c

c
c

Uniwersytet Rzeszowski

Wydział Biologiczno-Rolniczy

Rozwój światopoglądu

Smalarz Monika

Technologia Żywności Żywienie Człowieka

studia niestacjonarne

Rzeszów, 7 maja 2011 r.

 þojęcie światopoglądu obejmuje przekonania człowieka, to, co dla niego ważne,
a także znaczące dla kultury. Kształtuje się on z rozwojem zdobywanej wiedzy oraz
doświadczeniem, jakiego nabiera człowiek w trakcie życia. Dopiero, gdy człowiek jest zdolny
do refleksji, do oceny i wyboru możemy mówić o jego światopoglądzie.
þrzekonania światopoglądowe jednostki spełniają w rozwoju jej osobowości określone
funkcje. þsychologowie wymieniają różne funkcje światopoglądu, co nie znaczy, że podobne
przekonania pełnią zawsze takie same funkcje i w takim samym stopniu.
Reykowski wyróżnił siedem funkcji światopoglądu:
Vc przekonania- jeżeli są silne, mogą mobilizować do podejmowania zadań i pokonywania
trudności;
Vc wartościująca, gdy występuje jako norma, na podstawie której ocenia się postępowanie
ludzi;
Vc światopogląd może pełnić funkcję kontrolną własnego postępowania;
Vc wyjaśniająca, wobec różnych zjawisk rzeczywistych jak i urojonych;
Vc integracyjną, dzięki której poszczególne poglądy są scalane, tworząc konsekwentną całość
zapewniającą poczucie wewnętrznego ładu;
Vc obronną , może bronić człowieka przed zwątpieniem i utratą sensu istnienia;
Vc ofensywną : walki o swoje przekonania; od sposobu jej zależy pozytywny bądź
negatywny wpływ tej funkcji na człowieka, gdyż własna wizja świata nie musi być
zaprzeczeniem tolerancji.
Takie ujmowanie światopoglądu wskazuje na to, że jest on wyrazem nie tylko intelektualnego
modelu świata, ale także jego oceną i motywacja do działania. Jest więc nierozerwalnie
związany z moralnością człowieka, z jego intelektem, uczuciami.
Światopogląd rozpatruje się najczęściej na podstawie: intensywności, powszechności
i stabilności. Intensywność światopoglądu łączy się z jego funkcją ofensywną, powszechność
może stanowić oparcie dla pojedynczego człowieka a stabilność jest oceniana pozytywnie.
þoglądy i przekonania dorastających nie są suma ich przekonań z dzieciństwa, ale
podlegają tym samym żywym przemianom, co ich ciało, umysł i uczucia. Dziecięca ufność
i wiara w dobro i wszechmoc dorosłych ulega zachwianiu, ich miejsce zajmuje krytycyzm
i podejrzliwość.
Światopogląd rozwija się według kolejnych faz:
Vc faza identyfikacji- dorastający utożsamia się z zewnętrznymi wzorami;
Vc faza kosmiczna- charakteryzuje się oderwaniem od realności;
Vc faza dojrzałego sensu życia- młody człowiek znajduje określony sens swojego
istnienia.
Najbardziej wyraziste postawy światopoglądu to idealizm młodzieńczy, nihilizm
i cynizm.
Idealizm młodzieńczy to silnie zabarwiona emocjonalnie potrzeba dobra. þragnienia,
które się tu pojawiają mają cechy doskonałości. Fazy idealizmu: poszukiwania wzorca
idealnego (kult bohatera, adoracja u dziewcząt), koncepcja doskonałej rzeczywistości (bez
konkretnych wzorów). þostawa idealizmu przekształca się w późniejszym czasie w postawę
realizmu. Szuman wyróżnił trzy fazy idealizmu: idealizm antycypacyjny (oczekiwanie dobra),
idealizm kompensacyjny (po złych doświadczeniach, jako protest i ucieczka od
rzeczywistości) i idealizm normatywny-praktyczny (wynik osiągnięcia pewnego poziomu
dojrzałości-norma postępowania).
Nihilizm - polega na zaprzeczaniu sensowi ludzkiego istnienia, w tym także własnego.
