BIOGAZOWNIE ROLNICZE W Polsce opracowano projekt ktry zosta zatwierdzony pod tytuem Polityka energetyczna Polski do roku 2030

ktry wymienia wrd podstawowych kierunkw m.in. ograniczenie oddziaywania energetyki na rodowisko i rozwj wykorzystania odnawialnych rde energii. Dotyczy to m.in. budowy biogazowni zgodnie z przyjtym przez ministerstwo gospodarki programem innowacyjna energetyka rolnictwo energetyczne ktrego celem jest budowa biogzowni zintegrowanych ze rdami kogeneracyjnymi o cznej mocy nie mniejszej ni 2000MW. Program zakada e do 2020r. w kadej polskiej gminie bdzie funkcjonowa przynajmniej 1 biogazownia rolnicza. Surowcem wykorzystywanym w biogazowniach mog by roliny z upraw energetycznych np. kukurydza oraz odpady np. gnojowica lub odpady poubojowe. Biogaz jest mieszanin gazw ktra powstaje z masy organicznej podczas jej beztlenowej fermentacji. Temperatura fermentacji wynosi midzy 35oC w przypadku technologii mezofilnej i 55oC dla technologii termofilnej. Najczciej stosuje si technologie mezofiln ktra jest mniej wraliwa na zakcenia w procesie a technologia termofilna wymaga wikszej kontroli czyli proces prowadzi si znacznie trudniej. Gwne skadniki biogazu to metan od 40% do 70%, co2 od 30% do 60% oraz ladowe iloci amoniaku , siarkowodoru i wodoru przy czym skad biogazu jest zmienny i zaley od substratw stosowanych w biogazowni zawieraj one bowiem rn zawarto suchej masy organicznej. Energia elektryczna produkowana jest w wyniku spalania zawartego w biogazie metanu wysokoprnych silnikach spalinowych, natomiast cao wytworzonej energii cieplnej pochodzi z wykorzystania ciepa ich pracy. Ciepo odzyskane z ukadu chodzenia moe suy do produkcji ciepej wody a ciepo wysokotemperaturowych spalin do wytwarzanie pary technologicznej. Przy sprzyjajcej infrastrukturze i zapotrzebowaniu pozyskane ciepo moe by wykorzystane praktycznie w kadej lokalizacji i to bez strat. Z tego powodu biogazownie produkuj energi w sposb wysoce efektywny. Sprawno wytwarzania energii elektrycznej z biogazu wynosi 40%, ale w ukadzie kogeneracyjnymi czna sprawno wytwarzania energii wzrasta do okoo 85% tzn. z 1m3 biogazu mona wic uzyska okoo 2,1KWh energii elektrycznej 40%. I 2,4KWh energii cieplnej 44% przy czym 0,8 KWh jest tracone w procesie konwersji energii chemicznej na elektryczn i ciepln, natomiast okoo 30% ciepa produkowanego w tym procesie moe by zuywane na wasne potrzeby np. ogrzewanie komr fermentacyjnych. Z caej iloci energii elektrycznej za na potrzeby wasne wykorzystuje si okoo 10%. W celu wykorzystania energetycznego biogazu konieczne jest oczyszczenie go z siarkowodoru, ktrego zbyt wysoka zawarto moe doprowadzi do uszkodzenia urzdze biogazowi. Naley te przewidzie, e przez ok. 40-60 tys godzin pracy generatora konieczne bdzie przeprowadzenie jego remontu generalnego. Nawz pofermentacyjny moe by stosowany w rolnictwie po spenieniu warunkw okrelonych w tzw. ustawie nawozowej, a jeeli nie jest to moliwe konieczne jest jego unieszkodliwienie. W przypadku stosowania osadu jako nawozu niezbdne jest uwzgldnienie koniecznoci jego magazynowania w okresach kiedy nawoenie pl jest zakazane (1.12 31.03). wymaga to zastosowania odpowiednio zaprojektowanych lagun