Professional Documents
Culture Documents
informator
Spis treci: Rodzaje lin ............................................................................... 4 Znaczenie poszczeglnych symboli ................................ 8 Testowanie lin alpinistycznych ......................................10 Wybr odpowidniej liny .....................................................14 Testowanie lin statycznych ............................................. 15 Wybr liny statycznej do optymalnego uytku .........16 Testowanie linek pomocniczych .................................... 17 Warunki nieodpowiednie dla liny ................................... 17 ywotno ............................................................................. 21 Konserwacja liny................................................................... 22 Wzy zalecane do kotwiczenia lin.................................27 Kilka sw na zakoczenie ................................................33
Rodzaje lin
Zgodnie z przeznaczeniem liny dzielimy na liny dynamiczne, przeznaczone dla alpinistw oraz liny o niskim poziomie rozcigliwoci (statyczne), uywane zwaszcza do zabezpieczenia podczas prac budowlanych na wysokoci, w speleologii lub ratownictwie. Liny majce tak sam konstrukcj, ale ma rednic (poniej 8 mm), s okrelane mianem linek pomocniczych.
% dynamiczne wyduenie
statyczne
obcienie
Linki pomocnicze (EN 564) nie su do zabezpieczania alpinistw przed odpadniciem, ale tylko do celw pomocniczych (np. prusiki czy ptle), poniewa ich rednica, nono i zdolnoci amortyzacji energii odpadnicia nie speniaj odpowiednich wymogw bezpieczestwa. Co to jest wspczynnik odpadnicia? Wspczynnik odpadnicia (oznaczany dalej jako f) ma bardzo wany wpyw na ywotno liny. Okrela si go stosunkiem:
f=
Standardowo wspczynnik odpadnicia moe mie warto od f = 0 a do f = 2 i podczas poruszania si osoby przymocowanej na linie do staego punktu kotwienia nie moe wystpi wysza warto. Tylko przy przechodzeniu technik via ferrata, przez szlaki grskie (uywa si take nazwy klettersteig), moe doj do sytuacji, w ktrych wspczynnik odpadnicia bdzie mia warto wysz ni dwa. W przypadku, w ktrym jest si zabezpieczonym krtk ptl linow z lin zabezpieczajc (np. lin stalow). W razie odpadnicia w momencie, gdy odlego podpr kotwicych liny wyniesie 5 m i gdy bdziemy mie ptl z liny o dugoci 1 m, warto czynnika odpadnicia wyniesie nawet do f = 7! Sia uderzenia wzronie do granic wytrzymaoci i moe doj do przerwania ptli lub powanego zranienia wspinacza. Na zabezpieczanych przejciach uywa si specjalnego kompletu z zaczonym amortyzatorem odpadnicia, ktry amortyzuje si uderzenia. Sia uderzenia w dostarczanych przez nas kompletach via ferrata osiga maks. 5 kN.
Graficzne przedstawienie wspczynnikw opadnicia: Pooenie wyjciowe Pooenie po odpadniciu Punkt kotwienia
L H H=L
L L
f = 0,5
f=1
f=2
f2
Sia uderzenia
Sia uderzenia jest uzaleniona w szczeglnoci od konstrukcji liny, wspczynnika opadnicia, ciaru alpinisty i sposobw uchwycenia odpadnicia. W trakcie prb z kolejnymi opadniciami i take wraz z wiekiem liny sia uderzenia w linie wzrasta. Warto siy uderzenia dziaajcej na ostatnie zabezpieczenie moe ze wzgldu na sum si (ruch od spadajcego i ruch od asekurujcego) wzrosn prawie dwukrotnie. Kady wspinacz przy zakadaniu asekuracji musi si z tym liczy. Z powyszego rozwaania wynika, e naley dy do maksymalnego obnienia siy uderzenia przy praktycznej wspinaczce, ktra w razie odpadnicia obciy zarwno wspinacza jak i system zabezpieczenia. Jak mona obniy si uderzenia: umieci asekuracj jak najszybciej i w ten sposb obniy wspczynnik odpadnicia, utrzymywa niski wspczynnik opadnicia przez cay czas wspinaczki asekuracja w maych odstpach, prowadzi lin przez punkty asekuracyjne luno (z minimalnym tarciem) tak, aby przy uchwyceniu odpadnicia moga ona dziaa na caej swojej dugoci, uywa amortyzatory odpadni na punktach asekuracyjnych w szczeglnoci przy wspinaniu si po lodzie i przy uywaniu naturalnych punktw asekuracyjnych, stosowa dynamiczne sposoby uchwycenia odpadnicia, do ktrych jest potrzebny trening i dowiadczenie.
UWAGA! Do uchwycenia odpadnicia mog suy jedynie dynamiczne liny alpinistyczne zdolne pochon energi opadania. Nigdy nie mona uywa lin statycznych, grubych linek pomocniczych lub tekstylnych ptli! Take krtkie odpadnicie dla ptli statycznej stanowi niezwyke obcienie alpinisty i systemu asekuracji i moe prowadzi do zniszczenia punktu kotwienia. Naley uwaa podczas ruchu na stanowiskach, zwaszcza w przypadku gdy do punktu kotwienia jestemy przyczepieni statycznym paskiem.
Lina alpinistyczna
1
Lina alpinistyczna potrafi uchwyci upadek alpinisty lub wspinacza w przypadku powstania maej siy uderzenia. Chodzi w tym przypadku o lin dynamiczn, produkowan przez zwijanie przdzy, ktra bez przerwy cignie si przez ca dugo liny. Konstrukcj liny tworzy rdze (1) z oplotem (2) oraz ni roku kontroli (3) biegnca w rodku rdzenia. Materia uyty do produkcji lin dynamicznych to poliamid, ktrego elastyczno oraz wytrzymao dostarczaj linie odpowiednich waciwoci dynamicznych, do bezpiecznego i delikatnego hamowania upadku. W chwili obecnej nasza firma produkuje trzy rodzaje lin alpinistycznych: - liny pojedyncze (single), - liny powkowe (half), - liny bliniacze (twin).
