Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Okadka: Praca autorstwa Wiktorii Kawak z Pastwowego Zespou Szk Plastycznych im. L. Wyczkowskiego w Bydgoszczy, wyrniona w oglnopolskim konkursie na plakat pod hasem Traktat rzymski jako ogniwo w procesie integracji europejskiej, ogoszonym przez UKIE w ramach V edycji programu Moja szkoa w Unii Europejskiej Projekt graficzny serii: Techna Studio www.techna.pl Skad i przygotowanie poligraficzne: Techna Studio www.techna.pl Zdjcia: The Audiovisual Library of the European Commission

Publikacja dystrybuowana nieodpatnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych al. J.Ch. Szucha 21 00-580 Warszawa www.msz.gov.pl www.polskawue.gov.pl Warszawa 2010 ISBN 978-83-7567-006-6

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Dlaczego mwimy o prawie Unii Europejskiej, a nie prawie Wsplnot Europejskich? Co to jest acquis communautaire? Czym jest prawo pierwotne Unii Europejskiej? Co si stao z EWWiS, skoro umowa w sprawie jej powoania zostaa zawarta w 1951 r. na 50 lat? Co to s traktaty rzymskie? W jakim celu przyjto Traktat o fuzji? Co wnis do procesu integracji Jednolity Akt Europejski? Jakie istotne zmiany wnis Traktat z Maastricht? Jakie kwestie reguluje Traktat z Amsterdamu? W jaki sposb Traktat z Nicei zreformowa Uni Europejsk? Jakie s najwaniejsze postanowienia Traktatu z Lizbony? Co to jest prawo wtrne Unii Europejskiej? Co to s umowy mieszane? Czy w obrbie aktw prawnych prawa UE istnieje hierarchia? Jakie s cechy szczeglne prawa UE? Jakie zasady reguluj relacje midzy prawem UE a prawem pastw czonkowskich? Dlaczego prawo unijne ma pierwszestwo przed prawem krajowym pastw czonkowskich? Co oznacza termin bezporednie stosowanie prawa UE? Jak przebiega proces tworzenia prawa UE? Na czym polega zwyka procedura prawodawcza? Co to s Zielone Ksigi? Co to s Biae Ksigi Unii Europejskiej? Co to jest Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej? Jak si numeruje dokumenty wydawane w ramach Unii Europejskiej?

2 2 2 3 3 4 4 5 5 7 8 10 13 14 14 15 15 15 16 16 18 18 18 19

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Dlaczego mwimy o prawie Unii Europejskiej, a nie prawie Wsplnot Europejskich?

1 listopada 1993 r., kiedy wszed w ycie Traktat o Unii Europejskiej (tzw. Traktat z Maastricht), Unia Europejska staa si faktem. Nie zostaa ona jednak now organizacj midzynarodow ani nie zastpia Wsplnot Europejskich. Nadal bowiem rwnolegle z Uni Europejsk istniay i dziaay Wsplnoty Europejskie, stanowice I filar UE, mwic najoglniej integracj gospodarcz. Dopiero na mocy postanowie Traktatu z Lizbony system filarowy zosta zlikwidowany i zastpiony jednolitym reimem prawnym Unii, jako spjnej organizacji midzynarodowej (z wyczeniem Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej). Poprzez jednoznaczne przyznanie osobowoci prawnej Unia, specyficzna forma wsppracy, obejmujca dawn Wsplnot Europejsk oraz pozostae obszary funkcjonowania dawnej UE, przeksztacona zostaa w organizacj midzynarodow o nazwie Unia Europejska.

Co to jest acquis communautaire?

Pod pojciem acquis communautaire rozumie si przede wszystkim prawo Unii Europejskiej skadajce si z prawa pierwotnego oraz prawa wtrnego, stanowionego przez waciwe instytucje UE, a take orzecznictwo sdowe, zwyczaje oraz wsplne wartoci europejskie.

Czym jest prawo pierwotne Unii Europejskiej?

Pierwotne rda prawa UE to przede wszystkim Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawny Traktat ustanawiajcy Europejsk Wsplnot Gospodarcz, a nastpnie Wsplnot Europejsk) i Traktat ustanawiajcy Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (EURATOM) z 25 marca 1957 r., Traktat o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. oraz zaczone do nich aneksy i protokoy, z pniejszymi uzupenieniami i poprawkami, wynikajcymi m.in. z:
Traktatu o fuzji (obowizujcego od 1 lipca 1967 r.), Jednolitego Aktu Europejskiego

(obowizujcego od 1 lipca 1987 r.),

Traktatu o Unii Europejskiej

(obowizujcego od 1 listopada 1993 r.),

Traktatu z Amsterdamu (obowi-

zujcego od 1 maja 1999 r.),

Traktatu z Nicei (obowizujcego

od 1 lutego 2003 r.),

Traktatu z Lizbony (obowizuj-

cego od 1 grudnia 2009 r.).

Do rde unijnego prawa pierwotnego zalicza si ponadto wszystkie traktaty o przystpieniu nowych pastw do Wsplnot Europejskich i Unii Europejskiej oraz oglne zasady prawne wynikajce z Europejskiej Konwencji Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci, konstytucyjnych porzdkw prawnych pastw czonkowskich oraz wicych je umw midzynarodowych, do ktrych nale np. prawa podstawowe UE.

Co to s traktaty rzymskie?
Okrelenie traktaty rzymskie stosuje si w odniesieniu do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), pierwotnie nazywanego Traktatem ustanawiajcym Europejsk Wsplnot Gospodarcz (pniej Wsplnot Europejsk), oraz do Traktatu ustanawiajcego Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (TEWEA). Oba traktaty zostay podpisane w Rzymie (std ich nazwa) 25 marca 1957 r. przez Belgi, Francj, Niderlandy, Luksemburg, Republik Federaln Niemiec i Wochy. Ich wejcie w ycie byo bardzo wanym krokiem w kierunku integracji europejskiej. Traktat o EWG w oryginale skada si ze wstpu i 248 artykuw. Traktat o EWG zosta zawarty na czas nieograniczony i mia by przede wszystkim fundamentem dla cisego zwizku narodw europejskich. Cele utworzenia EWG zostay sformuowane w art. 2. Przepis ten stanowi, e Wsplnota ma misj popierania harmonijnego rozwoju dziaalnoci gospodarczej w caej Wsplnocie, staego i zrwnowaonego wzrostu, zwikszonej stabilnoci, przyspieszonego podniesienia poziomu ycia i zapewnienia cilejszych stosunkw midzy pastwami, ktre skupia przez ustanowienie wsplnego rynku i stopniowe zblianie polityk gospodarczych pastw czonkowskich. Dziaania i rodki, dziki ktrym to zadanie miao zosta zrealizowane, zostay zawarte w treci art. 3. Warto wymieni najwaniejsze, do ktrych zaliczono: zniesienie ce i ogranicze ilociowych oraz rodkw rwnowanych w eksporcie i imporcie, ustanowienie wsplnej zewntrznej taryfy celnej, wsplnej polityki handlowej oraz zniesienie przeszkd w swobodnym przepywie pracownikw, usug i kapitau. Drugi ukad Traktat ustanawiajcy Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (EURATOM) mia na celu przyczynienie si do

