"Potęga, jaka leży u podstaw wszechświata, zosta- wyraź ni e silniejsze niż w Alamago rdo.

Na A Ostatnie wska-
p o kł a d z i e
warunki normalne. Wracamy zówki dla załogi
ła wprawiona w ruch. Siła poruszająca Słońce ob-
do bazy" . Gdy prezydent Truman, znaj- amerykańskiego
róciła sięprzeciwko tym, którzy wywołali wojnę na duj ący s i ę na ś rodku Atlantyk u, podczas bombowca B-29
Dalekim Wschodzie". Komunikat Białego Domu, obiadu z marynarzami na pokladzie o krę- "Enola Gay", tuż
6 sierpnia 1945 r. przed wylotem
nad Hiroszimę .
iebo zalśniło oślepiaj ącym blaskiem. Potęga "Małego Chłopca"

N
(zbiory prywatne)
Miasto okrył a olbrzymia kula ognia, Bomb ę, n azw a n ą pieszczotliwie "Little
a następni e gigantyczny bia łoszary Boy", zrzucił z wyso kości 9500 m bombo- .... Płk . Paul Tib-
grzyb. Dachy i asfalt topni ej ą od ża ru , z lu- wiec B-29, którym dowo d z ił pułk ownik bets nazwał bom-
dzi pozo tają tylko cienie. Niszczycielski po- Tibbets. Był a to bomba uranowa o mocy bowiec B-29
dmuch burzy domy a ż do fundamentów 13 kiloton - jej zdolność niszczenia odpo- "Enola Gay" na
i wypycha rzeki z ich łożys k . Z ognistej ku- wiada 13000 ton trotylu i jest równa sile pamiątkę swej
li spad aj ą czarne krople, ci ężkie od popi ołu raże ni a 3250 bombowców. " Obł o k matki. 6 sierpnia
i pył ów radioaktywnych. W promieniu kił o­ w k sz t a ł c i e grzyba do s łowni e wys trze lił 1945 r. , o godz.
metra wokó ł miejsca eksplozji nie pozosta- w powietrze i błys k awiczni e s i ę rozwin ą ł 2.45 nad ranem,
je nic prócz palonej ziemi. Ludzie, budyn- - melduje Tibbets - a nasza maszyna unio- opuści on lotni-
ki - wszystko zni knę ło, spło n ęło, roztopiło sł a si ę od uderzenia. Wyd awa ło s ię, że pod sko Tinian, obcią­
się, a wiatr rozwial zwęglone szczątki. W ci ą­ nami jest morze wrzącej s m o ły. Było czar- żony ładunkiem
gu kilku sekund w spustoszonym mi eście gi- ne, kipi ące i trys k a ły z niego olbrzymie 29000 litrów pa-
nie 71000 ludzi. Jest 6 sierpnia 1945 r., go- strumienie pary". Po zatoczeniu trzech liwa oraz bombą
dzina 8.15. Wraz z eksplozj ą pierwszej bom- kręgów nad zrujnowanym miastem prze- atomową "Little
by atomowej zrzuconej na H i rosz im ę sy ł a do bazy n as t ę puj ą cy meldunek: "To Boy".
lud zkość wkracza w e rę a to mową . fantastyczne. Ca łkow i ty sukces. Dzialanie (zbiory prywatne)

1881
 ~ Generał-major L. R. Groves stał na
czele amerykańskiego projektu "Man-
hattan" - programu prac nad bronią
nuklearną·
(.biory prywatne)

T "Enola Gay" na pasie startowym.

(zbiory prywatne)
gii wybuchu. Bardzo wysokie ciśnienie, kil-
ka tysięcy razy przewyższające ciśnienie
atmosferyczne, porusza masy powietrza,
powodując gigantyczny podmuch, porywa-
jący domy i masę szczątków, które stają
się tym samym śmiercionośnymi pociska-
mi. Eksplodujące cysterny, gazociągi i sa-
mochody wzniecają niezliczone pożary,
które błyskawicznie rozprzestrzeniają się
wśród ruin. Gaszenie jest prawie niemoż­
liwe z powodu braku wody i zniszczonych
tu "Augusta" otrzymuje tę wiadomość, wodociągów. W podmuchu zawiera się ok.
wykrzykuje: "To największe wydarzenie 50 % energii wybuchu. Tysiące ludzi pada
w Historii". natychmiast ofiarą uwolnionego podczas
wybuchu promieniowania radioaktywne-
Temperatura, go, które niszczy żywe komórki.
podmuch I promienie
Ogromna s iła niszczenia bomby atomowej Gorąca fala
jest rezultatem współdziałania trzech czyn- Świadkiem katastrofy był doktor Shunta-
ników: żaru, podmuchu i promieniowania ro Hida, który w chwili wybuchu znajdo-
radioaktywnego. W chwili wybuchu po- wal się w pobliskim miasteczku. "Na błę­
wstaje olbrzymia kula ognia, a temperatu- kitnym sierpniowym niebie nie było ani
ra w jej wnętrzu dochodzi do kilku milio- jednej chmurki. Na bardzo wielkiej wyso-
nów stopni. Temperatura na powierzchni kości pojawił się bombowiec B-29, blysz-
ziemi osiąga 3000-4000 stop- cząc, jakby był ze srebra. Wy-
ni. W promieniu kilometra W promieniu kilo- dawało się, że leci bardzo po-
wokół epicentrum wybuchu metra wokół epi- woli, w stronę Hiroszimy. To
wszystkie żywe istoty ul egają centrum wybuchu musi być, jak zwykle, samolot łem uderzenie gorąca. Momentalnie znala- ... Z całej załogi
natychmiastowemu paleniu. wS1Jlstkie iywe isto- zwiadowczy - pomyślałem , po złem się na podlodze, zasłani aj ąc dlońmi "Enoli Gay" jedy-
Pozostaje po nich zaledwie ty ulegają natych- czym, nie zwracając na niego twarz, i instynktownie próbowałem wydo- nie płk Tibbets
cienka warstewka popiołu. miastowemu spa- więcej uwagi, usunąłem po- stać się na zewnątrz. Spodziewałem się, że i kpt. Parson wie-
W znacznie większej odległo­ leniu. wietrze ze strzykawki. Zamie- zobaczę tam plomienie, lecz przez palce dzieli o istocie
ści blysk niszczy iatkówkę oka rzałem wla ' nie wkłuć igłę do trzegłem jedynie błękit nieba. Li ' cie na- ich misji. Inni na-
u wszystkich patrzących w kierunku wybu- w ramię chorego. W tym momencie ude- wet nie drgnęły. Spojrzałem wtedy w kie- wet się jej nie
chu, powodując trwalą ślepotę. W ten spo- rzył mnie w twarz oślepiający błysk, pora- runku Hiro zimy. W powietrzu unosił się domyślali .
ób wyzwala się ok. 35 % całkowitej ener- żając wzrok. Na twarzy i ramionach poczu- wielki ognisty krąg, gigantyczny pierścień,
 Tego dnia

zbocze wzgórza, i dalej nad dolinę Otha, Schemat bomby atomowej

w stronę wioski Hesaka, pochłaniając
wszystko -lasy, zagajniki, pola ryżowe, do- zaczepy do spadoch ronu I
my, gospodarstwa. Olbrzymi wir powietrz-
ny posuwający się od strony miasta niósł
z sobą pył i piasek. [... l Zobaczyłem, jak
poniżej gospodarstwa chmura pyłu zerwa-
ła dach z budynku szkoły podstawowej, po
czym zanim zdążyłem znałeźć schronienie,
sam zostałem nagle porwany. Zerwane
drzwi i okiennice uniosły się obok mnie jak
strzępy papieru, wicher zmiótł ciężki sło­
miany dach i strop, a przez ziejący otwór
ukazało się błękitne niebo. Przeleciałem
przez dwie izby i rzuciło mną w końcu
o wielki buddyjski ołtarz, znajdujący się
w końcu domu".

Skutki promieniowania
Śmierć w chwili wybuchu nie była naj-
większym nieszczęściem. Dla tych, któ-
rzy przeżyli , zaczyna się potworna zbio-
rowa agonia. Wielu jest okropnie popa-
rzonych, skóra schodzi z nich płatami.
Poparzenia połączone z napromieniowa-
niem są śmiertelne. Wielu rannych, któ-
rzy mogliby przeżyć poparzenia lub pro-
mieniowanie, nie są w stanie oprzeć się
ich łącznemu działaniu, ponieważ radia-
cja niweczy naturalne siły obronne orga-
nizmu. Inni umierają na skutek napro-
mieniowania, rozproszonego w powie-
trzu, obecnego w wodzie i produktach im objawów. Oto relacja kobiety, która 25 VIII 1945
żywnościowych . Ci , którym udało się przeżyła:"Moja córka nie m i ała oparzeń, • Poczdam: alianckie ul-
uciec, powracają do miasta i, nie wiedząc widoczne były tylko małe skaleczenia. timatum skierowane do
rozpościerający się nad miastem. We- o istnieniu promieniowania radioaktyw- Trwało to jakiś czas, lecz 4 września, rządu Japonii na w ołuje
wn ą trz
tego pierścienia momentalnie ufor- nego, przeszukują ruiny w nadziei ura- w miesiąc po ataku, nagle zachorowała. do bezwarunkowej kapi-
mowała się masa białych chmur, które za- towania resztek dobytku. W ten sposób Na całym ciele miała guzy. Zaczęły jej tulacji pod groźb ą " cał­
częły gwałtownie ro nąć, rozszerzając się wielu z tych, którzy nie byli bezpośred- wypadać w ł osy. Wym i otowa ł a kawałka­ kowitego zniszczenia".
coraz bardziej w rozżarzonym do biało- nio napromieniowani umiera lub od- mi skrzep ł ej krwi. Nikt nie mógł rozpo- 30 VIII 1945
ści kręgu. Równocześnie ukazał się czuwa poważne do l egl iwości: md ł o­ znać tej choroby. Wszyscy się obawiali-
długi czarny obłok, pokrywając ści, wymioty, biegunki, krwawie- ś my, nawet ł e k a rz nie wi ed zia ł , co to'mo- • Tokio: Japończycy od-
całą powierzchnię miasta, a na- nie. Lekarze są zupeł n ie że być. Zm arła 14 w rześni a, po dziesięciu rzucają alianckie ultima-
stępnie rozszerzał się ponad bezradni wobec nie znanych dniach ci e rpień i agonii". tum.
 się o bombie atomowej, by nie wywoływać utrzymujący się wystarczająco długo, by
paniki. Wiadomość o zniszczeniu Hiroszi- umożliwić bombardowanie. O godz. 11.01
my jest tak niewiarygodna, że na miejsce czasu miejscowego miasto Nagasaki znika
spieszy komisja śledcza, by poznać prawdę. w chmurze atomowej. "Fat Man" powodu-
Premier Japonii nie chce początkowo je w jednej chwili śmierć 23000 ludzi.
przyjąć do wiadomości, że jedna bomba
mogła spowodować takie spustoszenie. Orędzie Cesarza
Prawdę o katastrofie poznają Japończycy 9 sierpnia 1945 r., w tym samym dniu, kie-
dopiero po kapitulacji. dy druga bomba atomowa niszczy Naga-
saki, Związek Radziecki wypowiada Japo-
..Grubas" nad Nagasaki nii wojnę. W niecały tydzień później,
9 sierpnia 1945 r. o godz. 3.00 nad ranem 15 sierpnia, cesarz Hirohito osobiście ogła­
kapitan Sweenney, dowodzący bombow- sza przez radio kapitulację kraju, po raz
cem B-29 "Bock's car", star- pierwszy zwracając się bez-
tuje z bazy w Tinianie. W je- Harstwa chmur jest pośrednio do swych podda-
go luku znajduje się śmier­ gruba,jed"ak pr..y- nych. "Wypowiedzieliśmy
cionośny ładunek - bomba padkiem tworz.y się wojnę Ameryce i Anglii, po-
plutonowa "Fat Man". Ce- w "iej prześwit. wodowani szczerym pra-
lem jest w zasadzie Kokura, gnieniem uratowania Japo-
gdzie znajduje się wielki arsenał, jednak nii i wprowadzenia stabilizacji w Azji
zasłania ją gruba warstwa chmur. Stosując Wschodniej. W najmniejszym stopniu nie