Lina alpinistyczna
Lina statyczna
Liny statyczne s tkanymi linami tekstylnymi, ktrych konstrukcja jest podobna jak u lin alpinistycznych. Skada si rwnie z rdzenia (1) i oplotu (2). Rdze peni rol non i skada si z pojedynczych splotek. Oplot trzyma splotki razem i chroni je przed wpywami rnych czynnikw (mechaniczne, chemiczne, temperatury i inne). Wewntrz liny znajduje si tama kontrolna (3) z danymi identyfikacyjnymi liny. Obecnie nasza firma produkuje dwa rodzaje lin statycznych: - lina typu A, - lina typu B (o niszej wydajnoci)
Sposoby uycia lin dynamicznych
TENDON produkuje liny pomocnicze wedug norm europejskich EN 892, EN 1891 i EN 564 oraz wedug wymaga UIAA. Przedstawione normy okrelaj zarwno metodyk prb jak i minimalne parametry techniczne. Wszystkie wymogi, wypywajce z norm, gwarantuj klientowi bezpieczny produkt. OzNACzENiE LiNy Producent na kocu liny podaje numer normy, wedug ktrej lina zostaa wyprodukowana (EN 892 lub EN 1891), typ liny - pojedyncza, powkowa i bliniacza u lin wspinaczkowych, typ A lub B u lin statycznych oraz dugo liny w metrach.
Lina statyczna
EN 564 Norma okrelajca wymogi bezpieczestwa i sposb postpowania przy testowaniu pomocniczych linek alpinistycznych w ramach UE. Produkty oznaczone w ten sposb speniaj dane przepisy bezpieczestwa. iSO (Midzynarodowa Organizacja Normalizacyjna) czy krajowe organizacje normalizacyjne. Norma ISO 9001 ustala zasady caego systemu zarzdzania jakoci. Te zasady su do zagwarantowania staej jakoci produktw i usug. Certyfikacji producenta dokonuje zewntrzna spka certyfikujca, w naszym przypadku TV CERT Monachium.
SBS SiMPLE BRAiDiNG SySTEM SBS - prosty system splatania oplotu. Standardowo oplot jest splatany ze splotek idcych parami. SBS to system, w ktrym kada ze splotek oplotu zostaje do niego wplatana oddzielnie. Konstrukcja SBS oplotu zwiksza jego wytrzymao na przetarcia i podnosi poziom mechanicznych waciwoci liny - jej elastyczno. COMPACT SPECJALNE zAKOCzENiE LiNy Unikalna technologia zakoczenia liny. Na ostatnich 15 mm dugoci rdze i oplot s poczone w jedn zwart cao zabezpieczajc przed ich wzajemnym przesuwaniem si. MiDPOiNT OF ROPE OzNACzENiE RODKA LiNy Lina jest w poowie swej dugoci oznaczona nie dajcym si wywabi barwnikiem, nie powodujcym uszkodzenia materiau. Oznaczenie rodku liny markerem o nieznanym skadzie chemicznym moe spowodowa uszkodzenie materiau liny! BiCOLOUR W poowie liny nastpuje zmiana wzoru i koloru. Ta opcja jest szczeglnie przydatna przy zakadaniu zjazdw.
10
WACiWE
UWAGA! Decydujcym czynnikiem majcym wpyw na wielko siy uderzenia, jest tzw. wspczynnik odpadnicia. W rzeczywistoci dla wielkoci siy uderzenia nie jest wane, jak dugi jest lot, ale jak duy by wspczynnik odpadnicia. Lot dugoci 5 metrw ze wspczynnikiem odpadnicia f = 1 bdzie si cechowa wyranie mniejsz si uderzenia ni w przypadku lotu tej samej dugoci ze wspczynnikiem odpadnicia f = 2. Energi odpadnicia wspinacza pochania tzw. czynna dugo liny (przedstawiona na rysunku na czerwono). NiEWACiWE !!!
wspinacz prowadzcy
stopniowa asekuracja
wspinacz prowadzcy
miejsce kotwienia
11
POSUW OPLOTU Podczas prby ustala si, o jak dugo w warunkach obcienia oplot liny si przesunie w stosunku do rdzenia. Prb realizuje si na specjalnej maszynie testujcej, przy czym norma EN 892 dopuszcza posuw w dugoci 20 mm w przecigniciu liny dugoci 1 930 mm, czyli ok. 1 %. W przypadku posuwu oplotu w warunkach praktycznego uycia mog wystpi wybrzuszenia, jeli koce liny zostay le zgrzane, moe na kocu liny doj do wysunicia rdzenia z oplotu lub oplot moe zej z rdzenia. Nasze liny posiadaj zakoczenia staczane za pomoc fal ponaddwikowych w jedn nierozczn cao. Jeli przestrzegane s wymagania w stosunku do posuwu oplotu, opisane wyej zjawisko nie wystpuje. WYDUENIE (STATYCZNE) Prba uytkowego statycznego wyduenia polega na obcieniu liny ciarem o wadze 80 kg. Wyduenie nie moe by wiksze ni 10 % w przypadku lin pojedynczych (jedna ya liny) i bliniaczych (prba obejmuje obie yy naraz) oraz 12 % w przypadku lin powkowych (jedna ya). WYDUENIE PODCZAS PIERWSZEGO ODPADNICIA (DYNAMICZNE) Ten parametr okrela wyduenie liny w trakcie pierwszego normowanego opadnicia. Maksymalne dopuszczalne dynamiczne wyduenie to 40% uwzgldnia waciwoci liny lepiej ni w przypadku wartoci statycznej wyduenia. WzOWATO Wyjtkowa elastyczno to jedna z najwaniejszych cech lin alpinistycznych. Jak j zmierzy? Na badanej linie wie si prosty wze i w przypadku lin pojedynczych obcia ciarem 10-ciu kg. Nastpnie dokonuje si pomiaru wewntrznej rednicy wza i rednicy liny. Wzowato wyraa stosunek midzy rednic liny a wewntrzn rednic wza na linie. Wspczynnik nie moe przekroczy wartoci 1,1.