Co si stao z EWWiS, skoro umowa w sprawie jej powoania zostaa zawarta w 1951 r. na 50 lat?
23 lipca 2002 r. wygas tzw. traktat paryski, ktry ustanowi Europejsk Wsplnot Wgla i Stali (EWWiS). Traktat ten, podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryu, wszed w ycie 23 lipca 1952 r. Zawarty zosta na 50 lat, regulowa i wspiera przeksztacenia sektorw wgla i stali w Europie Zachodniej. Kompetencje EWWiS, ktre nie stay si w cigu 50 lat bezprzedmiotowe, le w gestii Unii Europejskiej. W zwizku z wyganiciem EWWiS: zaostrzono reguy konkurencji i pomocy pastwa w obu sektorach, dopuszczono pomoc publiczn, pod warunkiem e suy to bezpieczestwu dostaw energetycznych, pomoc operacyjna, ktra zapewnia pynno nierentownym kopalniom, jest systematycznie zmniejszana, dotowany wgiel nie moe by eksportowany do innych krajw UE.

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

rozwoju europejskiego przemysu nuklearnego, a take zapewnienie midzynarodowej kontroli nad nim oraz nad handlem materiaami i urzdzeniami wykorzystywanymi w przemyle nuklearnym. Do zada, jakie wynikay z traktatu, naleao: rozwijanie bada i upowszechnianie wiedzy technicznej, przejcie funkcji regulatora w zaopatrzeniu krajw czonkowskich w mineray i paliwa nuklearne, zachcanie do inwestowania kapitau w przemys nuklearny i do budowy urzdze niezbdnych dla tego przemysu. Traktaty rzymskie weszy w ycie 1 stycznia 1958 r.

Co wnis do procesu integracji Jednolity Akt Europejski?

Genez przyjcia Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE) bya polityczna wola dokoczenia budowy wsplnego (jednolitego) rynku i przejcie do fazy rynku wewntrznego. Jednolity Akt Europejski zawarto w Luksemburgu (17 lutego 1986 r.) oraz w Hadze (28 lutego 1986 r.). JAE wszed w ycie 1 lipca 1987 r. Traktat ten zmienia i uzupenia przepisy traktatw ustanawiajcych Wsplnoty. Zmiany wprowadzone na mocy JAE mona uszeregowa w nastpujcy sposb: zwikszenie uprawnie decyzyjnych Parlamentu (wprowadzenie procedury wsppracy oraz objcie procedur zgody przyjmowania traktatw akcesyjnych oraz umw stowarzyszeniowych), rozszerzenie krgu spraw, w ktrych Rada podejmuje decyzje wikszoci kwalifikowan, stworzenie podstaw prawnych do funkcjonowania Rady Europejskiej, stworzenie podstawy prawnej dla pniejszego utworzenia Sdu Pierwszej Instancji, wprowadzenie do traktatw zaoycielskich przepisw dotyczcych rynku wewntrznego, wprowadzenie pojcia Unii Gospodarczej i Walutowej, wczenie do Traktatu ustanawiajcego EWG nowych dziedzin objtych okrelonymi kompetencjami Wsplnoty, tj. spjnoci spoeczno-ekonomicznej, bada naukowych i rozwoju technologicznego oraz ochrony rodowiska.

W jakim celu przyjto Traktat o fuzji?

Europejska Wsplnota Gospodarcza (EWG), Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wsplnota Energii Atomowej (EURATOM) na mocy traktatw zaoycielskich miay wasne, niezalene instytucje. Ju od 1 stycznia 1958 r. Wsplnoty, na podstawie Konwencji o niektrych wsplnych instytucjach Wsplnot Europejskich, miay wsplne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne oraz Trybuna Sprawiedliwoci. Postanowieniami tej konwencji powoano take, wsplny dla EWG i EWEA, Komitet EkonomicznoSpoeczny. Traktat o fuzji zosta podpisany 8 kwietnia 1965 r. Na jego podstawie powstaa wsplna Rada Ministrw po poczeniu Rad Ministrw EWG i EURATOM z Rad Ministrw EWWiS oraz wsplna Komisja po poczeniu Komisji EWG i EURATOM z Wysok Wadz EWWiS. Traktat o fuzji zacz obowizywa 1 lipca 1967 r.

Jakie istotne zmiany wnis Traktat z Maastricht?

Traktat o Unii Europejskiej, podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht, wszed w ycie 1 listopada 1993 r. Traktat podzielony jest na 6 czci, ustanawia now form wsppracy Uni Europejsk oraz zawiera poprawki do traktatw rzymskich. Najwaniejsze postanowienia: powoanie Unii Europejskiej skadajcej si z trzech filarw (I filar: EWG przemianowana na WE, EWWiS, EURATOM, II filar Wsplna Polityka Zagraniczna i Bezpieczestwa, III filar wsppraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych), zobowizanie Wsplnoty do utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, dysponujcej wspln walut i wsplnym bankiem centralnym (miao to by osignite w trzech etapach), rozwijanie nowych wsplnych polityk: zagranicznej i obrony, wprowadzenie obywatelstwa unijnego, okrelenie praw obywateli pastw czonkowskich (m. in.: swoboda przemieszczania si, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorzdowych i europejskich, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej ze strony wszystkich pastw czonkowskich Unii), potwierdzenie i rozszerzenie uprawnie WE w takich dziedzinach, jak m. in.: edukacja, sieci transeuropejskie, przemys, zdrowie, kultura, ochrona konsumenta,

utworzenie Funduszu Spjnoci (w celu transferu rodkw finansowych z bogatszych pastw UE do biedniejszych), wsppraca policyjna i w zakresie polityki imigracyjnej na podstawie porozumie midzyrzdowych pastw czonkowskich, zmiany instytucjonalne, m.in.: rozszerzenie uprawnie legislacyjnych Parlamentu Europejskiego, rozszerzenie uprawnie Trybunau Sprawiedliwoci Wsplnot Europejskich.

Jakie kwestie reguluje Traktat z Amsterdamu?

