Avujt e vampirve t Gjanics

7 April 2008 @ 10:56 pm n Shtypi Haki Kola Gazeta Shqip 7 Prill 2008 Kur agimi ia z vendin muzgut gjat rrugs, e dielli t gjen duke kaluar Ardenicn, n nj dit t kthjellt pranvere, prmes Myzeqes s pamat, t duhet koh t orientohesh se cili nga malet tona i hap rrugn diellit, q rritet shpejt e shpejt e si nj top i madh i zjarrt t sheh me ndrojtje me rrezet e humbura n avuj t uditshm, q nuk jan as re e as mjegull. Ndrsa i afrohemi Fierit avujt bhen me agresiv, deprtojn n makin, e n qenien e gjithsecilit frymmarrja sikur ndryshon, nj arom e uditshme e ngjashme me at q ndihet, kur shoqron n brazda nj traktor t lasht kinez. Nuk e di prse mu duk se avujt duhej t vinin nga shtrati i lumit t vdekur, e ndrsa prpiqem t bind pr kt kolegun tim dhndr n Fier, ai m sheh me udi e m thot q lumit t vdekur nuk i ka mbetur gjurm, duke m kshilluar t shoh pasqyrimin e diellit mbi ujrat e shndritshm t Gjanics, duke m kujtuar q sht nafta q shklqen mbi uj e shprndan nga Ballshi n Fier e deri n thellsi t detit, ern e veant t avujve t saj. Zoti e ka br Mallakastrn as t ult e as t lart, q njerzit t ken koh t msohen si t thuash gradualisht nga fusha e pamat e Myzeqes, n malet larta me shpate t thepisura e luginat e lumenjve t nxituar t Labris. Mallakastra sht e varfr n ujra siprfaqsore, sidomos n viset glqerore t saj. Ashtu si edhe relievi, edhe luginat e lumenjt jan t vegjl e t but, si Gjanica ashtu edhe Molishti e Luftinja. Gjanica sht m e madhja lugin n Mallakastr, e nisur nga lindja n drejtim t detit n perndim, me prurje mesatare rreth dymij litra pr sekond, ajo her e pret e grryen dhe her i prshtatet relievit t kodrave e maleve ku kalon duke u ndjer mjaft ngusht n veri t malit t Shndllis, e mjaft lir m pas n gropn e Aranitasit. Sa ishin pyjet q vishnin tokn e nuk ishte zbuluar nafta, ajo shkonte e pastr pothuajse deri n Fier. Tashm kjo tregohet si nj legjend e lasht e t shumtt nuk e besojn. Drurt jan prer deri tek i fundit q n vendburim. Kodrat anash jan t kuqrremta, pasoj e shpyllzimit nga njerzit, pr tu kthyer n kultura bujqsore, t cilat mbilleshin deri n dhjetvjearin e parafundit t shekullit t kaluar. Q n at koh, pas shirave t para t vjeshts, q shpesh bien me rrebesh e mjaft t dendur nganjher deri 100 mm n dit, lumi vazhdon t bhet i kuq. Pjelloria e tyre sht ulur dhe nj pjes e madhe tashm qndrojn t braktisura, duke e thelluar do vit e m tepr grryerjet e prroskat. Shtrati i lumit zgjerohet n fshatin Visok, ku i ka ln vend mbjelljes se masivit m t madh me lajthi t kultivuara, q pr vite t tra ka shrbyer si nna e lajthishtave t Shqipris, duke i dhn edhe emrin ktij kultivari. Ndotja e toks dhe e ajrit, nga nxjerrja pa kujdes e nafts, ka br q tregu i jashtm tia mbyll dyert ktij fruti t mrekullueshm, e t krkuar veanrisht nga industria e okollatave. Ca para m pak pr banort. Pas lajthive, n t dyja ant, shpatet n vend t pemve jan mbushur me puset e nafts, burimi i aroms s tmerrshme, q u z frymn mbi 200 mij banorve, nga Ballshi n Fier. Petri, nj ekspert austriak pr ligjin e pyjeve, m pyet, e ndrsa prpiqem t kujtoj emrat e ktyre strukturave q mbulojn vendin kudo n t dy ant e lumit t Gjanics, nuk e di pse m kujtohen vampirt, e m duket sikur kan futur thell n zemr t toks turirin e tyre t strgjat, e i