UWAGA! Za elastyczno lin w praktyce komplikuje wizanie wzw, przechodzenie liny przez karabinek sprztu asekuracyjnego. Elastyczno liny zostaje ograniczona przez dziaanie czynnikw atmosferycznych oraz z konserwacj.
Do bada lin TENDON wykorzystujemy wasn pomiarowni z wie opadow wcznie. Nowo zaprojektowane liny przekazujemy do europejskich dziaw kontroli w celu uzyskania certyfikacji na ju w peni przygotowane oraz ze z gry znanymi parametrami technicznymi produkty. Liny TENDON s testowane przede wszystkim w akredytowanej pomiarowni TV Wiede.
12
+ przetestowano jedno pasmo liny, odwanik 80 kg ++ przetestowano dwa pasma liny, odwanik 80 kg
13
UWAGA! Nie wolno czy elementw systemw asekuracji liny bliniaczej i powkowej wystpuje ryzyko przepalenia liny w ewentualnym wsplnym punkcie asekuracyjnym ze wzgldu na rnic prdkoci ruchu poszczeglnych y w przypadku odpadnicia prowadzcego.
14
UWAGA! Maksymalne dopuszczalne obcienie liny wynosi 1/10 wytrzymaoci nominalnej przedstawionej na etykiecie produktu.
WyMOGi z PUNKTU WiDzENiA WACiWOCi MATERiAU Liny statyczne musz by zgodnie z EN 1891 wyprodukowane z materiau posiadajcego punkt topnienia wyszy anieli 195 C. Do ich produkcji nie mona uywa take polietylenu i polipropylenu. Liny kajakowe produkowane z tych materiaw, nie s objte t norm, mimo, i speniaj j z punktu widzenia wytrzymaoci statycznej i innych parametrw. POSUW OPLOTU W STOSUNKU DO RDzENiA Ten parametr jest wany gwnie przy wspinaczce po linach statycznych jeeli nie byby przestrzegany, zsunicie oplotu z rdzenia pod przyrzdem hamujcym stanowioby zagroenie dla bezpiecznego schodzenia. W linach typu A na dugoci 2 m posuw nie moe przekroczy ok. 40 mm (dotyczy lin do rednicy 12 mm). W linach typu B nie moe przekroczy 15 mm.
15
100 maks.
M
x/2 x
WyDAJNO DyNAMiCzNA Urzdzenie testujce jest podobne jak do testowania lin wspinaczkowych. Sama lina ma dugo ok. 2 m. Lina na kocach posiada wzy semki i testuje si j picioma odpadniciami ze wspczynnikiem odpadnicia 1. Lina musi przy tecie wytrzyma wszystkie pi opadni. Liny A prbuje si z obcinikami o ciarze 100 kg. Liny B testuje si obcinikiem o ciarze 80 kg. Liczba opadni ze wspczynnikiem opadnicia - 5. WzOWATO Testuje si tak samo jak liny wspinaczkowe: do otworu z zacignitym wzem si testujc nie mona wsun trzpienia o rednicy wikszej anieli 1,2 krotno rednicy liny. Wymagania normy EN 1891 liny statyczne
Przepisowe wartoci Typ liny A Typ liny B 8,5 16 mm Maks. 1,2 Maks. 1,2 Maks. 40 mm Maks. 15 mm Maks. 5 % Maks. 5 % Nie okrelono Nie okrelono Maks. 6 kN Maks. 6 kN Min. 5 Min. 5 22 kN 18 kN Min. 15 kN (3 minuty) Min. 12 kN (3 minuty)
Obserwowany parametr rednica liny Wspczynnik wzowatoci Posuw oplotu Wyduenie Kurczliwo Sia uderzenia Liczba opadni ze wspczynnikiem opadnicia 1 Wytrzymao bez wzw Wytrzymao z wzami
UWAGA! Wspczynnik odpadnicia w linach statycznych ma zasadnicze znaczenie jedynie w kwestiach rozwizania zakotwienia liny, dlatego jedn z gwnych podstawowych zasad ich uycia jest to, e wszystkie zamocowania liny musz by wykonane w taki sposb, aby nie zosta obciony aden punkt zabezpieczajcy i aby wszystkie inne elementy acucha zabezpieczajcego nie byy obcione si opadnicia ze wspczynnikiem wikszym anieli f = 1!
16
17
Ostre krawdzie ska, spadajce kamienie lub niezamierzone uderzenie czekanem mog spowodowa fatalne uszkodzenie liny.
UWAGA! Zwaszcza starannie naley kontrolowa kade uszkodzenia lin pojedynczych, gdzie nie ma adnej drugiej liny, ktra w przypadku uszkodzenia jednej mogaby j zastpi.
SiA UDERzENiA - OBCiENiE UDAROWE (DyNAMiCzNE) Krtkie opadnicia z niskim wspczynnikiem odpadnicia w przypadku sportowej wspinaczki powoduj tylko minimalne uszkodzenie liny. W przypadku intensywnego korzystania z liny i w wypadku czstych, krtkich opadni, liny mog zesztywnie i straci elastyczno. Nawet wiksze opadnicia z wysokoci dziesiciu, pitnastu metrw nie oznaczaj koca liny - pod warunkiem zastosowania dynamicznej asekuracji. Dla ywotnoci liny wana jest warto wspczynnika odpadnicia oraz sia uderzenia.
UWAGA! Duszy lot ze wspczynnikiem odpadnicia wikszym ni 1, ktry nie jest w wystarczajcym stopniu hamowany, moe znaczco ograniczy rezerw bezpieczestwa liny. W adnym przypadku z takiej liny nie naley korzysta do wspinaczki w terenach grskich i w terenach obfitujcych w ostre krawdzie. Jeeli w systemie chronicym przed odpadniciem uywane s liny statyczne, naley koniecznie zawsze ochroni opadnicie osb z lin lub minimalizowa skutek uderze si poprzez zastosowanie amortyzatora upadku.