Deklaracja przyjta przez sygnatariuszy Traktatu z Maastricht przewidywaa zwoanie konferencji midzyrzdowej w celu dokonania przegldu m.in. postanowie dotyczcych procedury wspdecydowania, Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa oraz hierarchii aktw prawnych. Konferencja Midzyrzdowa poprzedzajca przyjcie Traktatu z Amsterdamu

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

rozpocza si 29 marca 1996 r. w Turynie. Gwnym jej celem byo uzgodnienie zmian w traktatach rzymskich i Traktacie o UE, koniecznych w kontekcie przyjcia nowych pastw czonkowskich (w 1995 r. do Wsplnot przystpiy: Austria, Finlandia i Szwecja), dokonujcych si transformacji systemowych w krajach Europy rodkowej i Wschodniej i bliskiej perspektywy rozpoczcia z niektrymi z nich negocjacji akcesyjnych. Reforma UE, majca na celu usprawnienie i dostosowanie mechanizmw funkcjonowania Wsplnot do nowej rzeczywistoci, bya nieunikniona. Konferencj midzyrzdow przygotowaa Grupa Refleksyjna, ktra zajmowaa si okreleniem przyszego ksztatu Unii. Konferencja odbywaa si na podstawie propozycji Grupy Refleksyjnej, ktra okrelia najpilniejsze kwestie, jakie powinny si znale w nowym traktacie (nie chodzio o rewizj caego traktatu), do ktrych zaliczono: zblienie Unii Europejskiej do jej obywateli, usprawnienie systemu instytucjonalnego Unii w kontekcie jej przyszego rozszerzania oraz udzielenie Unii szerszego mandatu do dziaa w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Projekt traktatu zosta przyjty podczas spotkania Rady Europejskiej w Amsterdamie 16-17 czerwca 1997 r. Traktat z Amsterdamu zosta podpisany 2 padziernika 1997 r., obowizuje za od 1 maja 1999 r. Reformy instytucjonalne ujte w traktacie zwizane byy z planowanym przyjciem nowych czonkw UE. Przeprowadzone zmiany dotyczyy nastpujcych zagadnie: zakresu zastosowania i zmian w procedurze wspdecydowania, sposobu waenia gosw w Radzie i rozszerzenia obszarw tematycznych, w ktrych decyzje podejmowane s kwalifikowan wikszoci gosw (przy gosowaniu kwalifikowan wikszoci gosw wymagane byy 62 gosy za

na 87 jeeli gosowano na wniosek Komisji; w innych sprawach wymagane byy 62 gosy za, ktre obejmoway co najmniej 10 czonkw UE; waga gosw: Niemcy, Francja, Wochy, Wielka Brytania po 10 gosw, Hiszpania 8 gosw, Belgia, Grecja, Niderlandy i Portugalia po 5 gosw, Austria, Szwecja po 4 gosy, Dania, Irlandia i Finlandia 3 gosy, Luksemburg 2 gosy), struktury i zasad funkcjonowania Komisji Europejskiej, w szczeglnoci liczby komisarzy, prawa inicjatywy ustawodawczej i roli przewodniczcego Komisji, jurysdykcji Trybunau Sprawiedliwoci Wsplnot Europejskich w takich kwestiach, jak prawa podstawowe czy sprawy zwizane z bezpieczestwem wewntrznym Unii, wzmocnienia roli Europejskiego Trybunau Obrachunkowego, Komitetu Regionw i Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego, lepszego informowania i szerszego udziau parlamentw krajowych w dziaaniach UE, umocnienia zasady subsydiarnoci, moliwoci pogbiania wsppracy niektrych z pastw czonkowskich (tzw. wzmocnionej wsppracy). Oprcz wyej wymienionych kwestii Traktat z Amsterdamu zmieni take: zasady prowadzenia polityki zagranicznej UE wprowadzono nowy instrument tej polityki, czyli tzw. wsplne strategie oraz now funkcj wysokiego przedstawiciela ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa; wczono take tzw. misje petersberskie do tytuu V traktatu, co oznacza, e Unia moe prowadzi misje humanitarne i pokojowe oraz wprowadza siy zbrojne w celu reagowania w sytuacjach kryzysowych,

problematyk obywatelstwa Unii podjto decyzj o zreformowaniu tego obszaru poprzez midzy innymi: rozszerzenie pojcia obywatelstwa i uzupenienie listy praw obywatelskich, poprawienie instrumentarium UE w kwestii tworzenia systemu ochrony zdrowia obywateli, sprecyzowanie celw w dziedzinie ochrony konsumenta, zapewnienie ochrony prawa obywateli do dostpu do dokumentw organw UE i posugiwania si jzykiem ojczystym w kontaktach z organami UE.

skad Komisji Europejskiej, zakres decyzji podejmowanych kwalifikowan wikszoci gosw. Konferencj midzyrzdow zakoczono uzgodnieniem nowego traktatu podczas spotkania Rady Europejskiej w Nicei 11 grudnia 2000 r. Nowa umowa wprowadzia nastpujce zmiany: uatwia wzmocnion wspprac midzy pastwami czonkowskimi UE, dokonaa reformy Komisji Europejskiej liczba komisarzy w 2005 r. zostaa ograniczona do jednego z kadego kraju. Kiedy Unia bdzie liczy 27 czonkw, liczba komisarzy osignie maksymaln warto i od tego momentu Rada UE, dziaajc jednomylnie, ograniczy liczb komisarzy

W jaki sposb Traktat z Nicei zreformowa Uni Europejsk?

Kolejne potrzeby przeprowadzenia zmian w istniejcych podstawach prawnych Unii Europejskiej nie pojawiy si nagle. Ju w trakcie zawierania Traktatu z Amsterdamu jego sygnatariusze mieli wiadomo, e reforma Unii Europejskiej nie nada za wewntrznymi i zewntrznymi uwarunkowaniami. Po Traktacie z Amsterdamu nadal toczya si debata nad przyszoci Unii Europejskiej i nad nowymi wyzwaniami, ktrym musiaa sprosta. Na spotkaniu w Kolonii 34 czerwca 1999 r. Rada Europejska podja decyzj o rozpoczciu przygotowa do nastpnej konferencji midzyrzdowej w 2000 r. Celem zainaugurowanej 14 lutego 2000 r. konferencji byo uzgodnienie niezbdnych z punktu widzenia przyszego rozszerzenia UE i usprawnienia funkcjonowania Unii reform instytucjonalnych. Trzema najwaniejszymi kwestiami byy: podzia gosw w Radzie UE i system podejmowania decyzji kwalifikowan wikszoci gosw,

do mniejszej ni liczba pastw czonkowskich, wprowadzajc zarazem w Komisji system rotacyjny przy zachowaniu rwnoci wszystkich krajw. Uzgodniono rwnie, e przewodniczcy Komisji bdzie wybierany w drodze gosowania wikszoci kwalifikowan w Radzie UE (a nie w drodze

