You are on page 1of 6

Substancja chemiczna-

substancja jednorodna, o sta³ym, okre lonym sk³adzie chemicznym,


jako ciowym (co do rodzaju atomów pod wzglêdem liczby atomowej i ewentualnie, co do
poszczególnych rodzajów atomów w cz¹steczce) i najczê ciej tak¿e ilo ciowym
(liczby atomów ró¿nych rodzajów w cz¹steczce); zbiór atomów lub cz¹steczek spe³niaj¹cych
kryterium sta³o ci sk³adu.
Istniej¹ substancje chemiczne proste - formy wystêpowania w stanie wolnym pierwiastków
chemicznych i substancje chemiczne z³o¿one - zwi¹zki chemiczne.
Do substancji chemicznych zalicza siê te¿ (jako rodzaj zwi¹zków chemicznych) bertolidy,
substancje nie spe³niaj¹ce ca³kowicie (nie pod wzglêdem ilo ciowym) kryterium sta³o ci sk³a
Nie zalicza siê natomiast do substancji chemicznych mieszanin zarówno jednorodnych,
jak
i niejednorodnych. Nosz¹ one nazwê preparatów chemicznych lub substancji z³o¿onych.
Substancja chemiczna, zbiór identycznych cz¹stek chemicznych posiadaj¹cy sta³y i okre lony
sk³ad chemiczny oraz jednakowe w³a ciwo ci fizyczne i chemiczne. Substancje chemiczne z
awieraj¹ jeden sk³adnik; dzielimy je na: proste (pierwiastki chemiczne) i z³o¿one (cz¹stec
zki, jony, rodniki).
Substancje chemiczne dzieli siê na proste, czyli pierwiastki, i z³o¿one, czyli zwi¹zki c
hemiczne oraz mieszaniny. Pierwiastki dziel¹ nie na metale i niemetale. 90 pierwia
stków wystêpuje w przyrodzie, a pozosta³e zosta³y otrzymane sztucznie, drog¹ reakcji j¹drow
ch.
Substancje chemiczne - s¹ to wszystkie zwi¹zki i pierwiastki chemiczne wyró¿nia siê oko³o 1
mln zwi¹zków chemicznych.
Substancje chemiczne charakteryzuj¹ siê zespo³em cech ( w³a ciwo ci) które pozwalaj¹ odró¿n
bstancje od drugich. Wyró¿nia siê w³a ciwo ci fizyczne i chemiczne.
W³a ciwo ci fizyczne to :
stan skupienia - sta³y, ciek³y, gazowy stan skupienia jest charakterystyczny dla dan
ej substancji okre lony warunkach otoczenia ( ci nienie, temperatura ) Np. woda, rtêæ ,
tlen , azot siarka, glin.
temperatura w¿enia
temperatura topnienia
zabarwienie
zapach gêsto æ - masa /objêto æ
W³a ciwo ci chemiczne to:
Rozpuszczalno æ w rozpuszczalnikach Np. benzyna, woda. Jest to zdolno æ jednej substancj
i do reagowania z inna substancj¹i brak tej zdolno ci w stosunku do jeszcze innej su
bstancjii.

Zwi¹zek chemiczny jednorodne po³¹czenie co najmniej dwóch ró¿nych pierwiastków chemicznyc


pomoc¹ dowolnego wi¹zania.
Podstawow¹ jednostk¹ zwi¹zku chemicznego jest cz¹steczka. Cz¹steczki powstaj¹ i rozpadaj¹ s
wyniku tworzenia i zrywania wi¹zañ chemicznych miêdzy atomami. Procesy tworzenia i zry
wania wi¹zañ nazywa siê reakcjami chemicznymi.
Zwi¹zki chemiczne zapisuje siê w formie wzorów chemicznych, w których podaje siê liczbê i r
dzaj atomów tworz¹cych je cz¹steczek. Wzory sumaryczne uwzglêdniaj¹ tylko sumaryczn¹ liczbê
omów wystêpuj¹cych w jednej cz¹steczce okre lonego zwi¹zku chemicznego, za wzór struktural
wiera te¿ informacjê o sposobie po³¹czenia tych atomów wi¹zaniami chemicznymi.
Zwi¹zki posiadaj¹ zwykle szereg charakterystycznych dla siebie w³asno ci chemicznych i f
izycznych. S¹ to m.in. masa molowa, temperatura topnienia, temperatura wrzenia, te
mperatura sublimacji, barwa, struktura krystaliczna, reaktywno æ chemiczna, przewodn
ictwo cieplne i wiele innych. W³asno ci te nie s¹ nigdy prost¹ redni¹ tworz¹cych je pierwi
ków, lecz s¹ z³o¿on¹ funkcj¹ struktury zwi¹zków chemicznych, czyli okre lonego, przestrzenn
u powi¹zañ tworz¹cych je atomów.
Zwi¹zek chemiczny, po³¹czenie wi¹zaniem chemicznym co najmniej dwóch atomów pierwiastków ch
cznych. W przeciwieñstwie do mieszaniny posiadaj¹cej w³a ciwo ci sk³adników wchodz¹cych w j
d, zwi¹zek chemiczny jest substancj¹ jednorodn¹ posiadaj¹c¹ w³asne, charakterystyczne w³a c
fizyczne i chemiczne, ró¿ne od w³a ciwo ci substancji z których powsta³. Wiêkszo æ zwi¹zków
jest mieszanin¹ cz¹steczek zbudowanych z ró¿nych odmian izotopowych pierwiastków tworz¹cych
te zwi¹zki.