TARCiE ORAz DziAANiE TEMPERATURy Ekstremalnym sposobem zuycia lin s miejsca spalone przez tarcie. To zjawisko wystpuje w przypadku ocierania si jednej liny o drug, w przypadku szybkiego i nieodpowiedniego zjazdu lub w przypadku ekstremalnego hamowania odpadnicia. Niepotrzebnie szybki zjazd moe zagrza lin do takiego stopnia, e oplot zostanie w niektrych miejscach zaprasowany do rdzenia, co w takim miejscu spowoduje ograniczenie wytrzymaoci liny.
18
powinno z jednych karabinkw korzysta wicej zespow wspinaczy. W uywanych w ten sposb karabinkach spotyka si wicej lin o rnej prdkoci ruchu i wystpuje niekontrolowane wzajemne tarcie lin. W takim przypadku naley rwnie pamita, aby liny na takich uczszczanych torach nie nachodziy na siebie. W przypadku odpadnicia jednego wspinacza wystpuje niebezpieczestwo przepalenia nachodzcych na siebie lin. Uszkodzenie cieplne moe rwnie spowodowa: promieniujce rdo ciepa (np. suszenie lin w pobliu pieca), otwarty ogie lub iskry, kontakt z gorcymi przedmiotami. Uszkodzenie mechaniczne liny przy pracy mog by spowodowane: ciernymi i tncymi narzdziami i urzdzeniami, ostrymi krawdziami, szorstk powierzchni itp., mechanicznymi rodkami pomocniczymi sucymi do wchodzenia i schodzenia. Lin moe uszkodzi silnie zacignity wze lub zgicie liny przez mae otwory (nieodpowiednie karabinki). USzKODzENiE PRzEz DziAANiE CHEMiKALiW Dziaanie chemikaliw ma miejsce zazwyczaj podczas transportu, na ekspedycjach oraz podczas dugoterminowego przechowywania lin. Chodzi np. o uszkodzenie liny przez chemikalia rozlane w plecaku, w przestrzeni magazynowej rodka transportu, o uszkodzenie przez kwas siarkowy z akumulatora samochodu lub przez opary materiaw pdnych, przez benzyn lub olej opaowy z kuchenek, ew. przez inne substancje.
UWAGA! Chemiczne uszkodzenie wkien liny czsto nie jest widoczne, zwaszcza w przypadku uszkodzenia samego rdzenia. Profilaktyka zniszczenia liny przez chemikalia polega wic na dokadnym kontrolowaniu umieszczenia liny w czasie, kiedy nie jest uytkowana, zwaszcza podczas transportu.
Uszkodzenie lin substancjami agresywnymi mona rozpozna po zmniejszeniu si rednicy w danym miejscu lub zmikniciu liny w taki sposb, e w ekstremalnych przypadkach wkna powierzchniowe mog by wyrwane lub starte i tworzy py. Uszkodzenie chemiczne mone sygnalizowa take zmiana koloru materiau. Odporno chemiczna wkien z PA i PES jest oglnie dobra, ale roztwory kwasw organicznych (we wszystkich temperaturach) mog uszkodzi liny z PA, z kolei gorce roztwory zasadowe stopniowo rozpuszczaj wkna z PES, w wyniku czego dochodzi do osabienia materiau i obnienia wytrzymaoci.
UWAGA! Oglnie obowizuje wymg ochrony lin przed kontaktem z substancjami chemicznymi, farbami, wglowodanami i innymi substancjami, poniewa trudno jest
19
stwierdzi, czy te substancje w wyniku dugofalowego dziaania nie obniaj wytrzymaoci materiau lin.
Jeeli lina jest zanieczyszczona, naley j wypra w letniej wodzie (30 C) i pozostawi do uschnicia w cieniu poza rdem promieniowania ciepa. WiLGO i MRz - namakanie i zalodzenie liny Jeeli lina jest mokra, nie tylko jest cisza, ale trudniej jest si ni obchodzi. Jeeli liny z PA nasikn wod, obniy si ich wytrzymao ale po wysuszeniu wrci do pierwotnego stanu. W przypadku zamarznicia mokrej liny ograniczone zostaj jej parametry uytkowe. Zesztywnia i zalodzon lin nie sposb przewlec przez urzdzenie do schodzenia.
UWAGA! Jeli korzystasz z liny w warunkach zmiennej pogody, zalecamy uycie liny impregnowanej. Zwikszysz nie tylko ywotno liny, ale rwnie wasne bezpieczestwo.
PROMiENiOWANiE UV Jeeli lina jest w normalny sposb uytkowana i przechowywana, wpyw starzenia si (degradacji polimeru) jest znikomy i lina zuyje si zanim jej materia zdy si zestarze przez dziaanie promieni sonecznych. Jeli jednak chodzi o ptle lub inne elementy asekuracyjne zostawiane na torach grskich, naley uycie takiego materiau rozway. Badania dowiody, e jest on odporny na wielkie obcienie statyczne, w podanym przypadku ostrono jest na miejscu. Mimo stabilizacji naszych produktw przeciw dziaaniu nadfioletu, stopniowo nastpuje starzenie si poliamidu i obnianie wytrzymaoci materiau liny. Zalecana ywotno liny jest podana zawsze w jej instrukcji obsugi. SKRCANiE LiNy W przypadku tzw. skrcania liny, lina jest znieksztacona na ksztat spirali. To moe nastpi np. przez skrcenie podczas spuszczania przez krawd pod pewnym ktem lub poprzez poprzecznie ustawione karabinki. Mocno skrcona lina jest trudna w uyciu, podczas asekuracji i zjazdu grozi spltaniem liny. To zjawisko czsto nasila si w miar starzenia si liny, czsto jednak zostaje spowodowane przez nieodpowiedni manipulacj z lin podczas zwijania i rozwijania, podczas uytkowania liny oraz w czasie przechowywania.