lub innych metod magazynowania osadw pofermentacyjnych. Ponadto stosowanie osadw do nawoenia wymaga dysponowanem odpowiedni iloci gruntu. Wydajno i szybko przebiegu fermentacji metanowej zaley w duym stopniu od temperatury w jakiej przebiega proces. Dlatego te przy niskich temperaturach powinno stosowa si dogrzewanie komr fermentacyjnych. Zmiana o 100 w cigu doby powoduje obumieranie (szok termiczny) bakterii metanowych, a wytworzenie bakterii metanowych gazu osiga max po ok. 30 dniach. Pry krtszym czasie fermentacji (20-30 dni) ilo wytworzonego metanu jest nisza. Do prawidowego przebiegu fermentacji metanowej wymagane jest odpowiednie pH (optymalne 7,5). Przy zbyt zasadowym odczynie wydziela si znacznie wicej siarkowodoru wodoru, a w przypadku kwanego odczynu fermentacja metanowa zostaje zatrzymana lub zahamowana. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku obecnoci substancji toksycznych, np. amoniaku i chromu, ktre hamuj proces tej fermentacji. W celu zapewnienia prawidowego przebiegu procesu fermentacji metanowej wskazane jest mieszanie zawartoci zbiornika w celu ujednolicenia temperatury i zapewnienia bakteriom jednakowych warunkw rozwoju w caej biomasie. Mieszanie bowiem znacznie uatwia pcherzykom gazu wydostawanie si, a nastpnie niszczenie Korzucha. Biogazownia powinna te by wyposaona w urzdzenia umoliwiajce, w sytuacji awaryjnej, gromadzenie i ewentualne usuwanie nadmiaru wytworzonego biogazu. Mog to by pochodnia czy system awaryjnego wypuszczania biogazu do atmosfery. rdami pozyskania biogazu ze wzgldu na pochodzenie surowca s: - biomasa rolnicza (kukurydza, soma, trzcina, buraki) oraz odpady z howu zwierzt obornik, gnojowica - odpady z przetwrstwa rolno spoywcze (odpady poubojowe, wysodki, wywar pogorzelcy) - odpady z oczyszczonych ciekw skratki - odpady na skadowiskach odpadw frakcje organiczne Wyprodukowany biogaz moe by wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej, en el i cieplnej w jednostkach skojarzonych oraz do zasilania sieci gazowej i do produkcji paliwa silnikowego. Rodzaje biogazowi z uwzgldnieniem rda pochodzenia biogazu 1. Biogazownia rolnicza odpadowa jest to instalacja suca do celowej produkcji biogazu z odchodw zwierzcych, biomasy rolinnej lub odpadw organicznych z przemysu soywczego. Zbudowana jest z ukadu podawania biomasy, komory fermentacyjnej, zbiornika biogazu, zbiornika przefermentowanego substratu do jego magazynowania i agregatu ko generacyjnego. Dla biogazowi tej stosuje si metod jedno- lub dwuetapow. W metodzie jednoetapowej wszystkie procesy fermentacji zachodz w 1 zbiorniku. A w metodzie dwuetapowej nastpuje rozdzielenie poszczeglnych faz fermentacji na 2 zbiorniki tzn. biomasa przepompowywana jest wtedy po wstpnej fazie fermentacji z jednego do drugiego zbiornika. Szacunkowe nakady na 1MWe zainstalowanej mocy wynosz dzi okoo 15 mln z. Natomiast w przypadku wykorzystywania odpadw poubojowych jako wsadu biogazu konieczne jest jeszcze zainstalowanie procesu higienizacji lub sterylizacji co zwiksza koszty budowy do ok. 20 mln z za 1MWe. 2. biogazownia na oczyszczalni ciekw elementem cigu technologicznego gospodarki osadami ciekowymi. Proces fermentacjo osadw ciekowych