• Ci, którym wy- Po dłuższym czasie ujawniło się "osła­

starczające odda- bienie popromienne", które przez całe
lenie od epicen- dziesięciolecia nękać będzie hibakusha -
trum wybuchu po- napromieniowanych, którzy przeżyli. U lu-
zwoliło przeżyć, dzi, którzy przed wybuchem cieszyli się do-
nie unikną skut- skonałym zdrowiem pojawiają się sympto-
ków choroby po- my zaburzeń organów wewnętrznych. Sta-
promiennej. li się oni niezwykle wrażliwi, często
(zbiory prywatne) zapadają na różne choroby, a ich stan wy-
raźnie pogarsza się przy najmniejszej do-
T Załoga B-29 legliwości. Badania lekarskie nie wykazu-
"Enola Gay" ra- ją niczego określonego poza chronicznym
dośnie świętuje fizycznym osłabieniem . Odporność na cho-
"wyczyn", który roby jest u tych osób bardzo mała , skarżą
natychmiast opa- się, że znajdują się w ciągłym "półletargu",
nował pierwsze łatwo ulegają wyczerpaniu. Ich stan waha
strony wszystkich się wciąż pomiędzy złym samopoczuciem zasadę"nie patrz, tylko bombarduj", Swe- było naszym zamiarem naruszanie suwe-
gazet amerykań­ fizycznym a poważną chorobą. enney bierze kurs na Nagasaki. Tam rów- renności innych narodów czy też działanie
skich. Nazajutrz po wybuchu władze Japonii nież warstwa chmur jest gruba, jednak w celu rozszerzenia naszego terytorium.
(zbiory prywatne) są całkowicie zdezorientowane. Nie mówi przypadkiem tworzy się w niej prześwit , Wojna trwa jednak już od prawie czterech
lat. Choć wszyscy dokonali, co było w ich
mocy, pomimo bohaterskiej walki wojska
i marynarki, pomimo gorliwości i wytrwa-
łości pracowników państwowych i odda-
nej służby stu milionów naszych podda-
nych, wojna potoczyła się w kierunku, któ-
ry nie jest korzystny dla Japonii, światowe

• Bomba, która uderzyła w Nagasaki

była pierwotnie przewidziana dla
zniszczenia Kokury, gdzie znajdowały
się jedne z największych zakładów
produkcji amunicji w Japonii.
(zbiory prywatne)

T Wybuch bomby plutonowej

"Fat Man" nad Nagasaki.
(zbiory prywatne)

tendencje obróciły się jednak przeciw niej.
Co więcej , wróg skonstruował nową, szcze-
gólnie okrutną broń, która ma niewyobra-
żalną moc niszczycielską i która pochło­
nęła już daninę wielu niewinnych istnień.
Jeśli nadal będziemy walczyć, doprowadzi
to nie tylko do klęski i całkowitej zagłady
narodu japońsk iego, ale również do total-
nego wyni zczenia ludzkiej cywilizacji".
Ok rucieństwo uzasadnione
ie ma sprzeczności w uzasadnieniu, jakie
daje Churchill bombardowaniu atomowe-
mu. W swych pamiętnikach pisze: "Nagle
wydało nam się, że weszliśmy w posiadanie
śro dka , mogącego miłosiernie ograniczyć
masakrę na Wschodzie i otworzyć przed
Europą szczęś l iwszeper pektywy. Jestem
przekonany, że takie m yś li były obecne
w umysłach moich amerykańskich przyja-
ciół. W każdym razie nigdy nie było nawet
cienia wątpliwości co do dyskusji w celu
ustalenia, czy należy użyć bomby atomo-
wej. Sama świadomość, że je teśmy w sta-
nie pow trzymać tę niekończącą się jatkę,
że możemy doprowadzić do zakończenia
wojny, przywrócić światu pokój, podać po-
mocną dłoń jego udręczonym narodom po-
,
Tego dnia
przez zamanifestowanie miażdżącej prze-
wagi za cenę kilku eksplozji wydawal się
nam, po wszystkich wysiłkach i zagroże­
niach, cudownym rozwiązaniem . [... ] To,
że możliwość użycia bomby atomowej w ce-
lu zmuszenia Japoni i do kapitulacji nigdy
nie była przedmiotem dyskusji, pozostaje
faktem historycznym, który trzeba będzie
później ocenić. Przy naszym stole [między
Trumanem a Churchillem] panowało pełne
porozumienie, oczywiste i niekwestionowa-
ne, i nie słyszałem nigdy od nikogo suge-
stii, że powinn i śmy byli postąpić inaczej".
Tymczasem dalej pisze Churchill: "Byłoby
błędem przekonanie, że o losie Japonii za-
decydowała bomba atomowa. Jej klęska by-
ła przesądzona już przed zrzuceniem pierw-
szej bomby - była ona konsekwencją naszej
miażdżącej przewagi na morzu. To dzięki
niej możliwe było zdobycie baz morskich,
co pozwoliło przypuścić ostateczny atak
i zmusić ce ar ką armię do kapitulacji bez
jednego wystrzału . Marynarka handlowa
już wcześniej została zniszczona". 300000 tych, którzy będą konać powoli .... Zdjęcie Hiro-
Dwa bombowce, dwie bomby, dwa mia- z ran i padać ofiarami choroby popromien- szimy z powie-
sta - 100000 ofiar na miejscu i około nej:' oto straszliwa moc nowej bron i, nie- trza. Widoczne
porównywalna z żadnym wcześniejszym jest epicentrum
wynalazkiem człowieka. Czy naprawdę wybuchu.
użycie bomby atomowej było konieczne, (zbiory prywatne)
aby zmus i ć Japon i ę do kapitulacji, położyć
kres wojnie i oszczędz i ć życie setek tysięcy .... Wzór kimono
ludzi, którzy zginęli podczas inwazji? " odbił się "na
ciele ofiary z po-
Koniecznoś ć czy pokaz siły? wodu fali gorąca
Kraj Wschodzącego Słońca p rzegrał woj- i radioaktywnych
nę już w przeddzień zrzucenia bomby ato- promieni.
mowej. Na ziemi japońskiej nie stanął jesz- (zbiory prywatne)
cze żaden żołnierz amerykańsk i , lecz ce-
sarska flota i lotnictwo były już zniszczone. .... "little Boy".
Japonia nie posiadała żadnych sił ofen- (zbiory prywatne)
1885
~ Konfiguracja sywnych. Kraj, uza l eżnio ny w ogromnym
terenu sprawiła, stopniu od importu surowców, pozbawio-
iż wybuch bomby ny był zaopatrzenia. Pozostał mu zaledwie
atomowej nad milion ton paliwa, co nie wystarczyłoby na-
Nagasaki 9 sierp- wet na zapewnienie komunikacji mi ę dzy
nia 1945 r. po- wyspami archipelagu. Dzienne racje żyw­
chłonął "jedynie" ności owe ograniczone są do 1500 kalorii -
35000 ofiar. to mniej ni ż niezbędne dla życi a minimum.
(zbiory prywatne)
przyspieszyć kapitulację Japonii
~ Amerykański Flota i lotnictwo j ap ońs ki e nie sta n ow i ą
lekarz wOjskowy ju ż wprawdzie zagrożeni a, na l ą dz i e pozo-
zapoznaje się staje jednak jeszcze pod b ro ni ą o ko ł o
z nieznanymi do- 2 mln ludzi. I j eśl i ja po ńscy żo łni erze b ęd ą
tąd skutkami pro- nadal staw i ać opór tak zaciekly, jak w cza-
mieniowania ra- sie całej wojny, to inwazja na wyspy Japo-
dioaktywnego. nii niesie z sob ą ryzyko prawdziwej heka-
(zbiory prywatne) to mby wśró d wojsk desantowych.
18 czerwca admira ł Leahy daje zn ać prezy-
T Epicentrum dentowi Trumanowi, że j eś li inwazja na
wybuchu w Naga- wyspę Ki usiu spowoduje podobne procen-
saki. Po wybuchu towo straty jak zdobywanie Okinawy (za-
prezydent USA ko ń czo n e 24 czerwca 1945 L po 82 dniach
Harry Truman piekla), to należa łoby oczekiwać po stronie
głosił: " Jeśli te- aliantów do 268000 zabitych i rannych na
raz Japonia nie 767000 żo łni e rzy, ni ezb ędn ych do prze-
zaakceptuje na- prowadzenia operacj i.
szych warunków, Liczby te są p rzerażaj ące, a rozumowa-
czeką ją lawina nie Churchilla ni eugi ęte, pod warun kiem,
ognia, która pozo- że rzeczywiśc i e w celu zmuszenia Japonii ośw i a d czaj ąc swym ministrom: " Proszę 13 lipca j a poński minister spraw zagranicz-
stawi za sobą do kapitulacji konieczne jest jej zaj ęcie. Od p rzea n a li zować wszystkie m oż liwości , by nych oficjalnie informuje M oskwę, że "ce-
pustkę , ruiny lutego 1945 L, Z inicjatywy cesarza Hirohi- zakończyć woj nę, gdy tylko będz i e to moż- sarz pragnie pokoju". Odpowi edź Stalina
i zgliszcza, jakich to J apończycy podej muj ą u Sta- liwe". Sześciu człon ków kierow- jest lodowata. Według niego propozycja Ja-
jeszcze nigdy na lina starania o to, by po dj ą ł s i ę Zwolennicy poJw.. nictwa rzą du popiera żąda n ie pon ii nie jest wystarczająco precyzyjna, by
tej planecie nie roli mediatora w negocjacjach ju stanowią więk­ cesarza, lecz gdy premier oraz mu pozwo l ić na dzialanie. 28 lipca Japonia
widziano. Daliśmy pokojowych z zachodnimi szość w rządzie. mini trowie spraw zagranicz- ponawia propozycję. Tego samego dnia Sta-
dowód naszej po- aliantami. 5 kwietnia 1945 L ad- nych i marynarki akceptują bez- lin informuje o tym aliantów na konferen-
tęgi wojennej". miral Suzuki zostaje mianowany premie- warun kową k a pitul a cję, mini ter wojny cji w Poczdamie. Dla Amerykanów, którzy
(zbiory prywatne) rem. Od tej chwili zwolennicy pokoju stano- i szefowie sztabu armii l ą dowej i marynar- rozszyfrowali wiadomości , wymieniane
wią większość w rządzie. 20 czerwca 1945L ki chcą opór, by zmu ić Ame- przez ministra praw zagranicznych
cesarz rozprasza wszelkie niejasności, rykę do warunków rOZ1elmlll Japonii i jej aqtbasadora