20
YWOTNO LINY
Kiedy wic, naley lin wymieni i co naley wiedzie o ywotnoci liny oraz dynamicznych czynnikach wpywajcych na ywotno liny? Dokadnie okreli ywotno liny jest zadaniem bardzo skomplikowanym. Bardzo korzystne jest prowadzenie dziennika uytkowania, w ktrym zapisywane s wszystkie pokonane metry, z odpadniciami i dugociami lotu wcznie.
UWAGA! Istnieje oglna zasada, ktra mwi, e lin naley wycofa z eksploatacji za kadym razem, kiedy wspczynnik opadnicia przekroczy warto 1. Wycofanie z eksploatacji jest konieczne rwnie w momencie subiektywnej utraty zaufania do liny.
Lin naley bez wzgldu na okres zuycia zlikwidowa w przypadku: kontaktu liny z chemikaliami, zwaszcza z kwasami, oplot uszkodzono do takiego stopnia, e wida rdze, oplot jest wyjtkowo zuyty lub bardzo postrzpiony, wystpi widoczny posuw oplotu, lina jest mocno znieksztacona (zesztywniaa, widoczne s nacicia, miejscowe zmniejszenie lub zwikszenie gruboci), lina doznaa wyjtkowego obcienia (np. cikie opadnicie), lina jest wyjtkowo zanieczyszczona przez zanieczyszczenia, jest odporna na zwyke pranie, zostaa uszkodzona przez dziaanie ciepa, otarcia lub zostaa spalona przez tarcie, zostaa przekroczona przez producenta ywotno, zalecana w instrukcji obsugi (mimo, e lina nie bya uywana). OKRELENiE WiEKU LiNy Na caej dugoci liny wspinaczkowej wewntrz rdzenia s woone kolorowe wkna (jedno albo dwa) albo tama znakujca. W linach wspinaczkowych z kolorowym wknem wewntrz rdzenia mona okreli rok produkcji wedug koloru wkna. Kombinacja kolorw powtarza si po 11 latach. Jeeli masz wtpliwoci co do wieku swojej liny, radzimy skontaktowa si z nami.
2000 czarna/ta 2001 czerwona/niebieska 2002 czerwona/zielona 2003 czerwona/czarna 2004 zielona 2005 niebieska 2006 ta 2007 czarna 2008 czerwona/ta 2009 niebieska/ta 2010 zielona/ta 2011 czarna/ta
21
W pozostaych linach wspinaczkowych wewntrz rdzenia jest tama znakujca, ktra podaje: Producent liny: LANEX Typ liny: Tendon Dynamic Lina wykonana wg normy: EN 892 Numer autoryzowanego laboratorium: CE 0408 Certafikacja: UIAA Rok produkcji liny: pokazany numerem Te dane powtarzaj si mniej wicej co 20 cm. Wewntrz liny statycznej wedug EN 1891 umieszczona jest tama znakujca z nastpujcymi informacjami: Producent liny: LANEX Lin wyprodukowano wedug normy: EN 1891 Typ liny: A lub B Zastosowany materia: np. PA, PES itp. bd nazwa lub oznaczenie kolorem Rok produkcji liny: pokazany numerem Te dane powtarzaj si mniej wicej co 20 cm. CzAS POTRzEBNy NA DOJCiE DO SiEBiE LiNy PO ODPADNiCiU Po kadym hamowanym locie i nastpnym uderzeniu (rwaniu) lina doznaje tzw. szoku, po ktrym naley j jak najduej zostawi w spokoju - w celu dojcia do siebie. Im ciszy upadek, tym duej j naley odstawi (w granicach tygodni).
UWAGA! Jeeli sytuacja nie umoliwia zaprzestania uytkowania liny (wspinaczki nie da si natychmiast zakoczy), mona zmienia koce lin w kierunku dalszego wspinania. Sprzyja to bezpieczestwu, jeli czcy wze przewiesz do przewizki (przez polunienie), dlatego, e docignicie liny podczas upadku zmniejszy si dynamiczn w linie o ok. 1,5 kN. To rozwizanie jest stosowne do wspinaczki sportowej, gdzie wystpuje wiele odpadni w krtkich odstpach czasu. Zalecamy natychmiastowe polunienie liny po upadku i nie pozostawianie jej w stanie napitym (nie pozostawa w pozycji wiszcej na linie).
KONSERWACJA LINY
Kada lina wychodzca z naszej fabryki jest wyprodukowana przy zachowaniu surowych warunkw systemu sterowania jakoci i po ostatecznej kontroli nie moe posiada adnych wad. Nawet najlepsza lina moe jednak dawa optymalne waciwoci eksploatacyjne tylko w przypadku, w ktrym jest dobrze uywana i starannie konserwowana.
22
ROzWiJANiE LiNy - PRZYGOTOWANIE DO PIERWSZEGO UYCIA Podczas produkcji liny nawija si na bbny a nastpnie przewija na mniejsze cewki lub ukada w postaci wizki - wedug ycze klienta oraz standardw pakowania. Lina w ten sposb nabiera podstawowej pamici ksztatu. Podczas pierwszego uycia naley lin rozwin w taki sposb, aby nie wystpiy skomplikowane ptle. Rozwijajc lin: Polunij tamy zabezpieczajce i obie rce w na przeciwko siebie w zwj liny. Napinajc lin obracaj ni od siebie, aby ptle liny opaday na podog. Uwaaj, aby drugi koniec liny nie nawin ci si na nadgarstek i nie przeszkadza w dalszym rozwijaniu. Po rozwiniciu liny, lin dwa-trzy razy, metr po metrze rozlunij w rkach i delikatnie ni wstrznij, aby zapobiec jakiemukolwiek skrcaniu. W ten sposb lin przygotowae do transportu lub do woenia, do worka na liny. Ten proces naley realizowa na podkadzie (np. worek) lub w domu, aby zapobiec niepotrzebnemu zanieczyszczeniu liny. W przeszoci, kiedy liny alpinistyczne nie osigay dzisejszej jakoci, nie korzystano z lin w dugociach, dzisiaj szeroko spotykanych. Zalecao si nacignicie liny na caej jej dugoci i jej lune opuszczenie do ziemi. W wyniku tej procedury lina utracia resztki swej pamici ksztatu. W chwili obecnej opisany proces nie jest stosowany, z powodu dugoci lin lub ze wzgldu na zabrudzenie liny. Trzeba jednak przyzna, e w/w zabieg by dla liny korzystny. zWiJANiE LiNy - PAKOWANiE LiNy Tak samo wane jest zwijanie liny po zakoczeniu wspinaczki. Dobrze zwinita lina to podstawa przechowywania, transportu i kolejnego zastosowania.
