Lubuskie 5334,4 5334,4 0,0 27,9 5362,3 5,3
Łódzkie 11819,9 10772,2 1047,8 540,9 12360,9 12,2
Małopolskie 7336,2 7042,5 293,7 2106,9 9443,1 9,3
Mazowieckie 12524,9 4920,9 7604,0 5060,8 17585,7 17,5
Opolskie 58,3 0,0 58,3 157,8 216,0 0,2
Podkarpackie 7559,3 6614,1 945,2 286,9 7846,2 7,8
Podlaskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Pomorskie 2781,7 1046,6 1735,2 4178,7 6960,4 6,9
Śląskie 11795,7 11795,7 0,0 744,7 12540,4 12,4
Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Warmińsko-
mazurskie 802,0 0,0 802,0 57,5 859,5 0,9
Wielkopolskie 2269,2 1762,2 507,0 2836,5 5105,7 5,1
Zachodniopo
morskie 0,0 0,0 0,0 211,9 211,9 0,2
Polska 80845,0 64689,8 16155,2 20208,3 101053,2 100,0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012.
II. Na podstawie dokonanych w rozdziale 3 oszacowań (w wariancie

podstawowym) wyliczono mnożniki nakładów infrastrukturalnych
związanych z UEFA EURO 2012TM dla całej gospodarki w postaci:
ΔYTP 23408,1
m   0,290 (4.1),
T  P 101053,2
ΔYT 21622,5
mT    0,267 (4.2)
T 80845,0
i:
155
ΔYP 1785,6
mP    0,088 (4.3),
P 20208,33
gdzie:
m, mT oraz mP oznaczają (odpowiednio) mnożnik wydatków ogółem,
mnożnik wydatków transportowych oraz mnożnik pozostałych
wydatków;
YTP, YT, YP to oszacowane w rozdziale 3 przyrosty PKB w latach
2008-2020 związane (odpowiednio) z nakładami infrastrukturalnymi
ogółem, nakładami transportowymi oraz pozostałymi nakładami2;
TP, T oraz P oznaczają (odpowiednio) nakłady ogółem, nakłady
transportowe i pozostałe.
III. W oparciu o dostępne za lata 1999-2006 dane statystyczne na poziomie
wojewódzkim policzono dla każdego z województw oraz dla Polski
analogiczne mnożniki inwestycyjne dane wzorami:
ΔYit
mit  (4.4),
I it
gdzie:
Yit-przyrost PKB w województwie i (lub w całej gospodarce) w roku t w
cenach stałych z roku 2006;
Iit-nakłady inwestycyjne w województwie i (lub w całej gospodarce) w
roku t w cenach stałych z roku 2006.
IV. Policzono wskaźniki korygujące dane wzorem:
mi
ki  (4.5),
m
gdzie mi to średnia arytmetyczna z mnożników (4.4) dla kolejnych
województw w latach 2000-2006, zaś m oznacza średnią arytmetyczną

z mnożników (4.4) dla całej gospodarki.
Wskaźniki korygujące opisują relacje pomiędzy mnożnikami
inwestycyjnymi w kolejnych województwach a mnożnikiem
inwestycyjnym w całej gospodarce.
2 YT obejmuje podażowe efekty związane ze wzrostem TFP na skutek inwestycji transportowych.
156
V. W oparciu o wskaźniki korygujące (4.5) dezagregowano regionalnie
mnożniki mT oraz mP dane wzorami (4.2-4.3). Dezagregacja ta
przeprowadzona została przy pomocy następujących zależności:
mTi  ki mT (4.6)
oraz:
mPi  ki mP (4.7).
Mnożniki (4.6-4.7) zestawione są w tablicy 4.2.
Tablica 4.2. Mnożniki wydatków transportowych (mTi) i pozostałych wydatków

(mPi)
Mnożniki wydatków Mnożniki pozostałych
Województwa transportowych m Ti wydatków m Pi
Dolnośląskie 0,261 0,086
Kujawsko-pomorskie 0,298 0,098
Lubelskie 0,242 0,080
Lubuskie 0,256 0,085
Łódzkie 0,280 0,092
Małopolskie 0,291 0,096
Mazowieckie 0,291 0,096
Opolskie 0,235 0,078
Podkarpackie 0,222 0,073
Podlaskie 0,270 0,089
Pomorskie 0,275 0,091
Śląskie 0,259 0,086
Świętokrzyskie 0,258 0,085
Warmińsko-mazurskie 0,258 0,085
Wielkopolskie 0,272 0,090
Zachodniopomorskie 0,177 0,058
Polska 0,267 0,088
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych z PL.2012 oraz ze strony
www.stat.gov.pl .
VI. Mnożniki (4.6-4.7) pozwoliły na uzyskanie wstępnych,

niezbilansowanych na szczeblu krajowym (z szacunkami z rozdziału 3)
oszacowań wzrostu PKB w latach 2008-2020 zgodnie z formułami:
ΔYTi P  mTiTi (4.8)
157
i:
ΔYPi P  mTi Pi (4.9),
gdzie:
Ti to nakłady na infrastrukturę transportową związane z UEFA EURO
2012TM w województwie i,
Pi - pozostałe nakłady związane z UEFA EURO 2012TM w województwie i,
mTi oraz mPi – uzyskane uprzednio mnożniki,
YTPi – wstępne szacunki przyrostu PKB związanego z nakładami
transportowymi w województwie i,
YPPi – wstępne szacunki przyrostu PKB związanego z pozostałymi
nakładami w województwie i.
VII. Po zsumowaniu przyrostów PKB YTPi oraz YPPi okazało się, iż w skali
całej gospodarki są one wyższe od oszacowań z rozdziału 3 o
(odpowiednio) ok. 1,5% (efekty nakładów transportowych) i ok. 2,7%
(efekty pozostałych nakładów). Dlatego też obliczono wskaźniki
korygujące przyrosty PKB dane wzorami:
ΔYTi P
κTi  16
(4.10)
P
 ΔYT
j 1
j
i:
ΔYPi P
κ Pi  16
(4.11).
P
 ΔYP
j 1
j
16 16
Wskaźniki korygujące mają tę właściwość, że κ
i 1
Ti  1 oraz κ
i 1
Pi 1.
VIII. Wskaźniki korygujące (4.10-4.11) posłużyły do oszacowania zgodnych

z wynikami symulacji przedstawionymi w rozdziale 3 przyrostów PKB w
województwach danych wzorami:
ΔYTi  κ iYT (4.12)
oraz:
ΔYPi  κiYP (4.13),
158
gdzie YT i YP to oszacowania z rozdziału 3 dla całej gospodarki, zaś YTi
oraz YPi ich dekompozycje wojewódzkie. Dekompozycje te
zestawione są w tablicy 4.3. W tablicy 4.3 efekty wydatków
transportowych podzielono także na efekty związane z inwestycjami
drogowymi i kolejowymi. Ponieważ, zgodnie z logiką modelu CGE
zaproponowanego w rozdziale 3, wzrost TFP jest skutkiem inwestycji
drogowych, zatem wzrost PKB związany ze wzrostem TFP, należy
utożsamiać z efektami inwestycji drogowych.
Tablica 4.3. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wydatków

infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM w wariancie
podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)
Wydatki (mln zł)
Transportowe % wydatków
Województwo Ogółem Drogowe Kolejowe Pozostałe Ogółem w Polsce
Dolnośląskie 2323,0 1652,4 670,6 329,8 2652,7 11,3
Kujawsko-
pomorskie 2631,0 2631,0 0,0 0,4 2631,4 11,2
Lubelskie 131,0 0,0 131,0 4,7 135,7 0,6
Lubuskie 1345,7 1345,7 0,0 2,3 1348,0 5,8
Łódzkie 3256,9 2968,2 288,7 48,7 3305,5 14,1
Małopolskie 2100,6 2016,5 84,1 197,1 2297,6 9,8
Mazowieckie 3587,9 1409,6 2178,2 473,5 4061,4 17,4
Opolskie 13,5 0,0 13,5 11,9 25,4 0,1
Podkarpackie 1653,3 1446,6 206,7 20,5 1673,8 7,2
Podlaskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Pomorskie 753,1 283,4 469,8 369,5 1122,7 4,8
Śląskie 3014,9 3014,9 0,0 62,2 3077,1 13,1
Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Warmińsko-
mazurskie 203,6 0,0 203,6 4,8 208,3 0,9
Wielkopolskie 608,1 472,2 135,9 248,3 856,3 3,7
Zachodniopo
morskie 0,0 0,0 0,0 12,1 12,1 0,1
Polska 21622,5 17240,5 4382,0 1785,6 23408,1 100,0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony
www.stat.gov.pl .
159
4.3. Efekty wydatków z budżetu UEFA
Skumulowane efekty wzrostu PKB na skutek wydatków z budżetu UEFA
wynoszą, według szacunków z rozdziału 3, ok. 1,0% łącznego wzrostu PKB w
latach 2008-2020, co stanowi ok. 279 mln zł w cenach stałych z 2009 r.
Wielkość tę można podzielić na 4 województwa (dolnośląskie, mazowieckie,
pomorskie i wielkopolskie), które będą z budżetu UEFA korzystać,
równomiernie. Wówczas w każdym z tych województw przyrost PKB powinien
wynieść ok. 69,8 mln zł.
4.4..Efekty napływu bezpośrednich inwestycji

zagranicznych
Dezagregując oszacowane w rozdziale 3 efekty napływu

bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla wzrostu PKB (łączny przyrost PKB
wynoszący 2176,2 mln zł w latach 2008-2020) przyjęto założenie, że efekty te
będą się rozkładać po województwach w proporcjach wynikających w 4/5 z
realizacji nakładów transportowych oraz w 1/5 z przestrzennego
zróżnicowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2006 r. Przyjęcie
takiej proporcji jest uzasadnione z jednej strony omówionymi w załączniku C
wynikami badań empirycznych poświęconych wpływowi nakładów na
infrastrukturę transportową na napływ BIZ, z drugiej zaś ekspercką oceną
uwzględniającą dotychczasowe doświadczenia związane z napływem BIZ do
poszczególnych województw. Wyniki prac empirycznych nie rozstrzygają
bowiem jednoznacznie, jakie czynniki oddziałują na przestrzenne
zróżnicowanie BIZ w Polsce [GUS, 2007; Heller, Warżała, 2005; Cieślik, 2007;
Guzik, 2008]. Dezagregacja ta zestawiona jest w tablicy 4.4.
160
Tablica 4.4. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w wariancie podstawowym (ceny
stałe z 2009 r.)
Przyrosty PKB (mln % przyrostu PKB w
Województwo zł) wynikające z BIZ Polsce
Dolnośląskie 235,1 10,8
Kujawsko-pomorskie 198,9 9,1
Lubelskie 14,1 0,7
Lubuskie 119,6 5,5
Łódzkie 264,9 12,2
Małopolskie 198,6 9,1
Mazowieckie 485,9 22,3
Opolskie 5,7 0,3
Podkarpackie 168,3 7,7
Podlaskie 0,7 0,0
Pomorskie 70,9 3,3
Śląskie 288,4 13,3
Świętokrzyskie 10,4 0,5
Warmińsko-
mazurskie 22,4 1,0
Wielkopolskie 85,9 4,0
Zachodniopomorskie 6,1 0,3
Polska 2176,2 100,0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze strony www.stat.gov.pl oraz
[GUS, 2007].
4.5. Efekty wydatków turystów zagranicznych
Dezagregacja efektów wydatków turystów zagranicznych nawiązuje

do szacunków z rozdziału 2. Udziały poszczególnych województw we wzroście
PKB w Polsce proporcjonalne są do oszacowanych w rozdziale 2 wydatków
turystycznych w podziale na województwa. Ponadto efekty te, podobnie jak
w rozdziale 2, podzielone są na efekty krótko- (związane z wydatkami kibiców
w 2012 r.) i długookresowe (związane z trwałym wzrostem atrakcyjności Polski
jako miejsca docelowej turystyki zagranicznej). Zestawienie owych efektów
znajduje się w tablicy 4.5.
161
Tablica 4.5. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wzrostu
wydatków turystów zagranicznych w wariancie podstawowym (ceny stałe z
2009 r.)
Przyrost PKB (w mln zł) na skutek
wzrostu wydatków turystycznych % wzrostu
W krótkim W długim wydatków w
Województwo Ogółem okresie okresie Polsce
Dolnośląskie 241,2 52,9 188,3 11,8
Kujawsko-
pomorskie 31,5 0,0 31,5 1,5
Lubelskie 23,0 0,0 23,0 1,1
Lubuskie 47,7 0,0 47,7 2,3
Łódzkie 44,0 0,0 44,0 2,2
Małopolskie 330,1 -1,2 331,3 16,2
Mazowieckie 417,0 165,7 251,3 20,5
Opolskie 16,6 0,0 16,6 0,8
Podkarpackie 24,6 0,0 24,6 1,2
Podlaskie 17,8 0,0 17,8 0,9
Pomorskie 174,5 69,5 105,0 8,6
Śląskie 110,3 -0,4 110,7 5,4
Świętokrzyskie 10,5 0,0 10,5 0,5
Warmińsko-
mazurskie 64,2 0,0 64,2 3,2
Wielkopolskie 143,4 55,4 88,1 7,0
Zachodniopom
orskie 340,2 -1,2 341,4 16,7
Polska 2036,7 340,6 1696,1 100,0
4.6. Skumulowane efekty

Przedstawione uprzednio przestrzenne dezagregacje poszczególnych
składowych przyrostów PKB związanych z UEFA EURO 2012TM pozwalają na
wyznaczenie skumulowanych efektów. Efekty te, w wariancie podstawowym
(przy wzroście PKB w Polsce w latach 2008-2020 o ok. 27,9 mld zł) zestawione
są w tablicy 4.6 i zilustrowane na mapie 4.1. W tablicy 4.7 znajduje się
zestawienie udziałów poszczególnych składowych wzrostu PKB w
województwach.
Ze wspomnianych tabel i wykresu wyciągnąć można następujące
wnioski:
162
 Zdecydowanie największym beneficjentem UEFA EURO 2012TM powinno
być województwo mazowieckie. Skumulowany wzrost PKB w latach
2008-2020 w tym województwie powinien wynieść przeszło 5 mld zł, co
stanowić będzie ok. 18,0% wzrostu PKB w Polsce. Ten wzrost będzie zaś
skutkiem głównie nakładów na infrastrukturę transportową (wzrost PKB
o ok. 3,6 mld zł), bezpośrednich inwestycji zagranicznych (wzrost PKB o
ponad 480 mln zł) oraz tzw. pozostałych nakładów infrastrukturalnych
(wzrost PKB o ponad 470 mln zł).
Tablica 4.6. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na

skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym
(ceny stałe z 2009 r.)
Wzrost PKB na skutek:

Nakładów Pozostałych
na infrastruk- nakładów Nakładów na Wydatków Efekt Efekt
turę transpor- infrastruktur- infrastruk- ramach krótkookreso długookres
Województwo tową Drogi Koleje ralnych turę ogółem budżetu UEFA Napływu BIZ Turystyki wy owy Ogółem
Dolnośląskie 2323,0 1652,4 670,6 329,8 2652,7 69,8 235,1 241,2 52,9 188,3 3198,8
Kujawsko-
pomorskie 2631,0 2631,0 0,0 0,4 2631,4 0,0 198,9 31,5 0,0 31,5 2861,9
Lubelski e 131,0 0,0 131,0 4,7 135,7 0,0 14,1 23,0 0,0 23,0 172,8
Lubuskie 1345,7 1345,7 0,0 2,3 1348,0 0,0 119,6 47,7 0,0 47,7 1515,3
Łódzkie 3256,9 2968,2 288,7 48,7 3305,5 0,0 264,9 44,0 0,0 44,0 3614,5
Małopolskie 2100,6 2016,5 84,1 197,1 2297,6 0,0 198,6 330,1 -1,2 331,3 2826,4
Mazowieckie 3587,9 1409,6 2178,2 473,5 4061,4 69,8 485,9 417,0 165,7 251,3 5034,1
Opolski e 13,5 0,0 13,5 11,9 25,4 0,0 5,7 16,6 0,0 16,6 47,7
Podkarpackie 1653,3 1446,6 206,7 20,5 1673,8 0,0 168,3 24,6 0,0 24,6 1866,8
Podlaski e 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,7 17,8 0,0 17,8 18,5
Pomorskie 753,1 283,4 469,8 369,5 1122,7 69,8 70,9 174,5 69,5 105,0 1437,9
Śląskie 3014,9 3014,9 0,0 62,2 3077,1 0,0 288,4 110,3 -0,4 110,7 3475,9
Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10,4 10,5 0,0 10,5 21,0
Warmińsko-
mazurskie 203,6 0,0 203,6 4,8 208,3 0,0 22,4 64,2 0,0 64,2 294,9
Wielkopolskie 608,1 472,2 135,9 248,3 856,3 69,8 85,9 143,4 55,4 88,1 1155,4
Zachodniopom
orskie 0,0 0,0 0,0 12,1 12,1 0,0 6,1 340,2 -1,2 341,4 358,3
Polska 21622,5 17240,5 4382,0 1785,6 23408,1 279,0 2176,2 2036,7 340,6 1696,1 27900,0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz strony
www.stat.gov.pl .
 Następne w kolejności, na liści beneficjentów UEFA EURO 2012TM, są

województwa łódzkie (wzrost PKB o ponad 3,6 mld zł, czyli ok. 13,0%
wzrostu PKB w Polsce) i śląskie (odpowiednio prawie 3,5 mld zł, czyli ok.
12,5% wzrostu PKB w Polsce). W województwie łódzkim ponad 90%
wzrostu PKB powinno wynikać z nakładów na infrastrukturę
transportową, zaś w województwie śląskim wskaźnik ten powinien
wynosić ok. 86,7%.
163
Mapa 4.1. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na
skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym
www.stat.gov.pl .
 W województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim oraz

małopolskim wzrost PKB powinien przekraczać 10% wzrostu PKB w skali
całej polskiej gospodarki.
 Stosunkowo najmniejsze wzrosty PKB w latach 2008-2020, na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM, będą zaś miały miejsce w
województwach lubelskim (ok. 172,8 mln zł, czyli zaledwie 0,6% wzrostu
PKB w Polsce), opolskim (odpowiednio ok. 47,7 mln zł, czyli 0,2% wzrostu
PKB w całej gospodarce), świętokrzyskim (ok. 21,0 mln zł, 0,1% wzrostu
gospodarczego w Polsce) i podlaskim (ok. 18,5 mln zł, 0,1% wzrostu
polskiego PKB).
164
skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w % wzrostu PKB w Polsce) w wariancie
podstawowym
Dolnośląskie 8,33 5,92 2,40 1,18 9,51 0,25 0,84 0,86 0,19 0,67 11,47
Kujawsko-
pomorskie 9,43 9,43 0,00 0,00 9,43 0,00 0,71 0,11 0,00 0,11 10,26
Lubelski e 0,47 0,00 0,47 0,02 0,49 0,00 0,05 0,08 0,00 0,08 0,62
Lubuskie 4,82 4,82 0,00 0,01 4,83 0,00 0,43 0,17 0,00 0,17 5,43
Łódzkie 11,67 10,64 1,03 0,17 11,85 0,00 0,95 0,16 0,00 0,16 12,96
Małopolskie 7,53 7,23 0,30 0,71 8,24 0,00 0,71 1,18 0,00 1,19 10,13
Mazowieckie 12,86 5,05 7,81 1,70 14,56 0,25 1,74 1,49 0,59 0,90 18,04
Opolski e 0,05 0,00 0,05 0,04 0,09 0,00 0,02 0,06 0,00 0,06 0,17
Podkarpackie 5,93 5,18 0,74 0,07 6,00 0,00 0,60 0,09 0,00 0,09 6,69
Podlaski e 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,06 0,00 0,06 0,07
Pomorskie 2,70 1,02 1,68 1,32 4,02 0,25 0,25 0,63 0,25 0,38 5,15
Śląskie 10,81 10,81 0,00 0,22 11,03 0,00 1,03 0,40 0,00 0,40 12,46
Świętokrzyskie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,00 0,04 0,08
Warmińsko-
mazurskie 0,73 0,00 0,73 0,02 0,75 0,00 0,08 0,23 0,00 0,23 1,06
Wielkopolskie 2,18 1,69 0,49 0,89 3,07 0,25 0,31 0,51 0,20 0,32 4,14
Zachodniopom
orskie 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,00 0,02 1,22 0,00 1,22 1,28
Polska 77,50 61,79 15,71 6,40 83,90 1,00 7,80 7,30 1,22 6,08 100,00
www.stat.gov.pl.
Tablice 4.8 i 4.9 zawierają zestawienia składowych wzrostu PKB w

wariancie optymistycznym (przy łącznym wzroście PKB w Polsce o ok. 36,6 mld
zł) i pesymistycznym (wzrost polskiego PKB o ok. 18,4 mld zł). Procentowy
udział wzrostu PKB (i jego składowych) oraz jego przestrzenne zróżnicowanie
są tu takie same, jak w wariancie podstawowym.
Ponadto skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM, zarówno w
wariancie podstawowym, jak i w wariantach optymistycznym i
pesymistycznym, przeliczono na jednego mieszkańca każdego z województw,
przy uwzględnieniu prognozy liczby ludności GUS na lata 2008-2020 [GUS,
2008]. Efekty te zestawione są w tablicy 4.10. Natomiast na mapie 4.2.
zestawione jest przestrzenne zróżnicowanie przyrostów PKB per capita w
wariancie podstawowym3. Z kolei w tablicy 4.11. zestawiony jest rozważany tu
wzrost PKB per capita w latach 2008-2020 jako procent PKB per capita z roku
2007.
3Przedstawione w tablicy 4.10. i na mapie 4.2. szacunki powstały z podzielenie uzyskanych uprzednio
przyrostów PKB przez przeciętną, prognozowaną przez GUS liczbę ludności w latach 2008-2020 w
poszczególnych województwach.
165
skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie optymistycznym
Dolnośląskie 3047,3 2167,7 879,7 432,6 3479,9 91,5 308,4 316,4 69,4 247,0 4196,3
Kujawsko-
pomorskie 3451,5 3451,5 0,0 0,5 3452,0 0,0 261,0 41,3 0,0 41,3 3754,3
Lubelski e 171,8 0,0 171,8 6,1 177,9 0,0 18,5 30,2 0,0 30,2 226,7
Lubuskie 1765,4 1765,4 0,0 3,0 1768,4 0,0 156,9 62,5 0,0 62,5 1987,8
Łódzkie 4272,4 3893,7 378,7 63,9 4336,3 0,0 347,5 57,8 0,0 57,8 4741,6
Małopolskie 2755,6 2645,3 110,3 258,5 3014,1 0,0 260,6 433,0 -1,6 434,6 3707,7
Mazowieckie 4706,7 1849,2 2857,5 621,2 5327,9 91,5 637,5 547,0 217,3 329,7 6603,8
Opolski e 17,7 0,0 17,7 15,6 33,3 0,0 7,5 21,7 0,0 21,7 62,5
Podkarpackie 2168,9 1897,7 271,2 26,9 2195,7 0,0 220,8 32,3 0,0 32,3 2448,9
Podlaski e 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0 23,3 0,0 23,3 24,3
Pomorskie 988,0 371,7 616,3 484,8 1472,8 91,5 93,0 229,0 91,2 137,8 1886,3
Śląskie 3955,1 3955,1 0,0 81,6 4036,7 0,0 378,4 144,7 -0,5 145,2 4559,7
Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 13,7 13,8 0,0 13,8 27,5
Warmińsko-
mazurskie 267,0 0,0 267,0 6,3 273,3 0,0 29,3 84,3 0,0 84,3 386,9
Wielkopolskie 797,7 619,4 178,2 325,7 1123,3 91,5 112,7 188,2 72,6 115,5 1515,7
Zachodniopom
orskie 0,0 0,0 0,0 15,8 15,8 0,0 8,0 446,3 -1,6 447,9 470,1
Polska 28365,0 22616,6 5748,4 2342,4 30707,4 366,0 2854,8 2671,8 446,8 2225,0 36600,0
www.stat.gov.pl.

skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie pesymistycznym
Dolnośląskie 1532,0 1089,8 442,2 217,5 1749,5 46,0 155,1 159,1 34,9 124,2 2109,6
Kujawsko-
pomorskie 1735,2 1735,2 0,0 0,2 1735,4 0,0 131,2 20,8 0,0 20,8 1887,4
Lubelski e 86,4 0,0 86,4 3,1 89,5 0,0 9,3 15,2 0,0 15,2 114,0
Lubuskie 887,5 887,5 0,0 1,5 889,0 0,0 78,9 31,4 0,0 31,4 999,3
Łódzkie 2147,9 1957,5 190,4 32,1 2180,0 0,0 174,7 29,0 0,0 29,0 2383,7
Małopolskie 1385,3 1329,9 55,5 130,0 1515,3 0,0 131,0 217,7 -0,8 218,5 1864,0
Mazowieckie 2366,2 929,7 1436,5 312,3 2678,5 46,0 320,5 275,0 109,2 165,7 3320,0
Opolski e 8,9 0,0 8,9 7,9 16,7 0,0 3,8 10,9 0,0 10,9 31,4
Podkarpackie 1090,4 954,0 136,3 13,5 1103,9 0,0 111,0 16,3 0,0 16,3 1231,1
Podlaski e 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 11,7 0,0 11,7 12,2
Pomorskie 496,7 186,9 309,8 243,7 740,4 46,0 46,8 115,1 45,8 69,3 948,3
Śląskie 1988,4 1988,4 0,0 41,0 2029,4 0,0 190,2 72,7 -0,3 73,0 2292,3
Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 6,9 6,9 0,0 6,9 13,8
Warmińsko-
mazurskie 134,2 0,0 134,2 3,1 137,4 0,0 14,7 42,4 0,0 42,4 194,5
Wielkopolskie 401,0 311,4 89,6 163,7 564,7 46,0 56,7 94,6 36,5 58,1 762,0
Zachodniopom
orskie 0,0 0,0 0,0 8,0 8,0 0,0 4,0 224,4 -0,8 225,2 236,3
Polska 14260,0 11370,1 2889,9 1177,6 15437,6 184,0 1435,2 1343,2 224,6 1118,6 18400,0
www.stat.gov.pl.
166
Tablica 4.10. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM (w złotych) w wariancie podstawowym,
optymistycznym i pesymistycznym (ceny stałe z 2009 r.)1
Wariant
Województwo Podstawowy Optymistyczny Pesymistyczny Polska=100
Dolnośląskie 1126,58 1477,88 742,98 153,48

Kujawsko-
pomorskie 1392,15 1826,26 918,12 189,66
Lubelskie 81,82 107,34 53,96 11,15
Lubuskie 1501,03 1969,10 989,93 204,50
Łódzkie 1454,90 1908,58 959,51 198,21
Małopolskie 849,03 1113,78 559,93 115,67
Mazowieckie 944,80 1239,41 623,09 128,72
Opolskie 47,45 62,24 31,29 6,46
Podkarpackie 892,26 1170,49 588,44 121,56
Podlaskie 15,80 20,73 10,42 2,15
Pomorskie 637,69 836,53 420,55 86,88
Śląskie 764,28 1002,60 504,04 104,12
Świętokrzyskie 16,93 22,21 11,17 2,31
Warmińsko-
mazurskie 208,53 273,55 137,52 28,41
Wielkopolskie 335,66 440,33 221,37 45,73
Zachodniopom
orskie 212,47 278,72 140,12 28,95
Polska 734,01 962,90 484,08 100,00
1W kolumnie „Polska=100” zestawiono relacje przyrostów PKB na mieszkańca w danym województwie z przyrostem
PKB na mieszkańca w Polsce w wariancie podstawowym.
www.stat.gov.pl.
167
Mapa 4.2. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym (ceny
stałe z 2009 r.)
www.stat.gov.pl.
168
Tablica 4.11. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM w wariancie podstawowym, optymistycznym i
pesymistycznym jako procent PKB per capita z roku 20074
Wariant
Województwo Podstawowy Optymistyczny Pesymistyczny
Dolnośląskie 3,11 4,08 2,05
Kujawsko-
pomorskie 4,82 6,32 3,18
Lubelskie 0,36 0,48 0,24
Lubuskie 5,09 6,68 3,36
Łódzkie 4,75 6,23 3,13
Małopolskie 2,98 3,91 1,97
Mazowieckie 1,78 2,33 1,17
Opolskie 0,17 0,22 0,11
Podkarpackie 3,97 5,21 2,62
Podlaskie 0,06 0,08 0,04
Pomorskie 1,95 2,56 1,29
Śląskie 2,16 2,83 1,42
Świętokrzyskie 0,07 0,09 0,04
Warmińsko-
mazurskie 0,84 1,10 0,56
Wielkopolskie 0,97 1,27 0,64
Zachodniopom
orskie 0,71 0,93 0,47
Polska 2,20 2,89 1,45
www.stat.gov.pl.
Z tablicy 4.10. oraz mapy 4.2. płyną następujące wnioski:

 Najwyższe przyrost PKB per capita w latach 2008-2020 na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM powinny wystąpić w województwach
lubuskim (ponad 1,5 tys. zł w wariancie podstawowym, ponad 1,9 tys. zł
w wariancie optymistycznym oraz prawie 1000 zł w wariancie
pesymistycznym), łódzkim (odpowiednio ok. 1,5 tys. zł, 1,9 tys. zł oraz
ponad 950 zł) i kujawsko-pomorskim (ok. 1,4 tys. zł, 1,8 tys. zł oraz ponad
4 W rozdziale 3 oszacowano, że wzrost PKB w Polsce w latach 2008-2012 będzie stanowił ok. 2,1% PKB z
2009 r. (w wariancie podstawowym) oraz ok. 2,7% i 1,4% (w wariantach optymistycznym i
pesymistycznym). Z tablicy 4.11. wynika, że wzrost PKB per capita wyniesie w tym okresie odpowiednio
ok. 2,2%, 2,9% lub 1,5% PKB per capita z 2007 r. Różnice te wynikają z dwóch przyczyn. Po pierwsze,
według prognozy liczby ludności GUS [2008] liczba ta ma spadać w analizowanym okresie z ok. 38,1 mln
osób do ok. 37,8 mln osób. Po drugie, przyrosty PKB odnoszą się do innej bazy. W przypadku szacunków
z rozdziału 3 punktem odniesienia jest PKB Polski z 2009 r., a szacunki w tablicy 4.11. odnoszą się do PKB
województw z 2007 r., gdyż ostatnie dane o PKB w województwach dotyczą właśnie tego roku.
169
900 zł). Dość wysokie wzrosty PKB na mieszkańca powinny zaś mieć
miejsce w województwach dolnośląskim (ok. 1,1 tys. zł, 1,5 tys. zł oraz
ponad 700 zł), mazowieckim (ok. 940 zł, 1,2 tys. zł oraz 620 zł) i
podkarpackim (ok. 890 zł, 1,2 tys. zł oraz 590 zł).
 Wysokie przyrosty PKB na mieszkańca w województwach lubuskim,
łódzkim i kujawsko-pomorskim, w których nie odbędą się mecze UEFA
EURO 2012TM, wynikają stąd, iż w województwach tych realizowane
będą relatywnie wysokie inwestycje w infrastrukturę drogową. Wydatki
te przeliczone na mieszkańca (przy liczbie mieszkańców z roku 2007)
wynosić tam bowiem będą ok. 5,3 tys. zł (lubuskie), 4,3 tys. zł (kujawsko-
pomorskie) i 4,2 tys. zł (łódzkie). Dla porównania w województwach
goszczących UEFA EURO 2012TM wydatki związane z rozbudową
infrastruktury drogowej na mieszkańca wyniosą ok. 2,2 tys. zł
(dolnośląskie), 900 zł (mazowieckie), 500 zł (pomorskie) i 2,5 tys. zł
(śląskie).
 W grupie województw o niskich przyrostach PKB na mieszkańca znaleźć
się powinny województwa pomorskie (ok. 640 zł, 840 zł oraz 420 zł),
wielkopolskie (ok. 340 zł, 440 zł oraz 220 zł), zachodniopomorskie (ok.
210 zł, 280 zł oraz 140 zł) i warmińsko-mazurskie (ok. 210 zł, 270 zł oraz
140 zł).
 Natomiast najniższe przyrosty analizowanej tu zmiennej
makroekonomicznej spodziewane są w województwach lubelskim (ok.
82 zł, 107 zł oraz 54 zł), opolskim (ok. 47 zł, 62 zł oraz 31 zł),
świętokrzyskim (ok. 17 zł, 22 zł oraz 11 zł) i podlaskim (ok. 16 zł, 21 zł oraz
10 zł).
 Jeśli zaś rozważy się względne przyrosty PKB per capita (tablica 4.11), to
okazuje się, że największymi beneficjentami organizacji UEFA EURO
2012TM powinny być również województwa lubuskie (przyrost PKB per
capita o ok. 5,1% w wariancie podstawowym, 6,7% w wariancie
optymistycznym, 3,4% w optymistycznym), kujawsko-pomorskie
(odpowiednio ok. 4,8%, 6,3% lub 3,2%) i łódzkie (4,7%, 6,2% lub 3,1%).
Najniższe względne przyrosty tej zmiennej makroekonomicznej powinny
170
zaś mieć miejsce w województwie warmińsko-mazurskim (0,8%, 1,1% lub
0,6%), zachodniopomorskim (0,7%, 0,9% lub 0,5%), lubelskie (0,4%, 0,5%
lub 0,2%), opolskie (0,2%, 0,2% lub 0,1%), świętokrzyskie (0,1%, 0,1% lub
0,04%) i podlaskie (0,06%, 0,08% lub 0,04%).
4.7. Podsumowanie
 Zdecydowanie największym – w liczbach bezwzględnych -

beneficjentem organizacji UEFA EURO 2012TM powinno być
województwo mazowieckie. Następne na tej liście są województwa
łódzkie, śląskie i dolnośląskie. Co ciekawe, dość nisko plasują się dwa
województwa – bezpośredni organizatorzy UEFA EURO 2012TM , tj.
województwo pomorskie (9 miejsce) i wielkopolskie (10 miejsce).
Najmniej na organizacji UEFA EURO 2012TM skorzystają województwa
opolskie, świętokrzyskie i podlaskie.
 Jeśli zaś rozważy się oszacowane skumulowane wzrosty PKB per capita,
to okazuje się, iż najwyższe wartości tych przyrostów powinny być
zanotowane w województwach lubuskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim
i dolnośląskim. Województwo mazowieckie znajduje się na 5 miejscu w
tej klasyfikacji, województwo pomorskie na 9, zaś wielkopolskie na 10.
Najmniej, pod względem przyrostów PKB per capita, na organizacji
UEFA EURO 2012TM skorzystają zapewne województwa lubelskie,
opolskie, świętokrzyskie i podlaskie. Wysokie przyrosty PKB na
mieszkańca w województwach lubuskim, łódzkim i kujawsko-
pomorskim, w których nie odbędą się mecze UEFA EURO 2012TM ,
wynikają stąd, iż w województwach tych realizowane będą relatywnie
wysokie inwestycje w infrastrukturę drogową.
 W ujęciu względnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w
latach 2008-2020, będący efektem organizacji UEFA EURO 2012TM,
wystąpi w województwach lubuskim (wzrost PKB per capita ok. 5,1% w
171
wariancie podstawowym), kujawsko-pomorskim (4,8%) i łódzkim (4,7%).
Wśród bezpośrednich organizatorów UEFA EURO 2012TM województwo
dolnośląskie znajdzie się w tej klasyfikacji na 5 pozycji (3,1%), pomorskie
na 8 (2,0%), mazowieckie na 9 (1,8%), zaś wielkopolskie na 10 (1,0%). W
województwach lubelskim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim
wynikający z organizacji UEFA EURO 2012TM wzrost PKB per capita w
latach 2008-2020 nie przekroczy 0,5%.
172
Załącznik A
Wpływ infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną
produktywność czynników produkcji i PKB w
województwach
A.1. Wstęp
Poniżej przedstawiono analizę przestrzennego zróżnicowania technicznego
uzbrojenia pracy, wydajności pracy1 i łącznej produkcyjności czynników
produkcji (total factor productivity-dalej również TFP) w Polsce w latach 1995-
2006 2 oraz oddziaływania infrastruktury transportowej na wojewódzkie TFP i
PKB. Dlatego też w prezentowanych rozważaniach znajdują się:
I. opisowe analizy przestrzennego zróżnicowania technicznego uzbrojenia
pracy i wydajności pracy;
II. porównania przestrzennego zróżnicowania owych zmiennych
makroekonomicznych;
III. oszacowania TFP w województwach w oparciu o koncepcję
makroekonomicznej, neoklasycznej funkcji produkcji Cobba-Douglasa;
IV. opisowe analizy przestrzennego zróżnicowania TFP w województwach;
V. endogenizacja TFP w oparciu o wskaźniki statystyczne dotyczące
przestrzennego zróżnicowania rozwoju infrastruktury transportowej
(drogowej i kolejowej) ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania
gęstości autostrad i dróg ekspresowych na TFP i PKB w województwach.
A.2. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia

pracy i wydajności pracy
W prowadzonych dalej analizach, dotyczących oddziaływania

infrastruktury na TFP i PKB w województwach, wykorzystana jest
makroekonomiczna funkcja produkcji Cobba-Douglasa [1928] z elementami
1 Techniczne uzbrojenie pracy utożsamiane jest w prowadzonych dalej rozważaniach z wartością brutto
środków trwałych na pracującego (z badań aktywności ekonomicznej ludności), zaś wydajność pracy
to PKB na pracującego.
2 Wybór rozważanego w opracowaniu przedziału czasu (lata 1995-2006) wynika z dostępności danych
statystycznych.
173
koncepcji reszt Solowa [1957]. Z równania reszt Solowa wynika, iż stopa
wzrostu łącznej produkcyjności czynników produkcji (długo utożsamiana w
makroekonomii ze stopą egzogenicznego postępu technicznego-por. np.
Tokarski [2005a]) jest różnicą pomiędzy stopą wzrostu wydajności pracy
(strumienia produktu na pracującego) a stopą wzrostu technicznego
uzbrojenia pracy (zasobu kapitału rzeczowego na pracującego) ważoną
udziałem nakładów kapitału w produkcie (lub elastycznością produkcji
względem nakładów kapitału rzeczowego). Dlatego też przed
przedstawieniem oszacowań i przestrzennego zróżnicowania TFP w
województwach należy najpierw scharakteryzować przestrzenne
zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy w polskich
województwach w latach 1995-2006.
Przestrzenne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy w
województwach w latach 1995-2006 zilustrowane jest na mapie A.1. Z wykresu
tego oraz danych statystycznych dotyczących technicznego uzbrojenia
pracy wyciągnąć można następujące wnioski (por. też np. Tokarski [2005bc,
2008]):
 Zdecydowanie najwyższym poziomem technicznego uzbrojenia pracy
w rozważanym w tym opracowaniu przedziale czasu charakteryzowało
się województwo mazowieckie (średnio 157,0 tys. PLN 3).
 Wysoki poziom owej wielkości makroekonomicznej notowany był
również w województwach zachodniopomorskim (127,8 tys. PLN),
opolskim (125,0 tys. PLN), pomorskim (123,9 tys. PLN), śląskim (123,1 tys.
PLN) i dolnośląskim (118,9 tys. PLN).
 W grupie o przeciętnym poziomie analizowanej tu zmiennej
makroekonomicznej znalazły się województwa wielkopolskie (104,9 tys.
PLN), warmińsko-mazurskie (104,5 tys. PLN) oraz lubuskie (100,4 tys. PLN).
3 Wszystkie podane dalej wielkości wyrażone w PLN przedstawione są w cenach stałych z 2006 roku.
174
Mapa A.1. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy (tys.
PLN, ceny stałe z 2006 roku) w latach 1995-2006
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl .
 W pozostałych województwach (leżących głównie w Polsce

wschodniej) techniczne uzbrojenie pracy w latach 1995-2006 nie
przekraczało 100 tys. PLN, przy czym najniższe było w województwach
podkarpackim (83,4 tys. PLN) i lubelskim (81,9 tys. PLN).
 Uogólniając można pokusić się o sformułowanie następujących
wniosków dotyczących kształtowania się przestrzennego zróżnicowania
technicznego uzbrojenia pracy w Polsce. Po pierwsze, zdecydowanie
najwyższym poziomem owej zmiennej makroekonomicznej
charakteryzowało się województwo mazowieckie4. Po drugie, z
wyjątkiem województw małopolskiego, łódzkiego i kujawsko-
pomorskiego, znacznie wyższy poziom owej zmiennej
4 Warto jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że województwo mazowieckie jest bardzo
niejednorodne z punktu widzenia poziomu rozwoju ekonomicznego. Wynika to stąd, iż zarówno
najwyższym poziomem wydajności pracy (mierzonej produkcją sprzedaną na pracującego), jak i płac
w tym województwie charakteryzują się powiat grodzki warszawski oraz powiaty w najbliższym otoczeniu
Warszawy. Znacznie niższe (często na poziomie biednych, rolniczych powiatów w województwie
podkarpackim, podlaskim czy lubelskim) wartości owych zmiennych notowane były zaś w powiatach
na północy i południu tegoż województwa (szerzej na ten temat por. np. Adamczyk, Tokarski,
Włodarczyk [2009] lub Misiak, Sulima, Tokarski [2009]). Dlatego też należy się spodziewać, iż również
najwyższym poziomem technicznego uzbrojenia pracy charakteryzowały się powiaty leżące w
najbliższym otoczeniu Warszawy.
175
makroekonomicznej notowany był w województwach leżących na
zachód od Wisły. Po trzecie, wysoki lub względnie wysoki poziom
technicznego uzbrojenia pracy w takich województwach, jak
zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie i lubuskie, należy wiązać z
wysokim bezrobociem jawnym (szczególnie na obszarach
popegeerowskich) połączonym z niskim bezrobociem ukrytym (por. też
np. Kwiatkowski, Kucharski, Tokarski [2004]), co prowadziło do wysokich
wartości kapitału rzeczowego na pracującego.
Mapa A.2. ilustruje przestrzenne zróżnicowanie wydajności pracy w
województwach w rozważanym przedziale czasu. Z wykresu tego płyną
następujące wnioski (por. też np. Malaga, Kliber [2007], Gajewski [2007] lub
Wójcik [2008]):
 Podobnie, jak w przypadku technicznego uzbrojenia pracy, również
zdecydowanie najwyższym poziomem wydajności pracy w latach 1995-
2006 charakteryzowało się województwo mazowieckie (85,1 tys. PLN).
 W grupie województw o wysokim PKB na pracującego znalazły się
województwa śląskie (71,9 tys. PLN), pomorskie (66,8 tys. PLN) i
dolnośląskie (67,7 tys. PLN).
 Do województw o przeciętnym, jak na warunki polskie, poziomie
rozważanej tu zmiennej makroekonomicznej należały województwa
zachodniopomorskie (65,5 tys. PLN) oraz wielkopolskie (60,6 tys. PLN).
 Niskim poziomem wydajności pracy charakteryzowały się w latach
1995-2006 województwa lubuskie (55,9 tys. PLN), kujawsko-pomorskie
(54,3 tys. PLN), opolskie (54,0 tys. PLN), warmińsko-mazurskie (52,2 tys.
PLN) i małopolskie (48,9 tys. PLN).
 W grupie województw o najniższym PKB na pracującego, poza
województwem łódzkim (47,0 tys. PLN), znalazły się województwa Polski
wschodniej, tj. podlaskie (45,3 tys. PLN), świętokrzyskie (43,0 tys. PLN),
podkarpackie (42,4 tys. PLN) oraz lubelskie (38,0 tys. PLN).
176
Mapa A.2. Regionalne zróżnicowanie wydajności pracy (tys. PLN, ceny stałe z
2006 roku) w latach 1995-2006
 Podobnie jak w przypadku technicznego uzbrojenia pracy, również w

dziedzinie wydajności pracy (po pierwsze) zdecydowanie najwyższym
poziomem owej zmiennej charakteryzowało się województwo
mazowieckie oraz (po drugie) znacznie wyższe poziomy PKB na
pracującego w latach 1995-2006 na ogół notowane były w
województwach leżących na zachód od Wisły.
Analizując przestrzenne zróżnicowanie wydajności pracy oraz

technicznego uzbrojenia pracy w Polsce warto również zwrócić uwagę na
współzależności, które zachodziły pomiędzy owymi zmiennymi
makroekonomicznymi. Współzależności te zilustrowane zostały na wykresie
A.1. Z wykresu A.1 oraz z danych statystycznych dotyczących tych zmiennych
wynika, iż w latach 1995-2006 istniała (zgodna z teorią makroekonomicznej
funkcji produkcji - szerzej na ten temat por. np. Żółtowska [1997] lub Tokarski
[2009, rozdział pierwszy]) dość silna, dodatnia zależność korelacyjna
pomiędzy technicznym uzbrojeniem pracy a wydajnością pracy
177
(współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy tymi zmiennymi wynosił 0,926, zaś
między ich logarytmami naturalnymi równy był 0,921).
Wykres A.1. Wydajność pracy (y) i techniczne uzbrojenie pracy (k) w

województwach w latach 1995-2006 (logarytmy naturalne)
4,8
4,6
4,4
4,2
ln(y)
3,8
3,6
3,4
3,2
4 4,2 4,4 4,6 4,8 5 5,2 5,4
ln(k)
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS ze strony www.stat.gov.pl .
A.3. Oszacowania łącznej produkcyjności czynników

produkcji w województwach i jej przestrzenne
zróżnicowanie
W celu oszacowania TFP w polskich województwach w latach 1995-

2006 wykorzystano makroekonomiczną funkcję produkcji Cobba-Douglasa
daną następującym wzorem:
Yit  Ait Kitα L1it α (1),
gdzie:
Yit - wielkość produkcji w województwie i (i=1,2,…,16) w roku t (t=1995, 1996,
…, 2006);
Ait - łączna produkcyjność czynników produkcji w województwie i w roku t;
Kit - nakłady kapitału rzeczowego w województwie i w roku t;
Lit - liczba pracujących w województwie i w roku t.
178
Parametry  i 1- (przy czym 0<<1) można interpretować na dwa sposoby:
na gruncie elastyczności oraz na gruncie marginalnej teorii podziału Clarka.
Na gruncie elastyczności parametry  i 1- są elastycznościami produktu Y
względem (odpowiednio) nakładów kapitału rzeczowego K i nakładów
pracy L. Na gruncie zaś teorii podziału Clarka parametry te są udziałami
nakładów kapitału i pracy w produkcie5.
Łączną produkcyjność czynników produkcji w równaniu (1) można
utożsamiać z produktem, który mógłby być wytworzony z jednostkowych
nakładów czynników produkcji. Wynika to stąd, iż:
Kit  Lit  1  Yit  Ait1α11 α  Ait .
Wyciągnąć stąd można m.in. wniosek, że im wyższe było TFP w województwie

i w roku t, tym wyższym poziomem rozwoju technologicznego
charakteryzowało się to województwo, gdyż z tych samych nakładów
klasycznych czynników produkcji (kapitału rzeczowego i pracy) można było
wytworzyć większy wolumen produkcji (co jest zgodne z definicją postępu
technicznego zaproponowaną w pracy Solowa [1967, s.48]).
Dzieląc stronami funkcję produkcji (1) przez liczbę pracujących Lit>0
uzyskuje się:
α
Yit K 
 Ait  it  ,
Lit  Lit 
lub:
yit  Ait kitα (2),
Yit K
gdzie y it  oraz kit  it to (odpowiednio) wydajność pracy i techniczne
Lit Lit
uzbrojenie pracy w województwie i w roku t. Parametry funkcji wydajności

pracy (2) można estymować po jej zlogarytmowaniu stronami i sprowadzeniu
do postaci:
lny it   Λit  α lnkit  (3),
5W prezentowanych dalej rozważaniach parametr  wyszacowany jest z makroekonomicznej funkcji

produkcji, a zatem nawiązuje do koncepcji opartej na elastyczności produktu Y względem nakładów
kapitału K. Podejście oparte na udziałach nawiązujących do teorii podziału Clarka znaleźć zaś można
w literaturze polskiej np. w pracy Rapackiego [2009]. Por. też np. Rapacki, Próchniak [2009] lub Tokarski,
Gabryjelska, Krajewski, Mackiewicz [1999].
179
gdzie it jest logarytmem naturalnym z TFP w województwie i w roku t.
Logarytm ów, zgodnie z procedurą dywersyfikacji stałej (fixed effect- por. np.
Pindyck, Rubinfeld [1991), można zapisać następująco:
16
Λit  θ1t   θ jtdj (4),
j2
gdzie 1t jest logarytmem naturalnym z TFP w województwie bazowym6, jt to

korekty na logarytm naturalny z TFP w j-tym województwie niebazowym, zaś dj
oznacza zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw niebazowych.
Jeśli zaś założy się, że TFP zwiększa się w każdym z województw według stopy
wzrostu g>0, równej stopie postępu technicznego w sensie Hicksa7, to
równanie (4) można zapisać następująco:
16
Λit  a1   a j d j  gt (5).
j 2
Po wstawieniu równania (5) do zależności (3) okazuje się, iż funkcja

wydajności pracy (2) spełnia związek:
16
lny it   a1   a j d j  gt  α lnkit  (6).
j2
Parametry równania (6) oszacowano metodą najmniejszych kwadratów

