PRZYKŁAD OBLICZENIOWY (Przykład 9.

1):
Zaprojektować instalację parową, rozdział dolny, przewody kondensatowe zalane, obciążenia
cieplne wg schematu obliczeniowego.

1. Dobór kotła

Qk= Qobl x (1+a) / 0,9 = 29.950 x (1+0,10) / 0,9 = 36.600 W (9.1.1)

Przyjęto kocioł żeliwny parowy, członowy KZ 5 – K – 4 o mocy nominalnej Qk = 42,6kW,

paliwo: koks (lub mieszanka koksu i węgla kamiennego 1:1)
Ustawienie i podłączenia kotła zgodnie z PN-87/B-02411 wg rysunku rzutu piwnic

2.1 Określenie przekroju komina (np. wg wzoru uproszczonego – Sandera)

┌─┐ ┌──┐
Fk = 0,86*a*Qk / √ h = 0,86*0,03*42600 / √ 18,9 = 252 cm2 (9.1.2)

Qk – moc dobranego źródła ciepła, W

a – współczynnik uwzględniający rodzaj paliwa i sposób prowadzenia komina, dla kotłów na paliwo stałe 0,03
h – wysokość czynna komina (od podłączenia czopucha do wylotu)

Przyjęto najmniejszy dopuszczalny przekrój 0,2x0,2m (400 cm2) murowany z cegły

2.2 Wymagana wysokość komina ze względu na zapewnienie niezbędnego ciągu

kominowego:

Dla kotła K 5 – K – 4 wymagany ciąg kominowy wynosi 26 Pa (wg karty katalogowej),

temperatura spalin 180 oC

Niezbędną wysokość komina zapewniającą uzyskanie odpowiedniego podciśnienia w

komorze paleniskowej w uproszczeniu obliczyć można ze wzoru:

hmin = 39 S / ((1/(273+tz) - (1/(273+ts)) Pb), m (9.1.3)

S - wymagany ciąg kominowy dla kotła, Pa

tz – temperatura powietrza zewnętrznego (najniekorzystniejsze warunki tj. 12 lub 20), oC
tz – średnia temperatura spalin, oC
Pb- ciśnienie barometryczne, Pa (przy braku danych można przyjąć 101325 Pa)

hmin = 39 x 26 / ((1/(273+12) - (1/(273+180)) 101325) = 7,16 m (warunek spełniony)

2.3 Czopuch

Fcz = 1,4*Fk = 1,4 x 400 = 560 cm2 (9.1.4)

Przyjęto przekrój 0,2x0,28m (560 cm2) murowany z cegły

2.4 Wentylacja kotłowni

Przyjęto przekrój kanału nawiewnego 0,22x0,22 (powierzchnia brutto 484 cm2) blaszany,
zaopatrzony w kratkę na wlocie i wylocie kanału (powierzchnia netto/brutto 0,9) i
przepustnicę powietrza zmniejszającą przy pełnym zamknięciu przekrój kanału do

8
powierzchni 80 cm2. Wylot kanału nawiewnego wyprowadzony 1m nad powierzchnię
posadzki z tyłu kotła
Przyjęto przekrój kanału wywiewnego 0,14x0,14 (powierzchnia brutto 196 cm2) murowany z
cegły (w bloku kominowym), zaopatrzony w kratkę wentylacyjną umieszczoną pod stropem
kotłowni o wymiarach 14 x 21 cm (powierzchnia netto/brutto 0,9) i zamykaną wyczystkę na
wysokości 30 cm od poziomu posadzki.

3 Zestawienie oporów miejscowych

nr średnica zmiana średnicy/ zawór odsadzka obejście Trójnik Suma ζ

działki nagłe zwęż./rozsze. kolano/łuk
1g, 15 grzejnik grzejnikowy 1xo 1xk 13,5
8g 1,0 10,0 1 x 0,5 1 x 2,0
2g-4g, 15 grzejnik grzejnikowy 1xo odgałęz. zas 13,0
9g-11g 1,0 10,0 1 x 0,5 1,5
1, 3 15-20 przelot 0,5
0,5
2 15 zwężenie 20/15 przelot 0,8
0,3 0,5
4 20 prosty x 1 1xk 11,0
8,5 1 x 2,0
4a 20 zwężenie 32/20 przelot 0,8
0,3 0,5
5 25 zwężenie 40/25 przelot 0,8
0,3 0,5
6 25 zwężenie prosty x 1 3xł 7,5
(rozdzielacz) 7,0 3 x 0,5
0,5
7 50 kocioł + rozszerz prosty x 1 2xł 8,0
(rozdzielacz) 5,0 2 x 0,5
0,5 + 1,5
8, 9, 10 15 przelot 0,5
0,5
11 15 prosty x 1 1xk 12,0
10 1 x 2,0
11a 15 odgał. 1,5
1,5