1. Budowa wodorotlenków
Wodorotlenki , to zwi¹zki chemiczne zbudowane z kationów metali i anionów grupy wodoro
tlenkowej OH. Grupa OH jest jednowarto ciowa .
Mn (OH)n

2. Nazewnictwo wodorotlenków
Nazwy tych zwi¹zków tworzy siê wed³ug systemu Stocka:
CuOH wodorotlenek miedzi (I)
Cu(OH)2 wodorotlenek miedzi (II)
Fe(OH)2 wodorotlenek ¿elaza (II)
Fe(OH)3 wodorotlenek ¿elaza (III)

3. Reakcje otrzymywania wodorotlenków


Reakcja metalu z wod¹ tylko metale grupy I i II
2K +2 H2O--à>2KOH + H2
Reakcje tlenków metali litowców i berylowców z wod¹
CaO + H2O ----> Ca(OH)2
Trudno rozpuszczalne wodorotlenki otrzymuje siê w reakcji str¹canie osadu pomiêdzy sol¹
metalu z mocnymi wodorotlenkami.
CuSO4 + 2NaOH ---> Cu(OH)2 + Na2SO4 zapis cz¹steczkowy
Cu2+ + SO42- + 2Na+ + 2OH- -- >Cu (OH)2 + 2Na + +SO42-
zapis jonowy
Cu2+ + 2OH- ---> Cu(OH)2 jonowy skrócony.

4. Podzia³ wodorotlenków
Zasadowe reaguj¹ z kwasami, a nie reaguj¹ z zasadami.
2NaOH + H2SO4 ---->Na2SO4 + 2H2O reakcja ta jest
reakcj¹ zobojêtniania.
2Na++ 2 OH- + 2H+ + SO42- --- > 2Na+ + SO42- + 2 H2O zapis jonowy
2H+ + 2 OH- -->2 H2O
Amfoteryczne reaguj¹ z kwasami oraz z wodorotlenkami.
Do wodorotlenków amfoterycznych zaliczamy: Zn(OH)2, Cr(OH)3,
Al(OH)3, Mn(OH)4.
Zn(OH)2 + 2HCl --->ZnCl2 + 2H2O powstaje sól chlorek cynku
Zn(OH)2 + 2H+----->Zn2+ +2 H2O zapis jonowy
Zn (OH)2 + 2NaOH --->Na2ZnO2 + 2H2O
Zn (OH)2 + 2 Na+ ---->ZnO2- + 2 H2O powstaje sól cynkan sodu
zapis jonowy.
Wodne roztwory wodorotlenków ( dobrze rozpuszczalnych w wodzie)
nazywane s¹ zasadami.
Grupy OH- mo¿na wykryæ fenoloftalein¹, która wodne roztwory wodorotlenków barwi na malinow
o.
Wodorotlenkami nazywamy wszystkie zwi¹zki nieorganiczne, których cz¹steczki zawieraj¹ ka
tiony metali i aniony wodorotlenowe (OH-)
Wzór ogólny - M(OH)n
gdzie: n - ilo c grup wodorotlenowych, równa warto ciowo ci metalu.

Kwasy budowa, reakcje otrzymywania


1.Budowa kwasów
Kwasy to zwi¹zki chemiczne zbudowane z atomów wodoru i reszty kwasowej. Warto ciowo c re
szty kwasowej zale¿y od ilo ci atomów wodoru
Wyró¿niamy kwasy tlenowe ( w reszcie kwasowej znajduj¹ siê atomy tlenu) oraz kwasy beztl
enowe, które nie posiadaj¹ w reszcie kwasowej atomów tlenu.
2. Nazewnictwo kwasów tlenowych.
H2SO4 kwas siarkowy (VI) w nawiasie podana jest warto ciowo æ siarki
H2SO3 kwas siarkowy (IV)
HNO3 kwas azotowy (V)
HNO2 kwas azotowy (III)
H2CO3 kwas wêglowy.