przebiega w wydzielonych komorach fermentacyjnych WKF a gaz odprowadzany jest w sposb cigy lub okresowy a nastpnie spalany w silniku wysoko spronym, dziki czemu uzyskuje si en el i ciepln. Przyjte jest, e z 1 m3 osadu o zawartoci 5% suchej masy uzyskuje si 10-20m3 biogazu. Podstawowym ceem fermentacji osadw ciekowych nie jest produkcja biogazu, ale stabilizacja osadw ciekowych w celu unieszkodliwienia. Uzyskana ze spalania biogazu en wykorzystywana na potrzeby gospodarki wasnej obnia koszty funkcjonowania oczyszczalni ciekw, ale nie jest elementem, ktry przesdza o jej rentownoci, Koszt gosp osadowej oczyszczalni ciekw jest wkalkulowany w opaty za oczyszczanie ciekw. Opacalno za rozwizania opartego o fermentacj w wydzielonych komorach fermentacyjnych jest kalkulowana w porwnaniu z innymi sposobami stabilizacji osadw ciekowych i zazwyczaj jest stosowana da wikszych oczyszczalni ciekw. 3.biogazownia na skadowisku odpadw Gwnym skadnikiem s odpady komunalne, czyli odpady pochodzenia organicznego. Podczas skadowania odpady ulegaj procesowi biodegradacji, a w warunkach beztlenowych panujcych na skadowisku z odpadw organicznych w procesie fermentacji powstaje biogaz. Gaz powstajcy na skadowisku moe by wykorzystywany w silniku gazowym lub w kotach. Jednak najpowszechniejsze jest wykorzystanie go w silnikach wysokoprnych do wytwarzania en el i cieplnej. Z 1 tony odpadw otrzymuje si okoo 110 m3 biogazu, ale biogaz przed skierowaniem do jednostki wytwarzajcej en powinien by oczyszczony z siarkowodoru i amoniaku. Projekty oparte na pozyskiwaniu biogazu ze skadowisk odpadw s projektami skoczonymi w czasie o malejcym potencjale produkcyjnym tzn redni czas racjonalnej eksploatacji wynosi 15-20 lat od momentu zamknicia skadowiska czy jego kwatery. Przed przystpieniem do okrelenia sposobu postpowania z gazem skadowiskowym

niezbdne jest okrelenie iloci biogazu w funkcji czasu co pozwala na optymalny dobr mocy urzdze. Za potencja danego skadowiska w zakresie moliwoci produkcji biogazu wykonuje si np. za pomoc modelowych oblicze teoretycznych lub praktycznych prb pompowania i badania biogazu. Dla warunkw krajowych mona przyj, e 1MWe zainstalowanej mocy przyjmuje si na poziomie od ok. 7mln z. Wtaczanie biogazu do sieci Biogaz moe by wtaczany do sieci gazowniczej. Tego typu instalacja wymaga zastosowania dodatkowego elementu technologicznego - instalacja uszlachetniania biogazu do standardu gazu ziemnego. Jest to konieczne ze wzgldu na rnic w skadzie biogazu i gazu ziemnego, przede wszystkim z powodu niszej zawartoci metanu w surowym biogazie. Technologia podwyszania zawartoci metanu w biogazie do powyej 96% opiera si o proces zmienno cinieniowej adsorpcji i desorpcji zanieczyszcze na sitach molekularnych na bazie wgla aktywnego (spreparowany wgiel w postaci granulatu) Instytucjami zajmujcymi si biogazowniami s Instytut Energetyki Odnawialnej, Polska Izba Biomasy, Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej, Stowarzyszenie Energii Odnawialnej, Polskie Towarzystwo Biomasy. BIOMASA Biomasa to stae lub cieke substancje pochodzenia rolniczego tzn. rolinnego lub zwierzcego, ktre ulegaj biodegradacji , pochodzc z produktw, odpadw i pozostaoci z produkcji