Program Roz Tur CZ Analityczna

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI I ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO WOJEWDZTWA PODLASKIEGO W LATACH 2010-2015
Cz pierwsza - analityczna
Biaystok, lipiec 2009
Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 - 2015
Zleceniodawca: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego ul. Kard. Stefana Wyszyskiego 1 15-888 Biaystok tel. 0-85/7485-120 fax.0-85/7497-567 email: kancelaria@umwp-podlasie.pl Wykonawca: Business Mobility International Spka z o.o. al. 3-go Maja 11 76-200 Supsk tel. (0 59) 845 63 01-03 fax.(0 59) 845 63 03 email: office@bm-intl.2com.pl http: www.bmintl.com Koordynator projektu: mgr Agata Kubea Kierownik zespou ekspertw: prof. dr hab. Marek Dutkowski Zesp ekspertw: mgr in. Tomasz Sikora mgr Joanna Krasowska mgr Agnieszka Duda Autor: Biuro regionalne: Business Mobility International Spka z o.o. ul. Drewsa 4E 61 606 Pozna tel./fax. (061) 825 78 60 email: office@bm-intl.2com.pl Siedziba w Brukseli: Business Mobility International NV-SA Square de Mees 38-40 B-1000 Brussels, Belgium tel. [32-2] 644 36 89 fax. [32-2] 648 07 80 www.bm-intl.com
Spis treci 2
WSTP ...................................................................................................................................................................4 1. ZAOENIA METODYCZNE ZWIZANE Z OPRACOWANIEM PROGRAMU .................................................................................................................5 1.1. SCHEMAT BUDOWY PROGRAMU .....................................................................................................................7 1.2. ZESTAWIENIE PODSTAWOWYCH POJ WYSTPUJCYCH W DOKUMENCIE...............................................................10 2. UWARUNKOWANIA PRAWNO POLITYCZNE ROZWOJU TURYSTYKI NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO...............................................................................................................13 2.1. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE WYNIKAJCE Z DOKUMENTW UE I POLSKI....................................................13 2.1.1. Wnioski................................................................................................................................................19 2.2. UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE REGIONALNE ..........................................................................................19 2.2.1. Wnioski ...............................................................................................................................................22 3. CHARAKTERYSTYKA WOJEWDZTWA PODLASKIEGO WALORY TURYSTYCZNE..........23 3.1. WALORY PRZYRODNICZE...........................................................................................................................24 3.1.1. Parki narodowe.................................................................................................................................25 3.1.2. Klimat..................................................................................................................................................26 3.1.3. Uksztatowanie terenu........................................................................................................................26 3.1.4. Sie hydrologiczna..............................................................................................................................27 3.1.5. Zrnicowanie flory...........................................................................................................................28 3.1.6. Zrnicowanie fauny...........................................................................................................................29 3.1.7. Prawne formy ochrony przyrody Natura 2000..................................................................................31 3.1.8. Ochrona przyrody .......................................................................................................................................................................33 3.1.9. Wnioski ...............................................................................................................................................34 3.2. WALORY KULTUROWE I ETNICZNE...............................................................................................................36 3.2.1. Obiekty architektury i budownictwa..................................................................................................36 3.2.2. Muzea, zbiory wystawy czasowej.......................................................................................................38 3.2.3. Instytucje kulturalne...........................................................................................................................43 3.2.4. Lokalne imprezy kulturalne................................................................................................................45 3.2.5. Pozamaterialne walory kulturowe.....................................................................................................51
3.2.5.1. Mniejszoci kulturowe i religijne............................................................................................................51 3.2.5.2. Wybitne postacie wojewdztwa podlaskiego..........................................................................................54 3.2.5.3. Tradycje i obyczaje lokalne......................................................................................................................55
3.2.6. Wnioski ...............................................................................................................................................57 3.3. CHARAKTERYSTYKA LICZBY I STOPNIA ROZWOJU ORGANIZACJI TURYSTYCZNYCH W WOJEWDZTWIE PODLASKIM NA TLE POLSKI WSCHODNIEJ ...................................................................................59 3.3.1. Wnioski ...............................................................................................................................................62 3.4. ROZWJ INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ ...................................................................................................62 3.4.1. Obiekty hotelarskie wybudowane w latach 2004-2008 ....................................................................63 3.4.2. Obiekty sportowo - rekreacyjne wybudowane w latach 2004-2008..................................................66 3.4.3. Obiekty gastronomiczne wybudowane w latach 2004-2008..............................................................72 3.4.4. Wnioski ...............................................................................................................................................75 3.5. DOSTPNO KOMUNIKACYJNA PLANOWANE INWESTYCJE STRATEGICZNE ..........................................................75 3.5.1. Komunikacja drogowa .......................................................................................................................76 3.5.2. Komunikacja kolejowa.......................................................................................................................80 3.5.3. Transport lotniczy .............................................................................................................................82 3.5.4. Przejcia graniczne ...........................................................................................................................82 3.5.5. Transport wodny rdldowy.............................................................................................................84 3.5.6. Wnioski ...............................................................................................................................................84 3.6. CHARAKTERYSTYKA GWNYCH FORM TURYSTYKI Z WYSZCZEGLNIENIEM REJONW I ORODKW TURYSTYCZNYCH .....84 3.6.1. Walory dla turystyki przygranicznej i tranzytowej............................................................................85
3.6.1.1. 3.6.1.2. 3.6.1.3. 3.6.1.4. Szlaki piesze zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow .............................................................85 Szlaki rowerowe zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow.........................................................88 Szlaki wodne zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow..............................................................90 Wsppraca transgraniczna ......................................................................................................................91 ..............................................................................................................................................................................60
3.6.2. Walory dla turystyki pieszej...............................................................................................................99 3.6.3. Walory dla turystyki wodnej.............................................................................................................103 3.6.4. Walory dla turystyki rowerowej.......................................................................................................104
3.6.5. Walory dla turystyki 3.6.6. Walory dla turystyki 3.6.7. Walory dla turystyki 3.6.8. Walory dla turystyki
przyrodniczej..................................................................................................105 kulturowej.......................................................................................................105 pielgrzymkowej...............................................................................................106 zdrowotnej......................................................................................................108
3.6.9. Walory uksztatowania terenu dla uprawiania innych form turystyki aktywnej i rekreacyjnej.....109
3.6.9.1. 3.6.9.2. 3.6.9.3. 3.6.9.4.
3.6.8.1. Turystyka uzdrowiskowa........................................................................................................................108 3.6.8.2. Spa & Wellnees.......................................................................................................................................109 Turystyka konna......................................................................................................................................109 Turystyka motorowa...............................................................................................................................112 Turystyka narciarska...............................................................................................................................113 Lotniarstwo..............................................................................................................................................113
3.6.10. Wnioski ..........................................................................................................................................114 4. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO ...................................................................116 4.1. BAZA NOCLEGOWA ...............................................................................................................................116 4.2. BAZA GASTRONOMICZNO RESTAURACYJNA................................................................................................129 4.3. BAZA SPORTOWO - REKREACYJNA ...........................................................................................................131 4.4. BAZA OBIEKTW KONFERENCYJNYCH I WYSTAWIENNICZO TARGOWYCH .............................................................138 4.5. SIE INFORMACYJNA...............................................................................................................................143 4.6. BIURA USUG TURYSTYCZNYCH I PRZEWOZOWYCH........................................................................................150 4.7. WNIOSKI ............................................................................................................................................153 5. INWENTARYZACJA REGIONALNYCH PRODUKTW TURYSTYCZNYCH...............................155 5.1. WNIOSKI ............................................................................................................................................177 6. ANALIZA RUCHU TURYSTYCZNEGO W LATACH 2004-2008 ........................................................178 6.1. ANALIZA RUCHU TURYSTW ZAGRANICZNYCH .............................................................................................178 6.2. ANALIZA RUCHU TURYSTW KRAJOWYCH....................................................................................................182 6.2.1. Analiza ruchu turystw lokalnych ...................................................................................................185 6.2.2. Sezonowo ruchu turystycznego ....................................................................................................188 6.2.3. Ruch turystw na podstawie bazy noclegowej w wojewdztwie podlaskim...................................189 6.3. RUCH TURYSTYCZNY W GWNYCH ORODKACH TURYSTYCZNYCH...................................................................196 6.4. WNIOSKI ............................................................................................................................................200 7. ANALIZA WIZERUNKU WOJEWDZTWA PODLASKIEGO ..........................................................201 7.1. ANALIZA AKTYWNOCI PROMOCYJNEJ WOJEWDZTWA ...................................................................................202 7.2. POSTRZEGANIE OBSZARU WRD TURYSTW ODWIEDZAJCYCH POSZCZEGLNE SUBREGIONY..................................203 7.3. WNIOSKI ............................................................................................................................................209 8. DIAGNOZA UWAUNKOWA PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI W WOJWEWDZTWIE PODLASKIM - ANALIZA SWOT ..................................................................................................................209 9. ZAOENIA DO PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI ..................................................................213 SPIS RYSUNKW ...........................................................................................................................................218 SPIS MAP...........................................................................................................................................................218 SPIS WYKRESW ..........................................................................................................................................218 SPIS TABEL ......................................................................................................................................................220 SPIS ZACZNIKW.....................................................................................................................................224
WSTP
4
Wybitne walory wojewdztwa podlaskiego wynikaj z jego zasobw rodowiska, przygranicznego pooenia, pamitek historii, tradycji i ogromnych zasobw kulturowych. Motywy religijne, handlowe, patriotyczne, krajoznawcze i inne przycigay odwiedzajcych na szersz skal ju od dziesitek lat. Warto w skali wiatowej regionu potwierdzio wspczenie wpisanie jego czci, tj. Biaowieskiego Parku Narodowego do obiektw przyrodniczych wiatowego Dziedzictwa Ludzkoci UNESCO. Wiele gatunkw rolin i zwierzt w wojewdztwie podlaskim wpisanych jest w Europejskiej Czerwonej Ksidze opracowanej przez wiatow Uni Ochrony Przyrody (IUCN). Turystyka na stae znalaza miejsce wrd funkcji regionu, jest ona funkcj podan ze wzgldu na moliwo generowania dochodw, a w efekcie dobrobytu mieszkacw. Z dniem 1 maja 2004 r. tj. po wejciu Polski do Unii Europejskiej, wojewdztwo podlaskie znalazo si w nowej rzeczywistoci spoeczno-gospodarczej i politycznej. Wymiernym efektem tych przemian jest znaczcy wzrost zapotrzebowania na produkty turystyczne regionu, zwaszcza ze strony turystw zagranicznych. Liczba turystw odwiedzajcych region osigna pod koniec 2008 roku liczb 470 435 wedug Ministerstwa Sportu i Turystyki RP i opracowanych statystyk dla Polski w ramach projektu Zarabiaj na turystyce. Nowa sytuacja rodzi pytania o to, jak wykorzysta szans na wzrost znaczenia regionu, jako obszaru turystycznego w skali midzynarodowej, jak odpowiada na potrzeby rosncej grupy turystw, jak dobrze wykorzysta potencja wojewdztwa podlaskiego, w jakim kierunku powinien postpowa rozwj turystyki w caym regionie i poszczeglnych subregionach, a take, jak rol maj do odegrania samorzdy lokalne w kreowaniu tego rozwoju? Odpowiedzi na te i inne pytania udzieli ma niniejszy dokument, bdcy efektem rozwaa autorw oraz konsultacji z przedstawicielami rodowisk zwizanych z gospodark turystyczn. W czasie przygotowywania Programu odbyy si trzy spotkania, na ktre zostali zaproszeni przedstawiciele firm, instytucji i rodowisk naukowych zainteresowanych rozwojem turystyki w wojewdztwie podlaskim. W kadym spotkaniu brao udzia kilkadziesit osb, ktre przedstawiy swoje opinie i wnioski na temat przyszego rozwoju turystyki w regionie. Konsultacje spoeczne zorganizowane byy w Biaymstoku, Suwakach i omy. Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015 jest programem cile powizanym z zaoeniami Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020 i nawizuje do obecnie obowizujcego Programu Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2010. Zakada si, e cele strategiczne i operacyjne, ktre bd okrelone w drugiej, strategicznej czci programu dy bd do realizacji nadal obowizujcej wizji turystycznej regionu dostosowanej do obecnych potrzeb spoeczno gospodarczych i przesunitej w czasie o kolejne pi lat w stosunku do obwizujcego obecnie Programu: Wojewdztwo Podlaskie w roku 2015 to region, w ktrym turystyka jest jedn z wiodcych dziedzin gospodarki sprawnie zarzdzan, z rozwinit infrastruktur turystyczn odpowiadajc standardom Unii Europejskiej, zintegrowanym systemem informacji i promocji turystycznej, okrelon mark turystyczn i atrakcyjnymi produktami turystycznymi wojewdztwa opartymi o unikatowe walory przyrodnicze i kulturowo - etniczne oraz rozwinitym systemem rekreacji ukierunkowanym na poznanie, zdrowie i aktywny wypoczynek.
1.
ZAOENIA METODYCZNE ZWIZANE Z OPRACOWANIEM PROGRAMU

5
Sposb postpowania w procesie opracowywania dokumentu pn. Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015 przedstawia zamieszczony poniej schemat. Schemat zawiera zakadane efekty czstkowe prac nad dokumentem, ktre zostay uoone w cig logiczny odpowiadajcy podejmowanym kolejno etapom prac (Rys. 1). Opracowanie skada si z dwch zasadniczych czci: czci analitycznej oraz czci strategicznej. Gwnym celem czci analitycznej byo dokonanie diagnozy sytuacji, w jakiej znajduje si turystyka w wojewdztwie podlaskim. Aby ten cel osign zebrano dane ze rde wtrnych oraz pierwotnych, aby uzyska materia, ktry po poddaniu analizie pozwoli na okrelenie uwarunkowa zewntrznych i wewntrznych rozwoju turystyki w regionie i dokonanie ich oceny. Gwnymi elementami audytu s w zwizku z tym uwarunkowania zewntrzne i uwarunkowania wewntrzne rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim. Przy okrelaniu uwarunkowa zewntrznych posuono si aktami prawnymi dotyczcymi turystyki w Unii Europejskiej i Polsce oraz dokumentami zawierajcymi prognozy, wyniki bada marketingowych, strategiami, planami dziaa podmiotw dziaajcych w obszarze turystycznym na szczeblu ponadlokalnym. Uwarunkowania wewntrzne opracowane zostay na podstawie oglnie dostpnych danych statystycznych US w Biaymstoku, GUS, danych opracowanych przez Podlask Regionaln Organizacj Turystyczn oraz danych pozyskanych od poszczeglnych gestorw instytucji publicznych odpowiedzialnych za poszczeglne fragmenty ycia spoeczno gospodarczego regionu. W tej czci audytu wykorzystano rwnie informacje zawarte w strategiach, planach dziaa, planach zagospodarowania przestrzennego dotyczcych bezporednio wojewdztwa podlaskiego. Do wszystkich samorzdw regionu rozesano ankiety z pytaniami zwizanymi bezporednio z zagadnieniami poruszanymi w czci analitycznej. W czci analitycznej wykorzystano nastpujce rda danych pierwotnych i wtrnych: Najwaniejsze pierwotne rda danych i informacji: - Dane zebrane podczas rozmw z przedstawicielami samorzdu wojewdztwa podlaskiego, lokalnych samorzdw i w wyniku zwrotnie odesanych ankiet przez gminy i powiaty regionu. - Wyniki rozmw i dyskusji podczas spotka konsultacyjnych w Centrach Informacji Turystycznych oraz rozmw bezporednich z wacicielami bazy noclegowej i gastronomicznej, przedstawicielami organizacji turystycznych i pozarzdowych dziaajcych w szeroko rozumianym sektorze turystycznym. - Wyniki wasnych bada ankietowych ruchu turystycznego przeprowadzonych na grupie 600 turystw odwiedzajcych wojewdztwo podlaskie. Szczegowa metodologia bada ankietowych zostaa przedstawiona w rozdziale 7.2. - Wyniki bada pogbionych na grupie 60 reprezentantw organw wykonawczych lokalnych samorzdw wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast). Najwaniejsze wtrne rda danych i informacji: 1) Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015; 2) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013; 3) Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku; 4) Strategia Rozwoju Turystyki w Polsce na lata 2007-2013; 5) Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008-2015; 6
6) rodki na wspieranie MSP brany turystycznej, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Departament Turystyki; 7) Raporty, materiay pilotaowe, badania stanu turystyki i rynku turystycznego oraz aktywnoci turystycznej opracowane przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Departament Turystyki; 8) Finansowanie rozwoju turystyki ze rodkw Unii Europejskiej. Poradnik dla samorzdw terytorialnych, przedsibiorcw turystycznych i organizacji pozarzdowych; 9) Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej stanowicego komponent projektu Promowanie zrwnowaonego rozwoju turystyki realizowanego w ramach Dziaania V.1 Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej na lata 2007 2013; 10) Strategia Rozwoju Spoeczno - Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020; 11) Program Operacyjny Rozwj Polski Wschodniej 2007 2013; 12) Programu Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2010; 13) Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020; 14) Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007 2013; 15) Szczegowy opis priorytetw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007 2013; 16) Program Rozwoju Markowego Produktu Turystycznego dla Miasta Biaystok, jako modelowego rozwizania dla Budowy Marek Miasta; 17) Audyt Turystyczny oraz Program Rozwoju Produktu Turystycznego dla Pojezierza Suwalsko Augustowskiego i Ziemi Sejneskiej; 18) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Podlaskiego; 19) Zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego; 20) Artykuy w czasopismach naukowych; 21) Publikacje i opracowania historyczne; 22) Oficjalne strony internetowe organizacji turystycznych, jednostek samorzdu terytorialnego, podlaskich instytucji publicznych, podmiotw prywatnych i in.
1.1. Schemat budowy programu

Sposb postpowania w procesie opracowywania dokumentu pn. Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015 przedstawia zamieszczony poniej schemat.
Rysunek 1 Schemat procesu opracowania Programu w Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015
WIZJA
UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE
CZ ANALITYCZNA CZ ANALITYCZNA
DIAGNOZA DIAGNOZA
MISJA MISJA
PRIORYTET
PRIORYTET
PRIORYTET
CZ STRATEGICZNA CZ STRATEGICZNA
Cele strategiczne
Cele strategiczne
Cele strategiczne
Cele strategiczne
Cele strategiczne
Cele strategiczne
C e l o p e r a c y j n y
rdo: Opracowanie wasne
Prac nad stworzeniem Programu Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015 poprzedz spotkania i rozmowy z przedstawicielami przedsibiorstw, instytucji, wadz lokalnych i innych podmiotw zainteresowanych rozwojem turystyki. Celem spotka bdzie zebranie informacji i opinii, ktre stayby si podstaw do sformuowania misji rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim. Diagnoza, przy uwzgldnieniu przyjtej wizji rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim, staa si podstaw podjcia prac nad czci strategiczn opracowania i punktem odniesienia przy okrelaniu priorytetw i celw strategicznych, ktre maj przybliy realizacj wizji. W niniejszym opracowaniu zastosowano nastpujc struktur planu strategicznego: Wizja Wizja jest to widzenie i wyobraenia, oznacza szerok koncepcj, podany obraz przyszoci, organizacji i jej miejsca w otoczeniu, wyraanie intencji i aspiracji bez szczegowego okrelenia sposobw i rodkw osigania celw. Misja turystyczna wojewdztwa podlaskiego Misja jest elementem, ktry ma motywowa do podejmowania dziaa. Jednoczenie peni funkcj integrujc dla rnych, czsto bdcych w sprzecznoci interesw, rodowisk ycia gospodarczego i spoecznego, skupionych wok pewnej wiodcej dziedziny. Niniejsza Misja jest oparta na pewnej gwnej, dugofalowej osi, ktra zostaa wyodrbniona w Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020. Priorytety rozwoju Priorytety rozwoju s to gwne kierunki dziaa, jakie powinny by podjte w cigu okresu objtego Programem. Inaczej mona powiedzie, e s to kamienie milowe, na bazie ktrych powinna zosta zbudowana sfera dziaalnoci rozwojowej. Efektem prac panelowych oraz szerokich analiz uwarunkowa zewntrznych i wewntrznych zostan wyodrbnione priorytety rozwojowe turystyki w regionie. Cele strategiczne Cele strategiczne pokazuj dziaania, ktre odnosz si polityki redniookresowej (3-5 lat). S drogowskazami popartymi narzdziami i sposobami wspierania rozwoju turystyki w regionie. W niniejszym Programie kademu priorytetowi bdzie odpowiada kilka celw strategicznych. Cele operacyjne Realizacji celw strategicznych niniejszego Programu suy bd konkretne cele operacyjne. S one baz do wdraania zapisw niniejszego dokumentu. Kady cel operacyjny zostanie szczegowo opisany pod wzgldem powiza ze Strategi Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020, narzdzi i etapw realizacji, oraz moliwoci ich finansowania, jak i jednostek (instytucji) odpowiedzialnych za wdroenie. Wyodrbnione zostan rwnie wskaniki produktu i rezultatu, ktre pozwol na biec weryfikacj zada wskazanych w Programie. Jednoczenie naley zaznaczy, e taki ukad charakterystyki kadego celu operacyjnego (w tym zastosowane wskaniki oceny), odpowiada logice konstruowania matryc projektw do funduszy UE. W dokumencie przedstawione zostan rwnie warunki realizacji strategii wynikajce ze wsppracy z innymi podmiotami oraz moliwoci finansowania dziaa rozwojowych obszaru turystycznego wojewdztwa podlaskiego ze rodkw zewntrznych. Program zawiera bdzie take opisy kluczowych produktw turystycznych, w tym produktw markowych, ktre bd preferowane w woj. podlaskim w latach obowizywania programu, opis nowych metod i modyfikacje istniejcych metod marketingu turystycznego poprawiajcych jako i skuteczno sprzeday rodzimych produktw turystycznych na docelowych rynkach zewntrznych, opis zaoe do spjnej promocji regionu oraz zintegrowanego systemu informacji turystycznej, opis priorytetowych dziaa majcych na celu wsparcie procesu ksztatowania przestrzeni turystycznej w tym metod wyboru i preferowania okrelonych obszarw geograficznych wojewdztwa podlaskiego dla celw 9
rozwoju okrelonych form turystyki lub grup produktw turystycznych np. turystyki aktywnej, wiejskiej, biznesowej itd., definicj atrakcyjnoci turystycznej regionu oraz opracowanie metodologii i kryteriw jej oceny, map atrakcyjnoci turystycznej wojewdztwa podlaskiego, opis metod zacienienia wsppracy pomidzy sfer samorzdow a przedsibiorstwami turystycznymi w celu maksymalizacji szans i unikania ryzyk w rozwoju turystyki, plan marketingowy oraz proponowane zasady monitorowania realizacji Programu.
1.2. Zestawienie podstawowych poj wystpujcych w dokumencie

Sownik poj: agent turystyczny - przedsibiorca, ktrego dziaalno polega na staym poredniczeniu w zawieraniu umw o wiadczenie usug turystycznych na rzecz organizatorw turystyki posiadajcych zezwolenia w kraju lub na rzecz innych usugodawcw posiadajcych siedzib w kraju; baza noclegowa turystyki wedug definicji wiatowej Organizacji Turystycznej jest to obiekt noclegowy, ktry oferuje podrnemu nocleg w pokoju lub innym pomieszczeniu, przy czym liczba oferowanych miejsc musi by wiksza ni pewne okrelone minimum, a ponadto nie chodzi o zakwaterowanie pojedynczej rodziny; wszystkie miejsca w obiekcie musz podlega jednolitemu zarzdowi na zasadach komercyjnych, nawet jeli nie ma on charakteru dochodowego"; impreza turystyczna - co najmniej dwie usugi turystyczne tworzce jednolity program i objte wspln cen, jeeli usugi te obejmuj nocleg lub trwaj ponad 24 godziny albo, jeeli program przewiduje zmian miejsca pobytu; klient - osoba, ktra zamierza zawrze lub zawara umow o wiadczenie usug turystycznych na swoj rzecz lub na rzecz innej osoby, a zawarcie tej umowy nie stanowi przedmiotu jej dziaalnoci gospodarczej, jak i osoba, na rzecz ktrej umowa zostaa zawarta, a take osoba, ktrej przekazano prawo do korzystania z usug turystycznych objtych uprzednio zawart umow1; marka turystyczna: marka nie jest produktem, ale zestawem skojarze, dziki ktrym markowy produkt kupowany jest czciej i za wiksze pienidze, ni produkty konkurencyjne. Ponadto kupujcy wiedz, dlaczego produkt danej marki speni ich oczekiwania. Warto marki w ich oczach informuje ich o tym. Cechy fizyczne i uytkowe produktu s tylko potwierdzeniem prawdomwnoci marki. Korzyci pynce dla regionu z silnej, wyrazistej marki mona opisa w sposb nastpujcy: informuje, charakteryzuje i wyrnia JST, wpywa na decyzje zwizane z lokowaniem inwestycji, miejscem zamieszkania, wypoczynku, nauki itp., syntetyzuje obraz danego obszaru, rodzi w wiadomoci oglny pozytywny lub negatywny obraz, ktry identyfikuje miejscowo, nawet, gdy nie znamy szczegw, utrwalony wizerunek pozwala na weryfikacj pozytywn lub negatywn informacji, ktre otrzymujemy pniej;2 organizowanie imprez turystycznych - przygotowywanie lub oferowanie, a take realizacja imprez turystycznych; organizator turystyki - przedsibiorca organizujcy imprez turystyczn; odwiedzajcy - osoba, ktra podruje do innej miejscowoci poza swoim staym miejscem pobytu, dla ktrej celem podry nie jest podjcie staej pracy w odwiedzanej miejscowoci oraz niekorzystajca z noclegu;
1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usugach turystycznych1) (Tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268)
Zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego, Katowice, luty 2009 str. 12, por. Z. Knecht, Public relations w administracji publicznej, C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 9-10.
10
pilot wycieczek - osoba towarzyszca, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawujca opiek nad nimi i czuwajc nad sposobem wykonania na ich rzecz usug; porednik turystyczny - przedsibiorca, ktrego dziaalno polega na wykonywaniu, na zlecenie klienta, czynnoci faktycznych i prawnych zwizanych z zawieraniem umw o wiadczenie usug turystycznych; produkt lokalny wyrb lub usuga, z ktr utosamiaj si mieszkacy regionu, produkowana w sposb nie masowy i przyjazny dla rodowiska, z surowcw lokalnie dostpnych. Produkt lokalny staje si wizytwk regionu poprzez wykorzystanie jego specyficznego i niepowtarzalnego charakteru oraz angaowanie mieszkacw w rozwj przedsibiorczoci lokalnej; produkt miejsca jego podoem jest generowanie produktw lokalnych. Zlokalizowane s w miejscach atrakcyjnych turystycznie, lub zwizanych z pojedyncz, ale siln dominant atrakcji np.: okrelonym wydarzeniem, istniejc mark; produkt pasmowy jest narzdziem tworzenia produktw zintegrowanych, czc obszary i miejsca nawet odlege od siebie, ale o rozpoznanych spjnych elementach wartoci turystycznych, eksponujc przy tym tereny czsto mao znane, zagubione na mapach turystycznych. Wsplny komunikat marketingowy produktu pasmowego pozwala na zwrcenie uwagi na zwizki obszarw o zrnicowanych, ale komplementarnych wartociach, tworzc tym samym zintegrowan koncepcj produktu; produkt strefowy - jest narzdziem kreacji produktw maych ojczyzn, odwoujcym si do obszarw ssiednich, majcych czsto wsplne rda w postaci walorw i atrakcji oraz elementw tosamoci. Odwouje si czsto do zasobw o zrnicowanym zagospodarowaniu i potencjalne turystycznym, ale o zblionym tle historycznym, kulturowym, religijnym i spoecznym;3 produkt turystyczny - dostpny na rynku pakiet materialnych i niematerialnych skadnikw, umoliwiajcych realizacj celu wyjazdu turystycznego i pozwalajcy nabywcy na spenianie rnych potrzeb i celw determinujcych decyzj o tym wyjedzie. Produkt ten stanowi naturalne i stworzone przez czowieka dobra turystyczne, towary i usugi umoliwiajce przybycie, pobyt i korzystanie z walorw turystycznych oraz atrakcyjne spdzanie czasu. Gwne skadniki produktu turystycznego to: 1. atrakcje i rodowisko miejsca docelowego, 2. infrastruktura i usugi miejsca docelowego, 3. dostpno miejsca docelowego, szybko, wygoda i koszty dotarcia podrnego, 4. wizerunki i postrzeganie miejsca docelowego, jako motywator decyzji zakupu, 5. cena pacona przez konsumenta, jako suma kosztw powyszych skadnikw.4 przewodnik turystyczny - osoba zawodowo oprowadzajca turystw lub odwiedzajcych po wybranych obszarach, miejscowociach i obiektach oraz udzielajca o nich informacji; turysta - osoba, ktra podruje do innej miejscowoci poza swoim staym miejscem pobytu na okres nieprzekraczajcy 12 miesicy, dla ktrej celem podry nie jest podjcie staej pracy w odwiedzanej miejscowoci i ktra korzysta z noclegu przynajmniej przez jedn noc; turystyka zgodnie z definicj wiatowej Organizacji Turystyki obejmuje czynnoci osb podrujcych w celach innych ni podjcie pracy zarobkowej, tj. gwnie w celach wypoczynkowych, subowych, religijnych itp. i pozostajcych poza swoim codziennym rodowiskiem nie duej ni 1 rok (definicja GUS); turyci zagraniczni korzystajcy z turystycznych obiektw zbiorowego zakwaterowania rejestrowani s wedug kraju staego zamieszkania. Turysta zagraniczny
3
Program tworzenia i rozwoju produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem centrw ruchu Turystycznego, Biaystok,2005 4 www.pot.gov.pl
11
moe by wykazany wielokrotnie w zestawieniach GUS, jeli w czasie jednego pobytu w Polsce korzysta z kilku obiektw noclegowych (definicja GUS); usugi hotelarskie - krtkotrwae, oglnie dostpne wynajmowanie domw, mieszka, pokoi, miejsc noclegowych, a take miejsc na ustawienie namiotw lub przyczep samochodowych oraz wiadczenie, w obrbie obiektu, usug z tym zwizanych; usugi turystyczne - usugi przewodnickie, usugi hotelarskie oraz wszystkie inne usugi wiadczone turystom lub odwiedzajcym; wycieczka - rodzaj imprezy turystycznej, ktrej program obejmuje zmian miejsca pobytu jej uczestnikw.
12
2.
UWARUNKOWANIA PRAWNO POLITYCZNE ROZWOJU TURYSTYKI NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO
W celu przeprowadzenia kompletnej analizy stanu turystyki w obszarze wojewdztwa podlaskiego naley zdiagnozowa sytuacj prawno-polityczn otoczenia na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. Diagnoza stanu istniejcego uwarunkowa prawno-politycznych wystpujcych w wojewdztwie pozwoli na zachowanie spjnoci opracowywanego Programu Rozwoju Turystyki z dokumentami strategiczno-planistycznymi przyjtymi do realizacji na szczeblu regionu.
2.1. Uwarunkowania zewntrzne wynikajce z dokumentw UE i Polski

Uwarunkowania prawno-polityczne makrootoczenia. Dziaania Unii Europejskiej dotyczce turystyki lub dziedzin bezporednio zwizanych z jej rozwojem. Turystyka stanowi wan i dynamiczn ga gospodarki zarwno w starych krajach Unii Europejskiej, jak i w Polsce. Ze wzgldu na duy i niedajcy si atwo wyeliminowa udzia pracy ludzkiej stanowi sektor o istotnej roli w dziedzinie zwikszania zatrudnienia i walki z bezrobociem. W zwizku z tym jest przedmiotem duego zainteresowania i niejednokrotnie wsparcia ze strony wadz pastwowych. Jest to sektor zdominowany przez mae i rednie firmy5. W zwizku z tym istotnym zadaniem realizowanym przez Komisj Europejsk jest zapewnienie, by interesy sektora turystycznego zostay wzite pod uwag przy opracowywaniu aktw prawnych, programw wsparcia i innych przedsiwzi podejmowanych w dziedzinach, ktre maj wpyw na turystyk.6 Nie mniej turystyk postrzega si w UE, jako element gospodarki kreowany i wspomagany przez poszczeglne rzdy pastw czonkowskich. Unia Europejska w tej dziedzinie gospodarki przyja zasad dziaania na rzecz ujednolicenia prawa zapewniajcego w caej Unii jednakowe rozumienie poj okrelajcych dziaania w sektorze turystycznym, ktre winny si przekada na ujednolicenie poziomu usug turystycznych (hoteli, gastronomii, transportu itp.). Pierwszym istotnym wyrazem zainteresowania Wsplnoty rozwojem turystyki byo utworzenie w 1986 r. Komitetu Doradczego Turystyki, bdcego paszczyzn wymiany informacji na temat dziaa na rzecz rozwoju turystyki podejmowanych w krajach czonkowskich. W 1992 r. ogoszono Decyzj Rady Wsplnoty (Decyzja Rady z 13 lipca 1992 r., 92/421/EEC) dotyczc zamierze w zakresie wsparcia sektora turystycznego. W tym dokumencie uchwalono m.in. wol podjcia dziaa na rzecz:
5 6
Przepisy prawa polskiego w zakresie turystyki, hoteli i restauracji po przystpieniu Polski do UE , PARP,2005
www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/archiwum/nppc_aneksy/roz24.html oraz J. Gospodarek, Prawo Turystyczne w zarysie, Bydgoszcz Warszawa 2003.
13
poprawy wiedzy na temat sektora turystyki i poprawy spjnoci dziaa Wsplnoty poprzez wykonywanie bada sektora, rozwj statystyk dotyczcych turystyki, konsultacje z przedstawicielami brany turystycznej; zmniejszenia sezonowoci ruchu turystycznego poprzez wsparcie dziaa, wymiany informacji i dowiadcze sprzyjajcych osigniciu tego celu; inicjatyw majcych na celu rozwj turystyki podejmowanych na szczeblu midzynarodowym, zwaszcza transgranicznych lub polegajcych na wsppracy pomidzy miastami, jak rwnie zmierzajcych do wdroenia nowych technologii, polegajcych na wsppracy z krajami spoza Wsplnoty, oraz pilotaowych programw wsppracy pomidzy jednostkami publicznymi oraz prywatnymi w upadajcych regionach turystycznych; ochrony konsumentw, nabywcw produktw turystycznych; popularyzacji wiedzy i promocji dziedzictwa europejskiego, w tym kultury, tradycji i stylu ycia, poprzez wsparcie dla inicjatyw tworzenia europejskich szlakw kulturowych, wspieranie wiedzy i dowiadcze w tym zakresie; wzicia pod uwag wymogw rodowiska w odniesieniu do rozwoju turystyki poprzez wsparcie dziaa majcych na celu wzrost wiadomoci ekologicznej oraz innych inicjatyw w turystyce, zwaszcza midzynarodowych, przyjaznych dla rodowiska; rozwoju turystyki socjalnej; rozwoju turystyki dzieci i modziey; szkole oraz wypracowywania standardw w zakresie nauczania turystyki oraz umiejtnoci przedstawicieli brany turystycznej, wymian wiedzy i dowiadcze m.in. poprzez wspprac midzynarodow; promocji turystyki europejskiej poza granicami Wsplnoty. Wspomniany dokument zaowocowa m.in. powstaniem raportu Komisji Europejskiej na temat dziaa podejmowanych na szczeblu UE, powizanych z sektorem turystyki (Community measures affecting tourism 2000; SEC( 2002) 3007. Dalsze prace instytucji europejskich nad wykorzystaniem ekonomicznym i spoecznym potencjau sektora turystycznego zaowocoway Komunikatem Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno Gospodarczego i Spoecznego oraz Komitetu Regionw z dnia 13 listopada 2001 roku wsplnie pracujc dla przyszoci turystyki europejskiej (Working together for the future of European Tourism), (COM (2001) 665) finalny dokument zawiera odniesienie do nastpujcych problemw: uatwianie wymiany i rozpowszechniania informacji, szczeglnie z wykorzystaniem nowych technologii, poprawa procesu nauczania w celu podwyszenia umiejtnoci kadry turystycznej, poprawa jakoci produktw turystycznych, promowanie ochrony rodowiska i zrwnowaonego rozwoju w turystyce, zarzdzanie wpywem i wykorzystaniem nowych technologii i wymiany informacji na sektor turystyczny. Dziaania powizane z powyszymi obszarami wyznaczaj kierunki aktywnoci Unii Europejskiej. Wymianie informacji pomidzy rnymi stronami i partnerami suy ma Forum Turystyki, organizowane corocznie od 2002 r., ktre rozszerza zakres dziaa Komitetu Doradczego Turystyki8. Wyrazem woli wsppracy krajw czonkowskich Unii Europejskiej w dziedzinie turystyki jest take Uchwaa Rady Ministrw UE z dnia 21 maja 2002 roku w sprawie przyszoci turystyki europejskiej (2002/C 135/1). W dokumencie tym zwraca si uwag,
7 8
www.europa.eu.int/comm/enterprise/services/tourism/policy-areas/measures.htm www.europa.eu.int/comm/enterprise/services/tourism/tourismeu.htm
14
e jakkolwiek polityka wsplnotowa w takich obszarach jak: transport, rodowisko, nowe technologie, higiena ywienia, energie, podatki oddziauje bezporednio na sektor turystyczny, jednak nie zawsze interesy tego sektora s brane pod uwag przed podjciem decyzji o sposobie oddziaywania w obrbie wspomnianych obszarw. Dokument ten zawiera propozycje zmian istniejcej sytuacji, przede wszystkim poprzez wykorzystanie potencjau instytucji i organw doradczych UE, zacienienia dialogu pomidzy nimi oraz przedstawicielami brany turystycznej oraz midzynarodowymi organizacjami turystycznymi. Zachca si jednoczenie do wymiany informacji pomidzy krajami czonkowskimi w zakresie obowizujcego prawa oraz do wypracowania wsplnych metod oceny funkcjonowania sektora turystycznego, co umoliwi dokonywanie porwna na szczeblu midzynarodowym. Cele i kierunki dziaa UE w sferze turystyki okrelone s ponadto w nastpujcych dokumentach9: 1. Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Gospodarczego i Spoecznego oraz Komitetu Regionw z dnia 25 listopada 2003 roku Podstawowe kierunki dotyczce zrwnowaonego rozwoju turystyki europejskiej (Basic orientations for the sustainability of European Tourism); 2. Konkluzje Rady Unii Europejskiej z 18 kwietnia 2005 roku w sprawie zrwnowaonego rozwoju turystyki europejskiej; 3. Wzrost i Zatrudnienie zintegrowane wytyczne na lata 2005 2008 wraz z zaleceniem Komisji w sprawie oglnych wytycznych dla polityk gospodarczych pastw czonkowskich oraz wsplnoty oraz wnioskiem dotyczcym decyzji Rady w sprawie wytycznych dla polityk zatrudnienia pastw czonkowskich. W padzierniku 2007 roku Komisja przyja redni i dugoterminow strategi dla osignicia zrwnowaonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej W zwizku z powyszym, istotnym staa si wiadomo skierowana do zainteresowanych stron, aby jak najszybciej podj niezbdne kroki w celu wzmocnienia wkadu zrwnowaonych praktyk do celu uatwiajcego budow konkurencyjnoci Europy, jako najbardziej atrakcyjnego obszaru turystycznego. Komunikat w sprawie Agendy dla zrwnowaonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej (COM (2007) 621 wersja ostateczna z dnia 19.10.2007) wyraa rwnie wiadomo o zobowizanie Komisji Europejskiej do tego porzdku procesowego. Ponadto w komunikacie buduje si ramy dla realizacji polityki europejskiej i wspiera dziaania w dziedzinie turystyki, jak rwnie we wszystkich innych obszarach polityki, ktre mog mie wpyw na turystyk, na jej trwao i konkurencyjno. Polityka Unii Europejskiej wzgldem turystyki jest realizowana m.in. poprzez skierowanie w ten obszar aktywnoci rodkw finansowych poprzez fundusze: Fundusze Strukturalne oraz Fundusz Spoeczny. S one przeznaczone m.in. na rozbudow infrastruktury turystycznej, wspieranie sektora maych i rednich przedsibiorstw oraz ksztacenie kadry. Naley zwrci uwag, e dla rozwoju turystyki istotne znaczenie maj take rodki przeznaczane na inne cele m.in. na rozwj kultury, transportu, ochron rodowiska, edukacj. Unia Europejska poprzez swoje prawodawstwo wywiera bezporedni wpyw na funkcjonowanie podmiotw brany turystycznej, tworzc dyrektywy zwizane tematycznie z t dziedzin gospodarki, nakadajc w ten sposb na kraje czonkowskie obowizek dostosowania krajowego prawodawstwa do zawartych w dyrektywach wymogw. Dyrektywy zwizane tematycznie z sektorem turystyki maj gwnie na celu ochron praw konsumenta, jak rwnie uznawanie uprawnie w zakresie zawodw zwizanych z turystyk. Odpowiednia dyrektywa reguluje take sprawy zwizane ze sprawozdawczoci statystyczn w turystyce. Ponadto instytucje UE wydaj zalecenia, jednake nie maj one charakteru
9
Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007 2013, Dokument Rzdowy przyjty przez Rad Ministrw w dniu 21 czerwca 2005 roku, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa, czerwiec 2005 r.
15
zobowizujcego dla krajw czonkowskich (zaczniki nr 1 Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej dotyczce turystyki). Z chwil przystpienia Polski do Unii Europejskiej zaczy obowizywa przewidziane w art. 91 Konstytucji RP zasady okrelajce stosunek prawa wsplnotowego do prawa krajowego, tj. zasada pierwszestwa prawa wsplnotowego wobec prawa pastw czonkowskich oraz zasada bezporedniego stosowania. Obowizywanie tych zasad jest o tyle istotne dla wadz samorzdowych, e powoduje znaczc zmian w katalogu rde prawa stanowicych podstaw funkcjonowania administracji publicznej. Obok norm krajowego porzdku prawnego administracja samorzdowa zobowizana jest do stosowania norm pierwotnego i wtrnego prawa wsplnotowego. Prawo Wsplnoty Europejskiej ma w dominujcej czci charakter gospodarczy. To ono jest gwnym (aczkolwiek nie jedynym) rodkiem, za pomoc ktrego realizuje si szeroko rozumiana integracja ekonomiczna pastw UE. Regiony s jednostkami gospodarczymi jednolitego rynku Unii Europejskiej, gdy po pierwsze, korzystaj z uregulowa ksztatujcych jego dziaanie, wspuczestniczc jako podmioty gospodarujce w obrocie handlowym a po drugie, maj do nich zastosowanie istotne ograniczenia wynikajce z ochrony tego rynku przed znieksztaceniami konkurencji lub zaburzeniami jego funkcjonowania spowodowanymi brakiem wyranego rozdziau pomidzy speniajcymi take funkcje wadcze organami dziaajcymi w sektorze publicznym a sektorem prywatnym. Ograniczenie to wynika z prawa Unii Europejskiej, nawet chociaby konkretne akty prawne, ktre maj zastosowanie do samorzdw szczebla regionalnego miay posta ustaw lub aktw niszego rzdu wydanych przez parlament krajowy. Reasumujc, mona najoglniej stwierdzi, i prawo europejskie ma na samorzd wojewdzki wpyw w trzech obszarach: - po pierwsze, w istotnym stopniu okrela warunki makroekonomiczne ich funkcjonowania, - po drugie, tworzy narzdzia wspomagajce (w szczeglnoci o charakterze finansowym), - po trzecie, tworzy nowe zadania w stosunku do regionw lub te znaczco modyfikuje zadania ju istniejce (powodujc take konieczno wypracowania nowych kompetencji). Jak to wynika z art. 5 TWE, Unia Europejska nie reguluje wszystkich sfer dziaania samorzdw. W zakresie kompetencji wsplnych z pastwami czonkowskimi musi si ona kierowa zasad subsydiarnoci, pozostawi wiele istotnych kwestii do regulacji prawodawcw krajowych. Polityka rozwoju turystyki na szczeblu krajowym i jej podstawy prawne Najwiksze znaczenie w kontekcie tworzenia programu rozwoju turystyki obszaru wojewdztwa podlaskiego maj Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015. Dokument Rzdowy przyjty przez Rad Ministrw w dniu 26.09.2008. Dokument ten zosta stworzony w powizaniu z innymi dokumentami rzdowymi oraz obowizujcymi aktami prawnymi i innymi dokumentami w dziedzinie turystyki na szczeblu krajowym oraz midzynarodowym. Dokument ten zawiera okrelenie priorytetowych obszarw rozwojowych w turystyce, do ktrych zaliczono: rozwj produktw turystycznych, rozwj zasobw ludzkich, wsparcie marketingu, ksztatowanie przestrzeni turystycznej. Zadania z obszaru wsparcia marketingowego realizowane s za porednictwem Polskiej Organizacji Turystycznej oraz regionalnych i lokalnych organizacji turystycznych. Zadania tych instytucji polegaj na promocji Polski, jako kraju atrakcyjnego turystycznie, a ponadto polegaj na tworzeniu sytemu informacji turystycznej. W tym przypadku dokument ten kadzie nacisk na potrzeb koordynacji dziaa marketingowych, a przez to zwikszenie ich efektywnoci oraz zastosowanie nowych technologii w procesie tworzenia systemu IT. 16
Zgodno przyjtych kierunkw rozwoju na szczeblu regionu z priorytetami przyjtymi na szczeblu krajowym uatwia pozyskanie rodkw na ich realizacj np. przez m.in. samorzdy lokalne. Jednym z instrumentw realizacji polityki Pastwa s Regionalne Programy Operacyjne, ktre su realizacji Narodowego Planu Rozwoju - Podstawy Wsparcia na lata 20072013. Rozwijaj on cele Narodowego Planu Rozwoju okrelajc priorytety, kierunki i wysoko rodkw przeznaczonych na realizacj polityki regionalnej pastwa. Pastwo odgrywa take rol regulacyjn w stosunku do sektora przedsibiorstw turystycznych. Rola ta wynika m.in. z dostosowania polskiego prawa do ustawodawstwa UE. Regulacje w tym wypadku dotycz gwnie dziaalnoci hotelarskiej, biur podry oraz wiadczenia usug pilotau i przewodnictwa turystycznego i zostay wprowadzone Ustaw z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usugach turystycznych (Dz.U. z 2004r., Nr 223, poz. 2268). Miay one istotne znaczenie dla uporzdkowania polskiej brany turystycznej i popraw kwalifikacji kadry turystycznej poprzez wymogi stawiane osobom tworzcym usugi turystyczne i zaangaowanym w ich wiadczenie. Wprowadzenie minimalnych wymogw w stosunku do obiektw wiadczcych klientom usugi hotelarskie oraz wprowadzanie kategoryzacji obiektw hotelarskich take przyczynio si do uporzdkowania i stworzenia przejrzystego z punktu widzenia klientw systemu wskazujcego na poziom i zakres wiadczonych usug. Wrd aktw prawnych dotyczcych turystyki lub dziedzin bezporednio zwizanych z jej rozwojem obowizujcych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nadrzdn jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, ktra w Art.68 ust.5 zobowizuje wadze publiczne do popierania rozwoju kultury fizycznej, co ma nastpowa m.in. poprzez rozwijanie rnych form turystyki aktywnej. Podstawowe akty prawne regulujce zagadnienia zwizane z turystyk zamieszczono w zaczniku nr 2. Kilka spord wielu dokumentw strategiczno - planistycznych opracowanych na poziomie krajowym odnosi si bezporednio do wojewdztwa podlaskiego. Tabela nr 1 przedstawia krtki opis tych odniesie, ktre w pewnym zakresie winny determinowa kierunki rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim. Pozostae dokumenty strategiczne opracowane na poziomie krajowym nie nawizujce bezporednio do regionu, ale okrelajce oglnonarodowe priorytety w zakresie rozwoju turystyki zamieszczono w zaczniku nr 3. Tabela 1 Dokumenty strategiczno planistyczne obowizujce obecnie w Polsce z odniesieniem do turystyki wojewdztwa podlaskiego Dokumenty o zasigu oglnopolskim Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 1.
Warszawa, listopad 2006
Dokument ten w priorytecie 2 Poprawa stanu infrastruktury technicznej i spoecznej Infrastruktura spoeczna pkt c) Infrastruktura kultury, turystyki i sportu zakada wsparcie dziaa na rzecz infrastruktury turystycznej. Kierunki polityki regionalnej pastwa wobec wojewdztw w stosunku do wojewdztwa podlaskiego zakadaj, e Region ten wspierany bdzie w dziaaniach zmierzajcych do poprawy jego dostpnoci transportowej, szczeglnie na wanym dla midzynarodowych powiza kierunku litewskim (Via Baltica, Rail Baltica z uwzgldnieniem powiza Warszawa- Biaystok oraz drogi krajowej S19). Istotnym potencjaem wojewdztwa jest pooenie przygraniczne. Polityka pastwa bdzie wspomagaa rozbudow i modernizacj przej granicznych, co pozwoli rozwija wspprac kulturaln, naukow i gospodarcz z Biaorusi. Polityka regionalna bdzie take wspiera rozwj funkcji metropolitalnych Biaegostoku oraz wzmocnienie jego powiza z mniejszymi miastami regionu
17
2.
podlaskiego. Wspierane bd inicjatywy na rzecz rozwoju obszarw wiejskich. Wspomagana bdzie przedsibiorczo i usugi, w tym turystyka bazujca na bogatych zasobach rodowiskowych wojewdztwa (Zielone Puca Polski). Strategia Rozwoju Spoeczno Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020,
dokument przyjty przez Rad Ministrw w dniu 30 grudnia 2008 r.
3.
Realizacja strategii do roku 2015 przewiduje Program Operacyjny dla Wojewdztwa Podlaskiego. Celem gwnym programu jest zwikszenie tempa wzrostu gospodarki w celu tworzenia nowych miejsc pracy przy poszanowaniu i zachowaniu dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego regionu. Rozwj turystyki odbywa si bdzie poprzez przedsiwzicia majce oddziaywanie gospodarcze (m.in. budowa i modernizacja obiektw sportowych, obiektw rekreacyjnych, bazy noclegowo-gastronomicznej, projekty inwestycyjne gmin uzdrowiskowych, utworzenie systemw i centrw informacji turystycznej). W zakresie transportu drogowego wsparcie otrzymaj zadania inwestycyjno modernizacyjne rozwijajce sie drg wojewdzkich, powiatowych i gminnych, w tym poprawiajce bezpieczestwo i obsug podrnych. W obszarze transportu kolejowego wsparcie obejmie modernizacj infrastruktury kolejowej o znaczeniu regionalnym, zakup taboru infrastruktury towarzyszcej. W zakresie transportu publicznego wsparcie zostanie skierowane na rozwj infrastruktury poczony z zakupem taboru, infrastruktury sucej zwikszeniu bezpieczestwa i dostpnoci do sieci transportu publicznego, budow i modernizacj ulic o znaczeniu regionalnym, w tym budow obwodnic miast, wiaduktw i innych obiektw inynieryjnych. Planuje si take wybudowanie docelowego lotniska regionalnego. Infrastruktura kulturalna wspierana bdzie poprzez rozbudow, modernizacj i zwikszenie dostpnoci do obiektw kulturalnych, a take dofinansowanie przedsiwzi kulturalnych. Ochrona dziedzictwa kulturowego bdzie polega na inwestycjach majcych na celu ochron i konserwacj obiektw dziedzictwa kulturowego, konserwacj zabytkw ruchomych, ksigozbiorw, archiww, rewaloryzacj i rewitalizacj historycznych zespow miejskich, obszarw poprzemysowych o wartoci historycznej na cele kulturalne, a take na realizacji projektw dotyczcych opracowania i utworzenia systemw informacji kulturalnej, w tym nowoczesnej sieci informacji internetowej. Marketingowa Strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008-2015
Warszawa, padziernik 2008
4.
W dokumencie tym wskazano obszary turystyki podstawowej mogcej rozwija si w obszarze wojewdztwa podlaskiego. W sferze turystyki rekreacyjnej i wypoczynkowej wymieniono: turystyk piesz i wypoczynek nad jeziorami. W obszarze turystyki aktywnej i specjalistycznej zwrcono uwag na potencja dla rozwoju turystyki rowerowej. Turystyka zdrowotna moe rozwija si poprzez turystyk uzdrowiskow, a biznesowa poprzez rozbudow bazy konferencyjno kongresowej. W wojewdztwie podlaskim due znaczenie regionalne ma mie take turystyka przygraniczna i tranzytowa. Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej
Polska Organizacja Turystyczna 2008
Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej, stanowi pierwszy komponent projektu Promowanie zrwnowaonego rozwoju turystyki. Analityczna cz Studium dostarcza materia analityczno-rekomendacyjny niezbdny do opracowania strategii komunikacji na potrzeby kampanii promocyjnej zrwnowaonego rozwoju turystyki makroregionu Polski Wschodniej w kraju i za granic. Dla wojewdztwa podlaskiego wskazuje produkty o wysokiej pozycji konkurencyjnej s nimi: 18
wypoczynek na obszarach przyrodniczych, turystyka wodna, wypoczynek na wsi (agro- i ekoturystyka).
2.1.1. Wnioski
Naley podkreli wzrastajc tendencj do postrzegania turystyki, jako sektora gospodarki przez instytucje tworzce prawo. Szczeglnie na szczeblu europejskim problemy turystyki znajdoway si dotd na dalszym planie, omawiane przez pryzmat problemw rozwoju transportu, usug, przedsibiorczoci, ochrony praw konsumentw i in. Obecne spojrzenie caociowe pozwala na lepsze dostrzeganie istniejcych moliwoci rozwoju turystyki oraz nadaje inn, wysz rang rozwizaniom proturystycznym. Na szczeblu krajowym turystyka znajduje dobre umocowanie w istniejcych aktach prawnych oraz polityce Pastwa. Powstajce kolejno krajowe Strategie Rozwoju Turystyki, ale przede wszystkim taki dokument o charakterze ponadregionalnym jak Studium Uwarunkowa Atrakcyjnoci Turystycznej Polski Wschodniej s wanymi instrumentami sterowania rozwojem turystyki. Daj one szans na koordynacj, wiksz spjno a w efekcie wzajemne wzmacnianie dziaa Pastwa z podejmowanymi przedsiwziciami na innych szczeblach zarzdzania terytorialnego. Wyrazem polityki Pastwa w sferze turystyki jest dziaalno Polskiej Organizacji Turystycznej, instytucji odpowiedzialnej m. in. za promocj turystyczn Polski. Wojewdztwo Podlaskie winno jeszcze intensywniej wsppracowa z POT tworzc trwae podstawy do lobbingu na rzecz uznania wojewdztwa podlaskiego za jeden z najwaniejszych obszarw turystycznych w kraju. Midzy innymi akcja prowadzona przez fundacj new7wonders polegajca na wyborze nowych 7 turystycznych cudw wiata moe sta si dobrym zacztkiem promocji walorw turystycznych regionu poprzez Puszcz Biaowiesk. Warunkiem wzmocnienia efektu promocyjnego jest aktualizacja wizerunku wojewdztwa podlaskiego, jako obszaru turystycznego m.in. poprzez poszerzenie informacji o produktach turystycznych regionu, przekazywanych za porednictwem POT. Wejcie Polski do Unii Europejskiej powoduje potrzeb reorganizacji punktw odniesienia wykorzystywanych przy tworzeniu programw zagospodarowania turystycznego na niszych szczeblach zarzdzania terytorialnego. Istotne znaczenie zyskuje moliwo pozyskiwania rodkw finansowych z funduszy Unii Europejskiej i realizacji zada w znowelizowanej ustawie okrelajcej zasady partnerstwa publiczno prywatnego. W przypadku turystyki korzystny wpyw na jej rozwj w danym regionie wywiera bd inwestycje i projekty finansowane z funduszy UE take w zakresie kultury, transportu i ochrony rodowiska.
2.2. Uwarunkowania wewntrzne regionalne

Tabela 2 Dokumenty strategiczno planistyczne o zasigu regionalnym obowizujce obecnie w wojewdztwie podlaskim z odniesieniem do dziedziny turystyki Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020: 1. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego
Biaystok, stycze 2006 r.
Strategia Rozwoju okrela misj rozwoju wojewdztwa,
wyznacza cele
19
i przyporzdkowuje im priorytety. Wszystkie dokumenty strategiczne i programy sektorowe traktujce o rnych dziedzinach turystyki, jej rozwoju i promocji winny opiera si o zaoenia Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020, a w szczeglnoci o cel strategiczny wraz z priorytetem i dziaaniami dotyczcymi bezporednio turystyki: Cel 5: Rozwj turystyki z wykorzystaniem walorw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Priorytety i dziaania: Priorytet III. Baza ekonomiczna. Dziaanie 2. Rozwj turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego 1. Dziaania wspierajce kompleksowe zagospodarowanie turystyczne terenw o najwyszych w wojewdztwie walorach przyrodniczych i kulturowych, zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju, 2. Tworzenie warunkw lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjajcych pozyskiwaniu inwestorw do modernizacji i realizacji bazy turystycznej, 3. Wspieranie rozwoju turystyki przyjazdowej, w tym turystyki wiejskiej, ekoturystyki i turystyki kwalifikowanej, 4. Dalszy rozwj regionalnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz jego 5. wczenie w system krajowy i midzynarodowy, 6. Wspomaganie wzrostu atrakcyjnoci i rozwoju bazy materialnej najatrakcyjniejszych obszarw i obiektw turystycznych wojewdztwa w tym uzdrowisk, 7. Tworzenie warunkw do uzyskania wysokiej marki produktw turystycznych poprzez wspieranie zintegrowanych systemw rozwiza w zakresie tworzenia i promocji markowych produktw turystycznych oraz tworzenie tosamoci turystycznej wojewdztwa wraz z systemem identyfikacji marek regionalnych, 8. Opracowanie dugofalowego programu rozwoju rnych form turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego w wojewdztwie podlaskim, w tym take przygotowania kadr do ich obsugi, 9. Wspieranie rozwoju zintegrowanego systemu tras rowerowych, konnych, kajakowych, pieszych oraz tworzenie punktw widokowych, 10. Tworzenie oraz wspieranie inicjatyw podnoszcych poziom bezpieczestwa w rejonach atrakcyjnych turystycznie. 2. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013;
(9 listopada 2007r. Uchwa Nr 46/599/07 zosta przyjty przez Zarzd Wojewdztwa Podlaskiego.)
Gwna o priorytetow programu wraz z celem gwnym dotyczcym bezporednio zagadnie zwizanych z turystyka nawizuje do Celu 5 Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020. O Priorytetowa III: Rozwj turystyki i kultury wraz z celem gwnym Osi priorytetowej: Wzrost atrakcyjnoci i konkurencyjnoci turystycznej wojewdztwa podlaskiego poprzez cele szczegowe osi priorytetowej wspiera: Rozbudow bazy turystycznej w regionie, podniesienie jakoci usug turystycznych, popraw dostpnoci do infrastruktury sportowej, wzrost roli turystyki, sportu i rekreacji, jako czynnikw stymulujcych rozwj spoeczny i gospodarczy, poszerzenie oferty usug turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w wojewdztwie. Ponadto wspiera dziaania majcych na celu tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich i rozwj funkcji miejskich i metropolitalnych najwikszych orodkw miejskich w wojewdztwie podlaskim. 20
3.
W ramach tej osi priorytetowej wspierane s przedsiwzicia majce na celu wyduenie sezonu turystycznego, a co za tym idzie, czasu przebywania turystw w regionie. W celu stworzenia zintegrowanego pakietu turystycznego regionu i przycignicia turystw i inwestorw wspierany jest rozwj gwnych orodkw miejskich. Wsparcie turystyki realizowane jest w ramach dwch dziaa: rozwj atrakcyjnoci turystycznej regionu oraz rozwj bazy turystycznej. Szczegowy opis priorytetw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013;
Zarzd Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok, czerwiec 2009 r.
4.
Szczegowy opis priorytetw RPOWP na lata 2007-2013 stanowi kompendium wiedzy dla beneficjentw na temat typw i moliwoci realizacji projektw w ramach RPOWP. Wskazuje on na szczegowych rodzajw projektw, uprawnionych wnioskodawcw oraz systemu wyboru projektw. Dokument ten jest bezporednio powizany z RPOWP na lata 2007 -2013. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Podlaskiego
ZACZNIK NR 1 do uchway n r I X / 8 0 / 0 3 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z d n i a 2 7 c z e r w c a 2 0 0 3 r o k u
Zawarty w Planie cel 6.7. Turystyka, wypoczynek i lecznictwo uzdrowiskowe jest spjny z dziaaniem 2 Celu 5 Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020. Cele oglne i szczegowe zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlaskiego, takie jak 2.2. Ksztatowanie elastycznych struktur przestrzennych, tworzcych warunki wzrostu jest spjny z pkt. 2 dziaania 2 Strategii Wojewdzkiej. Cel tan zakada ksztatowanie zrwnowaonych struktur przestrzennych sprzyjajcych rozwojowi turystyki, wypoczynku, lecznictwa uzdrowiskowego i ochrony zdrowia warunkujcych rozwj bazy ekonomicznej wojewdztwa i restrukturyzacj rolnictwa, a w szczeglnoci: wykorzystanie unikalnych walorw przyrodniczych i kulturowych, modernizacj i rozbudow infrastruktury turystycznej i wypoczynkowej, wykreowanie Biaowiey, Augustowa i Tykocina na midzynarodowe orodki turystyczne, wykreowanie Augustowa i Suprala na orodki uzdrowiskowe i restrukturyzacj jednostek ochrony zdrowia umoliwiajc popraw jakoci wiadczonych w nich usug zdrowotnych. Cel 4.4. Zasady rozwoju turystyki i wypoczynku z wymienionymi wiodcymi formami turystyki i wypoczynku w wojewdztwie takimi jak turystyka przyrodnicza, turystyka kulturowo etniczna, turystyka kwalifikowana, agroturystyka, turystyka trans-graniczna i midzynarodowa, wypoczynek w obszarach uzdrowiskowych, wypoczynek w ekosystemach wodnych, wypoczynek w ekosystemach kowych, wypoczynek w ekosystemach lenych jest spjny z pkt 3 dziaania 2 Strategii Wojewdzkiej. Cel szczegowy 3.2.3. Rozwj wiodcych form turystyki ze wskazaniem na turystyk przyrodnicz i wielokulturowego pogranicza mogca przycign znaczne iloci turystw zagranicznych, agroturystyk i turystyk aktywn (zwaszcza wodna) zorientowana gwnie na turyst krajowego oraz turystyk transgraniczn i midzynarodow mogc by wakim atutem w konkurencji midzyregionalnej jest rwnie spjny z pkt 3 dziaania 2 Strategii Wojewdzkiej i pkt 4 tego samego dziaania. Cel szczegowy 3.2.4. Markowe produkty turystyczne stanowice wizytwk regionu wykorzystujc najcenniejsze atrakcje turystyczne, a w szczeglnoci unikalne i rnorodne etnicznie walory kulturowe oraz przyrodnicze wojewdztwa oraz su zwikszeniu frekwencji turystw zagranicznych i przeduaniu sezonu turystycznego jest spjny z pkt 6 dziaania 2 Strategii Wojewdzkiej. 21
5.
Zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego