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

nieformalnych konsultacji i ustale szefw rzdw i pastw), reformowaa system waenia gosw w Radzie przy gosowaniu kwalifikowan wikszoci gosw, rozszerzya zakres podejmowania decyzji kwalifikowan wikszoci gosw w Radzie UE w ten sposb bd podejmowane decyzje w ponad 30 przypadkach, w ktrych dotychczas traktat wymaga jednomylnoci, dokonaa pewnych zmian w skadzie Parlamentu Europejskiego, ustalajc liczb deputowanych na 732, rozszerzya skad wsplnotowych organw wymiaru sprawiedliwoci i Trybunau Obrachunkowego. W skad Trybunau Sprawiedliwoci wchodzi jeden sdzia z kadego pastwa czonkowskiego i 8 rzecznikw generalnych, przy czym jeeli Trybuna tego zada, Rada moe zwikszy liczb rzecznikw, wzmocnia regionalny mandat Komitetu Regionw, poprzez powizanie mandatu w Komitecie z mandatem do sprawowania wadzy na szczeblu lokalnym lub regionalnym, a take rozszerzya spektrum partnerw spoecznych, ktrzy powinni by uwzgldniani przy obsadzaniu mandatw w Komitecie Ekonomiczno-Spoecznym. Okrelono maksymaln liczb czonkw obu komitetw 350 czonkw (obecnie 344); nowym pastwom czonkowskim przyznano nastpujc liczb miejsc: Polska 21, Rumunia 15, Bugaria, Czechy i Wgry po 12, Sowacja i Litwa po 9, otwa, Sowenia, i Estonia po 7, Cypr 6 oraz Malta 5; nominacja

proponowanych czonkw Komitetu odbywa si odtd na podstawie decyzji Rady UE podejmowanej kwalifikowan wikszoci gosw. Traktat z Nicei, po podpisaniu 26 lutego 2001 r., zosta poddany procedurze ratyfikacyjnej, a po jej zakoczeniu wszed w ycie 1 lutego 2003 r.

Jakie s najwaniejsze postanowienia Traktatu z Lizbony?

Traktat z Lizbony, zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiajcy Wsplnot

Europejsk, zosta podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie, a wszed w ycie 1 grudnia 2009 r. Przyjcie Traktatu z Lizbony ma na celu demokratyzacj i przyblienie Unii Europejskiej do obywateli, uproszczenie unijnego systemu decyzyjnego, a take umocnienie pozycji Unii na arenie midzynarodowej. Najwaniejsze zmiany wprowadzane w funkcjonowaniu Unii Europejskiej postanowieniami Traktatu z Lizbony to: nadanie Unii Europejskiej osobowoci prawnej, co oznacza, e Unia przeksztacona zostaa w jednolit organizacj midzynarodow. Konsekwencj tej decyzji byo zniesienie struktury filarowej, ujednolicenie procesu decyzyjnego oraz katalogu instrumentw prawnych. Nowa Unia Europejska wchona m.in. dotychczasow Wsplnot Europejsk, w zwizku z czym TWE zmieni nazw na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE); sprecyzowanie zakresu kompetencji powierzonych Unii oraz janiejsze rozgraniczenie kompetencji Unii i jej pastw czonkowskich; umocnienie ochrony praw podstawowych poprzez nadanie Karcie Praw Podstawowych charakteru prawnie wicego (Polska postanowia ostatecznie przystpi do tzw. protokou brytyjskiego, co oznacza, e ani Trybuna Sprawiedliwoci UE, ani sdy polskie nie mog uzna, e polskie akty prawne lub praktyki administracyjne s sprzeczne z postanowieniami Karty, jeli rwnoczenie nie naruszayby zasad okrelonych w innych aktach prawa UE); ustanowienie stanowiska przewodniczcego Rady Europejskiej, ktry przygotowuje, organizuje i kieruje pracami Rady Europejskiej, oraz wprowadzenie stanowiska wysokiego przedsta-

wiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwa, ktry jednoczenie peni funkcj wiceprzewodniczcego Komisji Europejskiej i przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych (czc wczeniejsze funkcje wysokiego przedstawiciela ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa oraz komisarza ds. stosunkw zewntrznych) oraz kieruje Europejsk Sub Dziaa Zewntrznych; moliwo zmniejszenia liczby komisarzy w stosunku do liczby pastw czonkowskich do 2/3 obecnego skadu Komisji Europejskiej i wprowadzenia zasady rwnej rotacji po 2014 r.; wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w unijnym procesie decyzyjnym poprzez rozszerzenie zakresu zastosowania procedury wspdecydowania, przemianowanej na zwyk procedur prawodawcz, a take ustalenie liczby posw na 750, nie liczc przewodniczcego; umoliwienie parlamentom narodowym pastw czonkowskich wyraania opinii co do zgodnoci projektw unijnych aktw prawnych z zasad pomocniczoci (subsydiarnoci); przyznanie prawa inicjatywy obywatelskiej grupie miliona obywateli Unii pochodzcych ze znacznej liczby pastw czonkowskich; uporzdkowanie procedur stanowienia i katalogu rde prawa pochodnego UE poprzez ograniczenie ich liczby; sprecyzowanie procedur stanowienia prawa pierwotnego Unii; ograniczenie zasady jednomylnoci i rozszerzenie zakresu gosowania wikszoci kwalifikowan w Radzie; oparcie systemu gosowania wikszoci kwalifikowan w Radzie na tzw. podwjnej wikszoci (przyjcie aktu prawnego przez Rad bdzie

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

wymagao poparcia 55% pastw czonkowskich, reprezentujcych 65% oglnej liczby obywateli Unii). Zasada ta obowizywa bdzie po 1 listopada 2014 r., z zastrzeeniem okresu przejciowego od 1 listopada 2014 r. do 31 marca 2017 r., kiedy to kade pastwo bdzie mogo zada przeprowadzenia gosowania wedug formuy ustanowionej na mocy Traktatu z Nicei; podkrelenie szczeglnego, odrbnego od pozostaych polityk, charakteru Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa; zwikszenie elastycznoci dziaania w ramach Unii.

fizycznych i prawnych), ktrych dotyczy okrelona w tym akcie sytuacja. Obowizuje w caoci we wszystkich pastwach czonkowskich. Jest stosowane wprost (bezporednio), co oznacza, e, co do zasady, nie wymaga dodatkowych zabiegw wdraajcych je do prawa krajowego. Na przepisy rozporzdze mona si powoywa przed organami administracyjnymi i sdowymi pastw czonkowskich na rwni z przepisami prawa krajowego. W sytuacji gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporzdzenia, przepisy rozporzdzenia maj pierwszestwo stosowania przed prawem krajowym. Obowizek uchylenia kolidujcej z prawem unijnym normy prawa krajowego spoczywa na pastwie czonkowskim UE. Rozporzdzenie jest stosowane najczciej w tych dziedzinach funkcjonowania UE, w ktrych uzasadnione jest pene ujednolicanie prawa pastw czonkowskich np. Wsplna Polityka Rolna, polityka handlowa, transportowa, polityka konkurencji. Dyrektywa Dyrektywa wie wycznie pastwa czonkowskie, i tylko te, do ktrych jest skierowana. Nie s natomiast adresatami dyrektywy inne podmioty prawa (w tym jednostki: osoby fizyczne i prawne). Zgodnie z art. 288 ust. 3 TFUE dyrektywa wie co do okrelonego celu, pozostawiajc pastwom czonkowskim pewien zakres swobody co do wyboru form i rodkw jego realizacji. Inaczej ni w przypadku rozporzdzenia, przepisy dyrektywy nie s bezporednio stosowane. Pastwa czonkowskie w celu wykonania dyrektywy zobowizane s do wydania przepisw ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych majcych na celu jej wdroenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej nie stanowi poprawnego wdroenia

Co to jest prawo wtrne Unii Europejskiej?