rolnej i lenej, z przemysu przetwarzajcego ich produkty, a take czci pozostaych odpadw, ktre ulegaj biodegradacji oraz ziarna zb nie speniajce wymaga jakociowych dla zb w zakupie interwencyjnym okrelonych w Art. 4 Rozporzdzenia Komisji Europejskiej nr 687/2008 a dnia 18.07.2008r. ustanawiajcego procedury przejcia zb przez agencje patnicze lub agencje interwencyjne oraz metody analizy do oznaczania jakoci zb oraz ziarna zb nie podlegajce zakupowi interwencyjnemu. W Polsce z 1 ha uytkw rolnych zbiera si rocznie ok. 10-20 ton biomasy co stanowi rwnowarto ok. 5-10 ton wgla kamiennego. Z tak rozumianej definicji wynika, e do biomasy moemy zaliczy: -drewno i odpady drzewne w rnych postaciach tzw. zrbki, wiry, trociny, przetworzone: pelety i brykiety, a take drewno pochodzce z rolin sadzonych specjalnie w celu wykorzystania energetycznego (rolin energetycznych), -agrobiomasa czyli soma, uski rolinne, otrby, rzepak, -odchody i szcztki zwierzce, -odpady z przemysu rolno spoywczego w tym z przetwrni owocw i warzyw, gorzelni itp. Spalanie biomasy uwaane jest korzystniejsze dla rodowiska ni spalanie paliw kopalnych ze wzgldu na nisz zawarto szkodliwych pierwiastkw , gwnie zwizkw siarki, oraz ze wzgldu na zerowy bilans emisji CO2 uwalnianego w procesie spalania biomasy. Emisja CO2 powstajcego w procesie spalania biomasy jest rwna iloci tego zwizku pochonitego w nieodlegej przeszoci z atmosfery. Biomasa wykorzystywana : -gwnie do produkcji ciepa w obiektach maej i redniej mocy w generacji rozproszonej czyli indywidualnych piecach i lokalnych kotowniach, -do produkcji energii elektrycznej w kondensacyjnych kotach wglowych, elektrociepowni duych mocy, -gwnie w procesie wspspalania , a take do produkcji energii cieplnej i elektrycznej w jednym procesie technologicznym co nazywamy Kogeneracj. Szacuje si, e biomas ogrzewane jest w Polsce ok. 1 mln domw jednorodzinnych wykorzystujcych cznie ok. 7,5 mln ton tego paliwa. Rwnoczenie w wielu elektrociepowniach powstaj bloki przeznaczone do spalania biomasy, a w dalszej perspektywie poza bezporednim spalaniem w kotach energetycznych dodatkowo znaczenia nabiera bdzie termiczna konwersja poprzez gazyfikacj lub piroliz tzn. procesy termicznego przeksztacania zgazowywania paliw w warunkach braku tlenu z wytwarzaniem gazw spalanych nastpnie w silnikach spalinowych lub turbinach gazowych. W elektroenergetyce zawodowej stosowane s praktycznie 3 rozwizania technologiczne stwarzajce moliwoci spalania biomasy w duych rdach: -wspspalanie biomasy z wglem w istniejcych kotach energetycznych, -budowa nowych kotw zwykle fluidalnych projektowanych specjalnie do spalania biomasy, -budowa przedpalenisk lub zgazowywaczy, z ktrych spaliny lub gaz s wykorzystywane w istniejcych kotach energetycznych. Ze wzgldu na niekorzystne waciwoci tzn. ma gsto, nieodpowiedni rozmiar, duy udzia wilgoci i niejednorodno, nie kady gatunek biomasy kwalifikuje si do bezporedniego zasilania kotw wglowych. Najprostsz form biopaliw staych s zrbki otrzymywane w wyniku rozdrabniania drewna. Nadaj si one do zasilania palenisk rusztowych i fluidalnych, a ich wspspalanie w kotach pyowych stwarza powane problemy. Ale biopaliwa stae speniajce wymagania