(dalej MNK). Oszacowane za pomocą MNK parametry owego równania
przedstawione są w tablicy A.1.
Z przedstawionych w tablicy A.1 estymacji parametrów równania (6)
wyciągnąć można następujące wnioski:
 Oszacowana elastyczność  produktu Y względem nakładów kapitału
rzeczowego K (lub - co na jedno wychodzi - wydajności pracy y
względem technicznego uzbrojenia pracy k) równa jest ok. 0,634.
 Stopa postępu technicznego w sensie Hicksa, będąca stopą wzrostu
TFP, wynosiła w latach 1995-2006 około 2% rocznie. Oznacza to, iż stopa
wzrostu produktu, która wystąpiłaby przy stałych nakładach kapitału
6 Województwem bazowym w prowadzonych dalej rozważaniach jest zawsze województwo

mazowieckie. Wynika to stąd, iż województwo to ma zarówno najwyższy potencjał demograficzny, jak i
ekonomiczny.
7 Tj. takiego postępu technicznego, który nie zmienia krańcowej stopy substytucji pomiędzy nakładami
kapitału rzeczowego i pracy.
180
rzeczowego i pracy, wyniosłaby wówczas przeciętnie 2% rocznie w
każdym z polskich województw.
Tablica A.1. Parametry regionalnej funkcji wydajności pracy
Zmienna objaśniająca Oszacowany parametr Statystyka t-Studenta

Stała -38,857 -14,067
Dolnośląskie -0,0504 -2,834
Kujawsko-pomorskie -0,0927 -3,838
Lubelskie -0,39 -14,61
Lubuskie -0,13 -6,128
Łódzkie -0,212 -8,286
Małopolskie -0,196 -8,029
Opolskie -0,308 -18,197
Podkarpackie -0,291 -11,029
Podlaskie -0,317 -14,154
Pomorskie -0,063 -3,714
Śląskie -0,0106 -0,62
Świętokrzyskie -0,312 -12,372
Warmińsko-mazurskie -0,23 -11,339
Wielkopolskie -0,0837 -4,132
Zachodniopomorskie -0,13 -7,893
T 0,02 13,773
ln(k) 0,634 17,994
R2 0,982
Skor. R2 0,981
Liczba obserwacji 192
Próba 1995-2006
R2 to współczynnik determinacji, skor. R2-skorygowany współczynnik determinacji.
Dolnośląskie, kujawsko-pomorskie itd. to zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw
niebazowych.
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS ze strony www.stat.gov.pl .
 Z oszacowań parametrów aj przy zmiennych zerojedynkowych dla

kolejnych województw niebazowych wynika, iż są one (po pierwsze)
ujemne oraz (po drugie) istotnie statystycznie różne od zera (z
wyjątkiem województwa śląskiego). Płynie stąd wniosek, iż we
181
wszystkich polskich województwach (z wyjątkiem województwa
śląskiego) TFP było znacznie niższe od tego, którym charakteryzowało
się województwo mazowieckie.
Oszacowanie 0,634 pozwoliło również na wyznaczenie TFP w
polskich województwach zgodnie z wynikającym ze związku (2) równaniem:
y it
Ait  0 ,634
(7).
k it
Oszacowane na podstawie równia (7) przestrzenne zróżnicowanie TFP w

województwach w latach 1995-2005 ilustrowane jest na mapie A.3.
Mapa A.3. Regionalne zróżnicowanie TFP w latach 1995-2006
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz

oszacowaniach równania (6).
Z mapy A.3. oraz oszacowania (7) TFP płyną następujące wnioski:

 W grupie województw o najwyższym TFP w latach 1995-2006 znalazły się
województwa mazowieckie (3,44)8, śląskie (3,40) i dolnośląskie (3,26).
8 TFP jest wielkością niemianowaną.
182
 Do województw o wysokiej wartości owej zmiennej makroekonomicznej
należały województwa pomorskie (3,23), wielkopolskie (3,16), kujawsko-
pomorskie (3,13) oraz zachodniopomorskie (3,02).
 Grupa złożona z województw o średnim poziomie TFP w latach 1995-
2006 składała się z województw: lubuskiego (3,01), małopolskiego (2,82)
i łódzkiego (2,78).
 Wśród województw o niskim TFP znalazły się województwa warmińsko-
mazurskie (2,73) i podkarpackie (2,56).
 Najniższymi poziomami rozważanej tu zmiennej makroekonomicznej
charakteryzowały się zaś województwa opolskie (2,52), świętokrzyskie
(2,51), podlaskie (2,50) oraz lubelskie (2,32).
 Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż przestrzenne zróżnicowanie TFP
w Polsce w znacznej mierze pokrywało się z przestrzennym
zróżnicowaniem wydajności pracy oraz technicznego uzbrojenia pracy.
Rozważając przestrzenne zróżnicowanie TFP oraz (co miało miejsce w

pkt. A.2.) technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy w Polsce w
latach 1995-2006 warto również przeprowadzić analizę porównawczą
ogólniejszych wskaźników owego zróżnicowania tych zmiennych
makroekonomicznych. Wskaźniki te zostały obliczone i zestawione w tablicy
A.2.
Z zestawionych w tablicy A.2 wskaźników wyciągnąć można wniosek,
że wśród trzech rozważanych tu zmiennych makroekonomicznych najwyższym
przestrzennym zróżnicowaniem w latach 1995-2006 charakteryzowała się
wydajność pracy, najniższym zaś TFP. Oznacza to, iż przestrzenne
zróżnicowanie produktu na pracującego w polskich województwach
wynikało zarówno z przestrzennego zróżnicowania kapitału rzeczowego na
pracującego, jak i z przestrzennego zróżnicowania TFP.
183
Tablica A.2. Wybrane wskaźniki przestrzennego zróżnicowania technicznego
uzbrojenia pracy, wydajności pracy i TFP w latach 1995-2006
Zmienna
Wskaźnik
Techniczne Wydajność
zróżnicowania TFP
uzbrojenie pracy pracy
Max/min 1,917 2,242 1,482
VS 0,2 0,228 0,122
Vd 0,163 0,182 0,105
VQ 0,168 0,18 0,107
VS to współczynnik zmienności oparty na odchyleniu standardowym; Vd- współczynnik
zmienności oparty na odchyleniu przeciętnym, zaś VQ-współczynnik zmienności oparty na
odchyleniu ćwiartkowym9.
A.4. Oddziaływanie infrastruktury drogowej i kolejowej na

łączną produktywność czynników produkcji
Celem endogenizacji TFP w polskich województwach, w oparciu o

wybrane wskaźniki opisujące rozwój infrastruktury drogowej, oszacowano
parametry następujących równań:
15
Ait  b0   b j d j   θk fitk (8a),
j 1 k
lub:
15
Ait  b0   b j d j  θ k fitk (8b),
j 1
gdzie:
Ait oznacza TFP w województwie i w roku t;
dj - zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw niebazowych;
fitk - wskaźnik opisujący gęstość k-tej infrastruktury drogowej w województwie i
w roku t, przy czym gęstości te mierzą:
 autostrady wyrażone w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa;
 drogi ekspresowe w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa;
9Współczynniki te są ilorazami odchylenia standardowego do nieważonej średniej arytmetycznej (VS),

odchylenia przeciętnego do nieważonej średniej arytmetycznej (Vd) oraz odchylenia ćwiartkowego do
mediany (VQ).
184
 pozostałe drogi w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa;
 drogi ogółem w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa.
Oszacowane za pomocą MNK parametry równań (8ab)
przedstawione są w tablicy A.3. Kolumna (i) owej tablicy zawiera
oszacowania równania (8a), w którym gęstość dróg dezagregowana jest na
gęstość autostrad, dróg ekspresowych oraz gęstość pozostałych dróg.
Natomiast w kolumnach (ii-iv) TFP endogenizowane jest przez (odpowiednio)
gęstość autostrad (kolumna (ii)), gęstość dróg ekspresowych (kolumna (iii)) i
gęstość dróg ogółem (kolumna (iv)).
Z przedstawionych w tablicy A.3. wyników oszacowań wyciągnąć
można m.in. następujące wnioski10:
 Oszacowania parametrów przy zmiennych zerojedynkowych dj dla
województw niebazowych okazały się na ogół istotnie statystycznie
ujemne. Płynie stąd wniosek, iż w 15 polskich województwach w latach
2001-2006 TFP było ceteris paribus niższe od tego, które notowano w
województwie mazowieckim.
 Z oszacowań parametrów równania (8a), kolumna (i), wynika co
następuje. Po pierwsze, gęstość autostrad i pozostałych dróg
oddziaływała istotnie statystycznie, dodatnio na wojewódzkie TFP na
mniej niż 5% poziomie istotności. Po drugie, gęstość dróg ekspresowych
okazała się istotna statystycznie na prawie 24% poziomie istotności11. Po
trzecie, najwyższe oszacowanie współczynników równania (8a) przy
zmiennych infrastrukturalnych uzyskano w przypadku gęstości dróg
ekspresowych, najniższe zaś dla gęstości pozostałych dróg.
10 Oszacowania równań (8ab) oparte są na danych z lat 2001-2006, co wynika z dostępności danych
statystycznych dotyczących długości dróg w województwach na stronie www.stat.gov.pl .
11 Ów względnie wysoki poziom istotności oddziaływania dróg ekspresowych na TFP mógł, jak się
wydaje, wynikać z dość wysokiej współliniowości pomiędzy gęstością autostrad i dróg ekspresowych
(współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy owymi zmiennymi w województwach w latach 2001-2006
równy był 0,464).
185
Tablica A.3. Wpływ infrastruktury drogowej na łączną wydajność czynników
produkcji
Oszacowania
Zmienna objaśniająca
(i) (ii) (iii) (iv)
0,966 3,666 3,559 0,0391
Stała -1,141 -60,956 -45,592 -0,0518
-0,784 -0,77 -0,125 -0,669
Dolnośląskie (-4,462) (-4,714) (-1,265) (-5,430)
-0,322 -0,393 -0,481 -0,242
Kujawsko-pomorskie (-3,351) (-4,622) (-4,945) (-2,771)
-0,861 1,217 -1,121 -0,788
Lubelskie (-6,644) (-14,307) (-11,358) (-6,530)
0,172 -0,598 -0,653 0,489
Lubuskie -0,635 (-7,035) (-7,040) -2,04
-0,917 -0,752 -0,537 -1,008
Łódzkie (-7,349) (-8,414) (-5,337) (-9,070)
-2,813 -0,919 -0,58 -3,489
Małopolskie (-4,359) (-8,742) (-5,869) (-5,930)
-1,579 -1,682 -0,907 -1,387
Opolskie (-7,948) (-8,822) (-9,010) (-12,333)
-0,842 -0,992 -0,885 -0,852
Podkarpackie (-8,965) (-11,658) (-8,789) (-9,841)
-0,0867 -1,034 -0,927 0,196
Podlaskie (-0,293) (-12,160) (-9,213) -0,734
0,302 -0,238 -0,398 0,597
Pomorskie -1,316 (-2,800) (-3,537) -3,12
-3,074 -0,324 -0,575 -3,686
Śląskie (-3,778) (-2,989) (-2,439) (-4,878)
-1,678 -0,979 -1,133 -1,841
Świętokrzyskie (-7,722) (-11,503) (-10,194) (-9,369)
0,25 -0,755 -0,662 0,562

Warmińsko-mazurskie -0,791 (-8,877) (-6,744) -1,973
-0,433 -0,55 -0,229 -0,342
Wielkopolskie (-3,919) (-5,099) (-2,444) (-4,156)
0,292 -0,527 -0,514 0,645

Zachodniopomorskie -1,029 (-6,086) (-5,563) -2,648
0,00402 0,00726 - -
Autostrady -2,038 -3,916
186
0,00606 - 0,0129 -
Drogi ekspresowe -1,193 -2,359
0,000327 - - -
Inne drogi -3,118
- - - 0,000447
Drogi ogółem -4,826
R2 0,901 0,885 0,872 0,894
Skor. R2 0,878 0,862 0,846 0,873
Próba 2001-2006
R2 to współczynnik determinacji, skor. R2 - skorygowany współczynnik determinacji.

Dolnośląskie, kujawsko-pomorskie itp. to zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw
niebazowych. W nawiasach pod oszacowaniami parametrów podano odpowiadające im
statystyki t-Studenta.
 Z oszacowań parametrów równania (8b) w kolumnach (ii-iv) wynika, iż

każda z wykorzystanych tam zmiennych opisujących gęstość
infrastruktury drogowej oddzielnie istotnie statystycznie oddziaływała na
przestrzenne zróżnicowanie TFP w polskich województwach. Z
oszacowań parametrów równania (8b) prezentowanych w owych
kolumnach tablicy A.3 wynika, iż najsilniej na wojewódzkie TFP
wpływała gęstość dróg ekspresowych, najsłabiej zaś gęstość dróg
ogółem.
Następnie próbowano, analogicznie jak miało to miejsce w przypadku

gęstości infrastruktury drogowej, oszacować oddziaływanie gęstości
infrastruktury kolejowej na przestrzenne zróżnicowanie TFP w Polsce. W tym
celu wykorzystano dostępne na stronie www.stat.gov.pl dane statystyczne
dotyczące długości linii kolejowych eksploatowanych przez PKP w latach
1999-2006 i oszacowano parametry równania (8b). Oszacowania
parametrów tego równania nie wykazały jednak istotnego statystycznie
oddziaływania gęstości linii kolejowych na TFP. Wynikać to może stąd, iż część
eksploatowanych linii kolejowych o charakterze lokalnym (typu np. linia
kolejowa Tarnobrzeg-Dębica) nie odgrywa praktycznie żadnej roli w
187
działalności gospodarczej, nie ma też większego znaczenia w transporcie
pasażerskim (lokalne linie kolejowe zostały w znacznej mierze wyparte przez
znacznie sprawniejszą i szybszą komunikację autobusową).
Z tych też względów zdecydowano się na rozwiązanie zastępcze.
Rozwiązanie to polega na tym, że na podstawie uzyskanych ze Spółki PL.2012
danych statystycznych dotyczących długości linii kolejowych
wykorzystywanych przez pociągi Intercity oraz pociągi ekspresowe (por.
diagram A.1.)12 w roku 2008 oszacowano parametry następującego
równania13:
Ai  b  θfi (9),
gdzie:
Ai oznacza TFP w województwie i w roku 2006;
fi - gęstość linii kolejowych, po których jeździły pociągi intercity i ekspresowe w
roku 2008 w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa i.
Oszacowane za pomocą MNK parametry równania (9) przedstawione są w
tablicy A.4.
Z przedstawionych w tablicy A.4. oszacowań owego równania wynika

co następuje 14:
 Oddziaływanie gęstości rozważanych tu linii kolejowych na TFP okazało
się istotne statystycznie dopiero na ok. 15% poziomie istotności.
 Przestrzenne zróżnicowanie TFP było objaśniane przez przestrzenne
zróżnicowanie gęstości analizowanych linii kolejowych jedynie w 8,1%
(por. skor. R2).
 Oddziaływanie owych linii kolejowych na TFP okazało się znacznie
słabsze od analogicznego oddziaływania autostrad i dróg
ekspresowych15.
12 Nie należy tego jednak mylić z liniami Spółki PKP Intercity, gdyż obecnie spółka ta obsługuje również
większość dalekobieżnych pociągów pośpiesznych.
13 Ponieważ dane dotyczące gęstości połączeń pociągów intercity i ekspresowych dotyczą tylko
jednego roku, zatem w estymacjach parametrów równania (9) nie można było wykorzystać efektu
dywersyfikacji stałej.
14 Do przedstawionych w tablicy 4 oszacowań parametrów funkcji (9) należy podchodzić wyjątkowo
ostrożnie, gdyż oparte są one jedynie na 16 obserwacjach, podczas gdy podstawą oszacowań
parametrów równań (8ab) w tablicy 3 było prawie 100 obserwacji.
188
Diagram A.1. Sieć pociągów intercity i ekspresowych w Polsce w 2009 r.
Źródło: PKP Intercity.
Tablica A.4. Wpływ infrastruktury kolejowej na łączną wydajność czynników

produkcji
Statystyka t-
Zmienna objaśniająca Oszacowany parametr Studenta
Stała 3,063 19,049
Drogi kolejowe 0,00179 1,522
R2 0,142
Skor. R2 0,0806
Próba 2006
R2 to współczynnik determinacji, skor. R2 - skorygowany współczynnik determinacji.
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz danych
uzyskanych w Spółce PL.2012.
Oszacowane parametry równania (8a) oraz równania (9) pozwoliły na
symulacje wpływu budowy nowych autostrad, dróg ekspresowych i linii
pociągów intercity oraz ekspresowych na TFP w województwach. Symulacje
15 Wydaje się, iż wniosek ten wynikać może stąd, iż transport kolejowy w Polsce odgrywa znacznie
mniejszą rolę w transporcie towarów od transportu drogowego, zaś transport pasażerski względnie
szybkimi kolejami (czyli pociągami intercity i ekspresowymi) nie wpływa bardzo istotnie na TFP (por. też
Tokarski, Gajewski [2003]).
189
te oparte są na wynikającym z równań (8a) i (9) oraz funkcji produkcji (1)
związku16:
 
ΔYi  θk Δfi k K i0,634 L0i ,366 (10),
gdzie:
ΔYi oznacza przyrost PKB w województwie i;
k - oszacowane parametry równań (8a) lub (9);

Δfi k - przyrost gęstości k-tego rodzaju infrastruktury w województwie i;

K i - bazowy zasób kapitału rzeczowego w województwie i;

Li - bazowy zasób nakładów pracy17.
W prezentowanych dalej symulacjach przyjęto, że w każdym w

województw zbuduje się 100 km nowych autostrad, 100 km dróg
ekspresowych i 100 km linii kolejowych eksploatowanych przez pociągi
intercity lub ekspresowe. Wówczas Δfi k określa równanie:
100
Δfi k  ,
Pi
gdzie Pi oznacza (wyrażoną w dziesiątkach tysięcy km2) powierzchnię i-tego

województwa. Rezultaty symulacji przedstawione są w tablicy A.5. Wynika z
nich, że:
 Przeciętna ekonomiczna produktywność dróg ekspresowych (mierzona
przyrostami PKB) jest o ponad 50% wyższa od produktywności autostrad
oraz ponad 13,5-krotnie wyższa od produktywności rozważanych tu linii
kolejowych.
 Zdecydowanie najwyższymi, bezwzględnymi przyrostami PKB
towarzyszącymi wybudowaniu 100 km owych autostrad, dróg
ekspresowych i rozważanych linii kolejowych powinno charakteryzować
się województwo śląskie18. W pierwszej grupie kwartylowej, o
16 Prowadzone tu analizy wymagają warunku ceteris paribus. Szerzej na temat innych determinant TFP
por. np. Rapacki [2009] lub Tokarski [2009].
17 Bazowe zasoby kapitału i pracy to zasoby klasycznych czynników produkcji z roku 2006, czyli z
ostatniego roku, dla którego dostępne są dane statystyczne niezbędne do oszacowania parametrów
funkcji wydajności pracy (6).
18 Wydaje się, że estymowane tu przyrosty PKB dla województwa śląskiego są przeszacowane, co
wynika stąd, iż województwo to charakteryzuje się najwyższym w Polsce kapitałem rzeczowym, liczbą
pracujących i TFP na km2 powierzchni.
190
najwyższych bezwzględnych przyrostach PKB, znajdują się także
województwa mazowieckie, małopolskie i dolnośląskie. Do drugiej
grupy kwartylowej należą województwa łódzkie, wielkopolskie, opolskie
i pomorskie, do trzeciej - świętokrzyskie, podkarpackie, kujawsko-
pomorskie oraz lubelskie, do ostatniej zaś województwa: lubuskie,
zachodniopomorskie, podlaskie i warmińsko-mazurskie.
Tablica A.5. Wpływ zbudowania 100 km autostrad, 100 km dróg

ekspresowych oraz 100 km linii kolejowych na PKB w województwach (w
porównaniu do roku 2006, w cenach stałych z 2006 r.)
Autostrady Drogi ekspresowe Linie kolejowe

Województwo Wzrost PKB Wzrost Wzrost PKB Wzrost Wzrost PKB Wzrost
w mln PLN PKB w % w mln PLN PKB w % w mln PLN PKB w %
Dolnośląskie 477,3 0,56 719,6 0,84 53,1 0,06
Kujawsko-pomorskie 313,7 0,62 473 0,94 34,9 0,07
Lubelskie 255,6 0,63 385,4 0,94 28,4 0,07
Lubuskie 227,9 0,91 343,6 1,38 25,3 0,1
Łódzkie 454,4 0,69 684,9 1,04 50,5 0,08
Małopolskie 652,7 0,83 984 1,25 72,6 0,09
Mazowieckie 653,4 0,29 985 0,43 72,7 0,03
Opolskie 362,1 1,55 545,8 2,34 40,3 0,17
Podkarpackie 325,7 0,82 491 1,23 36,2 0,09
Podlaskie 174,7 0,72 263,3 1,08 19,4 0,08
Pomorskie 349,2 0,58 526,5 0,87 38,8 0,06
Śląskie 1209 0,88 1822,6 1,32 134,4 0,1
Świętokrzyskie 328,7 1,21 495,6 1,83 36,6 0,13
Warmińsko-
mazurskie 166,3 0,55 250,7 0,84 18,5 0,06
Wielkopolskie 370,2 0,37 558 0,56 41,2 0,04
Zachodniopomorskie 221,5 0,52 333,9 0,78 24,6 0,06
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz
oszacowań parametrów równań (8ab) i (9).
 Wybudowanie 100 km nowych autostrad, dróg ekspresowych i linii

kolejowych eksploatowanych przez pociągi intercity i ekspresowe
doprowadziłoby zaś do najwyższych względnych przyrostów PKB w
191
województwach opolskim, świętokrzyskim, lubuskim i śląskim. Najniższe
względne przyrosty owej zmiennej makroekonomicznej powinny być
natomiast notowane w województwach warmińsko-mazurskim,
zachodniopomorskim, wielkopolskim oraz mazowieckim.
Zaprezentowane wyniki badań są o tyle istotne, iż w analizach

dotyczących przestrzennego zróżnicowania rozwoju ekonomicznego
gospodarki polskiej zazwyczaj pomija się wpływ zasobów transportowych
na to zróżnicowanie koncentrując się głównie na zasobach lub
inwestycjach w kapitał rzeczowy (w sektorze przedsiębiorstw) oraz
zasobach lub inwestycjach w kapitał ludzki [Malaga, Kliber, 2007;
Gajewski, 2007; Wójcik, 2007; Tokarski, 2005b].
A.5. Podsumowanie
Prowadzone rozważania można podsumować następująco:
 Zdecydowanie najwyższym poziomem wydajności pracy i
technicznego uzbrojenia pracy w latach 1995-2006 charakteryzowało
się województwo mazowieckie. Ponadto w województwach Polski
zachodniej poziom tych zmiennych makroekonomicznych był na
ogół wyższy niż w województwach leżących we wschodniej części
kraju. Bardzo zbliżone do przestrzennego zróżnicowania wydajności
pracy i technicznego uzbrojenia pracy, było również zróżnicowanie
TFP.
 Porównanie wskaźników przestrzennego zróżnicowania trzech
wspomnianych uprzednio zmiennych makroekonomicznych pokazuje,
iż najbardziej zróżnicowana była wydajność pracy, najmniej zaś TFP.
 Analiza oddziaływania infrastruktury transportowej na łączną
wydajność czynników produkcji i (pośrednio) wydajność pracy
dowodzi, iż najsilniej na te zmienne wpływa gęstość sieci dróg
ekspresowych, następnie autostrad i innych dróg, natomiast najsłabiej
– gęstość sieci kolejowej.
192
Załącznik B
Charakterystyka modelu CGE – podstawowe mechanizmy
i założenia symulacji
B.1. Model CGE dla Polski – podstawowe fakty