Prawo stanowione przez poszczeglne instytucje (organy) Unii jest nazywane prawem wtrnym (pochodnym), a akty prawne, bdce efektem procesu decyzyjnego, s okrelane jako pochodne (wtrne) rda prawa UE. Kady z unijnych aktw wywouje innego rodzaju skutki prawne i pozwala na osignicie innych celw. Instytucje UE mog realizujc swoje cele traktatowe wydawa akty prawne o charakterze wicym oraz niewicym. Do wicych naley zaliczy rozporzdzenia, dyrektywy oraz decyzje, natomiast do niewicych nale zalecenia i opinie. Rozporzdzenie Rozporzdzenie ma zasig oglny (ogln moc wic), tzn. obowizek stosowania zawartych w nim norm prawnych dotyczy zarwno pastw (w tym ich instytucji, wcznie z sdami), jak i jednostek (osb

10

prawa UE, jak rynek wewntrzny, polityka socjalna, ochrona rodowiska. Mimo i dyrektywy nie maj, co do zasady, waloru bezporedniej skutecznoci w porzdkach prawnych pastw czonkowskich, Trybuna Sprawiedliwoci uzna ich bezporedni skuteczno w wyjtkowych przypadkach. Osoba fizyczna lub prawna moe, w celu ochrony swego interesu, powoa si wobec pastwa bezporednio na postanowienia dyrektywy, jeeli spenione zostan nastpujce warunki: dyrektywa nie zostaa wdroona w terminie lub zostaa wdroona w sposb nieprawidowy lub niepeny oraz stosowne postanowienia dyrektywy s bezwarunkowe i wystarczajco precyzyjne co do treci. Jednak dyrektywa nie ma bezporedniej skutecznoci horyzontalnej (nie mona si powoywa na postanowienia dyrektywy wobec osb fizycznych i prawnych). Tak wic bezporednia skuteczno dyrektywy dotyczy tylko stosunku obywatela do pastwa (bezporednia skuteczno wertykalna) i wycznie sytuacji korzystnych dla obywatela. Decyzja dyrektywy samo jej stosowanie w ramach praktyki administracyjnej. Dyrektywa okrela termin wdroenia do porzdkw prawnych pastw czonkowskich. Z reguy jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy. Pozwala ona w odrnieniu od rozporzdzenia zachowa pewien stopie swobody przez pastwa czonkowskie przy podejmowaniu konkretnych rodkw do jej implementacji. Ten instrument prawny pozwala rwnie na poszanowanie odrbnoci krajowych porzdkw prawnych. W tym zakresie dyrektywy s instrumentem harmonizacji prawa pastw czonkowskich, a nie jego ujednolicania. Stosowane s w szczeglnoci w takich dziedzinach Zgodnie z art. 288 ust. 4 TFUE decyzja obowizuje w caoci tych, do ktrych jest adresowana. Jest ona instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Decyzja moe mie charakter indywidualny skierowana jest wwczas do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mog by zarwno pastwa czonkowskie, jak i jednostki (osoby fizyczne i prawne). Instytucje UE maj rwnie moliwo wydawania decyzji niewskazujcych adresatw. W porzdkach prawnych pastw czonkowskich decyzji indywidualnej odpowiadaj akty administracyjne. Decyzje stosuje si czsto w prawie konkurencji, polityce handlowej, w ramach Wsplnej Polityki Rolnej oraz Unii Gospodarczej i Walutowej.

11

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Zalecenia i opinie Zalecenia i opinie nie maj mocy wicej i jako takie nie podlegaj kontroli legalnoci ze strony Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej na podstawie art. 263 TFUE. Znaczenie zalece i opinii polega przede wszystkim na wyraaniu przez instytucje UE swojego stanowiska w okrelonych sprawach oraz na promowaniu postulatw co do zachowania si adresatw tych aktw. Adresatami zalece i opinii mog by zarwno pastwa czonkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne. Zalecenia s przyjmowane przez Komisj, Rad UE i Europejski Bank Centralny. Natomiast opinie mog by przyjmowane przez wszystkie instytucje UE i s najczciej wykorzystywane w stosunkach midzy samymi organami UE, wyraajcymi stanowisko w okrelonej sprawie. O ile opinia wyraa tylko stanowisko czy ocen w danej kwestii, o tyle zalecenie, oprcz cech waciwych opinii, zawiera rekomendacje do podjcie przez adresata okrelonych dziaa.
Kady z ww. wicych typw aktw skadajcych si na unijne prawo wtrne moe mie charakter aktu ustawodawczego i nieustawodawczego (tj. aktu delegowanego, wykonawczego

o UE wyklucza ustanawianie aktw ustawodawczych w ramach Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa;

akty delegowane: akty nieustawodawcze

o zasigu oglnym, ktre uzupeniaj lub zmieniaj niektre, inne ni istotne, elementy aktu ustawodawczego, wydawane przez Komisj Europejsk na podstawie upowanienia (delegacji) zawartego w akcie ustawodawczym (art. 290 TFUE); Parlament Europejski i Rada sprawuj nadzr nad wydawaniem przez Komisj aktw delegowanych: mog zdecydowa o odwoaniu przekazanych uprawnie albo te mog uzaleni wejcie w ycie danego aktu delegowanego od

oraz bez przymiotnika):

akty ustawodawcze: zgodnie z art. 289 TFUE

rozporzdzenia, dyrektywy i decyzje przyjmowane przez Parlament i Rad w ramach zwykej procedury prawodawczej (akt przyjmowany jest wsplnie przez Parlament Europejski i Rad na wniosek Komisji Europejskiej) oraz w ramach jednej ze specjalnych procedur prawodawczych (akt przyjmowany jest przez Parlament Europejski z udziaem Rady lub przez Rad z udziaem Parlamentu Europejskiego). Traktat

12

braku sprzeciwu Parlamentu Europejskiego lub Rady w terminie okrelonym przez akt ustawodawczy; akty delegowane przyjmuj form rozporzdze delegowanych, dyrektyw delegowanych i decyzji delegowanych Komisji Europejskiej;
akty wykonawcze: akty wydawane przez Komi-

s one traktowane jako odrbne rda prawa, wykraczajce poza powysz klasyfikacj. Zalicza si do nich m.in.: umowy zawierane przez Uni Europejsk oraz wsplnie przez Uni i jej pastwa czonkowskie (np. umowy stowarzyszeniowe), konwencje zawierane przez pastwa czonkowskie wewntrz UE (np. Konwencja w sprawie eliminowania podwjnego opodatkowania w przypadku korekty zyskw powizanych przedsibiorstw z 1990 r.), akty prawa mikkiego niewicego prawnie, lecz majcego istotne znaczenie praktyczne. Mona do nich zaliczy uchway (rezolucje), czsto przyjmowane przez Rad UE i Parlament Europejski, deklaracje dotyczce np. perspektyw rozwoju integracji w ramach UE czy wytyczne Komisji Europejskiej ujawniajce intencje dziaania w okrelonych dziedzinach, np. rwnouprawnienia mczyzn i kobiet lub prezentujce przyjmowany przez Komisj sposb interpretacji aktw prawnie wicych.

