Daniel Pawleta I SUM Stosunki midzynarodowe Pocztki Schutzstaffeln

Pastwa totalitarne opieraj si na dwch biegunach: propagandzie i masowym terrorze. Sytuacja taka zaistniaa rwnie w Trzeciej Rzeszy Adolfa Hitlera. Pocztkowo, dla zapewnienia sobie politycznej kontroli nad spoeczestwem, narodowy socjalizm opar si na aparacie policyjnym otrzymanym w spadku po Republice Weimarskiej1. Wkrtce okazao si, e naley zorganizowa siy policyjne bdce w stanie zaprezentowa si nowych wadz. Korzenie SS cile powizane s z pocztkami Sturmabteilungen SA (oddziay szturmowe), powstaymi 3 sierpnia 1921 roku. Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP), dc do objcia wadzy, zmuszona bya do zorganizowania organizacji paramilitarnej. Wizao si to z ogromn rol, jak w owym czasie odgryway manifestacje polityczne i nie tylko. SA miao suy jako bojwka przeciwko komunistom i przeciwnikom NSDAP. Ze swego zadania wywizywao si bardzo dobrze, biorc czynny udzia w burdach i bijatykach. Czonkowie Sturmabteilungen rekrutowali si w wikszoci z Freikorpsu2. Adolf Hitler nie mg znie przewiadczenia, e SA bdzie bardziej lojalne dowdztwu wojskowemu ni jemu samemu. W zwizku z tym Fhrer stworzy w 1923 roku Stabswache (ochrona sztabu). Do jednostki tej werbowano tylko ludzi deklarujcych bezgraniczn lojalno i posuszestwo Hitlerowi. Oddzia szybko przemianowano na Stosstrupp Adolf Hitler (formacja uderzeniowa Adolf Hitler). Dowdztwo objli dziaacze partyjni. W szeregach formacji znalazy si midzy innymi takie nazwiska jak: Rudolf Hess, czy Josef Sepp Dietrich 3. W 1923 roku na czele z Fhrerem, Stosstrupp wzi udzia w puczu monachijskim. W zwizku z jego niepowodzeniem formacj zdelegalizowano.
1 2

Imperium SS, Gazety Wojenne, nr 94, brw, s. 1861. Ch. Bishop, Waffen SS. Pieko na Froncie Zachodnim, Warszawa 2009, s. 8. 3 Tame, s. 9.

Po powrocie z wizienia, Adolf Hitler zarzdzi restauracj oddziau pod dowdztwem Juliusa Schrecka. Pierwsze jednostki skaday si jedynie z omiu osb. Herman Gring wystpi z propozycj zmiany nazwy na Schutzstaffeln, czyli sztafety ochronne4. W celu odrnienia od Sturmabteilungen, Stosstrupp a nastpnie Schutzstaffeln przyjo na umundurowanie czarne czapki, na ktrych znajdoway si charakterystyczne odznaki. Zamiast czerwono czarno biaej kokardy poniej ora ciskajcego w szponach swastyk umieszczona zostaa trupia czaszka, czyli Totenkopf5. Wbrew pozorom nie wybrano tego symbolu z powodu jego makabrycznego wygldu, lecz w zwizku z jego znaczeniem wojskowym. Tylko oddziay elitarne, nie uznajce rozstrzygni poowicznych, ktrych onierze bd walczy ofiarnie do koca przywdzieway Totenkopf jako godo lub odznak6. Poszczeglne sztafety ochronne przypisane byy do okrelonych okrgw partyjnych NSDAP, zwanych Gau. Dowdca SS, Julius Schreck, ustanowi wysokie kryteria rekrutacji. Poborowy musia by w wieku od 25 do 35 lat, odpowiedzialny, wysportowany, niepijcy i niekarany. Ostatnie dwa warunki eliminoway ochotnikw z szeregw SA7. W zwizku z cigym rozwojem i umacnianiem swej pozycji SS stao si realnym zagroeniem dla SA. Fhrer, pragncy za wszelk cen unikn buntu we wasnych szeregach, podporzdkowa Schutzstaffeln Oberste SA Fhrung (Naczelne Dowdztwo SA). Takie rozwizanie sytuacji nie spodobao si z kolei SS. Adolf Hitler da do zrozumienia, e darzy SS szczeglnymi wzgldami poprzez powierzenie ich opiece krwawego sztandaru Blutfahne, ktry splamiony by krwi rannych i polegych, wedug nazistw mczennikw puczu z 1923 roku8. Zmiana dowdcy SS w 1927 roku na Eberhardta Heidena nie przyniosa wikszych zmian w pozycji i zakresie obowizkw penionych przez organizacj. Podj on jednak znaczc decyzj mianujc Heinricha Himmlera swoim zastpc. W historii utaro si
4