WYG International, Katowice, luty 2009
Dokument jest przedstawieniem zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2010-2014. W dokumencie tym przedstawiono istot marki Wojewdztwo Podlaskie Kluczem do marki jest znalezienie fundamentalnego i unikalnego pomysu promocyjnego. Wojewdztwo Podlaskie nie ma swojego podstawowego wizerunku wyrazistego i rozpoznawanego. Plan Promocji wypenia zaoenia pkt 6 dziaania 2 Strategii Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020.
rdo Opracowanie wasne na podstawie dokumentw o zasigu regionalnym.
2.2.1. Wnioski
Informacje zebrane w tabelach, przedstawiajce wybrane zapisy w dokumentach okrelajcych kierunki i cele rozwoju wojewdztwa podlaskiego daj podstaw do twierdzenia, e znaczenie turystyki dla rozwoju gospodarczego jest ogromne i perspektywiczne na wielu poziomach planowania. Partnerem dla samorzdu regionalnego w realizacji wsplnych inwestycji proturystycznych lub podejmowaniu innego rodzaju dziaa aktywizujcych rozwj turystyki s i powinny by jeszcze w wikszym stopniu ni obecnie samorzdu lokalne. Wsppraca na szczeblu regionalnym jest moliwa szczeglnie w zakresie tych zada, ktre wzmacniaj funkcje poszczeglnych subregionw turystycznych m.in. takich jak Pnocna Suwalszczyzna, Dolina Rospudy, Pojezierze Sejneskie, Puszcza Augustowska, Jeziora Rajgrodzkie, Puszcza Kurpiowska, Dolina Pisy, Dolina Biebrzy, Dolina Narwi, Puszcza Knyszyska, Zbiornik Siemianwka, Puszcza Biaowieska, Dolina Bugu i Nurca i przyczyniaj si w ten sposb do podniesienia rangi regionu. Strategie rozwoju na szczeblu lokalnym nie mog by tworzone w oderwaniu od kontekstu regionalnego, jeeli rozwj ten ma przebiega w sposb harmonijny i zrwnowaony. Wsppraca na szczeblu ponad-lokalnym odgrywa w przypadku Podlaskiego istotne znaczenie ze wzgldu na to, i region nie jest zamknity w swoich granicach administracyjnych, ma charakter przygraniczny, na co wskazuje m.in. wzrastajca ilo odwiedzajcych region turystw zagranicznych pomimo utrudnie wynikajcych z wejcia Polski do ukadu z Schengen. Region stanowi take wany cel przyjazdw mieszkacw wojewdztwa podlaskiego w ich czasie wolnym. Budowa w regionie Klastra Turystycznego lub wielu klastrw pozwoli na sprawniejsze zarzdzanie tym obszarem. Spjno zamierze wadz lokalnych i regionalnych w obszarze turystyki pozwala m.in. na tworzenie ponadlokalnych produktw turystycznych, koordynacji dziaa promocyjnych i informacyjnych, a przez to wzmocnienie wysikw podejmowanych na szczeblu regionu. Do dziaa podejmowanych na szczeblu wojewdzkim w celu rozwoju turystyki, wanych take dla turystyki caego regionu nale m. in. tworzenie szlakw tematycznych, jak rwnie prowadzenie kampanii promocyjnych na rynku krajowym i midzynarodowym.
22
3.
CHARAKTERYSTYKA WOJEWDZTWA PODLASKIEGO WALORY TURYSTYCZNE

Wojewdztwo podlaskie pooone jest w pnocno-wschodniej czci Polski. Ssiaduje
z wojewdztwami: warmisko-mazurskim (dugo granicy 225,2 km), mazowieckim (357,2 km) i na krtkim odcinku z lubelskim (3,9 km). Na pnocnym-wschodzie graniczy z Litw (dugo granicy 104,3 km), a na wschodzie z Biaorusi (245,9 km). Wojewdztwo podlaskie stanowi wewntrzn (z Litw) i zewntrzn (z Biaorusi) granic Unii Europejskiej. Stolic regionu jest miasto Biaystok lece w odlegoci ok. 180 km od stolicy kraju Warszawy. Wojewdztwo podlaskie zajmuje obszar 20 187 km2, tj. 6,5% powierzchni caego kraju i jest szstym pod wzgldem wielkoci wojewdztwem w Polsce. Podzielone jest na 14 powiatw ziemskich i 3 grodzkie oraz 118 gmin i 3304 soectwa. Sie osadnicz stanowi 36 miast i 3945 miejscowoci wiejskich. Zgodnie z podziaem kraju wg Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celw Statystycznych (NUTS), wojewdztwo podlaskie podzielone zostao take na dwa podregiony: biaostocko-suwalski oraz omyski10. Do najwaniejszych walorw rodowiska przyrodniczego tego regionu nale wody powierzchniowe, tereny lene i rzeba terenu. Region Podlaski ley w dorzeczu Wisy, Niemna i Pregoy. W dolinach Narwi i Biebrzy wystpuj najwiksze w Europie kompleksy bagien o unikatowych walorach ekologicznych, z parkami narodowymi Narwiaskim i Biebrzaskim. Bardzo atrakcyjne s te pozostae odcinki dolin Narwi i Biebrzy oraz doliny pozostaych rzek: Bugu, Pisy, Czarnej Haczy, Rospudy i Szeszupy, bdce terenami o unikatowych walorach przyrodniczo krajobrazowych. W wojewdztwie podlaskim jest 310 jezior o powierzchni powyej 0,5 ha. Jeziora te wystpuj gwnie w obrbie Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego (z Wigierskim Parkiem Narodowym i Suwalskim Parkiem Krajobrazowym) i Pojezierza Eckiego (okolice Rajgrodu). Do najwikszych i najwaniejszych pod wzgldem turystycznym w wojewdztwie nale jeziora: Wigry, Hacza, Rajgrodzkie, Sajno, Necko, Biae, Drestwo, Serwy, Szurpiy, Blizno, Pomorze, Szelment Wlk., Gaadu i Wiajny oraz zbiornik wodny Siemianwka na Narwi. Wanym obiektem hydrotechnicznym uzupeniajcym moliwoci korzystania ze szlaku wodnego Czarnej Haczy jest Kana Augustowski. Szlak ten umoliwia dopynicie do Batyku przez Niemen. Lasy w wojewdztwie podlaskim zajmuj 617,5 tys. ha, czyli 30,5% powierzchni wojewdztwa. Gwne kompleksy lene wystpuj w pnocnej i wschodniej czci regionu. S to puszcze Biaowieska, Knyszyska i Augustowska. W czci zachodniej ley Puszcza Kurpiowska. Pod wzgldem wasnoci przewaaj lasy pastwowe, ktre reprezentuj 72,9% powierzchni lenej11. Atrakcyjna rzeba terenu wystpuje przede wszystkim w pnocnej czci wojewdztwa podlaskiego, na Pojezierzu Suwalskim. Ze wzgldu na dogodne warunki klimatyczne rejon ten ma moliwoci rozwijania turystyki zimowej, w tym narciarstwa biegowego i zjazdowego. Wdrwk po wojewdztwie uatwiaj liczne szlaki turystyczne piesze i rowerowe oraz rozszerzajca si baza noclegowa. Na terenie wojewdztwa podlaskiego wystpuj dogodne warunki do rozwoju turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego. Augustw i Supral s orodkami o statusie uzdrowisk. W Augustowie obok odpowiedniego i korzystnego bioklimatu, a mianowicie duego nasonecznienia i czystego powietrza, korzystny wpyw wywieraj olejki eteryczne wydzielane przez krzewy i drzewa iglaste. Wystpuj take bogate zoa borowiny oraz woda
10
11
Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013; Studium Uwarunkowa Atrakcyjnoci Turystycznej Polski Wschodniej, Polska Organizacja Turystyczna 2008, str. 111-112
23
mineralna o waciwociach leczniczych, wydobywana z jednego z najgbszych uj w Polsce (482 m).
3.1. Walory przyrodnicze

Wojewdztwo podlaskie wyrnia si na tle kraju swoimi ponadprzecitnymi wartociami przyrodniczymi. wiadczy o tym moe znaczny udzia uytkw zielonych 19,8%, nieuytkw (gwnie bagiennych) - 3,0% oraz wd 3,0%, a take wysoki stopie lesistoci. Ponad 50% powierzchni wojewdztwa ma warunki przyrodnicze stosunkowo mao zmienione dziaalnoci czowieka. Zachoway si due kompleksy lene - Puszcze: Biaowieska, Knyszyska i Augustowska, dolina Narwi - zabagniona z silnie rozbudowanym systemem koryt rzecznych, malownicza dolina Bugu o duych walorach krajobrazowych, najbardziej naturalne w Europie rodkowej Bagna Biebrzaskie, malowniczy polodowcowy krajobraz pnocnej Suwalszczyzny. Niezwyke walory przyrodnicze sprawiaj, i prawie 32% powierzchni wojewdztwa objte jest rnymi formami ochronnymi, co plasuje region w cisej krajowej czowce. Istniej tu: 4 parki narodowe: Biaowieski, Biebrzaski, Narwiaski i Wigierski o cznej powierzchni 91549,73 ha, 3 parki krajobrazowe: omyski Park Krajobrazowy Doliny Narwi, Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyskiej, Suwalski Park Krajobrazowy o cznej pow. 88 084,5 ha, 93 rezerwaty przyrody o cznej pow. 23 691,07 ha, obszary Natura 2000 o cznej pow. 1 399 548,7 ha, 15 obszarw chronionego krajobrazu o cznej powierzchni 462 717,30 ha, 278 uytki ekologiczne, zesp przyrodniczo-krajobrazowy o cznej pow. 60 ha, 2 stanowiska dokumentacyjne o cznej pow. 0.6 ha, 2213 pomnikw przyrody. Ponadto w wojewdztwie podlaskim wystpuj Transgraniczne Obszary Chronione: Transgraniczny Obszar Chroniony Suwalsko- Wisztynecki obejmujcy Pojezierze Suwalskie, Puszcz Rominck (w Polsce) i Jezioro Wisztyneckie na granicy Obwodu Kaliningradzkiego z Litw (cz dziaania Polski, Rosji i Litwy), Transgraniczny Obszar Chroniony 3 Puszcze: Augustowska, Dajnawska i Grodzieska, Transgraniczny Obszar Chroniony Puszczy Biaowieskiej, ktrego cz obszaru - Biaowieski Park Narodowy wraz z czci Biaoruskiego Parku Narodowego "Biaowieskaja Puszcza" stanowi jeden z trzech w Europie transgranicznych obiektw Dziedzictwa wiatowego, Transgraniczny Obszar Chroniony Przeom Bugu, ktry pooony jest na pograniczu polsko-biaoruskim i obejmuje odcinek doliny Bugu oraz tereny przydolinne pomidzy Brzeciem a Drohiczynem,
oraz Biaowieski Rezerwat Biosfery pooony w strefie przygranicznej majcy swj odpowiednik po stronie biaoruskiej - Rezerwat Biosfery Puszcza Biaowieska. Do dnia dzisiejszego na terenie wojewdztwa podlaskiego zachoway si naturalne krajobrazy, puszcze i lasy, jeziora oraz doliny rzek. O wyjtkowych walorach przyrodniczych
24
regionu w skali Polski i Europy wiadcz zespoy i elementy rodowiska naturalnego objtego ochron12.
3.1.1. Parki narodowe

Biaowieski Park Narodowy jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 10 517 ha, z czego 5 726 ha pozostaje pod cis ochron. Park chroni ostatnie na niu Europy lasy naturalne o charakterze pierwotnym, zachowane w strefie lasw liciastych i mieszanych. S to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o zrnicowanej strukturze przestrzennej i niespotykanym bogactwie wiata grzybw, rolin i zwierzt. Wiele z nich to gatunki waciwe lasom pierwotnym, ktre gdzie indziej zostay ju wytpione lub s powanie zagroone. Park jest dla nich czsto ostatni ostoj. O wartoci i unikatowoci BPN i caej Puszczy Biaowieskiej stanowi jednak nie liczba, a jako wystpujcych w niej gatunkw. Mao jest tu gatunkw zwizanych ze rodowiskami przeksztaconymi przez czowieka, a bardzo duo charakterystycznych dla lasw naturalnych i pierwotnych. Symbolem Parku i Puszczy Biaowieskiej jest ubr najwikszy ssak Europy. Obecnie wystpuje tu najliczniejsza na wiecie populacja yjca na wolnoci. Dowodami wyjtkowych walorw BPN byo wpisanie go w 1977 r. przez UNESCO na list rezerwatw biosfery M&B, a w 1979 r. na list wiatowego Dziedzictwa Ludzkoci. Biebrzaski Park Narodowy chroni najwiksz w Europie przestrze torfowisk w stanie naturalnym w dolinie rzeki Biebrzy. Zosta utworzony 09.09.1993 r. i jest najwikszym parkiem narodowym w Polsce. Powierzchnia parku wynosi 59 223 ha. Obszary lene w Parku zajmuj 15547 ha, grunty rolne - 18182 ha, a nieuytki - Bagna Biebrzaskie, w rzeczywistoci najbardziej cenne przyrodniczo ekosystemy - 25494 ha. Biebrzaski Park Narodowy chroni rozlege i prawie niezmienione dolinowe torfowiska z unikaln rnorodnoci gatunkw rolin, ptakw i innych zwierzt oraz naturalnych ekosystemw. Dolina Biebrzy jest bardzo wanym miejscem gniazdowania, erowania i odpoczynku dla ptactwa wodno-botnego, tote w roku 1995 zostaa wpisana na list siedlisk konwencji RAMSAR tj. obszarw mokradowych o midzynarodowym znaczeniu, zwaszcza, jako rodowiska ycia ptactwa wodno-botnego. Ponadto Dolina Biebrzy jest najwiksz ostoj osia w Polsce. yj tu take wilki, bobry i wydry. Narwiaski Park Narodowy zosta utworzony w 1996 r. Jego cakowita powierzchnia wynosi 6810 ha i obejmuje bagienn dolin Narwi pomidzy Suraem i Rzdzianami. 90% powierzchni parku stanowi bagna, tereny podmoke i wody. Walory przyrodnicze Parku to przede wszystkim unikatowy system doliny rzeki Narew z bogat flor i faun. Dolina Narwi z silnie rozbudowanym systemem koryt rzecznych jest osobliwoci przyrodnicz w tej czci Europy i bywa nazywana Polsk Amazoni. Dominujce powierzchniowo w Parku szuwary turzycowiskowe. Poza tym wystpuj zbiorowiska kowe i zioorolowe oraz 2 zespoy zaroli wierzbowych i 4 zespoy lene. Wiele zbiorowisk naley do rzadko spotykanych w kraju. Na terenie Narwiaskiego Parku Narodowego wystpuje ponad 600 gatunkw rolin naczyniowych, w tym 13 objtych ochron gatunkow. Dolina Narwi spenia kryteria, ktre kwalifikuj ten obszar, jako ostoj lgow ptakw wodno-botnych o znaczeniu midzynarodowym i europejskim. Gniazduj tu trzy gatunki ptakw zagroonych wymarciem w skali wiatowej bielik, derkacz i wodniczka. Narwiaski Park Narodowy to szczeglny przykad obszaru z rzek anastomozujc (z licznymi wskimi, rozdzielajcymi si i czcymi korytami).
12
www.regiony.poland.gov.pl/podlaskie/Walory,przyrodnicze
25
Wigierski Park Narodowy zosta utworzony w 1989 roku. Jest to jedyny park narodowy w Polsce obejmujcy dobrze wyksztacony i urozmaicony krajobraz pojezierny ostatniego zlodowacenia. Spord innych parkw narodowych w Polsce, WPN wyrnia si ekologicznym zrnicowaniem licznych na tym terenie jezior i rzek, mozaikowym ukadem ekosystemw lenych, wodnych i torfowiskowych, wystpowaniem ciekawych form polodowcowej rzeby terenu. O wybitnych walorach Parku decyduj jeziora, z ktrych najwiksze i najgbsze jest jezioro Wigry. Wraz z przylegymi, mniejszymi zbiornikami tworzy ono szczeglny zesp ekosystemw wodnych. Osobliwoci wrd nich s dystroficzne jeziora rdlene, tzw. suchary, otoczone torfowiskiem. Rzeba terenu uksztatowaa si w okresie ostatniego zlodowacenia, tj. okoo 12 tysicy lat temu. Ustpujcy ldold pozostawi liczne kemy, ozy, moreny denne i czoowe, ktre stanowi dzi o szczeglnym pejzau parku. Na uwag zasuguje rwnie niezwyka flora (obecno 18 gatunkw zaliczanych do reliktw ostatniego zlodowacenia) i fauna (1700 gatunkw zwierzt). Wrd rolin wystpujcych w Parku a 60 gatunkw podlega ochronie cisej (w tym kanianka lnowa uznana za wymary w naszym kraju), a 14 czciowej. W Parku stwierdzono obecno kilkunastu gatunkw storczykw oraz bogactwo porostw (wiadczce o czystoci rodowiska). Najbardziej charakterystycznym z wystpujcych tu gatunkw jest bbr europejski, zasiedlajcy brzegi rzek i jezior. Spord drapienikw mona spotka wilka, rysia i puchacza. Liczne s tu siedliska kormorana czarnego uznawanego do niedawna za gatunek zagroony. Oprcz przyrody i krajobrazw do atrakcji Parku zaliczy mona rwnie obiekty kultury np. pokamedulski zesp klasztorny13.
3.1.2. Klimat
Wojewdztwo podlaskie, zwaszcza jego pnocno-wschodnia cz, jest jednym z najzimniejszych obszarw Polski (poza terenami grskimi). Obecnie klimat regionu uleg zmianie. Zimy nie s ju tak dugie i mrone, nie ma ju duych opadw niegu i nie ma dugo zalegajcych warstw niegu. Lata nie s agodne, ale s rwnie gorce jak w innych czciach kraju. Od lat nie odnotowano temperatury -40 st. C. W Wiajnach pooonych na pnoc od Suwak znajduje si tzw. biegun zimna. Liczba dni mronych jest w tym miecie ponad dwukrotnie wysza ni we Wrocawiu. Najwysza odnotowana ujemna temperatura wyniosa -40 st. C. Pokrywa niena zalega w tym regionie ok. 80-100 dni. Okres wegetacji jest krtki od 185 dni na pnocy do 205 dni na poudniu. Wedug raportu z bada (MAISON dom badawczy , kwiecie 2009) przygotowanego dla Polskiej Organizacji Turystycznej wynika, i Suwalszczyzna dla wikszoci badanych kojarzy si z polskim biegunem zimna. rednie opady roczne wynosz od 550 do 700 mm. Najwiksze w wojewdztwie podlaskim rednie roczne sumy opadw (powyej 700 mm) notuje si na Pojezierzu Suwalskim. Due opady (ok. 600 mm) dotycz te takich terenw jak Wysoczyzna Biaostocka i Kolneska, Puszcza Biaowieska oraz poudniowo-zachodnia cz wojewdztwa. Najnisze opady wystpuj w dolinie Narwi14.
3.1.3. Uksztatowanie terenu

Cay obszar wojewdztwa pokrywaj materiay, o miszoci od 60 do 300 m, naniesione przez lodowce. Obszar Podlasia, jednego z gwnych obszarw geograficznych regionu poswata w wyniku kilkukrotnego nasunicia si na te tereny lodowca z pnocy.
13 14
www.regiony.poland.gov.pl/podlaskie/Walory,przyrodnicze www.eturystyka.org
26
W poudniowej i rodkowej czci Podlasia utwory te pochodz ze zlodowacenia rodkowopolskiego. Pnocna cz wojewdztwa, o bardziej pagrkowatym krajobrazie z licznymi jeziorami, uksztatowana zostaa podczas ostatniego na polskich ziemiach zlodowacenia, zwanego batyckim. Pozostawio ono po sobie bardzo urozmaicon rzeb terenu, z dobrze wyksztaconymi formami lodowcowymi, do ktrych zaliczy mona: moreny czoowe (wielkie wzgrza), ozy (wyniesienia przypominajce way), kemy (rnej wielkoci i ksztatu pagrki), lodowce kontynentalne (ldolody), oczka lodowcowe (mae owalne zagbienia), rynny lodowcowe (dugie, wskie zagbienia), stoki napywowo-nasypowe oraz rnego typu jeziora. Rnica pomidzy najniej i najwyej pooonym miejscem wynosi ponad 180 metrw. Najwyszym punktem wojewdztwa jest Gra Rowelska koo Wiajn wznoszca si na wysoko 298 m n.p.m. Kierujc si na poudnie teren staje si bardziej paski. Dominuj tam rozlege rwniny urozmaicone gdzieniegdzie skupieniami wydmami, kilkumetrowej wysokoci. Pagrki s nisze i o agodnych zboczach, jeziora bardzo nieliczne, mocno poronite rolinnoci lub zupenie przeksztacone w wyniku sukcesji w torfowiska15.
3.1.4. Sie hydrologiczna

Wszystkie wody pynce przez wojewdztwo podlaskie spywaj do Batyku przez trzy due dorzecza Wisy, Niemna i Pregoy. Najwikszymi rzekami wojewdztwa s Bug 772 km (w Polsce 587 km), Narew 484 km (w Polsce 448 km), Biebrza 165 km, i Czarna Hacza 142 km (w Polsce 108 km). Trzy pierwsze s rzekami typowo nizinnymi o wolnym nurcie i z licznymi meandrami. Roczna amplituda waha poziomu wody jest w tych rzekach dua, z maksimum przypadajcym na przeom marca i kwietnia (wiosenne rozlewiska). Dolina Biebrzy jest miejscem wystpowania najwikszych w rodkowej Europie bagien. Narew stanowi niespotykany nigdzie indziej w Europie typ rzeki anastomozujcej, czyli wielokorytowej. Czarna Hacza to przykad rzeki pojeziernej, na ktrej wahania poziomu wd s mniejsze, w zwizku z wyrwnujcym to zjawisko wpywem jezior. Pnocna cz regionu, uksztatowana przez ostanie zlodowacenie, to obszar wystpowania licznych jezior. W Suwalskim Parku Krajobrazowym znajduje si najgbsze w nizinnej czci Europy jezioro Hacza, o 108,5 m gbokoci, ktre jest jeziorem - mezotroficznym. W Puszczy Augustowskiej wystpuj malownicze jeziora dystroficzne, czsto z porastajcym ich brzegi pywajcym dywanie z mchw tzw. po. Jeziora podlaskie charakteryzuj si du zmiennoci cech limnologicznych, np. kwasowo od 4,4 do 9,5 pH, przeroczysto wody od 20 cm do 10m, temperatura latem od 4 st. C (przy dnie najgbszych jezior) do 26 st. C w (warstwach powierzchniowych pytkich jezior). Ld utrzymuje si na jeziorach zwykle od pocztku grudnia do poowy kwietnia. Pnocno - wschodnia Polska obejmuje najwiksze w kraju powierzchnie torfowisk. Dominuj tu torfowiska niskie, tworzce si w dolinach rzek. Kilka procent powierzchni zajmuj torowiska wysokie, wystpujce w bezodpywowych obnieniach terenu w rnych czciach wojewdztwa - najliczniej w czci pnocnej. Sie wodn uzupeniaj stawy i kanay. Najwikszym i niewtpliwie najbardziej znanym jest Kana Augustowski, czcy rzek Biebrz z Niemnem16.
15 16
www.zielonewrota.pl Ibidem.
27
3.1.5. Zrnicowanie flory

Swoisto szaty rolinnej pnocno-wschodniej Polski uwarunkowana jest odrbnoci klimatyczn tego regionu oraz pooeniem w strefie przenikania si elementw flory rodkowoeuropejskich i pnocno-wschodnioeuropejskich. Do elementw rodkowoeuropejskich we florze wojewdztwa podlaskiego mona zaliczy takie gatunki jak: kozek dwupienny, janowiec ciernisty i barwierski, liwa tarnina, db bezszypukowy i klon jawor. Nie wystpuj tu, tak powszechne w pozostaej czci Polski, buk zwyczajny, modrzew polski, lipa szerokolistna oraz joda pospolita. Wyrany jest natomiast duy udzia w lasach wierka zwyczajnego elementu flory pnocno-wschodniej, tzw. borealnej. Udzia innych gatunkw borealnych we florze wojewdztwa jest znaczny. S to np.: chamedafne pnocna, brzoza niska, wierzba laposka, zimozi pnocny, wenianeczka alpejska, gnidosz krlewski, wielosi bkitny, trzcinnik prosty, turzyca kulista i strunowa, gwiazdnica grubolistna i konietlica syberyjska. Wiele z tych rolin zwizanych jest ze rodowiskiem torfowisk. Spord wszystkich regionw polskich wojewdztwo podlaskie posiada najwyszy 12% - udzia powierzchni tych ciekawych siedlisk. Mszary i trudnodostpne bagna o specyficznym, zwykle chodniejszym mikroklimacie, to dogodne miejsca rozwoju rolin z pnocy, ktre rozprzestrzeniy si tu w okresie polodowcowym. Torfowiska niskie dominuj w dolinach Biebrzy i Narwi, za torfowisk wysokich i przejciowych najwicej wystpuje na Pojezierzu Suwalskim. Uwarunkowania historyczne, jak rwnie saba jako gleb zajtych przez puszcze, zadecydoway o zachowaniu rozlegych i zwartych kompleksw lenych Puszczy Augustowskiej, P. Knyszyskiej i P. Biaowieskiej. Ich duej naturalnoci dowodzi znaczny udzia gatunkw rzadkich i chronionych rolin, grzybw i zwierzt. Na flor tego regionu skada si m.in. ok.1200 gatunkw rolin naczyniowych, ok. 280 gatunkw mszakw, ok.570 gatunkw porostw, liczne, mao poznane, gatunki luzowcw, glonw i bakterii. Spord drzew dominuj sosna i wierk, a nastpnie: brzoza brodawkowata, olsza czarna, db szypukowy, osika, grab, jesion, lipa drobnolistna, klon zwyczajny i inne. Z krzeww najliczniej reprezentowane s: leszczyna, kruszyna, wierzba szara, uszata i czarniawa, trzmielina zwyczajna i brodawkowata, wiciokrzew suchodrzew, porzeczki, kalina koralowa i wawrzynek wilczeyko. W wojewdztwie podlaskim znajduje si 41 zespow rolinnoci wodnej. Ich wystpowanie zaley od rnych czynnikw m.in. rodzaju zbiornika wodnego lub cieku, uksztatowania dna, chemizmu wd czy stopnia jej czystoci. Najwicej rolinnoci obserwuje si w obrbie zbiornikw eutroficznych (bogatych w substancje pokarmowe) np. Jez. Wigry, za najmniej w zbiornikach oligotroficznych np. Jez. Hacza lub Jez. Biae Wigierskie. Wyrni mona dwie due grupy rolinnoci wodnej rolin pywajcych na powierzchni wd i rolinnoci zakorzenionej w dnie. Do pierwszej grupy zaliczy mona rzs wodn i trjrowkow, spirodell wielokorzeniow i abiciek pywajcy. Roliny zakorzenione s przytwierdzone do dna, ale ich niektre elementy mog unosi si na powierzchni wody. Biae kwiaty grzybieni biaych i te kwiaty greli zdobi wody spokojnych jezior i wolno pyncych rzek. W podobnych rodowiskach oraz na sztucznych stawach czsto widuje si rdestnice, a na dnie pytkich, czystych jezior tworz si podwodne ki ramienic. Najbardziej muliste zbiorniki i starorzecza to miejsca wystpowania osoki aloesowatej, zwanej kaktusem wodnym (ze wzgldu na kolczaste brzegi lici). W pytkich oczkach i rowach rozwija si czsto zesp okrnicy bagiennej. Elementem obcym we florze wodnej regionu jest moczarka kanadyjska. 28
W regionie wystpuje 36 zespow rolinnoci bagiennej. Zajmuje ona tereny stale wilgotne w dolinach rzek i nad brzegami rnych zbiornikw wodnych, midzy zespoami rolinnoci wodnej a pooonymi dalej od linii wody zakrzaczeniami lub lasami. Najbardziej rozpowszechnione i najwiksze powierzchniowo s zespoy trzciny pospolitej i wysokich turzyc np. zaostrzonej, sztywnej czy tunikowej. Zarastanie przez trzcin otwartych terenw bagiennych, bdcych ostoj rzadkich ptakw siewkowych, jest powanym problemem ochrony fauny w Parkach Narodowych - Narwiaskim i Biebrzaskim. Spord gwnych trzech typw torfowisk najwiksze powierzchnie w podlaskim (i w Polsce rwnie) zajmuj torfowiska niskie. Wystpuj one gownie w dolinach rzecznych i ksztatowane s przez yzne wody przepywajce przez torfowisko. W wyniku staego uwodnienia i przy cigym rozwoju rolinnoci, na torfowisku tworz si pokady torfu sabo rozoonej obumarej materii organicznej. W zalenoci od typu rolinnoci, ktra go wytworzya mona wyrni torf mechowiskowy, turzycowiskowy, szuwarowy lub olsowy. Najczciej torfowiska niskie s poronite turzycami lub trawami np. zespoem turzycy obej lub trzcinnika prostego. W Suwalskim Parku Krajobrazowym wystpuj ciekawe torfowiska rdliskowe tzw. wiszce, usytuowane wzdu strumieni wypywajcych ze stromych zboczy. W Puszczy Knyszyskiej tworz si przy rdliskach torfowiska w postaci 2-3 metrowych pagrkw torfowych. Ich zbocza porasta czsto rolinno gu jesionowo-olszowego, a tu przy wysikajcej wodzie rozwija si zesp rzeuchy gorzkiej i ledziennicy skrtolistnej. Bardzo rzadkim i unikatowym rodzajem torfowisk w skali europejskiej s torfowiska w Dolinie Rospudy. Torfowisko wyksztacio si w tzw. rynnie polodowcowej i ma charakter torfowisk nizinnych dolin rzecznych, a torfy Rospudy nale do torfw niskich. Torfowisko w dolinie rzeki Rospudy jest najlepiej zachowanym w Europie. Krajobraz doliny nie zmieni si od tysicleci. Wystpuj tu rzadkie gatunki rolin i zwierzt, objte ochron nie tylko w Polsce, lecz take w caej Unii Europejskiej. Na obszarze wojewdztwa zanotowano 23 zespoy rolinnoci kowej. Olbrzymie powierzchnie torfowisk niskich wykorzystywane s na Podlasiu jako ki i pastwiska. Mniej yzne to ki niskoturzycowe z turzyc siw i mietlic psi. Bogatsze w skadniki odywcze torfowiska stanowi siedlisko dla wizwki botnej i bodziszka botnego. yzne siedliska k i pastwisk na glebach mineralnych to miejsca wystpowania takich zespow rolinnych jak: z. brodawnika jesiennego, z. ostronia kowego, z. rajgrasu wyniosego, z. tomki wonnej, z. wyczyca kowego, z. ycicy trwaej, z. grzebienicy pospolitej i z. stokrotki pospolitej17.
3.1.6. Zrnicowanie fauny

Wojewdztwo podlaskie pod wzgldem przyrodniczym to jedno z najdzikszych (najmniej dotknitych cywilizacj) obszarw flory i fauny w Polsce. Na terenie wojewdztwa znajduj si najwiksze populacje krajowe m. in. takich zwierzt jak ubr, o, bbr, orlik grubodzioby, cietrzew, batalion, dubelt i wodniczka. Bezkrgowce s sabo zbadane w wojewdztwie podlaskim. Tylko niektre grupy bezkrgowcw np. motyle, pajki byy inwentaryzowane w niektrych parkach narodowych i krajobrazowych oraz w rezerwatach. Przykadowo w Biebrzaskim Parku Narodowym stwierdzono 700 gatunkw motyli i prawie 450 gatunkw pajkw (z ktrych 10 gatunkw nie spotkano nigdzie indziej na wiecie) oraz 500 gatunkw chrzszczy. Pewnym odzwierciedleniem fauny bezkrgowcw moe by Puszcza Biaowieska, w ktrej najlepiej poznano t grup zwierzt. Zanotowano tam ponad 9000 gatunkw bezkrgowcw. W wojewdztwie podlaskim yje 45 gatunkw ryb oraz 2 gatunki minogw. Wikszo ryb zamieszkuje wody rzek Biebrzy, Narwi i Bugu. Nale do nich np. jazgarz, oko, bole,
17
www.zielonewrota.pl
29
ja, kle, brzana, jelec, szczupak, sandacz, wgorz, certa, piskorz, ciernik, kieb, ranka. W rzekach o szybszym nurcie i czystej wodzie wystpuj dodatkowo pstrg potokowy, pstrg tczowy, tro jeziorowa, lipie, mitus, gowacica, winka, koza i liz. W jeziorach eutroficznych dominuj gatunki ryb karpiowatych: karp, leszcz, po, krp, lin, wzdrga i sonecznica. W gbokich wodach jezior oligo- i mezotroficznych yj ryby z rodziny ososiowatych takie jak: sielawa, sieja i stynka. W regionie wystpuje 13 spord 18 gatunkw pazw krajowych, w tym:5 gatunkw ab: aba trawna, aba moczarowa, aba jeziorowa, aba mieszka, aba wodna (mieszaniec . jeziorowej i . mieszki), 3 gatunki ropuch: ropucha szara , ropucha zielona, ropucha paskwka, 2 gatunki traszek: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta oraz grzebiuszka ziemna, kumak nizinny, rzekotka drzewna Spord 8 gatunkw gadw yjcych w Polsce, a 7 stwierdzono w podlaskim. S to: jaszczurka zwinka, jaszczurka yworodna, padalec, w botny, mija zygzakowata, zaskroniec i gniewosz plamisty. Podlaskie to jeden z najbogatszych w Polsce regionw pod wzgldem ornitofauny. Na okoo 430 gatunkw ptakw, ktre stwierdzono w kraju, ponad 300 mona spotka w wojewdztwie podlaskim. Z tego prawie 200 gatunkw to ptaki lgowe zakadajce u nas gniazda. Pozostae pojawiaj si tu przelotnie w okresie wdrwek lub zim. Wiele gatunkw jest bardzo rzadka i zagroona wyginiciem. W regionie znajduj si jedyne w Polsce miejsca gniazdowania orlika grubodziobego i najwiksza ostoja dla takich ptakw jak np: batalion, kulik wielki, dubelt, bekasik, cietrzew. Dolin Biebrzy zasiedla najwiksza w Polsce i druga na wiecie, co do liczebnoci populacja wodniczki niewielkiego ptaka otwartych turzycowisk. Na Podlasiu mona zobaczy czasami takie rzadkoci pnocno-wschodnich regionw Europy jak: sow jarzbat, sow nien, nura czarnoszyjego, wistunk pnocn czy sowika syberyjskiego. W wojewdztwie podlaskim zanotowano wystpowanie 60 gatunkw ssakw. Niedwied, polatucha, bik i rosomak wycofay si z tych terenw na wschd Europy. W ostatnich 50 latach pojawiy si w faunie wojewdztwa pimak, norka amerykaska i jenot gatunki zwierzt hodowlanych, ktre ucieky z ferm i zaaklimatyzoway si w nowych warunkach.
Ssaki wystpujce w wojewdztwie podlaskim: Drapiene: (12 gatunkw z 15 yjcych w Polsce) ry, lis, jenot, wilk, wydra, norka amerykaska, tchrz, borsuk, kuna domowa, kuna lena, asica, gronostaj, Parzystokopytne (5 gatunkw): ubr, o, jele, sarna, dzik. Puszcza Biaowieska przyczynia si do uratowania przed zagad ubra. Obecnie miejsce to uznawane jest za ojczyzn ubra na wiecie. Take o zawdzicza Podlasiu swoje przetrwanie w naszym kraju. Dziki ochronie rezerwatowej tego gatunku, na Czerwonym Bagnie w dolinie Biebrzy, populacja osia w Polsce odrodzia si i wci si powiksza. Obecnie na bagnach biebrzaskich yje okoo 700 sztuk tych zwierzt to najwiksza ostoja osi w naszym kraju. Gryzonie: (19 gatunkw) bbr, pimak amerykaski, karczownik ziemnowodny, wiewirka, nornik pnocny, nornik bury, nornik zwyczajny, nornica ruda, darniwka zwyczajna, smuka, badylarka, orzesznica, koszatka, popielica, mysz lena, mysz zarolowa, mysz polna, mysz domowa, szczur wdrowny. Obok ubra i osia, bbr jest kolejnym gatunkiem, ktry odrodzi si w Polsce wanie w podlaskim. Po II wojnie wiatowej dziki zabiegom ochronnym nad Biebrz i nad Jez. Wigry (sprowadzanie bobrw z Biaorusi, hodowle zamknite, reintrodukcje i ochrona rezerwatowa) populacja bobra wzrosa liczebnie i rozprzestrzenia si na 30
teren caej Polski. Obecnie prawie poowa (10 000 osobnikw) krajowej populacji bobrw znajduje si w pnocno-wschodniej Polsce. Zajcoksztatne: (2 gatunki) zajc szarak i zajc bielak. Bielak jest elementem fauny tundrowej pnocnej Europy. Mona go spotka sporadycznie na Pojezierzu Suwalskim, w Puszczy Augustowskiej i Biaowieskiej. Owadoerne: (8 gatunkw) kret, je wschodni, ryjwka rednia, ryjwka aksamitna, ryjwka rednia, rzsorek rzeczek, rzsorek mniejszy, zbieek biaawy. Nietoperze: (15 gatunkw) nocek wsatek, nocek ydkowosy, nocek rudy, nocek Netterera, nocek Brandta, gacek brunatny, borowiec wielki, borowiaczek, mroczek pny, mroczek posrebrzany, mopek, karlik malutki, karlik wikszy. Najwiksze kolonie hibernujcych zim nietoperzy znajduj si w schronach Twierdzy Osowiec nad Biebrz. Jest to rwnie drugie miejsce w Polsce o tak duej liczebnoci mopka18.
3.1.7.
Prawne formy ochrony przyrody Natura 2000
Europejska Sie Ekologiczna Natura 2000 to sie obszarw chronionych na terenie Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarw jest ochrona cennych, pod wzgldem przyrodniczym i zagroonych skadnikw rnorodnoci biologicznej. W skad sieci Natura 2000 wchodz: obszary specjalnej ochrony ptakw (OSO) - wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dziko yjcych ptakw, tzw. Dyrektywy Ptasiej, specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) - wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywy Siedliskowej zwanej te Habitatow, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w zaczniku I oraz gatunkw rolin i zwierzt wymienionych w zaczniku II do Dyrektywy19
Obszary wyznaczone do sieci NATURA 2000 w wojewdztwie podlaskim Tabela 3 Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) Kod Nazwa PLB200001 Bagienna Dolina Narwi PLB200006 Ostoja Biebrzaska PLB140001 Dolina Dolnego Bugu PLB140014 Dolina Dolnej Narwi PLB200007 Dolina Grnej Narwi PLC200003 Przeomowa Dolina Narwi PLB200002 Puszcza Augustowska PLC200004 Puszcza Biaowieska PLB200003 Puszcza Knyszyska PLB280008 Puszcza Piska PLB200005 Bagno Wizna PLB200004 Dolina Grnego Nurca Razem
rdo: www.natura2000.gdos.gov.pl
Powierzchnia (ha) 23471,1 148508,8 74309,9 26527,9 18384,1 18605 134377,7 63147,6 139590,2 172802,2 14471 3995,1 838190,6
18 19
www.zielonewrota.pl www.wrotapodlasia.pl
31
Tabela 4 Specjalne Obszary Ochrony (SOO) Kod Nazwa PLH200008 Dolina Biebrzy PLH140011 Ostoja Nadbuaska PLH200010 Ostoja w Dolinie Grnej Narwi PLH200002 Narwiaskie Bagna PLC200003 Przeomowa Dolina Narwi PLH200001 Jeleniewo PLC200004 Puszcza Biaowieska PLH200014 Schrony Brzeskiego Rejonu Umocnionego PLH200003 Ostoja Suwalska PLH200004 Ostoja Wigierska PLH200006 Ostoja Knyszyska PLH200005 Ostoja Augustowska PLH200007 Pojezierze Sejneskie Razem
rdo: www.natura2000.gdos.gov.pl
Powierzchnia (ha) 121206,2 46036,7 20306,8 6823 18605 5910,1 63147,6 117,1 6349,5 16072,1 136084,4 107068,7 13630,9 561358,1
Projektowane Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Natura 2000 (SOO) przekazane do Komisji Europejskiej: Kod PLH200018
PLH200023 PLH200019 PLH200021 PLH200022 PLH200015 PLH200020 PLH200017 PLH200016
Nazwa
Powierzchnia (ha) 5052,2 Dolina Pisy 3223,2 Jelonka 2479,9 Ostoja w Dolinie Grnego Nurca 5524 Dolina Grnej Rospudy 4070,7 Murawy w Hakach 157,3
Czerwony Br Mokrada Kolneskie i Kurpiowskie Torfowiska Gr Sudawskich Dolina Szeszupy
1446,6 98,5 1701,3 23753,7
Razem
Jednym z warunkw przyjcia krajw Europy rodkowej, Poudniowej i Wschodniej do Unii, w tym Polski, byo wdroenie obowizujcego w niej dotd prawa. Utworzenie sieci NATURA 2000 w Polsce nie jest zastpieniem istniejcego systemu ochrony przyrody. Na tle obecnie istniejcego "ukadu obszarw chronionych" wstpn koncepcj obszarw proponowanych do sieci NATURA 2000 w Polsce opracowaa - na zlecenie Ministerstwa rodowiska - Narodowa Fundacja Ochrony rodowiska (NFO) wraz z Instytutem Ochrony
32
Przyrody PAN i Centrum GRID- Warszawa we wsppracy z wojewdzkimi organami administracji rzdowej (suby wojewdzkich konserwatorw przyrody). W celu jak najlepszego wyznaczenia obszarw z terenu wojewdztwa podlaskiego utworzony zosta Wojewdzki Zesp Realizacyjny, w skad ktrego weszli m.in. przedstawiciele administracji rzdowej i samorzdowej szczebla wojewdzkiego, Lasw Pastwowych, instytucji naukowych oraz ekologicznych organizacji pozarzdowych. Zaproponowane przez NFO obszary do wczenia do sieci NATURA 2000 poddane zostay wstpnej weryfikacji przeprowadzonej m.in. przez tene Zesp oraz uzyskay pozytywn opini Wojewdzkiej Komisji Ochrony Przyrody 20.
3.1.8. Ochrona przyrody

Atrakcyjno turystyczna wojewdztwa podlaskiego wynika przede wszystkim z wybitnych walorw rodowiska przyrodniczego. By w peni je wykorzysta w aspekcie rozwoju turystycznego, konieczny jest planowy rozwj, uwzgldniajcy przede wszystkim ochron rodowiska. Wanym elementem podczas planowania i gospodarowania jest zrwnowaony rozwj turystyczny oraz pojemno turystyczna. Zrwnowaona turystyka ma na celu poszanowanie rodowiska naturalnego gwarantujce dugotrwae zachowanie jego walorw. Oznacza to zachowanie rwnowagi midzy interesami gospodarki turystycznej a potrzebami przyrody. Zauwaa si oboplne oddziaywanie pomidzy turystyk a rodowiskiem naturalnym. Turystyka wykorzystuje zasoby rodowiska, ktre maj wpyw na atrakcyjno i jako produktw turystycznych. Z drugiej strony dziaalno turystyczna przyczynia si w znacznym stopniu do degradacji przyrody. Z reguy to, co najbardziej interesuje turyst jest take najbardziej cenne przyrodniczo i powinno by chronione, rwnie przed nadmiern ekspansj turystyczn. Oprcz ogromnej iloci odwiedzajcych szczeglnie uciliwe dla rodowiska s rwnie le zaplanowane elementy infrastruktury. Odpowiednie rozlokowanie infrastruktury turystycznej pozwoli rwnomiernie rozoy ruch turystyczny i oszczdzi rodowisko przyrodnicze przed nadmiern iloci turystw w jednym miejscu. W celu uniknicia degradacji krajobrazowej naley racjonalnie planowa inwestycje na obszarach chronionych. Inwestorom publicznym i prywatnym powinno si stwarza warunki promujce rozwizania chronice przyrod. Istotnym powinno by budowanie marki przyjaznej rodowisku z uwzgldnieniem dziaa z zakresu ekologicznej certyfikacji. Wszelkie dziaania powinny uwzgldnia cele redniookresowe zawarte w Polityce ekologicznej pastwa na lata 2009-2012 jakie naley osign do 2016 roku: podnoszenie wiadomoci ekologicznej spoeczestwa, zgodnie z zasad myl globalnie, dziaaj lokalnie, zachowanie bogatej biornorodnoci polskiej przyrody na rnych poziomach organizacji: na poziomie wewntrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umoliwieniem zrwnowaonego rozwoju gospodarczego kraju, ktry w sposb niekonfliktowy wspistnieje z rnorodnoci biologiczn, prace w kierunku racjonalnego uytkowania zasobw lenych przez ksztatowanie ich waciwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrwnowaonej i wielofunkcyjnej gospodarki lenej, racjonalizacja gospodarowania zasobami wd powierzchniowych i podziemnych w taki sposb, aby uchroni gospodark narodow od deficytw wody i zabezpieczy przed skutkami powodzi oraz zwikszenie samofinansowania
20
www.wrotapodlasia.pl
33
gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem bdzie denie do maksymalizacji oszczdnoci zasobw wodnych na cele przemysowe i konsumpcyjne, zwikszenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona gwnych zbiornikw wd podziemnych przed zanieczyszczeniem, ograniczenie emisji ze rde energii. Rozwj turystyki ma wpyw zarwno na obszary chronione w oparciu o tradycyjny system ochronny (rezerwaty, parki narodowe, parki krajobrazowe) ale przede wszystkim na obszary w ramach europejskiej sieci obszarw chronionych NATURA 2000. Promowanie prorodowiskowych form turystyki jak agro- i ekoturystyka, tworzenie zielonych miejsc pracy oraz propagowanie zarzdzania rodowiskowego w turystyce i podnoszenie wiadomoci ekologicznej modego pokolenia to dobry pocztek ksztatowania si wiadomoci ekologicznej. Prawidowa organizacja turystyki przyczyni si do poprawy jakoci ycia na terenach chronionych oraz znaczco wpynie na realizacj nowoczesnych form ochrony przyrody. Wanym elementem zrwnowaonego rozwoju turystyki jest edukacja ekologiczna, czyli koncepcja ksztacenia i wychowywania spoeczestwa w duchu poszanowania rodowiska przyrodniczego zgodnie z hasem: myle globalnie dziaa lokalnie. Obejmuje ona wprowadzanie do programw szk wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony i ksztatowania rodowiska, umoliwiajcej czenie wiedzy przyrodniczej z postaw humanistyczn, tworzenie krajowych i midzynarodowych systemw ksztacenia specjalistw i kwalifikowanych pracownikw dla rnych dziaw ochrony rodowiska, nauczycieli ochrony rodowiska, doksztacanie inynierw i technikw rnych specjalnoci oraz menederw gospodarki a take powszechn edukacj szkoln i pozaszkoln. W potocznym rozumieniu s to wszelkie formy dziaalnoci skierowanej do spoeczestwa, ze szczeglnym uwzgldnieniem dzieci i modziey, ktre maj na celu wpywanie na poziom wiadomoci ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowa korzystnych dla rodowiska naturalnego, upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Dziaania te powinny by prowadzone przez szkoy, przez specjalistyczne placwki edukacyjne zarwno publiczne jak i niepubliczne, a take przez liczne organizacje ekologiczne21.
3.1.9. Wnioski
Warunki klimatyczne umoliwiaj tworzenie i rozwj oferty turystycznej obejmujcej zarwno okres letni, jak i zimowy. Klimat idealnie nadaje si do uprawiania turystyki aktywnej. Umiarkowane temperatury latem (cho odczuwamy w ostatnich latach proces intensywnych zmian klimatycznych) pozwalaj na komfortowe uprawianie nastpujcych jej rodzajw: pieszej, rowerowej, wodnej, wdkarskiej, konnej. Ukad wiatrw w wielu czciach regionu korzystnie wpywa na moliwoci uprawiania turystyki lotniarskiej, paralotniarskiej, balonowej i innych jej rodzajw zwizanych z wykorzystaniem siy wiatru. Powstajce w pnocnej czci regionu due farmy wiatrakowe mog by jednak przeszkod w rozwoju tej formy turystyki jaki wielu innych form turystyki aktywnej. Opady niegu zim , niskie temperatury utrzymujce si przez stosunkowy dugi okres sezonu zimowego i dugo zalegajce warstwy pokrywy nienej w wielu obszarach regionu wskazuj na moliwo rozwijania si bazy narciarstwa biegowego. Dodatkowo uksztatowanie terenu w wielu rejonach geograficznych wojewdztwa podlaskiego sprzyja rozwojowi narciarstwa zjazdowego.
21
Program Ochrony rodowiska Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2010.
34
Uksztatowanie powierzchni terenu w regionie jest zrnicowane co daje wiele moliwoci jego wykorzystania w turystyce. Rnorodne formy uksztatowania maj due walory krajobrazowo-widokowe znaczce dla rozwoju turystyki krajoznawczej, pieszej w tym nordic walking i rowerowej. Sie hydrograficzna podlaskich rzek skada si w wikszoci z dorzecza Wisy, Niemna i Pregoy i ma dla turystyki znaczenie gwnie rekreacyjno-wypoczynkowe i krajobrazowo-widokowe. Grski charakter niektrych odcinkw rzek oraz pocztkowy bieg na terenie regionu umoliwiaj ich wykorzystanie do uprawiania turystyki aktywnej (np. rnych form kajakarstwa). Barier rozwoju moe by zbyt due zagszczenie naturalnych przeszkd w korytach rzek powstaych w sposb naturalny w wyniku dziaa przyrody. Natomiast wiele szlakw wodnych czy si z Kanaem Augustowskim jest niezaprzeczalnym wyrnikiem tej oferty w stosunku do podobnych ofert turystycznych w Polsce. W tym kontekcie naleaoby nadal czyni usilne starania dla rozwoju tej sieci i jej dostpnoci rwnie po stronie biaoruskiej. Ta forma turystyki przygranicznej i transgranicznej ma jeden z wikszych potencjaw rozwojowych w regionie. Liczne jeziora s powodem dynamicznego rozwoju sportw wodnych i rnych form rekreacji i wypoczynku w bezporednim ssiedztwie zbiornikw wodnych. Wymaga to jednak wikszego uporzdkowania pod wzgldem dostpnoci poszczeglnych akwenw wodnych dla uprawiania rnych form aktywnoci sportowej i rekreacyjnej na powierzchni tych akwenw i w ich najbliszym otoczeniu. Flora i fauna w poczeniu z prawnymi formami jej ochrony tworzy bogate moliwoci dla turystyki aktywnej i edukacyjnej. Dua lesisto terenu jest pozytywnym czynnikiem umoliwiajcym rozwj rnorodnych form turystyki rekreacyjnej i wypoczynkowej. Niezaprzeczalne s walory krajobrazowo-widokowe chronionych obszarw, ktre predestynuj ten region do rozwoju rnych form turystyki poznawczej. Ilo wystpujcych form ochrony przyrody gwarantuje zachowanie walorw regionu na przyszo. Obecno licznych parkw narodowych i obszarw naturowych wprawdzie ogranicza inwestowanie w infrastruktur turystyczn w znacznej czci regionu, ale jednoczenie wymusza na inwestorach realizacj przedsiwzi w miejscach wyznaczonych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, ktre nie pozwalaj na degradacj jednego z najcenniejszych zasobw przyrodniczych Europy. Dodatkowym walorem regionu s rda wd mineralnych i zoa borowiny wykorzystywane od wiekw w celach leczniczych majce znaczenie dla rozwoju turystyki leczniczo-uzdrowiskowej, ktrej znaczenie dla regionu winno wzrasta w kolejnych latach w poczeniu z usugami typu SPA & Wellness. Warunkiem realizacji tego zamierzenie jest modernizacja infrastruktury leczniczej i zagospodarowania ich otoczenia. Stan rodowiska ulega systematycznej poprawie jednak wci wymaga nowych inwestycji w wielu dziedzinach ochrony rodowiska naturalnego. Poprawiajcy si stan rodowiska naturalnego wskutek kolejnych inwestycji w samorzdach lokalnych ma pozytywne znaczenie dla rozwoju turystyki we wszystkich jej aspektach. Wykorzystanie terenw zielonych w celach rekreacji, take przez turystw, zaley od ich zagospodarowania. Istotne znaczenie ma zwaszcza uporzdkowanie, oznakowanie tych terenw i zapewnienie bezpieczestwa osobom je uytkujcym.
35
3.2. Walory kulturowe i etniczne