sj Europejsk (w ramach Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa oraz w naleycie uzasadnionych przypadkach przez Rad), jeli konieczne jest zapewnienie jednolitych warunkw wykonywania aktw prawnie wicych (art. 291 TFUE); akty wykonawcze przyjmuj form rozporzdze wykonawczych, dyrektyw wykonawczych i decyzji wykonawczych Komisji Europejskiej. Wykonywanie prawa przez Komisj Europejsk jest poddane kontroli pastw czonkowskich (w ramach tzw. komitologii procedur komitetowych), zgodnie z rozporzdzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady. Oprcz powyszych typw aktw prawnych Unii Europejskiej w nielicznych, szczeglnych przypadkach przyjmowane s akty prawne niemajce charakteru ustawodawczego, a zarazem niebdce aktami delegowanymi ani wykonawczymi. S to np. akty ustanawiane samodzielnie przez Rad (bez udziau Parlamentu), decyzje przyjmowane przez Komisj bezporednio na podstawie traktatu, decyzje Rady i Rady Europejskiej przyjmowane w ramach Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa, decyzje wewntrzorganizacyjne Rady i Rady Europejskiej czy te rozporzdzenia i decyzje Europejskiego Banku Centralnego. Ponadto instytucje UE mog zawiera wice je porozumienia midzyinstytucjonalne. Powyszy podzia rde prawa UE nie ma charakteru zamknitego. Oprcz aktw wymienionych powyej do prawa pierwotnego i wtrnego zaliczane s rwnie inne rodzaje aktw prawnych; niekiedy

Co to s umowy mieszane?
Unia Europejska ma osobowo prawn i moe zawiera umowy midzynarodowe z pastwami niebdcymi czonkami UE oraz z organizacjami midzynarodowymi. Umowy mieszane s to umowy regulujce kwestie, ktre nie le w wycznych kompetencjach Unii, dlatego ich stron s jednoczenie UE i pastwa czonkowskie. Do aprobowanego tekstu umowy docza si deklaracj w sprawie podziau sfer dziaania i odpowiedzialnoci Unii i pastw czonkowskich w zakresie wykonywania umowy. Zgodnie z zasad lojalnej wsppracy, UE oraz pastwa

13

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Na szczycie hierarchii rde prawa UE znajduj si traktaty, na ktrych opieraj si Unia Europejska oraz EWEA. Pierwszestwo traktatw wzgldem pozostaych elementw dorobku prawnego wynika z tego, e akty prawa wtrnego s przyjmowane przez instytucje wycznie w granicach i na podstawie kompetencji okrelonych w traktatach i na ich podstawie podlegaj kontroli co do swej legalnoci. Nastpny szczebel w systemie rde prawa UE zajmuj umowy midzynarodowe, ktre Unia zawiera z pastwami trzecimi. Kompetencj UE do zawierania umw midzynarodowych oraz tryb ich zawierania reguluj przepisy traktatu (w szczeglnoci art. 216, art. 3 oraz art. 218 TFUE). Nastpne miejsce w hierarchii rde prawa unijnego zajmuj akty prawa pochodnego. Na czele hierarchii tych aktw UE znajduj si akty ustawodawcze, nastpnie akty o charakterze nieustawodawczym i akty niemajce charakteru wicego.

czonkowskie zobowizane s do cisej wsppracy zarwno w czasie negocjacji i zawierania umowy, jak i w trakcie jej wykonywania. Podstawa prawna i procedura zawierania umw mieszanych przez Uni zawarte s w traktatach. Pastwa czonkowskie zawieraj takie umowy zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi. W razie potrzeby Unia Europejska przyjmuje odpowiednie akty suce realizacji przyjtych zobowiza. Umowy mieszane staj si czci dorobku prawnego UE.

Jakie s cechy szczeglne prawa UE?

Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej najwyszy unijny organ sdowy, ktrego zadaniem jest m.in. czuwanie nad waciw interpretacj prawa Unii w jednym z najbardziej znanych orzecze w sprawie C-26/62 Van Gend and Loos z 5 lutego 1963 r. stwierdzi, e Wsplnota stanowi nowy porzdek prawnomidzynarodowy, na rzecz ktrego pastwa ograniczyy, jakkolwiek w okrelonym zakresie, swe prawa suwerenne; porzdek prawny, ktrego podmiotami s nie tylko pastwa czonkowskie, ale take jednostki. Prawo unijne tworzy zatem porzdek prawny odrbny zarwno od porzdku prawa midzyna-

Czy w obrbie aktw prawnych prawa UE istnieje hierarchia?

W prawie Unii Europejskiej istnieje hierarchia rde prawa. Wie si ona z podziaem prawa unijnego na prawo pierwotne oraz prawo wtrne.

14

rodowego, jak i od systemw prawnych pastw czonkowskich. Zasada ta stanowi fundament istnienia Unii Europejskiej (a wczeniej Wsplnot Europejskich), wyposaajc j w instytucje kompetentne do stanowienia aktw prawnych, zapewniajc autonomiczny system ochrony prawnej podmiotom, ktrym prawo unijne nadaje uprawnienia, oraz tworzc autonomiczny system egzekwowania prawa UE wzgldem pastw czonkowskich.

Jakie zasady reguluj relacje midzy prawem UE a prawem pastw czonkowskich?

Do podstawowych zasad prawa UE naley zaliczy zasady regulujce wzajemne relacje prawa Unii i prawa pastw czonkowskich. S to:
zasada pierwszestwa prawa UE , z kt-

prawa unijnego nad prawem krajowym, realizacja celw, dla ktrych powoano UE, byaby niemoliwa. Praktyczne uznanie pierwszestwa stosowania prawa unijnego w stosunku do prawa krajowego stanowi warunek skutecznoci rozwizywania kolizji midzy prawem Unii a prawem krajowym. W przypadku gdy kolizja wystpuje, prawo krajowe, nie tracc swojej wanoci, nie jest stosowane (pierwszestwo stosowania prawa unijnego). Nadrzdno prawa UE znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunau Sprawiedliwoci Wsplnot Europejskich (m.in. wyrok TS WE z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64 Flaminio Costa przeciwko ENEL oraz wyrok TSWE z dnia 17 grudnia 1970 r. w sprawie 11/70 Internationale Handelsgesellschaft). Zasada pierwszestwa stosowania prawa UE nie jest jednake wyjtkiem we wspczesnych stosunkach midzynarodowych. Wywodzi si z jednej z podstawowych zasad oglnych prawa midzynarodowego, przestrzeganej przez wszystkie wspczesne pastwa demokratyczne, zgodnie z ktr umw midzynarodowych naley dotrzymywa, take gdy s sprzeczne z normami prawa krajowego.

rej wynika nakaz pierwszestwa stosowania wszystkich norm prawa Unii w przypadku konfliktu z jakkolwiek wczeniejsz lub pniejsz norm prawa krajowego;
zasada bezporedniego stosowania prawa UE, ktra oznacza, e normy tego prawa s cz-

ci porzdku prawnego pastw czonkowskich, bez potrzeby ich wdraania do prawa krajowego, i e normy te stanowi podstaw prawn dziaa organw pastw czonkowskich.