w Moskwie i od początku byli doskonale
zorientowani w ich zabiegach, oświadcze­
nie Stalina nie jest zaskoczeniem.
Bombardowanie atomowe nie wpłynę­
ło na zmianę stanowi k w ścisłym kierow-
nictwie rządu: trzech przeciwników bez-
. warunkowej kapitulacji nadal nalegało , by
kontynuować opór, dopóki nie otrzymają
pewnych gwarancji, zwłaszcza tych, doty-
czących "suwerennej pozycji cesarza". Wy-
daje się, iż w rzeczywistości dwa inne czyn-
niki wpłynęły decydująco na przyspiesze-
nie końca: rozpoczęcie wojny przez
Związek Radziecki oraz osobista interwen-
cja ce arza, który pragnął natychmiasto-
wego pokoju, pomimo wszystkich stronni-
głoszenie przez Cesarza Ja-
Oponii Hlrohlto na falach ra-
diowych przyjęcia warunków ka-
pitulacji wywołało bezpreceden-
sową falę rytualnych samobójstw
w szeregach wojska, a nawet
w japońskich kręgach politycz-
nych. Na przykład sam minister
wojny, Anaml, nie zniósł "utraty
honoru" I poległ pod ostrzem
własnego mlecza.
Tego dnia
czych działań faworyzowanych przez
członków rządu . W nocy z 9 na 10 sierpnia,
na posiedzeniu rządu , podał do wiadomo-
śc i , że nie widzi już korzyści z " przedłuża ­
nia przelewu krwi i okropności wojny" i że
" nadeszła chwila, by zaakcep tować to, co
jest niemożliwe do zaakceptowania".
Admirał Leahy pisze bez niedomó-
wień: " Użycie tej barbarzyńskiej broni nad
Hiroszimą i Nagasaki nie przysporzyło
nam ża dnej materialnej korzyści w wojnie
z Japoni ą. Japończycy byli już zwyciężeni
i bliscy kapitulacji dzięki blokadzie mor-
skiej i skuteczności bombardowań kon-
wencjonalnych". Podobne są wnioski ad-
mirał a Kinga, naczelnego dowódcy mary-
narki amery kańskiej: "blokada morska
pozwoliłaby wziąć Japończyków głodem,
gdybyśmy mieli cierpliwość i poczekali". Zwi ązku Radzieckiego, stwarzająca ryzy- • Po ogłoszeniu
Niemniej wymowny jest oficjalny raport ko umocnienia s i ę jego pozycji na Dale- przez radio japoń ­
US Strategie Bombing Survey: "Czas, dzie- kim Wschodzie. Amerykanie chcą za skie bezpreceden-
lący niewydolność mi l itarną od politycz- wszelką cenę uniemożliwić Stalinowi za- sowego przemó-
nej akceptacji nieuchronnego końca był­ jęcie takiej pozycji, która pozwoliłaby mu wienia kapitula-
by prawdopodobnie krótszy, rości ć pretensje do udziału cyjnego, na ulice
gdyby struktura polityczna Ja- Trzeba pn.yspie- w okupacji Japonii . W szer- japOńskich miast
ponii pozwolił a na szybsze S1;YĆ klęskę Japo- szej perspektywie - Ameryka- wyległy tłumy, by
i bardziej zdecydowane okre- nii, zanim nastąpi nie, demonstrując niezwykł ą modlić s i ę za gło­
ś lenie polityki państwowej. kłopotliwa inter- moc niszczyc ielską nowej bro- wę państwa i oj-
Niemniej jesteśmy zdania, że wencja ZSRR. ni, której są jedynymi posia- czyznę. Już samo
przewaga powietrzna wywar- daczami, ch cą wywrzeć wra- usłyszenie głosu
ła nacisk wystarczający, by wymusić bez- żenie na Stalinie i znaleźć s ię w rokowa- Cesarza, po-
wa runkową kapitulację i całkowicie unik- niach ze Związkiem Radzieckim w pozycji wszechnie oważa ­
n ąć konieczności inwazji". s iły, i to do tego stopnia, że o tatni akt nego za półboga ,
Amerykanów i Anglików czas jednak II wojny św iatowej - decyzja o użyciu bro- b yło czy mś nie-
nagli. Trzeba przyspieszyć klęskę Japonii, ni atomowej - staje się równocześnie zwykłym .
zanim nastąpi kłopotl iwa interwencja pierwszym aktem zimnej wojny. (zbiory prywatne)
1881
W kwietniu 1939 r. w pewnym francuskim przeglądzie nauko- Parametry nowej broni A Uniwersy-
Prace nabierają tempa, Lawren- tet w Kalifor-
wym ukazuje się artykuł Fryderyka Joliot-Curie, przedstawiają­
ce przekształca cyklotron (akce- ni, 1939 r.
cy możliwość skonstruowania broni opartej na zasadzie roz- lerator kołowy, służący do przy- Pierwsze kro-
czepienia atomu ... spie zania cząstek) Uniwersyte- ki w kierunku
tu w Berkeley w urządzenie do bombyato-
dwa miesiące później 2 sierpnia 1939 r. Einstein, wy- biorących udział w projekcie wydzielania z rudy rozszczepial- mowej. Je-

W Niemiec Siegfried
Flugg publikuje kolej-
ny artykul, relacjonujący stan
stępując w imieniu fizyków-ato-
mistów, którzy znal eź li w Sta-
nach Zjednoczonych schronie-
brytyj kich uczonych, dzieli się
swymi obawami z przyjacielem
Ernestem Lawrencem - wybit-
nego uranu 235. Jako asystenta
zatrudnia jednego ze swych
dawnych studentów, Roberta
den z pierw-
szych cyklo-
tronów -
badań w dziedzinie fizyki jądro­ nie przed antysemicką nagonką, ną postaci ą amery kańskiego Oppenheimera, który od stycz- urządzeń do
wej w III Rzeszy. Flugg ż}'\vi kieruje do prezydenta Roose- świata naukowego. Pro i go nia 1942 r. całkowicie poświęca rozczepiania
je zcze naiwne przekonanie, że velta list. Apeluje w nim o zor- o spowodowanie w amerykań­ ię temu projektm i. Okre ' ła on jądra atomu.
prowadzenie badań w klimacie ganizowanie i sfinansowanie skiej administracji "ws trz ąsu ma ę krytyczn ą niezbędną do (D/TWS/S)
międzynarodowej współpracy przez amerykański rząd prac elektrycznego", aby zrozumia- wywołania reakcji łańcuchowej
jest jeszcze możliwe. Sytuacja nad bronią jądrową. ła, że gra toczy się o najwyż zą - 100 kg uranu, i określa para- <l1li Fabryka
na świecie nie zostawia już jed- List Einsteina o iąga zamie- stawkę ... 9 październik a 1941 r. metry bomby. Jej zasada działa­ nilratów
nak miejsca na takie nadzieje rzony rezultat. Oficjalny pro- Roosevelt zleca swemu dorad- nia jest prosta: dwie masy pod- w Rjukan
i artykuł niemieckiego naukow- gram badań rozpoczyna ię pod cy naukowemu, Vannevarowi krytyczne po 50 kg, znajdujące (Norwegia) ,
ca wzbudza natychmiast po- egidą Uranium Commitlee, kie- Bushowi, by przeznaczył na pro- się w tubach naprzeciw iebie w której
wszechny alarm. Węgierski rowanego przez Biggsa. Biggs, jekt wszelkie środki niezbęd ne zostają wystrzełone przy pomo- Niemcy prze-
uczony Leo Szilard, chory i owładnięty do jego kontynuacji. cy klasycznego ł adunku wybu- prowadzali
przebywający jako Artykuł niemiec- obsesją tajemnicy, doświadcze­
uchodźca w Sta- kiego naukowca nie potrafi jednak nia nad ura-
nach Zjednoczo- wzbudza natych- nadać pracom szyb- nem i " ciężką
nych, nawiązuje miast powszechny kiego tempa. W l oką wodą " zosta-
kontakt z Albertem alarm. się one z powodu ła zniszczona
Einsteinem. Prosi niezgody i drobnych przez brytyj-
go, by przekonał amerykańskie­ intryg między naukowcami . skich koman-
go prezydenta, o palącej ko- Rozzłoszczony powolnym tem- dosów
nieczności wyprzedzenia Hitle- pem badań Australijczyk Mar- w 1942 r.
ra w pracach nad nową bronią. cus Oliphant, kierujący grupą (zbJOry prywame)