Konstrukcja modelu wykorzystywanego do symulacji wpływu UEFA EURO
2012™ na polską gospodarkę została oparta przede wszystkim na dwóch
źródłach – Dixon, Parmenter [1996] oraz Horridge [2003]. Wymienione
publikacje przedstawiają strukturę modelu CGE jako rozległy i szczegółowy
standard, który jest zazwyczaj punktem wyjścia do budowy modelu
empirycznego konkretnej gospodarki (stąd użycie terminu „generic” na
określenie modelu przedstawianego w publikacji Horridge’a). Takie też
podejście przyjęto na potrzeby badania ekonomicznych skutków organizacji
UEFA EURO 2012™ w Polsce. Specyfikację modelu dostosowano, z jednej
strony, do potrzeb badawczych, z drugiej zaś – do możliwości wynikających
z dostępności danych oraz czasu realizacji projektu. Skorzystano też
z doświadczeń związanych z konstrukcją i zastosowaniami wielosektorowych
modeli zintegrowanych – m.in. specyfikację równań konsumpcji opartą na
kompletnym modelu popytu PADS, wykorzystującym parametry estymowane
ekonometrycznie.
B.1.1. Typ modelu i poziom dezagregacji

Przedstawiany model jest dynamicznym (międzyokresowym – „inter-
temporal”) modelem równowagi ogólnej (CGE – computable general
equilibrium). W modelu zastosowano następującą dezagregację gospodarki:
 41 gałęzi (rodzajów działalności według PKD1) oraz taka sama liczba

kategorii wyrobów i usług (według PKWiU2),
1 Polska Klasyfikacja Działalności.
2 Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług.
193
 12 grup wyrobów i usług konsumpcyjnych sklasyfikowanych według
celu (COICOP3)
 6 sektorów instytucjonalnych (gospodarstwa domowe, instytucje

rządowe i samorządowe, instytucje niekomercyjne, instytucje
finansowe i ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa niefinansowe,
zagranica),
 2 czynniki produkcji – kapitał i praca,
 2 rodzaje marż – handlowa i transportowa – stosowane w wycenie

produktów,
 10 kategorii popytu finalnego (w tym 6 typów nakładów

inwestycyjnych).
W modelu wyróżniono ponadto dwie gałęzie specjalne (nie występujące

w standardowych klasyfikacjach), które pozwolą ująć działalność związaną
bezpośrednio z obsługą UEFA EURO 2012™ (budżet operacyjny UEFA), a także
z obsługą ruchu turystycznego generowanego przez same mistrzostwa oraz
zmiany wizerunkowe kraju następujące po nich.
B.1.2. Produkcja
Proces wytwarzania w poszczególnych gałęziach opisują funkcje
produkcji, będące połączeniem funkcji Leontiefa i funkcji typu CES (constant
elasticity of substitution). Każdy rodzaj działalności charakteryzuje się
odmienną technologią produkcji. Przyjmuje się założenie, że kapitał jest
specyficzny dla poszczególnych gałęzi, natomiast praca jest jednorodna
i mobilna, tj. dopuszczalne są jej przepływy między gałęziami. Przyjęto też, że
produkcja charakteryzuje się stałymi przychodami ze skali, co jest
równoznaczne z założeniem o konkurencyjnej naturze rynków produktów
poszczególnych gałęzi.
3 Classification of Individual Consumption by Purpose.
194
B.1.3. Popyt
Popyt finalny jest w modelu reprezentowany w następującym podziale:
 popyt konsumpcyjny, będący wynikiem decyzji pojedynczego,

reprezentatywnego gospodarstwa domowego; do konsumpcji
gospodarstw domowych włączono także spożycie w instytucjach
niekomercyjnych,
 popyt inwestycyjny, wyznaczany (poza wyodrębnionymi elementami

egzogenicznymi4) osobno dla poszczególnych gałęzi, a następnie
agregowany do poziomu 6 typów wydatków inwestycyjnych
(inwestycje przedsiębiorstw5 oraz inwestycje sektora instytucji
rządowych i samorządowych – każda z tych kategorii w podziale na:
nakłady na budynki i budowle, maszyny i urządzenia oraz środki
transportu6),
 popyt zagranicy – bez podziału na kierunki eksportu (kraje –

odbiorców),
 spożycie sektora instytucji rządowych i samorządowych,
 przyrost zapasów.
Dla każdej z wymienionych kategorii popytu wydatki przedstawiane są

w modelu w podziale na 41 grup towarów i usług (według PKWiU).
B.1.4. Ceny
Czynnikiem równoważącym popyt i podaż na poszczególnych rynkach są
ceny, wyodrębnione dla każdej grupy towarów i usług (w dodatkowym
4 W tym – bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi.
5 Pod pojęciem inwestycji przedsiębiorstw rozumie się w tym miejscu nakłady przedsiębiorstw
niefinansowych i instytucji finansowych, jak również małych firm, zaliczanych w rachunkach
narodowych do sektora gospodarstw domowych. Dla uproszczenia inwestycje sektora instytucji
rządowych i samorządowych nazywane będą inwestycjami publicznymi, pozostałe zaś – prywatnymi.
6 Do tej ostatniej kategorii włączono także inne – niesklasyfikowane tutaj – rodzaje nakładów
inwestycyjnych.
195
podziale na ceny dóbr krajowych i importowanych), a także dla czynników
produkcji – kapitału i pracy. Model wyznacza też szereg indeksów cen dla
kategorii zagregowanych – w tym dla PKB, konsumpcji, inwestycji itp.
W wycenie produktów stosowane są – w zależności od kontekstu – ceny
bazowe lub ceny nabywcy.
B.1.5. Dochody
Podział dochodów zobrazowany jest w modelu w sposób odpowiadający
konwencji przyjętej w rachunkach narodowych [Boratyński, 2009]. Model
pozwala na wyliczanie różnych składników i form dochodów sektorów
instytucjonalnych (np. dochody pierwotne i dochody do dyspozycji
gospodarstw domowych, wpływy podatkowe sektora rządowego itp.),
a także różnego typu rozchody niezwiązane z wydatkami rzeczowymi (np.
składki ZUS, podatki dochodowe, darowizny). Ponadto obliczane są salda
dochodów i wydatków sektorów instytucjonalnych, wśród których znajdują się
deficyt sektora finansów publicznych oraz saldo obrotów bieżących.
B.1.6. Dynamika modelu

Omawiany model jest modelem dynamicznym, co oznacza, że:
 wyznaczane są w nim rozwiązania dla kolejnych lat kalendarzowych

(prezentowane dalej symulacje obejmują okres 2007-2020),
 opisuje proces akumulacji kapitału – w każdej gałęzi z osobna,
 inwestycje w każdej gałęzi wyznaczane są na podstawie

antycypowanych przyszłych dochodów z kapitału i kosztów
inwestycji; w modelu zastosowano koncepcję racjonalnych
oczekiwań, co oznacza, że przewidywania formułowane w danym
okresie są zgodne z wynikami rozwiązania modelu dla przyszłych
okresów (tzw. model-consistent expectations),
 akumulowany jest dług sektora finansów publicznych oraz dług

wobec zagranicy.
196
Czas ma w modelu charakter dyskretny.
B.1.7. Technika rozwiązywania

Do implementacji modelu wykorzystano pakiet GEMPACK (General
Equilibrium Modelling PACKage – Harrison, Pearson [1996]), posługując się
mieszaną postacią zapisu – część równań występuje tam jako równania dla
poziomów zmiennych (levels equations), część zaś – jako równania dla ich
procentowych zmian (percentage change equations). Równania
wykorzystujące zmienne w postaci procentowych zmian stosowano w tych
miejscach, w których upraszczało to zapis, ograniczając zarazem liczbę
parametrów równań. Zastosowano technikę polegającą na jednoczesnym
rozwiązywaniu dla wszystkich analizowanych okresów [Malakellis, 2000].
B.1.8. Baza danych i kalibracja parametrów

Kalibracja parametrów pozwala osadzić teoretyczne specyfikacje
mechanizmów ekonomicznych w kontekście struktury analizowanej
gospodarki. Kalibracja jest techniką pozwalającą ustalić wartości
parametrów na podstawie danych dotyczących pojedynczego okresu.
Parametry kalibrowane są w taki sposób, aby rozwiązanie modelu
(dokonywane bez zaburzeń zmiennych egzogenicznych) dokładnie
odtwarzało dane dla okresu referencyjnego (tzw. benchmark data).
Podstawowym źródłem danych o strukturze polskiej gospodarki,

wykorzystanym do parametryzacji modelu, był szacunkowy bilans
przepływów międzygałęziowych za rok 2007. Drugim źródłem była publikacja
GUS pt. „Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów
instytucjonalnych 2005–2007” [Główny Urząd Statystyczny, 2009] – dane te
posłużyły przede wszystkim do wyznaczenia parametrów równań opisujących
sferę podziału dochodów. Część parametrów – w tym zwłaszcza różnego
typu elastyczności – przyjęto za wynikami opisanymi w literaturze (zob. pkt
B.2.6). Parametry równań konsumpcji pochodzą z estymacji ekonometrycznej.
197
B.1.9. Rozwiązanie bazowe i scenariusz „EURO”
W przedstawianej tu analizie pod pojęciem rozwiązania bazowego rozumie
się rozwiązanie reprezentujące pewną hipotetyczną ścieżkę wzrostu polskiej
gospodarki w okresie 2007–2020 w sytuacji, w której UEFA EURO 2012™ nie
byłoby w Polsce organizowane7. W związku z tym scenariusz bazowy będzie
tu określany jako scenariusz „bez EURO”. Aby znaleźć rozwiązanie bazowe,
trzeba było przyjąć szereg założeń (a więc stworzyć pewien scenariusz) – np.
dotyczących tempa postępu technicznego, tempa inflacji, kształtowania się
podaży siły roboczej itp. – w czym kierowano się m.in. analizą trendów
rozwoju polskiej gospodarki w ostatnich latach. Scenariusz bazowy zakłada
implicite, że inwestycje w infrastrukturę transportową, a także stadiony i centra
pobytowe, byłyby i tak realizowane, choć w wolniejszym tempie i później niż
w przypadku przygotowań do UEFA EURO 2012™.
Symulacja efektów UEFA EURO 2012™ polega na wprowadzeniu do

modelu (poprzez korekty zmiennych egzogenicznych) bodźców związanych
z przygotowaniami i organizacją imprezy – m.in. przyspieszenie realizacji
inwestycji infrastrukturalnych, uwzględnienie wydatków związanych
z dodatkowym ruchem turystycznym oraz wydatków z budżetu operacyjnego
UEFA – a następnie ponownym jego rozwiązaniu. Porównanie tak
otrzymanego rozwiązania z rozwiązaniem bazowym pozwala wnioskować
o spodziewanych skutkach gospodarczych wydarzenia. Zestaw założeń
dotyczących bodźców („szoków”) wprowadzanych do modelu będzie tu
określany mianem „scenariusza EURO”, przy czym będzie on rozważany
w trzech wariantach – podstawowym, optymistycznym i pesymistycznym8.
Ponieważ analiza dotyczy odchyleń od rozwiązania bazowego, kształt

samego scenariusza bazowego, choć może mieć pewne znaczenie, nie jest
7 Problematykę konstrukcji rozwiązania bazowego w modelu CGE z mechanizmem racjonalnych

oczekiwań7 opisują Wendner [1999] oraz Harrison i Pearson [2002]; rozwiązanie bazowe jest niekiedy
określane jako „międzyokresowa baza danych” – „intertemporal database”.
8Symulacja „scenariusza EURO” składa się de facto z sekwencji symulacji, dokonywanych odrębnie dla
wyróżnionych typów bodźców.
198
kluczowy dla wniosków formułowanych na podstawie symulacji. Wskazuje na
to szereg eksperymentów symulacyjnych dokonanych na modelu.
Niezależnie od tego model dostosowano tak, aby dla lat 2008–2009 jego
rozwiązanie dla scenariusza „EURO” (w wariancie podstawowym) było
zgodne z najważniejszymi sygnalnymi danymi makroekonomicznymi dla tego
okresu (model z definicji „odtwarza” obraz gospodarki w roku 2007 –
pierwszym roku symulacji). Dane z lat 2008–2009 stanowiły zatem dodatkowe
źródło informacji, pomocne dla określenia wartości parametrów modelu.
B.2. Oddziaływanie UEFA EURO 2012™ – podstawowe

mechanizmy ekonomiczne
Poniżej w kolejnych punktach omawiane są mechanizmy modelu kluczowe
z punktu widzenia analizy ekonomicznych skutków UEFA EURO 2012™.
B.2.1. Rola potencjału gospodarczego

W prezentowanym modelu CGE potencjał gospodarki opisywany jest za
pomocą dwóch rodzajów zmiennych. Po pierwsze, są to zasoby – kapitału
i pracy, po drugie zaś – łączna produktywność czynników produkcji (total
factor productivity, w skrócie TFP), będąca kategorią niematerialną. Wzrost
TFP oznacza, że przy danych nakładach kapitału i pracy gospodarka (gałąź)
jest w stanie wytworzyć więcej wyrobów lub usług. Zwiększenie TFP przypisuje
się zazwyczaj postępowi techniczno-organizacyjnemu.
W omawianym tu modelu wzrost gospodarczy może zatem wynikać ze

zwiększenia zasobów kapitału (majątku trwałego), wzrostu łącznego
zatrudnienia lub wzrostu TFP (czynniki te mogą też działać jednocześnie,
z różnym nasileniem). Wahania koniunkturalne mogą powodować niepełne
wykorzystanie potencjału (jak w sytuacji kryzysowej) lub też wykorzystanie go
ponad normę9 („przegrzanie”), co objawiać się będzie wahaniami łącznego
zatrudnienia.
9 Norma taka może się wiązać np. ze standardowym wymiarem czasu pracy.
199
Zasoby siły roboczej (podaż pracy) w gospodarce zdeterminowane są
głównie czynnikami o charakterze demograficznym. Zasoby te wyznaczają
jednocześnie górną granicę łącznego zatrudnienia w gospodarce. Założono,
że całkowita podaż pracy w gospodarce w analizowanym okresie (2007–
2020) będzie stała10. Do zwiększenia potencjału gospodarki, a tym samym
zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego, przyczyniać się będzie
przyspieszenie inwestycji.
Przyspieszenie inwestycji infrastrukturalnych w związku z przygotowaniami

do UEFA EURO 2012™ spowoduje, że określony przyrost potencjału
gospodarczego osiągnięty zostanie wcześniej niż w przypadku realizacji
scenariusza „bez EURO”. Jeżeli chodzi o inwestycje w centra pobytowe oraz
stadiony, to w modelu wzrost podaży w odpowiednich gałęziach
uwzględniany jest poprzez wzrost ich majątku trwałego. Podobnie jest
w przypadku infrastruktury transportowej – w zakresie transportu kolejowego,
miejskiego oraz lotnisk (rozbudowa przyczyniać się też będzie do obniżki
kosztów tych usług transportowych). W odniesieniu do infrastruktury drogowej
zastosowano jednakże inne ujęcie, przyjmując, iż nakłady inwestycyjne w tej
dziedzinie przyczyniają się do zwiększenia TFP wszystkich gałęzi gospodarki
(dodatnie efekty zewnętrzne). Argumentem na rzecz takiego rozwiązania jest
fakt, że korzyści z infrastruktury drogowej czerpią w zasadzie wszystkie branże
(przejazdy służbowe, dojazdy do pracy), a ponadto w dużej mierze
korzystanie z tej infrastruktury jest nieodpłatne, a przez to nieuwzględnione
w rachunku ekonomicznym.
B.2.2. Rezultaty przyspieszenia inwestycji

Na wykresie B.1. prosta ciągła przedstawia potencjał wytwórczy
gospodarki – ponieważ założono stałą podaż siły roboczej, potencjał ten
można utożsamiać z wydajnością pracy, rosnącą na skutek wzrostu
wyposażenia kapitałowego (technicznego uzbrojenia pracy) i TFP. Produkcja
10Biorąc pod uwagę prognozy demograficzne, mówiące o spadku liczby osób w wieku produkcyjnym
w nadchodzących latach, utrzymanie stałej podaży pracy wiązać się będzie musiało ze wzrostem
współczynnika aktywności zawodowej bądź likwidacją części bezrobocia o charakterze strukturalnym.
200
(PKB) osiągana w danym przedziale czasowym równoważna jest polu
powierzchni pod tą prostą. W wyniku przyspieszenia inwestycji następuje
również zwiększenie tempa wzrostu potencjału wytwórczego, co pokazuje
linia przerywana. Fakt, że linia przerywana łączy się ponownie z linią ciągłą,
odzwierciedla założenie, że początkowej kumulacji inwestycji towarzyszy ich
późniejsze obniżenie – przyspieszenie inwestycji oznacza tu więc wyłącznie
zmianę ich rozkładu w czasie, natomiast łączny ich strumień w całym
analizowanym okresie pozostaje stały. Innymi słowy, możliwości wytwórcze
gospodarki w wariancie przyspieszenia i jego braku ostatecznie osiągają
jednakowy poziom w odpowiednim czasie (np. autostrady i drogi ekspresowe
powstałyby i ostatecznie bez bodźca w postaci przygotowań do imprezy).
Tym, co decyduje o korzyściach z przyspieszenia realizacji inwestycji, jest
możliwość wcześniejszego zbierania owoców wzrostu potencjału
gospodarczego – PKB przejściowo rośnie o wielkość odpowiadającą polu
powierzchni między linią ciągłą a linią przerywaną11.
Wykres B.1. Efekty przyspieszenia
Możliwości
wytwórcze
czas
11Mierząc w kategoriach tempa wzrostu PKB – najpierw następuje jego zwiększenie, a następnie
obniżenie. Jednak w kategoriach skumulowanej wielkości PKB obserwowany jest wzrost.
201
W tym miejscu analiza abstrahuje od możliwych efektów wypierania
inwestycji prywatnych przez (częściowo) publiczne inwestycje
infrastrukturalne, niwelujących być może do pewnego stopnia pokazany
wyżej efekt przyspieszenia. Efekty wypierania omawiane są w podpunkcie
3.4.2. Generalnie symulacja scenariusza „EURO” będzie zakładać, że
dodatkowy potencjał znajduje swoje ujście – jest absorbowany przez popyt
konsumpcyjny i inwestycyjny oraz eksport. Innymi słowy, ma tu miejsce
odwołanie się do zasady, iż „podaż tworzy popyt”.
B.2.3. Optymalizacyjne zachowania podmiotów gospodarczych

Oparcie specyfikacji modelu na kryteriach optymalizacji decyzji sprawia, że
model ten odzwierciedla racjonalne reakcje podmiotów gospodarczych na
różnego typu bodźce (np. popyt na określony produkt bądź czynnik produkcji
będzie spadał pod wpływem podwyżki jego ceny). W rozważanym tu modelu
zachowania explicite optymalizacyjne dotyczą głównie producentów,
a w pewnej mierze także nabywców dóbr finalnych.
Decyzje dotyczące produkcji

Producenci (gałęzie – z założenia działające na doskonale
konkurencyjnych rynkach) występują w modelu zarówno w charakterze
nabywców, jak i w charakterze dostawców. Jako nabywcy producenci
określają popyt na pierwotne czynniki produkcji – kapitał i pracę – oraz na
dobra i usługi wykorzystywane jako nakłady w procesie produkcji (nakłady
materiałowe / zużycie pośrednie), rozróżniając przy tym produkty
pochodzenia krajowego i z importu. Jako dostawcy producenci decydują
o strukturze swojej produkcji (output mix).
Przyjmuje się, że zarówno kapitał i praca, jak i produkty krajowe

oraz importowane, są do pewnego stopnia substytutami – choć nie
substytutami doskonałymi. Ich wzajemne zastępowanie odbywa się więc w
granicach wyznaczanych przez technologię wytwarzania w danej gałęzi,
opisywaną za pomocą funkcji typu CES. Wobec tego stosowane proporcje
kapitału i pracy, a także proporcje materiałów pochodzących z różnych
202
źródeł, będą w poszczególnych gałęziach różne, lecz jednocześnie będą
dostosowywane do zmian relacji cenowych w taki sposób, aby
minimalizować koszty wytwarzania. Nakłady materiałowe zużywane są
w procesie produkcyjnym w stałych proporcjach, specyficznych dla
poszczególnych gałęzi – założenie to wyraża się wykorzystaniem funkcji
produkcji Leontiefa.
Gałęzie mogą do pewnego stopnia modyfikować strukturę swej produkcji

w celu maksymalizacji zysku, tj. zwiększać produkcję tych wyrobów i usług,
które aktualnie mają relatywnie wysokie ceny. Poprzez ten mechanizm w
symulacjach uwzględnia się fakt, że w praktyce niemal wszystkie gałęzie –
poza produkcją odpowiadającą jej podstawowemu profilowi – świadczą
także produkcję poboczną. Możliwości dostosowania struktury produkcji
w poszczególnych gałęziach opisują funkcje typu CET (constant elasticity of
transformation).
Decyzje inwestycyjne
Bieżące inwestycje powiększają kapitał dostępny dla poszczególnych
gałęzi w kolejnych okresach, a zatem determinują ich potencjał produkcyjny.
Zarazem kapitał (majątek trwały) ulega stopniowemu zużyciu. Inwestycje
i akumulacja kapitału są zatem kluczowym elementem dynamiki
rozważanego modelu.
Specyfikacja równań inwestycji opiera się na formule zaproponowanej

w: Dixon, Parmenter [1996]. Równania te wyprowadza się poprzez rozwiązanie
problemu decyzyjnego (w skończonym czasie dyskretnym), w którym nakłady
inwestycyjne są ustalane w taki sposób, aby zmaksymalizować wartość
zaktualizowaną netto, tj. strumień przyszłych zdyskontowanych przychodów
z kapitału pomniejszonych o koszty inwestycji. Zakłada się przy tym
racjonalność oczekiwań producentów, co oznacza w tym przypadku, że
trafnie przewidują oni kształtowanie się przyszłych cen itp. Jakkolwiek
zasadność założenia racjonalnych oczekiwań bywa kwestionowana,
opisywane przez model reakcje producentów na różnego typu szoki można
203
interpretować jako zachowania najlepiej wykorzystujące potencjał
poszczególnych gałęzi gospodarki. Odrębnym pytaniem jest, czy optymalny
scenariusz zrealizuje się w rzeczywistości.
W przyjętej specyfikacji modelu uwzględniono tzw. koszty dostosowań (cost

of adjustment), które w pewnym sensie stanowią przybliżenie nie występującej
w modelu explicite wyceny ryzyka. Parametry opisujące koszty dostosowań
skalibrowano w taki sposób, aby otrzymywane rozwiązania były co do skali
bliskie poziomom nakładów inwestycyjnych obserwowanych w rzeczywistości.
Stopy zużywania się majątku w poszczególnych gałęziach oszacowano na
podstawie stóp amortyzacji. Model zakłada, że kapitał jest specyficzny dla
gałęzi każdego rodzaju działalności, w związku z czym nie następują jego
przepływy między gałęziami. Nakłady inwestycyjne wyznaczane w modelu
nie obejmują bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które są traktowane
jako egzogeniczne.
Mechanizm międzyokresowej optymalizacji inwestycji przejawia się w