4 Dobór średnic i obliczenia hydrauliczne magistrali obliczeniowej

nr Q, m, l, zgodny/ d, max(w) w R, R l, ζ Z, Rl +Z
dz. kW kg/s m przeciw. mm m/s m/s dPa/m dPa dPa dPa
Obieg grzejnika w pomieszczeniu 407 (pion 1)
1g 0,7 1,08 1,0 p 15 6 4 1,0 1,0 13,5 6,6 7,6
1 0,7 1,08 3,0 p 15 6 4 1,0 3,0 0,5 0,2 3,2
2 1,38 2,38 3,0 p 15 6 5 2,5 7,5 0,8 0,6 8,1
3 2,06 3,53 3,0 p 20 7 4 1,0 3,0 0,5 0,2 3,2
4 2,78 4,75 1,2 p 20 7 6 2,0 2,4 11,0 13,2 15,6
4a 2,78 4,75 13,8 z 20 18 6 2,0 27,6 0,8 1,0 28,6
5 10,78 5,13 12,0 z 25 22 13 7,0 84,0 0,8 4,0 88,0
6 12,63 18,47 10,0 z 25 22 15 9,0 90,0 7,5 52,5 142,5
7 29,95 51,33 4,0 p 50 12 10 2,0 8,0 8,0 25,6 33,6
Razem: 226,5 103,9 330,4

Długość przewodów poziomych pomiędzy rozdzielaczem kotłowni, a pionem 1 wynosi 35,8m, wymagana
odległość pomiędzy odwadniaczami dla przewodów izolowanych 20-50m, przewody rozdzielcze o średnicy 20-
25mm (odległość pomiędzy odwodnieniami 40-50m). Ze względu na rozległość sieci przewodów rozdzielczych
odwodnienia tylko pod pionami.
Prowadzenie przewodów ze spadkiem 0,5% w kierunku przepływu, 35,8 x 0,005 = 0,18m. Różnica pomiędzy
początkiem, a końcem magistrali (przewody poziome) 18 cm

5. Ciśnienie robocze w źródle ciepła:

pr = pgrz + ∑ (Rl +Z) = 200 + 330,4 = 530,4 dPa (9.1.5)

9
gdzie: pgrz – wymagane ciśnienie pary w odbiorniku, przyjęto dla grzejników 200 dPa
∑ (Rl +Z) – opory przepływu pomiędzy źródłem ciepła a najniekorzystniej położonym grzejnikiem

Przyjęto ciśnienie robocze (dyspozycyjne) w kotle 550 dPa (dopuszczalny nadmiar ciśnienia w pozostałych
grzejnikach 25% z 550 = 137,5 Pa)

6. Dobór średnic i obliczenia hydrauliczne obiegów pozostałych grzejników

nr Q, m, l, zgodny/ d, max(w) w R, R l, ζ Z, Rl +Z
dz. kW kg/s m przeciw. mm m/s m/s dPa/m dPa dPa dPa
Obieg grzejnika w pomieszczeniu 307 (pion 1)
2g 0,68 1,08 1,0 p 15 6 4 1,0 1,0 13,0 6,5 7,5
Działki wspólne 2 - 7 222,5 97,1 319,6
Razem: 223,5 103,6 327,1
Nadmiar ciśnienia: 550 – 200 –327,1 = 23 dPa ( 4% ciśnienia dyspozycyjnego)
obieg nie wymaga kryzowania

Obieg grzejnika w pomieszczeniu 207 (pion 1)

3g 0,68 1,08 1,0 p 15 6 4 1,0 1,0 13,0 6,5 7,5
Działki wspólne 3 - 7 215,0 103,0 318,0
Razem: 216,0 109,5 325,5
Nadmiar ciśnienia: 550 – 200 –325,5 = 24,5 dPa ( 4% ciśnienia dyspozycyjnego)
obieg nie wymaga kryzowania

Obieg grzejnika w pomieszczeniu 107 (pion 1)

4g 0,72 1,08 1,0 p 15 6 4 1,0 1,0 13,0 6,5 7,5
Działki wspólne 4 - 7 212,0 102,8 314,8
Razem: 213,0 109,3 322,3
Nadmiar ciśnienia: 550 – 200 –322,3 = 27,7 dPa ( 5% ciśnienia dyspozycyjnego)
obieg nie wymaga kryzowania

Obieg grzejnika w pomieszczeniu 421 (pion 3)

8g 0,52 0,86 2,5 p 15 6 3 0,8 2,0 13,5 4,0 6,0
8 0,52 0,86 3,0 p 15 6 3 0,8 2,4 0,5 0,0 2,4
9 0,92 1,38 3,0 p 15 6 4 1,5 4,5 0,5 0,2 4,7
10 1,30 2,23 3,0 p 15 6 5 2,3 6,9 0,5 0,4 7,3
11 1,85 3,17 1,0 p 15 6 6 3,5 3,5 12 14,4 17,9
11a 1,85 3,17 6,0 z 15 15 6 3,5 21,0 1,5 1,8 22,8
Działki wspólne 6- 7 98,0 78,1 176,1
Razem: 138,3 98,8 237,2
Nadmiar ciśnienia: 550 – 200 – 237,2 = 112,8 dPa ( 20% ciśnienia dyspozycyjnego)
obieg nie wymaga kryzowania