1888

ch owego. Cała trudność polega
na skonstruowan iu takiego de-
tonatora, który będzie w stanie
idealnie zsynchro nizować obie
eksplozje.
projekt "Manhattan"
We wrześniu 1942 r. nadzór nad
projektem, który otrzymuje
w międzycza ie nazwę "Manhat-
tan Project", zostaje powierzony
pułkownikowi Grovesowi. Po
skontaktowaniu się z różnymi
biorącym i w nim udział ekipami
stwierdza on brak koordynacji
pomiędzy poszczegółnymi pla-
cówkami i dochodzi do wniosku,
że należy koniecznie umie' cić
wszystkie urządzenia w jednym
miejscu i powierzyć odpowie-
dzialność jednej osobie. Wybór
pada na Los Alamos w stanie
Nowy Meksyk, w rejonie prawie
bezludnym, a kierownictwo
obejmuje Oppenheimer. Na tym
etapie prac środki przeznaczo-
ne na realizację bomby są ol-
brzymie - przy budowie ośrodka
zatrudnionych jest 45000 robot-
ników, a od marca 1943 r. pra-
cuje w nim 4000 naukowców
Oppenheimer proponuje no-
wą metodę otrzymywania reakcji
łańcuchowej. Materiał rozszcze-
pialny powinien otrzymać formę
wydrążonej kuli. Otaczające ją
ładunki wybuchowe, odpalone
idealnie równocześnie, spowo-
dują jej impl ozję, co wywoła re-
akcję łańcuchową . Prace nad
obydwoma metodami - implo-
zyjną i " tubową " prowadzone są
równolegle. Bomba typu "tubo-
wego" otrzymuje kryptonim
"Thin Man", bomba typu implo- trzeć. Mrużąc oczy, próbowałem ... Einstein
zyjnego - "Fat Man". Pierwsza, jednak wciąż go obserwować. i Op pen-
która wybuchnie nad Hiroszimą , W ciągu dziesięciu sekund po- heimer, który
zawiera uran 135, do drugiej , większył s ię i stracił na jasności , objął kierow-
która będzie zrzucona na Naga- przypominał teraz gigantyczny nictwo nauko-
saki, użyto ostatecznie plutonu. płomień o kształcie przypomina- we nad ame-
Konstrukcja detonatorów jest jącym truskawkę. Wzniosła się rykańskim
bardzo pracochłonna, mnożą się ona powoli ku niebu, lecz nadal programem
niepowodzenia - aż do końca łączyła ją z ziemią kolumna wiru- atomowym.
ekipa Oppenheimera nie ma jącego kurzu. Następnie, kiedy (zbiory prywatne)
pewności , czy mechanizmy od- obłok rozżarzonych gazów ochlo-
palania okażą się skuteczne. dził się i stał się mniej czerwony, ... W 1942 r.
otoczy I go błękitny blask wywo- ten amery-
początek nowej ery łany przez zjonizowane powie- kański spek-
Wątpliwości zostają rozproszone trze. Było to wspaniale widowi- trog raf służył
16 lipca 1945 r. o godz. 5.30. sko: ktokolwiek widział wybuch separacji izo-
W Alamogordo, na pustyni wsta- atomowy, nigdy tego nie zapo- topów.
nie Nowy Meksyk, naukowcy mni". W tym momencie Amery- (zbiory prywatne)
z zapartym tchem kanie wygrali wyścig
obserwują pierwszą "Ktokolwiek wi- zbrojeń: Niemcy, ... WOak
w historii eksplozj ę dział wybuch ato- którzy zabrnęli w śle­ Ridge prowa-
atomową. Jeden mowy, nigdy tego pą uliczkę eksploata- dzono prace
z obecnych tam nie zapomni". cji " ciężkiej wody", badawcze
uczonych, Frisch, w chwili kapitulacji nad energią
opowiada: "Odwrócilem się, lecz byli jeszcze bardzo daleko od ce- jądrową i jej
ten obiekt na horyzoncie, podob- lu. Japończycy natomiast nie pod- zastosowa-
ny do małego słońca, był nadal j ęli , ani nie zamierzali podjąć żad­ niem.
zbyt jasny, by można było nań pa- nych prac na tym polu ... (zbiory prywatne)
~ ~ ~ 00
TYP: dwumiejSCOWY myś liwiec nocny
.NĄ.~~.I.~.Ą..~.~..N.. ~?§~~.~~~~Jp~~V!i.~~.~ .. ~!"..i.ę*y.~~.) WYMIARY: dlugo ść - 12,77m, rozpięto ść skrzydeł
Prototyp J1N wykonał swój pierwszy lot w maju 1941 r. Na początku 1943 r. pod- - 16,98 m, wysokość - 3,99 m
NAPĘD : 2 silniki Nakajima Sakae 21 o mocy
jęto decyzję użycia . Gekko" jako nocnego myśliwca . Jego sukcesy w walkach
1130 KM
z amerykańskimi bombowcami były jednak większe przeciwko Liberatorom
SZYBKOŚĆ: maksymalna 507 km/godz.
8-24 niż w starciach z o wiele lepiej uzbrojonymi . superfortecami" 8-29. Alianci
MASA: na pusto - 4850 kg, maksymalna startowa
nadali mu zakodowaną nazwę . Irving". - 8185 kg
ZASIĘG : 3780 km
PUŁAP : 9320 m
UZBROJENIE: 4 dzialka typu 99 kał. 20 mm
TYP: jednomiejscowy nurkujący bombowiec
X9..~9..~.Ił~ . I:>..~X .??~.L.'i.~.~i.~~ pokładowy
. Suisei", zaprojektowany jako nurkujący bombowiec pokładowy, zo- WYMIARY: długość - 10,2 m, rozpiętość Skrzydeł -
stał wyposażony w importowany silnik niemiecki Oaimler-8enz. Łącz­ 11 ,50 m, wysokość - 3,74 m
NAPĘD: silnik Daimler-Benz OB 600G o mocy
nie wyprodukowano 2038 egzemplarzy różnych wersji 04Y. Alianci
960 KM, silnik Aichi Atsuta 32 o mocy 1 400 KM lub
nadali mu zakodowaną nazwę . Judy". Jego wadą była bardzo słaba silnik Mitsubishi MK8P Kinsey o mocy 1 560 KM
odporność na pociski przeciwnika. SZYBKOŚĆ : maksymalna 550 km/godz.
MASA: na pusto - 2440 kg, maksymalna startowa -
4250 kg
ZASIĘG : 1 470 km
PUŁAP : 10700 m
7,7 mm, karabin maszynowy kał.
7,92 mm oraz 800 kg bomb
[:j ~ [ID] ~
BOEING B-29 TYP: bombowiec strategiczny
ZAŁOGA: 10 osób
Zaprojektowany już w 1938 r., w chwili gdy Kongres Stanów Zjednoczo- WYMIARY: długo ść - 30,18 m, rozp i ętość skrzydeł
nych odmawiał przyznania funduszy na konstrukcję 8-17, oblatany w - 43,05 m, wysokość - 9,02 m
1942 r., 8-29 daleko wy przedzał swą epokę. Łącznie USA wyprodukowa- NAPĘD : 4 silniki Wright R-3350-57 Duplex Cyclone
o mocy 2200 KM
ły 3960 egzemplarzy 8-29. Tu: słynny . Enola Gay", który zrzucił bombę
SZYBKOŚĆ: maksymalna 576 km/godz.
atomową na Hiroszimę w sierpniu 1945 r. MASA: na pusto - 31 816 kg,
maksymalna startowa - 64000 kg
ZASIĘG : 5230 km
PUŁAP : 9750 m
UZBROJENIE: 10 karabinów
maszynowych kał. 12,7 mm,
działko kał. 20 mm oraz
9070 kg bomb
10=
KAWASAKI Ki-102 TYP: dwumiejscowy samolot szturmowy
.................................................... WYMIARY: długość -11 ,45 m, rozpięto ś ć skrzydeł-
Mimo iż Ki-l 02 został zaprojektowany jako samolot szturmowy, wyko- 15,57 m, wysokość - 3,70 m
rzystano go niemal wyłącznie - z powodu rozwoju sytuacji na froncie - NAPĘD : 2 silniki Mitsubishi Ha-112-11 o mocy 1 500 KM
SZYBKOŚĆ: maksymalna 580 km/godz.
przy obronie japońskiego nieba. Jedynie kilka egzemplarzy zostało uży­
MASA: na pusto - 4950 kg, maksymalna startowa -
tych podczas zmagań na Okinawie. 7300 kg
ZASIĘG : 2000 km
PUŁAP : 11 000 m
UZBROJENIE: dzialko Ho-401 kał. 57 mm, 2 działka Ho-5
kał. 20 mm, karabin maszynowy kał. 12,7 mm oraz
2 bomby po 250 kg
A Ruiny dworca Po podpisaniu kapitulacji dotychczas niezwyciężona Ja- czenia cesarza, by zakończyć wojnę. Życze­
w Hiroszimie, ponia zbudzi się nie tylko pobita, ale i rozbrojona. Opa- nie to, jak g ł os ił telegram, wyni ka nie tylko
które stały się nowanie jej polityki przez Stany Zjednoczone ulegnie zła­ z troski cesarza o włas n e dobro, lecz ma na
schronieniem dla godzeniu tylko wobec późniejszego zagrożenia ze strony względzie dobro całej lu dzkości . Pragnie on
nielicznych, któ- Związku Radzieckiego. szybkiego za k ończ eni a przełewu krwi po
rzy przetrwali
" rozbłysk tysiąca Japońskie wysiłki
podpi- kon fe re n cj ą
w Poczdamie] przez ludzi, to-
Propa-
słońc ". sania separatystycznego wa rzyszącyc h prezydentowi - m.in. Bohle-
ganda radziecka pokoju ze Związkiem Ra- na. U trzymuj ą oni, że nie może m y sobie
minimizowała dzieckim trwać będą aż do otwarcia pozwo l i ć na przedstawienie J a po ń czyko m
jednak znaczenie konferencji w Poczdamie. W ostatecz- takich wyj aś ni e ń , które m ogłyby być inter-
nowej broni ame- nym rozrachunku deklaracja bezwa- pretowane jako pragnienie za ko ńcze ni a
rykańskiej. "Nie runkowej kapitulacji Cesarstwa za wojny z J a po ni ą , zanim ZSRR będzi e mi a ł
bomba atomowa, wszelką cenę miała uchronić władcę m oż l iwość przes t ą pi e ni a do niej.
lecz połączone si- Kraju Kwitnącej Wiśni przed ewentu- 13 lipca 1945 roku. - Son d aże w Japo-
ły aliantów poko- alną zniewagą jego czci ... nii, dotyczące m ożliwości zawarcia pokoju.
nały imperializm D z i ś d o t a r ł do nas pierwszy nie bud zą cy
japoński " - pisały Rozm awi a ł em tego wieczora z Joem Grew wą tp liwości znak, że J apończycy pragn ą za-
gazety. - by ł o to po koncercie prezydenckiej or- wrzeć pokój: przechwyci l i śmy de p eszę wy-
(zbiory prywatne) kiestry. Oświ a dczy ł , że je t zadowolony, iż sł aną przez Togo, ministra spraw zagranicz-
u d a ł o nam s i ę do p row a d z i ć nych, do Sato, ambasadora
~ Załoga ame- do zredagowania tekstu, któ- Przechwyciliśmy Japonii w Moskwie. Zawiera-
rykańskiego bom- ry prezydent zamierza skiero- depeszę wysianą ł a ona nakaz spotkania s i ę
bowca B-29 w ać do J a pończy k ów w celu przez Togo . z M o ł o towe m , j eś li to m oż li­
"Enola Gay" tuż wyjaś ni e ni a, co rozumiemy we, jeszcze przed jego wyjaz-
przed wylotem przez " bezw a ru nkową ka pitul acj ę" . Oba- dem na k o n fe re n cj ę Wielkiej Trójki
nad Hiroszimę . wia s i ę on jednak, by projekt ten nie zo- [w Poczdamie], ewentualnie natychmiast
(zbiory prywatn e) s t a ł odrzucony podczas p o dróży [przed po niej, i przedstawienia mu go rącego ży-