3.2.1. Obiekty architektury i budownictwa
W wojewdztwie podlaskim krajobraz kulturowy tworz przede wszystkim zabytkowe zespoy urbanistyczne i ruralistyczne, cenne zabytkowe obiekty architektury sakralnej i wieckiej, zespoy paacowo-ogrodowe i paacowo-parkowe z najatrakcyjniejszym w Biaymstoku (Paacem Branickich wraz otaczajcym go ogrodem francuskim) oraz dworskie, zabytki techniki, zabytki militarne, cmentarze rnych wyzna, miejsca kultu religijnego i stanowiska archeologiczne22. Zabytki urbanistyki i ruralistyki to 60 ukadw przestrzennych objtych ochron konserwatorsk, wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa podlaskiego. Do najwaniejszych nale: Biaystok, oma, Suwaki, Augustw, Bielsk Podlaski, Ciechanowiec, Szczuczyn, Tykocin, Drohiczyn, Sejny, Supral, Sokka, Rudka i Siemiatycze. Bardzo interesujce ukady ruralistyczne maj: Biaowiea, Krynki, Trzecianka, Topolany, Ryboy, Kruszyniany. Zabytki sakralne stanowi najcenniejsz i najlepiej zachowan grup obiektw historycznych, wiadczc o rnorodnoci wyznaniowej i kulturowej tego obszaru: zabytkowe zespoy kocielno - poklasztorne dominikanw w Choroszczy, Ranymstoku i Sejnach, kameduw w Wigrach, pijarw w Szczuczynie, misjonarzy w Siemiatyczach, reformatorw w Bokach i Stawiskach, zabytki poklasztorne w Drohiczynie jezuitw, franciszkanw i benedyktynek; i w Supralu Prawosawny Klasztor Mski Zwiastowania Najwitszej Marii Panny ; zabytkowe kocioy - stanowi one interesujce przykady stylistycznego i historycznego zrnicowania architektury, poczynajc od pnogotyckiej (oma, Szczepankowo, Niedwiadna), poprzez barokow (Wigry, Siemiatycze, Tykocin, Szczuczyn, Ciechanowiec, Sejny, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, Choroszcz, Ranystok, Boki), a po najliczniejsz grup budowli sakralnych z XIX i XX wieku; zabytkowe cerkwie; najstarsza z nich, unikatowa, obronna, murowana gotycko - bizantyjska cerkiew klasztorna w Supralu z pocztku XVI w. bya zniszczona w 1944 r. i zrekonstruowana. W XVIII wieku powstay witynie parafialne w Szczytach Dzicioowie, Werstoku, Nowym Berezowie, Siemianwce i Topolanach. Spord XIXwiecznych cerkwi naley wymieni klasycystyczne cerkwie w Biaymstoku i Zabudowie oraz cerkwie w Siemiatyczach, Ciechanowcu, Topilcu, Fastach, Choroszczy i Kuraszewie. Pokan grup drewnianych budowli sakralnych reprezentuj dawne unickie, obecnie prawosawne cerkwie cmentarne z XIX wieku, znajdujce si w Wodzikach, Suwakach, Gabowych Grdach. witynie drewniane, wyjtkowo liczne w wojewdztwie koci w Kamiennej Starej (XVII w.), Winnej Powitnej (XVIII w.), Kramarzewie, Gieczynie, Milejczycach, Narwi (XVIII w.), Domanowie, Ostroanach, Kalinwce Kocielnej, Bernikach, Rudawce, Mikaszwce, Jeleniewie, Jaminach i Sokoach; cerkwie w: Nowym Berezowie, Narwi, Starym Korninie, Puchach, osince, Trzeciance, Dubiczach Cerkiewnych, Zubaczach. meczety s unikalnymi zabytkami, jedynymi zachowanymi w kraju we wsiach tatarskich Bohoniki i Kruszyniany;
22
Studium Uwarunkowa Atrakcyjnoci Turystycznej Polski Wschodniej.
36
synagogi rwnie wystpuj w wojewdztwie jako wiadectwo jego historycznej przeszoci. Najstarsza i najokazalsza jest synagoga w Tykocinie z 1642 roku, tworzca wraz z ssiadujcym (zrekonstruowanym) domem talmudycznym i klasycystycznymi kamienicami interesujcy zesp zabudowy na terenie dawnej dzielnicy ydowskiej. W okresie pniejszym powstay m.in. zachowane synagogi w Siemiatyczach, Milejczycach, Orli, Krynkach, Ciechanowcu, Kolnie i Sejnach. molenny staroobrzdowcw zachoway si w pnocnej czci wojewdztwa w Gabowych Grdach, Wodzikach, Suwakach. W caym wojewdztwie wystpuj liczne, czsto bogato zdobione, kapliczki i krzye przydrone, z ktrych wiele prezentuje wysok warto artystyczn. Najbardziej znanymi w wojewdztwie podlaskim sanktuariami Maryjnymi s Studzieniczna, Sejny, Ranystok. W Studzienicznej koo Augustowa, w kaplicy na wyspie Jeziora Studzienicznego znajduje si otoczony kultem religijnym obraz Matki Boskiej, przy ktrym znajduje si studnia z wod uznan za cudown. Cennym zabytkiem jest cudowna figura Matki Boskiej w bazylice w Sejnach, gotycka Madonna szafkowa wykonana w XV w. w Krlewcu. Celem licznych pielgrzymek jest take obraz Matki Boskiej w kociele w Krasnymborze. Wanymi orodkami kultu katolickiego, stanowicymi miejsce pielgrzymek s take: Hodyszewo, Krypno Kocielne, Niewodnica Kocielna, Ponka Kocielna, Wasilkw wita Woda, wite Miejsce nad Rospud. Do miejsc kultu prawosawia o znaczeniu krajowym zalicza si cerkiew prawosawn i eski klasztor na witej Grze Grabarce. Innym wanym orodkiem prawosawia jest klasztor mski w Supralu. Lokalne znaczenie maj sanktuaria i orodki pielgrzymkowe w uroczysku Krynoczka pod Hajnwk, Rogawce, Tokarach i Folwarkach Tylwickich. W Soborze w. Trjcy w Hajnwce odbywa si corocznie Midzynarodowy Festiwal Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej. Do innych obiektw wanych z punktu widzenia ruchu turystycznego nale cmentarze wyznaniowe: rzymskokatolickie, prawosawne, greckokatolickie, ydowskie, muzumaskie, ewangelickie oraz cmentarze wojenne, a take jawieskie cmentarzyska jako obiekty istotne archeologicznie. Architektura wiecka w wojewdztwie podlaskim reprezentowana jest przez: paace, dwory, zabudow mieszkaniow, obiekty uytecznoci publicznej i przemysowe. Zespoy dworskie i paacowe s w wojewdztwie podlaskim stosunkowo nieliczne. Do najistotniejszych naley paac Branickich w Biaymstoku wraz z zespoem paacowym w Choroszczy, zespoy paacowo-ogrodowe z drugiej poowy XVIII wieku, w Rudce Osoliskich, a w Strabli Starzeskich, XIX-wieczne paace fabrykantw w Supralu i Biaymstoku, paac z parkiem krajobrazowym w Ciechanowcu oraz park paacowy wraz z pozostaociami zabudowy carskiej rezydencji myliwskiej w Biaowiey. Liczn grup o bardzo rnym stopniu zachowania stanowi zaoenia dworsko-parkowe. Przewaaj wrd nich zespoy XIX-wieczne (np. Drozdowo, Grabowo, Niekowo, Szypliszki, Cisw, Andryjanki i Dowspuda). Nieliczne ju drewniane dwory znajduj si w Dowiaciszkach, Grce, Krasnogrudzie, Netcie Folwark, Siarze, Tyborach Kamiance, Wlce Pietkowskiej, osonej Maej i Doubowie. W wielu orodkach miejskich wojewdztwa zachoway si zespoy zabytkowe z historycznymi ukadami urbanistycznymi i star zabudow. Do najcenniejszych w skali kraju naley zesp urbanistyczny Tykocina z rynkiem w ksztacie trapezu i zabytkow drewnian zabudow wok niego, zespoem kocielnym i dzielnic ydowsk z cenn renesansow synagog oraz pozostaociami zamku. Cenne i oryginalne ukady urbanistyczne zachoway si take w kilku innych niewielkich historycznych orodkach miejskich: Krynkach, Sejnach, Szczuczynie, Supralu, Surau. Du warto zabytkow posiadaj ukady miejskie starego centrum omy i Suwak z jednolitym zespoem klasycystycznej 37
zabudowy. Inne, lepiej zachowane zabytkowe ukady urbanistyczne ze star zabudow znajduj si w Biaowiey, Bielsku Podlaskim, Choroszczy, Narwi, Radziowie, Siemiatyczach, Stawiskach i Wasilkowie. Interesujcymi turystycznie obiektami uytecznoci publicznej s nieliczne ratusze: w omy, Biaymstoku, Bielsku Podlaskim i Suwakach, oraz zespoy pocztowe, dworce, szkoy, szpitale i banki. Najwiksze zespoy i obiekty przemysowe zachoway si w Biaymstoku, Choroszczy i Supralu, gdzie w drugiej poowie XIX wieku rozwin si przemys wkienniczy. Obiekty inynieryjne s wanym elementem krajobrazu kulturowego wojewdztwa. Nale do nich zabytki sztuki hydrotechnicznej z XIX w.: zesp Kanau Augustowskiego, Zesp Komunikacyjny Wskotorowej Kolei Lenej w Gawrych Rudzie oraz kolejki wskotorowe w Puszczy Biaowieskiej penice wan funkcj w systemie udostpniania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Wojewdztwo podlaskie naley do regionw, gdzie zachowao si - kilkadziesit zabytkowych wiatrakw i kilkanacie mynw wodnych. Ciekawe zabytkowe wiatraki usytuowane s w Malawiczach Duych, Siemiatyczach, Koryciskach, Zapiczach, a myny wodne w: Gawrychrudzie, Udziejku, Jacznie, Bobrze Wielkiej, Chakach, Koynie Duym, Makowiczach, Nietupie, Krasnem i Sikorach. Architektura militarna XIX i XX wieku, naleca do tzw. europejskiego skansenu fortecznego, reprezentowana jest w wojewdztwie przez zespoy obronne czterech szk fortyfikacyjnych: rosyjskiej, polskiej, radzieckiej i niemieckiej. Liczne na terenie wojewdztwa redniowieczne obiekty obronne zachoway si w postaci grodzisk. W pnocnej czci wojewdztwa s to grodziska jawieskie. Najbardziej okazae z nich znajduj si w Szurpiach, Sudawskiem, Jeglicu, Osinkach, Posejnelach i Rajgrodzie. W Szwajcarii znajduje si cmentarzysko Jawingw. Do najciekawszych grodzisk pozostaej czci wojewdztwa nale obiekty w Zamczysku, Winie, Gonidzu, Starej omy, Tykocinie, Surau, Zbuczu, Hakach, wiecku, Klukowiczach, Bielsku Podlaskim, Drohiczynie i Mielniku. W wojewdztwie podlaskim istniej dwie twierdze, tj. w Osowcu nad Biebrz i w Pitnicy nad Narwi oraz wiele obiektw fortyfikacji rozproszonej z lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku, w tym fortyfikacje rosyjskie (twierdze w Osowcu i Pitnicy koo omy). Fortyfikacje polskie 1918-1939 reprezentuje grupa piciu dowiadczalnych schronw bojowych wzniesionych na pocztku lat trzydziestych na obszarze Twierdzy Osowiec. cznie w wojewdztwie jest 80 polskich obiektw fortecznych. Na terenie wojewdztwa znajduj si take fortyfikacje niemieckie (1939-1941) i radzieckie (19401941), reprezentujce umocnienia radzieckiej Linii Mootowa. W wojewdztwie znajduj si: zachodnia cz Grodzieskiego Rejonu Umocnionego, cay Osowiecki Rejon Umocniony, pnocna cz Zambrowskiego Rejonu Umocnionego i zachodnia cz Brzeskiego Rejonu Umocnionego. Razem w wojewdztwie podlaskim znajduje si okoo 380 radzieckich obiektw fortyfikacyjnych. Zabytki drewnianego budownictwa wiejskiego wojewdztwa podlaskiego nale do najbogatszych tego typu w kraju. Znajduj si one gwnie we wschodniej czci wojewdztwa, a zwaszcza wsi w rejonie Puszczy Biaowieskiej i Knyszyskiej, w dolinie grnej Narwi (Kraina Otwartych Okiennic) i wisoczy oraz na terenach przygranicznych. Najwiksze zespoy zabytkowych drewnianych chat w czci zachodniej i pnocnej wojewdztwa zachoway si we wsiach: Studziany Las, Strzelcowizna, Serwetka i Rudawka. Koo wsi Rykacze i Jabonka Kocielna (gm. Zambrw) znajduje si stanowisko archeologiczne ze ladami osadnictwa z okresu rzymskiego.
3.2.2. Muzea, zbiory wystawy czasowej
38
W wojewdztwie podlaskim istnieje kilkanacie obiektw muzealnych: muzew pastwowych i prywatnych, skansenw i izb regionalnych. Najwaniejszym muzeum jest Muzeum Przyrodniczo - Lene Biaowieskiego Parku Narodowego corocznie licznie odwiedzane przez turystw z kraju i zagranicy. Waniejsze obiekty muzealne w wojewdztwie podlaskim zostay przedstawione w tabeli nr 5. Tabela 5 Muzea oraz zbiory i wystawy czasowe
Wyszczeglnienie
Augustw
Obiekty muzealne
Muzeum Ziemi Augustowskiej
Zbiory i wystawy czasowe

wystawa staa Kultura ludowa ziemi augustowskiej (zdobywanie ywnoci, rkodzieo i rzemioso) ekspozycja staa: AK Okrg Wilesko Nowogrdzki staa ekspozycja przedstawiajca histori budowy i eksploatacji unikatowej drogi wodnej ekspozycja staa, na ktrej prezentowane s najbardziej charakterystyczne dla Puszczy Biaowieskiej zbiorowiska lene, procesy ekologiczne, zjawiska przyrodnicze, historyczne sposoby uytkowania Puszczy (sianokosy, bartnictwo, przerb drewna na terpentyn i wgiel drzewny, wskotorowe kolejki lene) do zwiedzania udostpnione s: Aula Magna, kaplica, hol gwny, klatka schodowa. W paacu znajduje si rwnie Muzeum Historii Medycyny i Farmacji
Muzeum 1. Puku Uanw Krechowieckich Muzeum Kanau Augustowskiego Biaowiea Muzeum Przyrodniczo Lene Biaowieskiego Parku Narodowego
Biaystok
Paac Branickich
Muzeum Podlaskie
Muzeum Wojska
Muzeum Motoryzacji i Techniki Muzeum na Wglowej Muzeum Historyczne
stae ekspozycje: Wystawa " Galeria Malarstwa Polskiego, "Pradzieje Biaostocczyzny", ekspozycje stae, wystawa czasowa Biaystok wyzwolony 1919 ekspozycja staa uzupeniana przez pasjonatw wystawa staa Biaystok makieta barokowego miasta, wystawa staa Grb ksiniczki, wystawa czasowa I wojna wiatowa w Biaymstoku historia prawdziwa. Wystawa staa Alfons Karny. Opus Vitae Wystawa staa Galeria Malarstwa Polskiego, Wystawa czasowa Warszawski szyk
Muzeum Rzeby Alfonsa Karnego Muzeum Podlaskie
39
Wyszczeglnienie
Obiekty muzealne
Uniwersyteckie Muzeum Przyrodnicze im. prof. A. Muchy

ekspozycja staa: rodowisko przyrodnicze Polski pnocno wschodniej, Filogeneza tkankowcw, Przyroda rejonw polarnych, Rafy koralowe, ycie na Ziemi zarys dziejw, Inkluzje bursztynu batyckiego ekspozycja staa: Salon pradziadkw peen pamitek, Kobieta w grafice, ilustracji i dedykacji muzycznej, Salonik muzyczny, Pokj Babuni, Salonik secesyjny wystawa staa: "Walka i martyrologia mieszkacw powiatu bielskiego w czasie okupacji hitlerowskiej" Ekspozycja staa Zagroda wiejska typu bielskohajnowskiego wystawa staa powicona historii Ciechanowca, a take ekspozycje nawizujce do dziejw rolnictwa ziem pnocno wschodnich wystawa staa Ekspozycja wntrz paacowych XVIII-XIX w. ekspozycja etnograficzna i archeologiczna kolekcja szat i sprztw liturgicznych wystawa staa Salon dworski, Trofea owieckie, Przyroda Kotliny Biebrzaskiej wystawa staa "Zanim chleb pooono na stole" wystawa narzdzi i wyrobw kowalskich i lusarskich wystawa staa skansen Kurpiowski w Nowogrodzie Ekspozycja staa Militaria pochodzce gwnie z Twierdzy Osowiec ekspozycja staa: narzdzia grabarskie, narzdzia do kopania torfu, przybory myliwskie i owieckie, rolnicze, pszczelarskie, budowlane wystawa staa prezentujca kultur materialn regionu ekspozycja staa: Sala Biskupw Sejneskich, Sala Archeologiczna, Sala Numizmatyczna, Sala Powstania Sejneskiego, Sala Korpusu Ochrony Pogranicza, Sala Wielokulturowoci, Sala Historii Owiaty. ekspozycja staa: galerie obrazw, wystawy
Biaostoczek (k. Kurian)
Muzeum Regionalne Kresowego Muzycznego Domu
Bielsk Podlaski
Muzeum Martyrologii Prywatne Muzeum Etnograficzno Historyczne Muzeum Rolnictwa im. ks. J.K. Kluka
Ciechanowiec
Choroszcz
Muzeum Wntrz Paacowych Muzeum Regionalne
Drohiczyn
Drozdowo Hajnwka
Muzeum Diecezjalne im. Jana Pawa II Muzeum Przyrody Muzeum i Orodek Kultury Biaoruskiej Muzeum Kowalstwa i lusarstwa Sala Etnograficzna w Wiejskim Domu Kultury - Krynickie Muzeum Pnocno -Mazowieckie Muzeum Twierdzy Osowiec Muzeum Etnograficzne Jzefa Vainy
Krynickie oma Osowiec Pusk
Ryboy Sejny
Muzeum Kultury materialnej Ojcowizna Ryboy Muzeum Ziemi Sejneskiej
Klasztor Podominikaski
40
Wyszczeglnienie
Obiekty muzealne

fotograficzne, Sala Etnograficzna, Muzeum Diecezji Sejneskiej 18181925, Koncerty na Wirydarzu szaty liturgiczne, ksigi mszalne, sztandary itp. ekspozycja staa, prezentujca histori nadwigierskiego krajobrazu, gbiny jezior, rzeki, torfowiska i ekosystemy ldowe Wigierskiego Parku Narodowego, dziaalno czowieka oraz histori i dokonania dawnej Stacji Hydrobiologicznej na Wigrach ekspozycje stae: Dzia Historyczny, Dzia Etnograficzny, Dzia Tatarski ekspozycja staa prezentujca skarby puszczy knyszyskiej wystawa staa prezentujca ikony oraz freski supraskie ekspozycja staa zdj Wiktora Wokowa Centrum Kultury i Rekreacji ekspozycje stae Pradzieje Suwalszczyzny i Mazur wschodnich, Malarstwo Polskie w 1. po. XX w, Alfred WieruszKowalski, Z przeszoci geologicznej Suwalszczyzny wystawa staa Maria Konopnicka 1842-1910. Za zamknitymi drzwiami czasu ekspozycja staa powicona Suwalskiej Brygadzie Kawalerii oraz 41 Puku Piechoty
Sejny Stary Folwark
Muzeum Diecezji Sejneskiej 1818-1925 Muzeum Wigierskiego Parku Narodowego
Sokka Supral
Muzeum Ziemi Soklskiej
Muzeum Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyskiej Muzeum Ikon Galeria Wiktora Wokowa Muzeum Okrgowe
Suwaki
Muzeum Marii Konopnickiej Muzeum Historii i Tradycji onierzy Suwalszczyzny
Centrum Sztuki Wspczesnej Andrzeja Strumiy
Tykocin
Muzeum Judaizmu
ekspozycja prezentuje zbiory autorskie Andrzeja Strumiy z zakresu malarstwa, rzeby, rysunku, gwaszu, fotografii i ilustracji ksikowej wybr z rnych okresw twrczoci artysty ekspozycja staa zbiory zabytkw aptekarstwa, zbiory wyposaenia domw od koca XIX w. do II wojny wiatowej, kolekcja archiww rodzinnych, dokumentujca dzieje kilku tykociskich rodzin od koca XVIII do poowy XX wieku (Bohdanowiczw, Kckich, Hermanowskich) oraz kolekcja judaistyczna
rdo: Opracowano na podstawie informacji z gmin, Informatora turystycznego wojewdztwa podlaskiego
Dziaalno muzew w ostatnich latach systematycznie si zmienia. Pracownicy dbaj o uatrakcyjnienie prezentacji zbiorw muzealnych a tym samym o pozyskanie wikszej liczby odwiedzajcych. Przykadem moe by Muzeum Ikon w Supralu, ktrego nowatorski wystrj i aranacja przycigaj tumy odwiedzajcych z kraju i z zagranicy. Nowym
41
zjawiskiem jest rwnie powstawanie prywatnych i spoecznych muzew i mini skansenw, jak np. Studziwody czy Sioo Budy23. Jedn z metod pomiaru ruchu turystycznego s badania czstotliwoci odwiedzania obiektw kulturalnych. Dane pozyskiwane s na podstawie iloci sprzedanych biletw wstpu. Tabela 6 Zwiedzajcy muzea w wojewdztwie podlaskim wedug powiatw w latach 2005 - 2007
Wyszczeglnienie Woj.podlaskie Augustowski Biaostocki Bielski Hajnowski omyski Siemiatycki Soklski Wysokomazowiecki Biaystok oma Suwaki Zwiedzajcy muzea 2005 2006 419 747 397 400 POWIATY 6 501 7 255 121 338 113 144 9 234 9 347 84 457 83 726 45 182 37 997 8 476 7 030 2 446 2 451 45 759 54 510 POWIATY GRODZKIE 53 147 48 755 10 903 5 732 32 304 26 653 2007 489 541 8 541 151 007 18 392 92 116 37 567 5 632 2 137 55 892 74 503 8 420 34 409
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS.
Tabela nr 7 prezentuje liczb osb, ktre odwiedziy wybrane muzea w regionie w roku 2007. Tabela 7 Odwiedzajcy wybrane muzea w roku 2007
Nazwa muzeum Muzeum Podlaskie w Biaymstoku Muzeum Przyrodniczo-Lene Biaowieskiego Parku Narodowego w Biaowiey Muzeum Pnocno Mazowieckie w omy Muzeum Okrgowe w Suwakach Muzeum Wojska w Biaymstoku Muzeum Stowarzyszenia Mionikw Starej Motoryzacji i Techniki w Biaymstoku Ogem 209 218 89 476 35 393 30 011 19 519 10 000 W tym w zorganizowanych grupach Razem w tym modzie szkolna 100 531 74 321 65 612 13 617 21 111 7 762 250 23 864 12 008 18 393 6 916 235
rdo: Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej
W kilku miejscowociach wojewdztwa zorganizowano skanseny: Biaostockie Muzeum Wsi, Galeria Wiejska w Przeomce, Skansen Architektury Drewnianej Ludnoci Ruskiej Podlasia w Biaowiey, Skansen Sioo Budy w Budach (gm. Biaowiea), Muzeum Wsi Polskiej w Wojewodzinie, Chata Stefana w Nowym Berezowie (gm. Hajnwka), Prywatne Muzeum Wsi w Narwi, Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka skansen, Zagroda Skansenowska w Pusku, mini -skansen w Bielsku Podlaskim - Studziwodach, mini - skansen w Kolikach (gm. Narew), Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie, mini - skanseny kolejki wskotorowej w Hajnwce i w uroczysku Guszec (gm. Narewka), ekspozycja bryczek i powozw w osadzie Majwka w Puszczy Knyszyskiej (gm. Supral) oraz skansen militarny w Bakaarzewie.
23
Program Rozwoju Kultury Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020
42
Ponadto w kilku miejscowociach istniej izby regionalne: Regionalna Izba Historyczna w Zambrowie, Izba Regionalna Ruta w Skaryszewie (gm. Narew), Izba Pamici Ziemi Grajewskiej, Izba Regionalna Orodka Brama na Bagna w Strkowej Grze, Izba Regionalna w Turoli, Sala Regionalna w Danwku, Izba Regionalna w Janowszczynie (gm. Sokka), Izba Tkactwa Ludowego w Janowie.
3.2.3. Instytucje kulturalne

Wrd najistotniejszych instytucji kultury w wojewdztwie podlaskim naley wyrni: Oper i Filharmoni Podlask, Teatr Dramatyczny w Biaymstoku, Biaostocki Teatr Lalek, Teatr Lalki i Aktora w omy, Czarny Teatr Sivina II, Filharmoni Kameraln im. Witolda Lutosawskiego w omy, Teatr Wierszalin w Supralu, Orodek Pogranicze w Sejnach, Ksinic Podlask, Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku. Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki realizuje takie formy, jak: opera, operetka, musical, balet, koncerty muzyki klasycznej, rozrywkowej, spektakle teatralne, dziaalno edukacyjn i kongresow. Opera i Filharmonia Podlaska jest instytucj wspln Wojewdztwa Podlaskiego i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na podstawie zawartej umowy. Aktualnie trwa budowa nowej siedziby Opery i Filharmonii Podlaskiej - Europejskiego Centrum Sztuki, przy ul. Kalinowskiego w Biaymstoku. Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wgierki w Biaymstoku jest najwikszym teatrem dramatycznym w regionie, jedyn tego typu placwk w wojewdztwie podlaskim. Celem dziaania Teatru jest upowszechnianie kultury teatralnej przez tworzenie i prezentacj rodkami teatru dramatycznego przedstawie dla dorosych, modziey i dzieci. Biaostocki Teatr Lalek naley do najstarszych polskich teatrw lalek, ktre powoay do ycia lalkow scen dla dorosych. W Biaostockim Teatrze Lalek od 1972 roku regularnie wystawia si sztuki z wielkiego repertuaru literatury wiatowej. Teatr Lalki i Aktora w omy siga do najnowszych osigni techniki lalkarskiej, z duym powodzeniem uprawia rwnie rne gatunki scenicznej wypowiedzi: ba, ballad poetyck, komedi. Repertuar adresowany jest nie tylko do najmodszej widowni, oferta programowa wzbogacona jest propozycjami dla modziey i dorosych. Czarny Teatr Sivina II realizuje krtkie formy: etiudy, miniatury sceniczne. Cech tej konwencji teatru jest budowanie scenografii spektaklu i jego dramaturgii z chust, szarf itp. oraz scenografii, ktra moe podlega transformacji podporzdkowanej muzyce, co w wietle lamp ultrafioletowych daje niezmiernie oryginalne efekty. Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosawskiego w omy powstaa w 1977 roku pod nazw omyska Orkiestra Kameralna. W cigu 25 lat swego istnienia daa setki koncertw w kraju oraz poza jego granicami, biorc udzia w wielu prestiowych festiwalach muzycznych. Jest laureatem szeregu nagrd, m.in. dwukrotnie nagrody Zotego Bociana dla najpopularniejszego zespou w swoim regionie. Teatr Wierszalin zajmuje si popularyzacj pogranicza ze szczeglnym uwzgldnieniem wojewdztwa podlaskiego poprzez tworzenie wszelkich dziaa teatralnych i parateatralnych oraz ich prezentacj w siedzibie Teatru oraz na terenie Polski i za granic. Orodek Pogranicze w Sejnach prowadzi dziaalno artystyczn, edukacyjn, badawcz i animacyjn, ktrej celem jest pobudzenie spoecznoci lokalnej do kultywowania wasnej tradycji i wszelkiej innej aktywnoci kulturalnej oraz wszechstronna promocja kultury pogranicza, a take inicjowanie wszelkich form twrczego wspistnienia i dialogu pomidzy kulturami rnych narodw i wyzna zamieszkaych w Polsce i Europie rodkowo-Wschodniej.
43
Ksinica Podlaska zajmuje si gromadzeniem, opracowywaniem, przechowywaniem i udostpnianiem materiaw bibliotecznych sucych obsudze potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i samoksztaceniowych, zwaszcza dotyczcych wiedzy o wojewdztwie podlaskim oraz dokumentujcych jego dorobek kulturalny, edukacyjny i informacyjny. Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku diagnozuje zjawiska i tendencje kulturowe zachodzce w regionie, realizuje projekty promujce dziedzictwo kulturowe regionu, regionalne zjawiska kulturowe, dotyczce edukacji kulturowej, szczeglnie dzieci i modziey, animacji amatorskiego ruchu artystycznego, a take zajmuje si ksztaceniem i doskonaleniem kadr dla potrzeb kultury. Tabela 8 Liczba instytucji kultury w wojewdztwie podlaskim
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Jednostka terytorialna Powiat Augustowski Powiat Biaostocki (cznie z grodzkim) Powiat Bielski Powiat Grajewski Powiat Hajnowski Powiat Kolneski Powiat omyski (cznie z grodzki) Powiat Moniecki Powiat Sejneski Powiat Siemiatycki Powiat Soklski Powiat Suwalski (cznie z grodzkim) Powiat Wysokomazowiecki Powiat Zambrowski Wojewdztwo podlaskie Biblioteka 21 44 11 10 17 15 27 14 9 19 26 19 14 6 252 Galeria 2 17 2 4 3 1 1 1 5 36 Kino 1 7 1 1 3 1 1 1 2 3 1 2 1 25 Orodek Kultury 4 7 6 1 1 1 7 1 6 1 2 2 1 1 41 Zesp folklorystyczny 4 26 8 10 17 12 24 7 7 4 3 6 4 1 133
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji z GUS
W wojewdztwie podlaskim funkcjonuje ponad 300 instytucji kulturalnych i rozrywkowych, jak kina, teatry, galerie, orodki kultury, biblioteki. Najwicej jest bibliotek publicznych. Ich liczba ksztatuje si na poziomie 252. Najbardziej powszechnymi instytucjami kultury po bibliotekach publicznych s domy i orodki kultury oraz galerie, m.in. najbardziej znana w Europie Galeria Arsena w Biaymstoku, prezentujca i promujca sztuk najnowsz rnych mediw (malarstwo, rzeba, obiekty, fotografia, wideo, instalacje intermedialne, performance), Dom Pracy Twrczej w Wigrach, Regionalny Orodek Kultury i Sztuki w Suwakach. Instytucje kultury prowadz szerok dziaalno - od wielkich przedsiwzi takich, jak festiwale i przegldy po zajcia k plastycznych. Najbardziej aktywna dziaalno kulturalna prowadzona jest w czterech najwikszych miastach wojewdztwa: w Biaymstoku, Augustowie, omy i Suwakach, gdzie funkcjonuje najwicej instytucji kultury. Realizowane s tu due, czsto o charakterze midzynarodowym przedsiwzicia kulturalne. W wojewdztwie podlaskim istnieje 25 kin, z czego w powiecie biaostockim funkcjonuje 7 kin. Szeroki repertuar filmowy oferuj 4 kina w Biaymstoku, z czego dwa maj form kompleksw kinowych (multikina). Zwyczaje i obrzdy ludowe podtrzymywane s w wojewdztwie podlaskim przez 133 zespoy folklorystyczne, dziaajce przy terenowych orodkach kultury.
44
3.2.4. Lokalne imprezy kulturalne

W wojewdztwie podlaskim odbywa si szereg imprez cyklicznych. Ich wykaz znajduje si w tabeli nr 9. Z uwagi na du liczb imprez kulturalnych ponisze zestawienie zawiera najistotniejsze wydarzenia kulturalne wojewdztwa. Tabela 9 Imprezy cykliczne w wojewdztwie podlaskim
Miesic
stycze
Imprezy kulturalne
Wojewdzkie Spotkanie Zespow Koldniczych Hajnwka, Dziecico Modzieowy Festiwal Koldy i Pastoraki Wspczesnej Kantyczka Bielsk Podlaski, Festiwal Kold i Pastoraek Suchowola, Romanse nie tylko cygaskie Mielnik. Powiatowy Przegld Zespow Koldniczych Oglnopolski Festiwal-Piosenka Biaoruska Biaystok, Zapusty Radziw, XVII Festiwal Teatrw Dziecicych Sejny, Midzynarod owy Przegld Zespow Tanecznych Biaystok, Festiwal taneczny KALEJDOSKOP 2009 Biaystok. XII apski Tydzie Teatru - apy, Midzynarod owy Festiwal Piosenki Biaystok, Powiatowy Konkurs Poezji Ks. Jana Twardowskiego Jasionwka, Przegld Weselnych Zespow Muzycznych Biaystok, Obchody Midzynarodowego Dnia Teatru - Przegld Spektakli Off-owych - Biaystok,
Imprezy turystyczne
Jarmark Staroci i Rkodziea Ludowego Kiermusy (pierwsza niedziela kadego miesica), Oglnopols ki Rajd Narciarski Wdrwki Pnocy Suwaki.
Imprezy sportowe
Mistrzostwa Wojewdztwa Podlaskiego Puchar Polski w Narciarstwie Biaystok, Supral Midzynarodo wy Turniej Taca Towarzyskiego O Puchar Burmistrza Czarnej Biaostockiej
luty
Midzynarodo wy Turniej Bokserski im. M. Wakuskiego Biaystok, Mistrzostwa wiata w wdkarstwie podlodowym w Augustowie.
marzec
Wiosenny Rajd Pieszy okolice Biaegostoku, Podlaskie Targi Turystyczne Biaystok.
45
Miesic
Imprezy kulturalne
Imprezy turystyczne
Imprezy sportowe
kwiecie
maj
Wojewdzkie Spotkania z Pieni Wielkopostn Czarna Biaostocka, Suwalski Kaziuk. Jarmark Wielkanocny Sztuki Ludowej Podlasia Biaystok, Midzynarod owy Festiwal Filmw Przyrodniczych im. Braci Wagw, Midzynarod owy Festiwal Pieni Sakralnej apskie Te Deum apy, Midzynarod owe Spotkania z Konopielk Knyszyn, Supraskie Spotkanie z Bluesem Supral, KOPY festiwal szantowy Biaystok, Kiermasz Wielkanocny Biaystok, Konkurs "Zdobnictwo Obrzdowe Cyklu Wiosennego i wit Wielkanocnych" Moki, Turniej Taca Towarzyskiego Suchowola, Regionalny Konkurs Piosenki Grajewo, Jarmark w. Wojciecha Ciechanowie. Midzynarod owy Festiwal Muzyki Cerkiewnej Hajnwka w Biaymstoku, Midzynarod owy Festiwal Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej w Hajnwce, Targi Rkodziea Ludowego Biebrzaski Park Narodowy, Midzynarod owe Prezentacje Maoretek, Tamburmajorek i Cheerleaderek Biaystok, Dzie Muzealnika - Noc w Muzeum Hajnwka, Urodziny Miasta Augustw Augustw, Midzynarod owy Festiwal Folkloru Wasilkw, Wojewdzki Turniej Taca Towarzyskiego
Biebrzaski e Targi Sto pomysw dla Biebrzy Osowiec Twierdza, Wielodyscy plinowy Rajd Narwiaski Dolina Narwi, Spyw i Zawody Kajakowe Brany Turystycznej w Augustowie,
Sztafeta Obszarw Chronionych Wojewdztwa Podlaskiego Wigierski Park Narodowy, Midzynarodo wy Uliczny Bieg Wilka Grajewo, Memoria im. Stanisawa Baszenia w lekkiej atletyce - Biaystok, Puchar Zotego ubra w ucznictwie - Biaystok, Plmaraton Hajnowski Hajnwka, Kolarski Maraton na Orientacj Dolina Narwi, Olimpiada Samorzdowa Wojewdztwa Podlaskiego, Mityng 3 Maja w lekkiej atletyce Biaystok, MTB Mazovia Maraton Supral,
46
Miesic
Imprezy kulturalne
Imprezy turystyczne
Imprezy sportowe
Augustowski turniej piki nonej Olimpiada specjalna, Family Cup rajd rowerowy.
Hajnwka,
czerwiec
Dni Bielska Podlaskiego Bielsk Podlaski, Dni Lipska Lipsk, Festiwal Twrczoci Osb Niepenosprawnych Wasilkw, Dni Michaowa Hajnowskie Spotkanie z Muzyk Kameraln i Organow Hajnwka, Festyn Historyczny Grodzisko Sura, Midzynarod owe Spotkanie ze Sztuk Ludow Z wiejskiego podwrza Czeremcha, Tratwa Muzykantw Pomidzy Nowym Yorkiem a Sejnami Sejny, Piknik Kawaleryjski w Suwakach, Midzynarod owy Festiwal Szk Lalkarskich Biaystok, Oglnopolski e Dni Kultury Kurpiowskiej Nowogrd, Dni Miasta Biaegostoku, Jarmark na Jana Biaystok, Wigraszek Midzynarodowy Festiwal Teatrw Dzieci i Modziey Suwaki, Midzynarod owy Teatr Walizka oma, Midzynarod owy Festiwal Teatrw Dzieci i Modziey BALTIC SATELID Sejny, Dni Siemiatycz Siemiatycze, Regionalny Przegld Orkiestr Dtych Szepietowo, wito Kultury Biaoruskiej Biaystok, Noc witojaska Lipsk, Jarmark na
Oglnopols kie Dni Truskawki Korycin, Promocyjny Spyw Rzek Bug Mielnik, Drohiczyn, Regaty o Bkitn Wstg Jeziora Rajgrodzkiego, Oglnopols ki Wielodyscyplinowy Rajd po Wigierskim Parku Narodowym, Piknik nad Szeszup Rutka Tartak, Regaty o Puchar Prezydenta Miasta Suwak, Augustowsk i weekend z trjk, Pojedynek Miasta Przyjaci trjki, Triatlon papieski w Augustowie, Augustowsk ie Motonoce, Festyn rekreacyjny Powitanie lata Rudka.
Mistrzostwa Polski Modeli lizgw Supral, Pmaraton Mleczny Korycin, Midzynarodo wy Konkurs Modeli Wodnosamolotw Sterowanych Czarna Biaostocka, Mistrzostwa polski w baseball-u Zawody na Nartach wodnych za wycigiem nart wodnych Puchar kaczora donalda- Augustw, Familijne zawody wdkarskie o puchar Augustowa, Wojewdzki turniej piki nonej, Oglnopolski turniej karate, Festiwal brydowy Augustowskie noce.
47
Miesic
Imprezy kulturalne
Jana Biaystok, Przegld Kapel Podwrkowych Grajewo, Kamrata Augustoviana Augustw, Uroczysko Spotkania z Natur i Sztuk Supral, Podlaska piewanka Ogrodniczki Supral. Festiwal Jazzu Tradycyjnego Spotkanie z Louis`em Armstrongiem - Augustw Polsko Ukraiskie Spotkania Muzyczne Czeremcha, Noc Kupay Biaowiea, Narewka, Dubicze Cerkiewne, Biaowieskie Spotkania Integracyjne Peretocze Biaowiea, Europarada Orkiestr Dtych w Centrum Europy Suchowola, Festiwal Muzyki Modej Biaorusi BASOWISZCZA Grdek, Podlaskie Muzyczne Spotkanie z Natur, Franciszkada, czyli granie na byle czym Biaystok, Letnie Koncerty w Ogrodach Branickich Biaystok, Midzynarod owy Festiwal Organowy Modych Juniores Priores Organorium Sejnensis Sejny, Midzynarod owy Plener Malarski U rda Suwaki, Muzyczne Dni Drozdowo oma, Piknik Historyczny w Piatnicy, FORT III Piatnica, Na Iwana na Kupaa Dubicze Cerkiewne, Oglnopolski Przegld Kabaretowy O Zote Jajo Sejneskie Tura Sejny, Dni Sejn wraz z midzynarodowymi warsztatami tanecznymi
Imprezy turystyczne
Imprezy sportowe
lipiec
Wodny Slalom Gwiazd z Trjk Augustw, Turniej Miast Przyjaci Trjki Augustw, Mistrzostwa Polski w Pywaniu na Byle Czym Augustw, Suwalski Jarmark Folkloru Suwaki, Oglnopols ki Spyw Kajakowy Kurtynia - Pisa, Spyw Kajakowy Czarn Hacz, Oglnopols ki Modzieowy Spyw Kajakowy Biebrza-Narew, Poznaj Wigierski Park Narodowy na rowerze, Regaty Puchar ubra Michaowo.
Midzynarodo wy Wycig Kolarski Niemen w kolarstwie szosowym Grodno Biaystok, Midzynarodo wy Konkurs Skokw na Nartach Wodnych "Netta Cup" Memoria Zygmunta Kowalika Augustw, Integracyjne Regaty eglarskie O Bkitn Wstg Jeziora Rajgrodzkiego Rajgrd, Motorowodne Mistrzostwa wiata odzi Wytrzymaociowych Necko Endurance Augustw, Eliminacje Pucharu Polski Jachtw Kabinowych, Regaty eglarskie o Puchar Prezydenta Miasta Suwaki jez. Wigry, Augustw Cup Eliminacje Pucharu Polski Jachtw Kabinowych, Zawody na nartach wodnych Mistrz wycigu, Zawody na wycigu Wakeboart.
48
Miesic
Imprezy kulturalne
Imprezy turystyczne
Imprezy sportowe
i muzycznymi,
sierpie
Midzynarod owy Plener Rzebiarski Sejny, Midzynarod owy Festiwal "Kresowa Przypiewka Frywolna" Czarna Biaostocka, wiatowy Kongres Esperanto Biaystok, Siabrouskaja Biesiada Grdek, Biaoruski Festyn Ludowy "Bandarouskaja Haciounia" Bondary, Suwaki Blues Festiwal, Festyn Jawieski w Szwajcarii koo Suwak, Letnia Filharmonia AUKSO Suwaki Sejny - WigryAugustw, Letni festiwal Chopin nad Nett, Augustowskie Lato teatralne, Augustowskie wieczory kabaretowe Lejemy wod, Camerata Augustoviana cykl koncertw muzyki powanej. Festiwal Celtycki Dowspuda, Oglnopolski e Prezentacje Kultury Mniejszoci narodowych Muzyczne dialogi nad Bugiem Mielnik, Europejski Modzieowy Festiwal Muzyczny Gloria Supral, Spotkanie z kultur romsk - Supral, Balladowe Nocki nad Neckiem Augustw, Podlaskie Koncerty Organowe Biaystok, Dni Hajnwki Jarmark ubra, Fina Oglnopolskiego Konkursu Przebojem na anten Hajnwka, Biesiada Weselna Hajnwka, Podlaskie Muzyczne Spotkania z natur
Oglnopols ki Spyw Kajakowy Rospud, Oglnopols ki Spyw Kajakowy Biebrza-Narew, Festyn Ludowy i wito Ceramikw Lewkowo Stare , Regaty Kulinarne Augustw, Podlaska Biesiada Miodowa, Regaty o Puchar ubra zalew Siemianwka, Radio 5 Festiwal Festiwal rekreacyjny Toka Rudka
Puchar Starosty Augustowskiego Koniec Lata, Augustw Cup Eliminacje Pucharu Polski Jachtw Kabinowych, Regaty o Puchar burmistrza Miasta Augustowa, Maraton Pywacki o Puchar Augustowskiego WOPR, Turniej Siatkwki plaowej o puchar Augustowa.
49
Miesic
Imprezy kulturalne
Franciszkiada czyli granie na byle czym Augustw, Biaystok, Camerata Augustoviana-cykl koncertw muzyki powanej Agustw, Wesele w Skansenie Wasilkw, Jarmark Dominikaski Choroszcz, Prezentacje kultur mniejszoci narodowych Muzyczne Dialogi nad Bugiem Mielnik, Suwalski Maraton Szantowy Suwaki, "Dobre Granie" Moki, Podlaskie wito Chleba Ciechanowie, Doynki w Skansenie Wasilkw, Urodziny Zabudowa, Suwalskie Teatr Akcje, Festiwal Reggae ' Reggae netta festiwal Midzynarod owy Plener Rzebiarski Sejny Festiwal Kultury i Tradycji Tatarw Polskich Kruszyniany Midzynarod owa Akademia Wiedzy o Tatarach Polskich - Sokka Festyn Archeologiczny Grodzisko Zbucz, Rekonstrukcj a obrony Nowogrodu Nowogrd, Festyn zioowo-miodowy w Skansenie Wasilkw, Midzynarod owe Prezentacje Kultur Pogranicza Wasilkw, Dni Korycina - wito sera. Swito Grzyba Michaowo
Imprezy turystyczne
Imprezy sportowe
wrzesie
Mistrzostwa Europy w Koszeniu Bagiennych k dla Przyrody Biebrzaskie Sianokosy, Spotkania Hubertowskie w Puszczy Knyszyskiej i "Jarmark Jesienny", Podlaski Rajd Dugodystansowy "Zaynek" Puszcza Knyszyska, Biebrzaski e Targi "Sto pomysw dla Biebrzy" Gonidz, Augustowsk i Rajd Konny.
padzierni k
Midzynarod owy Przegld Modych Dyrygentw im.
Wojewdzki e eliminacje Konkursu Krasomwczego Ojczyzna
Wystawa i Aukcja Koni Rasy Zimnokrwistej Moki, Mistrzostw Polski Modeli lizgw Supral, Regaty eglarskie o Bkitn Wstg jeziora Wigry, Memoria im. Aleksandra Wojny w lekkiej atletyce Biaystok, Oglnopolskie Mistrzostwa Modeli Pywajcych Supral, Otwarty turniej piki nonej o puchar Jesieni Augustowa. Biaowieski Bieg ubra Biaowiea, Midzynarodo
50
Miesic
Imprezy kulturalne
W. Lutosawskiego Biaystok, Spotkanie Folkowe Biaystok, Midzynarod owy Przegld Litewskich Kapel Ludowych Sejny, Koncert zaduszkowy "VELINES" Sejny.
Imprezy turystyczne
to krajobraz, Wojewdzki
Imprezy sportowe
wy Memoria im. Dbrowskich w zapasach Biaystok, Wystawa i Aukcja Koni Rasy Zimnokrwistej Moki.
listopad
grudzie
Festiwal Muzyki Ukraiskiej Podlaska jesie Biaystok, Bielsk Podlaski, Jesie z Bluesem Biaystok, Midzynarod owy Festiwal "Laboratorium Muzyki Wspczesnej" w Biaymstoku Oglnopolski Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich im. Kazimierza Uszyskiego Ciechanowiec, Dni Zamenhoffa Biaystok.
Zlot Turystw z okazji wiatowego Dnia Turystyki Suwalszczyzna, Rajd Pieszy "Jesie w Puszczy" Puszcza Knyszyska, Papieski bieg modziey Augustw. Jesienny Rajd Pieszy "Szlakami Niepodlegoci" okolice Biaegostoku
Turniej Niepodlegoci w pice siatkowej Biaystok, Mistrzostwa Wojewdztwa w Badmintonie Biaystok, Suwaki.
Rajd Mikoajkowy Biaystok
Polish Open Kaliber strzelectwo sportowe Biaystok, Midzynarodo wy Memoria im. Ludwika Zamenhoffa w szachach Biaystok, Mikoajkowy oglnopolski turniej taca towarzyskiego.
rdo: www.wrotapodlasia.pl
Zrnicowanie religijne mieszkacw wojewdztwa podlaskiego wpywa na stosunkowo du ilo imprez zwizanych np. z religi prawosawn dlatego te naley pamita o rnicach w terminach imprez wynikych z stosowanego przez prawosawnych kalendarza juliaskiego.
3.2.5. Pozamaterialne walory kulturowe

3.2.5.1. Mniejszoci kulturowe i religijne
Wojewdztwo podlaskie, jako jedyne w Polsce charakteryzuje si tak wyjtkow rnorodnoci narodowociow i religijn. Mieszkacami wojewdztwa podlaskiego obok Polakw s take Biaorusini, Litwini, Ukraicy, Rosjanie, ydzi. Rnorodno narodowociowa wynikajca z pooenia i historii regionu bya i jest jego pikn cech. Wspistnienie rnych narodw, kultur i religii na obszarze wojewdztwa podlaskiego wpywa na podwyszenie poziomu tolerancji i otwartoci, na dialog i wzajemne poznanie. Mniejszo litewska zamieszkuje pnocny wschd regionu. Najwicej Litwinw zamieszkuje w gminie Pusk, gdzie stanowi oni okoo 80% mieszkacw. Pozostaa cz mieszkacw pochodzenia litewskiego jest rozproszona na terenie caego regionu, zwaszcza w pnocnej jego czci, np. w Sejnach tam te ma siedzib konsulat litewski. Audycje w jzyku litewskim w wojewdztwie podlaskim nadaj Regionalne Radio Biaystok i Telewizja Biaystok. Audycje w jzyku litewskim nadawane raz 51
w tygodniu (1 godz.) s syszalne na terenie regionu. Natomiast Telewizja Biaystok raz w miesicu nadaje audycj telewizyjn (0,5 godz.) w jzyku litewskim. Pord mniejszoci narodowych zamieszkujcych wojewdztwo podlaskie obecni s take Biaorusini, ktrzy stanowi okoo 2,5% mieszkacw Biaegostoku - stolicy regionu. Cz osb pochodzenia biaoruskiego zamieszkuje m.in. w miastach Hajnwka, Bielsk Podlaski oraz we wsiach na poudniu regionu. Wydaj oni ksiki w jzyku biaoruskim, organizuj chry (czsto cerkiewne), maj swych przedstawicieli w yciu politycznym regionu. W Biaymstoku funkcjonuje Konsulat Generalny Republiki Biaoru. Szereg umw handlowo-gospodarczych spowodowao szybki rozwj wsppracy handlowej midzy Polsk a Biaorusi. Studenci z Biaorusi studiuj w Biaymstoku. Gwne skupiska i orodki kulturalne w wojewdztwie podlaskim polskich Biaorusinw znajduj si w Biaymstoku, Bielsku Podlaskim, Hajnwce, Sokce, Grdku, Siemiatyczach, Michaowie i Orli. Spor mniejszoci narodow w regionie s Ukraicy. Gwne skupiska mieszkacw podlaskiego narodowoci ukraiskiej znajduj si w Bielsku Podlaskim i Biaymstoku. Mniejszo narodowa wywodzca si z Tatarw zamieszkuje w Sokce i Biaymstoku, natomiast mniejszo narodowa Rosjan gwnie w Biaymstoku, a Romw w Biaymstoku i Suwakach. Po innych mniejszociach, zamieszkujcych niegdy ten region ydach, Niemcach, pozostay liczne lady kultury materialnej i niematerialnej oraz pamitki. witynie i cmentarze rnych wyzna, kapliczki i krzye oraz charakterystyczne dla poszczeglnych grup etnicznych budownictwo wiejskie to nieodczny element krajobrazu wojewdztwa podlaskiego. Wojewdztwo podlaskie to cz Polski pnocno - wschodniej, w ktrej od wiekw yj obok siebie ludzie rnych wyzna: katolicy, prawosawni, staroobrzdowcy oraz wyznawcy judaizmu i islamu. Ruch staroobrzdowcw to spucizna po rozamie w rosyjskiej cerkwi prawosawnej w 1654 roku. Wedug danych z 1999 roku w Polsce yo 951 staroobrzdowcw. Wikszo z nich zamieszkuje okolice Augustowa i Suwak gwnie we wsiach Wodziki, Br i Grabowe Grdy. Dziki osiedlaniu si w skupiskach, zachowali oni odrbno religijn i obyczajow. Do dzi mona podziwia misternie zdobione drewniane domy oraz niewielkie witynie zwane molennami. Charakterystycznym elementem krajobrazu wsi starowiercw jest bania (ania), stanowica oryginaln atrakcj turystyczn.24 Tereny wojewdztwa podlaskiego, a szczeglnie Biaystok to najwiksze w Polsce skupisko prawosawnych. Okoo 1/3 mieszkacw stolicy regionu to osoby wyznania prawosawnego. W wojewdztwie podlaskim znajduje si okoo 140 cerkwi, a take najwaniejsze sanktuarium prawosawne na terenie Polski - wita Gra Grabarka, gdzie w 1710 roku wedug wierze wiernych tego kocioa zdarzy si cud. Schronieni na grze mieszkacy okolicznych wsi zostali uzdrowieni od dziesitkujcej ludno epidemii. W maju kadego roku odbywaj si tu spotkania prawosawnej modziey z caego wiata. W dniu 18 i 19 sierpnia, na wito Przemienienia Paskiego, Grabark odwiedzaj tysice pielgrzymw. W regionie spotyka si maestwa mieszane np. midzy katolikami i wyznawcami prawosawia. W Tykocinie istnieje synagoga pamitka po spoecznoci ydowskiej regionu, ktra do II wojny wiatowej stanowia poow mieszkacw tego miasta. W regionie pozostay cmentarze ydowskie kirkuty, tablice pamitkowe po jego dawnych mieszkacach, a jedn z ulic w Biaymstoku nazwano nazwiskiem ydowskiego bohatera z czasw wojny Icchaka Malmeda.
24
A. Bogucka, Wielowyznaniowo na obszarze wojewdztwa podlaskiego, red. M. Bajdy-Gobiewska i D. Kuelewski, Wczoraj i dzi przewodnictwa turystycznego, Biaystok 2005
52
W wojewdztwie podlaskim zauwaa si rwnie przenikanie kultury polskiej i tatarskiej. Dbajc o pamitki osadnictwa tatarskiego stworzono Szlak Tatarski, co umoliwia turystom poznanie tradycji, zwyczajw i kuchni polskich Tatarw.
53
3.2.5.2.
Wybitne postacie wojewdztwa podlaskiego
W histori wielu miejscowoci wojewdztwa podlaskiego wpisane s znane postacie polityki i kultury. Miejscowoci i zwizane z nimi sawne postaci przedstawia tabela nr 10. Tabela 10 Miejscowoci i zwizane z nimi sawne postacie wojewdztwa podlaskiego
Miejscowo Augustw Zwizek ze sawn postaci Ignacy Prdzyski - projektant i budowniczy Kanau Augustowskiego; w jego drewnianym dworku mieci si obecnie dzia Historii Kanau Augustowskiego nalecy do Muzeum Ziemi Augustowskiej. Krl Zygmunt August II zaoyciel miasta. Miejsce pobytu i polowa licznych wielkich ksit litewskich, krlw polskich i carw. Gabriel Zabudowski (1684-1690) - wity prawosawny, patron dzieci i modziey, urodzony w niedalekich Zwierkach. Hetman Jan Klemens Branicki - twrca istniejcego do dzi paacu, w ktrym mieszka i zmar. Ludwik Zamenhof urodzony w Biaymstoku twrca jzyka esperanto. Dziga Wiertow jeden z najwybitniejszych dokumentalistw w dziejach kina. Albert Sabin wynalazca szczepionki przeciw polio. Boris Kaufman wybitny operator filmowy. Ks. Krzysztof Kluk - polski przyrodnik i ksidz urodzony w Ciechanowcu. Karol hrabia Brzostowski twrca Rzeczypospolitej Sztabiskiej by prekursorem reform spoeczno-gospodarczych, znis paszczyzn i wprowadzi dzieraw, zapocztkowa podozmian i upraw rolin okopowych. Ludwik Micha Pac oficer napoleoski, reformator, propagator nowoczesnego przemysu i rolnictwa, w Dowspudzie zachoway si pozostaoci paacu rezydencji Ludwika Michaa Paca. Roman Dmowski dziaacz polityczny okresu midzywojennego; zmar w dworze Lutosawskich, Witold Lutosawski - wiatowej sawy kompozytor, urodzi si i spdzi dziecistwo w Drozdowie. Kapitan Wadysaw Raginis - znajduj si tu ruiny bunkra, w ktrym zgin kapitan dowdca odcinka Wizna" we wrzeniu 1939 r; przy szosie do Wizny, znajduje si jego symboliczna mogia. Jakub i Antoni Wagowie w miejscowoci znajduje si zesp dworski w dawnym majtku rodu Wagw, z ktrego pochodzili znani przyrodnicy, wykadowcy kolegium w niedalekim Szczuczynie. Zygmunt Gloger etnograf, by wacicielem miejscowego majtku (ur. w Tyborach Kamiankach, gm. Wysokie Mazowieckie). Znajdowa si tu dawniej zamek, bdcy ulubion rezydencj krla Zygmunta Augusta (l 520-1572), ktry czsto tu przebywa, i tu te zmar.
Biaowiea Biaystok
Ciechanowiec Cisw
Dowspuda
Drozdowo
Gra Strkowa Grabowo Jeewo Stare Knyszyn
Krasnogruda k/Sejny Czesaw Miosz poeta, w zachowanym miejscowym drewnianym dworku Kunattw w okresie midzywojennym wielokrotnie spdza wakacje. Morusy Mostowlany Wodzimierz Puchalski wybitny fotograf przyrody. We wsi zachowaa si chata, w ktrej przez wiele lat mieszka. Konstanty Kalinowski przywdca powstania styczniowego urodzi si w Mostowlanach.
54
Miejscowo Sejny
Zwizek ze sawn postaci Antoni Baranowski (Antanas Baranauskas) wybitny poeta litewski, przez wiele lat by biskupem sejneskim, pochowany w podziemiach miejscowego kocioa. Wacaw Rzga Zawadzki ppor. pierwszy dowdca zwyciskiego Powstania Sejneskiego 23-28 sierpnia 1919 r. Szymon Konarski powstaniec listopadowy, emisariusz, stracony 27 lutego 1839 r. w Wilnie. Ksina Anna z Sapiehw Jabonowska - znana reformatorka i jedna z najbardziej wiatych kobiet okresu Owiecenia, uczestniczka konfederacji barskiej, w miecie zachoway si pozostaoci jej rezydencji. Nora Ney - polska aktorka ydowskiego pochodzenia. Walery Wrblewski - dowdca grodzieskiego oddziau w czasie powstania styczniowego, jeden z pniejszych przywdcw Komuny Paryskiej, pracowa w miejscowej szkole lenej. Ks. Jerzy Popieuszko - znajduje si tu Izba Pamici ks. Jerzy Popieuszki, urodzonego w pobliskich Okopach, kapana rodowisk solidarnociowych, zamordowanego przez sub bezpieczestwa. Maria Konopnicka pisarka, urodzona w Suwakach, zachowa si tu jej dom rodzinny, gdzie obecnie znajduje si muzeum jej imienia. Alfred Wierusz Kowalski polski malarz - podejmowa tematyk kresow ze scenami z polowa i napadw wilkw, interesowa si yciem polskiej prowincji. Edward Franciszek Szczepanik ekonomista i premier Rzdu Polskiego na uchodstwie w latach 1986-1990. Andrzej Wajda reyser, scenarzysta, ur. w Suwakach. Aleksandra Pisudska dziaaczka niepodlegociowa, ur. w Suwakach. Hrabia Karol Brzostowski - reformator spoeczny, waciciel ziemski, twrca Rzeczypospolitej Sztabiskiej. hetman Janusz Radziwi - zmar na tykociskim zamku. Stefan Czarniecki - w 1661 r. miejscowe dobra, w uznaniu zasug, zostay ofiarowane wybitnemu wodzowi; na rynku miasteczka znajduje si jego pomnik (XVIII-wieczny) jeden z najstarszych w Polsce wieckich pomnikw figuralnych Igor Abramow Newerly polski pisarz i pedagog. Grzegorz Chodkiewicz hetman wielki litewski, zaoyciel miasta Zabudw. Franciszek Karpiski- poeta Owiecenia, autor koldy Bg si rodzi i pieni religijnej- Kiedy ranne wstaj zorze. By guwernerem modego Dominika Radziwia na dworze Zabudowskim. Obecnie Szkoa Podstawowa w Zabudowie nosi imi Franciszka Karpiskiego
Siemiatycze
Sielachowskie koo Biaegostoku Sokka Suchowola
Suwaki
Sztabin Tykocin
Zwierzyniec koo Biaowiey Zabudw
rdo: Program rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego wojewdztwa podlaskiego do roku 2010
3.2.5.3.
Tradycje i obyczaje lokalne
Charakter wojewdztwa podlaskiego jest zrnicowany pod wzgldem kulturowym i jest rezultatem obecnoci w regionie rnych kultur i religii. Liczne tradycje i obyczaje lokalne kultywowane do dnia dzisiejszego w ronych rejonach wojewdztwa, a wielokrotnie rwnie podtrzymywane jako element dziaa promocyjnych zdecydowanie zwikszaj atrakcyjno turystyczn regionu. Zapusty Karnawa - trwa od Nowego Roku lub wita Trzech Krli a do rody Popielcowej. Jest to czas zabaw i spotka mieszkacw wsi. Odbywaj si wtedy pochody przebieracw. Na Nowy Rok na Kurpiowszczynie piecze si tzw. nowe latka (krek, na 55
ktrym umieszczony jest pastuszek w otoczeniu zwierzt) lub byki (figurki zwierzt: krw, wow, bykw, saren, zajcy, wiewirek itp.). Maj one zapewni pomylno w nowym roku. Gra na ligawkach - trbieniem na ligawce rozpoczyna si pocztek Adwentu. Jest to tzw. otrbienie Adwentu i oznacza okres skupienia, zaprzestania zabaw i tacw. Ligawka to pasterski instrument muzyczny duga drewniana trba. W pierwsz niedziel grudnia odbywa si Ciechanowiecki Oglnopolski Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich. Pocztkowo w 1974 roku by to konkurs gry na ligawce podlaskiej. W 1980 roku przeksztacono go w Oglnopolski Konkurs Gry na Instrumentach Pasterskich. Udzia w nim brali grale grajcych na trombitach, a 7 lat pniej Kaszubi grajcy na bazunach i rogach. W 1994 roku konkurs rozszerzono o inne instrumenty pasterskie takie jak: okaryny, fujarki pasterskie, flety, piszczaki, itp. Noc witojaska Inaczej zwana Noc Kupay, Kupalnock, czy te Sobtk. Palone s wtedy ogniska, przez ktre skacz chopcy. Dziewczta puszczaj na wod wianki z zapalonymi wieczkami. Jeeli zostay wyowione przez kawalerw, dziewczynie wryo to szybkie zampjcie. W trakcie zabaw odbywaj si rnego rodzaju wrby i tace. Przepirka Tradycja miniona nie mniej odtwarzana przy okazji imprez ludowych i regionalnych podtrzymujcych tradycje regionu. Przepirka to pozostawiona na polu ostatnia gar nieztego yta, symbol zakoczenia niw. Koce kosw byy zwizywane i tworzyy one rodzaj somianej czapy. W jej rodku kadziono kamie, na nim kawaek chleba dla ptakw. Nastpnie odbywao si tzw. oborywanie przepirki. niwiarze modzi chopcy chwytali dziewczta pracujce przy niwach i cignli je za nogi wok przepirki po rysku. Przepirka zostawaa na polu do jesieni. Zdobienie jaj wielkanocnych Wrd zdobionych jaj dominuj pisanki, na ktrych wzory malowane s woskiem. Nastpnie s one barwione, po usuniciu wosku zachowuje si naturalny kolor. Jednolity kolor jajek kraszanek, uzyskiwano po zabarwieniu np. w cebulniku, czyli wywarze z upin cebul, otrzymujc kolor od jasnotego do czerwonego. W wojewdztwie podlaskim "zagbiem pisankarskim" jest Lipsk nad Biebrz. Busowe apy Busowe apy to specjalne pieczone pieczywo obrzdowe. buki w ksztacie bocianich ap (pi palcw). Nazwa pochodzi od sowa busie, czyli bocian. Zwyczaj pieczenia zwizany jest ze witem Zwiastowania Paskiego i nadchodzc wiosn. apy wkada si do bocianiego gniazda, aby przywita te ptaki powracajce z ciepych krajw i tym samym przyspieszy nadejcie wiosny. Konopielka W okresie wielkanocnym, na wsiach odbywa si tradycyjne wiosenne koldowanie. Tradycyjnie, do drugiego dnia wit Wielkanocnych, kawalerzy odwiedzaj wszystkie domy, w ktrych mieszkaj panny. piewaj pod domem tak dugo, a kto z domownikw do nich wyjdzie i zostan poczstowani jajkiem i kiebas, nawet wdk. Skada si wtedy yczenia witeczne, pannom szybkiego zampjcia. Konopielka koczy si mingusem dyngusem. Zwyczaj ten obecnie kultywuj zespoy ludowe z okolic Knyszyna i Korycina.
56
Orodek Kultury w Knyszynie organizuje Midzynarodowe spotkania wiosennego koldowania z,, Konopielk. Wybitki Zabawa wielkanocna zwana rwnie wybitk oraz walatk. Gra polegaa na toczeniu po stole lub specjalnej rynience pisanek lub kraszanek tak, aby si ze sob zderzyy. Te jajka, ktre zostan stuczone, przechodz na wasno osoby, ktra miaa cae pisanki czy kraszanki. Innym sposobem tej zabawy byo uderzanie jajek trzymanych w rku jedno o drugie. Gr wygrywa osoba, ktra zdobya najwicej jaj. Niedziela Palmowa Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu organizuje coroczny konkurs na najadniejsz palm wielkanocn. Konkurs wspierany jest przez wadze Samorzdowe Ciechanowca i Powiatu Wysokomazowieckiego oraz miejscowe parafie, a uczestniczy w nim kilkuset uczestnikw z terenw powiatw: wysokomazowieckiego, siemiatyckiego i ostrowskiego zarwno dzieci, modzie jak i doroli.
3.2.6. Wnioski
Dua ilo zabytkw sakralnych zwizanych z wieloma religiami nieobecnymi w wikszoci regionw Polski zwiksza atrakcyjno turystyczn regionu i daje moliwo konstruowania tras turystycznych w oparciu o ten walor. Wikszo zabytkw sakralnych w tym obszarze dotyczy kultu religijnego opartego na religii rzymsko-katolickiej i prawosawnej, co stanowi moe paszczyzn dla realizacji przedsiwzi turystycznych ukierunkowanych zarwno na te dwie grupy narodowo spoeczne, jak i by pomostem dla integracji obu kultur. Nie mniejsze znaczenie z punktu widzenia atrakcyjnoci turystycznej maj zabytki kultury materialnej ydowskiej i tatarskiej, ktre mog by przesank nie tylko do rozwoju turystyki pielgrzymkowej, jak to ma miejsce w przypadku zabytkw i miejsc kultu religii chrzecijaskich, ale mog stanowi podstaw tworzenia podwalin pod turystyk sentymentaln zwan czsto etniczn. Istniejce zabytkowe cmentarze mog mie znaczenie w przypadku turystyki martyrologicznej, a opisana wyej historia regionu i jego tragiczne dzieje zdaj si wskazywa na suszno wyboru tego kierunku. W obszarze objtym programem wystpuje sporo zabytkowych parkw. Jest to w gwnej mierze spowodowane tworzeniem parkw w uzdrowiskach, wok licznych paacw i dworkw, a take parkw miejskich. Parki te mog stanowi jeden z walorw dla turystyki krajoznawczo-krajobrazowej, jak i aktywnej poprzez wykorzystanie terenw zielonych do organizacji przestrzeni dla sportw i rekreacji. Stan utrzymania szaty rolinnej i stanu urzdze technicznych parkw jest rny od parkw zdziczaych do parkw ju zrewitalizowanych. Kumulacja zabytkw ruchomych wystpuje gownie w muzeach. Nie wszystkie eksponaty s udostpnione turystom m.in. z uwagi na ma powierzchni wystawiennicz odpowiadajc wymogom ekspozycji. Wystpujca w regionie zabytkowa zabudowa wiejska nie jest w peni wykorzystana dla tworzenia produktw turystycznych czy to o charakterze lokalnym czy pasmowym. Nie mniej miejscowoci o zwartej zabudowie drewnianej takie jak np.
57
Trzecianka, Soce, Kaniuki, Czye, ciesz si zainteresowaniem turystw i s podstaw dla tworzenia szlakw kulturowych. Instytucje kulturalne zlokalizowane w regionie stanowi dobre zaplecze dla rozwoju turystyki. W celu skonstruowania oferty turystycznej opartej o obiekty kultury konieczne s kolejne inwestycje w infrastruktur instytucji kultury i organizacj ich zaplecza, w tym zasobw ludzkich. Podlaskie posiada bogaty kalendarz imprez kulturalno-rozrywkowych, ktry powinien zaspokoi do szerok grup turystw. Organizowane s koncerty, przedstawienia, imprezy sportowe, festyny, targi, doynki. Warty podkrelenia jest tradycyjny charakter proponowanych wydarze. Wystpuje nadal jednak niezaspokojony popyt na wydarzenia przycigajce masow publik spoza podlaskiego i obszarw przygranicznych oraz na imprezy skierowane do nowych grup odbiorcw, w tym turystw zagranicznych z zachodniej Europy o podobnym charakterze jak ju organizowane imprezy typu Letnia Filharmonia AUKSO na Wigrach, Dni Sztuki Wspczesnej w Biaymstoku czy Biaysztuk Przegld Inicjatyw Teatralnych. Pozamaterialne walory kulturowe pozwalaj na tworzenie klimatu turystycznego miejsca o ciekawej i tajemniczej historii lub tradycji. Wskazane jest rozszerzanie oferty regionu o wydarzenia zwizane z kulinarnymi aspektami kultury kuchni kresowej. Daje to moliwo rozwijania turystyki kulinarnej w tym obszarze. Powstanie duej sali widowiskowej (aktualnie trwa budowa nowej siedziby Opery i Filharmonii Podlaskiej - Europejskiego Centrum Sztuki) z pewnoci przyczyni si do wzmocnienia oferty kulturalnej w miesicach zimowych, czyli w okresie zmniejszonych przyjazdw turystycznych do regionu i mniejszego wykorzystania bazy turystycznej. Imprezy kulturalne nie s jedynym rodzajem imprez, jakie moe zaproponowa region. Niewykorzystana wydaje si moliwo oprawy wit kalendarzowych. Niewiele rwnie organizowanych jest w wojewdztwie podlaskim imprez sportowych, z pewnoci rwnie z uwagi na brak odpowiedniej infrastruktury. Bardzo dobrze na aktywizacj caej przestrzeni regionu wpywa organizacja wielu imprez plenerowych takich, jak Letnie Koncerty w Ogrodach Branickich oraz inne targi, jarmarki i kiermasze tematyczne, ktre wypeniaj dni w letnim kalendarzu imprez. W niewystarczajcym stopniu wykorzystywane s imprezy kulturalne o charakterze transgranicznym, takie jak Oglnopolski Festiwal-Piosenka Biaoruska czy Oglnopolskie Prezentacje Kultury Mniejszoci Narodowych Muzyczne dialogi nad Bugiem dla tworzenia podstaw do rozwoju turystyki poznawczej skierowanej do mieszkacw innych regionw kraju i Europy. Warto zwrci uwag na istniejc tradycj witowania i celebrowania uroczystoci religijnych o niepowtarzalnej atmosferze i oprawie stwarzajcych motyw przyjazdu w Podlaskie dla turystw krajowych i dodatkow atrakcj dla turystw zagranicznych.
Podsumowanie Na rozmieszczenie ruchu turystycznego w przestrzeni wojewdztwa rzutuje przede wszystkim lokalizacja walorw przyrodniczych i zbiornikw wodnych. Przedstawione w dalszej czsci opracowania wyniki bada wskazuj, e dominuje tradycyjny obraz przestrzeni turystycznej Podlaskiego, w ktrym widoczne s gwnie atrakcje turystyczne w postaci znanych obszarw przyrody chronionej i centrw turystyki wodnej. Jest to obraz do pewnego stopnia uzasadniony w przypadku przyjazdw o charakterze wypoczynkowo rekreacyjnym i poznawczym, gdy ranga tych walorw jest najwiksza w regionie. Naley jednake zwrci uwag na moliwoci poszerzania oferty kulturowej wojewdztwa o elementy o znacznej atrakcyjnoci, nie zwizane jednoznacznie tylko z obszarem stolicy 58
regionu (koncerty, wystawy, spektakle, jarmarki, festyny, targi, spotkania itp.). Warto podj dziaania zmierzajce do popularyzacji i wzmocnienia potencjau innych subregionw turystycznych, co moe prowadzi do przeduania pobytu turystw w wojewdztwie podlaskim lub stworzenia zachty do powtrzenia pobytu. Naley wspomnie, e aby stworzy nowoczesn ofert turystyczn regionu, zdoln konkurowa na rynkach midzynarodowych, nie wystarczy opiera si na wykorzystaniu istniejcych wyjtkowych i niepowtarzalnych zasobw przyrodniczych regionu. Istnieje zapotrzebowanie na ofert kulturaln i rozrywkow ze strony turystw. Turyci poszukuj wraenia unikalnoci oferty, ktra w rodowisku przyrodniczym, tak wyjtkowym moe by realizowana m.in. poprzez imprezy i wydarzenia oparte na starych tradycjach i wartociach kulturowych kresw wschodnich. Tworzenie nowych, rnorodnych propozycji tematycznych zwiedzania wojewdztwa podlaskiego pozwoli bardziej wymagajcym turystom na odkrywanie nawet dobrze znanych przestrzeni turystycznych regionu.W coraz wikszym zakresie wymiar konkurencji dotyczy bdzie oferty uzupeniajcej, w tym sportowej, rekreacyjnej, realizacji indywidualnych zainteresowa, estetyki przestrzeni publicznej. Naley zwrci uwag na to, e wanym elementem atrakcyjnoci regionu jest atmosfera wojewdztwa podlaskiego oraz gocinno, yczliwo i otwarto ze strony mieszkacw potwierdzona badaniami ankietowymi przeprowadzonymi przez autora programu. Na podkrelenie zasuguje fakt, e s to elementy samoistne, a przez to trudne do kontrolowania i ksztatowania. Istnieje jednoczenie zagroenie ich zaniku lub znieksztacenia m. in. w efekcie nadmiernej presji ze strony ruchu turystycznego. Std szczeglnie wane wydaje si zwracanie uwagi na zrwnowaony rozwj turystyki w regionie, ktry moe zapewni m. in. dywersyfikacja przestrzenna ruchu turystycznego i stosowny do jego wzrostu ilociowego rozwj infrastruktury obsugujcej.
3.3. Charakterystyka liczby i stopnia rozwoju organizacji turystycznych w wojewdztwie podlaskim na tle Polski Wschodniej
Rozdzia ten stanowi ujcie liczbowe organizacji turystycznych w wojewdztwie podlaskim, natomiast szerszy ich opis znajduje si w rozdziale 4.5. Organizacje turystyczne odgrywaj wan rol w obsudze osb odwiedzajcych region, suc im pomoc, informacj i doradztwem. Wan ich funkcj jest te dziaalno promocyjna na szczeblu regionalnym i lokalnym oraz organizujca usugodawcw o okrelonym profilu usug turystycznych. Coraz czciej na rynku turystycznym pojawiaj si organizacje turystyczne o profilu partnerstwa publiczno prywatnego lub publiczno spoecznego (stowarzyszenia i fundacje). W wojewdztwie podlaskim pierwsza grupa tych organizacji (informacja i doradztwo) wystpuj gwnie w postaci orodkw (centrw) i punktw informacji turystycznej oraz info - kioskw internetowych. W kadym z wojewdztw dziaaj regionalne i lokalne organizacje turystyczne. Podobnie jest w Podlaskim, ktre na poziomie regionalnym wyposaone jest w Podlask Regionaln Organizacj Turystyczn i cztery Lokalne Organizacje Turystyczne. Istniej rwnie regionalne i lokalne serwisy internetowe oraz regionalne portale turystyczne, wydawane s materiay promocyjne. Nie powstay jednak jeszcze w peni systemowe rozwizania w zakresie informacji turystycznej. Usugi informacyjne wiadczy wiele rnych podmiotw: PTTK, lokalne organizacje turystyczne, biura podry, biblioteki, muzea, hotele, orodki kultury, urzdy gminne i inne. Tylko cz z nich to wyspecjalizowane orodki i punkty informacyjne, ktrych gwnym zadaniem jest dziaalno w zakresie informacji i promocji. Jednostki takie znajduj si gwnie w wikszych miastach, zwaszcza w byych 59
wojewdzkich i stolicy regionu, gdzie maj profesjonaln kadr, s odpowiednio wyposaone i oferuj szeroki zakres usug. Tabela 11 Podmioty turystyczne w ukadzie wojewdztw wedug przedmiotu dziaalnoci stan na 10.07.2009
Wyszczeglnienie Dolnolskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie dzkie Maopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie lskie witokrzyskie Warmisko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Wschodnia Polska ogem Oge m 252 95 82 51 146 386 585 56 101 84 194 426 54 100 251 133 421 2 997 Liczb Udzia a % Organizator 63 25.00 40 42.11 24 29.27 2 3.92 42 28.77 39 10.10 50 8.55 15 26.79 14 13.86 69 81.18 67 34.54 126 29.58 1 1.85 9 9.00 33 13.15 51 38.35 117 27.79 645 21.52 Liczb Udzia a % Organiz./Por. 185 73.41 55 57.89 58 70.73 49 96.08 104 71.23 340 88.08 530 90.60 41 73.21 84 83.17 15 18.82 124 63.92 299 70.19 53 98.15 91 91.00 210 83.67 79 59.40 301 71.50 2318 77.34 Liczb Udzia a % Porednik 4 1.59 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 7 1.81 5 0.85 0 0.00 3 2.97 0 0.00 3 1.55 1 0.23 0 0.00 0 0.00 8 3.19 3 2.26 3 0.71 34 1.13
rdo: Centralna Ewidencja Organizatorw i Porednikw Turystycznych
W 2009 roku w centralnej ewidencji organizatorw turystyki i porednikw zarejestrowanych byo 2997 biur podry dziaajcych w Polsce. W wojewdztwach Polski Wschodniej funkcjonowao 421 biur podry, co stanowio 14,0% ich liczby w kraju. W wojewdztwie podlaskim liczba biur podry wyniosa 84, co stanowio 19% ich liczby w regionie wschodnim Polski. Wszystkie jednostki prowadziy dziaalno jako organizatorzy (69 podmiotw) bd organizatorzy i porednicy (15 podmiotw). W stosunku do caego kraju udzia poszczeglnych regionw wschodnich by niewielki i zamyka si w przedziale 2-4%.
Tabela 12 Ilo placwek informacji turystycznej w wojewdztwie podlaskim na tle Polski Wschodniej
Wyszczeglnienie wojewdztwo podlaskie wojewdztwo lubelskie wojewdztwo podkarpackie wojewdztwo witokrzyskie wojewdztwo warmisko-mazurskie Obszar Polski Wschodniej
rdo: Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej
Placwki informacji turystycznej orodki (centra) punkty razem 5 43 48 4 43 47 10 19 29 3 17 20 10 28 38 32 139 182
W regionie Polski Wschodniej dziaa cznie 182 placwek informacji turystycznej, w tym 48 w wojewdztwie podlaskim. Najwiksz grup stanowi punkty informacji turystycznej. S one zlokalizowane w powiatach: augustowskim, bielskim, biaostockim, hajnowskim, omyskim, monieckim, sejneskim, siemiatyckim, soklskim, suwalskim, wysokomazowieckim, m. Biaystok, m. oma, m. Suwaki.
60
Waniejsze orodki informacji turystycznej o zasigu ponadlokalnym znajduj si w Biaymstoku, gdzie dziaaj placwki o znaczeniu regionalnym. Spord innych naley wymieni centra informacyjne o randze ponadlokalnej w takich miastach, jak: Augustw, Hajnwka, Supral i Suwaki.
Tabela 13 Liczba podmiotw turystycznych i placwek informacji turystycznej w wojewdztwie podlaskim