Zwijanie liny wok szyi 2. pozycja
zwijanie liny wok szyi Przy zwijaniu naley przed ciaem nacign lin na dugo wycignitych ramion, nastpnie przez gow przerzuci lin przez szyj i opuszczajc rce zakoczy krok. Nie zapomnie o przytrzymaniu liny t rk, ktra jest bardziej oddalona od koca wolnej liny tzn. rce si zmieniaj. zwijanie liny rcznie W ten sposb lin mona zwin prosto i podwjnie (dwa pasma jednoczenie). W podwjnych rozpoczyna si od rodka liny (od oznaczenia, ewentualnie musimy je znale). Przy samym zwijaniu ponownie rozoymy ramiona, rozcigniemy na dugo zwoju, prawa rka przekae chwycenie liny w lew rk, ktra przytrzyma lin do nastpnego wycignicia ramion i nacignicia dugoci zwoju.
23
Ostatnia faza okrcenie zwoju liny Ostatnie ok. 5 m liny zwijamy wok spakowanych wok pasm. Okrcenie mona uproci, nawlekajc lin na przedrami lewej rki i ruszajc ni (tak jakbymy chcieli okrci rk wok zwoju liny bd si skrca, i w ten sposb zaczn si obraca wok rki) lekko obrci zakoczenie.
Zakoczenie zwijania lin
Ostatni metr przecigniemy przez wntrze liny lew rk (strzaka) i pod powstay w ten sposb zwj przewlec koniec liny (strzaka), ktr wyposaymy w wze, eby nie wyskoczy ze zwoju. Pakowanie do worka na liny Pakowanie jest bardzo proste. Na kocu liny zawsze zawiza wze (!!!), wsun go na dno worka i zacz lin skrca do maych zwojw, ktre z kolei kadzie si stopniowo od dna w gr jeden na drugi. Od czasu do czasu workiem uderzy o ziemi, eby lina osiada w worku. Na ostatnim metrze liny zawiza kotwicy wze i pooy do worka w taki sposb, aby mona go byo atwo znale na dotyk. Jeeli liny s oznakowane nalepkami z ich dugoci tylko na jednym kocu, wtedy ten koniec powinien znale si w worku u gry, aby mona byo atwo rozpozna lin. Pakowanie dugich lin Trudno zwin lin o dugoci stu i ponad stu metrw. Wystarczy jednak zna tylko jeden may trik: usi jak na: muszl klozetow i oplta lin wok ng (na stopy i kolana). Jest to niezmiernie proste. Ostatnich pi do szeciu metrw liny zwin wok motka i w ten sposb zabezpieczy zwoje przed rozchodzeniem si. Rozpoczynamy od wykonania wza sprzczk i kontynuujemy przewlekanie systemem zgicie do oka (zob. strzaka na dolnym rysunku). WOREK NA LiN - OCHRONA i TRANSPORT LiNy Worek na lin jest najprostszym rodkiem do prostego transportu liny i do ochrony przeciwko zanieczyszczeniom. Lina podczas transportu zostaje zawsze w bezpieczny sposb uoona i zabezpieczona. Podczas wspinaczki lina ley na rozoonym worku i nadal jest izolowana od zanieczyszcze z ziemi.
UWAGA! Worek chronic lin, wydua jej ywotno. Jest odpowiedni zwaszcza do wspinaczki sportowej na jednoetapowych trasach.
PRzECHOWyWANiE LiNy NA POSTOJU W przypadku torw wieloetapowych naley dopilnowa, eby lin na postoju przechowywa konsekwentnie w zalecany sposb. Na torach grskich, podczas wspinaczki w lodzie lub tere-
24
nie mieszanym (mixy) jest wane, eby ptle liny zwisay daleko do ciany, gdzie mogoby doj do zahaczenia o nierwnoci a nastpnie do uszkodzenia liny w trakcie jej wyswobadzania. Dowiadczeni wspinacze na postoju przechowuj lin w postaci ptli ukadanych na przemian w lewo i w prawo poprzez wasn lin asekuracyjn, udo lub nog, co im umoliwia zachowanie kontroli nad lin. Jeli ten sam prowadzcy pokonuje dalszy etap, odoon lin naley najpierw kompletnie od nowa poukada, aby je mc na bieco pobiera. ODPOWiEDNiE PROWADzENiE LiNy Podczas dugich torw prowadzcych przez bogato uksztatowany teren naley zwraca uwag nie tylko na zakadane punkty asekuracyjne, ale rwnie na miejsca, przez ktre prowadzimy lin. Na miar moliwoci unikaj pkni, ostrych krawdzi, miejsc wilgotnych i oczywicie, lunych kamieni na torze. Na torach grskich, gdzie wystpuje wiksze ryzyko spadajcych kamieni oraz w przypadku zrnicowanego terenu mona w celu ograniczenia ryzyka uszkodzenia liny z powodzeniem stosowa metod powkowej liny i przeloty poszczeglnych y rozmieszcza w taki sposb, aby ewentualne ryzyko uszkodzenia liny i zwikszone tarcie ograniczy do minimum. W jaskiniach lub podczas ratowania osb, kiedy schodzimy po linie z gry, naley prowadzi lin w taki sposb, aby nie bya uszkodzona przez ostre wystpy w terenie. Jednoczenie ostronie usuwa lune kamienie, ktre w razie poluzowania i spadania mogyby uszkodzi lin. WSPPRACA TRzECH WSPiNACzy NA LiNiE Na dusze tory wybieraj si czasem trzej wspinacze, przy czym jeden - asekurujcy - zabezpiecza wchodzenie dwch pozostaych naraz. W przypadku uycia dwch lin, prowadzcy nie powinien nigdy obu lin zaoy do jednego przelotu - grozi to niebezpieczestwem powstania ekstremalnej siy uderzenia.