stawiane przez paleniska pyowe to pelety i brykiety. Pelety i brykiety s wytwarzane z suchej, rozdrobnionej biomasy staej przez sproszkowanie a nastpnie sprasowanie pod wysokim cinieniem z ewentualnym dodatkiem substancji wicej tzw. lepiszcza. Przetworzone w ten sposb frakcje biomasowe cechuj si gstoci energetyczn zblion do gorszych wgli energetycznych, maym udziaem wody oraz jednolitym ksztatem i rozmiarem. Pelety jest to granulat z przetworzonych odpadw drzewnych, trocin, wirw lub upraw energetycznych i somy. Na produkcj peletw skadaj si nastpujce procesy: suszenie, mielenie i prasowanie. Jako produkt powstaj wtedy granulki o r. od 2 25mm o cylindrycznym ksztacie. Charakteryzuj si one dugoci do kilku cm, nisk zawartoci popiow, nisk wilgotnoci i odpornoci na samozapon. Mog te pojawi si utrudnienia techniczne zwizane z wykorzystaniem biomasy: -niska warto opaowa w porwnaniu z paliwami klasycznymi, -duy wpyw transportowania i magazynowania paliwa na jego jako - zawarto wilgoci oraz zanieczyszczenia znaczco wpywaj na jako paliwa biomasowego , szczeglnie dotyczy to kotw z automatycznym systemem podawania, ktrych waciwoci bomasy determinuj waciw prac systemu zasilania paliwa, w przypadku biomasy warto opaowa zmienia si w zalenoci od zawartoci wilgoci. Std najprostszym sposobem magazynowania jest przechowywanie biomasy w pryzmach na zewntrz. Stosuje si takie sposb dla technologii umoliwiajcych spalanie lub gazyfikacj mokrego paliwa. Ale najczciej paliwo biomasowe musi by zabezpieczone przed dziaaniem czynnikw atmosferycznych, powinno by przechowywane w zadaszonych magazynach, bunkrach lub silosach. Stosuje si te podsuszanie paliwa, -znaczcy wpyw kosztw transportu biomasy na ekonomik przedsiwzicia ze wzgldu na du objto przy stosunkowo niewielkiej wartoci opaowej. Przyjmuje si, e ekonomiczna odlego transportu biomasy nie przetworzonej nie powinna przekracza 50 km, -konieczno posiadania duej powierzchni magazynowejszczeglnie w przypadku somy pozyskiwanej okresowo, co powoduje ograniczenia lokalizacyjne oraz podraa inwestycje. Wspspalanie biomasy z wglem Jest to jeden ze sposobw wypenienia zobowiza wobec przepisw unijnych. Ilo wspspalanej biomasy zaley od typu kotowni, instalacji kotowej oraz rodzaju biomasy. Dla zachowania odpowiedniego poziomu sprawnoci oraz dotrzymania standardw emisyjnych w kotach pyowych na wgiel kamienny maksymalny zalecany udzia masowy biomasy powinien wynosi ok. 10%. Przy czym udzia energii chemicznej w granicach od 4-7%. W przypadku kotw wyposaonych w instalacj mynow na wgiel brunatny w peni zadowalajce wyniki otrzymuje si przy spalaniu biomasy pozwalajcej na uzyskanie nawet 30% udziau energii chemicznej paliwa pochodzenia odnawialnego, co daje dwukrotny wysz kaloryczno biomasy od wgla. Natomiast w kotach fluidalnych zaprojektowanych do spalania wgla udzia biomasy moe by zbliony do 20% poziomu energetycznego. Uzyskanie tak wysokich udziaw jest moliwe wtedy gdy nie zaistniej inne ograniczenia np. w ukadzie podawania paliwa albo gdy spalana jest biomasa o wysokich parametrach energetycznych. Pogarszanie waciwoci mieszanki wynikajce ze zbyt duej iloci biomasy przyczynia si do czstych odstawie/ wycze zespow mynowych oraz powoduje zmniejszenie znamionowej mocy kota lub bloku oraz powoduje wzrost wentylacji mynw, a