Wyszczeglnienie Augustw Bielsk Podlaski Biaowiea Biaystok Choroszcz Czarna Biaostocka Czeremcha Czye Dowspuda Drohiczyn Drozdowo Dubicze Cerkiewne Filipw Giby Gonidz Hajnwka Jeleniewo Kleszczele Kurowo Kolno Lipsk apy oma Mielnik Moki Narew Narewka Nowogrd Przerol Pusk Raczki Sejny Siemiatycze Sokka Supral Suwaki Sztabin Szypliszki Tykocin Wasilkw Wiajny Zawady Woj. podlaskie Podmioty gospodarcze organizatorzy turystyki i porednicy 14 3 3 28 1 3 3 1 11 1 1 1 14 84 Placwki informacji turystycznej 1 1 3 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 4 1 1 1 1 1 1 49
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji uzyskanych z Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Podlaskiego.
Wan rol w rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim peni stowarzyszenia agroturystyczne grupujce rolnikw wiadczcych usugi turystyczne. Reprezentuj one interesy osb zajmujcych si agroturystyk oraz wspomagaj wspln dziaalno poprzez promocj i szkolenia. Baza noclegowa jak stanowi prnie rozwijajce si gospodarstwa agroturystyczne wypenia luk w usugach hotelarskich. Stay wzrost liczby obiektw (2004 61
707 obiektw , 2008 827 obiektw) wiadczy o zwikszeniu si zapotrzebowania na tego typu usugi. Agroturystyka jest alternatywnym sposobem zarobkowania dla wielu mieszkacw wsi i w perspektywie czasowej ma due szanse na dalszy rozwj na co zwrcono uwag w Marketingowej Strategii Polski dla sektora turystyki. Na terenie wojewdztwa podlaskiego wyrnia si nastpujce Stowarzyszenia Agroturystyczne: Suwalska Izba Rolniczo Turystyczna w Suwakach, Stowarzyszenie Ziemia Sejneska w Sejnach, Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Kuryach, Podlaska Izba Rolnicza w Biaymstoku, Biebrzasko Narwiaskie Towarzystwo Agroturystyczne o w Wiznie, Biebrzasko Rajgrodzkie Stowarzyszenie Agroturystyki Czapla w Grajewie, Biaowieskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ubr w Hajnwce, Stowarzyszenie Agroturystyczne Agrokresy w Michaowie, Stowarzyszenie Agroturystyczne Puszcza Mielnicka w Mielniku, Stowarzyszenie Agroturystyczne Raj Bobra w Mokach, Wigierskie Stowarzyszenie Turystyczne w Suwakach, Stowarzyszenie Biebrza Koneserom w Zawadach oraz Wojewdzki Podlaski Ordek Doradztwa Rolniczego.
3.3.1. Wnioski
Wojewdztwo podlaskie ma stosunkowo dobrze rozwinit grup organizacji turystycznych i to zarwno o charakterze organizatorw turystyki, jak i zajmujcych si promocj i informacj turystyczn. Brak jest jednak podstawowych elementw wsppracy midzy tymi organizacjami i podstaw do tworzenia systemu sieciowego, ktry obejmowaby cay region i jego turystyczn ofert. Niepokojcy jest brak aktywnoci w wojewdztwie organizacji turystycznych o charakterze poredniczcym oraz niewielka ilo Lokalnych Organizacji Turystycznych, ktre winny by zalkiem budowy klastra(w) turystycznych w regionie. Budowa struktury Pnocno Wschodniego Innowacyjnego Klastra Turystycznego w ramach Parku Naukowo Technologicznego Polska Wschd naley uzna za duy sukces regionu i pocztek dynamicznego rozwoju turystyki jako koa zamachowego dla rozwoju MSP. Projektowane trzy Doliny winny znale odniesienie do istniejcych i projektowanych produktw turystycznych o charakterze sieciowym.
3.4. Rozwj infrastruktury turystycznej

Gwnym zaoeniem tego rozdziau jest przedstawienie dynamiki zmian w obszarze infrastruktury turystycznej. Penego omwienia zasobw infrastruktury turystycznej w Podlaskim dokonano w rozdziale 4. W zasobach zbiorowego zakwaterowania na terenie Polski Wschodniej ostatnie kilka lat przynioso zjawiska regresji. W latach 2000-2007 liczba obiektw zmalaa o 19,5%, a liczba miejsc o 16,8% (w caej Polsce byo to odpowiednio: 14,1% i 11,8%). Wszystkie regiony odnotoway take podobne spadki. Najwikszy ubytek obiektw nastpi w wojewdztwach warmisko-mazurskim (o 32,4%) i podlaskim (24,2%), najmniejszy w podkarpackim (3,4%). W omawianym okresie wystpiy take zmiany w zasobach miejsc noclegowych. W stosunku do 2000 roku ich oglna liczba zmniejszya si o 16,6%, najbardziej w wojewdztwach podlaskim (28,2%) i warmisko-mazurskim (21,7%). Wedug danych uzyskanych z JST na terenie wojewdztwa podlaskiego widoczna jest staa tendencja do rozwoju agroturystyki. Obiekty agroturystyczne czciowo uzupeniaj zapotrzebowanie
62
na miejsca noclegowe dla turystw odwiedzajcych ten obszar Polski. Obiekty agroturystyczne maja jednak w wikszoci charakter stricte sezonowy. W ostatnich latach w Polsce nastpi bujny rozwj wszelkiego rodzaju usug gastronomicznych. Z roku na rok rosn jej zasoby, ktre obecnie w porwnaniu z 2000 rokiem s wiksze o ponad 10%. W przekroju oglnym systematycznie rosa liczba barw i restauracji, w ostatnich za trzech latach ubywao stowek. Uchwycenie zmian regionalnych w caej bazie ywieniowej uniemoliwia brak odpowiedniej sprawozdawczoci statystycznej w przekroju wojewdzkim. Znacznie szersze i peniejsze s informacje o gastronomii hotelowej. W obsudze ruchu turystycznego jest to znaczcy segment usug ywieniowych, ktre stanowi zakady i punkty gastronomiczne w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Usugi te s wan czci produktu hotelarskiego, gdy zwikszaj zakres i poziom wiadczonej oferty, przynosz spore dodatkowe dochody oraz wzbogacaj wizerunek i podnosz presti rynkowy zakadw hotelarskich25. Spord wielu urzdze sportowo-rekreacyjnych, za najczciej wykorzystywane przez turystw i zarazem najbardziej charakterystyczne dla Polski Wschodniej mona uzna: kpieliska na wodach naturalnych, porty i przystanie jachtowe. Poniej zgodnie z wol Zamawiajcego Program przedstawione zostay nowe inwestycje zrealizowane w infrastrukturze turystycznej w latach 2004 - 2008 opracowane na podstawie danych GUS i deklaracji wszystkich podlaskich samorzdw.
3.4.1. Obiekty hotelarskie wybudowane w latach 2004-2008

Wedug danych Gwnego Urzdu Statystycznego liczba obiektw hotelowych w wojewdztwie podlaskim charakteryzuje si spadkiem oglnej liczby obiektw wiadczcych usugi hotelowe. Jednoczenie wzrasta liczba osb korzystajcych z noclegw z 376 135 w 2004 do 462 169 w 2008 roku. Z informacji uzyskanych z Urzdw Gmin wynika, i baza noclegowa poszerza si gwnie o obiekty agroturystyczne, ktre czciowo wypeniaj rosnce zapotrzebowanie na miejsca noclegowe. Tabela 14 Obiekty wiadczce usugi noclegowo / hotelarskie wybudowane w latach 2004-2008
l.p. Jednostka terytorialna Gmina Miasto Augustw 1. Nazwa obiektu Powiat Augustowski Hotel Wojciech Laguna Karmel Vita Usugi hotelowe Szuflada August Przedsibiorstwo Wielobranowe Iskra Nad Nett Przedsibiorstwo Usugowo-Handlowe PRO W. Ciesowski, ul. Ukona 24 H, Powiat Biaostocki (grodzki ) Villa Tradycja, ul. Wkiennicza 5 Hotel Pod Herbem, ul. Wiejska 49 Dom Gocinny Mendelson, ul. Kawaleryjska 38 Hostel Spark, ul. Kopernika 97a Powiat Biaostocki Miejsca noclegowe 49 97 120 43 15 48 18 80 60 20 29 30 Inwestor prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
2.
Gmina Paska
1.
Miasto Biaystok
25
Por. Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej.
63
l.p.
Jednostka terytorialna
Nazwa obiektu Hotel na stacji benzynowej w Zotorii "Dwr Czarneckiego" w Porosach Zajazd "Dworek" w Choroszczy, P.W.JARD Zejer w Barszczewie Pensjonat Black Tower, ul. Fabryczna 7, Rozogi - Centrum konferencyjnobankietowe, Waliy, (2007r.) Trzy Sosny Centrum Konferencyjno Bankietowe, ul. Lena 20, Os. Ignatki, Kleosin Dworek Triumf, ul. Klepacka 1, Kleosin Dom Gocinny Zdrojwka, Horodniany 47, Kleosin Centrum Konferencyjno-Bankietowe Knieja, al. Niepodegoci 6, PETRA, ul. Nowy wiat 10, Orodek Wczasw Puszcza ul. Cegielniana 67, UCZEK al. Niepodlegoci 12, Sosnowe Siedlisko ul. Krasny Las 4 Ritowisko - Agroturystyka, Surakowo 27 Internat Podlaskiego Orodka Doskonalenia Kadr Administacji Publicznej w Supralu, ul. Pisudskiego 17 Karczma na Stoku, Ogrodniczki, ul. Biaostocka 62 Zajma ul. Cieliczaska 2 Wadysaw Lisowski, anie 2, 16-030 Supral BUKOWISKO Gospodarstwo Pomocnicze Centrum Edukacji w Supralu, ul. J.Pisudskiego 64 BOHEMA noclegi i restauracja, ul. Plac Kociuszki 1 Gospoda i Zajazd WIM, ul. Biaostocka 26 i 20a, 16-050 Michaowo Zajazd Przy Toczni, Jawka, ul. Szkolna 3, 16-050 Michaowo (caoroczny) Orodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny BOBROWA Dolina Bobrowa 25 Lokalna organizacja turystyczna Brama na Bagna Strkowa Gra 24, Zawady (w budowie) Centrum Turystyczno Pielgrzymkowe w Wasilkowie Sanktuarium wita Woda Powiat Grajewski DARMEX Motel, ul. Kiliskiego 31. Szczuczyn Zajazd Pocztowy Motel, ul. Kiliskiego 62. Szczuczyn Powiat Hajnowski Zajazd ubr Gastronomia Noclegi, ul. Warszawska 71,
Miejsca noclegowe 48 50 34 70 30 84 100 48 12 69 10 220 10 10 16 36 8 12 14 140 17 38 Brak danych 80 40 32 35 -
Inwestor prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
1.
Gmina Choroszcz
2. 3.
Gmina Czarna Biaostocka Gmina Grdek
4.
Gmina Juchnowiec Kocielny
5.
Gmina Supral
Gmina Michaowo 6.
7. 8. 9.
Miasto Zabudw Gmina Zawady Gmina Wasilkw
1.
Gmina Szczuczyn
1.
Gmina Miejska Hajnwka
14
prywatny
64
l.p.
Nazwa obiektu Pokoje gocinne w Muzeum Biaoruskim, ul. 3 Maja 42. Powiat Kolneski Nie wybudowano Powiat omyski (grodzki) Hotel Amadeus, przy ul. Pzykoszarowej 16 Retro, ul. Nowogrodzka 157 Labirynt Kompleks Gastronomiczno Hotelowy, ul. Sikorskiego 345 Powiat omyski Przedsibiorstwo Usugowe KM, Konopki Mode 3, (caoroczny) Karczma Pod Topolami, Konopki Mode 3, (caoroczny) Powiat Moniecki Hotel Pastwa Bielskich ul. Szpitalna 3, kompleks restauracyjno - wypoczynkowy Hacjenda Jasionwka, ul. Koryciska 32, Powiat Sejneski Nie wybudowano Powiat Siemiatycki Pensjonat CEZAR w Siemiatyczach Pensjonacik STARY RYNEK w Siemiatyczach Obiekty turystyczno- rekreacyjny ETERNITE w Wlce Nadbuaskiej (w trakcie budowy) Zajazd U Kmicica Siemiatycze Dwr Duch Kresw Usugi hotelarskie HELENA - Siemiatycze Dom Noclegowy przy Gimnazjum Gminnym Pokoje Gocinne Elbieta i Jzef Kobus ZAMKOWA (Restauracja + noclegi) Pensjonat IRENA w Drohiczynie Samorzdowy Orodek Wypoczynkowy w Mielniku Orodek Wypoczynkowy "U Floriana" w Mielniku (caoroczny), (oddany do uytku w 2009r.) Orodek noclegowy "Panorama" w Mielniku Zioowy Zaktek Powiat Suwalski Wojewdzki Orodek Sportu i Rekreacji Szelment, 16-404 Jeleniewo, Szelment 2 Powiat Wysokomazowiecki Miejsca noclegowe Szczsny przy ul. Wierzbowej, Noclegi Jagoda, ul. Wojska Polskiego 23, Ciechanowiec, Kwatera nad Bugiem, Wojtkowice-Glinna 27, Pokoje do wynajcia, Kozarze 3 A 18-230 Ciechanowiec, Powiat Zambrowski Hotel ul. Szkolna 2a
Miejsca noclegowe 11 25 23 40 7 140 20 25 15 100 30 20 14 22 14 30 10 30 40 45 39 71 40 10 -
Inwestor prywatny
1.
Miasto oma
prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
1.
Gmina niadowo
1. 2.
Gmina Gonidz Gmina Jasionwka
1.
Miasto Gmina Siemiatycze
prywatny prywatny prywatny
prywatny
2. 3.
Gmina Drohiczyn Gmina Mielnik
prywatny prywatny publiczny publiczny prywatny prywatny publiczny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
4. 1.
Gmina Grodzisk Gmina Jeleniewo
1.
Gmina Ciechanowiec
1.
Gmina Szumowo
65
Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 - 2015 rdo: Opracowanie wasne, na podstawie danych uzyskanych z gmin
W tabeli nie uwzgldniono powiatw: Bielskiego i Soklskiego ze wzgldu na brak informacji dotyczcych obiektw hotelowych wybudowanych w latach 2004-2008.
3.4.2. Obiekty sportowo - rekreacyjne wybudowane w latach 20042008

Obiekty sportowo rekreacyjne na terenie wojewdztwa podlaskiego to w wikszoci inwestycje publiczne. Znaczcy dla rozwoju bazy sportowej by projekt Orlik 2012, ktry wspiera inwestycje zwizane z budow i przebudow boisk przeznaczonych gwnie do gry w pik non. Szans dla regionu jest rozbudowa obiektw zwizanych z odnow biologiczn takich jak SPA wraz z poszerzonym zapleczem sportowym typu korty tenisowe, pola golfowe. Naley zauway, i rozbudowa tego typu obiektw powinna by przyczynkiem do rozwoju turystyki biznesowej i uzdrowiskowej. Wrd obiektw nowopowstaych dominuj boiska sportowe, ktrych w latach 2004-2009 powstao ponad 60. Tabela 15 Obiekty sportowo - rekreacyjne wybudowane w latach 2004-2009
l.p. 1. Jednostka terytorialna Gmina Augustw 2. Gmina Miasto Augustw 3. 4. 5. Gmina Nowinka Gmina Paska Gmina Lipsk Nazwa obiektu Powiat Augustowski sala gimnastyczna przy Gimnazjum w Janwce wielofunkcyjny stadion sportowy Molo Imienia Radiowej Trjki (infrastruktura do cumowania odzi, kpielisko) caoroczne lodowisko syntetyczne Stru Krgielnia Gara cieki pieszo rowerowe nad jeziorem Necko sala gimnastyczna przy Zespole Szk w Nowince sala gimnastyczna przy Zespole Szk Oglnoksztaccych w Paskiej- boisko szkolne (2005) Gminny Orodek- Rekreacji w Lipsku (2007 r.) kompleks sportowo- rekreacyjny, Orlik" wybudowane w 2009 r. Powiat Biaostocki stadion Miejski w Choroszczy boiska do piki nonej we wsiach; Klepacze, yski, Zotoria, Barszczewo, Konoway, Izbiszcze, Kruszewo, Zaczerlany sale gimnastyczne przy szkoach podstawowych w: Choroszczy i Zotorii i gimnazjum w Choroszczy Golf Park, Lipowy Most , Borki 29, 16-030 Supral. boisko przy zalewie w Zarzeczanach Inwestor publiczny publiczny publiczny prywatny prywatny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
1. Gmina Choroszcz
publiczny
2.
Gmina Grdek
prywatny publiczny
66
l.p. 3.
Jednostka terytorialna Gmina Juchnowiec Kocielny
Wiejski Orodek Kultury
Nazwa obiektu
Inwestor publiczny publiczny publiczny publiczny
4.
Gmina apy
5. Gmina Michaowo 6. Gmina Zabudw 7. Gmina Sura
8.
Gmina Dobrzyniewo Due
w Juchnowcu Dolnym wraz z boiskiem sportowym Wiejski Orodek Kultury w Koplanach wraz z boiskiem boisko do koszykwki, siatkwki i piki rcznej w Ksiynie, Kleosinie Stadion Miejski w apach w skad ktrego wchodz: boisko trawiaste w Uhowie, plaa miejska w Uhowie wielofunkcyjne boisko sportowe Szkoa Podstawowa nr 1 w apach boisko trawiaste - Gimnazjum nr 1 w apach boisko przyszkolne sala gimnastyczna w szkole Zesp Szk w Ponce Kocielnej sala sportowa w szkole - Szkoa Podstawowa nr 2 w apach boisko - Szkoa Podstawowa w Bokinach sala gimnastyczna, stadion lekkoatletyczny - I Liceum Oglnoksztacce w apach boisko do piki nonej - Szkoa Podstawowa w upiance Starej sala gimnastyczna - Zesp Szk Mechanicznych im. Stefana Czarnieckiego w apach 2 boiska penowymiarowe do piki nonej boisko ze sztuczn muraw o wymiarach 24x16 bienia czciowo pokryta tartanem boisko do koszykwki boisko do piki siatkowej, plaowej hala sportowa przy Szkole Podstawowej w Michaowie sala gimnastyczna przy Zespole Szk w Michaowie siownia przy Klubie Sportowym Rudnia hala sportowa w Zespole SzkolnoPrzedszkolnym w Zabudowie hala sportowa przy Zespole Szk i Placwek OwiatowoWychowawczych w Surau, ul. Szkolna 1 (2007r.) Stadion Miejski w Surau UKS Znicz Sura (2006r.), ul.11 Listopada hala sportowa przy ZSP w Dobrzyniewie Duym, (2006 r.) Kompleks boisk przy ZSP w Dobrzyniewie Duym, (2006/2007r.)
publiczny publiczny publiczny
publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
publiczny publiczny
67
l.p.
Jednostka terytorialna Dobrzyniewo Kocielne Gnia Kozice Letniki Nowe Aleksandrowo Nowe Aleksandrowo Charaboy Fasty Obrubniki Kulikwka Kopisk Gmina Supral
boisko do piki siatkowej i rcznej
Nazwa obiektu
Inwestor publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
9.
10.
Gmina Wasilkw
11. 1. 1.
Gmina Zawady Gmina Wyszki Gmina Grajewo
2.
Gmina Szczuczyn
1.
Gmina Miejska Hajnwka
2. 1.
Gmina Narewka Gmina May Pock
(2004r.) boisko do piki nonej (2004r.) boisko do piki nonej (2004r.) boisko do piki nonej (2005r.) boisko do piki nonej (2005r.) boisko do piki rcznej i koszykwki (2005r.) boisko sportowe przy SP (2006r.) boisko sportowe przy SP (2006r.) boisko sportowe przy SP (2006r.) boisko do piki nonej (2008r.) boisko do piki nonej (2008/9r.) hala sportowa przy Zespole Szk, boisko przy ulicy Jodowej w Grabwce boisko sportowe Orlik 2012 (2009r.) boisko sportowe we wsi Studzianki boisko sportowe Orlik 2012 (2008r.) basen kpielowy w Wasilkowie ul. Biaostocka boisko przy Zespole Szkl w Zawadach 14-075 Powiat Bielski Midzyszkolny Orodek Sportu w Wyszkach Powiat Grajewski zesp boisk Orlik, ul. Wojska Polskiego 84, Kompleks dwch boisk (2008r.) sala sportowa wraz z boiskiem szkolnym (2004r.) przy Gimnazjum im. Prof. A. Paczyskiego w Danwku, 19-200 Grajewo sala sportowa (2005r.) przy Szkole Podstawowej w Rudzie, Ruda, ul. Szkolna 8, 19-200 Grajewo Centrum Rekreacyjno Sportowe w Popowie (2008 r.) hala sportowa przy Publicznym Gimnazjum w Szczuczynie ul . Nadstawna (w trakcie budowy) Powiat Hajnowski Orodek Sportu i Rekreacji centrum turystyczno rekreacyjne park wodny Planowany termin otwarcia obiektu -15.12.2009 r. Amfiteatr miejski stadion Orlik (2009r.) Powiat Kolneski boisko sportowe -Moje boisko Orlik 2012" (oddany do uytku 23 maja 2009r.) Powiat omyski (grodzki)
publiczny bd publiczny
publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
68
l.p. 1.
Jednostka terytorialna Miasto oma
Pywalnia Miejska nr 1, ul.
Nazwa obiektu
Inwestor publiczny
Niemcewicza 17a, 18-400 oma Stadion miejski w omy, na ktrym znajduj si: boiska do piki nonej o nawierzchni trawiastej i sztucznej, korty tenisowe oraz pena infrastruktura lekkoatletyczna. Obiekt owietlony. Kompleks sportowo-rekreacyjny Orlik 2012, ul. Katyska 3. Boisko do piki nonej o wymiarach 30 m x 62 m, o pow. cakowitej1860 m.kw. (pole gry 26 m x 56 m) o nawierzchni z trawy syntetycznej, boisko wielofunkcyjne o wym. 26 m x 46 m z wybiegami o nawierzchni poliuretanowej z polami do gry w pik rczn, siatkwk, tenisa ziemnego i koszykwk. Obiekt owietlony. zesp boisk sportowych w ramach programu Moje Boisko Orlik 2012 przy ul. Zawadzkiej zesp boisk - sportowych w ramach programu Moje Boisko Orlik 2012 przy I Liceum Oglnoksztaccym boisko wielofunkcyjne przy II Liceum Oglnoksztaccym, Pl. Kociuszki, boisko przy SP Nr 7, przy ul. Mickiewicza, boisko przy PG Nr 3, przy ul. M. C. Skodowskiej, skatepark, ul. Konstytucji 3 Maja. Obiekt owietlony skatepark os. SM Perspektywa kompleks do wicze siowych przy ul. Katyskiej 5 adaptacja krytej pywalni przy ZSO przy ul. Bernatowicza w omy na Centrum Sportu Walki
publiczny
publiczny publiczny
publiczny
wycig narciarski w Rybnie
adaptacja byej strzelnicy na os.

Konstytucji 3 Maja na zesp sportowo-rekreacyjny. Powiat omyski hala sportowa przy Szkole Podstawowej w Miastkowie (2005r.) boisko sportowe Orlik 2012 hala sportowa w miejscowoci Pitnica, (2005r.) boisko sportowe Orlik 2012 boisko sportowe Orlik 2012 w Jeziorkach
publiczny
1.
Gmina Miastkowo
publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
2.
Gmina Pitnica
69
l.p. 3.
Jednostka terytorialna Gmina niadowo
boisko sportowe Orlik 2012
Nazwa obiektu
4.
Gmina Szczepankowo
5. 1. 2. 3. 4.
Gmina Zbjna Moki Gmina Jawiy Gmina Gonidz Gmina Knyszyn
5.
Gmina Jasionwka
6.
Gmina Trzcianne
1.
Gmina Pusk
w Pniewie boisko sportowe przy ul. Kolejowej15b, 18- 411 niadowo Moje Boisko- Orlik 2012" przy ul. Kolejowej, 18- 411 niadowo Planowane Inwestycje na rok 2009 Budowa boiska przedszkolnego w miejscowoci Szczepankowo, Budowa wielofunkcyjnego boiska w miejscowoci niadowo, (2009 r.) boisko sportowe Orlik 2012 Powiat Moniecki powiatowe boisko Orlik ul. Tysiclecia 15, 19-100 Moki sala gimnastyczna przy Szkole podstawowej we wsi Dolistowo Stare (2005r.) boiska i hala sportowa przy Zespole Szkolno Przedszkolnym hala sportowa (2007r.) hala sportowa przy ZSO w Knyszynie, ul. Biaostocka 36, (2008r.) sala sportowa przy ZS w Kalinwce Kocielnej (2006r.) boisko do piki nonej przy Zespole Szkolno- Przedszkolnym w Jasionwce (obecnie rozpoczy si prace nad wybudowaniem na tym terenie nowoczesnego kompleksu boisk z bieni i kortem tenisowym zakoczenie inwestycji planowane jest w II poowie 2009 r.) kompleks sportowy przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Trzciannem (2006 r.) Powiat Sejneski sala gimnastyczna w Zespole Szk z Polskim i Litewskim Jzykiem Nauczania w Pusku boisko do gry w pik koszykow przy Zespole Szk Polskim i Litewskim Jzykiem Nauczania boisko do gry w pik non przy Zespole Szk z Polskim i Litewskim Jzykiem Nauczania sala gimnastyczna w SP w Widugierach boisko do gry w pik non przy SP w Widugierach boisko do w pik non przy SP w Nowinikach boisko do gry w pik non w Centrum Wypoczynku i Rozrywki ilain
publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
publiczny
publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny bd
70
l.p. 2. 3.
Jednostka terytorialna Gmina Krasnopol Miasto Sejny
boisko do gry w pik non
Nazwa obiektu
1. 2. 3. 4.
Miasto Siemiatycze Gmina Drohiczyn Gmina Dziadkowice Gmina Mielnik
1.
Gmina Suchowola
1. 2. 3. 4.
Gmina Przerol Gmina Bakaarzewo Gmina Jeleniewo Gmina Rutka- Tartak
5. 6.
Gmina Wiajny Gmina Raczki
w Pusku sala sportowa przy Gimnazjum w Krasnopolu sala sportowa przy Zespole Szk Oglnoksztaccych w Sejnach boisko ze sztuczn nawierzchni wybudowane w ramach programu Blisko boisko do gry w pik non, ul. Konarskiego boisko ze sztuczn nawierzchni wybudowane w ramach programu ORLIK 2012 do gry w pik non, pik siatkow i koszykwk, ul. Mickiewicza 34 Plaa Miejska (kpielisko, miejsce biwakowe, plac zabaw dla dzieci), I jezioro Sejny Wypoyczalnia rowerw w centrum informacji turystycznej przy Placu Dominikaskim Powiat Siemiatycki kompleks boisk wielofunkcyjnych Orlik 2012 (2008r.) hala sportowa przy ZSP o Ostroanach sala sportowa przy SP w Dziadkowicach hala widowiskowo-sportowa w Mielniku oddana do uytku w 2003r (pyta treningowa wybudowana w 2005r., zaplecze sportowe z trybunami w 2006r.) Powiat Soklski boisko przy Zespole Placwek Owiatowych w Suchowoli (2008r.) kompleks sportowy Orlik_2012 przy Szkole Podstawowej w Chodorwce Nowej 4 (2009r.) zbiornik wodny Suchowola" w miejscowoci Karpowicze (2007r.) Powiat Suwalski boisko gminne przy ul. Zusenkowskiej zesp boisk, (2006r.) boisko sportowe Orliki 2012 Wojewdzki Orodek Sportu i Rekreacji SZELMENT dwa boiska sportowe Moje Boisko-Orlik 2012" w miejscowoci Rutka-Tartak (zakoczenie 15.09.2009r.) hala sportowa przy ul. Sejneskiej 43. stadion sportowy w Raczkach hala sportowa przy Gimnazjum w Raczkach
publiczny
publiczny publiczny
publiczny publiczny publiczny publiczny
publiczny publiczny publiczny publiczny prywatny
publiczny Klub Sportowy Polonia publiczny
71
l.p. 1. 2.
Jednostka terytorialna Gmina Wysokie Mazowieckie Gmina Ciechanowiec
3.
Gmina Szepietowo
1. 2.
Gmina Zambrw Gmina Rutki Kossaki
Nazwa obiektu Powiat Wysokomazowiecki Pywalnia Miejska Wodnik (2006r.) hala sportowa przy Gimnazjum im. Papiea Jana Pawa II w Ciechanowcu w budowie kompleks Moje Boisko Orlik 2012 boisko do piki plaowej przy play miejskiej sala gimnastyczna w Ciechanowieckim Orodku Kultury i Sportu boisko wielofunkcyjne przy SP w Dbrwce Kocielnej (2008r.) stadion gminny w Szepietowie boisko wielofunkcyjne w ramach programu Moje boisko-Orlik 2012 Powiat Zambrowski 2 hale sportowe w miejscowociach Osowiec i Zakrzewo Stare wielofunkcyjne boisko sportowe
Inwestor publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny publiczny
publiczny publiczny
rdo: Opracowanie wasne, na podstawie danych uzyskanych z gmin
3.4.3. Obiekty gastronomiczne wybudowane w latach 2004-2008

Wedug informacji uzyskanych z poszczeglnych gmin wojewdztwa podlaskiego wynika, e w latach 2004-2008 powstao 84 caorocznych obiektw gastronomicznych. Ponisza statystyka nie uwzgldnia obiektw sezonowych, ktre funkcjonuj w okresie wzmoonego ruchu turystycznego. Gwnym inwestorem wszystkich przedsiwzi byli inwestorzy prywatni. Tabela 16 Baza gastronomiczno - restauracyjna w poszczeglnych gminach powstaa w latach 2004-2008
l.p. 1. Jednostka terytorialna Gmina Miasto Augustw Nazwa obiektu Powiat Augustowski Restauracja Maska Karczma Korona Ogrdek Pod Jaboniami Bluesbrothers Szuflada Cafe & Bar Karczma Mostki Pub Faust Zabajka Nad Nett Bulwarowa Club infiniti Stru Ogrdek Rekreacyjno Wypoczynkowy Cafe Bar Aquarium Kawiarnia Przysta Cafe Pizzeria Da Fiori Atva Augustw Typ inwestora prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
72
l.p.
2.
Gmina Paska
1. 2. 3.
Gmina Choroszcz Gmina Grdek Gmina Czarna Biaostocka
4.
Gmina Juchnowiec Kocielny
5. 6.
Gmina Michaowo Gmina Supral
7. 8.
Gmina Zabudw Gmina Wasilkw
1.
Miasto Szczuczyn
1. 1.
Gmina Hajnwka Miasto oma
1.
Gmina Miastkowo
Nazwa obiektu Kolumnowa Augustw Restauracja Myliwska Augustw Village Augustw Club Fabryka Nastrojw Sport&Music Club Augustw Dolina Rospudy Augustw Karczma Staroyn Paska Paradise Paska Kawiarenka Pozytywka Paska Bar gastronomiczny Zajazd u Lecha Sucha Rzeczka Bar gastronomiczny Serwy Bar Pod sowikiem Paska Bar ubr Paska Powiat Biaostocki Hotel Zejer Zajazd Dworek Choroszcz Golf Park Pensjonat Black Tower Helios Restauracja Skorpion Karczma za potem Trzy Sosny Centrum Konferencyjno-Bankietowe Kleosin Dworek Triumf Kleosin Dom Gocinny Zdrojwka Kleosin Zajazd Przy Toczni Jawka Gospoda i Zajazd WIM Michaowo Biesiada Bohema Knieja Puszcza ukaszwka Alkierz Kameralna Orodek WypoczynkowoRekreacyjny Bobrowa Dolina Centrum Turystyczno Pielgrzymkowe w Wasilkowie Sanktuarium wita Woda Restauracja Lima w Wasilkowie ul. Kocielna Powiat Grajewski Bistro Cappuccino Kebab-Cafe-Bar Prada Restauracja Biesiadna ZOR BIRAWIT Powiat Hajnowski Zajazd ubr Hajnwka Powiat omyski (grodzki) Hotel Amadeus Retro Labirynt Kompleks gastronomiczno-Hotelowy Powiat omyski Pijalnia Piwa Kufelek Miastkowo
Typ inwestora prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
73
l.p.
2.
Gmina niadowo
1.
Gmina Gonidz
Nazwa obiektu Zajazd Half Miastkowo Bar przy stacji AUTO-GAZ Rydzewo PHU BENZOL Ostroka Bar gastronomiczny Szczepankowo Restauracja niadowianka niadowo Bar Rodeo Koziki Karczma pod topolami Konopki Mae Powiat Moniecki Bar u Jana Gonidz Bar Echo Gonidz Karczma Wygoda Osowiec Twierdza Bar Wadera Osowiec Twierdza Zakad gastronomiczno-Usugowy Dwr Dobarz Powiat Soklski Restauracjo-Kawiarnia HE-BRON Grill-Bar Jagdka Powiat Suwalski Wojewdzki Orodek Sportu i Rekreacji SZELMENT Pizzeria w Raczkach Bar Smaku Bar Sosenka Bar w Suchej Wsi Restauracja Skarpa Karczma w Domu Litewskim Pizzeria pub Sejna Italiano Pizza pizzeria Bar Morgan Lokal gastronomiczny Pod Strzech Lokal gastronomiczny Rono Maa gastronomia Nora Powiat Zambrowski Bar Adris Bar ul. Tartak Stary 14 Bar Gastronomiczny Zajazd Gastronomiczny w Wyszomierzu Wielkim Bar gastronomiczny Rolbud
Typ inwestora prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny publiczny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny Prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny prywatny
2. 1. 1. 2.
Gmina Trzcianne
Miasto Suchowola Gmina Jeleniewo Gmina Raczki
3.
Miasto Sejny
1. 2.
Gmina Rutki Kossaki Gmina Szumowo
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych uzyskanych z poszczeglnych gmin.
W tabeli nie uwzgldniono powiatw: Bielskiego, Kolneskiego, Sejneskiego, Siemiatyckiego, Wysokomazowieckiego ze wzgldu na brak informacji dotyczcych obiektw gastronomicznych wybudowanych w latach 2004-2008.
74
3.4.4.
Wnioski
Baza noclegowa w regionie znajduje si w staym rozwoju. Dynamika przyrostu nowych obiektw jest imponujca. Nie mniej nie przekada si to per saldo na wzrost iloci obiektw noclegowych z uwagi na proces zamykania (likwidacji) istniejcych od lat obiektw. Zamykane s obiekty o niskim standardzie i mao atrakcyjne z punktu widzenia rosncych wymogw klientw przybywajcych do wojewdztwa podlaskiego zarwno z innych regionw kraju, jak i z zagranicy. Dziki nowym inwestycjom w baz hotelow zdecydowanie wzrosa jako usug hotelowych o rednim i wysokim standardzie speniajcych wymogi europejskie w swojej klasie. Baza gastronomiczna w wojewdztwie podlaskim jest dobrze rozwinita a dynamika wzrostu rednio 12 - 15 lokali rocznie dobrze rokuje ofercie gastronomicznej podlaskiego. Analizowany region posiada wiele atrakcji sportowo-rekreacyjnych moliwych do wykorzystania w rozwoju turystyki. Wiele z tych obiektw powstao ostatnio w latach 2004 2008. Wikszo z nich ma charakter obiektw otwartych. Jako bazy sportowo-rekreacyjnej z roku na rok wzrasta i z zadowoleniem naley wyrni powstae i powstajce obiekty zamknitych kompleksw wodno rekreacyjnych. Posiadaj one kompleksowe rozwizania pozwalajce na stworzenie produktu zdolnego zainteresowa turystw.
3.5. Dostpno komunikacyjna planowane inwestycje strategiczne

Transport pasaerski drogowy, kolejowy i lotniczy oraz dostpno komunikacyjna z kraju i z zagranicy w aspekcie trans-granicznoci i powiza europejskich odgrywaj bardzo wan rol dla moliwoci rozwoju gospodarki turystycznej. Polska Wschodnia charakteryzuje si znacznie gorsz dostpnoci komunikacyjn ni reszta kraju. Naley podkreli, e jest to jeden z wanych elementw ograniczajcych moliwoci dalszego rozwoju turystyki.26 Eksploatacja infrastruktury transportowej, warunkuje rozwj orodkw miejskich jak te wpywa na atrakcyjno caego obszaru. W szczegowym opisie priorytetw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013 zakada si, i w nowym horyzoncie czasowym 2007 2013, dziki przewidzianym dziaaniom, polegajcym na unowoczenieniu infrastruktury transportowej, przezwycieniu ulegnie peryferyjno regionu. Wewntrzna spjno komunikacyjna obszaru podniesie poziom najwikszych aglomeracji miejskich, zwikszy mobilno mieszkacw. Nacisk pooony na jako pocze zdynamizuje integracj ukadw transportowych: lokalnych z ponad-lokalnymi, wpynie rwnie na popraw bezpieczestwa ruchu.27
26 27
Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej (cz analityczna), str. 20 Szczegowy opis priorytetw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013, Biaystok, czerwiec 2009, str. 48
75
Tabela 17 Drogi o twardej nawierzchni wedug wybranych wojewdztw na 100 km2

Wojewdztwa Dolnolskie Lubuskie Maopolskie Podkarpackie Podlaskie Lubelskie lskie Warmisko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Mazowieckie
rdo Bank danych regionalnych GUS
Na 100 km2 2007 91,6 59,2 147,3 80,2 55,7 73,7 163,3 51,0 86,5 57,3 86,0
Tabela 18 Linie kolejowe eksploatowane wedug wybranych wojewdztw

Wojewdztwa Dolnolskie Lubuskie Maopolskie Podkarpackie Podlaskie lskie Warmisko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Mazowieckie
rdo Bank danych regionalnych GUS
2007 Ogem 1730 958 1108 975 705 2148 1209 2057 1214 1708 Na 100 km 8,7 6,8 7,3 5,5 3,5 17,4 5,0 6,9 5,3 4,8
2
2008 Ogem 1753 959 1108 999 760 2141 1209 2058 1214 1746 Na 100 km2 8,8 6,8 7,3 5,6 3,8 17,3 5,0 6,9 5,3 4,9
3.5.1.
Komunikacja drogowa
Sie drg publicznych o twardej nawierzchni w wojewdztwie podlaskim liczy 11 248 km, (z czego 9 411 km o nawierzchni ulepszonej). Podstawow sie drogow wojewdztwa stanowi drogi krajowe o dugoci 981 km, wojewdzkie - 1241 km, powiatowe - 6504 km i gminne 2522 km. Wskanik gstoci drg o twardej nawierzchni wynosi 55,7 km/100 km 2 przy redniej krajowej 82,8 km/100 km2. W wymiarze krajowym i regionalnym strategiczne znaczenie odgrywaj drogi: nr 8 Warszawa Biaystok Augustw Suwaki Budzisko granica pastwa (I Drogowy Pan Europejski Korytarz Transportowy droga midzynarodowa E 67) docelowo droga ekspresowa S 8, nr 19 granica pastwa Kunica Biaystok Bielsk Podlaski Siemiatycze Lublin Rzeszw docelowo droga ekspresowa S 8, nr 61 Warszawa Ostroka oma Grajewo Augustw, nr 63 Wgorzewo Kolno oma Zambrw Siedlce droga krajowa, granica pastwa, nr 65 granica pastwa Godap Ek Grajewo Moki Biaystok Bobrowniki granica pastwa,
76
nr 16 Olsztyn Ek Augustw Pomorze Pokuny Ogrodniki granica pastwa, nr 66 Zambrw Wysokie Mazowieckie Brask Bielsk Podlaski Kleszczele Czeremcha granica pastwa. Mapa 1 Cigi drogowe wyznaczone w PO Rozwoju Polski Wschodniej na tle krajowego ukadu drogowego
rdo: Program Operacyjny Rozwoju Polski Wschodniej 2007-2013, Szczegowy opis osi priorytetowych, Warszawa, kwiecie 2009, str. 52
Powysza mapa przedstawia cigi drogowe wzdu, ktrych realizowane s priorytetowe inwestycje drogowe majce na celu usprawnienie komunikacji w wojewdztwach Polski Wschodniej. Szczegowy opis inwestycji wspfinansowanych z Programu Operacyjnego Rozwoju Polski Wschodniej dla wojewdztwa podlaskiego zawiera tabela nr 21. Inwestycje strategiczne z perspektywy polityki gospodarczej regionu w zakresie komunikacji drogowej Tabela 19 Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej 2007-2013 1. Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Programu Operacyjnego Rozwj Lp. Polski Wschodniej 2007-2013 - w ramach Priorytetu IV. Infrastruktura transportowa Budowa obwodnicy miejscowoci Bargw Kocielny w cigu drogi krajowej 1. nr 61. 2. Budowa obwodnicy miejscowoci Stawiski w cigu drogi krajowej nr 61. 3. Budowa obwodnicy miejscowoci Szczuczyn w cigu drogi krajowej nr 61. 4. Budowa przeduenia i przebudowa ul. Gen. Andersa w Biaymstoku. 5. Przebudowa ul. Kleeberga w Biaymstoku. - w ramach Priorytetu V. Zrwnowaony rozwj potencjau turystycznego - Trasy rowerowe w Polsce Wschodniej Przebudowa ul. Gen. Maczka wraz z al. 1000-lecia Pastwa Polskiego 1. w Biaymstoku. 77
Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 - 2015 rdo: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego
Tabela 20 Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko 2007-2013 2. Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Programu Operacyjnego Lp. Infrastruktura i rodowisko 2007-2013 - w ramach Priorytetu VI. Drogowa i lotnicza sie TEN-T 1. Przebudowa do parametrw drogi ekspresowej S8 na odcinku Wyszkw-Biaystok; Budowa/Przebudowa drogi ekspresowej S8 na odcinku Biaystok-granica pastwa. - w ramach Priorytetu VIII. Bezpieczestwo transportu i krajowe sieci transportowe 1. Budowa drogi ekspresowej S19, odcinek Biaystok-Midzyrzec Podlaski; Budowa drogi nr S8, odcinek Olsztyn-Augustw obwodnica Augustowa (z wyczeniem obwodnicy Eku).
rdo: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego
Tabela 21 Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013 3. Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Regionalnego Programu Lp. Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013 - w ramach Priorytetu II. Rozwj infrastruktury transportowej 1. Przebudowa drogi wojewdzkiej nr 685 na odcinku Nowosady.-.Hajnwka. Przebudowa drogi wojewdzkiej nr 668 na odcinku Pitnica Poduchowna2. Jedwabne. 3. Przebudowa drogi wojewdzkiej nr 671 na odcinku Krypno-Tykocin. 4. Przebudowa drogi wojewdzkiej nr 678 na odcinku Biaystok-Kleosin.
Tabela 22 Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg wojewdzkich w latach 2010-2015 Lp. Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg wojewdzkich w latach 2010-2015 Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 668 na odcinku Pitnica - Poduchowna 1. Jedwabne od km ok. 0+100 do km ok. 16+938. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 671 na odcinku Krypno Tykocin od ok. km 2. 53+701 do ok. km 64+570 wraz z przejazdem kolejowym na odcinku Knyszyn Krypno od km 50+513 do km 50+796. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 685 na odcinku Nowosady Hajnwka od km 3. 36+210 do km 41+260 oraz drogi wojewdzkiej Nr 687 na odcinku Zwodzieckie Nowosady od km ok. 28+334 do km ok. 29+170. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 678 na odcinku Biaystok Kleosin (zadanie 4. realizowane wsplnie z samorzdem miasta Biaystok). Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 653 na odcinku Bakaarzewo Suwaki od km 5. 13+165 do km 28+800. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 645 na odcinku granica wojewdztwa Nowogrd od km 25+320 do km 46+000 z wyczeniem odcinka od km 34+963 6. do km 38+466 i drogi wojewdzkiej Nr 648 na odcinku 7+850 do km 9+300 z wyczeniem mostu przez rz. Pis w Morgownikach. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 681 na odcinku Powitne Pietkowo od km 7. 14+450 do km 19+177 oraz na odcinku Wlka Pietkowska Topczewo od km 23+188 do km 24++968.
78
W przypadku niektrych z ww. inwestycji lokalnie przewidziano cigi pieszo rowerowe lub cieki rowerowe. Dotyczy to przede wszystkim projektw nr 3 - odcinek Nowosady - Hajnwka, nr 4 wzdu caego planowanego do realizacji cigu i nr 5 odcinek Przebrd Suwaki. Po roku 2013 Podlaski Zarzd Drg Wojewdzkich planuje rozpoczcie, kontynuacj lub realizacj kolejnych zada inwestycyjnych, takich jak przedstawia ponisza tabela. Tabela 23 Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg wojewdzkich po roku 2013 Lp. Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg wojewdzkich po roku 2013 1. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 678 na odcinku Kleosin Markowszczyzna od km 7+060 do km 12+800. 2. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 677 na odcinku Ratowo niadowo od km 11+880 do km 16+200. 3. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 668 na odcinku Jedwabne Przytuy od km 16+915 do km 26+330. 4. Przebudowa drg wojewdzkich: Nr 685 na odcinku Dubicze Cerkiewne Jelonka od km 57+805 do km 64+564,3 i Nr 687 na odcinku Narewka Zwodzieckie od km 17+561 do km 28+334. 5. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 671 na odcinku Janw Korycin od km 17+313 do km 26+602 i Tykocin Stare Jeewo od km 64+570 do km 72+105. 6. Przebudowa drogi wojewdzkiej Nr 690 na odcinku Ciechanowiec Siemiatycze od km 22+706 do km 58+090.
Przebieg korytarza komunikacyjnego Via Baltica okrela rozporzdzenie Rady Ministrw, ktre zakada utworzenie nowej drogi ekspresowej nr 61 o przebiegu Ostrw Mazowiecka oma- Stawiski Szczuczyn Ek Raczki Suwaki Budzisko Granica Polska Litwa ( Kowno). Z punktu widzenia sprawnoci ruchu turystycznego wojewdztwa podlaskiego i pooenia przygranicznego i z tym zwizanych przej granicznych istotna rol odgrywaj drogi powiatowe, ktrych stan techniczny w ocenie oglnej jest niezadowalajcy. Planowane i realizowane w pierwszej kolejnoci inwestycje stwarzaj realna szans poprawy obecnego stanu technicznego tych drg i ich wczenia do ruchu turystycznego. Tabela 24 Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg powiatowych do roku 2013 Lp. Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg powiatowych po roku 2013 1. Przebudowa cigu komunikacyjnego czcego trzy przejcia graniczne Lipszczany Kunica - Bobrowniki (Etap III). Projekt polegajcy na przebudowie 42,887 km drg powiatowych powiatu soklskiego, pooonych w cigu o dugoci ponad 80km czcym jego granice z powiatem biaostockim (przejcie graniczne w Bobrownikach) i powiatem augustowskim (przejcie graniczne w Lipszczanach). 2. 3. Przebudowa drogi powiatowej Nr 1418B Wasilkw-Wlka Poduchowna- MostekRybniki Etap I Przebudowa drogi powiatowej Nr 1440B na odcinku od miejscowoci Topolany do drogi krajowej Nr 65
79
Lp. 4. 5 6. 7. 8.
Strategiczne inwestycje drogowe przewidziane do realizacji na sieci drg powiatowych po roku 2013 Przebudowa drogi powiatowej nr 1535 B Biaystok- Kruszewo Etap I Przebudowa drogi powiatowej Sofipol - Zauki i Zauki - Nowosiki Przebudowa drogi powiatowej nr 1308B na odcinku Janw - Biaousy o d. 7,5 km Przebudowa drogi powiatowej nr 1184B ubrynek - Kurianki Juryzdynka i powiatowej nr 1146B granica powiatu - Poddubwek - do drogi nr 1184B" o cznej d. 9,05 km. Integracja drg gminnych z systemem drg powiatowych w Bielsku Podlaskim
Dodatkowe drogi powiatowe zostan wybudowane jako drugie zadanie z Zarzdw Powiatw w Wysokiem Mazowieckiem, Bielsku Podlaskim, Grajewie oraz Mokach. W ramach pierwszej edycji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych w woj. podlaskim na przeomie lat 2009/2010 zostanie wybudowanych 200,6 km drg w tym: 88,8 km drg powiatowych (26 inwestycji).
3.5.2. Komunikacja kolejowa

Sie kolejow na terenie wojewdztwa podlaskiego tworzy 760 km eksploatowanych linii normalnotorowych (w tym zaledwie 220 km zelektryfikowanych), co stanowi okoo 3,7% cznej dugoci w caym kraju. Przez wojewdztwo przebiega take 55 km linii szerokotorowych (granica pastwa Kunica Biaostocka Gieniusze oraz granica pastwa Siemianwka Chryzanw), ktre cz si z biaorusk sieci kolejow. Linie kolejowe wymagaj modernizacji i dostosowania do standardw europejskich. Wskanik gstoci linii kolejowych wynosi 3,8 km/100 km2. Przez wojewdztwo podlaskie przebiega I Pan - Europejski Korytarz Transportowy E 75(RAIL BALTICA) objty midzynarodowymi umowami AGC/AGTC w szczeglnoci liniami Warszawa - Biaystok - Sokka - Suwaki Trakiszki - granica pastwa z Litw. Cz korytarza I zdefiniowanego jako Kolej Batycka (Rail Baltica), czcego Helsinki przez Tallin, Ryg i Kowno z Warszaw stanowi jedyne poczenie kolejowe pomidzy krajami batyckimi i Polsk z moliwoci pocze z innymi stolicami jak Praga, Berlin i Wiede. Korytarz I czy si w Warszawie z korytarzami II (linia E 20) i VI (linia E 65). Linia E 75 - Warszawa - Biaystok - Sokka - Augustw - Trakiszki objta jest Umow Europejsk o gwnych liniach kolejowych (AGC) ale w chwili obecnej nie spenia parametrw technicznych tej umowy tzn. stan techniczny oraz geometria linii nie pozwalaj na eksploatacj pocigw w ruchu pasaerskim z prdkoci 160 km/h i w ruchu towarowym z prdkoci 120 km/h, z naciskiem na o 225 kN. Linia jest zelektryfikowana od Warszawy do Sokki, a od Sokki do Trakiszek wykorzystywana jest trakcja spalinowa. Ponadto linia E 75 na odcinku z Biaegostoku do Suwak przecina wyjtkowo wraliwe ekologicznie tereny Puszczy Knyszyskiej, Doliny Biebrzy i Puszczy Augustowskiej. W wielu miejscach linia brzegowa jezior dochodzi prawie do samej linii kolejowej po obu jej stronach. Pooenie to stwarza dla PKP PLK S.A. okrelone problemy natury technicznej i ekologicznej. W zwizku z powyszym planowana jest zmiana przebiegu korytarza Rail Baltica na odcinku Biaystok - Suwaki, to znaczy poprowadzenie go przez Ek - Olecko zamiast przez Sokk - Augustw. Linia przez Ek jest wprawdzie take lini jednotorow, i do tego dusz o 33 km od linii przez Sokk - Augustw, ale za jej wyborem przemawia przede wszystkim fakt, i trasa przebiega w zdecydowanie mniejszym stopniu przez obszary wraliwe ekologicznie28.
28
Opracowanie na podstawie materiaw zawartych na stronie internetowej PKP www.plk.warszawa.pl.
80
Zasadniczy szkielet kolejowej sieci transportowej o znaczeniu krajowym i regionalnym stanowi linie kolejowe: nr 6 Zielonka Makinia Biaystok Sokka Kunica Biaostocka granica pastwa, nr 40 Sokka Augustw Suwaki, nr 51 Suwaki Trakiszki granica pastwa, nr 31 Siedlce Czeremcha Hajnwka Siemianwka granica pastwa, nr 32 Czeremcha Bielsk Podlaski Biaystok, nr 38 Biaystok Grajewo Ek Gomno, nr 39 Olecko Suwaki, nr 43 Czeremcha granica pastwa, nr 36 Ostroka niadowo apy, nr 37 Biaystok Zubki Biaostockie granica pastwa. Tabela 25 Inwestycje kolejowe Lp. Wyszczeglnienie Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko 2007-2013. - w ramach Priorytetu VII. Transport przyjazny rodowisku 1. Modernizacja linii E75 Rail Baltica Warszawa-Biaystok-granica z Litw, etap I odcinek Suwaki-Trakiszki-granica z Litw. Inwestycje wspfinansowane ze rodkw Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013: - w ramach Priorytetu II. Rozwj infrastruktury transportowej 1. Zakup kolejowych pojazdw szynowych do przewozw regionalnych.
Kolej wskotorowa Na terenie wojewdztwa podlaskiego wystpuj trzy miejsca z trasami kolei wskotorowej, ktre stanowi atrakcj turystyczn. Turystyczna Kolejka Wskotorowa Kolejki Lene, Nadlenictwo Hajnwka Dostpne trasy: Hajnwka-Topio (11 km/4 h), Hajnwka - Postoowo (6 km/2 h) Na terenie Puszczy Biaowieskiej istnieje sie kolejek wskotorowych, zbudowana przez Niemcw w czasie I wojny wiatowej. Kolejki byy wykorzystywane do koca lat 80-tych XX wieku do wywozu drewna z puszczy. Obecnie wykorzystuje si okoo 17 km kolejek. Stanowi one jedn z najciekawszych atrakcji regionu i oryginaln form poznania przyrody. Wigierska Kolej Wskotorowa Kursuje cay rok. W okresie lata od lipca do sierpnia; kursuje codziennie bez wzgldu na ilo osb, poza sezonem po uzgodnieniu dla minimum 15 osb. Kolejka rozpoczyna przejazd z Pociczna nad J. Wigry i wraca w to samo miejsce przy parkingu. Czas przejazdu 2h 20 min. Dugo trasy z Pociczna do Krusznika (Zielona Karczma) 10 km. Kolejka Wskotorowa w Czarnej Biaostockiej Kursuje od czerwca do koca wrzenia. Trasa rozpoczyna si w Czarnej Biaostockiej. Dalej szlak kolejki biegnie przez wspaniae dziewicze lasy Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyskiej. Nastpnie kolej przekracza malownicz dolin rzeki Sokody, po czym tor
81
wspina si na dawn skadnic Kopna Gra wzdu terenw Ogrodu Botanicznego (Arboretum). Ostatni fragment linii to kocwka linii na terenie Rezerwatu Woronicza. Czas jazdy kolejk w obie strony to ok. 2 h, spacer po lesie ok. 1 h.
3.5.3. Transport lotniczy