modelu w taki sposób, że wystąpienie szoku w postaci np. wzrostu popytu na
określone dobro powoduje wzrost inwestycji w gałęziach dostarczających to
dobro w okresach poprzedzających ów szok. Innymi słowy, szok ten jest
antycypowany, co dobrze oddaje charakter bodźców związanych
z organizacją ME. Inną konsekwencją formuły inwestycji opartej na zasadzie
maksymalizacji zysków jest efekt wypierania inwestycji – jeżeli rosną inwestycje
budowlane sektora publicznego (np. w infrastrukturę transportową), wówczas
rosną ceny usług budowlanych, a zatem inwestycje w sektorze prywatnym
mogą stać się mniej opłacalne w danym okresie12. Wyniki symulacji wskazują
jednak ,że w przypadku przesunięcia inwestycji publicznych w czasie efekt
wypierania inwestycji prywatnych jest niewielki (zob. podpunkt 3.4.2.).
12Dodatkowy efekt wypierania wiązać się może także z mechanizmami rynku kredytowego – wzrost
inwestycji publicznych może wywierać presję na wzrost stopy procentowej (jeżeli powiększenie długu
publicznego wymaga zaoferowania bardziej atrakcyjnych warunków kredytodawcom), co z kolei
zwiększa koszty finansowania inwestycji prywatnych.
204
Popyt finalny
Popyt finalny na towary i usługi składa się z konsumpcji indywidualnej,
konsumpcji rządowej, inwestycji, eksportu i przyrostu zapasów. Każdy
z wymienionych składników popytu przedstawiany jest w modelu jako wektor
złożony z 41 elementów, odpowiadających rodzajom produktów według
Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług.
W odniesieniu do popytu finalnego zachowanie optymalizujące dotyczy

explicite wyboru między produktami krajowymi i importowanymi,
traktowanymi jako niedoskonałe substytuty (specyfikacja Armingtona).
Substytucyjność produktów pochodzących z obu źródeł opisywana jest dla
każdego składnika popytu za pomocą funkcji CES, analogicznie do wyżej
opisywanego przypadku nakładów materiałowych.
Natomiast, w przeciwieństwie do rozwiązań stosowanych w typowych

modelach CGE, decyzje konsumpcyjne gospodarstw domowych nie
odwołują się explicite do kryterium maksymalizacji użyteczności. W zamian
zastosowano model PADS13 Almona [1996], którego parametry zostały
oszacowane ekonometrycznie. Według Almona odwołanie się do
nieobserwowalnej z natury kategorii, jaką jest użyteczność, nie daje w analizie
empirycznej istotnych korzyści, a w szczególnych przypadkach może
prowadzić do nieakceptowanych wyników (np. ujemnej konsumpcji
niektórych dóbr). W efekcie postuluje on zastosowanie takiej postaci modelu,
która będzie w stanie odzwierciedlić podstawowe fakty empiryczne
dotyczące popytu konsumpcyjnego, takie jak np. substytucyjność bądź
komplementarność różnych dóbr, wpływ cen na krańcową skłonność do
konsumpcji itp. Pomijając kwestię nieadekwatności niektórych spośród
konkurencyjnych postaci funkcyjnych, podstawową zaletą systemu PADS –
jako pewnej innowacji w modelach CGE – jest jego stosunkowo mocne
oparcie empiryczne, przy jednoczesnym zachowaniu takich własności
behawioralnych, które można traktować jako przejawy zachowań
13 A Perhaps Adequate Demand System.
205
optymalizacyjnych (choć sama optymalizacja nie występuje explicite).
Równania PADS zastosowane w modelu obejmują 12 kategorii wyrobów
i usług konsumpcyjnych, przy czym popyt ten jest następnie dezagregowany
do poziomu 41 kategorii na podstawie odpowiedniej macierzy przejścia.
Zgodnie ze specyfikacją sugerowaną w Dixon, Parmenter [1996] oraz Dixon

et al. [1992] model nie odzwierciedla międzyokresowej optymalizacji decyzji
konsumpcyjnych – optymalizacja taka dotyczy decyzji inwestycyjnych. Proces
inwestycyjny jest bowiem z natury rzeczy związany z długookresowym
planowaniem. Z kolei relacja zagregowanej konsumpcji do dochodu
wykazuje znaczną stabilność, co sugeruje, że planowanie konsumpcji ma
w większym stopniu krótkookresowy charakter14. Rozwiązanie takie jest również
spójne z rezygnacją z operowania pojęciem użyteczności – jako kategorii
nieobserwowalnej – na korzyść stosowania wyników estymacji
ekonometrycznej.
Spośród pozostałych składników popytu finalnego, wydatki rządowe oraz

przyrost zapasów są traktowane w symulacjach efektów UEFA EURO 2012 ™
jako egzogeniczne15. Eksport poszczególnych wyrobów i usług jest funkcją
relacji cen krajowych i światowych, a także funkcją popytu światowego.
Model nie wprowadza rozróżnienia między produktami kierowanymi na rynek
krajowy oraz na eksport. Inwestycje gałęzi – wyznaczane na podstawie
modelu międzyokresowej optymalizacji, opisywanego wyżej – są
przekształcane w zapotrzebowanie na poszczególne dobra inwestycyjne na
podstawie odpowiednich macierzy przejścia, opisujących rzeczowe struktury
nakładów inwestycyjnych (odmienne dla różnych gałęzi).
B.2.4. Kształtowanie się cen

Popyt na produkty i czynniki produkcji oraz ich podaż ustalane są w modelu
w sposób niezależny, choć w obu przypadkach jedną z przesłanek branych
14 Tym samym analiza abstrahuje m.in. od teorii dochodu permanentnego i teorii cyklu życia.
15 Pomijając jedynie kwestię wyboru między produktami krajowymi i importowanymi, który jest
objaśniany przez model – choć w przypadku wydatków rządowych udział importu jest minimalny.
206
pod uwagę w decyzjach są ceny. Dostosowania cen zapewniają ostatecznie
osiągnięcie równowagi między popytem a podażą na poszczególnych
rynkach.
Niezależnie od faktu, że ceny produktów traktowane są w modelu jako

instrument osiągania równowagi rynkowej, spełniają one tożsamość kosztową
– są one (tzw. ceny bazowe) sumą jednostkowych kosztów materiałowych,
jednostkowych kosztów pracy oraz jednostkowych dochodów kapitału
w poszczególnych gałęziach16. Oznacza to m.in., że model pokazuje, jak
zmiany cen określonych produktów przenoszą się – za pośrednictwem
kosztów materiałowych – na ceny innych produktów. Zakłada się, że cena
danego wyrobu bądź usługi jest jednakowa, niezależnie od gałęzi, w której
one powstają.
Poza cenami bazowymi w modelu występują również ceny nabywcy,

wyznaczane przez powiększenie cen bazowych o marżę handlową
i transportową oraz podatki pośrednie (m.in. VAT i akcyzę). Stawki marż oraz
podatków są odmienne dla różnych kategorii produktów.
Szczególnymi kategoriami cen są w modelu płace oraz ceny (wynajmu)

kapitału17. Jeśli chodzi o płacę, przyjęto, że jest ona jednakowa we wszystkich
gałęziach w przeliczeniu na jednostkę efektywnej pracy. Idzie to w parze
z założeniem o międzysektorowej mobilności pracowników – mobilność ta
zapewnia wyrównywanie wynagrodzeń za efektywną pracę we wszystkich
gałęziach. Z kolei jeżeli chodzi o kapitał – niemobilny między gałęziami –
dopuszczono zróżnicowanie cen. Zarazem międzyokresowa optymalizacja
inwestycji oddziaływać będzie w kierunku wyrównywania dochodów
z kapitału. Stosownie do założenia doskonałej konkurencji na rynkach
produktów (stałych przychodów ze skali w gałęziach), tzw. „czysty”
(nadzwyczajny) zysk nie występuje.
16 Dodatkowo w skład ceny bazowej wchodzą koszty tzw. podatków od producentów, choć ich udział
jest w większości sektorów minimalny.
17 Mogą one być interpretowane jako jednostkowe dochody z kapitału.
207
Warto podkreślić, że rozwiązania modeli CGE pokazują ceny relatywne, nie
zaś poziom cen. Rolę numeraire przypisano tutaj deflatorowi PKB, co oznacza,
że wszystkie pozostałe ceny wyrażone są w relacji do tego deflatora.
Bezwzględny poziom cen w kolejnych okresach ustalono egzogenicznie,
przyjmując 3% jako docelową stopę wzrostu cen krajowych.
Formuła wyznaczania i sposób oddziaływania cen, przyjęte na gruncie

modeli CGE, pozwalają uchwycić wiele istotnych efektów UEFA EURO 2012™.
Na przykład zwiększenie wydatków turystów zagranicznych na określone
dobra wywrze presję na wzrost cen tych dóbr, co z kolei obniżyć może popyt
ze strony konsumentów krajowych. Model odzwierciedli też spodziewany
wzrost cen usług budowlanych w okresie intensyfikacji inwestycji. Stosownie
do zmian cen producenci reagować będą zmianami popytu na pracę (np.
spadek cen spowoduje obniżenie wartości krańcowego produktu, w związku
z czym, aby uniknąć strat, producent dążyć będzie do obniżenia płac bądź
zatrudnienia) itp.
B.2.5. Deficyt sektora finansów publicznych

Z punktu widzenia analizy gospodarczych skutków UEFA EURO 2012™
istotny jest wpływ przyspieszenia inwestycji na deficyt sektora finansów
publicznych i dług publiczny. Deficyt finansów publicznych obliczany jest jako
różnica między całkowitymi przychodami (w cenach bieżących) oraz
całkowitymi rozchodami sektora instytucji rządowych i samorządowych
w danym roku. Dług publiczny jest w modelu traktowany jako skumulowany
deficyt, a zatem bieżący deficyt (nadwyżka) powiększa (zmniejsza) dług
zaciągnięty w poprzednich okresach18. Symulacje uwzględniają również
zmiany kosztów obsługi długu publicznego.
Model dość szczegółowo objaśnia stronę dochodową rachunku instytucji

rządowych i samorządowych, m.in. szacowane są w nim wpływy z podatków
18 W symulacjach efektów UEFA EURO 2012™ nie uwzględnia się możliwego zmniejszenia długu
publicznego na skutek umocnienia kursu złotego, denominowanego częściowo w walutach obcych.
Nie uwzględnia się również dochodów z prywatyzacji, które stanowią dodatkowe źródło finansowania
deficytu i zmniejszają potrzeby pożyczkowe państwa i dług publiczny.
208
od produktów, obliczane według efektywnych stawek charakteryzujących
poszczególne grupy dóbr. Wyznaczane są również wpływy z podatków
bezpośrednich, uzależnione od dochodów gospodarstw domowych oraz
przedsiębiorstw i instytucji finansowych, podobnie jak wpływy ze składek na
ubezpieczenia społeczne, powiązane głównie z dochodami z pracy.
Dochody sektora publicznego zasila też nadwyżka operacyjna powstała
w instytucjach zaliczonych do tego sektora, a także dochody z własności.
Biorąc pod uwagę rozchody sektora publicznego, największy ich składnik –

spożycie w instytucjach rządowych i samorządowych (obejmujące przede
wszystkim wydatki na administrację publiczną, obronę narodową, ochronę
zdrowia i edukację) – traktowany jest w symulacjach efektów ME jako
egzogeniczny. Wydatki o charakterze redystrybucyjnym wyznaczane są na
podstawie stałych udziałów (np. w budżecie bądź PKB) lub innych proporcji
(np. świadczenia z ubezpieczeń społecznych obliczane są w relacji do sumy
składek). Częścią rozchodów sektora publicznego są też inwestycje.
Ostatecznie można mówić o dwóch kanałach wpływu organizacji ME na

deficyt i dług sektora finansów publicznych, ujętych w modelu. Pierwszy –
bezpośredni – związany jest z początkowym wzrostem, a następnie
obniżeniem wydatków inwestycyjnych tego sektora w porównaniu do
scenariusza bazowego (co wpływa także na koszty obsługi długu). Drugim –
pośrednim – kanałem oddziaływania jest wpływ organizacji ME na poziom
aktywności gospodarczej (m.in. poprzez stymulowanie popytu, wzrost TFP i
majątku trwałego), co przekłada się na zmiany dochodów podatkowych.
Wzrost aktywności gospodarczej będzie generalnie zmniejszał deficyt, co
prowadzić będzie do obniżenia długu publicznego w porównaniu do
scenariusza bazowego. Wzrost gospodarczy będzie zarazem obniżać ciężar
deficytu bądź długu, mierzony w ujęciu względnym, tj. relacji wymienionych
wielkości do PKB.
209
B.2.6. Źródła oszacowań parametrów modelu
Poza parametrami wynikającymi z kalibracji modelu na podstawie danych
dla okresu referencyjnego (dane te obejmują bilans przepływów
międzygałęziowych oraz rachunki narodowe według sektorów i podsektorów
instytucjonalnych) w modelu występuje szereg parametrów – zazwyczaj
w formie elastyczności – których wartości ustala się bądź na podstawie
przesłanek teoretycznych, bądź własnych szacunków ekonometrycznych,
bądź też wyników badań opisywanych w literaturze. Poniżej podano listę
podstawowych grup parametrów wraz ze wskazaniem źródeł bądź założeń
co do wartości tych parametrów:
 elastyczności substytucji między produktami krajowymi

i importowanymi – Gradzewicz et al. [2006],
 elastyczności cenowe eksportu – oszacowania M. Przybylińskiego

zawarte w Plich et al. [2009],
 elastyczności cenowe i dochodowe popytu konsumpcyjnego –

oszacowania własne,
 elastyczności substytucji kapitału i pracy – przyjęto na poziomie 1

(funkcja produkcji jest wówczas równoważna funkcji postaci Cobba-
Douglasa),
 elastyczności transformacji (funkcje CET) między produktami przy

ustalaniu struktury podaży gałęzi – przyjęto na poziomie 1.
B.2.7. Rola założeń

Modele CGE w dość znacznym stopniu opierają się na założeniach
przyjmowanych a priori – popartych przesłankami teoretycznymi
i obserwacjami empirycznymi, lecz nie podlegających rygorystycznej
weryfikacji statystycznej. Jest to koszt wynikający z zastosowania zasady opisu
mechanizmów gospodarki na bardzo szczegółowym poziomie –
uzasadnionego skądinąd celem analizy.
210
Ewentualnym problemom związanym z arbitralnością założeń
przeciwdziałano tutaj na dwa sposoby. Po pierwsze, w budowie modelu
i konstrukcji symulacji (m.in. podziale zbioru zmiennych na endo- i
egzogeniczne) kierowano się doświadczeniami opisywanymi w bogatej
literaturze dotyczącej modeli CGE i ich zastosowań. Po drugie, w szeregu
eksperymentów symulacyjnych badano wrażliwość wyników na zmiany
podstawowych założeń, co jest jednym z podejść stosowanych w badaniach
empirycznych w ekonomii [Leamer, 1985].
Na przykład Madden [2006] analizuje wpływ alternatywnych założeń

modelu CGE na oszacowania efektów olimpiady w Sydney w 2000 r. Bardzo
istotne dla wyników okazały się przede wszystkim założenia dotyczące
funkcjonowania rynku pracy – jeżeli przyjmie się, że impuls popytowy jest
w stanie wywołać wzrost łącznego zatrudnienia (elastyczna podaż pracy),
wówczas szacowane korzyści (wzrost PKB itp.) są wyższe niż w sytuacji, w której
podaż pracy jest sztywna. Sztywność podaży pracy – związana np.
z ograniczoną liczbą specjalistów o różnych kwalifikacjach – będzie
powodować, że wydarzenie sportowe będzie powodować raczej przepływ
pracowników do branż zajmujących się jego przygotowaniami i organizacją,
niż wzrost zatrudnienia (można tu mówić o substytucji w aktywności
ekonomicznej różnych gałęzi gospodarki). Jak wskazuje analiza ex post
[Giesecke, Madden; 2007], taka sytuacja miała miejsce w związku
z organizacją igrzysk w Sydney, przez co w kategoriach ekonomicznych
wydarzenie to doprowadziło ostatecznie do pewnej straty, polegającej na
spadku realnej konsumpcji.
W opisywanym kontekście Giesecke i Madden [2007] wskazują też, że

mimo iż zastosowanie modelu CGE w miejsce metod input-output znacznie
obniża ryzyko związane z możliwością przeszacowania ekonomicznych
skutków wydarzeń sportowych, to jednak nie eliminuje go całkowicie. Jako
potencjalne czynniki prowadzące do przeszacowań autorzy ci wymieniają
właśnie zbyt optymistyczną ocenę elastyczności podaży pracy, zbyt duże
211
oczekiwania dotyczące wzrostu ruchu turystycznego, a także niewłaściwą
kalkulację publicznych wydatków związanych z takim wydarzeniem.
Jak wspomniano wyżej, strategia polegająca na symulacyjnym testowaniu

alternatywnych specyfikacji modelu przyjęta została również w tym badaniu.
Analiza wrażliwości potwierdziła kluczowe znaczenie założenia dotyczącego
możliwości wzrostu łącznego zatrudnienia w polskiej gospodarce
w najbliższych latach. W tym zakresie przyjęto specyfikację, która
otrzymywane rezultaty sytuuje pośrodku przedziału wyznaczanego przez
założenia skrajne (uzasadnienie założeń dotyczących rynku pracy
w kontekście bieżącej sytuacji makroekonomicznej znajduje się
w podpunkcie 3.4.1.
B.3. Podsumowanie
 Wykorzystany w symulacji makroekonomicznych efektów UEFA EURO
2012™ model jest dynamicznym (międzyokresowym – inter-temporal)
modelem równowagi ogólnej (CGE – computable general
equilibrium), opisującym gospodarkę w podziale na 41 gałęzi.
Dynamiczna natura modelu wyraża się tym, że jego rozwiązania
reprezentują stan gospodarki dla kolejnych lat kalendarzowych,
opisywany jest w nim proces akumulacji kapitału rzeczowego oraz
kumulacji długu publicznego, a ponadto decyzje inwestycyjne
zależą od antycypowanych – zgodnie z regułą racjonalnych
oczekiwań – wielkości ekonomicznych.
 Wytwarzanie poszczególnych rodzajów towarów i usług opisywane

jest za pomocą funkcji produkcji. Pokazują one, jak nakłady kapitału
i pracy oraz nakłady materiałowe łączone są w procesie produkcji,
przy czym uwzględnia się możliwość substytucji kapitału i pracy oraz
materiałów krajowych i tych pochodzących z importu. Zgodnie
z założeniem, przedsiębiorcy – ustalając kombinacje nakładów –
kierują się motywem maksymalizacji zysków (minimalizacji kosztów
przy danym poziomie produkcji).
212
 Popyt konsumpcyjny – dla pojedynczego reprezentatywnego typu
gospodarstw domowych – opisywany jest za pomocą modelu
PADS19, o parametrach estymowanych ekonometrycznie. Popyt
inwestycyjny poszczególnych gałęzi wyznaczany jest zgodnie
z regułą maksymalizacji wartości zaktualizowanej netto
podejmowanych przedsięwzięć (różnicy między sumą
zdyskontowanych przychodów a sumą zdyskontowanych kosztów
inwestycji), przy założeniu racjonalnych oczekiwań (model-consistent
expectations). Eksport jest funkcją popytu światowego oraz relacji
cen krajowych i zagranicznych. Popyt konsumpcyjny instytucji
rządowych i samorządowych jest egzogeniczny. Równania popytu
uwzględniają substytucyjność dóbr krajowych i pochodzących
z importu.
 Siła robocza jest w modelu mobilna, tj. występują przepływy

pracowników między gałęziami, stosownie do zapotrzebowania
pracodawców. Wzrost łącznej podaży pracy (występujący, zgodnie
z założeniami symulacji, przejściowo) wymaga zwiększenia realnych
wynagrodzeń. Kapitał – specyficzny dla poszczególnych gałęzi –
kształtowany jest w procesie inwestycyjnym, podlegając
jednocześnie systematycznemu zużyciu.
 Dostosowania cen równoważą w modelu popyt i podaż na rynkach

produktów i czynników produkcji. W wycenie produktów uwzględnia
się zarazem wszystkie koszty produkcji, jak również podatki od
produktów.
 Przedstawienie podziału dochodów, obejmującego m.in. transfery

dokonywane między sektorami instytucjonalnymi, opiera się
w modelu na schemacie stosowanym w rachunkach narodowych.
Model opisuje również kształtowanie się deficytu i długu sektora
finansów publicznych.
19
A Perhaps Adequate Demand System.
213
 Rolą przedstawianego modelu CGE, w zastosowaniu do symulacji
efektów UEFA EURO 2012™ w Polsce, jest przede wszystkim ukazanie
możliwych korzyści ze wzrostu potencjału gospodarczego,
następującego pod wpływem przyspieszenia inwestycji (zwłaszcza
w obszarze infrastruktury transportowej). Wcześniejsze osiągnięcie
wyższego potencjału ekonomicznego, będące skutkiem organizacji
UEFA EURO 2012™, dokonuje się poprzez zwiększenie majątku
trwałego lub łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)
w poszczególnych gałęziach. Model – biorąc racjonalność
podmiotów gospodarczych za podstawową przesłankę – ukazuje
dostosowania wywołane wspomnianymi zmianami potencjału,
polegające na zmianach w strukturze cen, popytu, produkcji
i zatrudnienia, zmianach realnych wynagrodzeń i dochodów
ludności, a w ujęciu zagregowanym – na przyroście PKB. Ponieważ
parametry modelu – wyznaczane na podstawie danych
empirycznych – opisują strukturę polskiej gospodarki, uzyskiwane
wyniki uwzględniają jej specyfikę.
214
Załącznik C
Scenariusze symulacyjne
C.1. Wprowadzenie
Istotny wpływ na wyniki symulacji oddziaływania UEFA EURO 2012™ na
polską gospodarkę, przedstawionej w rozdziale 3, mają założenia dotyczące
skali efektów bezpośrednich (występujących przed i w trakcie trwania
imprezy) i pośrednich (widocznych przez wiele lat po zakończeniu ME). Ich
ilościowa ocena jest obarczona znaczną niepewnością, wynikającą m. in. z
trudności w prognozowaniu sytuacji gospodarczej w Polsce w 2012 r. i w
latach kolejnych, sposobu wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora
ME, trudnego do przewidzenia stopnia realizacji planów inwestycyjnych
towarzyszących organizacji imprezy (szczególnie w obszarze inwestycji
infrastrukturalnych) i powiązanego z nimi napływu zagranicznych inwestycji
bezpośrednich. Czynniki te uzasadniają posługiwanie się analizą
scenariuszową przy formułowaniu założeń dotyczących zmiennych
obrazujących pośrednie i bezpośrednie efekty UEFA EURO 2012™.
W kolejnych częściach tego załącznika przedstawiono scenariusze dla
dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej (pkt C.2.), nakładów
infrastrukturalnych (pkt C.3.), łącznej wydajności czynników produkcji (pkt
C.4.) i napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich (pkt C.5.). Analizę
prowadzono w ramach czterech scenariuszy ujmujących wpływ organizacji
UEFA EURO 2012™ na gospodarkę: podstawowego (najbardziej
prawdopodobnego), pesymistycznego, optymistycznego oraz bazowego
(„bez EURO”), zgodnie z którym ME nie są organizowane w Polsce. W
wariancie bazowym nie występuje wzrost przychodów z turystyki zagranicznej,
a efekty w postaci przyspieszenia nakładów na infrastrukturę, szybszego
zwiększenia produktywności i wcześniejszego napływu zagranicznych
inwestycji bezpośrednich nie występują.
215
C.2. Przychody z turystyki zagranicznej
Scenariusz podstawowy dla dodatkowych przychodów z turystyki
zagranicznej w latach 2012-2020, główne czynniki ryzyka dla tego scenariusza
oraz powiązane z nimi warianty pesymistyczny i optymistyczny zostały
omówione w rozdziale 2. Scenariusz podstawowy przewiduje, że łącznie w
latach 2012-2020 przychody z turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w
wyniku organizacji UEFA EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.),
z czego najwyższy roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i
gości zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie
pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-
2020 w wyniosą 1,1 mld zł, co stanowić będzie 22,2% przychodów opisanych
w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym łączne dodatkowe
przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 wyniosą 6,0 mld zł, czyli
będą o 21,1% wyższe od wielkości przyjętej w wariancie podstawowym.
Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie podstawowym wydatki i
liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.
Szczegółowy rozkład dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w
związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w latach 2012-2020 według
poszczególnych scenariuszy przedstawiają tablice C.1 (z wyszczególnieniem
dodatkowych przychodów w kolejnych latach) i C.2 (z wyszczególnieniem
dodatkowych przychodów według województw).
216
Tablica C.1. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki
zagranicznej w latach 2012-2020 (mln zł, ceny stałe z 2008 r.)
Wariant
Rok
Podstawowy Pesymistyczny Optymistyczny
2012 768,3 576,2 768,3
2013 499,2 62,4 624,0
2014 501,2 62,7 626,5
2015 503,7 63,0 629,6
2016 514,9 64,4 643,7
2017 526,5 65,8 658,1
2018 538,4 67,3 672,9
2019 551,0 68,9 688,7
2020 564,3 70,5 705,3
SUMA 4967,4 1101,1 6017,1
% scenariusza
100,0% 22,2% 121,1%
podstawowego
Tablica C.2. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki

zagranicznej w latach 2012-2020 w województwach (mln zł, ceny stałe z 2008
r.)
Rok 2012 Lata 2012-2020