Co oznacza termin bezporednie stosowanie prawa UE?

Jedn z zasad regulujcych status prawa Unii w porzdkach prawnych pastw czonkowskich jest zasada bezporedniego stosowania prawa UE w pastwach czonkowskich. Oznacza ona, e organy pastw czonkowskich obowizane s opiera swoje dziaania na normach prawa Unii Europejskiej, obok norm prawa krajowego. Stosowanie to moe mie charakter negatywny lub pozytywny, tzn. moe polega na obowizku powstrzymywania si od pewnych dziaa lub na obowizku ich podejmowania.

Dlaczego prawo unijne ma pierwszestwo przed prawem krajowym pastw czonkowskich?

Nadrzdno prawa Unii Europejskiej stanowi o istocie unijnego porzdku prawnego i umoliwia realizacj jej celw. Gdyby we wsppracy pastw czonkowskich nie istniaa zasada nadrzdnoci

15

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

Zasada ta dotyczy wszystkich wicych norm prawa UE, tj. norm traktatowych oraz norm wynikajcych z rozporzdze, dyrektyw, decyzji oraz postanowie umw midzynarodowych. W przypadku rozporzdze zasada ta oznacza, e, co do zasady, przepisy rozporzdzenia nie wymagaj implementacji do prawa krajowego i w zaoeniu stanowi wyczn podstaw dziaa organw pastw czonkowskich w dziedzinie objtej uregulowaniami rozporzdzenia. Natomiast w przypadku dyrektyw zasada bezporedniego stosowania polega na obowizku ich waciwego implementowania do porzdku krajowego oraz podejmowania dziaa zgodnych z treci normy dyrektywy, nawet wwczas gdy przepisy dyrektywy nie zostay waciwie implementowane do prawa krajowego.

dzie o inne procedury ni zwyka procedura prawodawcza). W wyniku zastosowania tzw. procedury kadki Rada Europejska moe w okrelonej dziedzinie zastpi specjaln procedur prawodawcz zwyk procedur prawodawcz.

Na czym polega zwyka procedura prawodawcza?

Zwyka procedura prawodawcza zostaa wprowadzona do procesu stanowienia prawa na mocy Traktatu z Lizbony. Jest ona nieznacznie zmodyfikowan, dawn procedur wspdecydowania. Procedura dzieli uprawnienia legislacyjne w rwnym stopniu midzy Parlament i Rad UE, dajc zarwno Parlamentowi, jak i Radzie prawo odrzucenia sformuowanej przez Komisj propozycji legislacyjnej. W przypadku niemonoci wypracowania wsplnego stanowiska Parlamentu, Komisji i Rady UE przewodniczcy Rady, w porozumieniu z przewodniczcym Parlamentu Europejskiego, zwouje posiedzenie Komitetu Pojednawczego, ktrego prace mog si zakoczy zawarciem kompromisu lub odrzuceniem aktu prawnego. Przebieg zwykej procedury prawodawczej okrela art. 294 TFUE. Komisja Europejska przedstawia projekt aktu prawnego Parlamentowi i Radzie UE. Parlament uchwala stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Radzie. Wwczas Rada UE, stanowic kwalifikowan wikszoci gosw, moe w pierwszym czytaniu: przyj proponowany akt prawny, zatwierdzajc stanowisko Parlamentu, przyj wasne stanowisko, jeeli nie akceptuje stanowiska Parlamentu; stanowisko Rady kierowane jest do Parlamentu (drugie czytanie), wraz

Jak przebiega proces tworzenia prawa UE?

W tworzenie prawa (pochodnego) UE zaangaowane s, co do zasady, trzy instytucje: Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski i Komisja Europejska. Mona wyrni dwie podstawowe procedury przyjmowania aktw ustawodawczych:
zwyk procedur prawodawcz: polega ona

na przyjciu aktu ustawodawczego wsplnie przez Parlament Europejski i Rad. W ramach tej procedury inicjatywa prawodawcza ley w kompetencji Komisji Europejskiej (procedura ta jest zbliona do dawnej procedury wspdecydowania) oraz
specjaln procedur prawodawcz: akt usta-

wodawczy przyjmowany jest przez Parlament Europejski z udziaem Rady lub przez Rad z udziaem Parlamentu Europejskiego (chodzi tu wic w zasa-

16

z jego uzasadnieniem. Komisja informuje Parlament o swoim stanowisku. Parlament Europejski ma od tego momentu trzy miesice na podjcie decyzji. W tym czasie: jeli nie podejmie adnej decyzji lub zaakceptuje stanowisko Rady UE z pierwszego czytania, to moe ona przyj dany akt, zgodnie ze swoim stanowiskiem, jeli, dziaajc wikszoci gosw, Parlament odr zuci st anowisko Rady UE w pierwszym czytaniu, akt uznaje si za nieprzyjty, bowiem Rada UE nie ma ju prawa do ponownego przedoenia aktu w przypadku zawetowania go przez Parlament, jeli Parlament zgosi poprawki do stanowiska Rady UE z pierwszego czytania wikszoci gosw, to zmieniony tekst projektu aktu jest przekazywany Radzie i Komisji, ktre wydaj opini co do poprawek. Jeli w cigu kolejnych trzech miesicy od przekazania jej sprawy, Rada UE kwalifikowan wikszoci gosw przyjmie zmiany zaproponowane przez Parlament, akt prawny uwaa si za przyjty. Aby przyj poprawki, ktre otrzymay negatywn opini Komisji Europejskiej, Rada UE musi dziaa jednomylnie. W przypadku gdy Rada UE ustosunkuje si negatywnie do proponowanych przez Parlament poprawek, przewodniczcy Rady, w porozumieniu z przewodniczcym Parlamentu,

zwouje w cigu szeciu tygodni posiedzenie Komitetu Pojednawczego. W jego skad wchodz czonkowie Rady UE lub ich przedstawiciele oraz, w tej samej liczbie, przedstawiciele Parlamentu Europejskiego. Zadaniem Komitetu Pojednawczego

jest osignicie porozumienia midzy Rad UE i Parlamentem Europejskim co do wsplnego tekstu przygotowywanego aktu prawnego. W pracach Komitetu Pojednawczego uczestniczy take Komisja Europejska. Podejmuje ona wszelkie dziaania na rzecz pogodzenia stanowisk Rady UE i Parlamentu Europejskiego. Jeeli w cigu szeciu tygodni od zwoania Komitetu zatwierdzi on wsplny tekst, to Parlament wikszoci oddanych gosw (trzecie czytanie) i Rada UE kwalifikowan wikszoci gosw przyjmuj dany akt, zgodnie z uzgodnionym przez Komitet Pojednawczy tekstem. Jeli ktrakolwiek z tych instytucji nie zatwierdzi w terminie

17

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

szeciu tygodni proponowanego aktu, uznaje si go za nieprzyjty. Ustalone terminy trzech miesicy i szeciu tygodni mog zosta przeduone maksymalnie o miesic i dwa tygodnie, z inicjatywy Parlamentu lub Rady UE.