W wojewdztwie podlaskim brak jest komunikacji lotniczej. Wikszo mieszkacw wojewdztwa korzysta z lotniska w Warszawie oddalonego od Biaegostoku o okoo 200 km. Alternatyw dla komunikacji lotniczej jest rwnie lotnisko w Kownie na Litwie, z ktrego korzystaj mieszkacy Suwalszczyzny oddalone od Suwak o okoo 125 km. Lotniska sportowo-sanitarne w Biaymstoku i Suwakach nie s przystosowane do celw komunikacyjnych. Z lotniska w Biaymstoku korzysta m. in. Podlaski Oddzia Stray Granicznej. Lotnisko Krywlany w Biaymstoku, po niezbdnej modernizacji bdzie mogo spenia funkcj komunikacyjn. W wojewdztwie podlaskim przewiduje si wybudowanie podlaskiego lotniska regionalnego w rejonie miasta Biaystoku, lokalnego lotniska w Suwakach oraz sportowo sanitarnego lotniska w rejonie Czerwonego Boru. W wyniku trwajcych prac nad wyonieniem lokalizacji lotniska regionalnego dla wojewdztwa podlaskiego rozwaane byy 3 warianty lokalizacji: 1. Sawino Saniki - Bagienki w gminie Tykocin (Wariant IV); 2. Topolany w gminie Michaowo (Wariant V); 3. Targonie Krytuy Nowe Chlebiotki w gminie Zawady (Wariant VII). W toku tych dziaa zadecydowano o lokalizacji lotniska regionalnego w Sannikach, gm. Tykocin. Wadze Wojewdztwa Podlaskiego zamierzaj wybudowa lotnisko regionalne ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007 2013. Inwestycja zostaa wpisana na list projektw kluczowych (nie podlega procedurze konkursowej) i bdzie realizowana w ramach Osi Priorytetowej II: Rozwj infrastruktury transportowej, Dziaanie 2.2. Rozwj transportu lotniczego RPOWP. Planowane lotnisko regionalne bdzie si charakteryzowa nastpujcymi parametrami: Kod referencyjny: 4D Przybliona powierzchnia lotniska regionalnego: ok. 300 - 350 ha Planowana dugo prasa startowego: 2450 m Planowane docelowe natenie ruchu: 340 000 pasaerw/ rok.
3.5.4. Przejcia graniczne

21 grudnia 2007 roku Polska wraz z 8 innymi nowymi czonkami Unii Europejskiej, doczya do strefy Schengen obszaru bez kontroli na granicach wewntrznych, tworzonego przez 25 pastwa. Kraje te przyjy ujednolicone zasady wjazdu i krtkoterminowego pobytu na ich terytorium. Aby wjecha na terytorium Schengen, obywatele krajw trzecich musz posiada wany dokument podry oraz wiz, jeli jest ona wymagana. Musz take spenia nastpujce warunki: uzasadni cel podry i warunki planowanego pobytu, posiada rodki wystarczajce na utrzymanie, zarwno podczas planowanego pobytu, jak i na powrt do kraju zamieszkania lub na tranzyt do pastwa trzeciego, do ktrego osoba ta ma zagwarantowany wjazd, albo by w stanie legalnie zdoby wyej wymienione rodki; nie mog znajdowa si na licie osb, ktrym odmwiono zgody na wjazd; nie mog by uznawani za osoby, ktre mog naruszy porzdek publiczny, bezpieczestwo lub stosunki midzynarodowe jednej z Umawiajcych si Stron. Po przejciu kontroli granicznej mona swobodnie porusza si po strefie Schengen. Kontrole na lotniczych przejciach granicznych w nowych pastwach Schengen zostay 82
zniesione z dniem 30 marca 2008 roku. W przypadku wojewdztwa podlaskiego zniesienie granic dotyczy pasa granicznego z Litw29. Na granicy pastwowej z Republik Litewsk funkcjonoway nastpujce przejcia graniczne: Budzisko Kalwarija, drogowe, dla ruchu osobowego i towarowego, o przepustowoci w ruchu osobowym 2000 samochodw osobowych i 40 autobusw na dob; naley si liczy ze staym kilkuprocentowym wzrostem ruchu. Trakiszki Szestokai, kolejowe (1 para pocigw na dob), dla midzynarodowego ruchu osobowego i towarowego, na ktrym naley si spodziewa wzrostu przewozw w ruchu osobowym. Ogrodniki Lazdijaj, drogowe, dla midzynarodowego ruchu osobowego i towarowego, o przepustowoci w ruchu osobowym 1500 samochodw osobowych i 60 autobusw na dob; naley si liczy ze staym kilkuprocentowym wzrostem ruchu granicznego. Berniki - Kapiamiestis drogowe przejcie graniczne Przejcie zostao otwarte 1 wrzenia 2006 roku. Byo to przejcie sezonowe, dziaajce od 1 maja do 1 padziernika i przeznaczone dla pieszych i rowerzystw. Na granicy z Republik Biaorusk s nastpujce przejcia graniczne: Rudawka Lesnaja - turystyczne wodne przejcie graniczne na Kanale Augustowskim, Od 1 maja 2009, z uwagi na coraz wiksze zainteresowanie spywami kajakowymi oraz zmodernizowanie niektrych odcinkw kanau Augustowskiego i luz, funkcjonariusze Urzdu Celnego i Stray Granicznej peni sub na przejciu granicznym w Rudawce codziennie w godz. 7-19 od 1 maja do 1 padziernika. Kunica Biaostocka Grodno, kolejowe (3 pary pocigw na dob), dla midzynarodowego ruchu osobowego i towarowego oraz uproszczonego ruchu granicznego; nie naley si spodziewa wzrostu przewozw kolejowych, Kunica Bruzgi, drogowe, dla midzynarodowego ruchu osobowego i towarowego oraz uproszczonego ruchu granicznego, o przepustowoci w ruchu osobowym 1000 samochodw osobowych i 40 autobusw na dob; przejcie jest rozbudowywane do przepustowoci w ruchu osobowym okoo 8000 samochodw na dob, Bobrowniki Bieriestowica, drogowe, dla midzynarodowego ruchu osobowego i towarowego oraz uproszczonego ruchu granicznego, o przepustowoci w ruchu osobowym 1500 samochodw na dob; naley si liczy ze staym kilkuprocentowym wzrostem ruchu granicznego, Biaowiea Pierierow, przejcie piesze i rowerowe dla midzynarodowego ruchu granicznego, czynne: kwiecie wrzesie w godz. 8.00 20.00, padziernik marzec w godz. 8.00 18.00. Poowce Pieszczatka, drogowe, czynne ca dob, dla ruchu osobowego obywateli Polski i Biaorusi (bez autobusw), o przepustowoci 750 samochodw osobowych na dob. Czeremcha Wysokolitowsk, kolejowe dla midzynarodowego ruchu osobowego (2 pary pocigw na dob) i towarowego. Siemianwka - wisocz kolejowe przejcie graniczne, przez przejcie biegn dwa tory - jeden normalny drugi za szeroki, nalecy do linii Granica Pastwa.
29
www.msz.gov.pl
83
3.5.5. Transport wodny rdldowy

Transport wodny rdldowy w wojewdztwie podlaskim funkcjonuje w ograniczeniu do usug ruchu turystycznego. Wybudowany w pierwszej poowie XIX wieku Kana Augustowski wchodzcy w skad drogi wodnej czcej Wis przez rzeki Narew, Biebrz, Nett, Czarn Hacz z Niemnem pozosta jedynie droga wodn o znaczeniu lokalnym suc flisowi drewna do Wisy i Niemna. W okresie midzywojennym Kana Augustowski sta si atrakcj turystyczn jako malowniczy krajobrazowo szlak kajakowy, eglarski i komunikacji statkami pasaerskimi. Tak funkcj w ograniczonym zakresie spenia na odcinku polskim do dzisiaj. Kontynuowane s prace remontowe odcinka Kanau znajdujcego si na terytorium Biaorusi. Naley rozway moliwo uruchomienia drogi wodnej rzek Bug. Ministerstwo Infrastruktury RP zostao poproszone przez rzd Biaorusi o rozwaenie moliwoci spywu towarw nadawanych z Brzecia Bugiem do Wisy i poprzez Kana Bydgoski do Odry i dalej do Niemiec.30
3.5.6. Wnioski
Wskanik gstoci drg o twardej nawierzchni wynosi 55,7 km/100 km2 przy redniej krajowej 82,8 km/100 km2. Sytuacja taka powoduje koncentracj ruchu turystycznego w obszarach skomunikowanych z pozostaymi obszarami Polski i utrudnia dostp do agroturystyki, ktra jest jedn z domen turystycznych regionu. Przesunicie w czasie budowy Obwodnicy Augustowa zdecydowanie zmniejsza atrakcyjno turystyczn tego obszaru i obnia potencja inwestycyjny brany turystycznej w tym wanym obszarze turystycznym wojewdztwa podlaskiego. Ostateczne i jednoznaczne decyzje dotyczce przebiegu korytarza komunikacyjnego Via Baltica daj podstaw do planowania strategicznego na powanym obszarze wojewdztwa zarwno w zakresie planowanych inwestycji gospodarczych, w tym proturystycznych jak i ksztatowania istniejcych i rozwoju nowych produktw turystycznych. Wskanik gstoci drg kolei szynowych wynoszcy 3,8 km /100 km2 jest najniszy w kraju i daje podstaw nie tylko do modernizacji istniejcych szlakw kolejowych, ale budowy nowych pozwalajcych na skomunikowanie ze sob najbardziej atrakcyjnych obszarw turystycznych regionu. Podnoszenie atrakcyjnoci oferty turystycznej regionu dla odwiedzajcych wymaga ponadto uwzgldnienia potrzeb tej grupy m.in. poprzez zapewnienie naleytej dostpnoci usug transportowych, udostpniania atrakcji turystycznych w wyniku ukierunkowanych dziaa informacyjnych o komunikacji zbiorowej i organizacyjnych typu koordynacja tych pocze oraz inwestycyjnych polegajcych na budowie i przebudowie cigw komunikacji pieszo - -rowerowej, drogowej i kolejowej. Wybrany wariant lokalizacji lotniska regionalnego w Sannikach z punktu widzenia interesw turystycznych i samych turystw jest rozwizaniem korzystnym, ale wymagajcym poprawy jakoci drg dojazdowych do gwnych cigw komunikacyjnych w kierunku Biaegostoku, omy i Suwalszczyzny i poudniowych obszarw wojewdztwa.
3.6. Charakterystyka gwnych form turystyki z wyszczeglnieniem rejonw i orodkw turystycznych.

30
Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do 2020, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 2006.
84
3.6.1. Walory dla turystyki przygranicznej i tranzytowej

Teren przygraniczny wojewdztwa podlaskiego przedstawia bogat mozaik krajobrazw naturalnych, kulturowych i historycznych, ktre stanowi atrakcyjn opraw wdrwek turystycznych. Bogactwo to stwarza podstawy do ksztatowania rnorodnej sieci szlakw. Wystpuj znakowane szlaki piesze i rowerowe, szlaki wodne. Niektre z nich maj rang midzynarodow i krajow lub ponadregionaln, wikszo jednak ma znaczenie lokalne, ograniczone do wojewdztwa. Przygraniczne szlaki turystyczne wiod przez Puszcz Biaowiesk, Puszcz Knyszysk oraz Wzgrza Soklskie. Impulsem rozwoju turystyki tranzytowej jest budowa Via Baltica oraz otwarcie granic z Litw (na mocy Ukadu z Schengen), co przyczyni si do wzrostu ruchu tranzytowego, oywienia stosunkw handlowych i turystycznych ze Wschodem. Wedug danych pozyskanych z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku wzmoony ruch graniczny wystpuje w sezonie letnim. Okres od czerwca do pocztku wrzenia wskazuje na przejazdy turystyczne. W roku 2008 liczba turystw korzystajcych z oferty noclegowej w wojewdztwie podlaskim wyniosa 7 034 turystw z Litwy i 5 488 z Biaorusi (w 2007 liczba turystw z Biaorusi korzystajcych z noclegw wyniosa 15 758). W przypadku turystw z poza Unii Europejskiej negatywny wpyw miao zaostrzenie przepisw dotyczcych wjazdu do Polski obywateli pastw nie nalecych do UE. W przypadku rozwoju turystyki przygranicznej istotnym czynnikiem jest denie do uruchomienia uproszczonego ruchu granicznego z Biaorusi.
3.6.1.1.
Szlaki piesze zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow
Ku Litewskiej Granicy o dugoci 10 km czarny: Dworczysko Jezioro Sztabinki Krasnogruda Ogrodniki. Doliny i Wzgrza (33 km) - zielony: Sadzawki (PKS) - Budzisko - Majdan - dolina Szelmentki - jez. Kupowo - Kupowo-Folwark - Uroczysko Poszeszupie - Poszeszupie - most na Szeszupie - dolina rzeki Wigry - zagrody Sikorowizny i Michawki - Ejszeryszki Maszutkinie - wysoczyzna Gr Sudawskich - wzgrze warowni Gulberek - Sudawskie - jez. Sudawskie Wiajny. Dolin Rospudyodcinek 2 (38 km niebieski ): Bakaarzewo - Matak - jez. Garba Filipw -jez. Kamienne - jez. Rospuda- Czarne - jez. Czarne- Pluszkiejmy. Tatarski Duy o dugoci 54 km - zielony: Sokka Szyszki Malawicze Grne Bohoniki Stara Kamionka Wierzchlesie Talkowszczyzna Sosnowik Nowa widziawka Grany Nietupa Sanniki Kruszyniany. Szlak prowadzi po terenach na ktrych w 1679 r. Krl Jan III Sobieski osadzi onierzy chorgwi tatarskich nadajc im te ziemie jako zalegy od. Biegnc pord malowniczych krajobrazw Wzgrz Sokolskich umoliwia obejrzenie jedynych zabytkowych drewnianych meczetw w Bohonikach i Kruszynianach. Powstania Styczniowego o dugoci 49 km - czerwony: Sokka Lipina rez. Midzyrzecze Kopna Gra Podanie Lipowy Most rez. Gra Pieszczana rez. Chomontowszczyzna uroczysko Piereciosy Waliy Stacja. Szlak prowadzi ciekami i ostpami Puszczy Knyszyskiej, czc ze sob miejsca zwizane z wydarzeniami Powstania Styczniowego 1863 r. Borami dorzecza Suprali o dugoci 32 km - zielony: Grabwka pomnik leniczwka Zielona leniczwka Krasny Las jezioro Komosa rez.Krasne Supral Podsupral kol. Krzemiene Surakowo anie Podanie Kopna Gra. Szlak
85
prowadzi przez malownicze zaktki Puszczy Knyszyskiej i Supral. Odcinek przez tzw. Krzemienne Gry doskonay jest rwnie zim do uprawiania narciarstwa biegowego. Napoleoski o dugoci 36 km niebieski: Krynki Ozierskie Grany (wze szlak w) Nowa widziawka leniczwka Turowo Krlowy Most gajwka Kuberka leniczwka Kozi Las Zajma ednia. Szlak biegnie przez wschodni Puszcz Knyszysk terenami, ktrymi w 1812 r. armia napoleoska maszerowaa na Moskw. Wzgrz witojaskich o dugoci 27 km - czerwony: Supral Cieliczanka Gra w. Jana Gra w. Anny Krlowy Most Downiewo uroczysko Popwka leniczwka winobrd leniczwka Stanek Sokole. Szlak prowadzi dzikimi ostpami Puszczy Knyszyskiej. Daje moliwo przejcia pasma Wzgrz witojaskich wraz z najwyszym wzniesieniem Puszczy Knyszyskiej Gr w. Jana. Szlak do Gran o dugoci 14,8 km - ty: Waliy Stacja uroczysko Krlowe Stojo Grany. Szlak czcy szlaki poudniowo wschodnie Puszczy ze szlakami pnocno wschodnimi. Tatarski May o dugoci 16,5 km - niebieski: Kruszyniany Jzefowo leniczwka Jzefowo Waliy Stacja. Wyznacza najkrtsz tras od ruchliwej niegdy (dzi nieczynnej) linii kolejowej Biaystok Zubki Bialostockie do Kruszynian. Grdek Masiewo o dugoci 87,5 km - zielony: Grdek Pieki Michaowo Kazimierowo Nowa Wola rez. Gorbacz Kuchmy Ciwoniuki Juszkowy Grd Tanica Grna Bondary Nowa uka Tarnopol Siemianwka Borowe Babia Gra Zabrody Olchwka Lena Mikaszewo Narewka uroczysko Kosy Most Zamosze Masiewo. Szlak czy ze sob dwa due systemy szlakw: Puszczy Knyszyskiej i Biaowieskiej. Siemianwka Biaowiea o dugoci 41 km - niebieski: Siemianwka Borowe Babia Gra Gruszki uroczysko Stara Biaowiea Pogorzelce Biaowiea. Szlak czy okolice zalewu Siemianwka z terenami Puszczy Biaowieskiej. Hajnwka Biaowiea o dugoci 25 km - zielony: Hajnwka Parking Zwierzyniec rez. pokazowy ubrw Zastawa Biaowiea. Szlak czy Hajnwk zwan Bram do Puszczy z sercem Biaowieskiego Parku Narodowego. Na niemal caej dugoci biegnie przez Rezerwat Krajobrazowy im. Wadysawa Szafera. Walk Partyzanckich o dugoci 22 km - czerwony: Hajnwka Krynoczka rez . Lipiny rez . Szczekotowo winoroje Narewka. Przecina pnocno zachodni Puszcz Biaowiesk. ladami powstania styczniowego o dugoci 31 km niebieski: Hajnwka Sacharewo rez. Gboki Kt ozice Olszyna Orzeszkowo Judzianka Hajnwka. Szlak upamitnia walki powstacze w 1863r. w Puszczy Biaowieskiej. Biaowiea Topio o dugoci 19 km ty: Biaowiea Zastawa Podcerkwa rez. Berezowo rez. Olszanka Myliszcze rez. Michnwka Topio. Szlak biegnie puszczaskimi ciekami do osady lenej Topio, gdzie znajduje si stacja kolejki wskotorowej i wiata z miejscem ogniskowym. Wok staww w Topile prowadzi cieka przyrodnicza Puszczaskie Drzewa. Biaowiea Zwierzyniec o dugoci 17 km niebieski: Biaowiea Podolany Czerlonka Parking Zwierzyniec. Szlak prowadzi puszczaskimi ostpami. Na trasie znajduje si Orodek Edukacji Lenej Jagielloskie. Miejscami pamici narodowej o dugoci 14 km - czerwony: Biaowiea Biaowiea Towarowa Jagielloskie Podolany Biaowiea. Szlak w formie ptli rozpoczynajcej si i koczcej w Biaowiey. Czciowo pokrywa si ze ciek przyrodnicz Krajobrazy Puszczy. Biaowiea Narewka o dugoci 21 km - ty: Biaowiea Zastawa rez. pokazowy ubrw uroczysko Stara Biaowiea Janowo Narewka. Szlak umoliwia wdrwk z pnocnego skraju Puszczy Biaowieskiej do jej centrum. Na przewaajcym odcinku wiedzie malownicz tzw. Drog Narewkowsk. 86
Masiewo Masiewo o dugoci 6,5 km czerwony: Masiewo uroczysko Guszec Zamosze Masiewo. Szlak w formie ptli wok rezerwatu Guszec wczonego w 1996r. do Biaowieskiego Parku Narodowego. Miejsca Mocy o dugoci 5,5 km - czarny. Szlak umoliwiajcy zwiedzenie miejsc w Puszczy Biaowieskiej z tajemniczym kamiennym krgiem i skupiskiem znieksztaconych drzew. Rozpoczyna si przy szosie Hajnwka Biaowiea. Carska Tropina o dugoci 4 km - czarny. Szlak czy szlak zielony Grdek Masiewo ze szlakiem niebieskim Siemianwka Biaowiea. Wilczy Szlak o dugoci 16 km zielony: Maszewo Kosy Most. Szlak znajduje si na terenie Biaowieskiego Parku Narodowego. Carski Szlak (Carski Hostine) o dugoci 35 km: Studziwody Bielsk Podlaski oknica Podrzeczany Czye Oswka Kojy Nowe Berezowo Czyyki Hajnwka. Dawnego Pogranicza o dugoci 50 km - ty: Sokka Bachmatwka Stara Rozedranka Wilcza Jama Niemczyn Zamczysk Brzozwka Wojtachy Krasne Folwarczne rez. Wielki Las Poniklica Knyszyn. Szlak prowadzi pnocnym skrajem Puszczy Knyszyskiej, terenami dawnego pogranicza Korony i Litwy. Krlowej Bony o dugoci 75,5 km - niebieski: Tykocin Gra Krypno Knyszyn Poniklica Mierestki Kopisk rez .Krzemianka Karczmisko Czarna Wie Kocielna Czarna Biaostocka rez. Budzisk rez. Midzyrzecze Kopna Gra. Szlak czcy tereny Puszczy Knyszyskiej i Doliny Narwi. Powicony Krlowej Bonie. Supraski o dugoci 16 km - ty: Supral Podsupral Podjawka Oynnik kolonia Ponure Zota Wie Czarny Blok. Szlak wiedzie ostpami Puszczy Knyszyskiej witej Wody o dugoci 27,5 km - niebieski: Biaystok Dziesiciny Nowodworce Wasilkw Dbrwki Studzianki Supral. Szlak umoliwia dotarcie do sanktuarium w witej Wodzie koo Wasilkowa zarwno z Biaegostoku, jak i z Suprala. Prawosawnych wity o dugoci 164 km - ty: Dojlidy Dojlidy Grne Halickie Bogdaniec ubniki Zwierki Zagruszany Pasynki Kowalowce Zabudw Ostrwki Pawy Ryboy Ploski Knorozy Chraboy Rajsk Haki Hryniewicze Due Bielsk Podlaski Parcewo Orla Szczyty Czye Nowoberezowo Hajnwka Dubiny Wasilkowo osinka Chrabostwka Makwka Narew Waniewo Iwanki Rohozy Saki Trzecianka Biaki Kopaki Folwarki Tylwickie Topolany Hieronimowo Kazimierowo Michaowo. Szlak obejmujcy zarwno tereny Puszczy Knyszyskiej i Biaowieskiej, jak i nadnarwiaskie tereny lece midzy nimi. Tereny te zamieszkane w znacznej czci przez ludno wyznania prawosawnego obfituj w liczne zabytki sakralne, gwnie drewniane cerkiewki i kapliczki. Skrajem Puszczy Knyszyskiej o dugoci 56 km - ty: Sobolewo Henrykowo Kamionka Zajezierce leniczwka Somianka Sokole Dzierniakowo Grdek Straszewo Bielewicze Zubry Mostowlany wisoczany Zubki Wierobie. Szlak biegnie poudniowym skrajem Puszczy Knyszyskiej wzdu nieczynnej ju linii kolejowej Biaystok Zubki Biaostockie.31 Transgraniczny Szlak Dominikaski Choroszcz Biaystok Suchowola Dbrowa Biaostocka Ranystok Sztabin Krasnybr Augustw Suwaki Sejny Ogrodniki Litwa/odzieje Druskienniki Liszkiawa Wilno otwa/Daugawpils Agona. Szerzej szlaki regionu Suwalszczyzny opisano w rozdziale 3.6.2.
31
Przygraniczne znakowane szlaki turystyczne Puszczy Knyszyskiej i Biaowieskiej, Polska Regionalna Organizacja Turystyczna
87
3.6.1.2.
Szlaki rowerowe zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow
Midzynarodowa Trasa Rowerowa Euro Velo R 11 o dugoci 303,6 km, znaki w kolorze zielonym: Ogrodniki (granica PL-LT) Sejny Wigry Augustw Wonawie Radzilw Wizna Pitnica oma Tarnowo. Szlak wiedzie przez Wigierski i Biebrzaski Park Narodowy, Puszcz Augustowsk i omyski Park Krajobrazowy. Trasa czy Ateny z pnocnym przyldkiem Norwegii. Piercie Rowerowy Suwalszczyzny o dugoci 316,3 km, znaki w kolorze zielonym: agary - Pusk Wiajny Dowspuda Sztabin Rudawka Ogrodniki. Szlak skada si z czci pnocnej i poudniowej. Granica wschodnia szlaku ukazuje rnorodno narodow i kulturow pogranicza polsko biaorusko litewskiego z centrum rkodziea ludowego w Lipsku, skansenami w Pusku i Zelwie oraz Orodkiem Pogranicze w Sejnach. Wzgrz Soklskich o dugoci 30 km, znaki w kolorze tym: Krynki Jurowlany Usnarz Grny Babiki Suchynicze Bobrowniki Bohoniki Drahle Sokka. Szlak wiedzie na pnoc od Puszczy Knyszyskiej przez Wzgrza Soklskie. Na trasie znajduj si miejscowoci zwizane z dawnym osadnictwem tatarskim. Przez gmin Grdek o dugoci 68 km, znaki w kolorze tym: Jawka Mostowlany wisoczany Gobiaty Bobrowniki Rudaki ososiany Kruszyniany Grzybowe Grdek Krlowe Stojo Radunin Zauki Krlowy Most. Znaczny odcinek szlaku biegnie wzdu doliny wisoczy, rzeki granicznej Polski. Przez gmin Michaowo o dugoci 75 km, znaki w kolorze zielonym: Downiewo Krlowy Most winobrd Sokole Topolany Hieronimowo Michaowo - Nowa Wola rez. Gorbacz Juszkowy Grd Bondary Bachury Szymki Nowosady Jawka. Szlak jest swoist obwodnic gminy, umoliwiajc poznanie wikszoci jej najurokliwszych i najciekawszych miejsc. W Downiewie czy si ze szlakiem zielonym rowerowym. Hajnwka Hajnwka o dugoci 42 km, znaki w kolorze niebieskim: Hajnwka Orzeszkowo Topio Hajnwka. Szlak wyznakowany w formie ptli prowadzi terenami Puszczy Biaowieskiej. Na trasie znajduje si osada Topio, gdzie znajduje si stacja kolejki wskotorowej i wiata z miejscem ogniskowym. Wok staww w Topile prowadzi cieka przyrodnicza Puszczaskie Drzewa. Dubicze Cerkiewne Biaowiea o dugoci 41 km, znaki w kolorze zielonym: Dubicze Cerkiewne Werstok Topio Biaowiea. Szlak czcy przedpole Puszczy Biaowieskiej z jej centrum Biaowie. Przez Puszcz Knyszysk o dugoci 52 km, znaki w kolorze niebieskim: Biaystok Krlowy Most Koodno Cieliczanka Supral Podsupral gajwka Budzisk Buksztel Czarna Biaostocka. Szlak czy miasto Biaystok z Puszcz Knyszysk. Przez pewien odcinek prowadzi tzw. Napoleoskim Traktem. Podmiejskich rezydencji o dugoci 56 km, znaki w kolorze tym: Bokiny Baciuty Turol Dolna Turol Kocielna Juchnowiec Dolny Juchnowiec Kocielny Kudrycze Zabudw Krasne Folwarki Mae Rafawka Kamionki Majwka Supral. Szlak czy tereny Narwiaskiego Parku Narodowego i Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyskiej. Prowadzi przez miejsca, w ktrych znajdoway si niegdy rezydencje szlacheckie. Podlaski szlak bociani o dugoci 412 km, znaki w kolorze czerwonym: Biaowiea Gruszki Narewka Narew Trzecianka Puchy Doktorce Sura Kurowo Tykocin Osowiec Twierdza Gonidz Stary Folwark Hacza Staczyki.. Szlak przecina niemal cae dawne woj. biaostockie. Szlak czy wszystkie parki narodowe: Biaowieski, Narwiaski, Biebrzaski i Wigierski. Hajnwka Piaski o dugoci 85 km, znaki w kolorze czerwonym: Hajnwka Czye Zbucz Stary Kornin Dubicze Cerkiewne Grabowiec Kleszczele Czeremcha Wlka Terechowska Biaa Stra Wiluki Piaski. Szlak prowadzi z Hajnwki w najdalej na
88
zachd wysunite zaktki Puszczy Biaowieskiej a take przez urokliwie wioski, w ktrych mona zobaczy cerkiewki i tradycyjn architektur wsi podlaskiej. Szlaki Narewkowskie, ktre zostay wytyczone w gminie Narewka w postaci trzech ptli o rnych dugociach. Kada z tych tras to moliwo zobaczenia miejsc cennych przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo. Maa ptla o dugoci 18 km: Narewka Janowo Kosy Most Gruszki- Narewka skada si z dwch odcinkw: 9 km szlak czarny i 9 km szlak zielony; rednia ptla o dugoci 36 km, znaki w kolorze zielonym: do Kosego Mostu przebiega jak w maej ptli Zamosze Maszewo Olchwka - Narewka; dua ptla o dugoci 45 km skada si z dwch odcinkw - 20 km szlak zielony, i 25 km szlak niebieski: do Masiewa przebiega jak w redniej ptli Zalew Siemianwka Siemianwka Mikaszewo Narewka. Biaowieski Szlak Transgraniczny - o dugoci 58 km w Polsce i 146 km na Biaorusi, znaki w kolorze tym: Narew Tyniewicze Due Nowe Berezowo Hajnwka Budy Teremiski Stara Biaowiea Biaowiea Grudki granica pastwowa midzy Polsk a Biaorusi, przejcie graniczne Biaowiea-Piererow Biay Lasek Szereszewo Pruany Rany yskowo Nowy Dwr. Biaowieski Szlak Transgraniczny czy zabytki architektoniczne z piknem puszczaskiej przyrody. Przy szlaku ustawione zostay drewniane drogowskazy oraz tablice informacyjne dotyczce ciekawych obiektw i miejsc. W powiecie hajnowskim szlak prowadzi m.in. przez wsie zaoone w XVI XVIII wieku, o zachowanym pierwotnym ukadzie przestrzennym, z charakterystycznymi bogatymi zdobieniami budynkw drewnianych oraz wityniami, gwnie prawosawnymi. Trasa po stronie biaoruskiej prowadzi przez fragment dawniej tzw. drogi krlewskiej otwartej przez Mikoaja II w 1903 roku. Przy drodze mona podziwia oryginalne mostki i balustrady z czasw carskich. W miejscowociach, przez ktre przebiega szlak warto obejrze zabytki architektoniczne z XVII XIX wieku, ktre maj znaczenie historyczne. Kraina Otwartych Okiennic - o dugoci 16 km, znaki w kolorze zielonym : NarewTrzecianka Soce Puchy. Szlak prezentuje bogate zdobnictwo domw w postaci rzebionych w drewnie pod - i nadokiennikw, okiennic, wiatrownic, naronikw i szczytw a take barwnie pomalowanych okiennic. Do Puszczy Ladzkiej - o dugoci 36,5 km, znaki w kolorze niebieskim: Narew Rybaki - Lewkowo Stare Narewka winoroje Budy. Szlak stanowi alternatywn tras do Biaowieskiego Szlaku Transgranicznego i prowadzi wzdu doliny rzeki Narew i Puszcz Ladzk. Do wsi w dolinie Narwi- o dugoci 23,5 km, znaki w kolorze niebieskim: Doratynka Klejniki Lady Kuraszewo. Szlak stanowi ptl przy Biaowieskim Szlaku Transgranicznym i prowadzi przez wsie pooone wzdu malowniczej doliny rzeki Narew. Szlaki cznikowe, znaki w kolorze czarnym: O dugoci 11 km i 23,4 km: Michnwka Nowa uka Stary Dwr Tarnopol Siemianwka. Szlak czy szlak niebieski: Do Puszczy Ladzkiej ze szlakiem narewkowskim, rwnie koloru niebieskiego. Tematem wiodcym szlaku jest zbiornik wodny Siemianwka utworzony na rzece Narew o dugoci 23,5 km: Leniewo - Czye Szostakowo - Nowe Berezowo. Szlakiem bocianich gniazd w Gminie Kleszczele o dugoci 20 km: Kleszczele dolina rzeki Nurzec - Pogreby - Dasze Kona Kleszczele. Dookoa jeziora Gaadu o dugoci 38 km: Sejny egary Krasnogruda Dusznica Ogrodniki (przejcie graniczne z Litw) teren nad jeziorem po stronie litewskiej 6 km do Galiniaj/Litwa przez granic w Burbiszkach Radziucie egary Sejny. Widoki na pikne jezioro Gaadu oraz malownicze tereny pogranicza Polski i Litwy. Szlak rowerowy Powstania Sejneskiego /23-28.08.1919 r./ - prowadzi po miejscach dziaa bojowych oddziaw powstaczych Polskiej Organizacji Wojskowej i skada si z dwch ptli: wikszej zachodniej: Orzechowo Krasnopol Remieki Stary Folwark Czerwony Folwark Makowa Ruda Pogorzelec Daniowce Sejny 89
i mniejszej wschodniej; Sejny Pokuny Berniki Wigrace Kukle Posejnele Giby Biaowiernie Daniowce. cz si one w Sejnach przy pomniku Powstania Sejneskiego. Szlak oznaczony znakiem roweru i odwzorowaniem wstki orderowej Krzya i Medalu Niepodlegoci i granic Rzeczypospolitej, nadany m.in. powstacom sejneskim. Na rodku wstki umieszczony jest stylizowany zocisty wizerunek Krzya Niepodlegoci. Obecnie planowana jest budowa Szlaku Rowerowego Polski Wschodniej, ktry bdzie przebiega przez pi wojewdztw, a mianowicie: woj. witokrzyskie, podkarpackie, lubelskie, podlaskie i warmisko - mazurskie, a jego dugo wyniesie dwa tysice kilometrw. Regionalny szlak rowerowy zahacza w wojewdztwie podlaskim o lasy Puszczy Biaowieskiej i wit Gr Grabark.
3.6.1.3.
Szlaki wodne zwizane z turystyk przygraniczn i tranzytow
Kana Augustowski Szlak Papieski - Szlak rozpoczyna si przy Orodku Wypoczynkowym Oficerski Yacht Club Pacyfik, gdzie papie Jan Pawe II oczekiwa na statek podczas wizyty na Ziemi Augustowskiej w 1999 roku. Trasa wiedzie przez luzy Przewi, Swoboda do Gorczycy, gdzie koczy si Szlak Papieski. W poczeniu z Czarn Hacz Kana Augustowski wraz ze Szlakiem Papieskim tworzy bardzo atrakcyjn tras kajakow. Atrakcj szlaku s rejsy statkiem, ktrym pyn Papie. Podczas wycieczki pasaerowie uczestnicz w luzowaniu, mog rwnie zobaczy Sanktuarium Maryjne w Studzienicznej, gdzie Papie modli si w kaplicy i pomnik Jana Pawa II usytuowany nad brzegiem jeziora Studzieniczne. Wikszo rejsw rozpoczyna si w Porcie eglugi nastpnie statek wycieczkowy przepywa obok Orodka Pacyfik dalej przez luz Przewi na jezioro Studzieniczne, gdzie zawraca do Augustowa. Rzeki Soji o dugoci 18,5 km: Talkowszczyzna l. Kondycja. Do trudny szlak ze wzgldu na mocno puszczaski charakter. Rzeki Poski o dugoci 8,3 km: Krlowy Most ujcie do Suprali. Obejmuje odcinek rzeki Poski od Krlowego Mostu do ujcia Poski do Suprali. Rzeki Narewki o dugoci 3 km. Dla turystyki wodnej udostpniony jest odcinek Narewki przez Polan Biaowiesk. W 2004 roku Zwizek Gmin Puszczy Knyszyskiej Dorzecza Rzeki Supral opracowa i wyznaczy cztery szlaki turystyczne o cznej dugoci 395,6 km, ktre skadaj si na system szlakw Kresowe Wdrwki. System szlakw umoliwia uprawianie rnych form turystyki aktywnej, jak rwnie poznanie najciekawszych zaktkw tego obszaru. Szlak rowerowy o dugoci 149,5 km, znaki w kolorze zielonym: Krynki Kruszyniany Grany Ostrw Nowy, Poudniowy i Pnocny Szudziaowo Talkowszczyzna Kopna Gra Surakowo Podsupral Wie Jawka Czarna Biaostocka Czarna Wie Kocielna Kopisk Wasilkw Nowodworce Ogrodniczki Ciasne leniczwka Izoby Krlowy Most Downiewo . cznikowe szlaki rowerowe, znaki w kolorze czarnym: Grany cerkiew w Wierszalinie o dugoci 2,5 km. Ostrw Nowy Nadlenictwo Krynki z siedzi w Poczopku o dugoci 3,8 km. Szlak konny o dugoci 119,7 km, znaki w kolorze pomaraczowym: kol. Folwarki Tylwickie Pieki Waliy Radunin kol. Kondycja Lipowy Most Kopna Gra Surakowo Podsupral rez. Jaowka Studzianki Oynnik Ruda Rzeczka Wlka Ratowiecka leniczwka Ponika Krynice. Szlak kajakowy rzeki Supral o dugoci 76,6 km: Grdek Piatowszczyzna Suczanka Krlowe Stojo Waliy Radunin Zauki Nowosiki Borki Zasady Supral
90
Nowodworce Wasilkw Jurowce Usowicze Lece Dobrzyniewo Fabryczne Dzikie Zotoria . Szlak kajakowy rzeki Sokoda o dugoci 23,6 km: Stra Ostrwek Dworzysk Midzyrzecze Kopna Gra - Podanie Surakowo Zasady. Szlak kolejki wskotorowej o dugoci 19,9 km: Czarna Biaostocka Buksztel Zacisze Trzy Supki sokoda Kopna Gra. 3.6.1.4. Wsppraca transgraniczna
Walory turystyki przygranicznej poza wartociami materialnymi i infrastrukturalnymi dotycz take bogactwa kontaktw samorzdowych wojewdztwa podlaskiego z partnerami zagranicznymi. Wsppraca ta sprzyja harmonijnemu rozwojowi gospodarczemu, kulturalnemu i spoeczno-politycznemu wojewdztwa podlaskiego oraz umacnianiu jego pozycji w Polsce, w Unii Europejskiej i na wiecie. Celem wsppracy wojewdztwa podlaskiego z regionami partnerskimi jest rozwijanie dobrossiedzkich stosunkw i partnerska wsppraca wojewdztwa podlaskiego z regionami w pastwach ssiadujcych z wojewdztwem w celu harmonijnego rozwoju obszarw przygranicznych, realizacja przedsiwzi i wsplnych projektw z wykorzystaniem funduszy europejskich i rodkw partnerw zagranicznych, zblianie spoecznoci lokalnych Wojewdztwa Podlaskiego i zagranicznych regionw partnerskich poprzez wspieranie wymiany gospodarczej, spoecznej, kulturalnej, turystycznej, sportowej, owiatowej i naukowej, promowanie regionu poza granicami kraju poprzez udzia w przedsiwziciach wystawienniczych i sprzyjajcych napywowi inwestycji zagranicznych32.
32
Priorytety wsppracy zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego
91
Tabela 26 Regiony partnerskie wojewdztwa podlaskiego
92
Pastwo
Austria
Region partnerski
Dolna Austria (Niedersterrei -ch)
Zakres wsppracy
wsppraca prowadzona jest na poziomie regionalnych parlamentw. Jej celem jest zacienienie i rozwj wsppracy pomidzy regionami, wymiana dowiadcze w zakresie funkcjonowania samorzdw obu stron promocja i wspieranie inicjatyw zmierzajcych do rozwoju wzajemnej wsppracy w dziedzinie kultury oraz aktywizacj gospodarcz regionw przygranicznych Polski i Biaorusi, a take zagospodarowanie turystyczne Kanau Augustowskiego
Zrealizowane projekty
spotkania z samorzdowcami, zapoznanie si przez stron austriack z potencjaem inwestycyjnym wojewdztwa podlaskiego
Biaoru
Obwd Grodzieski
Midzynarodowy Projekt Wsppracy
Finlandia
Region Hme
moliwoci zatrudnienia
Francja
Departament Sane-et-Loire
bezrobotnych i studentw z wojewdztwa podlaskiego do prac lenych i sezonowych rolniczych; wsppraca: szk licealnych (I LO w Biaymstoku i Liceum im. Sibeliusa w Hameenliina), politechnik (Politechnika w Biaymstoku i Hame Polytechnic); wsppraca organizacji pozarzdowych (Towarzystwa Polska Finlandia). stworzenie warunkw do rozwoju lokalnego oraz ksztacenie modziey w zakresie turystyki aktywnej.
Transgranicznej w Regionie Puszczy Biaowieskiej Puszcza bez granic, Midzynarodowy Spyw Kajakowy Kanaem Augustowskim, konferencja naukowo-szkoleniowa Budowanie spoeczestwa informacyjnego w ochronie zdrowia, Strategia rozwoju turystyki w Euroregionie Niemen, ktrej wanym elementem jest tworzenie infrastruktury turystycznej w oparciu o Kana Augustowski oraz Puszcz Biaowiesk, promocja produktu turystycznego polskobiaoruskiego pogranicza z wykorzystaniem kuchni regionalnej Europa wielu kultur. Mniejszoci narodowe Podlasia; Via Baltica Nordica Development Zone; Analiza rozwoju trasy "Via Baltica" pod ktem usug turystycznych wraz z kreacj liniowego produktu turystycznego; Via Baltica InnoReg (dotyczcy rozwiza innowacyjnych w regionach).
roczny sta z zakresu turystyki aktywnej w Bresse Bourguignonne dla 6 osb z wojewdztwa podlaskiego zrealizowany w ramach programu Leonardo da Vinci Polska, miesiczny sta w Radzie Regionu Burgundii oraz Radzie Generalnej Departamentu Sane-et-Loire zorganizowany dla 4 urzdnikw z wojewdztwa podlaskiego, nawizanie wsppracy pomidzy Stowarzyszeniem Ksztacenia Powszechnego Les Campanettes (Departament Sane-et-Loire) i Centrum Edukacji w Supralu w zakresie utworzenia struktur niezbdnych do nauczania zawodw zwizanych z hodowl koni, jedziectwem oraz innymi formami turystyki aktywnej, projekt dot. wymiany modziey p.t. Od wymiany do wsppracy, Zrwnowaony rozwj turystyki przeciwdziaanie wykluczeniu spoecznemu i ksztacenie modziey (promocja potencjau turystycznego
93
Pastwo
Region partnerski
Regiony: Alytuski, Mariampolski, Solecznikowski, Wileski
Zakres wsppracy
Wojewdztwa Podlaskiego we Francji i Departamentu Sane-et-Loire w Polsce). Promocja turystyczna regionu z wykorzystaniem potraw kulinarnych, Studium moliwoci rozwoju kultury na przykadzie powiatw marijampolskiego i suwalskiego, Rozwj moliwoci infrastruktury granicznej Polski i Litwy, Program rozwoju kultury na pograniczu polsko-litewskim, Studium zagospodarowania przestrzennego polsko-litewskiego pasa granicznego, Szlakiem Polsko-Litewskich Tradycji Kulinarnych, projekt dot. moliwoci rozwoju infrastruktury technicznej i transportowej na terenie strefy nadgranicznej Polski i Litwy, Poprawa wizerunku i rozpowszechnianie informacji w Euroregionie Niemen. Polsko-Niemieckie Sympozjum Farmakologw Trzydzieci lat Wsppracy pomidzy farmakologami polskimi i niemieckimi. Nowe perspektywy we wsplnej Europie, promocja kultury i turystyki wojewdztwa podlaskiego w ramach projektu Podlaskie wczoraj i dzi w Poczdamie, Tradycja Natura - Perspektywy udzia wojewdztwa podlaskiego w Targach POLEXPORT w Kaliningradzie, spotkania w ramach Euroregionu Niemen
Litwa
wsppraca w dziedzinie ochrony rodowiska, turystyki, owiaty i kultury, spraw socjalnych i wspprac gospodarcz, rozwj wsppracy w zakresie tworzenia transgranicznych szlakw turystycznych, udziau w targach turystycznych oraz wydawania folderw promujcych polsko-litewski region przygraniczny.
Niemcy
Brandenburgia
promowanie tradycji i kultury regionw partnerskich, promowanie dorobku naukowego rodowisk medycznych pastw partnerskich
Rosja
Obwd Kaliningradzki
Szwecja
Vrmland
Ukraina
Krym
wsppraca gospodarcza pomidzy regionami, wsppraca transgraniczna i midzyregionalna, wsppraca w zakresie ochrony rodowiska, wsppraca w zakresie wymiany modziey wsppraca gospodarcza pomidzy regionami, zbudowanie sieci wsppracy administracji samorzdowej, instytucji pozarzdowych na rzecz wspierania i rozwoju maych i rednich przedsibiorstw i rynku pracy wsppraca handlowo ekonomiczna, naukowo techniczna i humanitarna
dua impreza promocyjna Rok Polski w Szwecji, Europa bez granic-partnerstwo na rzecz MP
Wochy
Bolzano
wspieranie wsppracy gospodarczej partnerskich regionw, wymiana dowiadcze w zakresie turystyki, kultury oraz ksztacenia zawodowego, wymiana dowiadcze zwizanych z funkcjonowaniem we Wsplnocie Europejskiej
"Strategia Polsko-Ukraiskiej Wsppracy Midzyregionalnej i Przygranicznej", Transgraniczna wsppraca polskoukraiska jako model wsppracy samorzdw lokalnych na wschodniej granicy z Ukrain. zatrudnienia bezrobotnych z wojewdztwa podlaskiego we Woszech, wymiana modziey, projekt dotyczcy spoeczestwa informatycznego oraz technologii informatycznych i rozwijania koncepcji marketingu terytorialnego przy wykorzystaniu Internetu
94
Pastwo
Region partnerski
Lombardia
Zakres wsppracy
promocja MP (szkolenie modych przedsibiorcw z wojewdztwa podlaskiego), promocja turystyki partnerskich regionw, wspdziaanie w procesie programowania i wdraania Funduszy Strukturalnych i Inicjatyw Wsplnotowych, pomoc w przygotowaniu projektw do wspfinansowania ze rodkw Unii Europejskiej, wymiana dowiadcze w zakresie tworzenia struktur instytucjonalnych dla wykorzystania Funduszy Strukturalnych, wymiana informacji i dowiadcze w zakresie dziaalnoci gospodarczej
Szkolenie i doradztwo dla przedsibiorczoci. Tworzenie i rozwj przedsibiorczoci, midzynarodowa konferencja pod tytuem: Modzi imigranci a rynek pracy. Wpyw edukacji i szkole zawodowych na proces integracji
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji zawartych na stronie www.wrotapodlasia.pl
Wojewdztwo Podlaskie jest czonkiem Konferencji Peryferyjnych Regionw Nadmorskich Europy (CPMR) od 2002 roku, jak dotd jest jedynym polskim regionem nalecym do tej organizacji. Obecno Wojewdztwa Podlaskiego w CPMR stanowi duy impuls prorozwojowy, przede wszystkim w sferze lobbingu interesw regionu na arenie midzynarodowej. Z drugiej strony umoliwia ona rwnie nawizywanie kontaktw i poszukiwanie nowych, istotnych z punktu widzenia interesw wojewdztwa, obszarw wsppracy z innymi regionami. CPMR wspiera zrwnowaony rozwj regionalny i spjno terytorialn, reprezentuje wsplny gos regionw, ktrych peryferyjne pooenie hamuje ich rozwj33. Na obszarze Wojewdztwa Podlaskiego utworzono dwa euroregiony: Euroregion Niemen oraz Euroregion Puszcza Biaowieska. Euroregion Niemen ustanowiono w celu intensyfikacji kontaktw spoecznych, gospodarczych i politycznych obszarw, ktre czy wsplne dziedzictwo geograficzne, historyczne i kulturowe. Obecnie w skad Euroregionu Niemen wchodz: ze strony polskiej: wojewdztwo podlaskie (z wyczeniem czci byego wojewdztwa omyskiego), cz wojewdztwa warmisko-mazurskiego (gminy wchodzce w skad byego wojewdztwa suwalskiego); ze strony litewskiej: rejony Alytus, Mariampol i Wilno; ze strony biaoruskiej: wojewdztwo grodzieskie; ze strony rosyjskiej: rejony Czerniachowsk, Gusiew, Oziersk, Krasnoznamiensk i Niestierow (Obwd Kaliningradzki) Celem porozumienia w ramach Euroregionu jest rozwj wsppracy regionw przygranicznych w dziedzinie: wszechstronnego rozwoju ekonomicznego; zagospodarowania przestrzennego; infrastruktury publicznej; owiaty, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki; ochrony rodowiska; likwidacji zagroe i klsk ywioowych; rozwijania kontaktw midzy mieszkacami obszarw przygranicznych oraz wsppracy instytucjonalnej, a take wsppracy podmiotw gospodarczych. Euroregion Puszcza Biaowieska obejmuje swoim zasigiem unikalny w skali Europy i wiata kompleks lasw pierwotnych Puszczy Biaowieskiej. Euroregion Puszcza Biaowieska jest midzynarodowym zrzeszeniem jednostek samorzdu terytorialnego Polski i Biaorusi bezporednio ssiadujcych ze sob. Obszar wsppracy po stronie polskiej obejmuje terytorium Powiatu Hajnowskiego (Gmin i Miasto Hajnwka, Gmin i Miasto
33
www.wrotapodlasia.pl
95
Kleszczele, Gmin Biaowiea, Gmin Czeremcha, Gmin Czye, Gmin Dubicze Cerkiewne, Gmin Narew, Gmin Narewka) oraz dwch gmin Powiatu Bielskiego: Gmin Orla i Gmin Bielsk Podlaski, natomiast po stronie biaoruskiej Rejony: Kamieniecki, Pruaski i wisocki. Celem wsppracy w ramach Euroregionu jest podejmowanie wsplnych dziaa w zakresie: ochrony rodowiska naturalnego i racjonalnego wykorzystania zasobw naturalnych, zblienia narodw obu pastw, zachowania unikalnego w skali Europy kompleksu przyrodniczego, w znaczcej mierze wpywajcego na klimat kontynentu, jakim jest Puszcza Biaowieska, podnoszenia poziomu ycia mieszkacw Euroregionu drog pozyskiwania inwestycji i realizacji transgranicznych programw gospodarczych, wsppracy i wymiany grup spoecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych, sportowych, rodowisk modzieowych, tworzenia pomostu pomidzy krajami uatwiajcego wspprac gospodarcz, zagospodarowania przestrzennego obszarw przygranicznych, w tym rozbudowy infrastruktury trans-granicznej, wsppracy w zakresie zapobiegania i likwidacji nastpstw klsk ywioowych i stanw zagroenia oraz utworzenia nowoczesnego, jednolitego systemu utylizacji odpadw komunalnych i przemysowych. Dodatkowo poza wspprac w ramach Euroregionw w dniu 23 listopada 2007 w Suwakach podpisano porozumienie w sprawie powoania Pnocno - Wschodniego Innowacyjnego Klastra Turystycznego Kryszta Europy. Klaster powoay firmy zwizane z szeroko rozumian produkcj i usugami skierowanymi zarwno do brany turystycznej jak i przybywajcych do Regionu pogranicza polsko - litewsko - biaoruskiego turystw. Klaster bdzie mia zasig transgraniczny i ponadregionalny. Uczestnicy klastra - bd wsppracowa w obrbie 3 dolin doliny zdrowej ywnoci, doliny jachtowej sprztu rekreacyjnego i doliny zdrowego ycia wypoczynek i zdrowie, Zrzeszone firmy bd realizowa projekty, ktre pomog rozwiza - czciowo ju zidentyfikowane wsplne problemy dla tej brany zwizane z sezonowoci i dostpem do klientw z Zachodniej Europy m.in przez promocj marki "Kryszta Europy".34 Turystyka przygraniczna sprzyja rozwojowi turystyki biznesowej i konferencyjnej, a take turystyki typu incentive (wyjazdy motywacyjne). Najwaniejszym orodkiem takiej turystyki w wojewdztwie podlaskim jest Biaystok z rozwinit baz noclegow, dysponujca kilkuset miejscami hotelowymi o wysokim standardzie. Z tych wzgldw w cigu caego roku organizuje si w Biaymstoku konferencje i kongresy (w tym take midzynarodowe), a take kursy i szkolenia. Konferencje, oprcz Bialegostoku, najczciej s organizowane w Augustowie, Biaowiey i Supralu. Przygraniczny charakter regionu sprzyja rozwojowi turystyki handlowej, polegajcej na podrach w celach zakupu i sprzeday okrelonych towarw. Handlowy cel podry do wojewdztwa podlaskiego jest gwnym motywem przyjazdu turystw zagranicznych, gwnie z Litwy i Biaorusi. Wymiana handlowa odbywa si na targowiskach funkcjonujcyh przez cay rok i sezonowo (czsto przybieraj one form miejsc wyznaczonych na ulicach i placw uruchamianych sezonowo). W wojewdztwie podlaskim w roku 2007 funkcjonoway 83 targowiska. Najwiksze ich skupisko znajdowao si w strefie przygranicznej z Litw i Biaorusi (podregion biaostocko suwalski), obejmujcej powiaty: augustowski, biaostocki, bielski, hajnowski, moniecki, sejneski, siemiatycki, soklski i suwalski oraz miasto Biaystok i Suwaki. Ich liczba ksztatowaa si na poziomie 57, co stanowio 69% ogu wszystkich targowisk wojewdztwa. W zwizku z wprowadzeniem ruchu wizowego dla obywateli Biaorusi po wstpieniu Polski do ukadu z Schengen cz targowisk ulega likwidacji, a wiele z pozostaych zmniejszyo swoje obroty handlowe.
34
www.liwan.vel.pl, www.pi.gov.pl
96
97
Tabela 27 Liczba targowisk w wojewdztwie podlaskim w roku 2007

Wojewdztwo podlaskie Wysokomazowieck i M. Biaystok Augustowski Zambrowski Siemiatycki M. Suwaki
3 3 77 681 73 300 557
Biaostocki
omyski
Hajnowski
Grajewski
M. oma
Kolneski
Sejneski
Moniecki
Suwalski
Soklski
Targowiska Targowiska stae targowiska ogem ob. 9 8 52 485 38 353 133 8 6 101 837 44 785 11 7 6 115 037 61 019 2 012 4 3 34 899 34 399 114 7 5 21 871 17 927 95 5 2 2 21 716 21 716 4 3 62 214 29 740 11 7 4 27 839 25 039 27 6 5 79 296 62 350 58 2 6 4 52 242 40 932 3 1 5 5 22 733 15 349 183 2 3 2 29 863 25 100 110 3 2 30 668 21 200 49 3 4 4 50 983 31 670 67 2 1 1 14 483 7 800 17 4 3 1 150 1 050 9 83 66 796 997 551 729 3 456 26
targowiska z przewag sprzeday drobnodetalicznej ob. powierzchnia ogem m2 powierzchnia sprzedaowa targowisk m2 stae punkty sprzeday drobnodetalicznej ogem ob.
Targowiska sezonowe 1 4 ob. rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS
Jednostki
98
Ogem
Bielski
3.6.2.
Walory dla turystyki pieszej
Dla wdrwek pieszych w wojewdztwie podlaskim kluczowe znaczenie ma istniejca, bardzo rozbudowana sie szlakw turystycznych. Turystyka piesza czy w sobie takie typy turystyki jak: przyrodnicza, kulturowa i agroturystyka. Uprawiana jest gwnie przez turystw indywidualnych i grupy modzieowe. Uzupenieniem sieci szlakw turystycznych s edukacyjne cieki przyrodnicze, znakowane przez administracje lasw i obszarw chronionych. Walory przyrodnicze i krajobrazowe regionu podlaskiego sprzyjaj dynamicznemu rozwojowi aktywnych form turystyki pieszej, w tym Nordic Walking35. Trasy szlakw oprcz walorw edukacyjnych zwizanych z histori i geografi daj niezapomniane wraenia estetyczne zwizane z uksztatowaniem powierzchni oraz iloci zabytkw. Wojewdztwo podlaskie wyrnia si gst sieci szlakw pieszych: okoo 80 znakowanych tras liczcych cznie 3,3 tys. km. Szlaki piesze koncentruj si w kilku rejonach, gwnie o walorach przyrodniczych. Wiksze ich zgrupowania wystpuj na Suwalszczynie (35 tras, 1,1 tys. km), w puszczach Biaowieskiej, Augustowskiej i Knyszyskiej36 oraz w dolinach Biebrzy, Bugu i Narwi. Na wyrnienie zasuguj zwaszcza: podlaski odcinek Europejskiego Dalekobienego Szlaku Pieszego E-11 (powiaty: augustowski, suwalski, m. Suwaki, sejneski), Szlak Gwny Biebrzaskiego Parku Narodowego (Wizna-Lipsk, 78 km), Szlak im. W. Puchalskiego w Narwiaskim Parku Narodowym (41 km), Szlaki Tatarski Duy i May, Wok Jez. Wigry (45 km), Szlak Nadbuaski (67 km) oraz szlaki Puszczy Biaowieskiej: Wilczy, Dbw Krlewskich i inne, cznie 15 tras dugoci 250 km. Tabela 28 Szlaki piesze w wojewdztwie podlaskim
Rejon turystyczny
SUWALSZCZYZNA
Nazwa szlaku
Podr przez Suwalski Park Krajobrazowy PL - 2507 Wok Jezior Ruciaskich PL - 2518 Z Krzywego do Pociczna PL - 2518 Nad Blizno PL - 2518
Przebieg szlaku
Prudziszki - Leszczewo - Gra Jesionowa - jez. Szelment Wlk. - Przejma Wlk. - jez. Szelment M. - Hultajewo - jez. Sumowo - Gulbieniszki - Gra Cisowa - jez. Kopane Udziejek Dolny - jez.Wodziki - Wodziki - Bachanowo Baskowizna - jez. Hacza - jez.Boczniel - Dzierwany Smolniki Suwaki - Maa Huta - Dwr Huta - jez. Kolene Podleszczewek - most na Kamionce - jez. Czarne kpielisko nad jeziorem Krzywe - wie Krzywe Krzywe - lasy wigierskie - zagrody wsi Sobolewo - most na Czarnej Haczy - Sobolewo - Pociczno Pociczno - las Puszczy Augustowskiej - zagrody wsi Walne - Ateny - jez. Blizno - mostek na Blinie - osada lena Upustek - lasy - jez. Blizenko - Danowskie
Dugo (km)/ kategoria37

40/ niebieski
10/ niebieski 10/ niebieski 10/ niebieski
35 36
Forma rekreacji polegajca na marszach ze specjalnymi kijami Szlaki piesze tego regionu zostay opisane w podrozdziale Walory dla turystyki przygranicznej i tranzytowej
37
Szlak gwny jest zawsze oznaczony kolorem czerwonym moe oznacza rwnie inne szlaki nie gwne, kolor niebieski wyznacza szlaki pokonujce due odlegoci, kolorem zielonym i tym znakuje si krtkie szlaki czce, czasami te dojciowe, kolor czarny wyznacza krtki szlak dojciowy
99
Rejon turystyczny
Nazwa szlaku
Po Pagrkach Sejneskich PL - 2510
Przebieg szlaku
Uroczysko Wgza nad jez. Wigry - lasy - zabudowania wsi Makowa Ruda - lasy - Wysoki Most - wie Gremzdwka jez. Miakie - zabudowania wsi Buda Ruska - jez. Jurkowo Jeziorki - jez. Guche - jez. Guche - Karolin-Pokrowsk jez. Biae - jez. Czarne - wie Wiernie - jez.Okuniewo jez. Gieret - Giby - zabudowania wsi Pomorze - most na Marysze - zabudowania Posejnele - wzgrze "Grodzisko" rez. Pomorze - pola wsi Degucie - Posejny - Sejny Augustw (Hotel Hetman) - jez. Rospuda - orodek "Goa Zoka" - lasy - most na rzece Blizna - Szczebra zabudowania wsi Szczeberka - Uroczysko Mynisko - jez. Jaowo - Uroczysko wite Miejsce - Sucha Wie Dowspuda - Ruiny paacu Paca - Raczki - Mae Raczki jez. Bolesty - Kotowizna - Sadowina - jez. Sumowo Bakaarzewo Bakaarzewo - Matak - jez. Garba - Filipw -jez. Kamienne - jez. Rospuda- Czarne - jez. CzarnePluszkiejmy Augustw (Stara Poczta) - jez. Sajno - jez. Sajenek - jez. Staw Sajenek - Uroczysko Stara Ruda - most na Jastrzbniance - rezerwat "Kozi Rynek" - rezerwat "Kuriaskie Bagno" - Uroczysko Krlowa Woda - mostek na Maleszwce - leniczwka Gruszki - osada luzowego Sosnwek - Mikaszwka Suwaki (PKP) - jez. Okuniowiec - wie Okuniowiec zabudowania wsi Osinki - osada Studzieniczne - rezerwat "Cmentarzysko Jawingw" - zagrody wsi Prudziszki Brama Jeleniewska - gra Krzemieniucha - wie Krzemieniucha - Jeleniewo - Kazimierwka - jez. Szurpiy gry: "Zamkowa", "Cmentarna", "Kocielna" - jez. Jeglwek - jez. Udziejek - Udziejek - jez. Kamendu - jez. Jaczno - Smolniki - jez. Czarne - jez. Biae - Jodoziory Pobondzie - Rutka Tartak Krzywe (dyrekcja WPN) - lasy wigierskie - suchary (cieka dydaktyczna "Suchary") Pierwszy, Drugi, Trzeci, Czwarty, Piaty - Leszczewo - jez. dystroficzne - Krzywe Mierkinie (PKS nad jez. Hacza) - Stoupianka - Wersele zabudowania Prawego Lasu - wysoczyzna Wysokiego Garbu - Maciejowita - rzeka Bdzianka - Sypytka zabudowania Przeroli Nowej - Przerol - Rakowski Las poczenie ze szlakiem niebieskim Sadzawki (PKS) - Budzisko - Majdan - dolina Szelmentki jez. Kupowo - Kupowo-Folwark - Uroczysko Poszeszupie Poszeszupie - most na Szeszupie - dolina rzeki Wigry zagrody Sikorowizny i Michawki - Ejszeryszki Maszutkinie - wysoczyzna Gr Sudawskich - wzgrze warowni Gulberek - Sudawskie - jez. Sudawskie - Wiajny Stary Folwark - most na rzeczce Tartacznej - Magdalenowo - Wigry - Czerwony Folwark - Rosochaty Rg Mikoajewo - las - Czerwony Krzy - pole namiotowe Jastrzby - Zakty - Krusznik - punkt widokowy - jez. Czarne - Bryzgiel - lasy - Poway (bya tu leniczwka) Gawrychruda - Orodek Zarybieniowy w starym mynie stanica wodna PTTK - rez. J.Dugie - jez. Muliczne - rez. Suchar Wielki - rez. Czarna Hacza - Cimochowizna Stary Folwark Augustw (Hotel Hetman) - jez. Biae - jez. Wojciechowskie - Studzieniczna - jez. Studzieniczne luza Swoboda - rez. "Stara Ruda" - Czarny Brd - Sucha Rzeczka - luza Gorczyca - Paska - Paniewo - luza Paniewo - jez. Krzywe - luza Perku - rez. "Perku" - jez. Mikaszewo - Jazy - luza Mikaszwka - Mikaszwka
Dugo (km)/ kategoria