to skutkuje wzrostem zuycia energii. W niektrych przypadkach stwierdza si te wzrost czci palnej w ulu i popiele lotnym, co spowodowanej jest brakiem moliwoci waciwego rozdrobnienia biomasy oraz zwikszon iloci tlenku wgla wywoane brakiem moliwoci zwikszenia iloci powietrza w procesie spalania. Biomasa a wiadectwa pochodzenia z OZE Ilo energii zaliczonej do wytworzonej w OZE zaley od nastpujcych warunkw: -w przypadku spalania biomasy lub biogazu wsplnie z innymi paliwami w rdle o mocy elektrycznej wyszej ni 5 MW do energii wytworzonej w OZE zalicza si energi elektryczn lub ciepo o ile udzia wagowy biomasy z wyczeniem odpadw i pozostaoci z produkcji lenej oraz przemysu przetwarzajcego jej produkty w cznej masie biomasy dostarczonej do procesu spalania wynosi nie mniej ni 201140%, 2012-55%, 2013-70%, 2014-85%, 2015-100%, -w przypadku ukadu hybrydowego, w ktrym spalana jest biomasa w rdach o mocy elektrycznej wyszej ni 20MW udziay te wynosz odpowiednio: 2012-20%, 2013-25%, 201430%, 2015-40%, 2016-50%,2017-60%, -w przypadku jednostek wytwrczych, w ktrych spalana jest wycznie biomasa w rdach o mocy elektrycznej wyszej ni 20MW do energii wytworzonej w ONZE zalicza si energi lub ciepo w iloci wynoszcej 100% energii wytworzonej w jednostce wytwrczej. Udziay te wynosz nie mniej ni: 20% do 2012 wcznie, 25% do roku 2013, 30% w 2014, 40% w 2015, 50% w 2016, 60% w 2017. -w przypadku gdy jednostka wytwrcza oddana zostanie do uytku do dnia 31.12.2012r. udzia wagowy biomasy jest okrelany na poziomie nie wyszym ni 20%, -wyczenie odpadw z przemysu przetwarzajcego produkty z produkcji lenej i nie dotyczy odpadw spalanych w miejscu ich powstania. Ukad hybrydowy jest to szczeglny przypadek wspspalania rwnolegego tzw. ukad jednostek wytwrczych pracujcych na wsplny kolektor parowy i zuywajcych w procesie spalania odpowiednio rozdzielnie biomasa-biogaz oraz paliwa konwencjonalne. ELEKTROWNIE WODNE Zasoby wodno energetyczne Polski zostay obliczone w latach 60 w oparciu o metodyk wiatowej rady energetyki i wynosz dla roku hydrologicznego okoo 23 tWh (1tWh=109kWh). Natomiast wszystkie tzw. techniczne zasoby energetyczne wd pyncych wynosz 12tWh (tera-wato-godziny)na rok a techniczne zasoby maych elektrowni do 5 MW wynosz okoo 2tWh/rok. Potencja techniczny Polskich rzek wykorzystywany jest w granicach 10-12%, a pracujce elektrownie wodne wytwarzaj rednio rocznie okoo 1,8 tWh tj. 1,5% potencjau produkcji energii elektrycznej w Polsce. KONSTRUKCJA ELEKTROWNI WODNEJ Dzisiaj do wykorzystywania energii wody nie wykorzystuje si k wodnych, a wspczesne urzdzenia bardziej przypominaj silniki samolotowe ni dawne koa myskie. Najbardziej popularne s turbiny typu Francisa i turbiny Kaplana, Aby wykorzysta energi potencjaln wody naley j spitrzy poprzez budow zapory. W skad elektrowni wchodzi: - zapora, - budynek z turbin wodn - kana doprowadzajcy i odprowadzajcy wod - ewentualnie przepawka tzn. kana wodny przepywajcy obok elektrowni umoliwiajcy wdrwk ryb wzdu rzeki W zalenoci od mocy generatora elementu turbiny elektrownie mona podzieli na due i mae (MEW). W Polsce ta granica wynosi 5MW.