1892

obu stronach. Togo chce zapewnić Rosjan,
że J a po ńczycy pragną utrzymywać dobre
to unki ze Zw i ązkiem Radzieckim, a tak-
że, iż nie mają zamiaru przyłączenia na sta-
łe żadnego z podbitych obszarów Mandżu­
rii. Togo zaznaczył ponadto, że
bezwarunkowa kapitulacja, której domaga-
ją s i ę alianci, to niemalże jedyna przeszko-
da, uniemożliwiająca wstrzymanie działań
wojennych, i że jeśli żądanie to będzie pod-
trzymywane, Japończycy będą , rzecz jasna,
zmuszeni do kontynuowania walki.
W odpowiedzi Sato ... zaprotestował,
twierdząc, że propozycje te zupełnie nie
biorą pod uwagę realiów, że dla bezstron-
nego obserwatora jest jasne, iż nie jest już
teraz możliwe oddzielne traktowanie
ZSRR i pozostałych aliantów, że uzgod-
nienia w sprawie Polski w Chapultepec
i konferencja w San Francisco świadczą , iż
Wielka Brytania, Związek Radziecki i Sta-
ny Zjednoczone postanowi ły ko n tynuować
działani e wspólnie. Togo w odpowiedzi po-
prosił go pomimo tej różnicy punktów wi-
dzenia, o wykonanie polecenia.
... Wre zcie 1 lipca Sato przesłal długą
depeszę, w której wyjawiał swój punkt wi-
dzenia na a ktualną sytuację Japonii, która
była teraz, krótko rzecz ujmując, zupe ł nie
osamotniona, pozbawiona przyjaciół , i nie
mogła od nikogo oczekiwać pomocy .. . Za-
lecał z przekonaniem, by zaakceptować ja-
kąkolwiek form ę zawarcia pokoju, nawet
bezwarunkową k a pitul acj ę , wychodzą c
z założenia, iż jest to jedyny sposób zacho-
wania istnienia cesarza, a nawet państwa ...
O d powi edź, którą otrzymał , głosiła , że
Świadkowie mówią
rada ministrów, po dokładnym rozważen i u kretarz do spraw wojny, admi rał Leahy, ... Hiroszima-
wszystkich przedstawionych argumentów, John Snyder [wówczas dyrektor urzędu mo- siódme miasto
podjęła w końcu decyzję , by kontynuować bilizacji wojennej], adiutant przyboczny pre- Japonii - zmiecio-
wojnę z cał ą stanowczością i samozapar- zydenta do spraw morskich, kapitan Varda- na z powierzchni
ciem, do jakiego zdolny jest naród, dopó- man, i adiutant do spraw wojskowych, ziemi. Cełem
ki nie zostanie przedstawio- generał Vaughan. Ogólna bomby (i epicen-
na możliwoś ć inna, niż Zatelefonowałem dyskusja na temat japońskich trum wybuChu)
bezwarunkowa kapitulacja. do prer.ydenta, gra- depesz. Postanowi l iśmy jed- był jeden z mo-
10 sierpnia 1945 roku. - tulujqc mu bliskiej nogłośnie, że będziemy ocze- stów widocznych
Kapitulacja. O godz. 7.00 za- kapitulacji. kiwać na przyjęcie oficjalnych na zdjęciu.
te l efonował kapitan Smend- propozycji kapitulacji. Sędzia (zbiory prywatne)
berg, mówiąc, że ma bardzo ważn ą depeszę. Byrnes zapytał , czy oferta zgodna jest z wa-
Przyszedł podczas śniadania i pokazał mi runkami, które zatwierdziliśmy dla "bezwa- T Generał Roy
kopię rozszyfrowanej depeszy, wysłanej runkowej kapitulacji". Geiger, któremu
przez Tokio do japońskich ministrów Admirał Leahy sądził , że tak, jednak wręczono pamiąt­
w Sztokholmie i Bernie ... "Tokio, 10 sierp- Byrnes obaw i a ł się, że zostaniemy oskar- kową kartę , pod-
nia - rząd Japonii skierował dz i ś poniższy żeni , iż odstąpili- pisaną przez ge-
komunikat do rządów Szwecji i Szwajcarii, śmy od bezkom- nerała
aby przekazały go Stanom Zjednoczonym, prom isowej MacArthura oraz
Wielkiej Brytanii, Związkowi Radzieckie- surowości de- admirałów Hal-
mu i Chinom: Rząd Japonii gotów jest zaak- klaracj i pocz- seya i Nimitża ,
ceptować warunki, ogłoszone we wspólnej damskiej . Co upamiętn i ającą
deklaracji, sfo r m u łowanej w Poczdamie do mnie - udział w ceremo-
26lipca 1945 ... przyjąwszy, iż wspomniana powiedzia - nii kapitulacyjnej
deklaracja nie zawiera żadnych godnych łem , - to je- na pokładzie
uwagi żądań co do prerogatyw Jego Cesar- stem prze- okrętu Missouri.
skiej Mości jako najwyższego zwierzchnika". (zbiory prywatne)
Major Correa przyszedł na śniadanie, po
czym o 8.15 udaliśmy się do naszych biur.
Zatel efonowałem do prezydenta, gratu-
lując mu bliskiej kapitulacji Japonii
i równocześnie przemówienia, jakie
wygłosił wczoraj wieczorem. O 8.40
udałem s i ę do B i ałego Domu, by
spotkać się z prezydentem. Znajdo-
wali się u niego: sekretarz stanu, se-
 Bomba, która spadła na
Nagasaki przeznaczona
była dla portu Kokura.
O ostatecznym celu śmiercionośnego
ładunku zadecydowała mgła . Zresztą
dla amerykańskich lotników nie miało
znaczenia, które z japońskich miast
podzieli los Hiroszimy .. .

O godz. 3.49 maszyna

(Bock's Car) kołuje na pas starto-
wy. Wydaje się nam, że trwa to bez koń­
" Wreszcie dziób samolotu unosi się
ca.
i bombowiec wzbija się w powietrze bio-
rąc kurs na północ. Wokół panuje noc.
Drugi samolot The Greal Arlisle z uczo-
nymi i instrumentami pomiarowymi na
pokładzie leci tuż za nami. Potem kolej
konany, że aby odpowiedzieć na ten za- na "fotografa ". Chwilę później major
rzut, wystarczyłoby zredagować stanow- Sweeney zauważa , że rozdzielnik paliwa
czy komunikat, w którym postaralibyśmy pojemnika zawierającego 600 galonów,
się o uzgodnienie tekstu aktu kapitulacji umieszczonego w ładowni bombowej, nie
z naszymi zamiarami i celami. Sekretarz działa . Pozbawien i tego zapasu paliwa
wojny zaproponował , byśmy już teraz za- nie możemy lecieć zbyt daleko, jednak
przestali wysyłania naszych bombowców Sweeney szybko podejmuje decyzję
nad J aponię - bierze pod uwagę obawę o kontynuowaniu lotu. O godz. 8.09 cza-
i zaniepokojenie, jakie nawet w naszym su tokijskiego dostriegamy dokładnie na
kraj u wywołało użycie bomby atomowej. wprost nas maleńką wysepkę Yakuszima
Przyłączył em si ę do tej opinii - "na minutę przed czasem".
dod ając, że nie n a leży zapo- Sweeney s1,Ybko Już wkrótce mamy spotkać
m i n ać, iż nasz naród będzie podejmuje decy1ję naszych towarzyszy. W trzy wschodu. Wciąż nie widać Kokury. Me- ~ Ślady ofiary
musia ł zn ieść największy im- o kontynuowaniu minuty później inny B-29 wy- chanik ostrzega nas, że kończy się nam za- unicestwionej po-
pakt n ienawiści J apończy­ lotII. łania się chmur. To "The pas paliwa. Wystarczy go zaledwie na po- dmuchem go r ąca
ków ... Zakończyliśmy wnio- Great Artiste". Gdzie po- wrót na Iwo limę. "Przyjąłem " - oznajmia na moście w Hi-
skiem, że sekretarz stanu ma zredagować dział się "fotograf"? Kręcimy się w kół­ Sweeney, a komandor Ashworth, odpo- roszimie .
i nfo rm ację, która będzie przesłana, gdy ko przez następnych 45 minut. Nic. "Do (zbiory prywatne)
otrzymamy drogą u rzędową żą d a n ie ka- diabła z tym!" - krzyczy Sweeney - " nie
pitulacji, jeś l i tylko bę d zie ono J J możemy już dłużej .czekać". Po przeka- ~ Widok Naga-
w ogóle sformułowane. • • zaniu pozdrowienia skrzydłami naszym saki przez d ziurę
James Porrestal, "Joumal", kompanom bierzemy kurs na pierwszy w chmurach.
Paryż 1952, s. 83·91 cel: port w Kokura, na północno-wsch od­
nim wybrzeżu Kiusiu. Nadlatujemy nad
ceł, który jest całkowicie przesłonięty
mgłą i dymem. Beahan (bombardier)
melduje po rozpoznaniu sytuacji: "odna-
lezienie punktu zrzutu niemożliwe" - bę­
dziemy musieli przylecieć raz jeszcze.
Sweeney nadaje: "nie zrzucamy.
Powtarzam, nie zrzucamy". Po
ostrym skręcie, wracamy nad cel.
Kapitan Beeham z okiem przyklejo-
nym do swojego wizjera typu Norden
powtarza "nie mogę odnaleźć punktu
zrzutu". "Nie zrzucamy" - rozkazuje
Sweeney - "powtarzam, nie zrzuca-
my". Tym razem nadłatujemy od
 Świadkowie mówią