UWAGA! Dla zespow trzech wspinaczy mona uy lin pojedynczych i powkowych, nigdy lin bliniaczych.
ZJEDANIE Do zjedania wyej podane zasady, dotyczce odpowiednio zwinitej liny, s szczeglnie wane. le i niestarannie zwinita lina moe si podczas zjazdu (rzutu lin) zaplta i utrudni schodzenie. Podczas nastpnego wyswobadzania i wyrwnywania liny, moe doj do upadku kamieni. Podczas silnego wiatru zdarza si, e rzucona lina odleci na stron i zahaczy si. W takich przypadkach lepiej spuci partnera na d.
25
Przy schodzeniu po linie w jaskiniach lub podczas akcji ratunkowych radzimy mie lin zapakowan w worku na ksztat spirali. Osoby schodzce po linie maj zawieszony worek pod sob i stopniowo przy schodzeniu wycigaj z niego lin. W ten sposb unikniemy zarwno zapltania si liny jak i jej uszkodzenia przez spadajce kamienie. CiGANiE LiNy z PiERCiENiA Po zjedzie, jeli lina zostaa umieszczona w piercieniu do zjazdu, lin zawsze cigaj od strony skay - w odwrotnym przypadku moe doj do przycinicia liny pomidzy piercieniem i ska przez wag ciganej liny. OKRESOWA KONTROLA LiNy Lina to najwaniejszy element wyposaenia alpinisty. Dlatego naley jej si okresowa i dokadna kontrola. Lin naley kontrolowa w regularnych odstpach czasu, w zalenoci od czstotliwoci wspinania, po kadym powaniejszym upadku oraz po kadym uyciu razem z rakami i czekanem.
UWAGA! Lin kontrolujemy organoleptycznie - dotykiem i wzrokowo. Lin przesuwamy w zamknitej doni i dotykiem identyfikujemy zmiany na jej powierzchni, odbiegajce od stanu normalnego. W przypadku wykrycia rnicy naley obejrze oplot i rdze, i ewentualnie ich uszkodzenie. W przypadku odkrycia wybrzuszenia, miejsca zbyt twardego lub zbyt mikkiego lub inn anomali, sugerujemy wycofa lin z eksploatacji. UWAGA! Lina przeznaczona do wykonywania czynnoci na wysokociach (ew. ochrony osb) musi by co 12 miesicy kontrolowana przez producenta lub osob wyznaczon przez producenta. Naley prowadzi protokoy kontroli.
PRANiE i CzySzCzENiE Zanieczyszczenia zmniejszaj uytkowe waciwoci liny i utrudniaj manipulowanie ni. W przypadku ubrudzenia liny mona j wypra w ciepej wodzie o temperaturze do 30 C, rcznie lub w pralce (program wena), liny jednak nie odwirowujemy - grozi to uszkodzeniem. Okresowe pranie wspomaga waciwoci uytkowe liny i wydua jej ywotno. Lin naley suszy w przewiewnym pomieszczeniu, w temperaturze pokojowej, unikajc bezporedniego dziaania promieniowania soca i rde promieniowania cieplnego. Suszenie liny jest bardzo wane, moe trwa ponad tydzie. DEzyNFEKCJA Do dezynfekcji lin uywa tylko rodkw dezynfekcyjnych zalecanych przez producenta.
26
PRzECHOWyWANiE
Lin przechowujemy w suchym i ciemnym miejscu, chronic j przed dziaaniem oparw chemicznych, zawieszon na specjalnym rzemieniu, lub w postaci ptli. Nigdy za jedn y wizki! Nie polecamy rwnie przechowywanie liny w garau - wystpuje niebezpieczestwo uszkodzenia liny przez opary akumulatorw samochodowych, farb, lakierw oraz innych przechowywanych w tym miejscu chemikaliw.
Tzw. kuty wariant tego oka jest wykorzystywany przy wizaniu wza wok wikszego przedmiotu (drzewo, stalagnat, nonik itp.). Na pocztku naley zwiza na rozcignitej linie prosty wze semkowy. Krtkie pasma wychodzce z wza, otoczy wok przedmiotu a nastpnie stopniowo przewleka lin dokadnie wzdu pasm prostej semki. Na pocztku, wewntrz i na kocu wza pasma musz biec obok siebie. Przed docigniciem wza skrtki zawsze wyrwna w taki sposb, eby si w wle nie krzyoway. Wariant wza, w ktrym none pasmo w grnej pozycji w stosunku do oka (skrtka jest zaznaczona ciemniejszym kolorze) jest bardziej wytrzymay.
27
PODWJNA SEMKA Wze jest wykorzystywany ze wzgldu na wysok odporno statyczn i dynamiczn, ktra jest uzupeniona o dodatkowe zalety semek takie jak: symetria i atwa kontrola poprawnoci wizania. Ten wariant nadaje si bezporednio do kotwienia w ksztacie Y, kiedy w zalenoci od potrzeb jest moliwa regulacja dugoci poszczeglnych ptli bez rozwizywania wza, co umoliwi np. spuszczanie si na linie do rodka studni, nie dotykajc cian. Maksymalne rozwarcie pasm wzw (z uwzgldnieniem rozoenia si) wynosi 120 . Sposb postpowania jest dobrze widoczny na dolnym rysunku. Przed obcianiem naley wyrwna pasma w wle w taki sposb, aby byy zgodne z grn wersj (ciemniejsze pasmo). Zwj, ktry po przeoeniu przez wze, przechylimy, umieszcza si w rodku wza.