Województwo podstawowy pesymistyczny optymistyczny podstawowy pesymistyczny optymistyczny
Dolnośląskie 119,4 89,5 119,4 585,4 147,8 701,9
Kujawsko-pomorskie 0,2 0,2 0,2 78,7 10,0 98,3
Lubelskie 0,3 0,2 0,3 57,7 7,4 72,0
Lubuskie 0,1 0,0 0,1 118,1 14,8 147,6
Łódzkie 0,1 0,1 0,1 108,7 13,6 135,8
Małopolskie -2,8 -2,1 -2,8 816,9 100,3 1021,9
Mazowieckie 372,7 279,5 372,7 994,3 357,2 1149,7
Opolskie 0,4 0,3 0,4 41,7 5,4 52,0
Podkarpackie 0,3 0,2 0,3 61,0 7,8 76,1
Podlaskie 0,4 0,3 0,4 44,1 5,7 55,1
Pomorskie 156,1 117,1 156,1 416,5 149,6 481,7
Śląskie -0,6 -0,4 -0,6 273,9 33,9 342,5
Świętokrzyskie 0,4 0,3 0,4 26,9 3,6 33,5
Warmińsko-mazurskie -0,1 -0,1 -0,1 158,4 19,7 198,0
Wielkopolskie 124,4 93,3 124,4 342,8 120,6 397,4
Zachodnio-pomorskie -2,9 -2,2 -2,9 842,4 103,5 1053,7
SUMA 768,3 576,2 768,3 4967,4 1101,1 6017,1
217
C.3. Nakłady inwestycyjne związane z UEFA EURO 2012™
C.3.1. Wielkość nakładów inwestycyjnych

Podstawą do zbudowania scenariuszy symulacyjnych dotyczących
inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™ były dane zawarte w Masterplanie
opracowanym w Spółce PL.2012 w wersji z grudnia 2009 r. Istotny wpływ na
ostateczny kształt scenariuszy miały również opinie niezależnych ekspertów a
także krajowych koordynatorów (pracowników spółki PL.2012) w zakresie
transportu, infrastruktury sportowej i hotelarstwa.
Na Masterplan (wersja z grudnia 2009 r.) składają się 844 działania,
pogrupowane w 413 projektów związanych z organizacją UEFA EURO 2012™.
Dane o poszczególnych działaniach dotyczą między innymi:
– obszaru merytorycznego; w tym przekroju wyróżniono: transport drogowy,
transport miejski, transport kolejowy, lotniska, stadiony, strefy kibica, centra
pobytowe, hotele, miejskie projekty towarzyszące, bezpieczeństwo, opiekę
medyczną i ratownictwo, komunikację i promocję, własność intelektualną,
wolontariat oraz inne obszary;
– planowanej daty rozpoczęcia i zakończenia działania;
– planowanych kosztów;
– siły powiązania kosztów z organizacją UEFA EURO 2012™; sklasyfikowano
koszty jako całkowicie, w bardzo dużym, dużym, średnim, małym i bardzo
małym stopniu związane z organizacją UEFA EURO 2012™.
W tablicy C.3 przedstawiono planowane nakłady na działania związane z
organizacją UEFA EURO 2012™ w dwóch przekrojach: według kryterium
obszaru merytorycznego i według kryterium związku z UEFA EURO 2012™.
Wynika z niej, że łączna kwota nakładów związanych z UEFA EURO 2012™
wynosi prawie 110 mld zł. Większość tych nakładów stanowią nakłady
inwestycyjne w infrastrukturę transportową: transport drogowy (63,4 mld),
transport kolejowy (17,3 mld), transport miejski (niemal 9,7 mld) oraz lotniska
(prawie 3,8 mld). Znaczącymi pozycjami w planowanych nakładach są
218
również koszty przedsięwzięć związanych z budową stadionów (5,0 mld),
hoteli (4,9 mld) i centrów pobytowych (1,7 mld).
Tablica C.3. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA

EURO 2012™ wg obszaru merytorycznego i związku z UEFA EURO 2012™ (w
mln zł)
Obszar Planowane nakłady związane* (w mln. zł) Razem

merytoryczny ca bd du sr ma bm kwota %
transport
drogowy 0,0 0,0 0,2 0,0 10700,4 52744,7 63445,4 57,9%
transport miejski 88,9 0,0 129,5 3003,8 2134,1 4403,7 9760,0 8,9%
transport
kolejowy 0,0 0,0 0,0 1310,0 0,0 15948,1 17258,1 15,8%
Lotniska 0,0 0,0 458,1 1329,8 1739,5 357,9 3885,2 3,5%
Stadiony 10,5 0,0 4280,4 0,0 0,0 716,3 5007,1 4,6%
centra
pobytowe 0,0 0,0 0,0 1122,6 0,0 574,8 1697,4 1,5%
Hotele 0,0 0,0 0,0 0,0 9,2 4926,4 4935,6 4,5%
strefy kibica 95,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 95,6 0,1%
miejskie
projekty
towarzyszące 0,0 0,0 62,3 500,0 654,2 1054,3 2270,7 2,1%
bezpieczeństwo 131,1 16,9 341,6 156,8 0,3 19,3 665,9 0,6%
opieka
medyczna i
ratownictwo 44,0 31,4 45,7 60,6 96,8 1,8 280,3 0,3%
inne 85,6 0,0 0,0 84,4 0,0 0,0 170,0 0,2%
komunikacja i
promocja 83,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 83,9 0,1%
własność
intelektualna 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,7 0,0%
wolontariat 9,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 9,1 0,0%
razem 549,3 48,3 5317,7 7568,0 15334,5 80747,2 109565,0
* ca - całkow icie sr - w średnim stopniu

bd - w bardzo dużym stopniu ma - w małym stopniu
du - w dużym stopniu bm - w bardzo małym stopniu
Źródło: opracowanie własne na podstawie Masterplanu.
Analiza planowanych nakładów z punktu widzenia ich związków z

organizacją UEFA EURO 2012™ wskazuje, że spośród wymienionych wyżej
pozycji jedynie koszty budowy stadionów i w pewnej mierze rozbudowy lotnisk,
mają co najmniej duży związek z tą imprezą. Prawie wszystkie z planowanych
nakładów na infrastrukturę drogową i kolejową zakwalifikowano jako związane
w małym lub bardzo małym stopniu z UEFA EURO 2012™. Należy przypuszczać,
219
że słabe powiązanie znacznej części planowanych nakładów z UEFA EURO
2012™ może ujemnie wpływać na możliwości realizacji tych inwestycji do
połowy roku 2012. Innymi słowy, niepewność związana z realizacją
zaplanowanych inwestycji jest tym większa, im słabszy jest ich związek z UEFA
EURO 2012™. To spostrzeżenie powinno zostać uwzględnione w scenariuszach
symulacyjnych.
Punktem odniesienia dla scenariuszy symulacyjnych powinna być
teoretyczna sytuacja, w której UEFA EURO 2012™ nie odbywałyby się w
Polsce. W skrajnym przypadku można by założyć, że 110 mld zł przewidziane
jako koszty związane z organizacją UEFA EURO 2012™byłyby wydatkowane
na inne cele niż te, które zostały zapisane w Masterplanie. Byłoby to jednak
założenie nierealistyczne, gdyż zdecydowana większość zaplanowanych w
Masterplanie przedsięwzięć była zapewne wcześniej planowana na szczeblu
centralnym, lokalnym lub przez prywatnych przedsiębiorców i w tym sensie nie
warunkują one organizacji UEFA EURO 2012™. Perspektywa UEFA EURO
2012™jest jedynie bodźcem do ich wcześniejszej realizacji (efekt
przyspieszenia). Wyjątkiem od tej reguły wśród projektów zawartych w
Masterplanie są jedynie przedsięwzięcia, związane z wolontariatem, ochroną
własności intelektualnej, komunikacją, promocją, budową stref kibica, a także
(choć w dużo mniejszym stopniu) opieką medyczną i ratownictwem oraz
bezpieczeństwem – nie byłyby one realizowane, gdyby nie UEFA EURO
2012™, a więc nie dotyczy ich efekt przyspieszenia. Choć ich realizacja jest
warunkiem koniecznym przeprowadzenia mistrzostw, to nakłady z nimi
związane nie przekraczają 0,5 mld zł, co stanowi znikomy odsetek łącznych
nakładów zapisanych w Masterplanie.
Warto również zauważyć, że dodatkowym czynnikiem wspomaga-
jącym efekt przyspieszenia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć jest
możliwość utraty środków unijnych w przypadku, gdyby projekty te nie zostały
zrealizowane, gdyż inwestycje związane z UEFA EURO 2012™ są w znacznej
mierze (35-40%) finansowane ze środków pochodzących z UE.
Z przeprowadzonych wyżej rozważań wynika, że oceniając efekty
UEFA EURO 2012™ należy uwzględnić co najmniej dwa scenariusze symula-
cyjne, różniące się rozkładem (w czasie) wydatkowania tych samych kwot:
220
scenariusz bazowy („bez EURO”) oraz „scenariusz podstawowy”
odzwierciedlający spostrzeżenie, że perspektywa UEFA EURO 2012™ może
powodować przesunięcie w czasie i skrócenie okresu wydatkowania
pewnych kwot zawartych w Masterplanie.
Z uwagi na niepewność towarzyszącą realizacji zaplanowanych w
Masterplanie przedsięwzięć, w celu pokazania wrażliwości wyników na odchy-
lenia od scenariusza podstawowego, dla potrzeb badania efektów UEFA EURO
2012™ skonstruowano dwa dodatkowe scenariusze zakładające realizację
większej (scenariusz optymistyczny) i mniejszej (scenariusz pesymistyczny) liczby
przedsięwzięć, w porównaniu ze scenariuszem podstawowym.
Ostatecznie więc przyjęto następujące scenariusze, różniące się
między sobą założeniami dotyczącymi kwot i rozkładów inwestycji
związanych z organizacją UEFA EURO 2012™:
– bazowy, czyli „bez EURO” (BE): zakładający, że UEFA EURO 2012™ nie są
organizowane w Polsce i większość przedsięwzięć przewidzianych w
Masterplanie realizowana byłaby dłużej i w odleglejszej perspektywie
czasowej,
– podstawowy: zakładający, że większość przedsięwzięć przewidzianych w
Masterplanie zostaje zrealizowana do połowy roku 2012,
– pesymistyczny, zakładający, że część przedsięwzięć ze scenariusza
podstawowego nie zostanie zrealizowana do połowy roku 2012,
– optymistyczny, zakładający realizację wszystkich przedsięwzięć zaplano-
wanych w Masterplanie do połowy roku 2012
Scenariusze podstawowy, pesymistyczny i optymistyczny nazywane są dalej
scenariuszami przyspieszenia.
W tablicy C.4 zaprezentowano sposób, w jaki dane z Masterplanu
przekształcone zostały w scenariusz podstawowy. W kolumnie oznaczonej
„Masterplan” pokazano kwoty nakładów planowanych w ramach
Masterplanu, przyporządkowanych do poszczególnych obszarów
tematycznych. W następnej kolumnie określono procent nakładów, które w
opinii ekspertów mają stosunkowo dużą szansę realizacji. Ostatnia kolumna
tablicy zawiera kwoty przyjęte ostatecznie do scenariusza podstawowego.
221
Odsetek nakładów planowanych w Masterplanie przyjęty do
scenariusza podstawowego został określony w oparciu o opinie ekspertów.
Należy go traktować jako prawdopodobieństwo realizacji wszystkich
przedsięwzięć zapisanych w Masterplanie w danym obszarze merytorycznym
przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™. Inaczej mówiąc, odzwierciedla on
stopień niepewności związanej z realizacją wszystkich przedsięwzięć
zawartych w Masterplanie. W rzeczywistości stopień ryzyka związany z
poszczególnymi przedsięwzięciami jest zróżnicowany, ale nie sposób
jednoznacznie wskazać, które przedsięwzięcia z Masterplanu na pewno
zakończą się przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™, a które i w jakim stopniu
nie zostaną do tego czasu zrealizowane.
Do scenariusza podstawowego zakwalifikowano 75% przewidzianych
w Masterplanie nakładów inwestycyjnych związanych z transportem
drogowym, a w przypadku transportu miejskiego i kolejowego odpowiednio
80% i 60%. Pozostałe nakłady zostały w całości przeniesione z Masterplanu do
scenariusza podstawowego.
Tablica C.4. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA

EURO 2012™: Masterplan i scenariusz podstawowy
% Masterplanu
Obszar Masterplan przyjęty do Scenariusz
merytoryczny (w mln zł) scenariusza podstawowy
transport
drogowy 63445,4 75,0% 47584,0
transport
miejski 9760,0 80,0% 7808,0
transport
kolejowy 17258,1 60,0% 10354,9
lotniska 3885,2 100,0% 3885,2
stadiony 5007,1 100,0% 5007,1
centra
pobytowe 1697,4 100,0% 1697,4
hotele 4935,6 100,0% 4935,6
inne nakłady 3576,2 100,0% 3576,2
razem 109565 77,4% 84848,4
w tym nakłady
105988,8 76,7% 81272,3
inwestycyjne
222
W przypadku inwestycji związanych z transportem drogowym,
najwięcej wątpliwości co do możliwości realizacji przed UEFA EURO 2012™
budzi projekt budowy autostrady A1 na odcinku od Strykowa do
Częstochowy, a także, choć stopień niepewności wydaje się tu mniejszy,
projekt autostrady A4 na odcinku od Rzeszowa do granicy państwa. Koszt
tych dwóch inwestycji zapisany w Masterplanie to blisko 11 mld zł, czyli prawie
70% różnicy pomiędzy Masterplanem i scenariuszem podstawowym. Stanowi
to przesłankę takiej interpretacji scenariusza podstawowego, w której
zakłada się, że te dwie duże inwestycje nie zostaną zrealizowane przed UEFA
EURO 2012™.
Zdaniem ekspertów, na tle inwestycji drogowych najlepiej prezentuje
się obszar transportu miejskiego – głównie ze względu na fakt, że blisko 40%
planowanych nakładów jest co najmniej w średnim stopniu związane z
organizacją UEFA EURO 2012™. Eksperci podkreślają natomiast, że
niepewność w przypadku inwestycji związanych z transportem kolejowym jest
znacznie większa niż w przypadku infrastruktury drogowej, co odzwierciedlone
zostało przeniesieniem jedynie 60% planowanych w tym obszarze nakładów
do scenariusza podstawowego.
Należy zauważyć, że zakwalifikowanie określonych kwot w obszarach
merytorycznych do scenariusza podstawowego nie oznacza jeszcze, że ich
realizacja przyniesie gospodarce dodatkowe korzyści, tj. efekty netto - ponad
te, które wynikają z rozwoju gospodarki zgodnie ze scenariuszem BE. Zależy to
bowiem od założeń co do możliwości przyspieszenia realizacji tych
przedsięwzięć (zmiany ich rozkładu w czasie) w stosunku do scenariusza BE. W
przypadku gdyby uznano, że efekt przyspieszenia nie występuje, scenariusz
podstawowy oznaczałby to samo rozwiązanie co scenariusz BE.
Ostatecznie, w scenariuszu podstawowym zapisana została kwota
84,8 mld zł, z czego zdecydowaną większość (81,3 mld zł) stanowią nakłady
na inwestycje (obejmujące wszystkie obszary merytoryczne, z wyjątkiem
„innych nakładów”). W wariancie podstawowym zakłada się więc, że 76,7%
wartości inwestycji zapisanych w Masterplanie zostanie zrealizowane do
czerwca 2012.
223
W dalszej części rozważań skoncentrowano uwagę na konstrukcji sce-
nariuszy dla nakładów inwestycyjnych. Ich strukturę według obszarów mery-
torycznych dla scenariusza podstawowego przedstawiono na wykresie C.1.
Wykres C.1. Struktura nakładów związanych z UEFA EURO 2012TM (scenariusz

podstawowy)
Łatwo zauważyć, że największe znaczenie dla realizacji planów

związanych z UEFA EURO 2012™ mają inwestycje w infrastrukturę
transportową, a zwłaszcza drogową, z którą związanych jest blisko 60%
wszystkich planowanych nakładów inwestycyjnych.
Nakłady zaplanowane w poszczególnych obszarach merytorycznych
zostały zakwalifikowane jako inwestycje w odpowiednich sektorach gospo-
darki, wyróżnionych w modelu: transport, sport i rekreacja oraz hotele i
restauracje. W tablicy C.5 pokazano wyniki agregacji dla scenariusza
podstawowego. Z łącznych nakładów inwestycyjnych związanych z UEFA
EURO 2012™ zdecydowana większość – 69,6 mld zł – przypada na inwestycje
w transporcie. Inwestycje w sektorze sport i rekreacja wynoszą 5,0 mld zł, a w
hotelach i restauracjach - 6,6 mld zł.
224
Tablica C.5. Działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: scenariusze
dotyczące planowanych nakładów inwestycyjnych w sektorach gospodarki
Scenariusz (kwoty w mln. zł)

Sektor gospodarki podstawowy optymistyczny pesymistyczny
transport 69632,2 94348,7 48742,5
sport i rekreacja 5007,1 5007,1 5007,1
hotele i restauracje 6633,0 6633,0 4643,1
razem 81272,3 105988,8 58392,7
% scenariusza
100,0% 130,4% 71,8%
podstawowego
Tablica ta zawiera również odpowiednie dane dla dwóch innych

scenariuszy powstałych przez zmodyfikowanie scenariusza podstawowego. W
ramach scenariusza optymistycznego założono, że wszystkie przedsięwzięcia
przewidziane w Masterplanie zostaną zrealizowane. W przypadku scenariusza
pesymistycznego przyjęto zaś, że nakłady w transporcie oraz hotelach i
restauracjach będą niższe o 30% w porównaniu ze scenariuszem
podstawowym, a inwestycje w sektorze sport i rekreacja zostaną zrealizowane
w całości (z uwagi na silny związek z UEFA EURO 2012™).
C.3.2. Rozkład nakładów inwestycyjnych

Zakłada się, że w związku z EURO 2012 nastąpi przyspieszenie
wydatkowania środków w porównaniu ze scenariuszem BE. Dotyczy ono
przede wszystkim inwestycji w infrastrukturę transportową, które miały być
realizowane z wykorzystaniem funduszy UE w latach 2008-2015. Choć budowa
autostrad i dróg ekspresowych nie jest warunkiem koniecznym
przeprowadzenia UEFA EURO 2012™, to zaliczana jest przez ekspertów
(przynajmniej jeśli chodzi o niektóre arterie komunikacyjne) do kategorii
inwestycji związanych z ich organizacją. Nie ulega wątpliwości, że to
perspektywa UEFA EURO 2012™przyczyniła się do intensyfikacji działań
legislacyjnych, organizacyjnych i inwestycyjnych wokół budowy autostrad i
225
dróg ekspresowych1. W związku z tym założono, że te z inwestycji w
infrastrukturę transportową, które wiążą się z organizacją UEFA EURO 2012™,
zostaną ukończone przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™, tj. do połowy
roku 2012. Oznacza to, że do roku 2012 tempo inwestycji będzie wyższe niż w
scenariuszu BE, a w latach 2013-2015 – niższe.
Podobne założenia przyjęte zostały dla pozostałych inwestycji
związanych z EURO (stadiony, centra pobytowe i hotele), z tą różnicą, iż w
scenariuszu BE założono, że zostałyby one zrealizowane do roku 2020. Trudno
w tym przypadku jednoznacznie uzasadnić przyjęcie takiej, a nie innej
perspektywy czasowej. Chodziło o ustalenie na tyle odległej perspektywy,
aby realizację tych inwestycji można było uznać za prawdopodobną.
Zważywszy, że kwoty inwestycji w omawianych obszarach są stosunkowo
niewielkie, to rozłożenie ich na kilkanaście lat spełnia ten warunek. Nie chodzi
przy tym o przyspieszenie realizacji konkretnych hoteli czy stadionów, ale
raczej o „przesunięcie” w czasie równowartości kwoty nakładów
inwestycyjnych związanych z UEFA EURO 2012™.
Aby powyższe założenia można było wprowadzić do modelu, należy
określić rozkład w czasie nakładów zapisanych w poszczególnych
scenariuszach. Rozkład ten, określony na podstawie opinii eksperckich,
przedstawiono w tablicy C.6. W przypadku scenariusza BE, wartości
przypisane kolejnym okresom oznaczają odsetek nakładów związanych z
UEFA EURO 2012™ poniesionych w danym roku. Na przykład wartość 12,5
przypisana do roku 2010 oznacza, że w tym właśnie roku zostanie
wydatkowana kwota równa 12,5% planowanych nakładów związanych z
organizacją UEFA EURO 2012™. Jeśli zaś chodzi o scenariusz podstawowy, to
liczby przedstawione w tabeli dotyczą rozkładu nadwyżki nakładów
inwestycyjnych, wynikającej z przyspieszenia realizacji inwestycji w
porównaniu ze scenariuszem BE. Na przykład, wartość 35 przypisana do roku
2010 oznacza, że 35% tej nadwyżki zostanie wydatkowana w roku 2010.
1 Wszystkie odcinki autostrad, które zgodnie z planami GDDKiA mają być uruchomione do roku 2012,
zostały zakwalifikowane jako związane z UEFA EURO 2012™. W dużo mniejszym stopniu dotyczy to dróg
ekspresowych. Masterplan przewiduje, że do czasu rozpoczęcia UEFA EURO 2012™ oddanych zostanie
do użytku ok. 1020 km autostrad i zaledwie 40 km dróg ekspresowych.
226
Analizując rozkład nakładów w scenariuszach przyspieszenia należy
wziąć pod uwagę fakt, że z ekonomicznego punktu widzenia ponoszenie
nakładów inwestycyjnych wyprzedza w czasie moment oddania inwestycji
do użytku2. Inaczej mówiąc, nakłady inwestycyjne poniesione w pewnym
okresie przekształcają się w inwestycje oddane do użytku z pewnym
opóźnieniem - zwykle od kilku do kilkudziesięciu miesięcy (w zależności od
charakteru inwestycji). Ten fakt został uwzględniony w rozkładzie nakładów
dotyczącym scenariuszy przyspieszenia, w postaci skumulowania w latach
2010 i 2011 znacznej części przyrostu nakładów wynikającego z efektu
przyspieszenia. Jest to równoznaczne z założeniem, że nakłady te powiększą
zasoby kapitału odpowiednio w roku 2011 i 2012.
Tablica C.6. Rozkład nakładów związanych z UEFA EURO 2012™ (%

nakładów) w scenariuszach przyspieszenia1 i „bez EURO” (BE)
Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Razem
scenariusze
Wariant
przyspieszenia 5,0 15,0 35,0 40,0 5,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0
BE (transport) 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0
BE (inne) 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 100,0
1 Dotyczy przyrostu nakładów w porównaniu z wariantem „bez EURO”.
Na podstawie scenariuszy zawartych w tablicy C.5 oraz rozkładu

nakładów z tablicy C.6 przygotowano scenariusze rozkładu wartości inwestycji
na lata 2008-2020 w poszczególnych sektorach. Przedstawia je tablica C.7.
Wartości pokazane w tablicy oznaczają odchylenia od scenariusza BE.
2 Odrębną kwestią jest finansowe ujęcie procesu inwestowania, w którym należy brać pod uwagę
również moment dokonania zapłaty przez inwestora.
227
Tablica C.7. Scenariusze rozkładu przyspieszenia nakładów inwestycyjnych
Scenariusze (mld zł)

podstawowy optymistyczny pesymistyczny
Rok Transport HotelRest SportRekr Transport HotelRest SportRekr Transport HotelRest SportRekr
2008 1,3 0,1 0,2 1,8 0,1 0,2 0,9 0,0 0,2
2009 3,9 0,2 0,5 5,3 0,2 0,5 2,7 0,1 0,5
2010 9,1 0,4 1,1 12,4 0,4 1,1 6,4 0,3 1,1
2011 10,4 0,4 1,2 14,1 0,4 1,2 7,3 0,3 1,2
2012 1,3 0,1 0,2 1,8 0,1 0,2 0,9 0,0 0,2
2013 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,4
2014 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,4
2015 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,4
2016 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4
2017 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4
2018 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4
2019 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4
2020 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4
Razem 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Na przykład, wartość podana dla roku 2011 w scenariuszu podstawowym dla

inwestycji w transporcie oznacza, że w związku z organizacją UEFA EURO
2012™nakłady w tym okresie będą wyższe o 10,4 mld zł w porównaniu do
scenariusza BE. W przypadku hoteli i restauracji, zgodnie z ustaleniami
przedstawionymi w rozdziale 2.4.1 raportu, założono, że przyspieszenie
następuje wyłącznie w obszarze inwestycji w centra pobytowe i nie
obserwuje się przyspieszenia inwestycji w hotele. Należy zwrócić uwagę, że
suma odchyleń w poszczególnych kolumnach wynosi 0, co oznacza
przesunięcie (szybsze wydatkowanie) nakładów przewidzianych w
scenariuszu BE.
C.4. Ustalenie parametrów i siły oddziaływania TFP