Analogicznie liczymy obiegi grzejników 321, 221

Obieg grzejnika w pomieszczeniu 121 (pion 3)

11g 0,55 0,86 2,5 p 15 6 3 0,8 2,0 13,0 4,0 6,0
Działki wspólne 11, 11a oraz 6- 7 122,5 94,3 216,8
Razem: 124,5 98,3 222,8
Nadmiar ciśnienia: 550 – 200 – 222,8 = 127,2 dPa ( 23% ciśnienia dyspozycyjnego)
obieg nie wymaga kryzowania

7. Dobór średnic przewodów kondensatowych i odpowietrzających

Przewody kondensatowe zalane, odległość źródła ciepła od najdalej i najniżej położonego grzejnika < 50 m

Numery działek Obciążenie cieplne w kW Średnica przewodu

mniejsze niż:
skropliny odpowietrz.
Wszystkie działki 32,56 15 15

10
8. Dobór odwadniaczy

Pomiędzy grzejnikiem i przewodem kondensatowym montowane są odwadniacze. Ich

wielkość można dobierać na przepływ strumienia kondensatu przy różnicy ciśnień przed i za
odwadniaczem na podstawie charakterystyki odwadniacza podanej przez producenta. Ze
względu na warunki rozruchu instalacji, kiedy ilość powstającego kondensatu jest dużo
większa od warunków obliczeniowych można przyjmować przepływ kondensatu 2-3 razy
większy niż w warunkach roboczych.

Najmniej obciążony grzejnik: Qg = 380 W

Najbardziej obciążony grzejnik: Qg = 720 W

Ilość kondensatu odprowadzana z grzejników (w zależności od ich wielkości) od 0,65 kg/h

do 1,10 kg/h

Różnica ciśnienia dyspozycyjnego dla odwadniaczy nie mniej niż 0,22 kPa

Dla G = 2,20 kg/h (2 x 1,1) i ∆p = 0,22 kPa dobrano dla wszystkich grzejników odwadniacze
płynowe fig M.3300 o średnicy nominalnej 15 mm.

8. Zabezpieczenie kotła (jednosyfonowy przyrząd bezpieczeństwa)

Zabezpieczenie kotła wykonać zgodnie z PN-75/B-02412

Kocioł powinien zostać wyposażony w:

a) manometr z tarczą 150 mm o zakresie ciśnień 0-1 bara z zaznaczonym czerwoną kreską ciśnieniem 0,055
bara
b) wodowskaz z zabezpieczoną przed uszkodzeniem rurką szklaną, dwoma kurkami wodowskazowymi i
jednym kurkiem probierczym
c) sygnalizator akustyczny (gwizdawkę) informujący o przekroczeniu ciśnienia roboczego, z zamknięciem
hydraulicznym, dołączony do przyrządu bezpieczeństwa (jako alternatywa gwizdawka z zamknięciem
ciężarkowym podłączona do przestrzeni parowej kotła)
d) sygnalizator akustyczny (gwizdawkę) informujący o spadku poziomu wody poniżej dopuszczalnego,
umieszczony na zbiorniczku o poj. 4 dm3, którego dno jest umieszczone min. 400mm powyżej linii ciśnień
e) kurek spustowy
f) miarkownik dopływu powietrza do paleniska
g) pompę ręczną do napełniania

h) jednosyfonowy przyrząd bezpieczeństwa wg wymiarów:

przepustowość przyrządu bezpieczeństwa m= 3600 Q/r = 73,02 kg/h

ciśnienie robocze 5,5 kPa

średnica przewodu wyrzutowego: Dn1 40 mm (Dz = 48,3 mm Dw1 = 41,8 mm)

średnica przewodu ostrzegawczego: Dn2 25 mm (Dz = 33,5 mm Dw2 = 27,0 mm)

h1 = pr + 300 mm = 550 + 300 = 850 mm

h2 = [1,57 (Dw2)2 h1 + 0,785 (Dw1) 2 (h1+h2)] / [1,57 ((Dw1)2 +(Dw2)2)], mm

h2 = 785 mm

11
h3 = 200 mm
h4 = 1180 mm
zbiornik wyrzutowy h5 = 280 mm, Dw3 = 210 mm

opracował
dr. inż Bogdan Nowak,
Wrocław, 1-4 maja 2003

Literatura:
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75 poz.
690)
2. K. Pieńkowski, D. Krawczyk, W. Tumel, Ogrzewnictwo t. 2, Rozprawy naukowe nr 65,
Politechnika Białostocka, Białystok 1999
3. Rietschel/Rais, Ogrzewanie i klimatyzacja t. 2, Arkady, Warszawa 1973.
4. Recknagel-Sprenger-Honman-Schramek, Ogrzewanie i klimatyzacja, EWFE, Gdańsk
1994
5. PN-75/B-02412 Zabezpieczenie urządzeń wytwarzających parę niskoprężną. Wymagania

12