35/ niebieski
Wzdu etap 1 PL - 18
Rospudy
45/ niebieski
Wzdu Rospudy etap 2 PL - 18 Wdrwki Puszcz Augustowsk PL - 255 Nad Szeszup PL - 253
38/ niebieski 55/ niebieski
47/zielony
Wok Jezior Dystroficznych PL - 2524 Doliny Bdzianki i Rospudy PL - 2504 Doliny i Wzgrza PL - 2501
7/zielony 24/zielony
33/zielony
Wok Wigier PL - 2521
45/zielony
Wzdu Kanau Augustowskiego PL - 256
39/zielony
100
Rejon turystyczny
Nazwa szlaku
Nad Rospud
Przebieg szlaku
Suwaki (o. Pnoc) - cmentarz wojenny jecw rosyjskich - Biaa Woda - Potasznia - most na Czarnej Haczy Osowa - Stara Turwka - jez. Oewo - Taciewo - jez. Taciewo - Smolenka - Gacisko - jez. Jemieliste - Szkilwka - Jemieliste - Midoborze - Olszanka - most na Rospudzie Filipw Krzywe (dyrekcja WPN) - jez. Krzywe (kpielisko) - rez. "Kamionka" - zabudowania Nowej Wsi - jez. Gaziste rez. "Wiatroua II" - lasy - rez. "Wiatroua I" zabudowania wsi Wiatroua - jez. Kaletnik - Kaletnik przejazd kolejowy - Kolonijki - Klonorej - Gboki Rw Leszczewo - Woownia - Sidorwka - cibowo - Sidory jez. Sumowo - Sidory - mostek na Szeszupie - jez. Perty jez. Kojle - Smolniki - ugiele - Dziadwek - Kajpeda Kajpedka - Kramnik - Pobdzie - Skajzgiry - ysogra ytkiejmy Augustw - jez. Biae - rez. "Kalejty" - Strkowizna Uroczysko Powstace - jez. Busznica - Danowskie Toboowo - jez. Toboowo - lasy - Sarnetki - Gulbin Tartaczysko - Frcki - lasy - Okek - Dworczysko - jez. Broane - jez. Paskie - Rygol - luza Sosnwek Mikaszwka Augustw - luza Biaobrzegi - Netta I - Bargw Kocielny - Rozalin - Pomiany - abtnik - Reszki Kukowo - Borzymy Malesowizna - Turtul - Szeszupka - Targowisko - Gra Zamkowa, Kocielna, Cmentarna - Czajewszczyzna Prudziszki - grzbiet Bramy Jeleniewskiej - Gra Krzemieniucha - Stara Wie - Okrge - Podwysokie Jeleniewskie - Rutka - Turtul - Szeszupka - Wodziki opuchowo - Ciswek - Dzierwany - Dziadwek Sejny - Babace - Klejwy - wikiele - Smolany - jez. Boksze - Boksze - Wesoowo - Szlinokiemie - Pusk Zaboryszki - Dbniak - jez. Jodel - Becejy - Krzywlka Wygorzel - Wierzbiszki - Rutka-Tartak - Potopy - Rowele Poplin - Soliny - Szeciwki - Okliny - Mauda - jez. Mauda - Rakwek - Pobdzie - jez. Pobdzie - mosty kolejowe w Staczykach - Bkay Krzywe Stary Folwark Wysoki Most - Ciemny Las - Studziany Las - Sarnetki - rez. "Studziany" - Wysoki Most Krusznik - Monkinie - jez. Blizno - Danowskie Jastrzbna PKP - Hurskie - Wilkownia - Podwokusze Krasne - lasy i pola - Lubinowo - Uroczysko Ostupiec Gruszki - mostek na rzeczce Piecwce - luza Tartak - jez. Broane - las "Wielki Br" - Giby - jez. Wilkokuk - jez. Zelwa - most na Marysze - rez. Kukle - lasy - Berniki jez. Bernik - Dworczysko - jez. Pierc - jez. Sztabinki Zaleskie - Sejny Szlak turystyczny pieszy Dziadwek - Szeciwki Dworczysko - Ogrodniki

32/ty
Z nad Jezior Huciaskich po Mazury Garbate PL - 2503
62/ty
Od Blizny przez Czarn Hacz do Kanau Augustowskiego PL - 254 Ku Pojezierzu Eckiemu Ze rde Szeszupy ku Grze Zamkowej PL - 2511 Ku rdom Czarnej Haczy PL - 2512 Sejny-Bkay cze szlaku PL - 17
62/ty
33/ty 10/ty
25/ czerwony 92/ czerwony
Szlak im. Alfreda Lityskiego PL - 2523 Wysoki MostWysoki Most PL - 2525 KrusznikDanowskie PL - 2519 Z Kotliny Biebrzaskiej ku Sejnom
7/ czerwony 13/ czerwony 8/ czerwony 89/ czerwony
Do rde Czarnej Haczy PL - 2509 Ku Litewskiej Granicy PL - 2517
2/czarny 9/czarny
101
Rejon turystyczny
Nazwa szlaku
Ku Biegunowi Zimna PL - 2502 Do Dworu w Starej Haczy PL - 2505 Do Gazowiska PL - 2506 Dolin Szelmentki PL - 2516 Od Wigier do Kurhanw PL - 2522 PL - 2526 PL - 2527 Nad Pomorze PL - 2531 Nad Serwy PL - 2532 Do Grodziska Jawingw PL - S PL - 2544 PL - 2551 PL - 2549 PL - 2550 PL - 258
Przebieg szlaku

20/czarny
Gulbieniszki Wiajny 2/czarny Mierkinie Stara Hacza Baskowizna - opuchowo Szypliszki Postawelek - Szelmentka Stary Folwark Szwajcaria Studzienicze rez. Cmentarzysko Jawingw Wysoki Most Pociczno PKP - Pociczno Aleksiejwka - Zelwa Danowskie Sucha Rzeczka Wodziki Gra Zamkowa Wizna - Burzyn - Twierdza Osowiec - Gonidz Wizna - Gra Strkowa - Laskowiec - Barwik - Olszowa Droga - Gonidz - Dolistowo - Jagowo - Trzyrzeczki Jaowo - Lipsk Gugny - Barwik Trzcianne - Werykle - Chojnowo - Gugny - Stjka - Nowa Wie - Trzcianne Augustw (Stara Poczta) - luza Biaobrzegi - Biaobrzegi Gliniski-most na Kolniczance - widerek - Br Chomaszewo - Huta - Kopiec - Wrotki - Jaminy Czarniewo - Kunicha - Sztabin - Krasnoborki - Wolne Jasionowo - Krasnybr - Jastrzbna I - Ostrowie Jastrzbna II - Nowy Lipsk - Lipsk Rajgrd - Okoniwek - Rybczyzna - Wonawie leniczwka Grzdy -"Nowy wiat" -"Wilcza Gra" "Kapli Doek" -"Dzia Kumkowskiego" - wze szlakw Tama - Kuligi - Orzechwka -wze szlakw "TAJENKO" Nowy wiat - Kopytkowo - Jasionowo - Dbowo Polkowo Gonidz - Wlka Piaseczna - Kapice - rzeka Ek - Ruda Wlka Nadbuaska Mielnik Oleandry Nurzec Stacja Niemirw Osnwka Tonkiele Turna Maa Okrny wok Siemiatycz Ciechanowie Podgrze Gazdy Sieniewice Sady Sytki Bujaki Krupice Rogawka Klukowo Cecele Skiwy Mae Skiwy Due Narojki Mikowice-Paszki, Mikowice-Maki, Lisowo, Putkowice Nagrne, Putkowice Nadolne, Wierzchuca Nagrna, Buyski Nowosiki - Choroszcz - Ruszczany - Rogwek - Rogowo - Paki - Rzdziany - Leniki - Sanniki - Tykocin Stelmachowo - Sierki - Jeewo Stare 64/ty 130/ niebieski 9/ czerwony 20/ty 78/ zielony 20/czarny 3/czarny 3/czarny 12/czarny 20/czarny 4/czarny 4/czarny 7/czarny
DOLINA BIEBRZY
PL - 2540 PL - 2541 PL - 2545
41/ czerwony 20/ty 10/ty 29/ czerwony 23/ niebieski 22/zielony 86/ty 27/ czerwony 24/ czerwony 67/ zielony
DOLINA BUGU
Bunkrw Dolin Moszczonej Kupiecki Nadbuaski Powstania Styczniowego Nadbuaskim Traktem Nadbuaskich Grodzisk
DOLINA NARWI
im. Zygmunta Glogera
46/zielony
102
Rejon turystyczny
Nazwa szlaku
Nadnarwiaski im. Wodzimierza Puchalskiego Wkniarzy cieka cieka cieka cieka cieka Po rezerwacie Kalinowo 1 Po rezerwacie Kalinowo 2
Przebieg szlaku
Biaystok - Ksiyno - Niewodnica - Trypucie - Zawady Topilec - Izbiszcze - liwno - Kruszewo - Paki apy Osse - Ponka Kocielna - upianka Stara - Bokiny Jeniki - Waniewo - Kurowo - Pajewo - Jeewo Stare Fasty - Dzikie - tki - Choroszcz - Kociuki - Niewodnica - Toocze - Dobrowoda - Bojary - Sura - Zawyki Doktorce - Strabla Pniewo Utrata - Dziedziniec Koty - Bronowo Bronowo - Drozdowo Ga Pniewo oma - Nowogrd oma - Gieczyn - Czerwony Br cieka prowadzi do rezerwatu Kalinowo do szosy Pitnica - Drozdowo cieka prowadzi do rezerwatu Kalinowo przez najstarsz cz rezerwatu.

31/ty 36/ czerwony 60/ niebieski 8 6 9 18 19 1 1,5
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z oficjalnych stron internetowych poszczeglnych regionw turystycznych
3.6.3. Walory dla turystyki wodnej

Rzeki i jeziora wojewdztwa podlaskiego znakomicie nadaj si do uprawiania turystyki wodnej: cznie jest tu kilkanacie spawnych rzek stanowicych 14 tras kajakowych dugoci okoo 1,3 tys. km. Turystyka wodna zwaszcza eglarstwo i kajakarstwo maj wyjtkowo korzystne warunki rozwoju w pnocnej czci wojewdztwa, na Pojezierzu Suwalsko-Augustowskim. Najwikszym orodkiem turystyki eglarskiej, kajakarskiej oraz turystycznej eglugi pasaerskiej jest Augustw. Znajduje si tu duy port floty rdldowej, liczne przystanie jachtowe, kpieliska i plae oraz wycig dla narciarzy wodnych. Jezioro Wigry, ze wzgldu na swe rozmiary i wyjtkowo urozmaicon lini brzegow, naley do najatrakcyjniejszych dla eglarstwa akwenw w kraju. Korzystne warunki do uprawiania eglarstwa panuj take na innych wikszych jeziorach regionu, zwaszcza na jeziorach augustowskich, na jeziorze Rajgrodzkim oraz Zbiorniku Siemianwka. Zbiornik Siemianwka to rwnie doskonale miejsce do windsurfingu. Region oferuje rwnie znakomite moliwoci kajakarzom. Najbardziej znane szlaki wodne to: Kana Augustowski (80 km), Czarna Hacza (40 km), Rospuda, Biebrza, Supral oraz Narew (odcinek Siemianwka-Nowogrd w grnym i rodkowym biegu) i odcinek Pisy. Kajakarzom sprzyja rozwijajca si sie wypoyczalni kajakw (wedug stanu na 2008 jest ich ponad 60) oraz kilka wyspecjalizowanych w organizacji spyww kajakowych biur turystycznych. Ponadto na jeziorach augustowskich, Kanale Augustowskim i Jeziorze Wigry odbywaj si rejsy statkami pasaerskimi. Przewz osb statkami eglugi rdldowej Kanaem Augustowskim oferuje egluga Augustowska, ktra w latach 2008 i 2009 obsuya ponad 100 000 pasaerw. Trasa rejsw z Portu w Augustowie przebiega poprzez jeziora, skanalizowane rzeki, sztuczne przekopy kanau tworzce tzw. systemat Kanau Augustowskiego. Na trasie rejsw statki przepywaj przez szczeglnie atrakcyjne hydrotechniczne budowle wodne luzy, ktre umoliwiaj pokonywanie rnic poziomu wd na poszczeglnych odcinkach drogi wodnej Kanau Augustowskiego. W Augustowie du popularnoci ciesz si: elektryczny wycig nart wodnych na jeziorze Necko, ktrego dugo wynosi 740 m oraz rejsy gondolami po jeziorach augustowskich i Kanale Augustowskim. Porty pooone s nad rzek Nett i jeziorem Necko. Ponadto w Baskowinie nad Jeziorem Hacza znajduj si dwie bazy nurkowe. 103
Tabela 29 Szlaki wodne na terenie wojewdztwa podlaskiego

Nazwa Spyw Rospud Spyw Szlamnic Spyw Supral Spyw Sokod Spyw ani Strug Spyw Pis Spyw Soj Spyw Posk Spyw Narwi Spyw Czarn Hacz i Kanaem Augustowskim Spyw Biebrz Spyw Jegrzni
Spyw kajakowy rzek Marych Spyw Bugiem
Przebieg
Supienie Filipw Szafranki Zusno Matak jez. Garbu jez. Gbokie Bakaarzewo Kotowina Raczki Dowspuda Augustw Rygol Muy Czarna Hacza - Sosnwek Grdek Wasilkw Leniczwka Stra-Ujcie Sokody do Suprali Czerwony Dwr-ujcie Kanau Rudzkiego do Biebrzy Jezioro Ro-Ujcie Pisy do Narwi Talkowszczyzna-Ujcie Soi do Suprali Krlowy Most-Ujcie Poski do Suprali Zapora w Ryboach-Most w Zegrzu Gawrach Ruda-Ujcie do Kanau Augustowskiego i Netty do Biebrzy Lipsk-Ujcie Biebrzy do Narwi Rajgrd-Ujcie do Biebrzy Rajgrd-Kana Wonawiejski-Ujcie do Biebrzy Sejny jez. Pomorze Zelwa Budwie Stanowisko granica z Biaorusi Niemirw Mielnik Drohiczyn ujcie Nurca w okolicy miejscowoci Obryte
Dugo (km)
65 15 62 28,5 104,8 80,4 18,5 9,0 415,3 136,5 136,5 56,6 30,9 20 88,9
3.6.4. Walory dla turystyki rowerowej

Na podlask sie szlakw rowerowych skada si 82 tras o cznej dugoci okoo 3687,3. km. Wiksze ich zgrupowania wystpuj w rejonach parkw narodowych: Biebrzaskiego, Narwiaskiego i Wigierskiego oraz Puszczy Knyszyskiej i Puszczy Biaowieskiej. Do bardziej wyrniajcych si nale: odcinek podlaski (powiaty: omyski, m. oma, grajewski, augustowski, suwalski, m. Suwaki, sejneski) Europejskiej Trasy Euro Velo R11, Biaowieski Szlak Transgraniczny (polsko-biaoruski Narew Hajnwka Biaowiea Pruany Rany Nowy Dwr, 204 km), Podlaski Szlak Bociani Greenway (Biaowiea-Gonidz, 206 km), Piercie Rowerowy Suwalszczyzny (316 km), Obwodnica Rowerowa Narwiaskiego Parku Narodowego, Nadbuaski Szlak Rowerowy (90 km), Szlak rowerowy wok jezior Biae i Studzieniczne (27 km), Szlak rowerowy rzeki Netty (40 km), Szlak rowerowy wok jeziora Kolno (25 km), Szlak rowerowy Rzeki Rospudy (27 km), Szlak rowerowy wok jeziora Sajno (35 km). Ten rodzaj turystyki pozwala na szybkie przemieszczanie si od miejscowoci obfitujcych w zabytki do obszarw najbardziej interesujcych pod wzgldem przyrodniczym. Szczegln rang maj: Bkitna Wstga Suwalszczyzny (320 km) oraz Kresowe Wdrwki (142 km), stanowice system szlakw w Puszczy Knyszyskiej: gwny szlak rowerowy poczony z trasami konnymi i wodnymi (Supral, Sokoda) oraz kolejk wskotorow.
104
3.6.5.
Walory dla turystyki przyrodniczej
Turystyka przyrodnicza w wojewdztwie podlaskim rozwija si przede wszystkim w oparciu o obszary chronione - parki narodowe i krajobrazowe i wspomagajce j elementy infrastruktury w postaci muzew, sal wystawowych, cieek dydaktycznych38. Istotnym elementem turystyki przyrodniczej s zajcia przyrodniczo - ekologiczne przygotowane przez Parki Narodowe i skierowane gwnie do dzieci i modziey szkolnej. Opracowane przez pracownikw Parku tzw. zielone lekcje uwraliwiaj na otaczajc przyrod. Oferta edukacyjna Biaowieskiego PN opracowana przez Orodek Edukacji Przyrodniczej obejmuje zajcia terenowe z zakresu ochrony i biornorodnoci lasu naturalnego, a take zapoznaje z gatunkami ssakw wystpujcych w parku. Przy Biebrzaskim PN funkcjonuje Centrum Edukacji i Zarzdzania w Osowcu Twierdzy, ktre organizuje warsztaty edukacyjne na temat parku, torfowisk, wd rzeki Biebrzy. Na terenie Narwiaskiego PN organizowanych jest szereg imprez dydaktycznych. Prowadzone s take zajcia terenowe dotyczce badania waciwoci wody czy oznaczania bezkrgowcw. Wigierski PN dysponuje atrakcyjn sieci cieek edukacyjnych dla ktrych zapewnia materiay i pomoce dydaktyczne takie jak: klucze do oznaczenia flory i fauny, lupy, lornetki i wiele innych. Ponadto dziaalno edukacyjn prowadz take: Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyskiej, omyski Park Krajobrazowy Doliny Narwi i Suwalski Park Krajobrazowy, Wigierski Park Krajobrazowy, Nadlenictwo Augustw.39 Do regionw turystyki przyrodniczej czsto odwiedzanych przez turystw krajowych i zagranicznych nale: Puszcza Biaowieska, Puszcza Knyszyska, Narwiaski Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy, Suwalski Park Krajobrazowy, Puszcza Augustowska. Do form turystyki przyrodniczej zalicza si gwnie obserwacje ptakw, zwierzt w ich naturalnym rodowisku oraz wyprawy plenerowe z przewodnikiem. Walory przyrodnicze wojewdztwa przyrodniczego stanowi miejsce do rozwoju fotosafari, fotografowania dzikiej przyrody z rzadkimi gatunkami rolin i zwierzt. Oferta fotosafari moe zosta wzbogacona wypraw przez bagna biebrzaskie czy spyw tratw.
3.6.6. Walory dla turystyki kulturowej

Bogactwo wielu kultur przenikajcych si w regionie wojewdztwa podlaskiego umoliwia take rozwj turystyki kulturowej. Form uprawiania turystyki kulturowej oprcz poznania obiektw dziedzictwa kulturowego, uczestnictwa w uroczystociach religijnych, festiwalach folklorystycznych, regionalnych witach itp. moe sta si poznanie kultury omawianego regionu poprzez przebycie nastpujcych szlakw: Szlak Tatarski - prowadzcy ziemiami niegdy zamieszkaymi przez polskich Tatarw (w XVII w). Na trasie pozostay meczety i cmentarze (mizary). Orientalne eksponaty odnale mona w Muzeum Ziemi Soklskiej i Muzeum Historycznym w Biaymstoku. Kraina Otwartych Okiennic (czy si z Podlaskim Szlakiem Bocianim) - na trasie zabytkowe drewniane cerkwie i kaplice prawosawne z XIX w., krzye przydrone oraz drewniane budynki mieszkalne z bogato zdobionymi okiennicami z koca XIX i pocztku XX w. Szlak Kupiecki - Szlak prowadzi przez najbardziej interesujce fragmenty doliny Bugu, zwany podlaskim przeomem Bugu. Dugo trasy wynosi 86 km i przebiega przez Sutno, Sycze, Krupice, Drohiczyn, Arrasy.
38 39
Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie internetowej www.zielonewrota.pl Podlaskie parki narodowe i krajobrazowe Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego
105
Szlak religii wojewdztwa podlaskiego - trasa 1 prowadzi przez rnorodne etnicznie i wyznaniowo tereny wschodnie wojewdztwa podlaskiego; trasa 2 wschodnimi rubieami wojewdztwa, przez tereny zamieszkane w wikszoci przez ludno prawosawn. Przebieg trasy to: Drohiczyn - Grabarka - Hajnwka - Biaowiea - Tykocin - Krypno - Biaystok wita Woda - Krynki - Bohoniki - Ranystok - Studzieniczna - Wigry - Wodziki. Szlak Rkodziea Ludowego trasa prowadzi przez Biaystok, Czarn Biaostock, Czarn Wie Kocieln, apczyn, Zamczysk, Janw i Sokk. Trasa prowadzi szlakiem zanikajcych dzi rzemios. Szlak Kulturowy Carski Hostine trasa przebiega przez: Studziwody, Bielsk Podlaski, Widowo, Uyki, oknic, Podrzeczany, Czye, Oswk, Kojy, Nowe Berezowo, Czyyki, Hajnwk. Dawniej bya to droga, prowadzca przez Bielsk do Biaowiey, ktr podrowali rosyjscy carowie, ksita, arystokraci Szlak Budownictwa Drewnianego Drzewo i Sacrum trasa obejmuje m.in.: gminy Hajnwk, Orl i Dubicze Cerkiewne. Na szlaku zaznaczone s nie tylko drewniane budynki codziennego przeznaczenia - chaty, ciekawe zagrody z XIX-wiecznym systemem zabudowy, wiatraki, warsztaty rzemielnicze - i religijne - cerkwie, kocioy, kaplice, przydrone krzye - ale take zabytki przyrody i znaleziska archeologiczne. Szlak Dziedzictwa ydowskiego w Biaymstoku pieszy znakowany szlak turystyczny w Biaymstoku utworzony i zorganizowany z inicjatywy grupy doktorantw i studentw Uniwersytetu w Biaymstoku wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Biaymstoku. Otwarcie szlaku miao miejsce 20 czerwca 2008 roku. Wydarzenie to poprzedzao przygotowanie cieki i mapy szlaku oraz materiaw informacyjnych i edukacyjnych zwizanych z histori ydw w Biaymstoku. Szlak Prawosawnych wity trasa przebiega przez urokliwe wsie i miasteczka okolic Biaegostoku i Puszczy Biaowieskiej. Na trasie zobaczy mona drewniane cerkwie, kapliczki, krzye wotywne. Trasa przebiega od Biaegostoku Dojlidy przez Zabudw, Hryniewicze Due, Czye, Hajnwk, Narew, Topolany do Michaowa (dugoci 164 km). Szlak witej Wody (niebieski - 27,5 km). Szlak posiada walory trasy spacerowej w pobliu Biaegostoku i czy ze sob atrakcyjne historycznie i krajoznawczo miejsca. Rozpoczyna si w Biaymstoku, dalej biegnie przez Nowodworce, Wasilkw, wit Wod, Dbrwki, Studzianki i dociera do Suprala. Dla walorw turystyki kulturowej w Podlaskim istotne znaczenie maj elementy tradycji i kultury zwizanej z rnorodnoci religijn regionu. Oferta turystyki kulturowej splata si z walorami turystyki pielgrzymkowej. Biorc pod uwag malowniczo i rnorodno kulturow regionu naley wytycza kolejne szlaki turystyczne, ktrych gwnym celem miaaby by prezentacja dbr kulturowych wniesionych przez religie wystpujce w granicach wojewdztwa. Proponowane szlaki to Szlak Judaikw i Szlak Starowiercw40.
3.6.7. Walory dla turystyki pielgrzymkowej

W wojewdztwie podlaskim silnie rozwinita jest turystyka pielgrzymkowa. Turyci odwiedzaj miejsca zwizane z kultem witych i bogosawionych, sanktuaria maryjne. Forma turystyki pielgrzymkowej przybiera czsto posta pielgrzymek.
40
A. Bogucka, Wielowyznaniowo na obszarze wojewdztwa podlaskiego, red. M. Bajdy-Gobiewska i D. Kuelewski, Wczoraj i dzi przewodnictwa turystycznego, Biaystok 2005
106
Tabela 30 Waniejsze miejsca pielgrzymkowe w wojewdztwie podlaskim Koci Rzymsko - Katolicki Miejscowo Obiekt
Biaystok Drohiczyn Hodyszewo Juchnowiec Krasnybr Krypno oma Niewodnica Kocielna Ostroany Ponka Kocielna Ranystok Sejny Studzieniczna k. Augustowa
Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium Sanktuarium
w. Wojciecha Biskupa i Mczennika Miosierdzia Boego matki Boej Miosierdzia w. Antoniego Padewskiego Matki Boej Pojednania Matki Boej Krlowej Rodzin Maryjne Matki Boej Pocieszenia Matki Boej Piknej Mioci Miosierdzia Boego w. Antoniego Padewskiego Maryjne Matki Boej Ponkowskiej Maryjne Maryjne pw. Nawiedzenia Najwitszej Maryi Panny Matki Boej Studzieniczaskiej
W regionie najwicej jest wyznawcw religii katolickiej. Najwicej pielgrzymw odwiedza corocznie sanktuarium w Ranymstoku, Hodyszewie i w Studzienicznej. Wojewdztwo podlaskie to region kilku religii. Obok katolikw yj tu wyznawcy prawosawia, islamu, a na pnocy regionu staroobrzdowcy. Najwiksze skupisko osb wyznania prawosawnego znajduje si w Biaymstoku. W wojewdztwie podlaskim pielgrzymi odwiedzaj 140 cerkwi i monasterw. Tysice wiernych odwiedza najwaniejsze sanktuarium prawosawia Klasztor w. Marty i Marii na witej Grze Grabarce. Kadego roku odbywaj si tu spotkania prawosawnej modziey z caego wiata, za na wito Przemienienia Paskiego Grabark odwiedzaj tysice pielgrzymw41. Na Suwalszczynie znajduj si trzy witynie staroobrzdowcw (tzw. molenny): w Gabowych Grdach k. Augustowa, Suwakach i Wodzikach (Suwalski Park Krajobrazowy). Zabytkowa synagoga znajdujc si w Tykocinie od kilku lat przyblia charakter ydowskich wit, m.in. Purim, Sukot, Chanuka. Tabela 31 Waniejsze miejsca pielgrzymkowe w wojewdztwie podlaskim Koci Prawosawny Miejscowo Obiekt
Biaystok Bielsk Podlaski Boratyniec Ruski Grabarka Folwarki Tylwickie Knorydy k/Bielska Podlaskiego Krynoczka k/Hajnwki Saki Supral Stary Kornin
41
Sanktuarium w. Gabriela Zabudowskiego, relikwie w. Mczennika Gabriela w soborze p.w. w. Mikoaja Cudotwrcy Orodek kultu ikony Bogarodzicy w cerkwi Narodzenia Przenajwitszej Marii Panny tzw. Preczytienskiej Cerkiew pw. w.Anny Gwne sanktuarium Prawosawia w Polsce, Iwerska Ikona Bogurodzicy, Monaster w. Marty i Marii na witej Grze Grabarce Sanktuarium Kapliczka Cerkiew pw. w. Braci Machabeuszy, w. woda Cerkiew pw. w. Mczennika Dymitra z Tessalonik, Mski Dom Zakonny, cerkiew p.w. w. Dymitra Souskiego Sanktuarium Matki Boej Supraskiej, Klasztor Mski Zwiastowania Najwitszej Marii Panny, Sanktuarium Matki Boej
Informator turystyczny wojewdztwa podlaskiego.
107
Tokary Koterka Zwierki

Cerkiew Klasztor w. Gabriela, eski Dom Zakonny Narodzenia Przenajwitszej Bogurodzicy
Na terenie wojewdztwa podlaskiego zosta stworzony Szlak Religii, na trasie ktrego znajduj si witynie katolickie, prawosawne, ydowskie, muzumaskie i staroobrzdowcw. Trasa szlaku obejmuje nastpujce miejscowoci: Drohiczyn, Grabarka, Hajnwka, Biaowiea, Tykocin, Krypno, Biaystok, wita Woda, Krynki, Bohoniki, Ranystok, Studzieniczna, Wigry, Wodziki.
3.6.8. Walory dla turystyki zdrowotnej

3.6.8.1. Turystyka uzdrowiskowa
Na terenie wojewdztwa podlaskiego wystpuj dogodne warunki do rozwoju turystyki uzdrowiskowej. Orodkami o statusie uzdrowisk s Augustw i Supral. O status uzdrowiska ubiega si Mielnik nad Bugiem, gdzie wystpuj pokady wd mineralnych. W Augustowie obok odpowiedniego i korzystnego bioklimatu, a mianowicie duego nasonecznienia i czystego powietrza, korzystny wpyw wywieraj olejki eteryczne wydzielane przez krzewy i drzewa iglaste. Wystpuj tu take bogate zoa borowiny oraz woda mineralna o waciwociach leczniczych, wydobywana z jednego z najgbszych uj w Polsce (482 m). Baz uzdrowiskow w Augustowie tworzy Sanatorium Uzdrowiskowe Budowlani, w ktrym leczy si choroby narzdw ruchu, reumatyczne, ukadu grnych drg oddechowych oraz ukadu krenia. Uzdrowisko posiada urzdzenia medyczne do wiatolecznictwa, hydroterapii i elektroterapii. Wyjtkowy mikroklimat Suprala i przebadane zoa borowinowe, okrelane jako jedne z najlepszych pokadw w Polsce sprzyjaj leczeniu chorb kardiologicznych i nadcinienia, otyoci, w tym u osb obcionych chorobami ukadu endokrynnego, chorb cywilizacyjnych (bezsennoci, lekkich depresji, przemczenia, syndromu zmczenia, nerwic, andropauzy i menopauzy). W Supralu dziaa Centrum Rehabilitacji i Fizjoterapii reMed z profesjonalnymi urzdzeniami medycznymi do magnetoterapii i wiatoterapii oraz pierwsz w Polsce naturaln komor inhalacyjn Tnia do wspomagania leczenia grnych drg oddechowych na bazie wysoko jodowanej solanki z Ciechocinka oraz soli z Morza Czarnego. Na terenie wojewdztwa podlaskiego funkcjonuj rwnie orodki rehabilitacyjne oferujce turnusy oraz zabiegi specjalistyczne i rehabilitacyjne. W Domu Pomocy Spoecznej Rokitnik w Biaowiey odbywaj si turnusy rehabilitacyjne. Orodek jest malowniczo pooony, doskonale wyposaony w sprzt i aparatur do wykonywania zabiegw z zakresu kinezyterapii, fizykoterapii, elektroterapii, wiatolecznictwa, laseroterapii i hydroterapii. Ponadto w omy znajduje si Orodek Rehabilitacji Leczniczej, gdzie funkcjonuj gabinety rehabilitacji, fizykoterapii, kinezyterapii, masau wodnego oraz masau leczniczego. Podobny orodek zlokalizowany jest take w Suwakach. W Nowej Wsi koo Suwak prowadzony jest przez Suwalsk Izb Rolniczo Turystyczn Orodek Maniwka. Orodek wiadczy m.in. usugi zwizane z chorobami narzdu ruchu, narzdu wzroku i suchu.
108
3.6.8.2.
Spa & Wellnees
Na bazie turystyki zdrowotnej powstay orodki Spa & Wellness, czce rozmaite sposoby pielgnacji poprzez odpowiednio dobrane zabiegi, najczciej oparte na terapiach wodnych i masaach. Ide Spa & Wellness jest dbao o waciw kondycj caego ciaa i umysu. W wojewdztwie podlaskim istniej nastpujce orodki Spa & Wellness: Tabela 32 Orodki Spa&Wellness w wojewdztwie podlaskim
Lp. 1. Miejscowo Augustw Nazwa Hotel Warszawa Centrum Sportu i Rekreacji Hotel SPA Wojciech Kompleks Hotelowo Rekreacyjny Delfin Nefretete Spa Hotel Branicki Hotel Cristal Hotel Gobiewski Dwr Soplicowo Spa&Wellness Centrum SPA w Hotelu ubrwka Spa Bobrowa Dolina Orodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Bartlowizna Zdrojwka SPA Adres ul. Zdrojowa 1 ul. Sucharskiego 15 ul. Wojciech 15 ul. Turystyczna 81 ul. Legionowa 6 ul. Zamenhofa 25 ul. Lipowa 3/5 ul. Paacowa 7 ul. Krzye 2a ul. O. Gabiec 6 Bobrowa 23 ul. Nadbiebrzaska 32 Horodniany 47, Kleosin
2.
Biaystok
3. 4. 5. 6.
Biaowiea Bobrowa k/Biaegostoku Gonidz Kleosin
3.6.9.
Walory uksztatowania terenu dla uprawiania innych form turystyki aktywnej i rekreacyjnej
Turystyka konna
3.6.9.1.
W wojewdztwie podlaskim istniej dobre warunki do uprawiania turystyki konnej. Nadlenictwo Biaobrzegi wytyczyo 88 km tras w zrnicowanych lenych i kowych krajobrazach urozmaiconych Kanaem Augustowskim, rzekami Nett i Sajownic oraz jeziorem Sajno. Na teren Nadlenictwa Augustw mona wjecha w osadzie lenej Balinka, gdzie stanicami s dwie leniczwki. W poowie 23 km odcinka biegncego min. przez Rezerwat Stara Ruda oraz wzdu jez. Studzieniczne i Kanau Augustowskiego znajduje si serce Puszczy - Sanktuarium Maryjne na wyspie we wsi Studzieniczna. Na granicy z Nadlenictwem Paska znajduje si kolejna stanica w leniczwce, we wsi Czarny Brd. Nadlenictwo Paska oferuje niemal 60 km tras ze wszystkimi najwaniejszymi atrakcjami terenu: cigiem jezior na trasie Kanau Augustowskiego z licznymi luzami, w tym dwukomorow - Paniewo, malownicz Perku i stanowic granic pastwa - Kurzyniec, rzeki Czarn Hacz i Szlamic. Zbiorniki wodne s tem szlaku na kadym jego odcinku. Wiele z nich pozwala na pojenie i pawienie koni. Mostem na Kanale Augustowskim we wsi Sucha Rzeczka szlak wchodzi do Nadlenictwa Szczebra. Krajobraz urozmaicaj jeziora Serwy, Toboowi, Blizno i Busznica oraz rzeka Blizna. O historycznych zaszociach przypomina m.in. Uroczysko Powstace. Stanic caoroczn jest gospodarstwo agroturystyczne przy osadzie Podnowinka, a poza okresem zimowym baza ZHP nad Serwami koo Suchej Rzeczki. 109
Nadlenictwo Suwaki doprowadza szlak do granic Wigierskiego Parku Narodowego biegncy historycznym Augustowskim Gocicem przez Uroczysko Zielona Karczma. Wigierski Park Narodowy oferuje dwie stanice przy leniczwkach Gawarcu i Lipniaku. W najbliszym czasie zarzd Parku planuje przeduenie szlaku i utworzenie kolejnych stanic tak, aby akwen Wigierski mona byo objecha dookoa. Ptla taka bdzie miaa ok. 70 km dugoci. Aktualnie w Augustowie istniej 3 stadniny koni. Ponadto bardzo atrakcyjny teren turystyczny przebiega wzdu szlaku konnego Puszczy Augustowskiej. Szlak konny Puszczy Augustowskiej Zaczyna si od leniczwki Grzdy przez Orzechwk, Tajenko, luz Sosnowo dalej biegnie przez nadlenictwa: Biaobrzegi, Augustw, Paska, Szczebra, Suwaki do Wigierskiego Parku Narodowego. Szlak Konny Puszczy Augustowskiej stanowi cig drg i cieek o cznej dugoci 246 km, przeznaczonych do jazdy konnej wierzchem. Tam gdzie pozwalaj na to warunki terenowe dopuszcza si rwnie ruch pojazdw zaprzgowych. Szczegowo sposb korzystania ze szlaku okrela jego regulamin. Gwn przesank powstania szlaku byo stworzenie warunku prawnego do poruszania si koni wierzchowych po terenach Lasw Pastwowych Biebrzaskiego oraz Wigierskiego Parku Narodowego, a w dalszej kolejnoci wybr tras stwarzajcych bezpieczne warunki dla ludzi i koni. Rwnoczenie zadbano o to, aby tereny objte szlakiem byy atrakcyjne krajobrazowo, przyrodniczo a w wielu przypadkach rwnie upamitnione historycznie. Kilka leniczwek oraz gospodarstw agroturystycznych przyjo na siebie rol stanic. Biebrzaski Park Narodowy udostpni 13 km tras biegncych przez ozowiska, ki uprawne i dzikie, rnorodne siedliskowo rasy. Oferuje te dwie stanice w leniczwkach: Grzdy, osiowy Kt. Pierwszy 5 km odcinek rozpoczynajcy si przy leniczwce Grzdy moe by okresowo nieprzejezdny z powodu podtopienia. Nadlenictwo Biaobrzegi wytyczyo 88 km tras w zrnicowanych lenych i kowych krajobrazach urozmaiconych Kanaem Augustowskim, rzekami Nett i Sajownic oraz jeziorem Sajno, gdzie 400- tu metrowa przeprawa wodna pozostawia niezapomniane wraenia na kadym wdrowcu. Wikszo odcinka biaobrzeskiego stanowi dukty lene na niczym nieulepszonych piaszczystych podoach pozwalajcych na cwa. Niektrych przeszkd naturalnych nie usuwa si, aby zwikszy atrakcyjno tras. Na teren Nadlenictwa Augustw mona wjecha w osadzie lenej Balinka gdzie stanicami s dwie leniczwki. W poowie 23 km odcinka biegncego min. przez Rezerwat Stara Ruda oraz wzdu jez. Studzieniczne i Kanau Augustowskiego znajduje si serce Puszczy Sanktuarium Maryjne na wyspie we wsi Studzieniczna. Na granicy z Nadlenictwem Paska znajduje si kolejna stanica w leniczwce, we wsi Czarny Brd. Nadlenictwo Paska zaoferowao niemal 60 km tras ze wszystkimi najwaniejszymi atrakcjami terenu: cigiem jezior na trasie Kanau Augustowskiego z licznymi luzami, w tym dwukomorow - Paniewo, malownicz Perku i zrujnowan, stanowic granic pastwa Kurzyniec, rzeki Czarn Hacz i Szlamic, liczne bindugi i miejsca widokowe. Zbiorniki wodne s tem szlaku na kadym jego odcinku. Wiele z nich pozwala na pojenie i pawienie koni, a zjazdy po skarpach, bindug zapieraj dech w piersiach. Stanica w leniczwce pod wsi Gruszki w miejscu zaptlenia szlaku daje doskonae warunki do wypoczynku zagoczykom i wierzchowcom. Mostem na Kanale Augustowskim we wsi Sucha Rzeczka szlak wchodzi do Nadlenictwa Szczebra. Tu szczeglnie mona odczu puszczask gusz, gdzie pord imponujcych starodrzeww przez cay dzie jazdy moemy nie spotka czowieka. Krajobraz urozmaicaj jeziora Serwy, Toboowi, Blizno i Busznica oraz rzeka Blizna. O historycznych zaszociach przypomina min. Uroczysko Powstace. Stanic caoroczn jest gospodarstwo 110
agroturystyczne przy osadzie Podnowinka, a poza okresem zimowym baza ZHP nad Serwami koo Suchej Rzeczki. Nadlenictwo Suwaki doprowadza szlak do granic Parku Wigierskiego biegncy po ozie historycznym Augustowskim Gocicem przez Uroczysko Zielona Karczma. Szeroki dukt pozwala na dugie bezpieczne galopy. Wigierski Park Narodowy prcz niezapomnianych krajobrazw oferuje dwie stanice przy leniczwkach Gawarcu i Lipniaku. W najbliszym czasie zarzd Parku planuje przeduenie szlaku i utworzenie kolejnych stanic tak, aby akwen Wigierski mona byo objecha dookoa. Ptla taka bdzie miaa ok. 70 km dugoci. Nie ma zej pogody ani nieodpowiedniej pory roku na uprawianie jedziectwa a Puszcza Augustowska w okresie jesienno -zimowym potnieje urokiem ogromnego pustkowia, jakiego nie mona ju dzi dowiadczy w wikszoci krajw europejskich. A ju szczeglnie zim, z otwart ksig zwierzcych tropw wypisanych na niegu, uwiadamia wdrowcom blisko obcowania z wilkiem, rysiem, kun, osiem, jeleniem i dzikiem, tu pospolitymi, cho unikajcymi kontaktu z czowiekiem.42 Tabela 33 Orodki, stadniny i kluby jedzieckie na terenie wojewdztwa podlaskiego
Jednostka terytorialna Biaorzeczka (k. Gib) Biaystok Biaystok Biaystok Biaystok Biernatki Czajewszczyzna Dowspuda Gieniusze Jurowce Jzefowo Kisielnica Nazwa Orodka Stadnina koni arabskich DEFRENATUS Klub Jedziecki KAWALKADA Szwadron Kawalerii im. Dywizji Kaw. ZAZA HIPPIKA Sklep z art. Do jazdy konnej Jazda Konna, kuligi Stadnina koni i Gospodarstwo Agroturystyczne Wicher Gociniec Zamkowa Gra, B. Glazer Orodek Produkcyjno Usugowy U PACA Klub Jedziecki BIK Klub Jedziecki KRES D. Anuszkiewicz Orodek Rehabilitacji Dziennej Orodek Rehabilitacji Konnej w Kisielnicy Szpitala Wojewdzkiego w omy im. Kardynaa Wyszyskiego Modzieowy Klub Jedziecki HIPODROM Klub Jedziecki Biaystok Klub Jedziecki ZAGOBA Szwadron Kawalerii im. 10 Puku Uanw Litewskich Wigierski Orodek Turystyki Konnej Przejadki konne i Gospodarstwo Agroturystyczne Tarpan F. Januszewicz Agroturystyka Minizoo Stadnina Koni Nad Wigrami Adres Biaorzeczka 11, 16-506 Giby ul. Wojciecha Oczki 11, 15166 Biaystok ul. Spdzielcza 10, 15-441 Biaystok ul. w. Rocha 10, paw. 118, 15-879 Biaystok ul. Gajowa 116, 15-794 Biaystok Biernacki 7, 16-300 Augustw Czajewszczyzna 8, 16-404 Jeleniewo Dowspuda, 16-420 Raczki Gieniusze 9, 16-100 Sokka ul. Lipowa 29, 16-010 Wasilkw Jzefowo 32, 16-420 Raczki 18-241 Pitnica
Klepacze Kleosin Kolonia Grabwka (k. Biaegostoku) Kolonia Skrybicze Leszczewo Masiewo Mikoajwka Mikoajewo
42
Klepacze, ul. Myliwska ul. Jedziecka 6 16-001 Kleosin Kolonia Grabwka 157, 15524 Biaystok Kolonia Skrybicze 41, 15606 Biaystok Leszczewo 25a k. Starego Folwarku Masiewo Stare 34, 17-220 Narewka Mikoajwka 8, 16-411 Szypliszki ul. Mikoajewo 25A
Na podstawie www.zielonawrota.pl, www.eurosuwalszczyzna.eu i informacji UM w Augustowie
111
Jednostka terytorialna Nowa Wie Pieki Pociczno Tartak Podnowinka Pogorzelce Teremiski Trypucie Turo Kocielna Smolany Db Supral Supral Surakowo (k. Suprala ) Szurpiy Turo Kocielna arnowo I
Nazwa Orodka Integracyjne Centrum Wypoczynku Edukacji i Rehabilitacji WBN Maniwka Gospodarstwo Agroturystyczne Pieki Orodek Hossa Wigry, S. Huryn Gospodarstwo Agroturystyczne FUTOR Przejadki konne i Gospodarstwo Agroturystyczne Nimfa Przejadki konne i Gospodarstwo Agroturystyczne Orlik Dafne Klub Jedziecki KJ ELAM Stadnina Kopiec Modzieowy Klub Sportowy Sprzla Uczniowski Klub Sportowy Victoria Ritowisko Orodek Potajemnica Stajnia KUCYKOWO Stadnina Koni w arnowie
Adres Krasnopol Nowa Wie 9, 16-402 Suwaki Pieki-Kopce 62, 16-050 Michaowo Pociczno-Tartak 40, 16-402 Suwaki Podnowinka 24, 16-304 Nowinka Pogorzelce 42, 17-230 Biaowiea Teremiski 2, 17-230 Biaowiea wie Niewodnica Kocielna; ul. Topole; 1 18-121 Trypucie Markowszczyzna 2, 18-106 Turo Kocielna Smolany Db 2, 16-503 Krasnopol ul. Biaostocka 40, 16-030 Supral ul. Pisudskiego 64; 16-030 Supral Surakowo k. Sokody, 16030 Supral Szurpiy 17, 16-404 Jeleniewo ul. Kocielna 3/1 18-106 Niewodnica Kocielna arnowo I nr 36, 16-300 Augustw
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Bazy adresowej wojewdztwa podlaskiego
3.6.9.2.
Turystyka motorowa
Wrd kilku motorowych tras drogowych biegncych w wojewdztwie podlaskim warto midzy innymi wskaza:
Szlak Religii - rozpoczyna si na poudniu wojewdztwa nad Bugiem, a koczy na pnocy w Suwalskim Parku Krajobrazowym. Trasa: Drohiczyn Grabarka Hajnwka Biaowiea Tykocin Krypno Biaystok wita Woda Krynki Bohoniki Rany Stok Studzieniczna Wigry Wodziki. Szlak prowadzi przez rnorodne etnicznie i wyznaniowo tereny wschodniego Podlasia i Suwalszczyzny. Na trasie znajduj si kocioy, cerkwie, molenny, meczety i synagogi. Szlak Cerkwi prowadzi z Biaegostoku na poudnie wojewdztwa podlaskiego. Trasa: Biaystok Narew - Hajnwka Grabarka. Prowadzi wschodnimi rubieami wojewdztwa, przez tereny zamieszkane w wikszoci przez ludno prawosawn.
112
Szlak Samochodowy o dugo ok. 90 km. Hajnwka - Orzeszkowo - Topio - Dugi Brd Wojnwka - Starzyna - Jodwka - Opaka Dua - Dobrowoda - Kleszczele - Jelonka Dubicze Cerkiewne - Stary Kornin - Stare Berezowo - Szostakowo - Nowe Berezowo Hajnwka. Trasa przebiega przez ciekawe kulturowo miejscowoci przedpola Puszczy Biaowieskiej. Atrakcj s spotkania z mieszkacami tego regionu, poznanie ich korzeni kulturowych, religijnych i historycznych oraz oryginalna, drewniana architektura zabudowa. Szlak Biebrzaska Ptla o dugoci 110 km. Gonidz Osowiec Strkowa Gra Wizna Burzyn Brzostowo - Radziw Osowiec Gonidz. Na trasie mona zobaczy drewniane kocioy, kapliczki, zagrody. Warto take zwiedzi fortyfikacje Twierdzy Osowiec, cmentarz wojenny w Strkowej Grze. 3.6.9.3. Turystyka narciarska
Urozmaicona rzeba terenu, obecno licznych wysokich wzgrz o stromych stokach oraz do surowy klimat sprzyjaj rozwojowi turystyki narciarskiej, przede wszystkim w czci pnocnej wojewdztwa, gdzie funkcjonuje kilka wycigw narciarskich. Najlepsze warunki do uprawiania narciarstwa zjazdowego istniej w rejonie Wzgrz Soklskich, w Dolinie Suprali oraz na krawdzi Doliny Bugu. Dla amatorw narciarstwa dogodne warunki do uprawiania sportw zimowych znajduj si na Suwalszczynie, ktra posiada tereny do poruszania si na nartach biegowych oraz zjazdw z onieonych zboczy. Na bardziej wymagajcych amatorw biaego szalestwa czekaj donieane stoki na Piknej Grze koo Godapi oraz na Dbrwce pod Suwakami. Ponadto co roku w tym regionie organizowany jest rajd narciarski pod nazw Wdrwki Pnocy. Wycigi narciarskie znajduj si take w Rybnie, Ogrodniczkach, Szelmencie. Natomiast trasy biegowe znajduj si w Rezerwacie Krzemienne Gry (k. Suprala), gdzie Zielony szlak pieszy prowadzi przez Pki do Suprala i przez Ogrodniczki do Suprala. Szerok ofert dla amatorw sportw zimowych przygotowa Wojewdzki Orodek Sportu i Rekreacji Szelment. Do dyspozycji goci przygotowanych jest pi owietlanych narciarskich tras zjazdowych, cztery wycigi o dugoci od 300 do 500 metrw oraz jeden 150-metrowy wycig dla dzieci. Wszystkie stoki s owietlone i sztucznie nanieane przez armatki oraz ratrakowane. Jeden ze stokw posiada naturaln rynn do uprawiania snowboardu. Dla narciarstwa ladowego atrakcyjne s rozlege tereny Puszczy Augustowskiej, Knyszyskiej, Biaowieskiej. Tradycyjn form turystyki zimowej s kuligi organizowane gwnie w Puszczy Biaowieskiej, Knyszyskiej i Augustowskiej, a take w caorocznych orodkach w sezonie zimowym.
3.6.9.4.
Lotniarstwo
W wojewdztwie podlaskim istnieje baza rekreacyjna, skupiajca mionikw lotniarstwa i sportw balonowych. W regionie znajduj si nastpujce aerokluby: Aeroklub Biaostocki w Biaymstoku, w ktrym funkcjonuje sekcja modelarska, motolotniowa, samolotowa, spadochronowa i szybowcowa, Stowarzyszenie Klub Balonowy w Biaymstoku,
113
Towarzystwo Lotnicze Biaystok, w ktrym istniej nastpujce sekcje: motolotniow, samolotow, spadochronow, szybowcow oraz modelarsk. Towarzystwo posiada wasne lotnisko w miejscowoci Turo Kocielna pod Biaymstokiem, Aeroklub Suwaki, ktry skupia mionikw szybownictwa, motolotniarstwa i lotnictwa, Klub motolotniarski Cirrus w omy, ktry organizowa m.in. mistrzostwa Europy. Ta forma turystyki rekreacyjnej z biegiem czasu zwiksza grup jej zwolennikw i stanowi o rosncej liczbie turystw zagranicznych z Europy Zachodniej (turystyka biznesowa w tym konferencyjna).
3.6.10.Wnioski
Zasoby turystyczne wojewdztwa podlaskiego (walory i infrastruktura) pozwalaj na realizacj wszystkich form turystyki typowych dla turystyki miejskiej i obszarw wiejskich: turystyka kulturowa, religijna (pielgrzymkowa), poznawcza, rekreacyjna i wypoczynkowa, zdrowotna w tym uzdrowiskowa, rozrywkowa. Wanym celem przyjazdw jest te agroturystyka. Region jest ponadto celem wyjazdw zwizanych z przygranicznym pooeniem wojewdztwa w ramach turystyki transgranicznej i tranzytowej. Wzrasta znaczenie takich form turystyki jak edukacyjna i poznawcza (w tym realizacji zainteresowa) oparta o bogate zasoby unikalnej fauny i flory. Walory naturalne i istniejca infrastruktura dla wdrwek pieszych stanowi bardzo wan cz przy formuowaniu Programu Rozwoju Turystyki dla caego regionu. Moliwo wykorzystania istniejcych ponadlokalnych szlakw daje punkt zaczepienia do upowszechniania turystyki pieszej o charakterze ponadregionalnym i midzynarodowym w rozumieniu jej beneficjentw. Naley poszerza ofert w tym zakresie poprzez inwestycje w infrastruktur towarzyszc szlakom i ciekom w tym rwnie dostosowan do uprawiania coraz bardziej popularnego Nordic Walking, a take wytyczanie nowych tras z pooeniem nacisku na lokalne walory turystyczne. Brak jest moliwoci penego realizowania takich typw turystyki jak biznesowa czy konferencyjna, ktra posiada duy potencja rozwojowy z uwagi na walory otoczenia przyrodniczego (biznesowa) i z tytuu przygranicznoci i rosncego znaczenia regionu w wymianie handlowej ze Wschodem (konferencyjna). Rozwijanie przyjazdw turystycznych zwizanych z wymienionymi powyej formami turystyki wymaga realizacji strategicznych inwestycji. Dotyczy to przede wszystkim budowy centrum konferencyjnego, infrastruktury widowiskowej i wystawienniczej, obiektw sportowych, kolejnych centrw rekreacji, jak rwnie modernizacji infrastruktury uzdrowiskowej. Istnieje moliwo zmniejszenia sezonowoci ruchu przyjazdowego w Podlaskim poprzez rozwj wszystkich form turystyki zdrowotnej oraz rekreacyjno wypoczynkowej opartej na sportach zimowych. Oferta turystyczna regionu powinna odzwierciedla w coraz wikszym stopniu podany obraz turystyczny wojewdztwa podlaskiego, kreowany podczas akcji promocyjnych, co oznacza m. in. konieczno proponowania odpowiednio skomponowanego kalendarza imprez kulturalnych, w tym imprez o duej randze, w oparciu o nowoczesn infrastruktur, z uwzgldnieniem potrzeb i oczekiwa turystw zagranicznych korzystajc z atutw turystyki transgranicznej i tranzytowej. Walory wdkarskie w zwizku z sieci hydrograficzn regionu skupiaj si na owiskach pooonych przy licznych jeziorach i w biegu rzek, a take przy zbiornikach zamknitych. Region ma duy potencja rozwoju usug w tym zakresie tworzc podstawy do wzrostu znaczenia turystyki wdkarskiej.
114
Turystyka wodna ze wzgldu na bogat sie hydrograficzn obszaru pozwala na pene konstruowanie rnorakiej oferty skierowanej zarwno do zorganizowanych grup turystw jaki i do turysty indywidualnego. Prcz szerokiej oferty turystycznej licznych jezior i rzek potencjaln moliwoci rozwoju turystyki aktywnej w tym zakresie jest lepsze wykorzystanie dotychczas niespawnych odcinkw rzek dla kajakarstwa. Turystyka rowerowa obok wdrwek pieszych stanowi najbardziej rozwinity aspekt turystyki aktywnej w Podlaskim. W ramach tego rodzaju turystyki plusem jest moliwo wykorzystania istniejcych szlakw nie bdcych stricte trasami rowerowymi. Cz gmin zauwaya swj potencja dla rozwoju tego rodzaju turystyki i na wasn rk (nie zawsze zgodnie z wymogami technicznymi) utworzya wiele tras i obecnie promuje swoje tereny jako idealne dla turystyki rowerowej. Trasy powinny zosta zintegrowane oraz jednakowo oznakowane jako jedna spjna oferta regionu. Walory te maj dodatkowe znaczenie ze wzgldu na organizacje imprez sportowych o randze midzynarodowej i krajowej mogcych przycign dodatkowych turystw. Walory dla turystyki konnej s powizane z trasami dla wdrwek pieszych i rowerowych dziki moliwoci wykorzystania niektrych z nich do jazdy konnej. Istniejca sie tras dla turystyki konnej wyznaczona przez nadlenictwa i parki narodowe stwarza dobre warunki dla rozwoju tego rodzaju turystyki np. na terenie Puszczy Augustowskiej. Nie mniej istniej jeszcze liczne obszary regionu predestynowane do rozwoju tej formy turystyki ze sabo rozwinit infrastruktur w tym zakresie takie jak np. okolice Puszczy Biaowieskiej. W regionie funkcjonuj stadniny koni oraz kilkanacie lokalnych gospodarstw umoliwiajcych uprawianie tej formy rekreacji i wypoczynku. W zwizku z cigle rozwijajc si baz gospodarstw agroturystycznych ten rodzaj turystyki ma tendencj wzrostow. Dodatkowe walory dla rnych form turystyki aktywnej poszerzaj ofert turystyczn regionu. Stanowi one wyspecjalizowane dziedziny sportu i rekreacji jak np. nurkowanie i przycigaj okrelon grup turystw uprawiajcych sport, jak i widzw wydarze sportowych. Rozwj narciarstwa w tym biegowego jest dla kilku orodkw jednym z najwaniejszych kierunkw rozwoju. Ze wzgldu na zmiany klimatyczne zachodzce take w Polsce, zwaszcza na poudniu kraju rozwj narciarstwa biegowego w Podlaskim, zwaszcza w jego pnocnej czci (biegun zimna) moe nie ze sob szanse dla kreowania produktw turystycznych opartych na sportach zimowych. Oferta zwizana z lotniarstwem i baloniarstwem zwiksza atrakcyjno regionu ze wzgldu na turystw zainteresowanych uprawianiem tego rodzaju sportw, jak i potencjalnych obserwatorw zawodw.
115
4.
ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO
4.1. Baza noclegowa

Na podstawie bada przeprowadzonych przez firm Business Mobility International Sp. z o. o. w dniach od 30.06.2009 do 15.07.2009 na grupie 600 osb zaobserwowano, i miejscem docelowego zakwaterowania turystw polskich odwiedzajcych wojewdztwo s w wikszoci obiekty agroturystyczne lub kwatery prywatne. Wrd ankietowanych 53% za miejsce noclegu podao kwatery prywatne, 23% udzielajcych odpowiedzi wskazao na hotele, a 11% na inne formy zakwaterowania w tym przyjazd do rodziny. Wedug bada Instytutu Turystyki przeprowadzonych w trzech kwartaach 2008 roku, a 47% turystw zagranicznych podczas pobytu w Polsce korzysta z hoteli. Kolejne 19% nocowao u rodziny i znajomych, a tylko 5% turystw zagranicznych wybrao kwatery prywatne. Baza hotelowa w wojewdztwie podlaskim z roku na rok nieznacznie maleje dotyczy to obiektw skategoryzowanych co widoczne jest w zestawieniach Gwnego Urzdu Statystycznego i co szerzej zostao omwione w rozdziale 6. Ponisze tabele przedstawiaj zestawienie informacji dotyczcych obiektw zbiorowego zakwaterowania (skategoryzowanych i obiektw noclegowych wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r) z podziaem na powiaty i gminy. W celu rozrnienia JST zastosowano oznakowania zaczerpnite z GUS, dla ktrych nr 1 to gmina miejska, nr 2 gmina wiejska, nr 3 gmina miejsko-wiejska. Tabela 34 Baza noclegowa Powiatu Augustowskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Augustowskiego
Jednostk a miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg Augustw (1) 27 12 2691 1010 71334 9331 32288 6481 223001 12838 Augustw (2) 1 14 178 58 219 58 Nowinka Paska (2) (2) 1 157 1572 6919 7 644 5801 246 26654 361
ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. pok. pok.
3 3 265 265 21705 4626 21842 4916 137 137
116
Gminy Powiatu Augustowskiego

udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
rdo: Bank Danych Regionalnych GUS
Jednostk a miary nocleg nocleg
Augustw (1) 36831 7085
Augustw (2) -
Nowinka Paska (2) (2) -
ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
3 1 146 94 13485 1338 19078 1596
1 14 178 58 219 58
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Bargw Kocielny, Sztabin, Lipsk pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 35 Baza noclegowa Powiatu Biaostockiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Biaostockiego
Jednostka miary Choro Szcz (3) Czarna Biaostoc ka (3) Dobrzynie wo Due (2) apy (3) Supral (3) Tykocin (3) Wasilkw (3)
Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII ob. 4 obiekty caoroczne VII ob. 4 miejsca noclegowe miejsce 173 ogem VII miejsca noclegowe miejsce 173 caoroczne VII korzystajcy z noclegw osoba 10545 ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni osoba 530 I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pok. 10070 pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pok. 446 pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi nocleg 15496 ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym nocleg 671 I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII ob. ob. 3 3
1 1 36 36 2225 347
1 1 21 21 1663 3
2 1 60 20 276 3
2 1 252 102 3673
2 2 105 105 6598 333
2 2 335 335 22324 7004
1388
3056
11837
166 2842 355
2699 10
513 3
7861 8844 347
2786 31005 7493
1 1
1 1
1 1
117
Gminy Powiatu Biaostockiego

Jednostka miary Choro Szcz (3) Czarna Biaostoc ka (3) Dobrzynie wo Due (2) apy (3) Supral (3) Tykocin (3) Wasilkw (3)
miejsca noclegowe miejsce 155 ogem VII miejsca noclegowe miejsce 155 caoroczne VII korzystajcy z noclegw osoba 9530 ogem I-XII korzystajcy z noclegw osoba 478 turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem pok. 10070 I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym pok. 446 I-XII pokoje ogem VII pok. 72 pokoje z wasn azienk pok. 72 i WC VII udzielone noclegi nocleg 14219 ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym nocleg 619 I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII ob. 1 obiekty caoroczne VII ob. 1 miejsca noclegowe miejsce 18 ogem VII miejsca noclegowe miejsce 18 caoroczne VII korzystajcy z noclegw osoba 1015 ogem I-XII korzystajcy z noclegw osoba 52 turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi nocleg 1277 ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym nocleg 52 I-XII
36 36 1906 321 1388 166 15 15 2523 329
85 85 3774
275 275 13666 4172
2573
9806 2077
37 22 5565 -
114 114 21132 4617
319 26 319 26
1 1 21 21 1663 3 2699 10
1 1 20 20 204 3 361 3
1 1 20 20 2152 333 2433 347
1 1 60 60 5296 1263 5296 1263
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Grdek, Juchnowiec Kocielny, Powitne, Turo Kocielna, Zawady, Zabudw, Sura pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny.
Tabela 36 Baza noclegowa Powiatu Bielskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Bielskiego
Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania Bielsk M. Bielsk Podlaski Podlaski (1) (2) Brask (2)
118
Gminy Powiatu Bielskiego