PODWJNy WzE zDERzAKOWy Optymalnie znanym wariantem jest poczenie dwch lin wzem. Mona go uy do czenia sznurw i lin o rnych rednicach i rnych typach. Stosuje si go gwnie do czenia lin nonych i tworzenia nowych ptli. Zawsze przed uyciem naley skontrolowa i porzdnie zacign wze. Przy silniejszym obcieniu mgby si rozwiza i spowodowa powane problemy. Sposb postpowania przy wizaniu jest widoczny na rysunku. Zwoje obrci w kierunku do rodka wza (nigdy odwrotnie wtedy powstaby inny wze o mniejszej wytrzymaoci). Po utworzeniu pierwszego zwoju, kontynuujemy, nastpny zwj w poprzek pierwszego pasma nie mog one biec rwnolegle. Nastpnie krtki koniec podsun pod zwojami w taki sposb, eby kierowa si z wza na zewntrz. Radzimy nauczy
28
si wiza go na jedn stron najpierw zwiza jedn poow wza, obrci lin w rkach i przywiza drug cz. Obie czci wza wiza w ten sposb cigle w tym samym kierunku i nie naley zastanawia si, jak obraca zwoje. Praktycznym sposobem jest owinicie wok palca lewej rki lecej na linie i po drugim owiniciu przewlec koniec liny w kierunku wycignitego palca tj. od rodka na zewntrz wza.
WzE SEMKOWy i PRzECiWLEGy Nadaje si tylko do czenia lin o takich samych rednicach. W stosunku do podwjnego wza zderzakowego bardziej obnia nono liny, ale z drugiej strony lepiej si go rozwizuje. Przy wizaniu trzeba ponownie zadba o znane ju zasady, e pasma lin niosce obcienie, powinny by w wle w grnym wariancie (zob. ptla semkowa). Przy wizaniu najpierw utworzy na jednej linii prosty wze semkowy. Kocem drugiej liny powtarza zwoje w tym wle w kierunku przeciwnym, wic po dokoczeniu wza koce liny s na jego przeciwlegych stronach. W celu lepszego przedstawienia lini przerywan zaznaczono cay przebieg linii drugiego pasma liny.
29
WyBLiNKA Ten prastary wze mona wiza na kilka sposobw. Dla wspinaczy wane jest gwnie opanowanie przywizania go w karabinku na stanowisku asekuracyjnym. Mona go take uy do autoasekuracji na stanowisku asekuracyjnym (umoliwi on regulacj dugoci liny pomidzy osob asekurujc a punktem asekuracyjnym) lub np. wtedy, kiedy potrzebujemy zmieni dugo liny przeznaczonej do odchylenia (dewiacji) drogi liny. W tym wariancie wizania naley pamita, eby chwyci bardziej odlege pasmo liny w karabinku pomidzy bliszym pasmem a ska (po drugiej stronie zapadki karabinka), na tym pamie utworzy zwj, ktry trzeba obrci wedug rysunku a nastpnie zaoy go do karabinka. Jeeli zwj obrcimy le, otrzymamy inny wze (lisi ptl).
PWyBLiNKA Pwyblinka jest uywana gwnie do asekuracji prowadzcego wspinacza. Umoliwia zmian dugoci liny pomidzy asekurujcym i prowadzcym. Pwyblink mona w karabinku obraca w zalenoci od tego, czy lin wybieramy, czy luzujemy. Przy odpadaniu dochodzi, przed jego zatrzymaniem, do czciowego polizgu liny zmniejszajcego si uderzenia. Sposb wizania pwyblinki jest prosty: a) do otwartego karabinka stopniowo woy zwj z ugiciem, b) gotow ju pwyblinke wpi do karabinka. Prosimy zwrci uwag, e rk chwytamy skrcon lin za karabinkiem (na bardziej oddalonym kocu). Przy uyciu nie naley zapomina o zacigniciu zabezpieczenia w karabinku. Wze w karabinku przechylimy cignc w kierunku strzaki. W ten sposb zmienimy kierunek wybierania liny.
30
UWAGA! Pwyblink mona oprcz ubezpieczania dynamicznego uywa do awaryjnego spuszczania si na linie. Jednake wycznie do spuszczania awaryjnego, poniewa, schodzenie w ten sposb niszczy lin.
W celu praktycznego uycia pwyblinki podczas asekuracji konieczne jest operowanie pooeniem blokujcym, przedstawionym na rysunkach na dole z lewej strony mikki sposb i z prawej strony twardy sposb wizania.
31
PODWJNA PWyBLiNKA Ten specjalny wze jest stosowany podczas akcji ratowniczych do asekuracji, kiedy to np. na kocu liny asekuracyjnej znajduj si nosze, ktrym towarzyszy ratownik. Jeeli w wyniku jakiego niechcianego czynnika dojdzie do odpadnicia, wtedy przy tak wielkim obcieniu (ponad 2,5 kN) standardowa pwyblinka moe si lizga. Podwjna pwyblinka jest w stanie wytworzy wiksz si hamujc i w tym przypadku bdzie znaczne bardziej odpowiednia. Wizanie wedug przedstawionego rysunku jest wzgldnie proste. Warto pamita o wykonaniu zawinicia liny w karabinku. Nastpnie naley chwyci bardziej odlege pasmo w karabinku od strony ciany (2. rysunek z lewej strony) i zgi to pasmo w karabinku.
32
33
LANEX a.s., Hlunsk 1/96, 747 23 Bolatice, Czech Republic tel.: +420 553 751 111, fax: +420 553 654 130, e-mail: info@mytendon.com www.mytendon.com