Tame, s. 9. Jak susznie zauwaa tumacz oryginalnego tekstu, rzeczownik Staffel ma wiele znacze, naley te wzi pod uwag znamienny fakt, e pomysodawc nazwy jest lotnik, std popieram uwag Jacka Zotnickiego i chodzi raczej o szwadrony a nie sztafety. Potwierdzeniem tych rozwaa moe by rwnie stan osobowy pierwszych jednostek, odpowiadajcy mniej wicej liczbie samolotw w eskadrze/szwadronie. 5 Tame, s. 9. 6 Tame, s. 9. 7 Tame, s. 9 10. 8 Tame, s. 10.

stwierdzenie, e to Hitler zainicjowa powstanie SS, jednak to dziki Himmlerowi uzyskao ono funkcje oraz struktur kierownicz umoliwiajc dalszy rozwj9. W styczniu 1929 roku, w zwizku z rezygnacj Heidena, Himmler awansowa na Reichsfhrera. Wiza on ogromne nadzieje i oczekiwania ze swoim nowym stanowiskiem10. Zaraz po objciu urzdu przystpi do reorganizacji i przebudowy, nadajc organizacji charakter odbiegajcy od zaoe Hitlera. Nikt z kierownictwa SA nie bra na powanie moliwoci wyzwolenia si SS spod dominacji Sturmabteilungen. Heinrich Himmler mia jednak swoj wizj rozrastajcej si organizacji, ktra miaa sta si wspczesnym zakonem krzyackim propagujcym i szerzcym niemieck kultur na ziemiach sowiaskich11. Reichsfhrer stawia swej organizacji dwa gwne zadania. Pierwszym bya ochrona partii i czynny udzia w wiecach partyjnych. W tym celu powstaa suba bezpieczestwa Sicherheitsdienst (SD). Miaa ona na celu przesyanie raportw o wrogach politycznych i ich dziaalnoci oraz informowanie o grupach takich jak ydzi bd Cyganie12. Drugim byo stworzenie wiernej wsplnoty nadludzi13. Himmler zaostrzy wymagania dotyczce rekrutacji, czsto samemu przegldajc fotografie i akta ochotnikw. Wizao si to z jego ide uksztatowania prawdziwego Aryjczyka, ktrego rdem genw sta si mieli czonkowie SS. Marzenia Reichsfhrera o stworzeniu rasy nadludzi doprowadziy do opracowania projektu Lebensborn (fontanna ycia). Zgodnie z tym projektem powstay domy letniskowe dla kadry oficerskiej (i nie tylko) SS, w ktrych mieszkay czyste rasowo kobiety majce pocz i wychowa pokolenie nadludzi14. W styczniu 1933 roku Adolf Hitler dochodzi do wadzy. Jego gwardia przyboczna liczy w tym momencie okoo 25 000 czonkw15. Po 1933 roku siy SS zaczy si bardzo szybko powiksza. Nadal jednak stanowiy one jedynie niewielki oddzia w porwnaniu z milionami ludzi zwizanymi z SA. Dziki poparciu Fhrera, droga do rozwoju i wzrostu staa przed Himmlerem otworem. Wprowadzi on nowe umundurowanie, ktre w peni kontrastowao z brunatnymi koszulami czarne mundury ze srebrn lamwk, czarna