Co to jest Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej?

Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej (w skrcie Dziennik Urzdowy) jest podstawowym rdem, w rozumieniu formalnym, regulacji UE. Ukazuje si w dwudziestu trzech jzykach urzdowych UE i skada si z trzech serii: Serii L, Serii C, Serii S.
Seria L (z fr. legislation) zawiera wice akty prawne. W serii C (z fr. communications) publi-

Co to s Zielone Ksigi?
Zielone Ksigi to dokumenty wydawane przez Komisj Europejsk, obejmujce pewn dziedzin funkcjonowania Unii Europejskiej, ktrej uregulowanie, uregulowanie na nowo czy te zreformowanie jest rozwaane. Z reguy s one opracowywane przez dyrekcje generalne Komisji Europejskiej. Maj najczciej form komunikatu, a ich zasadniczym celem jest zapocztkowanie dyskusji (procesu konsultacji) na tematy zwizane z danym problemem. Zielone Ksigi nie zawieraj projektw konkretnych rozwiza legislacyjnych, lecz przedstawiaj wariantowe propozycje uregulowania danej sytuacji. Konsultacje, ktre s zapocztkowane wydaniem Zielonej Ksigi, mog zosta sfinalizowane poprzez wydanie Biaej Ksigi.

kowane s dokumenty, ktre, wedug Komisji Europejskiej, s istotne dla dziaalnoci UE. Publikowane s w niej projekty dyrektyw i rozporzdze, a take opinie Parlamentu, Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego oraz Komitetu Regionw, informacje o rozprawach przed Trybunaem Sprawiedliwoci UE oraz streszczenia debat parlamentarnych. W serii S (z fr. supplment) publikowane s ogoszenia o przetargach organizowanych przez pastwa czonkowskie oraz Uni Europejsk. W praktyce dokumenty UE s dzielone na dwie kategorie wymagajce publikacji i niewymagajce publikacji. Do dokumentw, ktre s okrelone jako wymagajce publikacji, zaliczamy: akty ustawodawcze, akty o charakterze nieustawodawczym przyjte w formie rozporzdze, dyrektyw skierowanych do wszystkich pastw czonkowskich oraz decyzji, ktre nie wskazuj adresata. Natomiast akty niewymagajce publikacji to akty o charakterze nieustawodawczym, przyjte w formie dyrektyw skierowanych do jednego lub kilku pastw czonkowskich oraz decyzji, ktre wskazuj adresata. Warto wiedzie, e Dziennik Urzdowy w wydaniu rocznym w wersji papierowej zajmuje

Co to s Biae Ksigi Unii Europejskiej?

Biaa Ksiga stanowi zwykle podsumowanie konsultacji dotyczcych sposobu uregulowania danej dziedziny funkcjonowania UE, zapocztkowanych Zielon Ksig; zwykle zawiera propozycje konkretnych rozwiza legislacyjnych. Dokumenty te zawieraj propozycje dziaa w danej dziedzinie i strategii rozwizania pewnych problemw. Po przyjciu przez Rad staj si niekiedy oficjalnymi programami dziaania Unii Europejskiej.

18

pk o dugoci 3,5 m. Do wersji papierowej dwa razy w roku wydawany jest skorowidz uatwiajcy wyszukiwanie konkretnych informacji. Jednak coraz wiksze znaczenie ma wersja Dziennika Urzdowego na pycie CD-ROM. Dzienniki z serii L i C wydawane s w miesicznych, dwumiesicznych, procznych i rocznych zestawieniach, natomiast seria S, ktra zawiera ogoszenia o zamwieniach publicznych, wydawana jest codziennie lub dwa razy w tygodniu (tylko w wersji CD).

Jak si numeruje dokumenty wydawane w ramach Unii Europejskiej?

Do szybkiego odnajdywania dokumentw europejskich niezbdna jest wiedza na temat zasad ich numeracji. Wszystkie dokumenty, ktrych publikacja w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej jest obowizkowa, maj numer tzw. urzdowy. Skada si on z dwch czonw poprzedzonych skrtem nazwy organu wydajcego akt prawny. Przykad: rozporzdzenie Komisji nr 50 z 2000 r. bdzie oznaczone w sposb nastpujcy: Rozporzdzenie Komisji nr 50/2000. Pierwszy czon numeru oznacza kolejny numer porzdkowy, drugi za rok wydania danego aktu. Dyrektywa Rady nr 30 z 2010 r. bdzie oznaczona nastpujco: Dyrektywa Rady 2010/30/UE. Dokumenty, ktrych publikacja w Dzienniku Urzdowym UE nie jest obowizkowa (dotyczy to m.in. czci decyzji), nie maj numeru urzdowego, jest on zastpiony trjczonowym numerem porzdkowym. Przykad: decyzja Rady nr 194 z 2010 r. bdzie oznaczona w sposb nastpujcy: Decyzja Rady 2010/194/UE. Pierwszy czon numeru oznacza rok wydania aktu, drugi waciwy numer porzdkowy, trzeci skrt nazwy Unia Europejska, w ramach ktrej powsta dany dokument (dawna Wsplnota Europejska WE). Po numerze dokumentu zwykle podawana jest data jego wydania. Warto pamita, e data ta nie jest tosama z dat publikacji aktu prawnego. Dokumenty wewntrzne Unii Europejskiej, ktre nie podlegaj publi-

19

Przewodnik po prawie Unii Europejskiej

kacji, s rwnie numerowane. Wszelkie decyzje, komunikaty, raporty, propozycje dyrektyw i rozporzdze oraz opinie pochodzce z Komisji oznacza si poprzez podanie skrconej nazwy tego organu, roku wydania i kolejnego numeru porzdkowego. Przykad: projekt decyzji Rady w sprawie przyznania Irlandii prawa do zrnicowania wysokoci
Schemat: rda prawa Unii Europejskiej

akcyzy na olej silnikowy o niskiej zawartoci siarki zosta oznaczony jako COM(2001)563. Dokumenty pochodzce od innych organw UE oznaczane s wedug odmiennych zasad. I tak: opinia Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego w sprawie propozycji dyrektywy wprowadzajcej zmiany do dyrektywy bdzie oznaczona CES 1112/2001.

RDA PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ

PIERWOTNE

POCHODNE

traktaty stanowice podstaw Unii, TEWEA i traktaty akcesyjne oglne zasady prawa

akty ustawodawcze akty delegowane

akty wykonawcze akty bez przymiotnika porozumienia midzyinstytucjonalne akty niewice

20

Ministerstwo Spraw Zagranicznych al. J.Ch. Szucha 21, 00-580 Warszawa www.msz.gov.pl www.polskawue.gov.pl