( W Szwecji 2 MW, Hiszpania 10 MW) Kada z elektrowni ma okrelon sprawno dziaania, tym samym produkcje energii elektrycznej w zalenoci od rodzaju turbiny i przepywu wody waha si ona od 30-95%. Najwyszy wskanik 80%. Produkcj energii w kWh wyliczamy mnoc moc elektrowni przez sprawno i przez czas pracy w godzinach. Liczc ten czas powinnimy uwzgldnia przestoje elektrowni zwizane z konserwacj i remontami urzdze. Wymagania formalno prawne Przy budowie wymagane s nastpujce pozwolenia i dokumenty: 1. Pozwolenie na budow 2. Raport o oddziaywaniu na rodowisko (jeeli jest wymagany) 3. Pozwolenie wodno prawne na budow urzdze wodnych 4. Pozwolenie wodno prawne na eksploatacj urzdze wodnych 5. Promesa koncesji, a po zakoczeniu budowy koncesja na wytwarzanie energii elektrycznej 6. Dokument stwierdzajcy prawo do dysponowania nieruchomoci 7. Umowa przyczenia do sieci elektroenergetycznej 8. Umowa sprzeday energii elektrycznej po realizacji budowy oraz umowa sprzeday wiadectw pochodzenia WADY I ZALETY ELEKTROWNI WODNEJ WADY 1. Spitrzenie wody powoduje zalanie duych powierzchni gruntu 2. Zapory utrudniaj wdrwk ryb 3. Zmieniaj si warunki ycia w ekosystemie wodnym i ldowym tzn. nastpuje zrnicowanie populacji przed i po zaporze . Powyej zapory pogarsza si te jako wd a poniej zapory zwiksza si erozyjno koryta 4. W zwizku ze zmianami w ekosystemach inwestycji mog towarzyszy protestu organizacji ekologicznych 5. Wysokie koszty inwestycji w porwnaniu z innymi odnawialnymi rdami energii ZALETY 1. Produkcja czystej energii niezanieczyszczajcej rodowiska 2. Zmniejszenie erozji dennej powyej progu 3. Zwikszenie retencji wodnej i spaszczenie fali powodziowej na ciekach wodnych 4. Prostota i niezawodno w obsudze POMPY CIEPA Pompa ciepa to urzdzenie, ktre pozwala wykorzysta ciepo zgromadzone w rodowisku, tzn. w gruncie, w wodzie, powietrzu odbierajc je z zimnego otoczenia i oddajc je do pomieszcze aby zapewni ich ogrzewanie lub chodzenie. Dziaa jak odwrcona lodwka, tzn. lodwka odbiera ciepo z przechowywanych w niej produktw i przekazuje na zewntrz za pomoc umieszczonych z tyu eber. Podobnie pompa ciepa odbiera ciepo z otoczenia chodniejszego i pompuje na taki poziom, ktry wystarcza do ogrzania domu. Odebrane ciepo moe by przekazane(wpompowane) do instalacji centralnego ogrzewania. Na podobnych zasadach, tylko w innych zakresach temperaturowych, dziaaj klimatyzatory. Pompa ciepa aby przenie ciepo o niszej temperaturze do ciaa o wyszej temperaturze wykorzystuje rozmaite zjawiska fizyczne, np. samoczynny przepyw ciepa z wykorzystaniem energii napdowej. Std, podstaw dziaania pompy ciepa jest wzrost temperatury gazu przy jego spraniu i spadek tej temperatury przy rozpraniu. W pompach ciepa sprarkowych, najczciej wykorzystywanych, niezamarzajca ciecz krca w tzw. dolnym rdle (glikol, mieszanina wody z alkoholem) odbiera energi z wody, gruntu lub powietrza i przekazuje j do zimnego czynnika chodzcego, pyncego w obiegu wewntrznym pompy. Dalej czynnik chodzcy podgrzewa si i odparowuje stajc si gazem, ktry jest nastpnie sprany przez sprark. Wytworzone przy spraniu ciepo przekazywane jest do skraplacza a dalej do instalacji centralnego ogrzewania. A skroplony gaz przechodzi