Tame, s. 10. Tame, s. 10. 11 Tame, s. 10 11. 12 Tame, s. 11 12. 13 Tame, s. 12. 14 Tame, s. 13. 15 Ch. Bishop, Dywizje Waffen SS. 1939 1945, Warszawa 2009, s. 7.
10

czapka z odznak Totenkopf pozostaa bez zmian. Coraz wikszy nacisk kadziono na indoktrynacj polityczn i lojalno wobec wadzy i Hitlera. W czasie kiedy SS roso w si, SA coraz bardziej wymykao si spod kontroli Hitlera, ktry chcc nie chcc musia przestrzega konstytucji w pocztkowym okresie rzdw za ycia prezydenta Hindenburga. Szef sztabu SA Ernst Rhm planowa doprowadzi do narodowosocjalistycznej rewolucji. Pomys ten ostatecznie zrazi Fhrera do SA. Ten oraz inne argumenty, w wikszoci sfabrykowane przez Himmlera i Gringa16 doprowadziy wodza do ataku szau, w wyniku ktrego osobicie uda si do Monachium w celu aresztowania Rhma. Oddziay SS przystpiy w tym czasie do aresztowania wyszych oficerw i przywdcw lokalnych oddziaw SA. Wkrtce po aresztowaniu Rhma, Hitler przekaza Gringowi haso Kolibri (koliber)17, ktre rozpoczo noc dugich noy. Aresztowano wszystkich czonkw i sympatykw SA. Zapdzano ich do wizie lub budynkw koszar, gdzie czekay na nich plutony egzekucyjne SS. Po nocy dugich noy nastpi gwatowny rozwj SS. Jednoczenie zarysowa si wyrany podzia na trzy gwne grupy. Allgemeine SS, czyli siy podstawowe SS. Do ich zada naleao administrowanie ekonomi organizacji, wprowadzenie w ycie idei rasowych Heinricha Himmlera oraz kontrola nad policj i siami bezpieczestwa SD. Obok Allgemeine SS istniay oddziay Totenkopf verbnde, bdce najbardziej ponur formacj SS. Odpowiedzialne byy za obozy koncentracyjne powstajce zaraz po dojciu narodowych socjalistw do wadzy. Powstay rwnie oddziay Waffen SS bdce siami zbrojnymi SS. Przyczyn ich utworzenia bya nieufno jak generalicj Wehrmachtu darzyli Hitler i Himmler18. Waffen SS miay stanowi przeciwwag dla regularnej armii. Ich bezgraniczna lojalno i powicenie dla Fhrera odbijay si na wyposaeniu i wyszkoleniu tych doborowych formacji. Za pierwsz jednostk si zbrojnych SS uwaa si gwardi przyboczn wodza Leibstandarte Adolf Hitler, ktr to nazw nosia od wrzenia 1933 roku. Leibstandarte z jednostki penicej funkcje kompanii honorowej podczas oficjalnych wizyt pastwowych przeksztacia si w elitarn 1. Dywizj Pancern SS Leibstandarte Adolf Hitler, wykazujc si niezwyk skutecznoci i zacitoci w walce.
16 17

Waffen SS. Pieko... s. 18 20. Tame, s. 20 21. 18 Dywizje Waffen SS... s. 7.

Schutzstaffeln przebyo dug drog w cigu dwudziestu piciu lat swego istnienia. Z niewielkich rozmiarw formacji przeobraziy si w swoiste pastwo w pastwie, kontrolujc kady ruch i wypowied poszczeglnego obywatela Niemiec. Po gbszym zapoznaniu si z dziejami organizacji rodzi si pytanie onierze czy zbrodniarze wojenni? Naturaln rzecz jest wizanie SS z obozami zagady i mordowaniem niewinnych ludzi. Nie naley zapomina o tym fakcie, ale czy powinno si ogranicza ich udzia w drugiej wojnie wiatowej jedynie do mordw, gwatw i bestialstwa? Dlaczego zapomina si o kunszcie wojennym, dyscyplinie, bitnoci i ofiarnoci czonkw Waffen SS? Pomimo tego, i walczyli w imieniu za naley im si szacunek jako jednej z najlepszych formacji wojskowych tamtych lat.

Bibliografia 1. Chris Bishop, Dywizje Waffen SS. 1939 1945. prze. Piotr Ciela, Warszawa 2009 2. Chris Bishop, Waffen SS. Pieko na Froncie Zachodnim, prze. Jacek Zotnicki, Warszawa 2009. 3. Imperium SS, Gazety Wojenne, nr 94, brw, Warszawa.