miastem wyg l ąda raczej na 9/10. Wtedy

Sweeney informuje Ashwortha, że wystar-
czy nam paliwa tylko na jeden przelot
i proponuje dokonać zrzutu przy wykorzy-
staniu radaru. Ashwortb waha się. Miał
rozkaz zrzucenia bomby nad oceanem,
gdyby nie mógł nawiązać kontaktu wzro-
kowego z celem. Decyduje się nie trzymać
się ściśle rozkazów. "No, dobra, zrzucamy
przy użyciu radaru, jeśli nie będę widział
punktu zrzutu".
O 11.00 Nagasaki pojawia się na ekra-
nie naszego radaru. Nagle Beeham krzyczy
"Mam go, widzę miasto! " Poprzez dziurę
w chmurach naszym oczom ukazuj ą się za-
rysy stadionu nad brzegami Urakami.
W kilka sekund później, o 11.01, maszyna nych . Nadałem pierwszy meldunek do • Delegacja ja-
podrywa s ię do góry. "Bomby zrzucone" bazy. pońska wstępuje
melduje Beahan, potem poprawia s i ę "Nagasaki zbombardowane 090158z na na pOkład amery-
"Bomba zrzucona". podstawie kontaktu wzrokowego bez in- kańskiego okrętu
" Ujrzeliśmy gigantyczną kulę ognia wy- terwencji wrogich myś liwców ani obrony Missouri w cełu
uwającą się z wnętrzności ziemi", jak póź­ przeciwlotniczej. Wynik "pod względem podpisania kapi-
niej opisze to korespondent wojenny W. technicznym zadowa l aj ący". Pozostałe tulacji.
Lawrence: "Co' żywego, nowy gatunek ży­ punkty mi ji wymagają przedyskutowania (zbiory prywatne)
wej istoty narodził się na naszych oczach". przed podjęci em dalszy dzi ałań. Wynik po-
Wielki grzyb wypiętrzający się od góry równywałny do tego z Hiroszimy. Proble- .... Radość żoł­
wrzal i kipial. Biala furia równa tys iącom my wynikłe na pokł a d z i e po zrzuceniu nierzy amery-
gejzerów. Po kilku sekundach oderwał s i ę bomby zmuszają nas do udania si ę na Oki- ka,skich na wia-
od podłoża, a na jego miejsce zacząl ro- nawę· Paliwa wystarczy tylko do J J domość o kapitu-
snąć inny grzyb, już znaczn ie mniejszy. Okinawy". •• lacji.
wiedzialny za na zą bombę "Fat Man", od- Można by rzec potwór któremu na miej- Frank W. Chinnock, "Zapomniana bomba", (D/TF/US/S)
wracając się do oficera rusznikarza, oznaj- sce uciętej glowy odrasta następna. Nowy lork, 1968, s. 89
mia mu "lecimy nad drugi cel, Nagle w helmofonach T Powrót bom-
jeśli chcecie". Marynarz po- Nasz dowódca skar- usly zeli ' my gło naszego bowca 8-29
takująco kiwa głową .. Kieru- cU bombardiera: strzelca: "Panie majorze, "Enola Gay" znad
nek aga aki" - rozkazuje "No i co Bea, wła­ wiejmy stąd " . Zawracając, Hiroszimy...
Sweeney i kręca na połu­ ś"ie zabiłeś setki ty- nasz dowódca skarcił bom- (D/TF/US/S)
dniowy-zachód. Służby meteo sięcy Japońc~ków((. bardiera: "No i co Bea, wla-
zajmujące się rejonem Naga- ' nie zabileś setki tysięcy la-
aki zapow iadały załedwie 2110 grubości pończyków". Beahan nie odezwa I się.
chmur nad miastem. Kiedy napięcie opadło, zaczęliśmy so-
Zbliżając ię do celu zauważamy, że po- bie gratulować, jednocześnie rozbiera-
goda pop uła ię i war twa chmur nad jąc się z naszych ubrań ochron-
postacie
\ .... k

Hirohito (1901-1989)

esarz Japonii, zwany Synem Słońca, ją Chinom w jego imieniu i wszystkie rozkazy

C był synem cesarza Voshihito i cesarzo·

wej Sadako. Po ukończeniu szkół przy-
gotowujących go do kariery wojskowej odbył
były sygnowane jego podpisem. Stopniowo
następowała faszyzacja Japonii, a wraz
z wprowadzaniem systemu totalitarnego
podróż po Europie. Wrócił do kraju w 1921 ro· umacniała się polityka ekspansjonistyczna.
ku i w związku z pogłębiającym się stanem Generał Tojo i admirał Vamamoto oraz inni
choroby umysłowej ojca został mianowany przywódcy wojskowi jedynie informowali ce-
regentem. 25 grudnia 1926 roku, po śmierci sarza o podejmowanych decyzjach oraz
ojca, oficjalnie objął tron Japonii. Przyjął wte- o przebiegu ich realizacji. Dopiero kiedy Japo-
dy imię Showa, co znaczy "Pokój oświecony". nia stanęła wobec bezpośredniego zagroże­
Był z natury nieśmiały, zainteresowany na- nia inwazją, Hirohito na prośbę markiza Kido
uką , a zwłaszcza biologią, a nie polityką, ani zdecydował się zabrać głos. Z jego inicjaty-
- tym bardziej - prowadzeniem wojen, do cze- wy do Związku Radzieckiego z misją pokojo-
go był zmuszony z tytułu zajmowanego stano- wą został wysłany książę Honoye.
wiska w państwie i przynależ­
nych mu z tego tytułu funkcji. Po wojnie Hirohito W obliczu
Jego ministrowie, chroniąc go nie wstał pozbawiony nieuchronnej tragedii
przed ewentualną kompromita- natychmiast tronu, Od 1944 roku kapitulacja Japo-
cją , nie pytali go o zdanie, a on, gdyż Amerykanie oba- nii zbliżała się nieuchronnie. Ce-
prowadząc narady rządowe, wiali się, że usunięcie sarz był świadomy tragizmu sy-
zgodnie z tradycją, nigdy nie za- go mogłoby spowodo- tuacji swego państwa i narodu.
bierał głosu w dyskusjach, a je- wać niechęć Japoń­ Zwrócił się do parlamentu i naj-
dynie wyrażał swą zgodę na po- czYków do zwycięzców. wyższego dowództwa armii
dejmowane decyzje. Konstytucja o zakończenie konfliktu, a jed- racji poczdamskiej. Cesarz, pozostający w do-
gwarantowała mu władzę absolutną. Naród nocześnie zabiegał o pomoc zagranicy w ne- brych układach z premierem Suzuki, posta-
go kochał i oddawał boską cześć, a on nie gocjacjach. Ponadto 20 lipca 1944 roku zdy- nowił zaryzykować swe stanowisko, aby uła­
identyfikował się z żadną partią polityczną. misjonował generała Tojo, który od 1941 roku twić rokowania pokojowe. Ostateczna decyzja
był naczelnym dowódcą armii. Nie mógł już o kapitulacji zapadła 14 sierpnia, a nazajutrz
Na cesarskim tronie jednak zapobiec katastrofie Hiroszimy, do ja- cesarz po raz pierwszy w historii Japonii wy-
Hirohito szybko stracił kontrolę nad wojskiem. kiej doszło w rok póżniej , 6 sierpnia 1945 ro- głosił przez radio przemówienie do narodu,
Generał Tojo dążył do wojny, więc nie pomo- ku. W trzy dni potem rząd japoński rozważał by powiadomić go o bezwarunkowej kapitu-
gły perswazje Syna Niebios. Wypowiedziano już możliwość ostatecznego przyjęcia dekla- lacji, zgodnie z postanowieniami konferencji
w Poczdamie.