Ważnym czynnikiem determinującym skalę efektów gospodarczych
organizacji UEFA EURO 2012™w Polsce jest produktywność czynników
produkcji. W rozważanym kontekście chodzi o tzw. łączną produktywność
czynników produkcji, oznaczaną w literaturze ekonomicznej skrótem TFP. Na
wzrost TFP wpływ mogą wywierać różne czynniki, w tym także infrastruktura
transportowa, której wielkość mierzona gęstością autostrad na obszarze Polski
228
ma wzrosnąć znacząco w najbliższych latach. W tym kontekście podkreśla się
zwłaszcza rolę autostrad i dróg ekspresowych, które przyczyniają się do
znaczącego usprawnienia funkcjonowania transportu, powodując wzrost TFP.
W celu kwantyfikacji wpływu infrastruktury drogowej na polską
gospodarkę, konieczne jest oszacowanie jej wpływu na TFP. Empiryczne
badania tego typu przedstawione zostały w załączniku A. Aby można je było
zastosować w modelu symulacyjnym, dokonano dwóch modyfikacji
zaproponowanego tam ujęcia.
Po pierwsze, uwzględniono wpływ infrastruktury drogowej na TFP
ujmując łącznie autostrady i drogi ekspresowe. Wyniki badań empirycznych
wykazały co prawda, że najsilniejszy wpływ na TFP ma zarówno gęstość dróg
ekspresowych, jak i autostrad. Z drugiej strony jednak, na podstawie
MASTERPLANU można stwierdzić, że do czerwca 2012 powstanie nie więcej niż
40 km dróg ekspresowych. Ponadto z analizy MASTERPLANU wynika, że są one
związane w niewielkim stopniu z UEFA EURO 2012™. Dlatego łączne
traktowanie autostrad i dróg ekspresowych przy określaniu wpływu
infrastruktury drogowej na TFP wydaje się w pełni uzasadnione.
Po drugie, do specyfikacji modelu TFP włączono zmienną czasową,
której zadaniem jest uchwycenie wpływu innych czynników niż infrastruktura
drogowa i zróżnicowanie regionalne na TFP, na przykład czynników
organizacyjnych i technologicznych. Ich nieuwzględnienie może bowiem
prowadzić do znacznego przeszacowania parametrów w pierwotnym
modelu. Wyniki estymacji tej postaci przedstawia tablica C.8.
Ostatecznie więc, do dalszych badań przyjęto równanie o postaci (w
poniższej formule pominięto zróżnicowanie regionalne):
A = 2.82 + 0,0047t + 0,00042(a+de) (1)
gdzie:
a+de gęstość sieci dróg ekspresowych i autostrad (w przeliczeniu na 10 tys.
km2)
t zmienna czasowa.
229
W modelu symulacyjnym funkcja produkcji ma postać potęgową
(funkcja Cobba-Douglasa), a efekt TFP wprowadza się do niej mnożnikowo.
Problem przekształcenia wyników oszacowań modelu 1 w celu uwzględnienia
ich w symulacjach można więc rozwiązać w następujących etapach:
1. znalezienie rozkładu czasowego oddawania do użytku autostrad i dróg
ekspresowych wskazanych w Masterplanie jako związane z UEFA EURO 2012™
(a+de) oraz określenie gęstości sieci dróg w wariancie podstawowym i BE,
2. sporządzenie prognoz zmian TFP do roku 2020 na podstawie równania (1),
3. określenie siły efektu TFP dla wariantu podstawowego w stosunku do
wariantu BE (ilorazy prognoz - por. tablica C.9 - wynikających z wariantu
podstawowego do prognoz w wariancie BE),
4. określenie siły efektu TFP dla wariantu pesymistycznego i optymistycznego3.
Wyniki tych prac przedstawiono w sposób syntetyczny w tablicy C.9. Ostatnia
kolumna zawiera wartości efektu TFP wprowadzone do modelu w scenariuszu
podstawowym.
3 Do wyznaczenia siły efektu TFP w wariancie pesymistycznym i optymistycznym używany jest parametr
 skalibrowany tak jak dla wariantu podstawowego.
230
Tablica C.8. Wyniki estymacji równania TFP
Variable
name Reg-Coef Mexval Elas NorRes Mean Beta
0 tfp 3,06
1 intercept 2,82461 1343,7 0,92 30,63 1,00
2t 0,00474 138,9 0,08 25,23 48,50 0,333
3 a+de 0,00042 0,1 0,00 24,76 19,41 0,031
4 u1o 0,38630 18,2 0,00 24,50 0,00 0,347
5 u2o 0,24365 23,9 0,00 24,49 0,00 0,219
6 u3o -0,58283 98,4 0,00 18,66 0,00 -0,523
7 u4o 0,02925 0,4 0,00 18,65 0,00 0,026
8 u5o -0,02674 0,4 0,00 18,61 0,00 -0,024
9 u6o -0,07197 2,5 0,00 18,55 0,00 -0,065
10 u7o 0,61190 106,9 0,00 15,04 0,00 0,549
11 u8o -0,44243 15,9 0,00 8,13 0,00 -0,397
12 u9o -0,38632 50,7 0,00 7,81 0,00 -0,347
13 u10o -0,43379 61,2 0,00 7,21 0,00 -0,390
14 u11o 0,35507 46,1 0,00 3,78 0,00 0,319
15 u12o 0,51115 75,9 0,00 2,65 0,00 0,459
16 u13o -0,39305 54,4 0,00 1,75 0,00 -0,353
17 u14o -0,17411 12,1 0,00 1,68 0,00 -0,156
18 u15o 0,27009 29,7 0,00 1,00 0,00 0,243
SEE = 0.07 RSQ = 0.9647 RHO = 0.03 Obser = 96 from 1.000
SEE+1 = 0.07 RBSQ = 0.9570 DW = 1.94 DoFree = 78 to 96.000
MAPE = 1.91
Objaśnienia:
SEE błąd średni równ an ia, from pie rwsza obserwacja w prób ie,
SEE+1 błąd średni równania lic zony przy wyk orzystaniu wartości to ostatnia obserwacja w p róbie,
ocze kiwanych skorygo wanych za po-mocą RHO, Reg -coef oszaco wane wartości parame trów równ ania,
MA PE średni bezwzględn y błąd procen towy , Mexval krań co wa warto ść objaśn iająca (an g. ma rginal explan atory
RSQ współczynnik dete rminacji, value): p ro cent wzrostu SEE po usu-n ięciu danej zmiennej ze
RBSQ współczynnik de terminacji, s korygowany ze względu na liczbę stopn i specyfikacji równania,
swobody T-stat statysty ka t-Studenta,
RHO współczynnik autok orelacji reszt, Elas średnia elastyczność w p ró bie,
DW - staty styka Durbin a-Watsona, Beta współczy nniki beta = Reg-co ef, w przy padku przepr ow adzenia
Obser liczba obserwacji, normalizac ji zmien nych.
DoF ree liczba stopn i swo body,
231
Tablica C.9. Oszacowanie efektów TFP dla potrzeb symulacji
Gęstość sieci
Łączna długość Prognoza poziomu Efekt TFP
Nowe A+DE (w km) autostrad (w km na
autostrad (w km) TFP (100% /
10 tys km2)
BE)
Rok BE 100% BE 100% BE 100% BE 100%
2008 80,0 80,0 742,5 742,5 23,75 23,75 2,872 2,872 1,0000
2009 180,0 180,0 922,5 922,5 29,50 29,50 2,880 2,880 1,0000
2010 133,3 200,0 1055,8 1122,5 33,77 35,90 2,886 2,887 1,0003
2011 133,3 300,0 1189,2 1422,5 38,03 45,49 2,893 2,896 1,0011
2012 133,3 300,0 1322,5 1722,5 42,29 55,09 2,899 2,905 1,0019
2013 133,3 1455,8 1722,5 46,56 55,09 2,906 2,909 1,0012
2014 133,3 1589,2 1722,5 50,82 55,09 2,912 2,914 1,0006
2015 133,3 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,919 2,919 1,0000
2016 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,924 2,924 1,0000
2017 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,928 2,928 1,0000
2018 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,933 2,933 1,0000
2019 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,938 2,938 1,0000
2020 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,943 2,943 1,0000
C.5. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są we współczesnym
świecie czynnikiem dynamizującym gospodarki. Potwierdzają to liczne wyniki
prac empirycznych przedstawione w rozdziale 1 raportu. Wśród czynników
wpływających na atrakcyjność inwestycyjną poszczególnych regionów
świata i krajów, obok wielkości rynku, dostępności czynników produkcji i ich
względnych cen (a tym samym – krańcowej produkcyjności i oczekiwanej
stopy zwrotu), jakości administracji, systemu prawnego i fiskalnego, wymienia
się również stan infrastruktury. Przytoczone w rozdziale 1 wyniki badań
wskazują, że niska jakość infrastruktury w Polsce (w szczególności infrastruktury
transportowej) jest jedną z głównych barier dla napływu zagranicznych
inwestycji bezpośrednich. Wcześniejsza realizacja nakładów na infrastrukturę
transportową, związana z UEFA EURO 2012™, powinna zatem przyczynić się
do przyspieszenia napływu BIZ do Polski.
O ile sam fakt wpływu infrastruktury na strumień BIZ nie ulega
wątpliwości, to oszacowanie siły tego oddziaływania napotyka na liczne
trudności, które w pierwszej kolejności związane są z możliwościami
kwantyfikacji zasobów infrastruktury. Przeprowadzenie takich badań wykra-
232
cza daleko poza zakres niniejszej analizy. Dlatego do skonstruowania
scenariuszy napływu BIZ związanego z poprawą stanu infrastruktury
transportowej w Polsce, wykorzystano wyniki badań opartych na danych
przekrojowo-czasowych, dotyczących obszaru Europy Środkowo-Wschodniej
[Bellek et al., 2009].
Jednym z czynników użytych przez autorów tego badania do
objaśnienia zmian poziomu BIZ była infrastruktura transportowa. Dane o stanie
infrastruktury transportowej wykorzystane w tym badaniu zostały
przedstawione w postaci indeksu, uwzględniającego gęstość sieci
transportowej oraz liczbę portów wodnych i powietrznych. Niestety, dane
dotyczące tej zmiennej dla Polski są niedostępne, a w przygotowywanym
modelu dla Polski nie istnieje zmienna przedstawiająca infrastrukturę
transportową w podobny sposób. Ponieważ jednak siła oddziaływania
infrastruktury transportowej na BIZ przedstawiona została tam w formie
elastyczności (wynoszącej 0,323), możliwe jest zastosowanie tego
oszacowania, o ile da się wskazać w modelu zmienną, która stanowi
wystarczające przybliżenie oryginalnej zmiennej (zmienną proxy). Dla celów
tego badania przyjęto, że rolę zmiennej proxy może w tym przypadku
odgrywać zmienna odzwierciedlająca zasoby majątku w sektorze transport
wyrażona w cenach stałych i opóźniona o jeden rok (co jest zgodne z
intencjami autorów oszacowania elastyczności BIZ).
Wyznaczone na tej podstawie efekty wpływu infrastruktury
transportowej na BIZ w horyzoncie do roku 2020 przedstawia wykres C.2.
Do wyznaczenia ścieżki zmian BIZ pod wpływem zmian w
infrastrukturze w scenariuszu podstawowym użyto oryginalnej wartości
elastyczności BIZ. Scenariusze optymistyczny i pesymistyczny utworzono
zmieniając odpowiednio (zwiększając i zmniejszając) elastyczność BIZ o 1/3 jej
oryginalnej wartości. Zgodnie z oczekiwaniami, efekty BIZ podążają śladem
przyspieszenia nakładów inwestycyjnych (por. tablica C.7). Ujawniają się one
z największą siłą, wynoszącą w scenariuszu podstawowym 1,014 w roku 2013.
Oznacza to, że BIZ w tym roku wejdą na pułap wyższy o ok. 1,4% w
porównaniu ze scenariuszem BE. W latach 2014-2017 następuje wygaśnięcie
233
efektów przyspieszenia BIZ, tj. powrót do ścieżki inwestycji i majątku z wariantu
BE.
Wykres C.2. Scenariusze zmian wielkości bezpośrednich inwestycji