Jednostka miary ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg Bielsk M. Bielsk Podlaski Podlaski (1) (2) 3 2 2 125 88 100 7873 708 948 7165 980 11288 1273 1771 Brask (2) 1 1 30 30 365 156 610 -
obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. pok. pok. nocleg nocleg
1 1 84 84 7561 948 7165 980 52 52 10306 1273
1 1 30 30 365 156 -
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Boki, Orla, Rudka, Wyszki pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 37 Baza noclegowa Powiatu Grajewskiego -dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Grajewskiego
Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. Grajewo (2) 1 1 15 15 164 37 157 37 Rajgrd (3) 3 2 304 292 10252 98 -
119
Gminy Powiatu Grajewskiego

Jednostka miary nocleg nocleg Grajewo (2) 164 37 Rajgrd (3) 36520 273
udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII

Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Radziw, Wsosz, Szczuczyn, Miasta Grajewo pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 38 Baza noclegowa Powiatu Hajnowskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Hajnowskiego
Jednosta miary Hajnwka (1) Biaowiea (2) Dubicze Cerkiewne (2) Narew (2) Narewka (2)
Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII ob. obiekty caoroczne VII ob. miejsca noclegowe ogem VII miejsce miejsca noclegowe caoroczne VII miejsce korzystajcy z noclegw ogem osoba korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII osoba wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII pok. wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII pok. udzielone noclegi ogem I-XII nocleg udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII nocleg Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII ob. obiekty caoroczne VII ob. miejsca noclegowe ogem VII miejsce miejsca noclegowe caoroczne VII miejsce korzystajcy z noclegw ogem IXII osoba korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII osoba wynajte pokoje ogem I-XII pok. wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pok. pokoje ogem VII pok. pokoje z wasn azienk i WC VII pok. udzielone noclegi ogem I-XII nocleg udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII nocleg Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII ob.
3 3 140 140 8369 121 12005 255
7 7 370 370 23035 2705 17140 2530 44211 5770
2 52 1132 2278 -
1 1 34 34 404 61 2367 101
148 388 -
1 1 147 147 10947 1251 11937 1594 74 74 19733 2316
120
Gminy Powiatu Hajnowskiego

Jednosta miary Hajnwka (1) Biaowiea (2) Dubicze Cerkiewne (2) Narew (2) Narewka (2)
obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
3 140 140 8369 121 12005 255
2 69 69 4075 429 8451 846
1 34 34 404 61 2367 101
148 388 -
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Czeremcha, Czye, Kleszczele pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 39 Baza noclegowa Powiatu Kolneskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Kolneskiego
Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Kolno (2) 1 1 58 58 3164 2058 4024 -
Turo (2) 25 50 -
ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Grabowo, May Pock, Miasto Stawisk pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 40 Baza noclegowa Powiatu omyskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu omyskiego
Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII ob. ob. miejsce oma (2) 3 3 37 Nowogrd Pitnica (3) (2) 2 1 131 2 2 91
121
Gminy Powiatu omyskiego

miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Jednostka miary miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg
oma (2) 37 2366 1631 3900
Nowogrd Pitnica (3) (2) 80 91 6468 14832 1702 2675 4169 898 8050 1829 9836 1901 17763 3555
--
1 1 80 80 6394 1702 4169 898 36 36 7793 1829
1 1 57 57 5000 1234 3546 833 28 28 5846 1521
1 1 11 11 340 1512 -
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Miastkowo, Przytuy, niadowo, Wizna, Zbjna, Jedwabne pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny.
Tabela 41 Baza noclegowa Powiatu Monieckiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Monieckiego
Jednostka Gonidz miary (3) Obiekty zbiorowego zakwaterowania Moki (3) Trzcianne (2)
122
Gminy Powiatu Monieckiego

obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Jednostka Gonidz miary (3) ob. 6 ob. 2 miejsce 279 miejsce 57 osoba 2242 osoba 145 pok. pok. nocleg nocleg 1979 115 7735 337
Moki (3) 2 1 115 37 1246 44 1923 396
Trzcianne (2) 1 1 26 26 1552 40 521 30 1772 40
1 1 40 40 1715 133 1979 115 20 20 4425 249
1 1 26 26 1552 40 521 30 9 9 1772 40
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Jasionwka, Jawiy, Krypno, Knyszyn pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 42 Baza noclegowa Powiatu Sejneskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Sejneskiego
Jednostka Sejny miary (1) Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg 1 1 41 41 3521 119 3521 119 Giby (2) 6 1 418 96 6910 492 3635 351 22560 1127 Krasnopol Sejny (2) (2) 2 35 338 2 392 32 3 2 67 21 471 26 1374 28
123
Gminy Powiatu Sejneskiego

Jednostka Sejny miary (1) Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Giby (2)
Krasnopol Sejny (2) (2)
1 1 96 96 2204 116 3635 351 30 30 8639 669
1 1 41 41 3521 119 3521 119
1 1 10 10 84 5 124 5
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gminy Pusk pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 43 Baza noclegowa Powiatu Siemiatyckiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Siemiatyckiego
Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg Siemiatycze (1) 3 3 80 80 4760 678 1390 323 7726 791 Mielnik (2) 1 218 400 -
ob. ob.
1 1
124
Gminy Powiatu Siemiatyckiego

miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Jednostka miary miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
Siemiatycze (1) 32 32 1426 3244 -
Mielnik (2) -
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Dziadkowice, Grodzisk, Milejczyce, Nurzec Stacja, Perlejewo, Drohiczyn pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. Tabela 44 Baza noclegowa Powiatu Soklskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Soklskiego
Jednostka miary Dbrowa Biaostock a (3) Korycin ' (2) Krynki (2) Kunica (2) Sokka (3)
Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni IXII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
1 1 20 20 1340 39 1657 49
1 1 60 60 424 12032 -
1 25 263 10 974 150
1 1 28 28 674 281 1040 311
2 2 85 85 2414 151 11073 468
1 1 20 20 1340 39 1357 49
1 1 60 60 424 12032 -
1 1 28 28 674 281 1040 311
1 1 30 30 2086 75 8521 130
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Janw, Kunica, Nowy Dwr, Sidra, Szudziaowo, Suchowola pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny.
125
Tabela 45 Baza noclegowa Powiatu Suwalskiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Suwalskiego
Jednostka miary Jeleniewo (2) Suwaki (2) Szypliszki (2) Wiajny (2)
Powiat Miasta Suwaki

6 6 497 497 33667 4705 21191 2900 50210 6659
Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym IXII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
2 1 68 28 361 867 -
11 4 931 270 13003 1069 36166 1897
5 3 240 115 3063 257 26 6439 347
1 50 101 188 -
56 26 56 -
2 2 216 216 25558 3294 18869 2589 106 106 35479 4530
1 1 28 28 296 772 -
3 2 117 73 2599 162 6832 278
2 2 26 26 737 180 771 182
3 3 241 241 4753 891 10060 1258
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Bakaarzewo, Filipw, Przerol, Raczki, Rutka-Tatarak pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny.
126
Tabela 46 Baza noclegowa Powiatu Wysokomazowieckiego - dane GUS za 2008 rok Gminy Powiatu Wysokomazowieckiego
Jednostka miary Wysokie Mazowieckie (1) Ciechanowie c (3) Sokoy (2) Szepietowo (2)
Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
50 33 214 -
1 1 28 28 152 244 -
1 1 27 27 73 16 50 16 242 131
1 1 98 98 1401 16 2693 25
50 33 214 -
1 1 27 27 73 16 50 16 11 6 242 131
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin: Czyew Osada, Klukowo, Kobylin Borzymy, Kulesze Kocielne, Nowe Piekuty pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny.
127
Tabela 47 Baza noclegowa - dane GUS za 2008 rok

Jednostka miary Obiekty zbiorowego zakwaterowania obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I - XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem I-XII wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty hotelowe inne obiekty hotelowe obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII wynajte pokoje ogem I-XII wynajte pokoje turystom zagranicznym I-XII pokoje ogem VII pokoje z wasn azienk i WC VII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII Obiekty zbiorowego zakwaterowania pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem VII obiekty caoroczne VII miejsca noclegowe ogem VII miejsca noclegowe caoroczne VII korzystajcy z noclegw ogem I-XII korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni I-XII udzielone noclegi ogem I-XII udzielone noclegi turystom zagranicznym I-XII
Powiat Miasta Biaystok 20 20 1563 1563 161362 27852 135442 26790 249045 46558
Powiat Miasta oma 4 4 169 169 13200 6027 13586 6060 22499 10392
Gminy powiatu Zambrowskiego Zambrw (1) 1 1 20 20 872 1 600 1 1138 1
8 8 901 901 93983 21484 96734 22614 576 555 152499 37005
1 1 130 130 11396 5904 10573 4581 74 74 17838 8205
1 1 20 20 872 1 600 1 9 7 1138 1
4 4 149 149 11762 583 19635 864
Ze wzgldu na brak obiektw caorocznych i sezonowych oraz obiektw skategoryzowanych i obiektw noclegowych inne wg ustawy o usugach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997r. lub nie zgoszeniu tych obiektw do Urzdu Statystycznego do koca 2007 roku nie uwzgldniono Gmin z Powiatu Zambrowskiego takich jak: Koaki Kocielne, Rutki, Szumowo pomimo, i stan faktyczny w roku 2009 moe by inny. W wojewdztwie podlaskim wystpuje nierwnomierne rozmieszczenie bazy noclegowej turystyki. Najbardziej rozwinit sie turystycznych obiektw zbiorowego
128
zakwaterowania posiada pnocna i wschodnia cz Podlaskiego. W 2008 r. najwicej obiektw turystycznych znajdowao si na terenie powiatw augustowskiego i suwalskiego oraz w miecie Biaystok. Najniszy odsetek miejsc noclegowych odnotowano w orodkach do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i witecznego, pensjonatach, motelach, orodkach kolonijnych oraz domach pracy twrczej. Wedug danych GUS w 2008 r. turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania znajdujce si na terenie wojewdztwa podlaskiego udzieliy 907,5 tys. noclegw, tj. o 3,7% mniej ni przed rokiem. Najwicej, bo a 301,7 tys. udzielonych noclegw (33,2% oglnej ich liczby) zanotowano w hotelach, duo turystw skorzystao te z usug oferowanych przez inne obiekty hotelowe, ktre zarejestroway 154,9 tys. noclegw (17,1%). W nastpnej kolejnoci pod tym wzgldem uplasoway si orodki wczasowe (12,3%) oraz pozostae obiekty niesklasyfikowane typu internaty, domy studenckie, ktre w okresie niepenego ich wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem peniy funkcj obiektw noclegowych dla turystw (11,8%). Popularnoci cieszyy si rwnie orodki szkoleniowo-wypoczynkowe (7,6% ogu udzielonych noclegw), a take zakady uzdrowiskowe (6,7%).
4.2. Baza gastronomiczno restauracyjna

W ostatnich latach w Polsce nastpi bujny rozwj gastronomii, zwaszcza prywatnej. Baza gastronomiczno restauracyjna w wojewdztwie podlaskim zostaa przedstawiona w dwch aspektach: placwki gastronomiczne zatrudniajce powyej 9 osb (placwki due i rednie) i placwki gastronomiczne dziaajce w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania. Tabela 48 Placwki gastronomiczne w wojewdztwach Polski Wschodniej w 2007 roku43
Wyszczeglnienie Wojewdztwo Podlaskie Polska Wschodnia
ogem 348 1 998
Placwki due w tym restauracje 73 520
Podmioty gospodarcze 797 6 615
W wojewdztwie podlaskim podstawow dziaalno w zakresie restauracji, barw, kawiarni, stowek i podobnych placwek (z pominiciem punktw gastronomicznych) prowadzio ogem 797 maych podmiotw gospodarczych. Usugi gastronomiczne wiadczyo 348 duych i rednich zakadw ywieniowych (17% oglnej liczby w regionie Polski Wschodniej). Restauracji tego rodzaju byo 73, co stanowio 14% obiektw tego typu w Polsce Wschodniej. W obsudze ruchu turystycznego znaczcym segmentem usug ywieniowych s zakady i punkty gastronomiczne w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Usugi te s wan czci produktu hotelarskiego, gdy zwikszaj zakres i poziom wiadczonej oferty, przynosz spore dodatkowe dochody oraz wzbogacaj wizerunek i podnosz presti rynkowy zakadw hotelarskich. S rwnie istotnym rdem przychodw: generuj zazwyczaj okoo 20% wszystkich zyskw hotelowych, a w zakadach wysokiej klasy od 30% do 40% sprzeday44. W latach 2004 - 2008 w wojewdztwie podlaskim zauwaalny jest spadek liczby placwek gastronomicznych w obiektach zbiorowego zakwaterowania. W przekroju oglnym systematycznie rosa liczba restauracji, w ostatnich za czterech latach ubywao stowek i punktw gastronomicznych.
43
Placwki gastronomiczne due i rednie powyej 9 pracujcych. Podmioty mae prowadzce dziaalno w zakresie restauracji, barw i cateringu (9 i mniej pracujcych). 44 Studium Uwarunkowa Atrakcyjnoci Turystycznej Polski Wschodniej
129
W 2008 roku w obiektach zbiorowego zakwaterowania usugi ywieniowe wiadczyo 155 placwek (o 12 placwek mniej ni w roku ubiegym i o 24 mniej w porwnaniu z rokiem 2004). Pod wzgldem rodzajowym przodoway bary i kawiarnie oraz restauracje. Znacznie mniej byo stowek, a najmniej punktw gastronomicznych. Tabela 49 Placwki gastronomiczne zakwaterowania w turystycznych obiektach
2007 167 56 70 30 11 48 3 6 15 5 1 1 21 1 18 3 6 1 1 1 2 34
zbiorowego
2008 155 57 64 30 4 44 7 27 4 14 18 7 23
Wybrane dane statystyczne J. m. 2004 2005 2006 Placwki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania Placwki gastronomiczne wedug rodzaju wasnoci - wasne ogem ob. 179 168 167 restauracje ob. 43 48 48 bary i kawiarnie ob. 74 70 74 stowki ob. 41 35 37 punkty gastronomiczne ob. 21 15 8 Placwki gastronomiczne wg rodzajw obiektw hotele ob. 39 45 41 motele ob. 2 3 3 pensjonaty ob. 6 6 5 inne obiekty hotelowe ob. 9 12 17 domy wycieczkowe ob. 3 3 3 schroniska ob. 1 1 1 schroniska modzieowe ob. 3 3 3 orodki wczasowe ob. 27 22 21 orodki kolonijne ob. 1 2 2 orodki szkoleniowo16 12 14 wypoczynkowe ob. domy pracy twrczej ob. 2 2 2 zespoy domkw turystycznych ob. 10 6 11 kempingi ob. 3 3 1 pola biwakowe ob. 7 6 1 orodki do wypoczynku sobotnio- niedzielnego i 3 1 1 witecznego ob. zakady uzdrowiskowe ob. 2 2 2 pozostae obiekty ob. 45 39 39
rdo: Bank Danych Regionalnych, GUS, www.stat.gov.pl
Na przestrzeni lat 2004 2008 w wojewdztwie podlaskim najwicej restauracji i barw przybyo w hotelach, motelach i innych obiektach hotelowych, znaczco natomiast spada liczba placwek gastronomicznych w orodkach wczasowych i orodkach szkoleniowo wypoczynkowych. W wojewdztwie podlaskim rozwija si przydrona gastronomia. Baza ywieniowa wystpuje tam w postaci rnych barw, gospd, karczm, zajazdw itp. Czsto s to obiekty przy stacjach paliw i parkingach. Niektre takie placwki odzwierciedlaj cechy regionalne, przejawiajce si w podawanych daniach i wystroju architektonicznym. W pnocno wschodniej Polsce potraw regionaln jest m.in. babka ziemniaczana, kartacze, skacze, mrowiska, na pnocy regionu (w Sejnach i Pusku) potrawy litewskie. Natomiast w Bohonikach i Kruszynianach serwowana jest tradycyjna kuchnia tatarska (koduny tatarskie, pierekaczewniki, trybouszki). Czsto na placwki gastronomiczne adaptowane s obiekty gospodarstw chopskich (stare stodoy, myny, chaupy wiejskie itp.).
130
4.3. Baza sportowo - rekreacyjna

Na terenie wojewdztwa podlaskiego przewaaj obiekty wybudowane w latach 70 i 80 -tych s to gwnie orodki typu MOSiR. Turyci odwiedzajcy ten region Polski maj do dyspozycji okoo 39 kpielisk naturalnych i 17 basenw krytych i otwartych. Ponadto poszerza si oferta obiektw typu boiska sportowe (Orliki 2012), z ktrych gwnie korzystaj mieszkacy terenu i turyci lokalni. Wrd inwestycji planowanych naley wymieni budow Miejskiego Stadionu Pikarskiego w Biaymstoku. Obiekt budowany bdzie etapowo w latach 2008-2011. Projekt realizowany przez Miejski Orodek Sportu i Rekreacji finansowany bdzie z funduszy wasnych gminy Biaystok oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013. Warto projektu wynosi 150 mln z netto. Nowy stadion bdzie posiada w caoci zadaszon widowni wycznie z miejscami siedzcymi w iloci 22,5 tys. Przewidziano miejsca dla osb niepenosprawnych. Ponadto w ramach RPO WP bdzie realizowany rwnie projekt kluczowy pn. Rozbudowa infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w strefie Kanau Augustowskiego. W ramach projektu zrealizowane zostan na terenie Gminy Miasta Augustw nastpujce zadania: Na terenie Gminy Miasta Augustw: 1. Budowa caorocznego centrum rekreacyjno sportowego, w tym: Wielofunkcyjny budynek gwny budynek trzykondygnacyjny (piwnica, parter i poddasze uytkowe) usytuowany w poudniowej czci dziaki wzdu, istniejcej ulicy (projektowanej jako gwna droga dojazdowa do obiektu). Budynek skada si z dwch skrzyde: (poudniowo-zachodnie i pnocne - skierowane do wewntrz dziaki w kierunku jeziora). W budynku zlokalizowana bdzie strefa caorocznych usug rekreacyjnych - kompleks SPA oraz basen rehabilitacyjny, pomieszczenie krioterapii z sal wicze kinezyterapeutycznych, a take strefa caorocznych usug sportowych boiska do squasha oraz salka gimnastyczna. W budynku zlokalizowane take bd pomieszczenia biurowo - administracyjne i zaplecza technicznego; Basen wielosezonowy do nauki pywania basen z atrakcjami wodnymi, poczony z nieck wewntrznego basenu rehabilitacyjnego w budynku gwnym, maksymalna dugo: 28,00m, maksymalna szeroko: 20,00 m, gboko = 1,2 m, cakowita pow. lustra wody: 212,00 m2; Basen rekreacyjny basen z atrakcjami wodnymi, ciankami dziaowymi, cianami rwcej rzeki, grot sztucznej fali, pwyspami, maksymalna dugo: 37,00 m, maksymalna szeroko: 21,00 m, gboko od 0,9 do 1,2m, cakowita pow. lustra wody: 556,42 m2; Basen dla dzieci mniejszy basen z atrakcjami wodnymi, maksymalna dugo: 17,00 m, maksymalna szeroko: 14,00 m, gboko od 0,01 do 0,6 m, cakowita pow. lustra wody: 166,70 m2; Zakup i monta lodowiska; Zakup sprztu do przygotowania w okresie zimowym tras narciarstwa biegowego; Zesp boisk zewntrznych w skad ktrego wchodz: - 2 korty tenisowe, - 2 boiska do piki siatkowej plaowej, - boisko wielofunkcyjne, - cianka wspinaczkowa; Place zabaw dla dzieci. - plac zabaw zewntrzny, oglnodostpny: mniejszy, zlokalizowany na zewntrz ogrodzenia wydzielajcego Centrum Rekreacyjno-Sportowe, obok boiska wielofunkcyjnego. Na placu pozostawia si nawierzchni naturaln;
131
plac zabaw wewntrzny, wydzielony: wikszy, ogrodzony, patny, objty kontrol dostpu, z wiksz i bardziej urozmaicon ofert atrakcji. Do utwardzenia, aranacji kolorystycznej i uformowania nawierzchni patnej czci placu zabaw planuje si wykorzystanie specjalistycznej nawierzchni z mieszaniny wysoko gatunkowego granulatu gumowego oraz domieszki zwizkw klejcych poliuretanu.
Na terenie Gminy Paska: 1. Budowa Gminnego Centrum Turystyczno-Sportowego w Paskiej, w tym: budowa Gminnego Centrum Informacji Turystycznej i Gminnego Orodka Kultury w Paskiej (w tym zburzenie istniejcego budynku), stadion sportowy (bienia, boisko z naturalnej trawy wyposaone w system do nawadniania, boisko do gry w pik siatkow, skocznia do skokw w dal, owietlenie, trybuny, szatnie, azienki, sauna, siownia). parkingi do obsugi Gminnego Informacji Turystycznej i Gminnego Orodka Kultury. 2. Budowa trasy rowerowo-narciarskiej wzdu szlaku Kanau Augustowskiego (od Gminnego Centrum Turystyczno-Sportowego do luzy Perku). Budowa trasy rowerowo-narciarskiej (wraz z infrastruktur towarzyszc) biegncej po waach buracznych Kanau Augustowskiego oraz miejscami po gruntach prywatnych (wykup gruntw). Celem utrzymania tras narciarstwa biegowego w okresie zimowym planuje si zakup sprztu do zanieania i utrzymania tras (armatki niene, ratrak, skuter). 3. Zagospodarowanie 3 pla na terenie Gminy Paska, w tym: binduga w Jazach nad jez. Mikaszewo, binduga w Paniewie nad jez. Paniewo, plaa w Suchej Rzeczce nad jez. Serwy (ewentualnie zmiana miejsca). Wykonane zostan miejsca odpoczynku wyposaone w: sanitariaty, przebieralnie, awki, plac zabaw oraz pomosty. W ramach zadania zbudowana bdzie take wiea widokowa.
Tabela 50 Baza sportowo rekreacyjna, liczba i typy obiektw oglnodostpnych

l.p. Jednostka terytorialna Nazwa i adres Oferta wedug obiektw Powiat Augustowski Miejski Orodek Sportu 1. Wielofunkcyjny stadion sportowy (obiekt i Rekreacji caoroczny), ul. Tytoniowa 1 2. Wycig nart wodnych nad jeziorem Necko 16-300 Augustw (obiekt sezonowy), www.mosir.augustow.pl 3. Korty tenisowe (obiekt sezonowy od maja do padziernika), 4. Wypoyczalnia kajakw (sezonowo). Centrum Sportu i Rekreacji Basen o wymiarach 25 x 12,5 m wraz z w Augustowie trampolin (1 metr). Oglna jego powierzchnia ul. Sucharskiego 15 wynosi 312,5 m2. Cao podzielona jest na 6 16-300 Augustw torw pywackich. Gbokoci basenu zmienia si www.basenaugustow.pl od 1,2 m do 3,4 m. Basen rekreacyjny ma dugo 12,5 m i szeroko 7 m. Gbokoci basenu zmienia si od 0,8 m do 1,3 m. Wyposaony jest w liczne atrakcje wodne - bicze, gejzery podwodne, masae karku. Ponadto w obiekcie znajduje si siownia, sauna, sala do wicze fitness. Kompleks HotelowoW skad kompleksu wchodz: basen, brodzik dla
1.
Augustw
2.
Augustw
3.
Augustw
132
l.p.
Nazwa i adres Rekreacyjny DELFIN ul. Turystyczna 81 16-300 Augustw www.hotel-delfin.com.pl Midzyszkolny Orodek Sportowy Ul. Zarzecze 1 16-300 Augustw Moje boisko Orlik 2012 ul. I Puku U. Krechowieckich Augustw
Oferta wedug obiektw dzieci, rzeka z masaem wodnym, jacuzzi, zjedalnia o d. 60 m oraz bar wodny i sauna. Orodek eglarsko kajakarski, wypoyczalnia sprztu sportowego, siownia
4.
Augustw
5.
Augustw
1.
Biaystok
2.
Biaystok
W skad Orlika wchodzi: boisko do piki nonej o wymiarach 30 m x 62 m z wybiegami o nawierzchni z trawy syntetycznej; boisko wielofunkcyjne o wymiarach 26 m x 46 m: z dwoma polami do koszykwki, polem do siatkwki i do tenisa o nawierzchni poliuretanowej; budynek zaplecza socjalnego w wersji Standard; ogrodzenie terenu i pikochwyty; 9 masztw do owietlenia terenu; przycza kanalizacji sanitarnej i wodocigowej wraz z odwodnieniem boisk; cig pieszo-jezdny. Powiat Biaostocki (grodzki) Miejski Orodek Sportu i Rekreacji ul. Wkiennicza 4, 15-465 Biaystok www.mosir.bialystok.pl Stadion Miejski W skad Zespou Obiektw Pikarskich wchodz ul. Soneczna 1 dwie lokalizacje: Stadion Miejski przy ulicy 15-323 Biaystok Sonecznej oraz zaplecze treningowe u zbiegu ulicy Elewatorskiej i Popieuszki. Pyta boiska podgrzewana o wymiarach 105x68 m. Zesp Obiektw Sportowych Zesp Obiektw Sportowych "Zwierzyniec" "Zwierzyniec" znajduje si w bezporednim ssiedztwie Hotelu ul. 11 Listopada 28 MOSiR, w jego skad wchodz: stadion 15-320 Biaystok lekkoatletyczny z bieni tartanow, korty tenisowe oraz kryte lodowisko. Wok pyty stadionu znajduje si 1,5 tysica miejsc siedzcych Orodek Sportw Wodnych Orodek Sportw Wodnych "Dojlidy" pooony "Dojlidy" jest nad Zalewem Dojlidzkim na rzece Biaej. ul. Plaowa 1 Zbiornik o wymiarach 1200 x 260 m magazynuje 15-502 Biaystok przy redniej gbokoci 1,75 m - 597 tys. m3 wody i suy do celw rekreacyjno-sportowych. Orodek Sportw Wodnych Dojlidy jest obiektem sezonowym dziaajcym od maja do wrzenia. Pywalnia nr 1 Pywalnia MOSiR nr 1- Basen ma 25 m dugoci, ul. Wkiennicza 4 12 m szerokoci, za jego gboko wynosi od 15-465 Biaystok 1,1m do 3,8 m. Pywalnia nr 2 Pywalnia MOSiR nr 2- Przystosowana jest do ul. Mazowiecka 39c obsugi osb niepenosprawnych. Wymiary 15-302 Biaystok basenu to: 15 m dugoci, 6m szerokoci, za gboko wynosi od 1,1 m do 1,4 m. Pywalnia nr 3 Pywalnia MOSiR nr 3 - Jest to nowoczesny ul. Stroma 1a obiekt ze zjedalni multimedialn. Basen ma 15-661 Biaystok wymiary: 25 m dugoci, 12 m szerokoci, za www.plywalnia3.of.pl gboko od 1,3 m do 1,8 m. Lodowisko MOSiR Kryte lodowisko z pyt o wymiarach 30x60 ul. 11 Listopada 28 metrw, widowni na 670 miejsc siedzcych, 15-320 Biaystok szatni, wypoyczalni yew oraz szlifierni. Midzyszkolny Orodek Basen kryty- obiekt caoroczny. Sekcja pywacka Sportowy dzieci i modziey. ul. Zwycistwa 28 m
133
l.p.
Nazwa i adres 15-703 Biaystok www.mos.bialystok.pl Dom Pomocy Spoecznej w Biaymstoku ul. Baranowicka 203 15-530 Biaystok www.dpsb.webpark.pl Tropikana, Hotel Gobiewski ul. Paacowa 7, 15-064 Biaystok, www.golebiewski.pl
Oferta wedug obiektw
3.
Biaystok
4.
Biaystok
1.
Supral
2.
Supral
3. 4..
Czarna Biaostocka Czarna Biaostocka
1.
Bielsk Podlaski
2.
Bielsk Podlaski
Pywalnia przystosowana do obsugi osb niepenosprawnych. Pywalnia prowadzi zajcia nauki i doskonalenia pywania Na jednej hali znajduje si duy basen (25x15 m/1,25-1,85) i brodzik (8,5x4 m/0,75-0,85). W skad Parku Wodnego Tropikana wchodz: basen rekreacyjny z fal (dugo 15 m, szeroko 12 m, gboko do 1,6 m ), basen sportowy (dugo 25 m, szeroko 12 m, gboko od 1,6 m do 2,3 m ), 3 baseny z hydromasaem borowinowym, magnezowo-wapniowym, ugowym, dwa tory zjedalni, brodzik dla dzieci (gboko do 40 cm ), trzy sauny: dwie suche i jedna parowa, grota solna, jaskinia nieno-lodowa. Powiat Biaostocki Golf Park Lipowy Most pole golfowe (turnieje golfowe, nauka Borki 29 gry 16-030 Supral w golfa) wypoyczalnia sprztu golfowego. Centrum Kultury i Rekreacji W ramach dziaalnoci CKiR prowadzone s w Supralu nastpujce zajcia: ul. Pisudskiego11 nauka gry na gitarze, nauka gry na 16-030 Supral pianinie, www.ckirsuprasl.pl nauka gry na perkusji, nauka taca HIP-HOP, nauka piewu, zajcia plastyczne, nauka gry na akordeonie, koo szachowe. Hala Sportowa i Stadion Miejski Boisko sportowe. ul. Konopnickiej 7 16-020 Czarna Biaostocka Zalew wodny Czapielwka Wypoyczalnia sprztu wodnego (od czerwca do 16-020 Czarna Biaostocka lipca ). Powiat Bielski Miejski Orodek Sportu Basen odkryty z brodzikiem dla dzieci i Rekreacji (czynny w miesicach letnich), ul. Orzeszkowej 19, -Skate park. 17-100 Bielsk Podlaski www.bielskpodlaski.pl Pywalnia Miejska Wodnik Basen kryty. ul. Kazimierzowska 3b Bielsk Podlaski www.wodnikbp.prv.pl Powiat Grajewski
134
l.p.
Nazwa i adres Miejski Orodek Sportu i Rekreacji ul. Straacka 2 19-200 Grajewo www.mosir.e-grajewo.pl
Oferta wedug obiektw Sekcje: druyny modzieowe piki nonej, pika siatkowa kadetw i juniorw, tenis stoowy MOSiR w Grajewie zarzdza nastpujcymi obiektami sportowo-rekreacyjnymi: Stadion Miejski im. Witolda Terleckiego, ul. Jzefa Pisudskiego 32, boisko o wymiarach 105 x 64 m, 1500 miejsc siedzcych na trybunie gwnej oraz 240 miejsc na trybunie bocznej. Hala sportowa MOSiR, ul. Straacka 2 najwikszy zamknity obiekt sportowy w miecie: dua sala ma wymiary 42 x 21 m, maa zapanicza: 14 x 6 m, 425 miejsc siedzcych na trybunach. Boisko do piki nonej przy klubie HADES, ul. Wojska Polskiego 72/3, wymiary boiska: 105 x 72 m Dwa boiska do siatkwki plaowej, ul. Wojska Polskiego 72/3 wymiary boisk: 16 x 8 m Miasteczko ruchu drogowego, ul. M. Buczka urzdzone z myl o najmodszych. W tym miejscu na asfaltowych ciekach wyposaonych w oznakowanie drogowe poziome i pionowe, mona uczy dziecko przechodzenia przez jezdni, bezpiecznej jazdy na rowerze z uwzgldnieniem zasad ruchu drogowego.
1.
Grajewo
2. 3. 1.
Grajewo Rajgrd Dubicze Cerkiewne
boisko przy szkole podstawowej nr 4 ul. Konstytucji 3-go Maja
penowymiarowe boisko z bieni 400 m
2.
Hajnwka
Skatepark. Klub eglarski Arcus Organizacja integracyjnych Regat 135asilkowski | Ul. Szkolna 7A O Bkitn Wstg Jeziora Rajgrodzkiego 19-206 Rajgrd Powiat Hajnowski Orodek Wypoczynkowy Wypoyczalnia sprztu wodnego Bachmaty Orodek Sportu i Rekreacji Obiekty nalece do orodka: basen pywacki (50 ks. Dziewiatowskiego 2, x 21,) stadion pikarski, bienia, korty tenisowe, 17-200 Hajnwka boisko wielofunkcyjne, wypoyczalnia sprztu www.osir.hajnowka.com.pl sportowo rekreacyjnego Dziaalno Orodka : imprezy rekreacyjno sportowe, druyny pikarskie, sekcja brydowa, sekcje rekreacyjne, nauka pywania, nauka gry | w tenisa ziemnego, zdobywanie kart pywackich. Centrum Turystyczno Funkcjonuje w ramach OSiR. W skad centrum Rekreacyjne wchodz: zesp dwch kortw tenisowych ul. Parkowa z terenem przeznaczonym na widowni, skate park i funboxy przeznaczone do uprawiania rnych konkurencji na deskorolkach, rolerach i wrotkach; boisko do nauki gry w tenisa ziemnego oraz wielofunkcyjne boisko do gry w koszykwk
i siatkwk. Basen kpielowy odkryty ul. Kolejowa 16 Zalew Repczyce (Gm. Pole namiotowe oraz wypoyczalnia sprztu Kleszczele) wodnego Zalew Siemianwka (Gm. Doskonae miejsce dla wdkarzy i ornitologw Narewka) Powiat Kolneski Pywalnia Miejska Pywalnia.
3.
Kleszczele
1.
Kolno
135
l.p.
Nazwa i adres
1.
oma
2.
oma
3.
oma
4.
oma
5. 6.
oma oma
7.
oma
1.
Moki
2.
Moki
3.
Gonidz
4.
Knyszyn
ul. Dbrowskiej 4 18-500 Kolno Powiat omyski (grodzki) Stadion miejski w omy Stadion miejski w omy o powierzchni 0,47 ha. Na terenie stadionu znajduj si nastpujce obiekty sportowe: boiska do piki nonej, bienia lekkoatletyczna, rzutnie i skocznie obecnie obiekt jest stadionem do rozgrywek omyskiego Klubu Sportowego. Wielofunkcyjna hala sportowoHala sportowo widowiskowa. widowiskowa im. Olimpijczykw Polskich przy Szkole Podstawowej Nr 9 i Gimnazjum Nr 8, przy ul. Ks. Anny 18, Boisko wielofunkcyjne ze Zajcia z piki rcznej, koszykwki, siatkwki sztucznej trawy przy Szkole i tenisa. Podstawowej Nr 5, przy ul. Staszica Wielofunkcyjna hala Hala sportowo widowiskowa. Sportowo widowiskowa im. Olimpijczykw Polskich przy Szkole Podstawowej Nr 9 i Gimnazjum Nr 8, ul. Ks. Anny 18 Orodek Aktywnoci Zajcia rekreacyjne i korekcyjne Rekreacyjno - Korekcyjnej ul. Kasztelaska 2/11 Kryty basen przy Szkole Basen (obecnie w rozbudowie) Podstawowej nr 10 Kompleks rekreacyjno-sportowy Boisko do piki nonej o wymiarach 30 m x 62 m Orlik 2012 przy ul. Katyskiej o pow. cakowitej 1860m2 (pole gry 26 m x 56 m) o nawierzchni z trawy syntetycznej, boisko wielofunkcyjne o wymiarach 26 m x 46 m z wybiegami o nawierzchni poliuretanowej z polami do gry w pik rczn, siatkwk, tenisa ziemnego i koszykwk. Powiat Moniecki Miejski Orodek Sportu Stadion sportowy wraz z zespoem boisk i Rekreacji bocznych, budynek hotelowo-biurowy, ul. Sportowa 1 kort tenisowy przy ul. Kocielnej, 19-101 Moki obiekt Rol-skos przy ul. Gajowej. www.mosir.monki.um.pl Pywalnia Powiatowa Na terenie pywalni mona skorzysta w Mokach z nastpujcych atrakcji: komora solna, niecka ul. Tysiclecia 15B sportowa, niecka rekreacyjna, hydromasae, 19-100 Moki zjedalnia, jacuzzi, sauna, siownia, solarium, www.plywalnia-monki.pl masujce ko jadeitowe, masa rczny. Boiska sportowe przy Miejskim Boisko sportowe. Orodku Wypoczynku i Rekreacji ul. Demokratyczna 10 19-110 Gonidz Orodek Sportowo-Rekreacyjny Boiska do piki nonej, siatkwki, koszykwki, w Knyszynie tenisa ziemnego, miejsca do rozpalania ognisk. Powiat Sejneski bd Powiat Siemiatycki Miejski Orodek Sportu - Kompleks boisk wielofunkyjnych w tym m.in. i Rekreacji korty tenisowe, boisko do koszykwki i piki ul. Nadrzeczna 29 nonej; stadion, wypoyczalnia sprztu wodnego,
1.
Siemiatycze
136
l.p.
Nazwa i adres 17-300 Siemiatycze www.mosir-siemiatycze.info
1.
Sokka
1.
Suwaki
2.
Suwaki
1. 2. 3. 4. 5.
Dowspuda Filipw Jeleniewo Jeleniewo Wiajny
kpielisko i basen (w sezonie letnim), pole namiotowe - Zesp Szk z Oddziaami Integracyjnymi, ul. Gen. Wadysawa Andersa 4 hala sportowa Wypoyczalnia Sprztu Wodnego (w sezonie letnim od czerwca do wrzenia), Stadion MOSiR, hala ul. Andersa 4 - W budowie penowymiarowa hala widowiskowo-sportowa (zakoczenie inwestycji padziernik 2010) Powiat Soklski Orodek Sportu i Rekreacji Kryta Pywalnia: Powierzchnia zabudowy 1380 ul. Mariaska 31 m2, Powierzchnia uytkowa 3114,9 m2 16-100 Sokka Kubatura 12624 m3, Brodzik 59,2 m2 www.osir.sokolka.pl Plaa (obejcia) 221,4 m2, Trybuny 90 miejsc siedzcych + 60 stojcych Siownia, Skatepark, Stadion: 3 pyty boisk pikarskich; gwna pyta o wymiarach 105m x 68m; nawierzchnia boiska trawiasta; 940 miejsc siedzcych; bienia lekkoatletyczna. Powiat Suwalski (grodzki) Orodek Sportu i Rekreacji ZESP OBIEKTW nr 1 ul. Wojska Polskiego 2 skada si z: hal sportowych (hali duej, hali 16-400 Suwaki maej), sauny oraz terenw zielonych wok hali, www.osir.suwalki.pl stadionu lekkoatletycznego (boiska LA, boiska asfaltowego, boiska treningowego), trzech kortw tenisowych, Skateparku, ZESP OBIEKTW nr 2 skada si z: pywalni basenu 25 m, stadionu pikarskiego boiska gwnego, dwch boisk treningowych, orodka rekreacyjnego zalewu Arkadia, 3 kortw tenisowych (asfaltowych) Dom noclegowy Wigry. ZESP OBIEKTW nr 3 skadajcy si z: Budynku Sekcji eglarskiej (biuro i hangary) (ul. Zastawie 38A), Budynku przy ul. Zastawie 38, Baza noclegowa w Starym Folwarku, Lodowisko. Basen kryty przy Szkole Basen kryty Podstawowej nr 10 ul. Antonowicza 5 16-402 Suwaki Powiat Suwalski Boisko sportowe przy Zespole Boisko sportowe Szk Boisko sportowe przy Zespole Boisko sportowe Szk Boisko sportowe w Jeleniewie Boisko sportowe Sala sportowa przy Gimnazjum Sala sportowa Sala sportowa przy Szkole Sala sportowa Podstawowej Powiat Wysokomazowiecki Mazowiecko Podlaski Klub Sale gimnastyczne do wicze sztuk walki. Karate ul. Parkowa 8 18-230 Ciechanowiec www.mpkok.webpark.pl Ciechanowiecki Orodek Sekcja piki nonej aki, Sekcja piki nonej Kultury i Sportu Trampkarz starszy, Sekcja piki nonej Junior
1.
Ciechanowiec
2.
Ciechanowiec
137
l.p.
Nazwa i adres ul. 11 Listopada 5 18-230 Ciechanowiec www.cichanowiec.pl Siownia Sportowa dziaa w Internacie Zespou Szk Oglnoksztaccych i Zawodowych w Ciechanowcu. Ul. Kocielna 12 18 230 Ciechanowiec www.zsoiz-ciechanowiec.pl Miejska Pywalnia Wodnik ul. Szpitalna 1 Powiat Zambrowski Pywalnia Miejska Delfin ul. Wyszyskiego 6B 18-300 Zambrw www.basendelfin.com.pl
Oferta wedug obiektw modszy, Sekcja piki nonej Senior, Sekcja piki siatkowej dorosych, Druyn Old Stars, Sekcja szachowa, Sekcja bryda sportowego, Siownia jest nowoczenie urzdzona, otwarta jest od poniedziaku do pitku.
3.
Ciechanowiec
4.
Wysokie Mazowieckie
Realizacja dziaa w zakresie sportw wodnych i rekreacji. Basen sportowy o wymiarach 25m x 12,5m z owietleniem podwodnym, wod o gbokoci 1,4m x 1,9m, Basen rekreacyjny o wymiarach 12,5m x 6m z wod o gbokoci 0,6m x 1,0m Ponadto w obiekcie znajduj si sauna fiska (sucha), sauna parowa, dwie wanny do hydromasau, siownia. Hala sportowa o wymiarach - 44 x 24 m, sala do gimnastyki korekcyjnej, w ktrej mona wiczy aerobik, sala do tenisa stoowego.
1.
Zambrw
2.
Zambrw
Hala Sportowa przy Gimnazjum nr 1 w Zambrowie ul. kard. S. Wyszyskiego 6a
Infrastruktura sportowa w wojewdztwie podlaskim wymaga czciowej modernizacji i obrania kierunku rozwoju tak aby wkomponowa si w planowany rozwj turystyczny regionu. Z analiz dokonanych w Marketingowej Strategii Polski szans rozwoju ma turystyka aktywna zwizana z eglarstwem, kajakami, wind i kite surfingiem oraz turystyka rowerowa. Wymaga ona jednak nakadw inwestycyjnych przeznaczonych na wyposaenie starych i tworzenie nowych wypoyczalni sprztu wodnego oraz budowanie nowych przystani wodnych. Inwestycje te dotycz gwnie zbiornikw naturalnych. Wykorzystanie obecnej bazy sportowej moe by atutem przy budowie elementw i promocji turystyki biznesowej.
4.4. Baza obiektw konferencyjnych i wystawienniczo targowych

Orodki i obiekty konferencyjne, odgrywajce wan rol w turystyce biznesowej i konferencyjnej. S one miejscami organizacji kongresw, sympozjw oraz spotka, narad i szkole. Podstawowe zaplecze to: jedna lub kilka sal (plenarne i robocze) z odpowiednim wyposaeniem audiowizualnym i technicznym oraz sale konsumpcyjne i pomieszczenia relaksacyjne, coraz czciej typu spa i wellness. Organizacja rnorakich imprez konferencyjnych zwiksza wykorzystanie bazy hotelarskiej, zwaszcza poza szczytowymi sezonami turystycznymi. W wojewdztwach wschodnich, podobnie jak w caej Polsce, wikszo bazy konferencyjnej znajduje si przy obiektach hotelarskich. S to zazwyczaj hotele wyszej klasy (4* i 3*) oraz orodki wypoczynkowe, szkoleniowe i konferencyjne. Znaczna cz nadaje si tylko do organizacji nieduych imprez, gwnie szkole i seminariw. W wikszych miastach, oprcz hoteli, na imprezy konferencyjne s rwnie wykorzystywane doranie obiekty szk wyszych i innych instytucji oraz sale widowiskowo-sportowe i podobne budynki. Stolice wojewdztw wschodnich jako due orodki miejskie o znaczeniu i
138
funkcjach regionalnych s te wanymi miejscami usug konferencyjnych. W miastach tych przykady obiektw konferencyjnych to midzy innymi hotel: Gobiewski w Biaymstoku. Na specjalne wyrnienie zasuguj orodki w atrakcyjnej lokalizacji krajobrazowej, oferujce odpowiednio wysoki standard usug konferencyjnych, gastronomicznych, hotelowych i relaksacyjnych. Due i znane imprezy wystawienniczo-targowe zwikszaj liczb przyjazdw do wojewdztwa. W wikszoci orodkw do organizacji wystaw i targw su doranie hale widowiskowo-sportowe (Biaystok). Na terenie wojewdztwa podlaskiego wyrni mona ponad 40 obiektw konferencyjnych, ktre w swojej ofercie maj kompleksowe usugi konferencyjne. W wikszoci s to obiekty hotelowe nalece do inwestorw prywatnych. Wedug bada Instytutu Turystyki okoo 11% wyjazdw krtko i dugookresowych stanowi wyjazdy subowe wice si z korzystaniem z usug hotelowych. W Polsce turystyka biznesowa dotyczy gwnie duych aglomeracji miejskich dlatego te najwiksze szanse rozwoju w tej dziedzinie ma Miasto Biaystok co obecnie widoczne jest w iloci obiektw konferencyjnych. Tabela 51 Obiekty konferencyjne Lp. Obiekty Konferencyjne
1. Powiat Augustowski Hotel Wojciech w Augustowie Hotel 16-300 Augustw ul. Wojciech 8 www.hotelwojciech.pl Hotel Warszawa SPA & RESORT Hotel 16-300 Augustw ul. Zdrojowa 1 www.hotelwarszawa.pl KOMPLEKS HOTELOWO REKREACYJNY DELFIN Hotel 16-300 Augustw ul. Turystyczna 81 www.hotel-delfin.com.pl Hotel Lenik Hotel 16-300 Augustw ul. Turystyczna 19A LAGUNA Centrum Hotelowo-Szkoleniowe Centrum Konferencyjno-Hotelowe 16-300 Augustw ul. Wczasowa 4 Pensjonat U Marianny 16-300 Augustw ul. Rajgrodzka 98 Jacht klub Pacyfik 16-300 Augustw Al. Wyszyskiego 1, Zajazd Turystyczny Hetman 16-300 Augustw ul. Sportowa 1 Restauracja "Albatros" 16-300 Augustw ul. Mostowa 3 Hotel Polonia 16-300 Augustw
ul. Mazurska 4
Liczba uczestnikw
sala do 80 osb sala do 30 osb sala do 20 osb sala do 230 osb sala do 160 osb sala Planeta Ziemia do 300 osb sala Casino do 30 osb, sala Casino VIP do 12 osb sala konferencyjna do 85 osb sala do 150 osb sala do 70 osb sala do 100 osb sala do 30 osb sala do 200 osb sala do 20 osb sala do 40 osb sala do 100 osb sala do 100 osb sala do75 osb
2.
3.
sala Kliper do 120 osb
4. 5.
6. 7. 8. 9. 10.
1.
Powiat Biaostocki (grodzki) HOTEL GOBIEWSKI BIAYSTOK Hotel 43-460 Biaystok ul. Paacowa 7
sala kongresowa do 700 osb sala nr 12 do 170 osb sale nr 2,4,8 do 100 osb
139
Lp.
Obiekty Konferencyjne
www.golebiewski.pl
2. 3. 4. 5. 6.
7.
8.
9.
10. 11.
12.
Sala Konferencyjna MOSiR 15-465 Biaystok ul. Wkiennicza 4 Sala Bankietowo-Konferencyjna Aleksandra Centrum Konferencyjno-Bankietowe 15-166 Biaystok VILLA TRADYCJA Hotel 15-464 Biaystok ul. Wkiennicza 5 Centrum Kultury Prawosawnej 15-420 Biaystok ul. w. Mikoaja 5 Hotel BRANICKI 15-435 Biaystok ul. Zamenhofa 25, www.hotelbranicki.com Hotel CRISTAL 15-424 Biatystok ul. Lipowa 3/5 www.cristal.com.pl Hotel TRIO (czonek PROT) 15-399 Biaystok ul. Hurtowa 3 www.hotel3trio.pl OST GROMADA Hotel 15-703 Biaystok al. Jana Pawa II 77 www.gromada.pl Hotel Turkus 15-703 Biaystok al. Jana Pawa II 54 Hotel Pod Herbem 15-351 Biaystok ul. Wiejska 49 www.hotel-podherbem.pl Usugi Hotelarskie Elegant ul. Rycerska 1/0, Biaystok Powiat Biaostocki Bobrowa Dolina Centrum KonferencyjnoWypoczynkowe 16-060 Biaystok, Wie Bobrowa ul. Bobrowa 25
Liczba uczestnikw sale nr 1,3,7,10 do 50 osb sale nr 6,11 do 20 osb sala nr 5 do 8 osb
sala do 100 osb
sala od 20 do 150 osb
sala od 40 do 120 osb

sala do 150 osb sala do 100 osb sala do 30 osb 2 sale (razem do100 osb)
sala do 160 osb sala do 60 osb sala do 35 osb sala do 9 osb sala do 200 osb
sala narad do 8 osb

sala do 50 osb sala do 40 osb sala do 150 osb sala do 60 osb
sala do 100 osb
1.
sala Balowa do 350 osb sala Uniwersalna do 200 osb sala Winiarnia do 80 osb sala Klubowa do 40 osb sala Strych do 50 osb sala Kominkowa do 40 osb sala Krysztaowa do 300 osb sala Diamentowa do 300 osb sala Prezydencka do 340 osb sala Krysztaowa + Diamentowa do 600 osb sala do 180 osb sala do 30 osb sala do 60 osb sala do 200 osb
2.
Dworek Tryumf 16-001 Ksiyno k. Biaegostoku ul. Klepacka 1 www.dworek-tryumf.pl Pensjonat Black Tower 16-020 Czarna Biaostocka ul. Fabryczna 7 www.blacktower.com.pl Helios hotel 16-020 Czarna Biaostocka
3.
4.
140
Lp.
5. 6. 7.
ul. Torowa 7 www.helios-com.pl Trzy Sosny Centrum Konferencyjno-Bankietowe 16-001 Kleosin ul. Lena 20 ROZOGI Centrum Konferencyjno-Bankietowe 16-040 Grdek, Waliy www.ckbrozlogi.pl PENSJONAT ZAJMA Pensjonat 16-030 Supral ul. Cieliczaska 2 Centrum Konferencyjno-Bankietowe KNIEJA Hotel 16-030 Supral al. Niepodlegoci Orodek Wczasw Puszcza 16-030 Supral ul. Kodeksu Supraskiego 38 www.puszcza.pl Powiat Grajewski Zagroda Kuwasy Pensjonat 19-206 Rajgrd ul. Wonawie 30 A www.zagrodakuwasy.pl Orodek Wypoczynkowo Konferencyjny Knieja 19-206 Rajgrd ul. Lena 21 Powiat Bielski Hotel UNIBUS 17-100 Bielsk Podlaski ul. Widowska4 www.unibus.com.pl Zajazd Zagoba Ploski, 17-100 Bielsk Podlaski www.zajazdzagloba.com.pl Ptasia Osada 17-130 Ploski www.ptasiaosada.pl Powiat Hajnowski Zajazd Jegorow Hotel 17-200 Hajnwka ul. Pisudskiego 14 Dwr Soplicowo Spa& Wellness Pensjonat 17-230 Biaowiea ul. Krzye 2a www.dworsoplicowo.pl Best Western Hotel ubrwka Hotel 17-230 Biaowiea ul. Olgi Gabiec 6
Liczba uczestnikw
3 sale 30 osobowe sala do 300 osb sala bankietowa do 280 osb sala maa do 60 osb sala rednia do 100 osb sala do 90 osb
8.
9.
1.
sala do 30 osb sala do 80 osb sala do 8 osb 5 sal mieszczcych do 150 osb
2.
sala do 30 osb
1.
2. 3. 1. 2.
sala do 40 osb sala do 200 osb sala do 60 osb sala do 10 osb sala do 60/70 osb sala do 120 osb sala do 40 osb sala o pow. 250 m2 sala 1 do 50 osb sala 2 do 180 osb sala 3 do 70 osb czone 300 osb sala Dbowa do 200 osb sala Jesionowa do 50 osb sala Bukowa do 50 osb sala na wiey do 25 osb sala I do70 osb sala II do 80 osb sala III do 120 osb sala IV do 15 osb sala V do 80 osb
3.
4.
1.
Hotel Biaowieski Centrum Konferencyjno Szkoleniowe 17-230 Biaowiea ul. Waszkiewicza 218 B Powiat omyski (grodzki) Hotel Gromada 18-400 oma ul. Rzdowa 1A
141
Lp.
1.
Powiat omyski Hotel Baronowski Sp. z o. o. 18-421 Pitnica ul. Satwiskowa 32 Motel ZACISZE 18-431 Pitnica ul. Stawiskowska51 www.motel-zacisze.com HOTEL ZBYSZKO Hotel 18-414 Nowogrd ul. Obrocw Nowogrodu 2
Liczba uczestnikw
2.
3.
1.
Powiat Moniecki Bartlowizna Orodek SzkoleniowoWypoczynkowy 19-110 Gonidz ul. Nadbiebrzaska 32 www.biebrza.com.pl
sala Narew do150 osb sala Biebrza do 70 osb sala Business do 30 osb sala maa do 80 osb sala 402 do 20 osb sala balowa pow. 70 m2 sala kominkowa pow. 68 m2 sala 1 do 65 osb sala 2 do 60 osb sala 1+2 do 140 osb sala 3 do 60 osb sala 2+3 do 130 osb sala 1+2+3 do 200 osb sala 4 do 55 osb sala 2 do 40 osb karczma do 300 osb sala do 300 osb restauracja do 60 osb sala A do 40 osb sala B do 30 osb sala konferencyjna na 100 osb sala konferencyjna na 120 osb sala konferencyjna na 60 osb sala konferencyjna na 150 osb
2.
Hotel Zbyszko w Gonidzu Hotel 19-110 Gonidz w. Rozalii 13 Powiat Siemiatycki Dwr Duch Kresw Kol. Wierce, 17-300 Siemiatycze www.duchkresow.com.pl Zamkowa Ul. Kraszewskiego 16 17-312 Drohiczyn www.zamkowa-drohiczyn.pl Powiat Soklski Orodek Sportu i Rekreacji 16-100 Sokka ul. Mariaska 31 www.osir.sokolka.pl Sala bankietowa nad zalewem OSiR 16-100 Sokka ul. Wodna 20 Powiat Suwalski (grodzki) Hotel DOM NAUCZYCIELA 16-400 Suwaki ul. Kociuszki 120, www.domnauczyciela.suwalki.pl Hotel Suwalszczyzna ul. Noniewicza 71 A Usugi hotelowe Hacza ul. Wojska Polskiego 2 Powiat Suwalski Centrum Konferencyjno Wypoczynkowe, 16-404 Jeleniewo koo Suwak Szelment 1
1. 2.
1.
sala do 50 osb
2.
sal bankietow o pow. 155m2 sala bankietowa 75m2 sala taneczna 40m2
sala do 80 osb
sala do 100 osb
1.
2. 3. 1.
sala do 100 osb sala do 60 osb sala do 80 osb
142
Lp.
2. 3.
Pensjonat Hossa-Wigry Pociczno-Tartak 40 Obiekt hotelarsko - gastronomiczny Holiday Stary Folwark 106, 16-402 Suwaki
Liczba uczestnikw
sala bankietowa sala do 60 osb
sala do 300 osb,
Tabela 52 Obiekty wystawiennicze na terenie Wojewdztwa Podlaskiego Lp. Obiekty Wystawiennicze Powierzchnia
1. 2. 3. 4. 5. 6. Podlaskie Centrum Targowe ul. Sienkiewicza 3, 15-432 Biaystok Hala sportowo widowiskowa im. Olimpijczykw Polskich przy Szkole Podstawowej Nr 9 i Gimnazjum Nr 8 ul. Ks. Anny 18, 18-400 oma Hala Sportowa Politechniki Biaostockiej ul. Wiejska 41, 15 351 Biaystok Hala Sportowa Uniwersytetu w Biaymstoku ul. wierkowa 20a, 15-328 Biaystok Hala Sportowa UMB Biaystok, ul. Woodyjowskiego 1 Orodek Sportu i Rekreacji ul. Wojska Polskiego 2 16-400 Suwaki bd bd 968 m2 47 m x 28,5 m 1000 m2 bd
4.5. Sie informacyjna