Koniec wojny końcem władzy

Po wojnie Hirohito nie został wprawdzie po-
zbawiony natychmiast tronu, gdyż Amerykanie
obawiali się , że usunięcie go mogłoby spo-
wodować niechęć Japończyków do zwycięz­
ców, a nawet zachwiać ich kontrolę nad Ja-
ponią, ale MacArtur odebrał mu władzę
absolutną . W styczniu 1946 roku Syn Słońca
publicznie wyrzekł się swego boskiego po-
chodzenia. Odtąd usiłował zbliżyć się do na-
rodu. Przede wszystkim jednak poświęcił się
pracy naukowej, w której osiągnął wybitne re-
zultaty i światowe uznanie za swe dzieła
o mięczakach.
<IIIGen. Douglas MacArthur dowodził ame-
rykańskimi wojskami okupującymi Kraj Kwt-
nącej Wiśni. Wątła sylwetka "Syna Słońca ",
pozbawionego władzy, stała się tylko sym-
bolem, który "raczyli" zachować zwycięzcy.
(zbiory prywatne)
16 lipca 1945 r. Oślepiający błysk nad bezdrożami rym ud a ł o s i ę z n a l eźć sposób na • Podpisanie przez Japonię bez-
Nowego Meksyku. W bazie lotniczej Alamagordo skrócenie wojny. Churchill u ży ł ter- warunkowej kapitulacji - bezpo-
wybuchła pierwsza z trzech bomb atomowych minu "cudowne wyzwolenie". Ani średnia konsekwencja bomby
skonstruowanych przez naukowców z projektu ś l a du ws p ó ł czuc i a dla tys i ęcy ofiar. atomowej czy zwykła formal-
"Manhattan" ... Trzeba przyzn ać, że J a po ń czycy nie ność?
cieszyli si ę w owym czasie dobrą pra- (DITE/US IS)
ej "ojciec", 1. Robert Oppen- o istnieniu nowej broni i o sukcesie ą . Niemal wszyscy podzielali pogł ąd

J heimer, cytuj ąc "Bhagavad Gi-

tę " , mial s i ę wyra zi ć : "Gdyby
tysiąc s loń c za l ś ni l o j e dno cześ ni e,
pierwszego jej u życia . Tekst uprze-
dzal J a po ni ę, że j eże li będz i e si ę ona
oci ągać z ka p i tul acj ą, powinna "spo-
Trumana, gdy wobec zast rzeżeń for-
muł owa nych pod adre em p odj ętej
przez niego decyzji o u życiu broni
T Grzyb atomowy stał si ę po-
wszechnie znanym "znakiem fa-
brycznym" nowej broni.
przypominalyby w i e l ko ść Stwórcy. dzi ewać s i ę deszczu ś m i e rci i znisz- atomowej odpowi ed zi a ł : "J eże li ma (zbiory prywGwe)
Je tern ś mi e rci ą, która ws t rząsa czenia, jakiego dotychczas kula ziem- s i ę do czynienia z bydl ęta mi , n a l eży
\ zech 'wiatem". ka nie zaznala". tra ktować ich jak bydl ę t a" . Reakcje
Ów w trząs n astą pilopo ra nku p e łn e niepokoju i oburzenia by ł y
6 ierpnia 1945 r. w Hiroszimie. Wia- Jednomyślne poparcie rzadko' c i ą. Nie znaczy to bynaj-
dom o ' ć o zrzuceniu bomby atomo- U l gę prezydenta Trumana dzieli la mniej, że w przeddzień wybuchu dru-
wej dotarla do prezydenta Trumana, wi ę k szość obywateli pa ń s tw alianc- giej bomby atomowej, 8 ierpni a
gdy na pokladzie krą żownika Augu- kich. Nazajutrz po eksplozji pra ę za- 1945 r. Albert Camu nie os trzega ł:
sta wracal po konferencji w Poczda- c h o dni ą zdominowaly dwa nurty. "Cywilizacja techniki o i ągnę lyosta t­
mie do Wa zyngtonu. Z jednej strony podzi- nie stadium b a rbarzyń s twa. W bli ż­
"To najistotniejsze wy- Churchill użył wi ano pos tę p tech- szej lub dalszej przysz lości trzeba bę­
darzen ie w Historii" - terminu "cudowne niczny - 8 sierpnia dzie wy bi e r ać mi ę d zy zbiorowym
powiedzial skromnie, wyzwolenie". Ani śla­ francuski Le MOI/de sa mobójstwem lud z k ości a in teli -
nieudolnie ukrywaj ąc du współczucia dla bez najmniej zych ta- gentnym zastosowaniem sukcesów
dumę. Wojna i poświ ę­ tysięcy ofiar. nów ducha a n a li zowa ł myś li ludzkiej '. W Stanach Zjedno-
cenie synów Ameryki " Rewo lu cj ę nauko- czonych, wbrew opinii publicznej,
zbli ża ly s i ę ku końcowi. W kilka go- wą " . Z drugiej - prześc i ga n o s i ę w dni u eufo rii komentator radiowy
dzin póź ni ej oficjalny komunikat w wy ra ża n iu wdzi ęcz n ości w stosun- Kaltenborn oś mi e li ł s i ę powi ed z i eć :
Bialego Dom u informowal świ a t ku do Stanów Zjednoczonych, któ- "Z tego, co wiem, wynika, że SlwO-

1891
 ~ "Udane" próby Hiroszimy
i Nagasaki nie oznaczały bynaj-
mniej zaprzestania rozwoju broni
atomowej. Tu: kolejne próby na
polinezyjskim atolu Bikini.
(zbiory prywatne)

'Y Centrala energetyczna zakła­

dów przemysłowych w Clinton
w dolinie Tennessee. W 1943 r.,
za pomocą energii 1 000 kilowa-
tów produkowano tu 1 gram plu-
tonu dziennie.
(zbiory prywatne)

'Y Cesarz Japonii Hirohito liczyl

na pośrednictwo ZSRR w rozmo-
wach kapitulacyjnych z Ameryka-
nami, by złagodzić drakońskie
warunki kapitulacji.
(zbiory prywatne)
rzyliśmy Frankensteina! Musimy
przyjąć do wiadomo' ci to, że już nie-
dlugo kolejna, ulepszona wersja no-
wej broni może obrócić się przeciw-
ko nam".
Dla Pol ki Hiroszima natych-
miast stala się symbolem ostateczne-
go zakończenia wojny, podobnie jak
1 września 1939 r. bezapelacyjnie byl
jej początkiem. W ten sposób dwie
daty zamknęly w wych ramach ów
konflikt zbrojny, którego rozmiary
tak znacznie przekroczyly początko­
wą walkę o "korytarz pomorski".
Pozorna obojętność Stalina
Stalin byl świadom , że bomba, jaka
zmiotla z powierzchni ziemi Hiroszi-
mę, byla zwrócona również przeciw
niemu. 24 lipca 1945 r. w Poczdamie
Truman poinformowal go o nowej
broni, jaką dysponowaly Stany Zjed-
noczone, a która "miala nie potyka-
ną dotychczas moc niszczenia". Ku
zdumieniu i satysfakcji Byrnsa nie, a nawet w 1943 r. powolal do ży­ ZSRR mial otrzymać prawo kontro-
i Churchilla, obecnych przy tej roz- cia program naukowy, który - li portu Dairen, Sachalina i Wysp Ku-
mowie, reakcja Stalina ograniczyla wprawdzie pozbawiony tak wielkich ryl kich. W Poczdamie Churchill na
się do zdawkowego, iż "cie zy się nakladów finansowych jak program wiadomość o wybuchu bomby ato-
z tego" i życzy Truma- amerykański - poslugi- mowej Iiczyl na zakończenie wojny
nowi " kutecznego jej Był on zaskoczony wal się rezultatami ame- przed przystąpieniem do niej ZSRR.
użycia w walce z Japo- sr.ybkością amery- rykańskich badań nad Wlaśnie tego obawial się Stalin:
nią". Świadkowie po- kaiiskiej decy1ji energią nuklearną, do- w chwili, gdy dotarła do niego wia-
chopnie wzięli pozorną utycia nowej broili. starczanymi przez ku- domość o ataku na Hiroszimę , nie
obojętność Stalina za teczną sieć agentów czekając na rezultaty prowadzonych
niezrozumienie problemu. Byl to po- i szpiegów. We "Wspomnieniach" pertraktacji z Chinami, wydal rozkaz
ważny bląd , gdyż z uwagą śledzilon mar zalka Żukowa istnieje wzmian- przekroczenia granicy Mandżurii
badania amerykańskie w tej dziedzi- ka o telefonie, jaki Stalin wykonal przez Armię Czerwoną. 8 sierpnia
tuż po informacji uzyskanej od Tru- 1945 r. Molotow poinformowal Sa-
mana, rozkazującym Moskwie dolo-
żenia wszelkich tarań, by przyspie-
szyć radzieckie prace nad bombą
atomową ·
Nie ulega jednak wątpliwości, że
byl on zaskoczony szybkością amery-
kańskiej decyzji użycia nowej broni.
Obawia I s ię zakończenia wojny je z-
cze przed interwencją ZSRR w Man-
dżurii. Wiedzial, że Churchill i Tru-
man dolożą wszelkich starań, by nie
honorować ukladów jaltańskich, na
mocy których w zamian za przylącze­
nie się do wojny przeciwko Japonii

1898
 Życie codzienne

~ Drugie zniszczone miasto - Na-

gasaki - rozwiało nadzieje japo ń ­
skich genarałów na to, że USA po-
siadają tyłko jedną bombę .
(zbiory prywatne)