przez zawr rozprny, gdzie obnia cinienie i temperatur i wraca do parownika, i tak w kko. Pompy absorpcyjne kompresja czynnika odbycia termicznie. W ukadzie przepywaj dwa czynniki: nisko- i wysokoprny, np. amoniak, woda. Desorber jest dolnym a absorber grnym rdem ciepa. Pary amoniaku z desorbera przepywaj do kondensatora (skraplacza), gdzie ulegaj skropleniu oddajc ciepo i jest to drugie grne rdo ciepa. Skroplony amoniak z kondensatora przepywa do falownika i to jest drugie dolne rdo ciepa, gdzie pobiera ciepo, odparowuje i pynie do absorbera. W absorberze zachodzi reakcja egzotermiczna par amoniaku z wod, w wyniku ktrej wydziela si ciepo. Tym samym cykl zamyka przepyw wody amoniakalnej do desorbera, w ktrym pobrane ciepo z dolnego rda rozkada wod

amoniakaln na amoniak i wod.## Pompy termoelektryczne, ktrych skuteczno zaley od relacji midzy si termoelektryczn a rnic temperatur, od pochaniania na zimnej i wydzielania na ciepej spoinie strumienia ciepa w wyniku przepywu prdu i od generowania ciepa w obwodzie w wyniku rnicy temperatur. `Pomz termoelektryczne inaczej ogniwa Peltiera maj zastosowanie wszdzie tam gdzie zachodzi konieczno cigego i efektywnego odprowadzania duych iloci ciepa z niewielkich przedmiotw np. e elektronice do chodzenia pprzewodnikw. KOLEKTORY SONECZNE I FOTOWOLTAIKA Ogniwa fotowoltaiczne s to urzdzenia ktre przeksztacaj promieniowanie soneczne w elektryczno, a zjawisko to nazywa si efektem fotowoltaicznym. Prawie 95% wszystkich ogniw wykonanych jest z krzemu. A w budowie kadego ogniwa wyrniamy 2 warstwy: pozytywn i negatywn. I midzy tymi warstwami w momencie, gdy w ogniwo trafiaj promienie soneczne wytwarza si napicie. Z poczenia od kilku do kilkunastu a czasem kilkudziesiciu ogniw uzyskuje si modu (panel) ktrego napicie wynosi 12 V a moc nie przekracza 80W. Czsto spotyka si ogniwa odpowiednio 24 V i 200V co daje 200W. Ilo energii jak uda si nam wytworzy za pomoc baterii sonecznych zaley gwnie od iloci promieniowania sonecznego docierajcego do powierzchni ziemi. Panele s podczone do regulatora adowania, ktry dba o to aby akumulatory byy adowane odpowiednio napiciem i nie zostay przeadowane lub zanadto rozadowane. Wyrnia si 3 rne rodzaje fotoogniw: 1. monokrystaliczne (z jednego krysztau krzemu) 2. Polikrystaliczne (multikrystaliczne) - zoone z maych krysztaw krzemu 3.amorficzne, w ktrych warstwa krzemu osadzona jest na warstwie innego materiau, np. szka Kolektory soneczne s to urzdzenia energetyczne, ktre zaabsorbowan energi promieniowania sonecznego przetwarzaj w energi ciepln. Wyrnia si dwa podstawowe rodzaje: - Paskie skadaj si z absorbera wykonanego najczciej z metalowej pyty pokrytej powok o specjalnych waciwociach optycznych, pokrywy szklanej, rurocigu cieczowego i odpowiednio zaizolowanej obudowy. - Prniowe to rurowy kolektor prniowy z rurk ciepln i jest to najbardziej zaawansowany produkt techniki solarnej. Zbudowany jest z kilkunastu lub kilkudziesiciu rur prniowych wsunitych w przepywowy wymiennik ciepa. Instalacja soneczna to zazwyczaj jeden zasobnik i dodatkowe rdo ciepa w postaci grzaki elektrycznej do podgrzewania ciepej wody uytkowej. Instalacja jednak moe suy te do ogrzewania obiektw i pomieszcze.