Może występować pod wpływem pojedynczego przeżycia lub ciężkich zdarzeń. Nihilizm
może także wystąpić po utracie wiary, szczególnie jeśli powodem tego były traumatyczne
przeżycia natury osobistej W skrajnym przypadku prowadzi do samobójstwa, prowadzi też do
łączenia się w grupy np. sataniści.
Cynizm jest to rozbieżność między głoszonymi przekonaniami a ich realizacją.
Występuje w kilku postaciach: cynizm ukryty (głoszone przekonania są aprobowane przez
środowisko a pod tą osłoną sprzeczne są z werbalizowaną treścią działania-mogą nie być
zauważane), cynizm jawny (werbalizowanie własnej motywacji, która rzadko przechodzi w
konkretne działania), cynizm pozorny (werbalizowane poglądy i działania są wprawdzie
zgodne, ale przeciwstawne wartościom akceptowanym w środowisku, do którego się należy).
W porównaniu z idealizmem młodzieńczym, który jest uważany za właściwość wieku
dorastania, nihilizm i cynizm powstają w wyniku oddziaływania określonych sytuacji.
Cynizm świadczy o wewnętrznym uporze a nihilizm o rezygnacji.
Często w okresie dorastania obserwuje się postawę buntu w stosunku do religii,
szczególnie do jej obrzędowości. Młodzi ludzie, odrzucając zewnętrzne formy życia
religijnego, poszukują warunków do religijnej refleksji w kontakcie z przyrodą, w samotnej
ciszy. Dla innych młodych odrzucenie obrzędowości może być początkiem utraty wiary, przy
czym proces ten ma swoje odejścia i powroty. Czasem w okresie dorastania obserwuje się
silny wybuch religijności mający odzwierciedleni w przynależności do różnych grup,
zainteresowaniem sprawami duchowymi, wewnętrznymi. Inną postacią stosunku młodzieży
do religii jest brak takiego stosunku. Są oni religijnie obojętni, to jest nie ujmują życia w
kategoriach proponowanych przez jakąkolwiek religię.
Różnorodne postacie młodzieńczego buntu religijnego zazwyczaj w późniejszych
latach ulegają zmianom, z których wyłania się świadoma akceptacja religii w której się
wyrosło lub jej świadoma negacja. Z badań dotyczących tolerancji religijnej w þolsce wynika,
że młodzież jest na ogół bardziej tolerancyjna niż na odwrót, przy czym dziewczęta są
bardziej tolerancyjne niż chłopcy.
þrzejawem rozpadu wartości na świecie jest anarchizm, który głosi idee wolności
jednostki, która jest dla młodzieży bardzo pociągająca. W czasie dorastania ważne miejsce
zaczyna zajmować poczucie własnej odrębności psychicznej, przekonania o ciągłości życia
niezależnie od zmian, środowiska oraz pełnionej w nim roli.
þo bezrefleksyjnym ujmowaniu świata przez dziecko występuje okres wzmożonego
krytycyzmu, wyczulenia moralnego i silnego emocjonalnego ustosunkowania się do świata co
tworzy podstawę do pełnego rozwoju światopoglądu. Niezależnie od tego czy światopogląd
się nabywa wskutek wrastania w ideologię środowiska, czy się go zdobywa poprzez swoje
doświadczenia, dotyczy on całej osobowości człowieka a nie tylko jego sfery intelektualnej.
Mimo, że w czasie dojrzewania wpływ domu rodzinnego na światopogląd maleje jednak
rodzina powinna uświadomić młodemu człowiekowi kwestie dotyczące wrażliwości na
krzywdę ludzką, tolerancję wobec cudzych przekonań i perspektywiczne ujmowanie zdarzeń.
Są one właściwościami psychicznymi, które kształtują się głównie w domu rodzinnym,
a które są właściwościami wzbogacającymi osobowość człowieka na każdym etapie jego
życia.