T Zakłady Hanford w Richmond

(USA) , w których po raz pierwszy
- we wr ze ś niu 1944 r. - do
produkcji pł utonu użyto baterii
napędzanych uranem.
(zbiory prywatne)
two Związku Radzieckiego w rozmo-
wach z Churchillem i Trumanem od-
nośnie nie upokarzających Japonii
klauzul kapitulacji.
W momencie, gdy Togo przedsta- ny Zjednoczone dysponują tylko jed- okupacji wojskowej państwa, demi-
wił Cesarzowi raport z Hiroszimy, ną bombą atomową: należało więc litaryzacji i sądzenia zbrodniarzy wo-
Hirohito i rząd japoński pogrążyli się kontynuować wojnę, zmusić alian- jennych. Rada Wojenna była podzie-
w zdum i ewającej ciszy. Dopiero tów do lądowania na Wyspach Ja- lona: trzech spośród jej członków
8 sierpnia 1945 r., pod naciskami To- pońskich i zadać mu tak dotkliwe popierało propozycję premiera,
go, wyrazi on życzenie straty, by złagodził wa- trzech odrzucało. Wówczas Hirohi-
jak najszybszego za- Poza bezwarunkowo- runki kapitulacji. Plany to skorzystał z należnego mu prawa
kończenia wojny. Ja- ścią kapitulacji wy- te rozwiała druga bom- gło u, zdecydował się przyjąć na swo-
poński aparat politycz- magallo okupacji ba atomowa. Można je barki odpowiedzialność za przy-
ny jest jednak tak wojskowej państwa, było spodziewać się ko- szłość Japonii. Przychylił się do pro-
nieruchawy, że m i ną demilitaryzacji i są­ lejnej, której celem - pozycji premiera i jeszcze tej samej
następne cenne godzi- dzenia zbrodniarzy dlaczego nie - mogłoby nocy na cały świat rozniosła się wia-
ny. Rada Wojenna woje'IIIych. być nawet Tokio. Pod- domo'ć, że rząd japoński przyj ął wa-
zbierze się dopiero czas posiedzenia Rady runki kapitulacji zawarte w deklara-
9 sierpnia wieczorem. Wojennej premier Suzuki oświad­ cji poczdamskiej z zastrzeżeniem, że
Tego dnia o poranku na Nagasa- czył, że jedynym wyjściem dla Japo- nie będzie ona podważać roli Ce a-
to, że od na tępnego dnia ZSRR i Ja- ki zo taje zrzucona druga bomba nii je t natychmiastowe przyjęcie wa- rza ani należnej mu czci.
ponia znajdują się w stanie wojny. atomowa, a wojska Armii Czerwo- runków kapitulacji takich, jakie Alianci przyjęli zastrzeżenie Japo-
Dzień rozpoczęc i a wojny radziec- nej wkraczają do Mandżurii . ustalone zostały w Poczdamie. Były nii. Stimsonowi udało się przekonać
ko-japoń kiej stał się również dniem Do tej pory japoń cy generałowie one wyjątkowo surowe. Poza bezwa- Trumana, że utrzymanie na tronie Ja-
zrzucenia drugiej bomby atomowej. mogli je zcze żywić nadzieję, że Sta- runkowością kapitulacji wymagano ponii Ce arza było jedynym po unię-
Trzy dni, jakie dzie l ą oba wybuchy,
były dniami ogłuszającej ciszy ze
strony rządu japońskiego. Żadnej
odpowiedzi na o trzeżenia Truma-
na. A przecież już od kilku mies i ęcy
Ce arz wiedział, że Japonia je t na
traconej pozycji. Kraj, du zący się
\ kłe zczach amerykański ej błoka­
dy, nie był już w stanie wygrać tej
wojny. Hirohito brał pod uwagę
możliwo ' ć kapitulacji Cesarstwa już
na długo przed Hiroszimą, nie mo-
gąc się jednak zdecydować na ten
krok. Sama idea kapitulacji była tak
obca komukolwiek prze iąkniętemu
wojskową tradycją Japonii, zgodnie
z którą honor i cze ' ć równe były
śm ierci na polu walki, że decyzja
poddania, jaką miał podjąć "Żywy
Bóg", spadkobierca dyna tii, która-
niezwyciężona - przetrwała 2600 lat,
wydawa ła się niemożliwa. Poza tym
Hirohito ciągle liczył na pośrednic-

1899

W telegraficznym skr-cie
!g~J.g ............................. .
Dziś rano, o godz. 9.18 czasu to-
kijskiego, zakończyła się oficjalnie
II wojna światowa. Zakończyły ją
słowa gen. Douglasa MacArthura:
"Negocjacje dobiegły końca". Ja- (zbiory prywatne)
pońskie marzenia o podbojach
rozwiały się pod groźnie sterczą­
cymi działami pancernika Misso-
uri, gdy minister spraw zagranicz- oficerowie gotowi byli bić się za wszel- Armii Czerwonej Japończycy skla- muje pogląd , że prędzej czy później
nych Mamoru Shigemitsu i gene- ką cenę i do końca. By unikn ąć woj- dali broń w Mandżurii. Stalin z ul gą Japoni a nie był aby zdolna oprzeć
rał Yoshijiro Umezu, szef sztabu
Cesarskiej Kwatery Głównej, pod- rohito po raz kolejny zwolal R adę i Trumana swych żądań terytorial- ciągnąć s i ę najwyżej do pa źdz i erni­
pisywali akt kapitulacji, wydającey Woj e nn ą . W przemówieniu pelnym nych. 28 sierpnia 1945 r. Sachalin ka. 6 sierpnia 1945 r. chodz ił o jed-
Japonię bez żadnych warunków
w ręce aliantów.
'The BallOmore Sun', 3 [)( 1945 T.
WARSZAWA
............
Musimy znów podkreślić zbyt "li-
beralny" stosunek do Niemców
aliantów zachodnich, który wielo-
krotnie mieliśmy możność zanoto- Cesarz zwraca I s i ę bezpośrednio do ności zastosowan ia bomby atomo- sposób prag n ą zamanifestować swą
wać . Tym razem mamy przykład
z procesu w LOnenburgu, gdzie
przed sądem brytyjskim stanął
komendant obozu koncentracyjne-
go z Belsen, Kramer, wraz ze spól-
nikami. [... ] Dzienniki angielskie
prześcigają się w urabianiu łagod­
nej opinii Kramerowi. Przytacza się
wypowiedzenia jego żony, która
twierdzi, że mąż jej w życiu był
"dobrym człowiekiem" i tym po-
dobne bzdurstwa. Szczytem
wszystkiego była mowa obrończa
majora brytyjskiego - adwokata
Kramera. Broniąc kata dziesiątków
tysięcy ludzi, angielski adwokat
pozwolił sobie na tak niedyploma-
tyczne powiedzenia, jak użycie
zwrotu "wielkie Niemcy", "mam
zaszczyt występować w imieniu
oskarżonych ", "obwód sudecki
włączony został do kraju ojczyste-
go", "wolne miasto Gdańsk na
własne życzenie przyłączyło się do
Rzeszy niemieckiej" , wreszcie na
zakończenie obrońca " uciśnio­
nych" stwierdził, że właściwie
w obozach koncentracyjnych
Oświęcimia i Belsen przebywały
"szumowiny ghetta i Europy".
"Żołnierz /'ołski", nr 10, 2·8 x/ 1945 r.
1900
~ Powstanie bomby atomowej
było takie rewołucją w samym
pOjęciu strategii i sposobu prowa-
dzenia wojny. Umocnione łinie
obrony, bunkry czy zasieki nie by-
ły już w stanie zapewnić bezpie-
czeństwa terytorium atakowanego
państwa .
ciem dla "oszczędzeni a serii Iwo Jima
i Okinaw,jednych bardziej krwawych
od drugich". Tymczasem Japonia by-
la na krawędzi zamachu stanu. Mlodzi Tego samego dnia pod naciskiem II wojny światowej. Wielu podtrzy-
nywewnętrznej 14 sierpnia 1945 r. Hi- czekal na uznanie przez Churchilla s i ę aliantom. Jej opór mógłby prze-
godności potwierdzil swą decyzję i wy- stal s i ę po s i ad lością ZSRR. W trzy nak przede wszystkim o skrócen ie
razil życzeni e nagrania przemówienia dni póź niej poszly za nim Wy py Ku- wojny i o udowodnienie Stalinowi
radiowego, by osob i ści e poinformo- rylskie. 2 września 1945 r. w Zatoce potęgi Stanów Zjednoczonych. Nic
wać o niej naród. Po nieudanej pró- Tokijskiej na pokladzie krążownika więc dziwnego, że stając ię pierw-
bie przewrotu palacowego i zniszcze- Missouri gen. MacArthur przyjmo- szym krokiem do dominacji w świe­
nia dokonanego nagrania, 15 sierpnia wal kapitulację Japonii. cie, bomba atomowa s lu żyć będzie
1945 r. w poludnie cala Japonia za- Jeszcze dzisiaj historycy stawia- do dzi ś jako narz ę dzi e sza nt aż u
marla. Po raz pierw zy w jej historii ją obie pytanie na temat koniecz- w rękach wszystkich, którzy w ten
narodu. wej i wplywu jej wybuchu na losy potęgę ·
.: i!b)S-); .1"'!!.,~_r"'I"~'~1~5!"1ł"i"'--·-~ -'_a_ _ _ _ _ __ • _ _ _ _ _ _ _·_ _. .. _
.... "Rok czter-
.' ,
dziesty piąty -
,' ..
~"
, lato: rozwalono
pierwszy atom.
Rok czterdzie-
sty ósmy - zi-
ma: atom zo-
stał - ziemi ni
ma". Rysunek
pod tytułem
"Przestroga" ,
który ukazał się
w "żołnierzu
Polskim" nr 7
(pażdziernik
1945 r.).
(zbiOry prywatne)
NIE WARTO DOBRZE TRAFIŁ
Stał z głową otwartą , nad wartą - na warcie Byłby chory nasz Jasiek, gdyby przy niedzieli,
Wartownik przy moście, pilnując przeprawy, Chociaż raz, tak do celu sobie nie wystrzelił!
Szła panna .•. sekunda ... a byłoby zwarcie! ... Widzi słup , drut i zgrabny, biały izolator-
Nad Wartą , na warcie, wśród pachnącej trawy, Józek, 100 metrów, zakład!. .. dajesz liter na tol?
Kusiła go śmiechem , spódniczką zadartą ... Trafił podwójnie - strzelec zeń niebylejakil!
Pomyślał: nad Wartą, na warcie, nie wartolI Trafił w izolator i. .. prosto do paki!
R. Ślusarek, "Żołnierz /'o/ski", 1945 R Ślusarek, "Żołnierz /'olski", /945
• 1. Polówka wz. 98 (1938), bez oznak, noszona przez członków oddziałów cywilnej obrony terytorialnej oraz przez
robotników zakładów przemysłu zbrojeniowego • 2. Manierka starego wzoru (era Meiji), przeznaczona dla personelu
cywilnego • 3. Peleryna wojskowa wz. 98 (1938). Personel cywilny nosił na ogół mundury wojskowe pozbawione
oznak • 4. Kurtka płócienna wzoru dla personelu cywilnego. Na metalowych guzikach widnieje chryzantema - emble-
mat Cesarza • 5. Woreczek przeznaczony do wysyłki podarunków dla żołnierzy na froncie • 6. Trzewiki wojskowe ty-
pu "ersatz" produkowane pod koniec wojny - przez osczędność w użyciu metalu dziury na sznurowadła zredukowa-
no do trzech • 7. Pas typu wojskowego