3. Nazewnictwo kwasów beztlenowych


HBr kwas bromowodorowy
HCl kwas chlorowodorowy ( solny)
H2S kwas siarkowowodorowy

4. W³a ciwo ci kwasów


Kwasy dysocjuj¹ na kationy wodorowe i aniony reszty kwasowej .
W roztworze wodnym w ró¿nym stopniu ulegaj¹ rozpadowi na jony.
Kwasy , które zawieraj¹ wiêcej ni¿ jeden atom wodoru dysocjuj¹
stopniowo, np.:
H2SO4 ---> H+ + HSO4-
HSO4- ----> H+ + SO42-
Kwasy dzielimy na mocne i s³abe. Kwasy mocne: HNO3, H2SO4, HClO4, HCl, HBr, HI.
S³abe kwasy: H2CO3, H2SO3, HNO2.
Kwasy reaguj¹ z wodorotlenkami, z tlenkami zasadowymi, z metalami
aktywnymi z grupy I i II uk³adu okresowego daj¹c sole.
Metale mniej aktywne, takie jak Au, Pt, Cu, Ag, Hg reaguj¹ tylko z
kwasami utleniaj¹cymi , np. HNO3.
Roztwory wodne kwasów barwi¹ wska niki : oran¿ metylowy z ¿ó³tego na
czerwony, papierek lakmusowy na ró¿owo.

Jedynym kwasem znanym w staro¿ytno ci by³ kwas octowy, a w³a ciwie jego wodny roztwór, ocet
winny - acetum. Od tego s³owa pochodzi ³aciñska nazwa tej grupy zwi¹zków - acidum. Najwa¿n
sze kwasy nieorganiczne: solny, azotowy(V) i siarkowy(YI). otrzymywano ju¿ w rednio
wieczu, a alchemicy arabscy otrzymali (mieszaj¹c kwas solny i kwas azotowy(V)) tzw
. wodê królewsk¹. Nazwan¹ tak dlatego, ¿e rozpuszcza³a nawet króla metali - z³oto. Wiêkszo
harakterystyczny kwa ny smak. Ta w³a ciwo æ zadecydowa³a o tradycyjnej, a zarazem powszechn
e stosowanej, nazwie tych zwi¹zków.
Ogólny wzór:
HxR
H kation wodoru
x ³adunek anionu reszty kwasowej
R anion reszty kwasowej

Ze wzglêdu na sk³ad reszty kwasowej wyró¿nia siê:


*kwasy beztlenowe, bêd¹ce wodnymi roztworami wodorków kwasowych, czyli wodorków tlenowców
i fluorowców, np. kwas siarkowodorowy H2S(aq) (symbol aq, ³ac. aqua - woda, dodaje s
iê w celu odró¿nienia kwasu siarkowodorowego od gazowego siarkowodoru);
*kwasy tlenowe, których reszta kwasowa zawiera atom(y) tlenu, np. kwas azotowy(V)
HNO3.

Sole s¹ zwi¹zkami chemicznymi z³o¿onymi z reszty (reszt) kwasowej R i atomu (atomów) M lub
grupy NH4. Ich wzór ogólny to:
Mmn Rnm
gdzie n, m oznaczaj¹ warto ciowo ci odpowiednio M i R.
Nazewnictwo
Nazwy soli tworzy siê od odpowiednich kwasów dodaj¹c koñcówkê -an, dla kwasów tlenowych i -
dla beztlenowych. Po pierwszej czê ci nazwy, odpowiadaj¹cej reszcie kwasowej, nastêpuje
druga to nazwa metalu z podaniem warto ciowo ci np. siarczan(VI) miedzi(II).