zagranicznych (scenariusz bazowy=1)
Źródło: Opracowanie własne.
C.6. Podsumowanie
Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych wyżej rozważań są następujące:
 Oceny wpływu organizacji UEFA EURO 2012TM na gospodarkę dokonano
konstruując scenariusze z horyzontem w roku 2020 dotyczące przychodów
z turystyki zagranicznej, inwestycji, łącznej wydajności czynników produkcji
oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Scenariusze te zostały
wykorzystane w symulacji oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską
gospodarkę omówionej w rozdziale 3 raportu.
 Scenariusze skonstruowano w czterech wariantach: bazowym („bez
EURO”), podstawowym, pesymistycznym i optymistycznym. Scenariusz „bez
EURO” jest scenariuszem referencyjnym i zakłada, że UEFA EURO 2012TM nie
odbywa się w Polsce. Scenariusz podstawowy zakłada najbardziej
prawdopodobny rozwój sytuacji w analizowanych obszarach. Scenariusze
234
pesymistyczny i optymistyczny zbudowano po to, aby umożliwić ocenę
pasma potencjalnych reakcji gospodarki.
 Scenariusz podstawowy dla przychodów z turystyki zagranicznej
omówiono w rozdziale 2 raportu. Przewiduje on, że łącznie w latach 2012-
2020 przychody z turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w wyniku
organizacji UEFA EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z
czego najwyższy roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców
i gości zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie
pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach
2012-2020 w wyniosą 1,1 mld zł, co stanowić będzie 22,2% przychodów
opisanych w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym
łączne dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020
wyniosą 6,0 mld zł, czyli będą o 21,1% wyższe od wielkości przyjętej w
wariancie podstawowym. Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie
podstawowym wydatki i liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających
do Polski w czerwcu 2012 r.
 Scenariusze dla inwestycji oparto na Masterplanie do UEFA EURO 2012TM i
eksperckich opiniach co do jego realizacji przed rozpoczęciem UEFA EURO
2012TM. Scenariusz „bez EURO” przewiduje, że bez bodźca związanego z
Mistrzostwami inwestycje w infrastrukturę transportową byłyby realizowane
z wykorzystaniem funduszy unijnych w latach 2008-2015. W przypadku
pozostałych inwestycji związanych z Mistrzostwami (stadiony, centra
pobytowe i hotele) założono, że w scenariuszu BE byłyby one zrealizowane
do roku 2020. Trzy analizowane warianty dla inwestycji - podstawowy,
pesymistyczny i optymistyczny - zakładają ich przyspieszenie, choć w
różnym stopniu, w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”.
 Do scenariusza podstawowego przyjęto kwotę nakładów inwestycyjnych
w wysokości 81,3 mld zł. Na kwotę tę składają się nakłady na infrastrukturę
transportową obejmującą transport drogowy, miejski i kolejowy oraz
lotniska wynoszące 69,6 mld zł, koszt budowy stadionów na poziomie 5,1
mld zł oraz nakłady na centra pobytowe, hotele i inne projekty
towarzyszące organizacji imprezy w kwocie 6,4 mld zł.
235
 Scenariusz pesymistyczny zakłada, że inwestycje zostaną zrealizowane na
poziomie o 28,2% niższym niż w scenariuszu podstawowym. Z kolei
scenariusz optymistyczny zakłada realizację wszystkich przedsięwzięć
inwestycyjnych zaplanowanych w Masterplanie do połowy roku 2012, co
oznacza nakłady inwestycyjne wyższe o 30,2% niż w scenariuszu
podstawowym.
 Szybsza realizacja inwestycji w infrastrukturę transportową na skutek
organizacji UEFA EURO 2012TM przełoży się na zwiększenie produktywności
w latach 2010-2014, przy czym maksymalne odchylenie od scenariusza BE
wystąpi w 2012 r. i wyniesie 0,3%, 0,4% i 0,2% odpowiednio dla scenariusza
podstawowego, optymistycznego i pesymistycznego.
 Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową sprawi, że
zwiększony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich nastąpi
wcześniej niż w scenariuszu „bez EURO”. W przypadku BIZ maksymalne
odchylenie od scenariusza BE wystąpi w 2013 r. i wyniesie 1,4%, 2,4% i 0,7%
odpowiednio dla scenariuszy podstawowego, optymistycznego i
pesymistycznego.
236
Bibliografia
Adamczyk, A., T. Tokarski, R.W. Włodarczyk. 2009. Przestrzenne zróżnicowanie
płac w Polsce. Gospodarka Narodowa. Nr. 9.
Ahlert, G. 2005. What does Germany expect to gain from hosting the 2006
Football World Cup – Macroeconomic and Regional economic Effects. GWS
(Gesellschaft für Wirtschaftliche Strukturforschung) Discussion Paper 2005/4.
http://gws-os.com.
Alfaro, L., A. Chanda, S. Kalemli-Ozcan, S. Sayek. 2004. FDI and Economic
Growth: The Role of Local Financial Markets. Journal of International
Economics. No. 64.
Almon, C. 1991. The INFORUM Approach to Interindustry Modeling. Economic
Systems Research. Vol. 3, No. 1. 1–7.
Almon, C. 1996. A Perhaps Adequate Demand System. Inforum working
paper No. 96-007. http://inforumweb.umd.edu.
Altig, D., A. J. Auerbach, L. J. Kotlikoff, K. A. Smetters, J. Walliser. 2001.
Simulating Fundamental Tax Reform in the United States. The American
Economic Review. Vol. 91, No. 3. 574–595.
Anholt, S. 2007. Tożsamość konkurencyjna. Nowe spojrzenie na markę. Instytut
Marki Polskiej. Warszawa.
Annala, C.N., R.G. Batina, J.P. Feehan. 2008. Empirical impact of public
infrastructure on the Japanese economy. Japanese Economic Review. No.
59.
Balassa, B. 1964. The Purchasing Power Parity Doctrine: A Reappraisal. Journal
of Political Economy. No. 72. 231-238.
Barro, R.J. 1996. Determinants of Economic Growth: A Cross-Country Empirical
Study. NBER Working Paper. No. 5698.
Barro, R.J. 1999. Inequality, Growth, and Investment. NBER Working Paper. No.
7038.
Bartoszewicz, W., T. Skalska. 2009. Zagraniczna turystyka przyjazdowa do
Polski w 2008 r. Instytut Turystyki. Warszawa.
Bellak, C., M. Leibrecht, J.P. Damijan. 2009. Infrastructure Endowment and
Corporate Income Taxes as Determinants of Foreign Direct Investment in
Central and Eastern European Countries. The World Economy. Vol. 32(2). 267-
290.
Bende-Nabende, A., J. Ford, J. Slater. 2001. FDI, Regional Economic
Integration and Endogenous Growth: Some Evidence from Southeast Asia.
Pacific Economics Review. No. 6.
Berrer, H., D. Grozea-Helmenstein, C. Helmenstein, A. Kleissner, A. Schnabl.
2003. The Economic Impact of UEFA Euro 2008™. A Case Study. IHS. Wiedeń.
237
Berthélemy, J.C., S. Démurger. 2000. Foreign Direct Investment and Economic
Growth: Theory and Application to China. Review of Development
Economics. No 4.
Bhattacharyya, S. C. 1996. Applied General Equilibrium Models for Energy
Studies: a Survey. Energy Economics. Vol. 18. 145–164.
Blake, A. 2005. The economic impact of the London 2012 Olympics. Discussion
paper. No. 5. Christel DeHaan Tourism and Travel Research Institute.
Nottingham University.
Blomström, M., R.E. Lipsey, M. Zejan M. 1996. Is Fixed Investment the Key to
Economic Growth? The Quarterly Journal of Economics. No. 111.
Boarnet, M.G. 1996. Geography and Public Infrastructure. Working Paper
UCTC. No. 305.
Bohlmann, H. R., J. H. van Heerden. 2008. Predicting the economic impact of
the 2010 FIFA World Cup on South Africa. International Journal of Sport
Management and Marketing. Vol. 3, No. 4. 383–396.
Boratyński, J. 2009. Analiza tworzenia i podziału dochodów na podstawie
modelu wielosektorowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
Borensztein, E., J. De Gregorio, J-W. Lee. 1998. How Does Foreign Direct
Investment Affect Economic Growth? Journal of International Economics. No.
45.
Borowski, J. (red.). 2004. Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia
Polski do strefy euro. Narodowy Bank Polski. Warszawa.
Borowski, J., 2009. Polska w systemie ERM2 – co wynika z doświadczeń
Słowacji. Zeszyt BRE Bank – CASE. Nr 102. Warszawa.
Bougheas, S., P.O. Demetriades. 1999. Infrastructure, transport, cost and trade.
Canadian Journal of Economics. No. 33.
Brealey, R. B., S. C. Myers. 2000. Principles of Corporate Finance.
Irwin/McGraw-Hill.
Brunet, F. 2005. The economic impact of the Barcelona Olympic Games,
1986-2004: Barcelona: the legacy of the Games, 1992-2002.
Brzoza-Brzezina, M. 2005. Lending Booms In The New EU Member States. Will
Euro Adoption Matter? ECB Working Paper. No. 543. European Central Bank.
Button, K. 1996. Infrastructure investment, endogenous growth and economic
convergence. The Annals of Regional Science.
Cameron, A. C., P. K. Trivendi. 2005. Microeconometrics. Methods and
Applications. Cambridge University Press. New York.
Cavallo, E.A., C. Daude. 2008. Public investment in Developing Countries: A
Blessing or a Cures? Inter-American Development Bank. RES Working Papers.
No. 4597.
238
Chatterjee, S. G. Sakoulis, S.J. Turnovsky. 2003. Unilateral capital transfers,
public investment, and economic growth. European Economic Review. No.
47.
Choe, J.I. 2003. Do Foreign Direct Investment and Gross Domestic Investment
Promote Economic Growth? Review of Development Economics. No. 7.
Cieślik, A. 2007. Czynniki lokalizacji spółek z udziałem kapitału zagranicznego
w Polsce. Gospodarka Narodowa. Nr 3.
Cobb C.W., P.H. Douglas. 1928. A Theory of Production, American Economic
Review. No. 18.
Creel, J., G. Poilon. 2008. Is public capital productive in Europe? International
Review of Applied Economics. No. 22.
Démurger, S. 2001. Infrastructure Development and Economic Growth: An
Explanation for Regional Disparities in China? Journal of Comparative
Economics. No. 29.
Dixon, P. B., B. R. Parmenter. 1996. Computable General Equilibrium Modelling
for Policy Analysis and Forecasting. [w:] Amman, H. M., D. A. Kendrick, J. Rust
(red.). Handbook of Computational Economics. Vol. 1. North-Holland.
Dixon, P. B., B. R. Parmenter., A. A. Powell, P. J. Wilcoxen. 1992. Notes and
Problems in Applied General Equilibrium Economics. North-Holland.
Dom Badawczy Maison. 2009. Potencjał turystyczny Polski Wschodniej –
badanie poprzedzające tworzenie kampanii reklamowej. Raport z badania
jakościowego. Warszawa.
Domańska, A. 2006. Wpływ infrastruktury transportu drogowego na rozwój
regionalny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
Durham, J.B. 2004. Absorptive Capacity and the Effects of Foreign Direct
Investment and Equity Foreign Portfolio Investment on Economic Growth.
European Economic Review. No. 48.
Dutt, A.K. 1997. The Pattern of Direct Foreign Investment and Economic
Growth. World Development. No. 25.
European Commission. 2008. EMU@10 Successes and challenges after ten
years of Economic and Monetary Union. European Economy 2/2008.
European Commission. 2009. Sustainability Report. European Economy 9/2009.
Directorate-General for Economic and Financial Affairs.
Federal Open Market Committee. 2009. Summary of Economic Projections of
the Meeting of June 23 - 24, 2009. Federal Open Market Committee.
http://www.federalreserve.gov/
Forum Obywatelskiego Rozwoju, PricewaterhouseCoopers, Wardyński i
Wspólnicy, 4Cfuture. 2009. Którędy droga. Raport.
Francois, J. F., C. R. Shiells (red.). 1994. Modeling Trade Policy. Applied
General Equilibrium Assessments of North American Free Trade. Cambridge
University Press.
239
Gajewski P. 2007. Konwergencja regionalna w Polsce. Praca doktorska
obroniona na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego.
Łódź.
Garniewicz, G., P. Siemiątkowski. 2006. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
na świecie. Ekonomista. Nr 2.
Garratt, A., K. Lee, M. H. Pesaran, Y. Shin. 2000. A Structural Cointegrating var
Approach to Macroeconometric Modelling. [w:] Holly, S., M. Weale (red.).
Econometric Modelling. Techniques and Applications. Cambridge University
Press. 94 – 131.
Giesecke, J., J. Madden. 2007. The Sydney Olympics, Seven Years On: An Ex-
Post Dynamic CGE Assessment. Centre of Policy Studies. Monash University.
General Paper. No. G-168. http://www.monash.edu.au/policy.
Giesecke, J., P. B. Dixon, M. T. Rimmer. 2008. Regional Macroeconomic
Outcomes Under Alternative Arrangements for the Financing of Public
Infrastructure. Papers in Regional Science. Vol. 87, No. 1. 3–31.
Główny Urząd Statystyczny. 2007. Działalność gospodarcza podmiotów z
kapitałem zagranicznym w 2006 roku. Warszawa.
Główny Urząd Statystyczny. 2008. Prognoza ludności na lata 2008-2035.
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_4514_PLK_HTML.htm.
Główny Urząd Statystyczny. 2009. Rachunki narodowe według sektorów
i podsektorów instytucjonalnych 2005–2007. Studia i Analizy Statystyczne.
Warszawa.
Görg, H., D. Greenaway. 2004. Much Ado about Nothing? Do Domestic Firms
Really Benefit from Foreign Direct Investment?. World Bank Research
Observer, No. 2.
Gradzewicz, M., M. Kolasa. 2005. Napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych a wzrost gospodarczy w Polsce. Ekonomista. Nr 4.
Gradzewicz, M., P. Griffin, Z. Żółkiewski. 2006. An Empirical Recursive-Dynamic
General Equilibrium Model of Poland’s Economy. World Bank and National
Bank of Poland. Report No. 35956.
Gradzewicz, M., T. Jędrzejowicz, Z. Żółkiewski. 2007. The Cost of Fiscal
Tightening in Poland on the Road to the Euro: Does the Labour Market
Matter? (CGE Model Simulations). Bank i Kredyt. Nr 4/2007. 3–17.
Guzik, B. 2008. Atrakcyjność inwestycyjna województw. Gospodarka
Narodowa. Nr 3.
Hagemejer, J., M. Kolasa. 2008. Internationalization and economic
performance of enterprises: evidence from firm-level data. National Bank of
Poland Working Paper. No. 51.
Hagemejer, J., J. Tyrowicz. 2009. Is the Impact Really That High? The Effect of
FDI in Transition. MPRA Paper 14934. University Library of Munich. Germany.
240
Hall, S. 1995. Macroeconomics and a Bit More Reality. The Economic Journal.
Vol. 105, No. 431. 974–988.
Harrison, W. J., K. R. Pearson. 1996. Computing solutions for large general
equilibrium models using GEMPACK. Computational Economics. Vol. 9, No. 2.
83–127.
Harrison, W. J., K. R. Pearson. 2002. TABLO Reference. GEMPACK Document
No. GPD-2, http://www.monash.edu.au/policy.
Heller, J., R. Warżała. 2005. Regionalne uwarunkowania napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Ekonomista. Nr 6.
Helmenstein, C., A. Kleissner (red.). 2008. Volkswirtschaftliche Effekte der UEFA
EURO 2008 in Österreich. SportsEconAustria. Institut für Sportökonomie. Wien.
Heston, l., R. Summers, B. Aten. 2009. Penn World Table Version 6.3, Center for
International Comparisons of Production, Income and Prices at the University
of Pennsylvania. August 2009.
Horridge, M. 2003. ORANI-G: A Generic Single-Country Computable General
Equilibrium Model. Centre of Policy Studies. Monash University.
http://www.monash.edu.au/policy/oranig.htm.
Instytut Marki Polskiej. 2008. Analiza wyników badań wizerunku Polski i
postrzegania polskiej marki na świecie. Założenia i rekomendacje do
pozycjonowania Polski jako kraju docelowego podróży turystycznych na lata
2009-2015. Ekspertyza wykonana dla Polskiej Organizacji Turystycznej.
Warszawa.
Instytut Turystyki. 2009. Charakterystyka przyjazdów do Polski w pierwszym
kwartale 2009 roku. Warszawa.
International Monetary Fund. 2009. World Economic Outlook (WEO) April 2009.
International Monetary Fund. http://www.imf.org/
InterVISTAS Consulting Inc. 2002. The Economic Impact of the 2010 Winter
Olympic and Paralympic Games: An Update.
Kasimati, E. 2003. Economic Aspects and the Summer Olympics: a Review of
Related Research. International Journal of Tourism Research. Vol. 5, No. 6.
433–444.
Kasimati, E., P. Dawson. 2009. Assessing the Impact of the 2004 Olympic
Games on the Greek Economy: A Small Macroeconometric Model. Economic
Modelling. Vol. 26. 139–146.
Kehoe, P. J., T. J. Kehoe. 1994. A Primer on Static Applied General Equilibrium
Models. Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review. Vol. 18, No. 1.
Kim, H. J., D. Gursoy, Lee S.-B. 2006. The impact of the 2002 World Cup on
South Korea: comparisons of pre- and post-games. Tourism Management. No.
27. 86-96.
241
Kolasa, M. 2007. How does FDI inflow affect productivity of domestic firms?
The role of horizontal and vertical spillovers, absorptive capacity and
competition. National Bank of Poland Working Paper. No. 42.
Kurscheidt, M. 2007. Economic Benefits: Facts or Fiction? Pros vs. Cons &
Evidence on the FIFA World Cup 2006. Prezentacja wygłoszona na 5th World
Communication Conference.
Kwan, A.C.C., Y. Wu, J. Zhang. 1999. Fixed Investment and Economic Growth
in China. Economic of Planning. No. 32.
Kwiatkowski E., L. Kucharski, T. Tokarski. 2004. Makroekonomiczne skutki
nadzatrudnienia w rolnictwie polskim [w] Z. Wiśniewski, A. Pocztowski (red.)
Zarządzanie zasobami ludzkimi w warunkach nowej gospodarki. Oficyna
Ekonomiczna. Kraków.
Laursen, T., B. Myers. 2009. Public investment Management in the New EU
Members States. World Bank. Working Paper. No. 161.
Leamer, E. E. 1985. Sensitivity Analyses Would Help. The American Economic
Review. Vol. 75, No. 3. 308–313.
Lütkepohl, H., M. Krätzig. 2004. Applied Time Series Econometrics. Cambridge
University Press. New York.
Madden, G., S.J. Savage. 1998. CEE Telecommunication Investment and
Economic Growth. Information Economics and Policy. No. 10.
Madden, J. 2006. Economic and Fiscal Impacts of Mega Sporting Events:
A General Equilibrium Assessment. Public Finance and Management. Vol. 6,
No. 3. 346–394.
Madden, J. R. 2002. The Economic Consequences of the Sydney Olympics:
The CREA/Arthur Andersen Study. Current Issues in Tourism. Vol. 5, No.1. 7-21.
Malaga, K., P. Kliber. 2007. Konwergencja i nierówności regionalne w Polsce w
świetle neoklasycznych modeli wzrostu. Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Poznaniu. Poznań.
Malakellis, M. 2000. Integrated Macro-Micro-Modelling Under Rational
Expectations. With an Application to Tariff Reform in Australia. Physica-Verlag.
Heidelberg.
Markusen, J. R., A. J. Venables. 1997. Foreign Direct Investment as a Catalyst
for Industrial Development. NBER Working Paper. No. 6241.
Martins, M. V. (red.), F. Tenreiro, J. M. Z. Mendes, A. Jacinto. 2004. Ocena
skutków ekonomicznych EURO 2004. Raport końcowy. Instytut Ekonomii i
Zarządzania Politechniki Lizbońskiej. Lizbona.
Matheson, V. A. 2006. Mega-Events: The effect of the world’s biggest sporting
events on local, regional, and national economies. Working Paper. No. 06-10.
College of the Holy Cross.
242
Matheson, V. A., R. A. Baade. 2004. Mega-Sporting Events in Developing
Nations: Playing the Way to Prosperity? Working Paper. No. 04-04. College of
the Holy Cross.
Mausen, J.B. 2002. The Causality between Investment and Economic Growth.
Economics Letters. No. 74.
Ministerstwo Sportu i Turystyki. 2008. Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku.
Ministerstwo Sportu i Turystyki. Dokument rządowy. Warszawa.
Misiak T., A. Sulima, T. Tokarski. 2009. Czy w polskich powiatach występuje
efekt konwergencji realnej? Opracowanie przygotowane na konferencję
Katedry Makroekonomii Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź. Czerwiec 2009.
Nair-Reichert, U., D. Wienhold. 2001. Causality Tests for Cross-Country Panels: A
new Look at FDI and Economic Growth in Developing Countries. Oxford
Bulletin of Economics and Statistic. No. 63.
Narodowy Bank Polski. 2009a. Polska wobec światowego kryzysu
gospodarczego. Raport NBP.
Narodowy Bank Polski. 2009b. Raport na temat pełnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej.
Warszawa.
Narodowy Bank Polski. 2009c. Raport o inflacji październik 2009. Warszawa.
Pereira, A.M., O. Roca-Sagales. 2001. Infrastructures and private sector
performance in Spain. Journal of Policy Modeling. No. 23.
Pina, A. M., M.S. Aubyn. 2005. Comparing macroeconomics returns on human
and public capital: An empirical analysis of the Portuguese case (1960-2001).
Journal of Policy Modeling. No. 27.
Pindyck R.S., D.L. Rubinfeld. 1991. Econometric Models and Economic
Forecast. McGraw-Hills. New York etc.
Plich, M., M. Przybyliński, J. Boratyński. 2009. Analiza ekonomicznych
i społecznych skutków zmian cen energii w polskiej gospodarce.
Opracowanie zbiorcze rezultatów projektu badawczego Ministerstwa Nauki
i Szkolnictwa Wyższego N112 038 32/2451.
Podkaminer, L. 2008. Konwergencja realna a inflacja: próba kwantyfikacji i
implikacje dla integracji ze strefą euro. Bank i Kredyt. Nr 4/2008. 3-11.
Warszawa.
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych. 2009. Klimat
inwestycyjny w Polsce w 2009 r. Raport z badania ilościowego.
www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=11742
Preuss, H. 2004. The economics of staging the Olympics: a comparison of the
Games 1972-2008. Edward Elgar. London.
PricewaterhouseCoopers. 2004. The economic impact of the Olympic
Games. European Economic Outlook. June.
243
Rapacki, R. 2009. Reformy instytucjonalne a zróżnicowanie ścieżek wzrostu
gospodarczego w krajach transformacji w latach 1990-2005. [w:] Rapacki, R.
(red.). Wzrost gospodarczy w krajach transformacji: konwergencja czy
dywergencja. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2009. 202-226.
Rapacki, R. (red.). 2009. Wzrost gospodarczy w krajach transformacji.
Konwergencja czy dywergencja? PWE. Warszawa.
Rapacki, R., M. Próchniak. 2009. Economic Growth Accounting in Twenty-
Seven Transition Countries, 1990-2003. Eastern European Economics. Vol. 47,
No. 2.
Rawdanowicz, Ł. 2002. Poland’s Accession to EMU – Choosing the Exchange
Rate Parity. Studia i Analizy CASE. No. 247. Warszawa.
Ribeiro, C. J., J. Viseu, T. Delalande, C. Rodrigues. 2004a. UEFA Euro 2004
Tourism Impact Analysis. NIPE working paper 14/2004. Uniwersytet Minho.
Ribeiro, C. J., J. Viseu, T. Delalande, C. Rodrigues. 2004b. UEFA Euro 2004
Visitors Analysis. NIPE working paper 15/2004. Uniwersytet Minho.
Roberts, B. M., Z. Żółkiewski. 1996. Modelling Income Distribution in Countries in
Transition. A Computable General Equilibrium Analysis for Poland. Economic
Modelling. Vol. 13, No. 1. 67–90.
Roper. 2008. Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM Report.
Rosik, P. 2007. Przestrzenne efekty zewnętrzne inwestycji infrastrukturalnych.
Przypadek Galicii. Gospodarka Narodowa. Nr 1-2.
Roszkowska, S. 2004. Inwestycje a wzrost gospodarczy w krajach OECD.
Gospodarka Narodowa. Nr 10.
Rozkrut, M., R. Woreta. 2005. Sukcesy i porażki Grecji na drodze do strefy euro.
Wnioski dla nowych krajów UE. Materiały i Studia 188. Narodowy Bank Polski.
Rubaszek, M. 2004. Modelowanie optymalnego poziomu realnego
efektywnego kursu złotego. Zastosowanie koncepcji fundamentalnego kursu
równowagi. Materiały i Studia. Zeszyt nr 175. Narodowy Bank Polski.
Rubaszek, M. 2006. Modelowanie kursu równowagi dla złotego. Praca
doktorska. Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie.
Rutkowski, A. 2009. Public investment, transport infrastructure and growth in
Poland. ECFIN (European Commission’s Directorate-General for Economic
and Financial Affairs) Country Focus. Vol. 6, Issue 11.
Rütter, H., M. Amstutz, J. Stettler, A. de Bary, D. Grozea-Helmenstein. 2004.
Economic impact of the UEFA EURO 2008™ in Switzerland. Rütter + Partner.
Luzern.
Samuelson, P. 1964. Theoretical Notes on Trade Problems. Review of
Economics and Statistics. No. 46. 145-154.
Shaffer, M., A. Greer, C. Mauboules. 2003. A Cost-Benefit Analysis of the
Proposed Vancouver 2010 Winter Olympic and Paralympic Games. Canadian
Centre for Policy Alternatives – BC Office.
244
Shioji, E. 2001. Public Capital and Economic Growth: A Convergence
Approach. Journal of Economic Growth. No. 6.
Solow, R.M. 1957. Technical Change and the Aggregate Production Function.
Review of Economics and Statistics. No. 39.
Solow, R.M. 1967. Teoria kapitału i stopa przychodu. PWN. Warszawa.
Stefańska, A. 2010. EBI ratuje autostradę A2 na Euro 2012. Rzeczpospolita.
2.02.2010.
Sterken, E. 2006. Growth Impact of Major Sporting Events. European Sport
Management Quarterly. Vol. 6. No. 4. 375-389.
Szadkowski, M. 2010. Nie zburzymy stadionów z Euro jak Portugalia. Gazeta
Wyborcza. 4.02.2010.
Szczerbak, M., J. Misiórski, G. Pochopień. 2008. Wpływ przyjęcia przez Polskę
euro na strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa. Raport na temat
pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie unii
gospodarczej i walutowej. Projekty Badawcze część VI. Narodowy Bank
Polski.
Tokarski T., A. Gabryjelska, P. Krajewski, M. Mackiewicz. 1999. Determinanty
regionalnego zróżnicowania PKB, zatrudnienia i płac. Wiadomości
Statystyczne. Nr 8.
Tokarski T., P. Gajewski. 2003. Real Convergence In Poland. A Regional
Approach. NBP Conference „Potential Output and Barriers to Growth”. Zalesie
Górne.
Tokarski, T. 2005a. Wybrane modele podażowych czynników wzrostu
gospodarczego. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
Tokarski, T. 2005b. Statystyczna analiza regionalnego zróżnicowania
wydajności pracy, zatrudnienia i bezrobocia w Polsce. Wydawnictwo PTE.
Warszawa.
Tokarski, T. 2005c. O zróżnicowaniu rozwoju ekonomicznego polskich
regionów i podregionów. Studia Prawno-Ekonomiczne. Tom LXXI.
Tokarski, T. 2008. Oszacowania regionalnych funkcji produkcji. Wiadomości
Statystyczne. Nr 10.
Tokarski, T. 2009. Matematyczne modele wzrostu gospodarczego (ujęcie
neoklasyczne). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
Tomaszewicz, Ł. 1994. Metody analizy input-output. PWE. Warszawa.
Union Bank of Switzerland. 2009. Prices and Earnings. A comparison of
purchasing power around the globe.
Union of European Football Associations. 2008. Endbericht Koordination Bund
Zur UEFA Euro 2008™ In Österreich. Austria.
245
Union of European Football Associations. 2009. Prezentacja UEFA “20090616
Host City Management Presentation Host City charter ace” ze spotkania w
dn. 25.06.2009.
United Nations World Tourism Organization. 2009. Yearbook of Tourism
Statistics – Data 2003 – 2007. World Tourism Organizaton. Madryt.
Valadkhani, A. 2004. History of macroeconometric modelling: lessons from
past experience. Journal of Policy Modeling. Vol. 26, Issue 2. 265–281.
Varian, H. R. 2001. Mikroekonomia. Kurs Średni. Ujęcie nowoczesne. PWN.
Warszawa.
Wendner, R. 1999. A Calibration Procedure of Dynamic CGE Models for Non-
Steady State Situations Using GEMPACK. Computational Economics. Vol. 13.
265–287.
Wieczorek, P. 2005. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce i na
świecie. Wiadomości statystyczne. Nr 12.
Wójcik, P. 2008. Wzorce konwergencji regionalnej w Polsce. Praca doktorska
obroniona na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Warszawa.
Wyżnikiewicz, B. 2007. Raport z badania satysfakcji inwestorów z usług
świadczonych przez PAIiIZ S.A. www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=8726
Zawadzki, E. 2002. Stan sieci drogowej w Polsce i możliwości jej zmian do 2015
r. Kancelaria Sejmu. Biuro studiów i ekspertyz. Warszawa
Zhang, K.H. 2001. How Does Foreign Direct Investment Affect Economic
Growth in China? Economics of Transition. No. 9.
Żółtowska, E. 1997. Funkcja produkcji. Teoria, estymacje, zastosowania.
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
Źródła danych:
Główny Urząd Statystyczny (GUS). www.stat.gov.pl
Eurostat. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/
International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, April 2004.
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/index.aspx
OECD (Organization for Economic Co-operation and Development).
http://stats.oecd.org/Index.aspx
Baza danych Reuters (terminal komputerowy).
246

Raport Impact Czerwiec 2010

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Raport Impact Czerwiec 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Raport na temat wpływu przygotowań

i organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

przygotowany na zlecenie spółki celowej

Opracowanie pod redakcją:

Warszawa, czerwiec 2010 r.

Rozdział 1. Główne kanały wpływu UEFA EURO 2012TM na polską 24

1.2. Wpływ największych imprez sportowych na gospodarkę – 27

1.3. Bezpośrednie i pośrednie makroekonomiczne efekty organizacji UEFA 34

1.4. Efekty przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową 36

Rozdział 2. Wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na przychody z 44

2.2. Przyjęte założenia makroekonomiczne na lata 2009-2020 46

2.2.1. Struktura konsumpcji turystów zagranicznych 46

2.2.2.1. Inflacja w Polsce, strefie euro i USA 49

2.2.2.2. Dynamika cen poszczególnych kategorii wydatków turystycznych 50

2.2.3. Kurs walutowy 51

2.2.3.1. Model BEER 51

2.2.3.2. Model PEER 54

2.2.3.3. Założenia dotyczące kursów EURPLN i USDPLN w latach 2009-2020 54

2.2.3.4. Kurs USDPLN zgodny z regułą parytetu siły nabywczej 56

2.2.4.1. Analiza panelowa 58

2.2.4.2. Prognoza wydatków turystów zagranicznych 62

2.3. Efekty krótkoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 63

2.3.1. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce 64

2.3.1.1. Liczba meczów i wykorzystanie miejsc stadionowych 65

2.3.1.2. Dystrybucja biletów 68

2.3.1.3. Liczba i długość pobytu kibiców stadionowych w podziale na grupy 72

2.3.2. Wydatki zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości 76

2.3.3. Liczba i wydatki gości w strefach kibica 82

2.3.4. Efekty wypierania 85

2.3.4.1. Rezerwacje i udzielone noclegi kibicom i gościom UEFA EURO 2012™ 87

2.3.4.2. Kwantyfikacja efektu wypierania w przypadku organizacji UEFA EURO 90

2.3.5. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w 92

2.4. Efekty długoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 96

2.4.1. Efekt wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących 97

2.4.2. Efekt poprawy wizerunku Polski jako docelowego miejsca 99

2.4.2.1. Wskaźnik NBISM jako wyznacznik atrakcyjności turystycznej w Polsce i 100

2.4.2.2. Analiza panelowa 102

2.4.3. Dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w Polsce z tytułu 105

2.5. Wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w 107

Rozdział 3. Wyniki symulacji na podstawie dynamicznego modelu 115

3.1. Wstęp 115

3.2. Uzasadnienie wyboru narzędzia 115

3.2.1. Modele empiryczne w ekonomii 115

3.2.2. Modele wielosektorowe 116

3.2.3. Wpływ wielkich wydarzeń sportowych na gospodarkę – przegląd 117

3.3. Wyniki symulacji i porównanie z wynikami dla innych krajów 123

3.3.1. Podstawowe założenia scenariuszy symulacyjnych 123

3.3.2. Makroekonomiczne efekty UEFA EURO 2012™ w Polsce 128

3.3.3. „Efekty EURO” według źródeł 131

3.3.3.1. Infrastruktura transportowa 132

3.3.3.2. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 134

3.3.3.3. Stadiony, centra pobytowe oraz budżet UEFA 135

3.3.3.4. Turystyka 136

3.3.4. Wpływ przygotowań do ME na branżę budowlaną 137

3.3.5. Porównanie wyników symulacji z rezultatami dla innych krajów 138

3.4. Założenia i wyniki symulacji na tle bieżącej sytuacji 142

3.4.1. Szacunki luki popytowej a założenia symulacji 142

3.4.2. Efekty wypierania – wyniki symulacji 145

3.4.3. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych a dług publiczny 146

3.5. Podsumowanie 150

4.1. Wstęp 154

4.2. Efekty wydatków związanych z UEFA EURO 2012TM 154

4.3. Efekty wydatków z budżetu UEFA 160

4.4. Efekty napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych 160