nxjerrin n mnyr makabre gjakun e saj. Toka pr rreth tyre sikur sht ndragur e prlyer deri n thellsi me ca ngjyra t uditshme, e bimt sikur jan larguar nga ky ferr, q sht vshtir t prshkruhet. Era q prhapet, jashtqitja q nxjerrin, Gjanica q i merr e ecn e ecn. Dhe uji dhe ajri, dhe toka bashk me qeniet mbi t, vuajn nj dnim, q duket si i prjetshm. Me takt eksperti austriak m thot se nse mund t gjejm rrug tjetr n kthim nga Zagoria. Edhe dy tri or kalimthi duken t gjata. Jan dy gjenerata njerzore q prcillen n t tilla kushte dhe e kalojn jetn n kt tragjedi. Si do t ishte ajri pa industrin e nafts? Si do t ishte mjedisi nse shteti nuk merrte vendimet e gabuara t shpyllzimeve? E njjta pyetje shtrohet pr lumin e Gjanics dhe cilsin e jets n t gjith kt rajon. sht ndotur e ndoshta helmuar Ajri dhe Uji. N stadin q jeton shoqria jon, duket se nuk i kemi kapacitetet e duhura q ta shmangim tragjedin e ktyre pasurive kaq t rndsishme, q nuk i prkasin askujt dhe q prdoren nga t gjith, qoft edhe zogjt apo njerzit kalimtar shtegtar. Opinioni publik sht prpara nj debati t gjer pr industrit q shteti krkon q t ngrej n zonn e Vlors, industri q do t ken nj ndikim t gjer, mbi tre pasuri shum t rndsishme t prbashkta t vlonjatve e shqiptarve, peizazhin, ajrin e ujin. N luginn e Gjanics, zgjidhjet q aktualisht jan aplikuar, qoft edhe pr nj udhtar kalimtar shqiptar apo t huaj dshmojn nj dshtim spektakolar, si pr ern e rnd q e shoqron (cilsia e ajrit), ashtu edhe pamja e lumit dhe peizazhit me vampir. Dikush shpjegon se n Vlor teknologjia do t jet perfekte dhe nuk do t ket pasoja negative mbi ajrin e ujin e detit, dy pasuri q si n Vlor ashtu edhe n Fier koincidojn turizmin, apo qoft edhe vetm bujqsin. Fermerit t Visoks shteti i ka br pis tokn. Pr shkak t industris q e mbshtet shteti, fermeri nuk ka t drejt t shes prodhimin e tij, q konsiderohet i ndotur. Por ligji q sht n fuqi e ka fuqin ti krkoj ktij ndotsi q t paguaj ndotjen? Pr shembull, tu paguaj fermerve t dmtuar si fidant ashtu edhe plehun e punn, q pr shembull i tr vendi t vishet me pem, vampirt t maskohen, toka rreth tyre t mbulohet me gjethe, e n Gjanic t mos shkoj m naft. Prpara se t thuhet Vlora nuk do t ndotet, sht e arsyeshme t shihet nse ligjet e mjedisit, apo i t drejtave t fermerit e qytetarit, i kan mekanizmat q tia paguajn t drejtn qytetarit, e pikrisht ndotsi t detyrohet nga ligji q t paguaj dmin? A sht n gjendje ligji q t mbroj lumin e Gjanics nga ujrat e zeza, helmet e azotikut, termocentralit, apo nga mbetjet e nafts? Qytetart e Vlors e kan par se si ka funksionuar ligji dhe e drejta n Ballsh, Elbasan e FushKruj. Ata po na kujtojn t ndrtojm nj baz ligjore, q u shrben t gjithve. Nse kto do t ishin parashikuar n ligj, do t mjaftonte q banort e Visoks ti drejtohen gjyqit dhe industria e nafts si ndotse duhet tu paguante fitimin e munguar nga mosshitja e lajthive apo t paguante pr t pastruar ajrin e ujin sipas parashikimit me ligj. Edhe nse n nj ose tjetr rast fermert do t humbitnin, shoqria n prgjithsi do t kishte prfitime t jashtzakonshme, po ashtu qeveria do t kishte imunitet nga presionet e lobimeve t ndryshme q krkojn prfitime, duke dmtuar t sotmen dhe t ardhmen e shoqris. I fundosur n oqeanin e ajrit t ndotur, ku e gjith qenia sht mbushur me aromn e padurueshme t ktij ajri, duke udhtuar n an t ktij lumi t ndotur, q i shkakton vdekjen do qenie t gjall fshat pas fshati e qytet pas qyteti, n mendje me vjen shprehja e Albert Schweitzer: Njeriu e ka humbur aftsin t parashikoj e parandaloj. Ai do t prfundoj me shkatrrimin e toks.

Vendet e zhvilluara, jan ndeshur dhe i kan kaprcyer t tilla absurditete. N SHBA, prpara se t miratohen statutet federale t kontrollit t ndotjeve, do qytet i madh ndrmerr hapa paraprake pr t prcaktuar t drejtat pronsore t qytetarve mbi kualitetin e ajrit. Ashtu si sht zbatuar, industria e nxjerrjes s nafts e ka prkeqsuar jetesn dhe mjedisin n zemr t Shqipris. sht koha pr t reflektuar jo vetm pr t rehabilituar t tilla dme, por edhe pr t dgjuar me vmendje paralajmrimin q bjn qytetart e Vlors. Nga Zagoria vajtm n Sarand dhe kthimin e bm ditn tjetr nga bregu, duke u ndjer krenar, ndrsa i shpalosnim kolegut t huaj bukurit e riviers shqiptare. N qytetin e Vlors rruga ishte bllokuar. Era e nafts akoma nuk kishte arritur n Vlor, por qytetart kan vn goma n rrug e ndeshen me policin. Ata krkojn q vendimin final pr vendin e tyre ta marrin qytetart e Vlors. Ndoshta edhe kt vendimmarrje nga qeverisja lokale duhet ta parashikoj ligji. Ndoshta kshtu ruhemi m mir nga vampirt. Dergoje artikullin me email Printoje artikullin

1 Koment
1.

george thot:
8 April 2008 @ 2:15 pm Ajo gjanice na i ka shkurtuar jeten te gjitheve ne Fierakeve. Sma mer mendja se mund te kete ndonje zgjidhje afat-shkurter por te pakten le te fillojne tani te bejne dicka qe te pakten niperit e atyre qe do jetojne aty, te mos i zgjoji nga gjumi heret era e felliqur e atij lumi ne mes te Fierit. Eshte vertet skandaloze nese skeni qene ne Fier.