1. DEFINICJA
Sole - zwi¹zki chemiczne wywodz¹ce z kwasów, których roztwory wodne zawieraj¹ kationy meta
li. Z³o¿one s¹ z atomów metali po³¹czonych z resztami kwasowymi. Sole s¹ cia³ami sta³ymi, k
cznymi. Ich rozpuszczalno æ w wodzie jest zró¿nicowana od bardzo dobrej do bardzo s³abej.
W solach amonowych metali jest zast¹piony grup¹ NH4. Sole s¹ produktami wielu reakcji
chemicznych, a przede wszystkim kwasów z zasadami, kwasów z metalami i tlenkami meta
li. Roztwory wodne soli oraz stopione sole przewodz¹ pr¹d elektryczny. Jednym z wa¿nie
jszych sposobów powstawania soli jest reakcja kwasów z zasadami wg ogólnego równania rea
kcji.
SOLAMI NAZYWAMY takie zwi¹zki chemiczne, które zbudowane s¹ z jednego lub kilku atomów m
etalu (M) lub grupy amonowej (NH4+) oraz reszty kwasowej (czyli tego co pozostaj
e z cz¹steczki kwasu tlenowego lub beztlenowego po oddysocjowaniu jonów H+).
Sole s¹ to zwi¹zki chemiczne zbudowane z kationu metalu i anionu
reszty kwasowej.
Je¿eli jon metalu oznaczymy symbolem M(n+1),a jon reszty kwasowej R(m-),gdzie n+ o
znacza ³adunek jonu metalu, a m- ³adunek reszty kwasowej i je¿eli n =m,ogólny wzór soli mo¿
a zapisaæ nastêpuj¹co:
Mn+ Rm-,czyli w skrócie MR.
Nazwa soli sk³ada siê z dwóch cz³onów: nazwy reszty kwasowej i nazwy metalu.Anion soli kwa
su tlenowego ma koñcówkê -an,a anion soli kwasu beztlenowego ma koñcówkê -ek,np.:
MgSO4 - siarczan(VI) magnezu
KCl - chlorek potasu
Je¿eli mamy podaæ nazwê soli metalu,który mo¿e przyjmowaæ w zwi¹zkach ró¿n¹ warto ciowo æ,n
odpowiedni¹,równ¹ warto ciowo ci,liczb¹ rzymsk¹ napisan¹ w nawiasie,np.:
FeCl2 - chlorek ¿elaza(II)
FeCl3 - chlorek ¿elaza(III)

Ka¿dy roztwór ma swój odczyn. Odczyn mo¿e byæ kwasowy i zasadowy. Odczyn oznacza czy bardz
iej roztwór jest kwasem czy zasad¹ i w jakiej ilo ci. Skal¹ odczynu jest skala pH (0-14
pH). Odczyn kwasowy (0-6 pH) ma np. kwas solny, ocet, sok z cytryny lub coca-col
a. Odczyn zasadowy (8-14 pH) ma np. zasada sodowa, woda morska, myd³o lub pasta do
zêbów. Odczyn obojêtny (7 pH) ma czysta woda (woda destylowana). Wska nikami odczynu ro
ztworu s¹ np. fenoloftaleina, oran¿ metylowy, papierek lakmusowy. Po dodaniu do rozt
woru wska nika zmienia siê kolor.

Odczyn jest to cecha roztworu zale¿na od stê¿enia jonów wodorowych. Je¿eli w roztworze stê¿
e jonów wodorowych jest wiêksze ni¿ stê¿enie jonów wodorotlenkowych to roztwór wykazuje odc
kwa ny.
[H+] > [OH-] odczyn kwa ny
[H+] = [OH-] odczyn obojêtny
[H+] < [OH-] odczyn zasadowy
Wska niki s³u¿¹ do okre lania odczynu roztworu:
* fenoloftaleina: bezbarwna w roztworach obojêtnych i kwasowych; malinowa w zasado
wych;
* oran¿ metylowy: pomarañczowy w roztworze obojêtnym, czerwony w kwasach, ¿ó³ty w zasadach;
* uniwersalny papierek wska nikowy: ¿ó³ty w roztworach obojêtnych, czerwony w kwa nych, zie
ononiebieski w zasadach.
Okre lenie odczynu ma charakter jako ciowy, nie informuje jakie jest stê¿enie jonów wodoro
wych.
1. Odczyn roztworu to w³a ciwo æ roztworu, która zale¿y od stosunku liczby jonów wodoru (H+
o liczby jonów wodorotlenkowych (OH-)
2.Skala pH jest miar¹ kwasowo ci i zasadowo ci roztworu.
3.
Odczyn zasadowy:
wywar z czerwonej kapusty- zielony
lakmus- niebieski
fenoloftaleina- ró¿owy
oran¿ metylowy- pomarañczowy
uniwersalny papierek- niebieski
Odczyn obojêtny:
wywar z czerwonej kapusty- fioletowy
lakmus- ciemny bordowy
fenoloftaleina- bezbarwny
oran¿ metylowy- pomarañczowy
uniwersalny papierek- ¿ó³ty
Odczyn kwasowy:
wywar z czerwonej kapusty- czerwony
lakmus- czerwony
fenoloftaleina- bezbarwny
oran¿ metylowy- czerwony
uniwersalny papierek- czerwony

You might also like