Turystyczn sie informacyjn w wojewdztwie podlaskim tworz regionalne i lokalne punkty informacji turystycznej, komputerowy system informacji turystycznej, zasoby Internetu, prasa regionalna, bazy danych o walorach i zagospodarowaniu turystycznym, badania statystyczne, targi turystyczne. Do wyspecjalizowanych jednostek zajmujcych si rozwojem turystyki i posiadajce bazy informacji turystycznej w wojewdztwie podlaskim nale: Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna, Podlaska Regionalna Izba Turystyczna, Suwalska Izba Rolniczo Turystyczna, Polskie Towarzystwo Schronisk Modzieowych, Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze, Lokalne Organizacje Turystyczne. Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna stworzya Internetowy System Informacji Turystycznej (ISIT), dziki ktremu mona pozyska wszelkie informacje na temat wydarze kulturalnych, sportowych, czy turystycznych, odbywajcych si w obrbie caego al. podlaskiego. System ten dostarcza take informacji na temat bazy noclegowej w caym regionie, z podziaem na: hotele, kwatery agroturystyczne, schroniska, pensjonaty, kempingi, al. Podlaska Regionalna Izba Turystyczna z siedzib w Biaymstoku wsppracuje z organami administracji rzdowej i samorzdowej, podmiotami gospodarczymi dziaajcymi w zakresie turystyki oraz osobami fizycznymi, realizujcymi cele i zadania w zakresie promocji. Ponadto prowadzi akcje promocyjne regionu w zakresie turystyki, doskonali kadry turystyczne, prowadzi bank informacji turystycznej.
143
Lokalne Organizacje Turystyczne o charakterze stowarzysze powstay w podlaskim w celu stworzenia odpowiednich warunkw wsppracy organw administracji rzdowej, samorzdowej oraz organizacji pozarzdowych dcych do promocji turystycznej podlaskich subregionw turystycznych. W wojewdztwie podlaskim funkcjonuj cztery Lokalne Organizacje Turystyczne. Tabela 53 Lokalne Organizacje Turystyczne Lp.
1. 2. 3. 4.
Miejscowo
Augustw oma Suwaki Zawady
Nazwa
Augustowska Organizacja Turystyczna Lokalna Organizacja Turystyczna Ziemia omyska Suwalska Organizacja Turystyczna Brama na Bagna Lokalna Organizacja Turystyczna
Adres
Rynek Zygmunta Augusta 44 ul. Gwna 38 ul. Ks. K. Hamerszmita 16 Strkowa Gra 44, Zawady
Suwalska Izba Rolniczo Turystyczna zajmuje si doradztwem i szkoleniami w zakresie podejmowania i rozwoju dziaalnoci turystycznej, ze szczeglnym uwzgldnieniem turystyki wiejskiej. Do zada Izby naley standaryzacja obiektw wiejskiej bazy noclegowej. Tworzy take regionalny produkt turystyczny w oparciu o walory kulturowe, przyrodniczo krajobrazowe regionu. Ponadto Suwalska Izba RolniczoTurystyczna prowadzi aktywn wspprac transgraniczn z partnerami z rejonu Morza Batyckiego w dziedzinie turystyki, opracowuje i realizuje projekty zwizane z infrastruktur turystyczn (w tym przystosowanie bazy turystycznej dla osb niepenosprawnych). Towarzystwami odgrywajcymi du rol w promocji turystyki w regionie wojewdztwa podlaskiego s Polskie Towarzystwo Schronisk Modzieowych oraz Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze. S to organizacje masowe, kierujce ruchem turystycznym, posiadajce wasne punkty informacji turystycznej. W wojewdztwie podlaskim dziaa dziewi oddziaw PTTK: Oddzia PTTK w Augustowie, Oddzia PTTK im. J.J. Karpiskiego w Biaowiey, PTTK Oddzia Biaostocki, Regionalny Oddzia PTTK w Biaymstoku, Oddzia PTTK w Bielsku Podlaskim, PTTK Oddzia w Hajnwce, Oddzia Zakadowy PTTK Kolejarz przy Zakadzie Napraw Taboru Kolejowego w apach, Oddzia PTTK w omy, Oddzia PTTK w Suwakach. Dysponuj one wyszkolon kadr, dowiadczeniem w organizowaniu regionalnych imprez turystycznych oraz imprez centralnych, prowadz szkolenia i kursy dla kadry turystycznej. PTTK zarzdza wasn baz noclegow. W wojewdztwie podlaskim obiekty noclegowe znajduj si w takich miejscowociach jak: Augustw, Frcki, Gawrych Ruda, Paska, Sewry, Stary Folwark, Swoboda, Wysoki Most. Polskie Towarzystwo Schronisk Modzieowych posiada na terenie wojewdztwa podlaskiego dwa schroniska modzieowe w Biaowiey (Biaowiea SSM Paprotka) oraz w Biaymstoku (Biaystok SSM Podlasie). Schroniska peni rwnie role punktw informacji turystycznej. Gwne Centra Informacji Turystycznej znajduj si w Augustowie, Biaymstoku, Lipsku, Hajnwce, Przerolu, Pusku, Suwakach, Supralu oraz w parkach narodowych: Biaowieskim, Biebrzaskim, Narwiaskim i Wigierskim. Udzielaj one informacji na temat 144
bazy noclegowej, gastronomicznej, imprez kulturalnych i lokalnych atrakcji turystycznych. Punkty Informacji Turystycznej w celu poszerzenia informacji turystycznej wsppracuj ze stowarzyszeniami agroturystycznymi, hotelami, biurami podry, przewodnikami, orodkami kultury. Tabela 54 Centra i punkty informacji turystycznej w wojewdztwie podlaskim
145
LP .
POWIAT
JEDNOSTKA TERYTORIALNA Augustw Lipsk Sztabin
NAZWA Centrum Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej MGOK w Lipsku Punkt Informacji Turystycznej Agroturystyka nad Biebrz Punkt Informacji Turystycznej Biaowieskiego Parku Narodowego Punkt Informacji Turystycznej PTTK w Biaowiey Punkt Informacji Turystycznej PTSM Paprotka w Biaowiey Informacja Turystyczna Gminny Orodek Kultury w Czeremsze infokiosk Gminny Orodek Kultury Centrum Turystyki Regionu Puszczy Biaowieskiej Starostwo Powiatowe w Hajnwce (Administrator Lokalny ISIT) Centrum Turystyki i Kultury 146adyszka Informacja Turystyczna Urzd Gminy Narew Gminne Centrum Informacji Centrum Informacji Turystycznej Podlaska Regionalna organizacja Turystyczna (Regionalny Administrator ISIT) Punkt Informacji Turystycznej Urzd Miejski Biaystok (Administrator Lokalny ISIT) Szkolne Schronisko Modzieowe (PTSM) Ksigarnia Turystyczna MAPY (czonek PROT) Punkt Informacji Turystycznej Miejsko Gminne Centrum Kultury Urzd Miejski w Czarnej Biaostockiej (Administrator Lokalny ISIT) Orodek Informacyjny o Narwiaskim Parku Narodowym Punkt Informacji Turystycznej Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyskiej Punkt Informacji Turystycznej Centrum Kultury i Rekreacji w Supralu Punkt Informacji Turystycznej Urzd Miasta w Tykocinie Punkt Informacji Turystycznej Urzd Miasta i Gminy w Wasilkowie Punkt Informacji Turystycznej (Urzd Gminy Zawady Administrator Lokalny ISIT) Lokalna Organizacja Turystyczna Brama na Bagna Punkt Informacji Turystycznej Urzd Miasta Bielsk Podlaski (Administrator Lokalny ISIT) PTTK Oddzia w omy Punkt Informacji Turystycznej omyski Park Krajobrazowy Doliny Narwi Informacja Turystyczna (Urzd Miasta w Nowogrodzie Administrator Lokalny ISIT) Starostwo Powiatowe w Kolnie (nowy Administrator Lokalny ISIT)
1.
Powiat Augustowski
Biaowiea
Czeremcha 2. Powiat Hajnowski Czye Dubicze Cerkiewne Hajnwka Kleszczele Narew Narewka
Biaystok
Choroszcz Czarna Biaostocka 3. Powiat Biaostocki apy Supral Tykocin Wasilkw
Zawady 4. Powiat Bielski 5. Powiat omyski Nowogrd 6. Powiat Kolneski Kolno Bielsk Podlaski oma Drozdowo
146
LP . 7.
POWIAT
JEDNOSTKA TERYTORIALNA
NAZWA Punkt Informacji Turystycznej Zesp udostpniania BPN i wypoyczanie kajakw w Osowcu-Twierdzy (Administrator Lokalny ISIT) Punkt Informacji Turystycznej Biuro Obsugi Ruchu Turystycznego Punkt Informacji Turystycznej Urzd Gminy Filipw Punkt Informacji Turystycznej Suwalski Park Krajobrazowy Centrum Informacji Turystycznej w Przeroli Urzd Gminy Przerol Centrum Informacji Turystycznej (Administrator Lokalny ISIT) Centrum Informacji Turystycznej (ROKiS Administrator Lokalny ISIT) Centrum Midzynarodowej Informacji KulturalnoTurystycznej Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna (Administrator Lokalny ISIT) Biuro Agroturystyki Punkt Informacji Turystycznej Wigierskiego Stowarzyszenia Turystycznego w Starym Folwarku Centrum Informacji Turystycznej Wigierskiego Parku Narodowego w Krzywym Punkt Informacji Turystycznej w Dowspudzie Punkt Informacji Turystycznej Urzd Gminy Szypliszki Punkt Informacji Turystycznej Urzd Gminy Wiajny Punkt Informacji Turystycznej Spoeczne Muzeum Ziemi Soklskiej (Soklski Orodek Kultury Administrator Lokalny ISIT) Punkt Informacji Turystycznej Miejsko Gminny Orodek Kultury Punkt Informacji Turystycznej Urzd Gminy Mielnik (Administrator Lokalny ISIT) Punkt Informacji Turystycznej Starostwo Powiatowe w Siemiatyczach (Administrator Lokalny ISIT) Punkt Informacji Turystycznej Urzd Gminy Giby Centrum Informacji Turystycznej Urzd Gminy Pusk Stowarzyszenie Ziemia Sejneska Sejneskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami punkt informacji turystycznej Centrum Informacji Turystycznej i wypoyczalnia rowerw na Placu Dominikaskim w Sejnach czynne od wrzenia 2010 r. Punkt Informacji Turystycznej Narwiaski Park Narodowy
Powiat Moniecki
Gonidz
8.
Filipw Jeleniewo Przerol
Powiat Suwalski
Suwaki
Dowspuda Szypliszki Wiajny 9. Powiat Soklski 10. Sokka Drohiczyn Powiat Siemiatycki Mielnik Siemiatycze 11. Giby Pusk Powiat Sejneski Sejny
12.
Powiat Wysokomazowiecki
Kurowo
rdo: Informator turystyczny wojewdztwa podlaskiego.
W tabeli nr 56 podano dane dotyczce iloci turystw odwiedzajcych punkty informacji turystycznej w poszczeglnych regionach. Wartoci podane w tabeli s szacunkowe. Cz z nich to ilo osb ktre przyszy po informacje do Punktw IT, inne to ilo sprzedanych biletw wstpu do Parkw Narodowych oraz licencji wdkarskich lub ilo wniesionych opat miejscowych. W tabeli wyszczeglniono rwnie podzia na turystw
147
krajowych, jak i zagranicznych, aby mona byo okreli, jakim zainteresowaniem cieszy si wojewdztwo Podlaskie wrd turystw z innych krajw45. Tabela 55 Ilo turystw odwiedzajcych w wojewdztwie podlaskim w 2008 r.
Punkt informacji turystycznej Agroturystyka nad Biebrz, Punkt Informacji Turystycznej Miejsko Gminny Orodek Kultury w Lipsku Punkt Informacji Turystycznej, Siedziba Biaowieskiego Parku Narodowego (karty wstpu) Punkt Informacji Turystycznej, Siedziba Biaowieskiego Parku Narodowego Punkt Informacji Turystycznej w Szkolnym Schronisku Modzieowym Paprotka PTTK w Biaowiey Centrum Informacji Turystycznej Regionu Puszczy Biaowieskiej Starostwo Powiatowe w Hajnwce Centrum Informacji Turystycznej w Narwiaskim Parku Narodowym Kurowo Centrum Informacji turystycznej Krzywe, Siedziba Wigierskiego Parku Narodowego Punkt Informacji Turystycznej Wigierskiego Stowarzyszenia Turystycznego w Starym Folwarku (od 25.04 do 15.10.08) Centrum Informacji Turystycznej w Augustowie CMIKT w Suwakach Urzd Gminy Filipw (na podstawie kontokwitariusza opaty miejscowej) Punkt Informacji Turystycznej przy Siedzibie Suwalskiego Parku Krajobrazowego Centrum Informacji Turystycznej w Pusku Centrum Informacji Turystycznej w Biaymstoku Punkt Informacji Turystycznej przy Ksigarni Turystycznej Obieywiat na PKP w Biaymstoku Punkt Informacji Turystycznej przy Szkolnym Schronisku Modzieowym Podlasie Centrum Edukacji Ekologiczno Turystycznej Puszcza Knyszyska (od 05 do 09.08) Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyskiej Supral
punkty
informacji
turystycznej
Razem 900 465 31742 3688 1016 28178 1884
Region Biebrzaski Park Narodowy Biaowieski Park Narodowy
Ilo turystw krajowych zagranicznyc h 747 153 415 26 346 3128 675 23388 1365 50 5396 560 341 4790 519
Narwiaski Park Narodowy Wigierski Park Narodowy
7114 15 000 782 14 715 14 150 125 8 300 131 1 582 1 743
1 457 1000 98 3 014 7 959 25 1 700 45 294 357
8 571 16 000 880 17 729 22 109 150 10 000 176 1 876 2 100
Puszcza Augustowska Suwalszczyzna
Biaystok
2 392 2 588 3 317
547 53 679
2 939 2 641 3 996
Puszcza Knyszyska
45
Opracowano na podstawie Raportu statystycznego ruchu turystycznego w wojewdztwie podlaskim w 2008 roku
148
Region
Punkt informacji turystycznej Muzeum Ikon w Supralu Gmina Czarna Biaostocki Meczet Kruszyniany, Festiwal Kultury i Tradycji Tatarw Polskich w Kruszynianach Miejsko Gminny Orodek Kultury w Drohiczynie Punkt informacji turystycznej w Siemiatyczach Grabarka Punkt Informacji Turystycznych w Ciechanowcu Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu Muzeum Przyrody w Drozdowie Punkt Informacji Turystycznej w PTTK oma Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie RAZEM
Ilo turystw krajowych zagranicznyc h 26 495 5 427 3 518 13 280 3 767 19 222 .41 500 1 660 46 397 11 466 345 26 212 320 703 9 2 720 1 539 3 937 8 500 340 9 503 2 349 71 5 369 68 598
Razem 31 922 3 527 16 000 5 306 23 159 50 000 2 000 55 900 13 815 416 31 581 389 301
Szlak Rkodziea Ludowego Szlak Tatarski Dolina Bugu
Ciechanowiec omyski Park Kraj obrazowy Doliny Narwi
rdo: www.zarabiajnaturystyce.pl, Raport statystyczny ruchu turystycznego w wojewdztwie podlaskim w 2008 roku
W 2008 roku Centrum Informacji Turystycznej w Biaymstoku odwiedzio 1876 osb. Najwiksze natenie wizyt w Centrum IT zanotowano w sezonie letnim: w miesicach maj, czerwiec, lipiec sierpie, wrzesie.
149
Tabela 56 Ilo osb odwiedzajcych Centrum Informacji Turystycznej w Biaymstoku w 2008 r. wedug miesicy
Luty Maj Kwiecie Czerwiec Stycze Sierpie Wrzesie Padziernik Listopad Grudzie 36 Marzec Lipiec 486
77
54
25
43
149
196
372
203
85
150
rdo: www.zarabiajnaturystyce.pl , Raport statystyczny ruchu turystycznego w wojewdztwie podlaskim w 2008 roku
Centrum Informacji Turystycznej obsuguje turystw krajowych jak i zagranicznych. W 2008 roku CIT odwiedzio 1582 turystw krajowych oraz 294 turystw zagranicznych co stanowi okoo 16 % wszystkich odwiedzajcych punkty informacji. Obcokrajowcy ktrzy najczciej odwiedzali Centrum pochodzili z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii oraz Belgii. Turyci zagraniczni najczciej pytali o atrakcje wojewdztwa podlaskiego, atrakcje Biaegostoku oraz informacje o Biaowiey. Natomiast turyci z Polski byli najbardziej zainteresowani informacjami dotyczcymi: Biaegostoku (tania baza noclegowa, plan miasta, Szlak Dziedzictwa ydowskiego, muzea, zabytki, biura podry, baza gastronomiczna: restauracje, kawiarnie, pamitki), Puszczy Biaowieskiej (przewodnictwo, baza noclegowa, gastronomiczna, rezerwat ubrw), oglnych atrakcji wojewdztwa podlaskiego, lokalizacji pl namiotowych, campingw, Augustowa (eglarstwo, kajaki, imprezy turystyczne i kulturalne), Litwy Wilno, Druskienniki, otwy, Estonii, Biaorusi, Szlaku Tatarskiego, Tykocina, Suwalszczyzny, Biebrzaskiego Parku Narodowego, szlakw rowerowych na Podlasiu, Suprala i Puszczy Knyszyskiej46. W okresie zimowym turyci najczciej pytali o wycigi narciarskie w Ogrodniczkach oraz na Suwalszczynie (Szelment).
4.6. Biura usug turystycznych i przewozowych

W wojewdztwie podlaskim funkcjonuj 84 biura usug turystycznych. Najwicej biur skupionych jest w duych orodkach miejskich, jak Augustw, Biaystok, oma i Suwaki. Tabela 57 Wykaz biur usug turystycznych w wojewdztwie podlaskim stan na 03.08.2009 r. Wyszczeglnienie Nazwa biura Adres
Augustw Polskie Biuro Podry Biuro Usug Turystycznych AKTOURIST sp. z o.o., Przedsibiorstwo Turystyczne SZOT, Przedsibiorstwo ProdukcyjnoUsugowo-Handlowe Biuro Podry ELA-TRAVEL Biuro Turystyczne LOGOS ZNP ZG PPHU SIROCCO Rynek Zygmunta Augusta 22 ul. Rybacka 2 ul. Konwaliowa 2 ul. Nadrzeczna 62a Rynek Zygmunta Augusta 15/2 ul. 29 Listopada 29 ul. Obrocw Westerplatte 9/18 Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni
46
Opracowano na podstawie Raportu statystycznego ruchu turystycznego w wojewdztwie podlaskim w 2008 roku
150
Wyszczeglnienie
Nazwa biura
SZEKLA-PORT PTTK Przedsibiorstwo Turystyczne w Augustowie Przedsibiorstwo Turystyczne CAMPA Organizator Turystyki Aktywnej i Sportu STREFA Biuro Usug Turystycznych GAMMA, Biuro Turystyki RY, IWA sp. z o.o PTTK Zarzd Oddziau im. J.J. Karpiskiego Biuro Usug Przewodnickich PUSZCZA BIAOWIESKA Biuro Turystyczne OMEGA TRAVEL PTT Biuro Podry RAMIS-BORT BIACOMEX S.A Biuro Turystyki Zagranicznej BIAL-TUR sp. z o.o. Biuro Podry SIGMA s. c ALMATUR-BIAYSTOK Biuro Usug Turystycznych DYLIANS NATURE TRAVEL s. j. Biuro Usug Turystycznych ELLATUR Agencja Turystyczna NOWATOR s.j PUHP JUNIOR s. c PUH EUREKA s. c Biuro Podry INVEST-NORD sp. z o.o Biuro Usug TurystycznoTransportowych WIKTORIA Biuro Turystyczne JUVENTUR s. c Biuro Podry ALEX s.c Biuro Podry WYGODA CRISTAL TRAVEL sp. z o.o Biuro Podry ALBICJA SKAUT GRUN TRAVEL Biuro Turystyczne P.U-H PRO Biuro Usug Turystycznych WAGANT Przedsibiorstwo Handlowo-Usugowe Biaostocki Oddzia PTTK Centrum Edukacyjno Turystyczne Fundacja Zielone Puca Polski Biuro Podry ROYAL Biuro Podry ESTELLE TRAVEL SOPLICOWO sp. z o.o Biuro Pielgrzymkowe PAX PTTK Zarzd Oddziau Biuro Turystyczne BUMERANG SUN-SPORT Biuro Turystyki Aktywnej NESTUR BIEBRZA ECO-TRAVEL
Adres
ul. Nadrzeczna 70a ul. Obrocw Westerplatte 9/36, Ul. Kociuszki 42 ul. Rajgrodzka 79 ul. Krzye 22 ul. Olgi Gabiec 6 Ul. Kolejowa 17 ul. Park Dyrekcyjny 11 ul. w. Rocha 14a lok.9 ul. w. Rocha 13/15 lok.115 ul. Elewatorska 11/11 ul. Krakowska 17 ul. w. Rocha 10a lok.111 ul. Zwierzyniecka 12 ul. Waryskiego 6 lok.18 ul. Wyszyskiego 2/1 ul. Lipowa 51/11 ul. Skodowskiej 13 ul. Stoeczna 25 ul. Warszawska 57 ul. Grochowa 11 ul. Wyszyskiego 2 lok. 47 ul. Boh. Monte Cassino 5 ul. Lipowa 51 ul. Karowicza 19 ul. Lipowa 3 ul. w. Rocha 10A lok. 218 al. 1000-lecia P.P. 46/19 ul. Wyki 6 ul. Ukona 24h ul. Szosa Knyszyska 72 ul. Lipowa 18 ul. w. Mikoaja 1 lok. 23 ul. Dojlidy Fabryczne 23 ul. Legionowa 28 lok. 205 ul. Upalna 1A lok. 47 ul. Krzye 2a ul. Antoniukowska 17B/23 ul. Mickiewicza 50/54 ul. wierkowa 7 ul. Poniatowskiego 2/5 ul. Gwna 99 ul. Kociuszki 26/11 Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi Krajowi Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi Krajowi Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni
Biaowiea
Biaystok
Bielsk Podlaski Dubicze Cerkiewne Gonidz
151
Wyszczeglnienie
Nazwa biura
NATURE EXPLORER, BIEBRZA EXPLORER, HAMAK-TUR Biuro Turystyki Przyrodniczej Biuro Turystyczne UBR KAYLON Biuro Podry SKATUR Agencja Usug Turystycznych BALTICA TRAVEL, Biuro Podry TOMI TOURIST, PODRNICZEK Organizator Turystyki Przyrodniczej Biuro Turystyczne GILDA sp. z o.o PTTK Oddzia w omy Biuro Podry JOANNA, Turlomza.pl Przedsibiorstwo HandlowoTurystyczne ROBIN Przedsibiorstwo Komunikacji Samochodowej w omy sp. z o.o JC PODRE Artour Biuro Podry Biuro Turystyczne KURIER T. i Z. Jankowscy Przedsibiorstwo Turystyczne ROSPUDA, Stowarzyszenie Ziemia Sejneska Agencja Turystyczna Kresy Informacja Turystyczna Sejneskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Biuro Podry i Turystyki PTTK Oddzia w Suwakach Biuro Turystyczna JAWING SUWALSKA IZBA ROLNICZOTURYSTYCZNA Agencja Turystyczno-Usugowa GROMA-TOUR Przedsibiorstwo Turystyczna WIGRY sp. z o.o ZPH KNIEJA sp. z o.o Biuro Turystyki HURYN TRAVEL s.c Biuro Turystyki AKAJAK.pl PKS w Suwakach S.A. Biuro Turystyki Aktywnej FORMA-T P.H.U. AZYL WILD LAND, DELF s.c Biuro Polowa FORESTOUR Biuro Podry POGODNA
Adres
ul. Nowy wiat 24 ul. Nowy wiat 21 ul. Celna 17/2 ul. Nakowskiej 9 ul. 3 Maja 60/6 Uhowo, ul. Kolejowa 8 ul. Senatorska 23 ul. Wojska Polskiego 115 al. Legionw 7a ul. Dworna 18 al. Legionw 7 ul. Wojska Polskiego 1 ul. Wojska Polskiego 74 ul. Bema 37 al. J. Pisudskiego 88 ul. Duga 6 ul. Maachowskiego 6 ul. Biaostocka 29 ul. Wita Stwosza 1 ul. Wojska Polskiego 60B ul. Sowackiego 5a ul. Pisudskiego 28 ul. 11 Listopada 39 ul. Kociuszki 37 ul. Lityskiego 10/4 ul. Kociuszki 45 ul. Kociuszki 86 ul. Kociuszki 84 ul. 1 Maja 25 Pociczno-Tartak 40 ul. Noniewicza 77 ul. Wojska Polskiego 100 Stary Folwark 55b Stary Folwark 19 Sochonie 49/6 Grdy Woniecko 11/11 al. Wojska Polskiego 7 Krajowi/Zagraniczni Krajowi Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Krajowi/Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni Krajowi Zagraniczni Krajowi/Zagraniczni
Hajnwka apy
oma
Moki Raczki
Sejny Siemiatycze
Suwaki
Stary Folwark Wasilkw Woniecko Zambrw
rdo: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego.
Wikszo biur podry ma szeroki zakres dziaalnoci, obejmujcy Polsk, kraje ssiednie i oferty turystyczne krajw europejskich i wszystkich praktycznie kontynentw. Wyrnia si nastpujce grupy pastw, na terenie ktrych wykonywana jest dziaalno przez organizatorw turystyki i porednikw turystycznych: I grupa: Polska, II grupa: Albania, Austria, Belgia, Bugaria, Chorwacja, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Luksemburg, otwa, Malta, Monako, Holandia, Norwegia, Portugalia, Rosja, Rumunia, Sowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wgry, Wielka Brytania, Wochy, III grupa: inne pastwa nie wymienione w pozostaych grupach
152
oraz Wyspy Kanaryjskie, IV grupa: Biaoru, Czechy, otwa, Sowacja, Niemcy, Ukraina, Obwd Kaliningradzki. W wojewdztwie podlaskim wedug stanu na 10.07.2009 r. na dziaalno wycznie krajow byo nastawionych 18 podmiotw. Podmiotw, ktre swoim zasigiem obejmoway Polsk, Albani, Austri, Belgi, Bugari, Chorwacj, Cypr, Dani, Estoni, Finlandi, Francj, Grecj, Hiszpani, Irlandi, Islandi, Luksemburg, otw, Malt, Monako, Holandi, Norwegie, Portugali, Rosj, Rumuni, Soweni, Szwajcari, Szwecj, Turcj, Wgry, Wielk Brytani, Wochy, Biaoru, Czechy, otw, Sowacj, Niemcy, Ukrain oraz obwd kaliningradzki byo 36, co stanowio ok. 43% wszystkich biur podry w regionie. 25 podmiotw swoj dziaalnoci obejmowao oprcz Polski, take kraje graniczce z makroregionem Polski Wschodniej. Najmniej liczn grup stanowiy biura podry, ktrych zasig obejmowa wszystkie kraje ich liczba wynosia 4, a take te, ktrych dziaalno obejmowaa Polsk i kraje z grupy II (w wojewdztwie podlaskim byo tylko jedno takie biuro).
4.7. Wnioski
Wojewdztwo podlaskie posiada obecnie dosy dobrze rozwinit (i w cigym rozwoju) podstawow infrastruktur turystyczn, tzn. baz noclegow i gastronomiczn, oferujc usugi w szerokim przekroju cen, standardu i zakresu usug. Liczba miejsc noclegowych i gastronomicznych pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb w tym wzgldzie turystom odwiedzajcym region. Nie mniej w szczytach sezonu turystycznego w zwizku ze spadkiem iloci miejsc typu hotelowego w ostatnim okresie (rok 2007/2008) w niektrych obszarach turystycznych wojewdztwa charakteryzujcych si wzmoonym ruchem turystycznym (lipiec - sierpie) popyt na miejsca hotelowe przerasta poda. Istnieje natomiast niewykorzystana poda miejsc noclegowych w bazie pozahotelowej, zwaszcza w okresach niepogody sezonu turystycznego. Pojemno hoteli w okresie sezonu jest wykorzystana w stopniu, ktry zwraca uwag na potrzeb zwikszenia tej pojemnoci, zwaszcza, jeeli tendencja wzrostowa ruchu przyjazdowego si utrzyma. Powstawanie nowych hoteli w ostatnich kilku latach i realizowane obecnie nowe inwestycje w tym zakresie, take o duej pojemnoci wskazuj na prawidowe dziaanie mechanizmu rynkowego w tej brany i pozwalaj sdzi, e wyrwnaj on ewentualn nadwyk popytu. Na korzy brany hotelarskiej bd wpywa wszystkie dziaania zmierzajce do zmniejszenia sezonowoci ruchu przyjazdowego w regionie. Baza gastronomiczna w wojewdztwie podlaskim jest dobrze rozwinita, szczeglnie w obszarach obecnej koncentracji ruchu turystycznego, czyli w Biaymstoku i na Suwalszczynie. Lokale gastronomiczne koncentruj si take wyspowo w obrbie atrakcji turystycznych oraz, w mniejszym zakresie, liniowo wzdu gwnych drg dojazdowych prowadzcych do poszczeglnych subregionw turystycznych takich jak Pnocna Suwalszczyzna, Dolina Rospudy, Pojezierze Sejneskie, Puszcza Augustowska, Jeziora Rajgrodzkie, Puszcza Kurpiowska, Dolina Pisy, Dolina Biebrzy, Dolina Narwi, Puszcza Knyszyska, Zbiornik Siemianwka, Puszcza Biaowieska, Dolina Bugu i Nurca. Oprcz lokali serwujcych dania kuchni polskiej, funkcjonuj obiekty specjalizujce si w kuchni innych krajw gownie Litwy i Biaorusi co sprzyja zapotrzebowaniu turystw z innych regionw kraju i z Europy Zachodniej. Nie mniej naleaoby stworzy system zacht (np produkt sieciowy) pozwalajcy na rozwj sieci gastronomicznej opartej na kuchni regionalnej i lokalnych tradycjach kulinarnych. 153
Analizowany subregion posiada wiele atrakcji sportowo-rekreacyjnych moliwych do wykorzystania w rozwoju turystyki. Wiele obiektw jest jednak obecnie wykorzystywana gwnie przez mieszkacw i czsto wymagaj one modernizacji. W celu penego wykorzystania posiadanych zasobw naley przeprowadzi inwestycje polegajce na rozszerzeniu infrastruktury towarzyszcej odpowiadajcej wymogom wspczesnego turysty. Gwnym ograniczeniem dla organizacji konferencji w regionie jest brak centrum konferencyjnego zdolnego przyjmowa due kongresy przez cay rok w specjalnie do tego celu przystosowanych pomieszczeniach (obecnie tak rol peni Hotel Gobiewski sala kongresowa na 700 miejsc). Rozwijanie turystyki w wojewdztwie podlaskim musi by wspierane przez spjne i efektywne akcje promocyjne i informacyjne, skierowane nie tylko do turystw, ale take brany turystycznej, instytucji uczestniczcych w obsudze turystw oraz mieszkacw wojewdztwa. Ma to istotne znaczenie dla utrzymywania staego kontaktu z potencjalnymi odbiorcami produktw turystycznych regionu z jednej strony, z drugiej dla zwikszenia zakresu wsppracy podmiotw sektora turystycznego, bdcej warunkiem podnoszenia konkurencyjnoci wojewdztwa podlaskiego. Dialog z mieszkacami ma istotne znaczenie dla zapewnienia, e interesy tej grupy nie bd naruszane, a ponadto pozwoli na zachowanie wanego elementu atrakcyjnoci regionu jakim jest znana gocinno i otwarto ze strony mieszkacw. Sprawne funkcjonowanie punktw informacji turystycznej w regionie ma ogromn rol w ksztatowaniu opinii o wojewdztwie. Informacje uzyskane bezporednio od osb zatrudnionych lub za porednictwem Internetu decyduj czsto o dugoci pobytu w regionie i obranej trasie zwiedzania. Std istotne znaczenie ma wiedza i jako obsugi ze strony zatrudnionej kadry, jak rwnie zakres, jako i dostpno dla turystw materiaw promocyjnych i informacyjnych. Sie informacyjna jest w nienajlepszym stanie. Rozdrobnienie informacji pomidzy poszczeglne gminy uniemoliwia kompleksowe informowanie potencjalnych turystw. Istniejce witryny i strony internetowe obejmujce treci obszar wojewdztwa podlaskiego lub jego czci ratuj sytuacje, ale nie rozstrzygaj o sprawnoci istniejcej informacji turystycznej. Naley stworzy zintegrowany system informacji turystycznej z funkcjami rezerwacji usug turystycznych on line i ich zakupem, wymian opinii, forum uytkownikw itd. Turystyczne Wrota - platforma usug w ramach portalu Wrota Podlasia jest dobrze funkcjonujc baz zawierajc dane dotyczce noclegw, gastronomii, bankw i bankomatw, parkw i rezerwatw, zabytkw, muzew, ciekawych miejsc, szlakw turystycznych i cieek edukacyjnych, imprez cyklicznych oraz dane kontaktowe informacji turystycznych na obszarze caego wojewdztwa podlaskiego. Interesujcy jest w tym fakt uycia przez oficjalny portal Urzdu Marszakowskiego okrelenia Podlasie dla caego obszaru wojewdztwa zgodnie z reszt z oglnym postrzeganiem regionu przez turystw spoza podlaskiego.
154
5.
INWENTARYZACJA REGIONALNYCH PRODUKTW TURYSTYCZNYCH
Chcc spojrze caociowo na ofert turystyczn wojewdztwa podlaskiego naley dokona jeszcze wikszej agregacji, na przykad poprzez spojrzenie na istniejce propozycje regionu skierowane do osb o rnej motywacji podry. To spojrzenie na produkt turystyczny jest najblisze definicji, e na produkt turystyczny skada si wszystko to, z czego turysta korzysta podczas podry turystycznej. Sposb spojrzenia na produkty turystyczne pod ktem zestawu atrakcji turystycznych i infrastruktury, z jakich mog korzysta turyci o danej motywacji (potrzebach, celach) podry, pozwala na ocen istniejcej oferty i pokazanie moliwoci jej poszerzania i uzupeniania. Marszaek Wojewdztwa Podlaskiego corocznie organizuje konkurs Podlaska Marka Roku. Tytu Podlaskiej Marki Roku w latach 2004 2007 przyznawany by w trzech kategoriach: Smak, Miejsce, Pomys, natomiast od roku 2008 tytu Podlaskiej Marki Roku przyznawany jest w nastpujcych kategoriach Smak, Miejsce, Przedsiwzicie oraz Produkt z tym, e bez podziau na produkty strefowe, produkty pasmowe, produkty miejsca czy produkty lokalne. Typy tych produktw s czsto ze sob mylone i czone w grupy tematyczne std definicje tych poj zostay przypomniane we wstpie do czci analitycznej Programu. Wikszo laureatw konkursu Podlaska Marka Roku to produkty lokalne lub produkty miejsca. Produkty turystyczne pochodz gwnie z subregionw atrakcyjnych turystycznie i przyrodniczo jak rwnie tych, ktre charakteryzuj si walorami etnicznymi i kulturowymi. W wyniku przesanych ankiet podlaskie samorzdy wskazay na poszczeglne produkty bez okrelania ich typw. Produkty turystyczne o charakterze strefowym i pasmowym lub produkty miejsca o znaczeniu regionalnym zostay wyrnione z podziaem na gminy, gdy to wanie one w dalszej czci tego rozdziau stanowiy podstaw szczegowego opisu istniejcych produktw turystycznych w wojewdztwie podlaskim z rozszerzeniem o produkty zidentyfikowane, a nie wskazane w ankietach przez gminy. Tabela 58 Regionalne produkty turystyczne z podziaem na gminy(wg ankiet przesanych do gmin). Podkrelono produkty strefowe i pasmowe bdce przedmiotem analizy w tabelach 60 - 82. Powiat Gmina Regionalny produkt turystyczny
Sztabin Kana Augustowski Szlak Papieski Augustw kocham to miasto Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Wycig nart wodnych Miasto sportw wodnych Miasto dla aktywnych Miasto uzdrowiskowe Pywanie na byle czym co ma pywa nie utonie Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Wigierski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Pitka znad Biebrzy
Miasto Augustw
Augustowski Lipsk Nowinka
155
Powiat
Bielski
Gmina
Bielsk Podlaski Orla
Regionalny produkt turystyczny

Szlak Prawosawnych wity Grodzisko Haki Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Biaowieski Szlak Turystyczny Kolejka Wskotorowa Wrd ubrw 7-dniowa wycieczka rowerowa po Puszczy Biaowieskiej Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Wrd ubrw 7-dniowa wycieczka rowerowa po Puszczy Biaowieskiej Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) w Zbuczu z X-XI w.
Powiat Hajnowski
Biaowiea
Czeremcha
Wczesnoredniowieczne Grodzisko
Czye Hajnowski
Wczesnoredniowieczne cmentarzysko
z kurhanami i grobami w obstawach kamiennych datowane na X-XII w. Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Kolejka wskotorowa Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biaowieski PN) Szlaki Turystyczne Kresowe wdrwki na Podlasiu Gocinny Biaystok Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Szlak Rkodziea Ludowego Wie Ducha Puszczy Kolejka wskotorowa Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Kadka liwno Waniewo Parki Narodowe i Krajobrazowe (Narwiaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Szlak tatarski Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej)
Dubicze Cerkiewne Hajnwka Kleszczele Narew Narewka Biaostocki Powiat Biaostocki Miasto Biaystok
Czarna Biaostocka
Choroszcz Dobrzyniewo Kocielne Grdek Michaowo
156
Powiat
Gmina
apy

Spywy dkami tzw. pychwkami, kajkami, i kanoe po rzece Narew Wycieczki piesze szlakami turystycznymi Stajnia Tradycja w Uhowie Parki Narodowe i Krajobrazowe (Narwiaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Sura Zaginione wiaty. Szlak Konopielki, Sura Brama do Narwiaskiego Parku Narodowego Podlaski Szlak Bociani. Parki Narodowe i Krajobrazowe (Narwiaski PN) Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Narwiaski PN) Podlaski Szlak Bociani. Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (Narwiaski PN, Biebrzaski PN) Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Lody Zabudowskie Chleb z piekarni w Zabudowie led Podlaski Szlak Bociani Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Szlak Rkodziea Ludowego Szlak Tatarski Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Festiwal Kultury i Tradycji Tatarw Polskich pierekaczewnik Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Szlak Rkodziea Ludowego Szlak Tatarski Ser suszony podlaski Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Skacz Centrum Europy
Supral
Sura
Turo Kocielna
Tykocin
Wasilkw Zabudw Zawady
Dbrowa Biaostocka
Janw
Krynki
Soklski
Nowy Dwr
Sokka
Szudziaowo Suchowola
157
Powiat
Gmina
Powiat Siemiatycki
Regionalny produkt turystyczny Bugiem z Bogiem

Z biegiem czasu z nurtem rzeki Bug Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Integracyjne Regaty aglowych odzi Okrgych Ziemia Sejneska zaprasza Transgraniczny Szlak Dominikaski Szlak turystyki kajakowej Czarn Hacz i Marych Poznawczo-rekreacyjne szlaki turystyki rowerowej i pieszej Trasa rowerowa Powstania Sejneskiego Skacz Parki Narodowe i Krajobrazowe (Wigierski PN) Bliny litewskie Chodnik litewski Czenaki Kartacze Kindziuk Kiszka ziemniaczana Babka ziemniaczana Koduny litewskie Ciasto: Mrowisko, Komin Chleb litewski z Puska Kwas chlebowy Zespoy ludowe wito Chleba, Miodu i Mleka Festiwal Teatrw Stodolnych wito Rosy Zlot Litewskich Zespow Artystycznych Koncert Mniejszoci Narodowych i Etnicznych Parki Narodowe i Krajobrazowe (Wigierski PN) Biebrzaskie Sianokosy wito Ziemniaka wito Wsi Turniej wsi Gminy Moki Dwr Dobarz Bartlowizna Pierogi i kartacze Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Podlaski Szlak Bociani Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN)
Siemiatycki
Drohiczyn Milejczyce
Powiat Sejneski
Giby
Sejneski
Pusk
Krasnopol Moniecki Powiat Moniecki
Gonidz Jawiy Krypno Trzcianne
158
Powiat
Gmina

Midzynarodowy Przegld Pieni Konopielkowych, Knyszyn miasto krlewskie Guzy, Grdy, Zofiwka wsie kultywujce tradycje obrzdowe Tradycyjne hafty i koronki, haft na grubej tkaninie Parki Narodowe i Krajobrazowe (PK Puszczy Knyszyskiej) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) omyskie Opowieci z Narwi Opowieci z Pisy Opowieci z Biebrzy Parki Narodowe i Krajobrazowe (omyski PK Doliny Narwi) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Biebrzaski PN) Serek Wiejski Parki Narodowe i Krajobrazowe (omyski PK Doliny Narwi) Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Suwalszczyzna kraina jak ba Suwalska cieka Kulturowa Parki Narodowe i Krajobrazowe (Wigierski PN) Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego Parki Narodowe i Krajobrazowe (Suwalski PK) Parki Narodowe i Krajobrazowe (Suwalski PK) Wakacyjna Wioska Batw Parki Narodowe i Krajobrazowe (Suwalski PK) Ser podpuszczkowy Ser dojrzewajcy Parki Narodowe i Krajobrazowe (Suwalski PK) Skacz Zabytkowy kompleks kocielno cmentarny w Dbrwce Kocielnej
Knyszyn
Grajewo Grajewski Radziw Rajgrd
oma omyski Jedwabne Pitnica Powiat Suwalski Suwaki Jeleniewo Suwalski Przerol Rutka Tartak
Wiajny
Wysokomazowiecki
Szepietowo
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych uzyskanych z poszczeglnych gmin
Tabela 59 Produkty tradycyjne wojewdztwa podlaskiego Kategoria

Gotowe dania i potrawy
Nazwa produktu tradycyjnego

Bliny po litewsku Kartacze sejneskie/cepeliny Choodziec litewski
159
Kategoria
Nazwa produktu tradycyjnego

Soczewiaki sejneskie Koduny litewskie Kartacze Kiszka ziemniaczana Babka ziemniaczana Pierekaczewnik Nadbuaska kawa odziwka Kruszewska kapusta kiszona Ogrki Kwaszone Narwiaskie Kruszewski Ogrek Herbowy Twarg hajnowski Ser typu szwajcarskiego z Wiajn Ser suszony podlaski Ser narwiaski Sery biae deserowe litewskie Ser podpuszczkowy dojrzewajcy Wiajny Ser podlaski Ser gouda Ser Koryciski "Swojski Mrowisko" Chleb domowy na kalmusie z Puska Skacz sejneski Chleb ytni wolski Chleb pytlowy wolski na zakwasie Pieczywo obrzdowe weselne - korowaj lipski i gski weselne" Chleb Staropolski Maso tradycyjne z Filipowa Wdzonka (wdzone) Kumpiak podlaski Kindziuk z Puska Kumpia wieprzowa z komina Md wielokwiat z Sejneszczyzny Lipiec biaowieski Mid kwarciany (dbniak) liwowica (mirabelka) Sejneski szczupak faszerowany Nadbuaskie grzyby marynowane Nadbuaskie grzyby suszone
Orzechy, nasiona, zboa, warzywa i owoce
Sery i inne produkty mleczne
Wyroby piekarnicze i cukiernicze
Oleje i tuszcze Miso wiee oraz produkty misne Miody Napoje alkoholowe i bezalkoholowe Produkty rybowstwa Inne produkty
rdo: Opracowanie na podstawie danych uzyskanych z Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Podlaskiego
Istniejce produkty turystyczne w regionie, w powizaniu z ich umiejscowieniem w przestrzeni oraz ocen potencjau jaki przedstawiaj, zawieraj ponisze tabele. Zawieraj one informacj m. in. o tym z jakich walorw i z jakiego rodzaju infrastruktury korzystaj najczciej turyci o danej motywacji przyjazdu (elementy produktu). Wskazuj one take na obecnych i moliwych uytkownikw produktu (rynki docelowe) oraz moliwoci rozwoju produktu w przyszoci poprzez tworzenie nowej oferty atrakcji oraz infrastruktury. Potencja produktu wskazuje na moliwoci wzrostu liczebnego rynkw docelowych, bd ich wydatkw na cele turystyczne podczas pobytu w wojewdztwie podlaskim (potencja ekonomiczny).
160
Tabela 60 Produkt turystyczny Biaowieski Szlak Transgraniczny ZWIEDZANIE PUSZCZY BIAOWIESKIEJ I OKOLIC Gwny motyw przyjazdu
Wielka rnorodno walorw przyrodniczych, Walory kulturowe Zabytki architektury Rzadkie gatunki zwierz i rolin ubry Obiekty sakralne Muzea Mostki z balustradami z czasw carskich Imprezach kulturalnych, promujcych przede wszystkim kultur lokaln, obyczaje i muzyk folkow. Trasy tematyczne Imprezy kulturalne, okolicznociowe, inne Gastronomia rnorodna oferta Punkty widokowe Miejsca pamici Zwiedzanie atrakcji pooonych w okolicznych miastach Odwiedziny na Biaorusi Wzrost wiadomoci ekologicznej, edukacji ekologicznej, poprawa stanu rodowiska, zachca do dziaa proekologicznych Dostpno komunikacyjna Restauracje Punkty gastronomiczne Sklepy, w tym z pamitkami, produktami regionalnymi Bardzo dobre oznakowanie turystyczne Informacja turystyczna Usugi przewodnickie Baza noclegowa zrnicowana pod wzgldem ceny i standardu Parkingi Najczciej przyjazdy 1-3 dniowe w przypadku turystw zagranicznych, 4- dniowe i dusze w przypadku turystw krajowych Puszcza Biaowieska i najblisze okolice po stronie polskiej i biaoruskiej Wypoczynek aktywny (nowe odgazienia trasy rowerowej) Produkty specjalistyczne w zalenoci od zainteresowa (szlaki tematyczne w Hajnwce i Biaowiey) Walory turystyczne po stronie Biaorusi i miasteczek i osad biaoruskich otaczajcych turystyczny szlak rowerowy Dostpno komunikacyjna Wydarzenia kulturalne wysokiej rangi o charakterze trans-granicznym Turyci krajowi i midzynarodowi, modzie, osoby starsze, osoby aktywne zawodowo, rodziny z dziemi, turystyka grupowa i indywidualna Bardzo duy, take w przyszoci
Walory
Elementy Produktu
Infrastruktur a
Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu
Moliwoci rozwoju produktu
Rynki docelowe Potencja produktu

Tabela 61 Produkt turystyczny Nadbuaski produkt turystyczny Bugiem z Bogiem SPYW KAJAKOWY RZEK BUG Gwny motyw przyjazdu
161
Walory Elementy produktu
Infrastruktur a
Pikne i unikatowe walory przyrodniczo-krajobrazowe Odpoczynek na onie natury Spyw kajakiem w d rzeki Bug Poznawanie przygranicza Zapoznanie z bogat przeszoci historyczn regionu Miejsca kultu religijnego prawosawia wita Gra Grabarka Uroczystoci religijne zwizane z wanymi witami prawosawnymi w roku Uczty z daniami kuchni regionalnej Zwiedzanie wybranych obiektw zabytkowych na trasie spywu Dostpno komunikacyjna Sabe oznakowanie drg dojazdu do miejsc etapw spywu Zy stan sieci drogowej Baza noclegowa w ssiedztwie trasy spywu Tania baza noclegowa, przystosowana do przyjmowania grup Sprzeda dewocjonaliw Parkingi Krtkie pobyty, 1-3 dni, czsto w czasie weekendu Koryto rzeki Bug i okolice Kolejne stanice wodne, miejsca postoju Punkty gastronomiczne na trasie spywu Pola namiotowe Wypoyczalnie kajakw z serwisem transportowym Wydarzenia kulturalne (wybrane imprezy cykliczne, m.in. powizane z tematyk religijn) o charakterze midzynarodowym Masowe imprezy- spotkania powizane z tematyk religijn Kursy, warsztaty Rozwijanie infrastruktury: bary szybkiej obsugi w ssiedztwie miejsc kultu, infrastruktura sanitarna przystosowana do przyjmowania duej liczby osb, urzdzone turystycznie, dostpne tereny zielone Turystyka krajowa grupowa, indywidualna Wybrane rynki turystyki zagranicznej (Biaoru, Rosja, Ukraina Niemcy) gwnie przyjazdy grupowe Grupy ydowskie Duy, wzrastajcy w wybranych miejscach w przestrzeni tego subregionu zwaszcza w powizaniu z ekumenizmem

162
Tabela 62 Produkt turystyczny Augustw Kocham to Miasto Gwny motyw przyjazdu

WYPOCZYNEK, REKREACJA UDZIA W KONFERENCJACH, SZKOLENIACH, TARGACH, SPOTKANIACH ZWIZANYCH Z PRAC Atrakcyjne, rnorodne formy aktywnego spdzania czasu Znakomite warunki do uprawiania sportw wodnych Imprezy propagujce aktywny wypoczynek Moliwo zwiedzania miasta i okolic Liczne imprezy cykliczne Augustowskie noce i dni Energia miasta Otocznie niepowtarzaln przyrod Baza gastronomiczna dopasowana do kadej kieszeni Zrnicowana baza noclegowa o rnych cenach i standardach Drogi dojazdowe dobre (znajduj si na gwnych trasach przejazdowych) Wypoyczalnie i serwis sprztu Przystanie wodne Punkty informacyjne Oznakowane szlaki rowerowe i piesze Sale konferencyjne Weekendowe dla osb pracujcych, a dla turystw 5-14 dni Miasto Augustw Zwikszenie nakadw finansowych na promocj w kraju i zagranic Rozbudowa drg rowerowych na terenie miasta Wzbogacenie oferty skierowanej do firm poza sezonem letnim np. imprezy integracyjne Stworzenie sieci wypoyczalni sprztu, dziki ktrym bdzie moliwe jego wypoyczanie w jednym miejscu, a oddawanie w innym Turyci krajowi i zagraniczni, studenci, firmy Bardzo duy poprzez rozbudow infrastruktury i budow nowoczesnych systemw obsugi turysty, w tym szczeglnie zwizanego ze sportami wodnymi
Walory
Elementy produktu Infrastruktura

163
Tabela 63 Produkt turystyczny Kana Augustowski Gwny motyw EGLARSKI, KAJAKOWY SPYW KANAEM AUGUSTOWSKIM przyjazdu
Walory Elementy Produktu
Infrastruk -tura
Moliwo obcowania z piknem przyrody (bory, Puszcza Augustowska) Zapoznanie si z kunsztem polskich inynierw Korzystanie z zabytkowych luz wodnych wyrwnujcych poziom wd w przylegajcych zbiornikach Malowniczy szlak kajakowy Walory historyczno - kulturalne Odpoczynek na onie natury Zabytek techniki wiatowego dziedzictwa kultury kandydujcy do wpisania na list wiatowego dziedzictwa kulturowego UNESCO Kana Augustowski to jedyny w wojewdztwie podlaskim pomnik historii Zoty certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej Dziaalno eglugi Augustowskiej Obcowanie z miejscami pobytu i wypoczynku wielkiego Polaka Jana Pawa II Zabytki archeologiczne Potencjalna moliwo przekraczania granicy PolskoBiaoruskiej drog wodn Liczne pola namiotowe i orodki wypoczynkowe we wsiach przylegajcych do kanau Wypoyczalnie sprztu Flota pasaerska Drogi asfaltowe i wirowe niedaleko brzegw kanau drogi dojazdowe Rozbudowany system luz umoliwiajcy pokonanie 31.77 metrowej rnicy poziomw wd Pobyty weekendowe lub tygodniowe zalene od wybranej trasy i intensywnoci oraz sposobu jej pokonywania Droga wodna czca drog okrn dopywy Wisy z Batykiem poprzez dopywy Niemna, z pominiciem dolnego biegu Wisy Rozwj bazy noclegowo gastronomicznej Renowacja luz i usprawnienie ich dziaania Promocja w kraju i zagranic Rozwj sieci wypoyczalni sprztu wodnego (kajakw, motorwek, aglwek) Rozbudowa tras rowerowych na waach nabrzenych kanau Efektywna wsppraca z przylegajcym regionem Republik Biaoru, na ktrego terenie znajduj si 3 wybudowane luzy kanau Oywienie historii Kanau Augustowskiego poprzez organizacj pokazw spaww drewna. Turyci krajowi i zagraniczni Rodziny z dziemi Grupy modziey/studentw Turyci zagraniczni szczeglnie z Europy Zachodniej Bardzo duy, zwizany z niesabncym zainteresowaniem turystyk krajoznawcz i aktywn (eglarstwo, kajaki, trasy rowerowe)

164
Tabela 64 Integracyjne Regaty aglowych odzi Okrgych WYPOCZYNEK, REKREACJA NAD WOD, EGLARSTWO Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu
dzieci, Aktywny wypoczynek nad wod Promocja wykorzystania okrgych odzi w eglarstwie Nauka obsugi odzi okrgych Impreza promujca rwnouprawnienie kobiet, mczyzn, osb niepenosprawnych Wypoyczalnia odzi okrgych Baza noclegowa (orodki, agroturystyka) o zrnicowanych
cenach i standardach Sabe drogi dojazdowe 3 dniowe regaty Powiat Sejneski, jezioro w Kuklach Organizowanie obozw eglarskich dla dzieci i modziey Promowanie, jako bezpieczniejsze i mniej wywrotne aglwki okrge Rozbudowa bazy gastronomicznej w okolicy jeziora Powikszenie floty aglwek Nowe inwestycje w baz noclegow Poszerzenie oferty o organizacje wyjazdw integracyjnych dla firm polskich i zagranicznych Rozbudowa i naprawa drg dojazdowych Firmy polskie i zagraniczne Odbiorcy poszukujcy przyjaznego, aktywnego, rodzinnego wypoczynku w ciszy, spokoju w kontakcie z przyrod Dzieci i modzie Produkt rozwojowy z moliwoci dotarcia do odbiorcw z najdalszych kracw Europy z uwagi na swoj specyfik formy

Tabela 65 Pitka znad Biebrzy Gwny motyw przyjazdu
Walory Elementy produktu Infrastruktura
Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
WYPOCZYNEK, REKREACJA Moliwo zapoznania si z lenymi zawodami Wypoczynek w otoczeniu natury Rzadko spotykana moliwo spywu tratw (pychwk) Rodzinna atmosfera Propagowanie aktywnych i proekologicznych form wypoczynku Organizowane Zielone Szkoy Oznakowane cieki edukacyjne rednia jako drg dojazdowych Sprzt sportowy Stadnina koni Gospodarstwa agroturystyczne umoliwiajce pomieszczenie grup zorganizowanych Noclegi na kad kiesze 3-7 dni Sztabin nad Biebrz
Promocja w firmach miejsca sprzyjajcego organizowaniu imprez integracyjnych na onie natury firmy Turyci krajowi i zagraniczni, rodziny z dziemi, szkoy, Produkt rozwojowy do rangi ponadloklanej
165
Tabela 66 Festiwal Kultury i Tradycji Tatarw Polskich WYPOCZYNEK, REKREACJA Gwny motyw przyjazdu
Zapoznanie si z kultur tatarsk Promocja terenw Podlasia Moliwo zapoznania si z kuchni regionaln, jak rwnie tatarsk Nauka tacw pieww tatarskich Projekty filmowe zawierajce informacje o Puszczy Knyszyskiej oraz historii Tatarw Impreza kulturalna promujca kultur, muzyk i kuchni Tatarw Pooony przy gwnej drodze bardzo dobry dojazd Baza noclegowa nieprzygotowana na przyjcie takiej iloci goci Stoiska z kuchni i wyrobami rzemiosa tatarskiego Pobyt krtki, weekendowy w okresie Festiwalu Kruszyniany, Powiat Soklski Promocja Festiwalu w Polsce i regionach zwizanych z kultur Tatarsk Stworzenie bazy danych miejsc noclegowych w okolicy Festiwalu Budowa Pola campingowego na okres Festiwalu Turyci polscy i zagraniczni z regionw zwizanych z kultur tatarsk Rodziny z dziemi Bardzo duy przy intensywnej promocji, wiatowe Zjazdy Tatarw
Walory Elementy produktu Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
Tabela 67 Wrd ubrw 7-dniowa wycieczka rowerowa po Puszczy Biaowieskiej TURYSTYKA AKTYWNA, ROWEROWA Gwny motyw przyjazdu
Otoczenie piknej podlaskiej przyrody Aktywny wypoczynek Zwiedzanie rezerwatu cisego i pokazowego zwierzt Spyw kajakowy po Narewce Promocja Puszczy Biaowieskiej i idei ochrony przyrody Wzrost wiadomoci ekologicznej Edukacja ekologiczna Oznakowane trasy rowerowe Muzeum Baza noclegowa BPN Pobyt 7-dniowy Rezerwat cisy i rezerwat pokazowy rnych zwierzt w Puszczy Biaowieskiej
Elementy produktu
Walory
Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu
Rynki docelowe
Rozbudowa sieci wypoyczalni rowerowych umoliwiajcych ich wypoyczanie w jednym miejscu, a oddawanie w innym Rozbudowa sieci tras rowerowych i ulepszenie ich oznakowania Ze wzgldu na usytuowanie w rezerwacie cisym ograniczona moliwo dokonywania zmian w bazie gastronomiczno noclegowej w okolicach trasy Grupy kolonijne Zielone Szkoy Grupy zorganizowane Turyci krajowi i zagraniczni
166
Potencja produktu
Duy przy rozwoju sieci zwizanej z turystyk rowerow
Tabela 68 Szlak Tatarski Gwny motyw przyjazdu Elementy produktu Walory
Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
trasy
WYPOCZYNEK, REKREACJA Walory architektoniczne Miejsca kultu i pochwku Tatarw Miejsce styku rnych kultur Promocja kultury i historii tatarskiej Transport kolejowy i autobusowy docierajcy do pocztkw
Droga umoliwiajca dojazd samochodem i rowerem Zalenie od obranego szlaku od 1-3 dni Wrd Wzgrz Soklskich oraz fragmentu Puszczy Knyszyskiej
Poczenie szlaku z jego odpowiednikami na Biaorusi i Litwie oraz umoliwienie bezproblemowego korzystania z jego caoci dla obywateli trzech krajw Ze wzgldu na obszar chroniony, na ktrym znajduje si szlak ograniczone moliwoci ingerencji w jego otoczenie i rozbudowy bazy gastronomiczno - hotelarskiej Turyci krajowi i zagraniczni powizani z kultur tatarsk, lub ni zainteresowani Moliwy wzrost potencjau produktu do produktu charakterze ponadregionalnym
Tabela 69 Podlaski Szlak Bociani TURYSTYKA AKTYWNA, ROWEROWA (KWALIFIKOWANA) Gwny motyw przyjazdu

Wypoczynek na onie natury Wiele skupisk gniazd bocianich Jeden z pierwszych markowych produktw turystycznych w
Polsce i pierwszy w Podlaskim Rnorodne formy spdzania aktywnie czasu na szlaku (kajaki, pychwka, konie) Moliwo zakupienia pamitek Dobrze oznakowane szlaki Dobrze oznakowana baza noclegowa na szlaku Walory historyczno kulturowe regionu Baza noclegowa z dobrym oznakowaniem Rozbudowana sie drg rowerowych Punkty usugowe Galeria Bociania Skansen Architektury Drewnianej Ludnoci Ruskiej Podlasia Dugo pobytu zaley od prdkoci pokonywania tras rowerowych oraz celu turystw 1-5 dni czy ze sob cztery parki narodowe: Biaowieski, Narwiaski, Biebrzaski i Wigierski
Na terenach Parkw Narodowych brak lub mocno ograniczona moliwo rozwoju bazy noclegowo gastronomicznej Promocja produktu Klienci Turystyki kwalifikowanej, rowerzyci Rodziny z dziemi Osoby poszukujcy ucieczki od zgieku miast Wysoki przy lepszej promocji w caej UE
167
Tabela 70 Gocinny Biaystok Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu
TURYSTYKA BIZNESOWA Zorganizowany trzydniowy pobyt w Biaymstoku i okolicach Dobry dojazd Hotel Branicki, inne hotele o dobrym standardzie Golf-Park Infrastruktura rozrywkowa i kulturalna na dobrym poziomie Infrastruktura konferencyjna i biznesowa Transport autokarowy 3 dniowy pobyt Biaystok i okolice Nazwa wykorzystana dla promocji caego miasta, jako centrum turystyki biznesowej z licznymi obiektami konferencyjno-wystawienniczymi Rozbudowa obiektw targowych Firmy krajowe i zagraniczne Uczelnie konferencje naukowe Koncerny farmaceutyczne Rodziny z dziemi Turyci indywidualni Wysoki potencja przy wzrocie nakadw inwestycyjnych przeznaczonych na rozbudow obiektw konferencyjno wystawienniczych oraz zrnicowaniu cen wraz z wykorzystaniem rnych miejsc zakwaterowania
Infrastruktura
Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu
Rynki docelowe
Potencja produktu
Tabela 71 Szlak Rkodziea Ludowego Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu Infrastruktura
Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
TURYSTYKA KRAJOZAWCZA Antropogeniczne Poznawcze Kulturowe Zaznajomienie si z gincymi zawodami i moliwo wyprbowania swoich moliwoci Moliwo aktywnego uczestnictwa w warsztatach Pracownie tkackie Pracownia rzebiarska Warsztat kowalski Warsztaty garncarskie Pracownia wyrobu yek drewnianych redni stan drg dojazdowych Pracownie dostpne po wczeniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Czas pobytu 1 dzie Czarna Wie Kocielna, apczyn, Janw, Nowokolno, Wasilwka, Sokka Umoliwienie cigego dostpu do pracowni, organizacja warsztatw kilkudniowych, promocja zwaszcza na rynek niemiecki Rodziny z dziemi Grupy zorganizowane Kolonie, obozy, osoby na emeryturze redni lub niewielki, o ile nie skorzysta si z propozycji rozwoju tego produktu
168
Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 - 2015 rdo: Opracowanie wasne
Tabela 72 Szlak Religii Wojewdztwa Podlaskiego TURYSTYKA RELIGIJNA Gwny motyw przyjazdu
Kulturalne Historyczne Religijne Obiekty sakralne Zaznajomienie si z miejscami obrzdkw religijnych rnych wyzna: katolikw, prawosawnych, staroobrzdowcw, Tatarw, ydw Promocja idei tolerancji religijnej Baza noclegowa Restauracje Punkty gastronomiczne na trasie przejazdu Dobra trasa komunikacyjna 2 lub 5 dniowy szlak samochodowy Drohiczyn, Grabarka, Hajnwka, Biaowiea, Tykocin, Krypno, Biaystok, wita Woda, Krynki, Bohoniki, Ranystok, Studzieniczna, Wigry, Wodziki Promocja produktu Rozwj drg Rozbudowa bazy gastronomicznej jak i noclegowej przy trasie Szlaku Religii z uwzgldnieniem rnorodnoci cen i standardw Turyci mobilni, posiadajcy wasny rodek transportu, Rodziny, wycieczki zorganizowane, w tym zagraniczne rednie, przy wypromowaniu w Polsce i zagranic w rodowiskach nie tylko katolickich, ale przede wszystkim muzumaskich, prawosawnych i staroobrzdkowych i ydowskich.
Walory Elementy Produktu Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu
Rynki docelowe
Potencja produktu
Tabela 73 Opowieci z Narwi Gwny motyw przyjazdu
Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu
WYPOCZYNEK, REKREACJA Bardzo dobrze oznakowany bogaty w tablice informacyjne szlak Pikna przyroda pobrzea Narwi Historyczne Zaznajomienie si z gatunkami ryb i ptakw Bobry Trasa do Nordick Walking Promocja aktywnego spdzania czasu wolnego Kojarzenie z hitem kinowym Opowieci z Narni Wiata Droga dojazdowa do orodka Brama na Bagna Oznakowania cieki Baza noclegowa Czas trwania spaceru 2h lub kilkudniowe z wykorzystaniem bazy noclegowej Pobrzee Narwi Rozbudowa bazy gastronomicznej Stworzenie punktu informacji i sprzeday pamitek Organizacja imprez plenerowych Stworzenie festiwalu, imprezy kostiumowej
169

(kierowanej do mionikw gier RPG) Intensywna promocja regionu szczeglnie zwizana z festiwalami Szukajce moliwoci aktywnego wypoczynku rodziny z dziemi Znudzona miejskimi wakacjami modzie/studenci Wysoki przy odpowiedniej promocji skierowanej do grup studenckich/modziey dzieci i ich rodzicw
Tabela 74 Turystyka aktywna szlaki rowerowe, kajakowe TURYSTYKA AKTYWNA ROWEROWA, KAJAKOWA Gwny motyw przyjazdu
Walory
Elementy produktu Infrastruktura
Propagowanie aktywnego spdzania czasu, zaj uaktywnionych w czasie wolnym Aktywna forma zwiedzania regionu na rowerze Rnorodne szlaki rowerowe i kajakowe Bogate walory przyrodnicze i krajobrazowe Atrakcyjne tereny do wypoczynku i rekreacji Dua ilo szlakw tematycznych pokrywajca si ze szlakami rowerowymi Sabo oznakowane trasy redni poziom bazy gastronomicznej w pobliu lub na szlakach Wypoyczalnie sprztu rowerowego i kajakw Baza noclegowa w okolicach szlakw o zrnicowanych cenach i jakoci, umoliwiajca korzystanie z niej osobom o rnych moliwociach finansowych, gospodarstwa agroturystyczne na trasie szlakw Najczstsze pobyty 1-3 dniowe dla rodzin z dziemi, dusze (tygodniowe) - modzie i studenci Cae Wojewdztwo Podlaskie cieki rowerowe i cieki wodne umoliwiajce poruszanie si kajakami

Rozbudowa sieci wypoyczalni kajakw i rowerw umoliwiajce ich wypoyczanie w jednym miejscu, a oddawanie w innym Powstanie trasy rowerowej o dugoci okoo 2000 km biegncej przez 5 wojewdztw: podkarpackie, witokrzyskie, lubelskie, podlaskie i warmisko-mazurskie. Stworzenie infrastruktury towarzyszcej, czyli np. stojakw, wiat przystankowych Uruchomienie Szlaku Wodnego im. Stefana Batorego Rozwj nowych form turystyki aktywnej Poprawa oznakowania szlakw Poprawa drg dojazdowych Promocja regionu, jako sprzyjajcego turystyce aktywnej Turyci polscy i zagraniczni, rodziny z dziemi, modzie, studenci Bardzo duy przy odpowiednich nakadach na rozbudow sieci drg rowerowych oraz infrastruktury zwizanej z nimi oraz szlakami kajakowymi
170
Tabela 75 Ziemia Sejneska zaprasza Gwny motyw przyjazdu
Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu
WYPOCZYNEK, REKREACJA Eksponuje walory kulturowe i przyrodnicze Ziemi Sejneskiej Obcowanie z natur Nie zanieczyszczone powietrze (25 razy mniej ni rednia krajowa) Moliwo relaksu i wyciszenia si w strefie ciszy Rnorodne atrakcje zwizane z aktywnym wypoczynkiem Pikne, liczne i czyste jeziora Niewielka odlego od Wilna Moliwo zwiedzania i korzystania z atrakcji okolic Gastronomia i noclegi o zrnicowanych cenach i standardach redni stan drg Rozbudowana baza noclegowa Weekendowe dla firm, a dusze od 3-14 dni dla pozostaych turystw z kraju i zagranicy Ziemia Sejneska Wzmocniona promocja jako regionu proekologicznego Ulepszenie drg w regionie Rozbudowa tras rowerowych Polepszenie oznakowania szlakw Zbudowanie oferty imprez integracyjnych dla firm, jak i spotka po latach dla znajomych szkolnych, uczelnianych Rodziny, grupy biznesowe i zorganizowane Wysoki, gdy wzrasta zainteresowanie spdzaniem czasu w otoczeniu natury

Tabela 76 Trans-graniczny Szlak Dominikaski TURYSTYKA RELIGIJNA Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu
Pikna, historyczna zabudowa sakralna Uroczystoci religijne zwizane z wanymi witami w roku oraz wydarzeniami Zwiedzanie atrakcji turystycznych znajdujcych si w pobliskich miastach, kocioach i klasztorach, jak rwnie na trasach przejazdu Zabudowa sakralna zwizana z Dominikanami Drogi czce kocioy i klasztory Dominikaskie Sprzeda dewocjonaliw Baza noclegowa zrnicowana cenowo i jakociowo Baza gastronomiczna Dla zmobilizowanych lub te wycieczek zorganizowanych autokarowych, ok. 7 dni Polska, Litwa i otwa Rozwj oznakowania dojazdowego do poszczeglnych miejsc kultu Promocja Szlaku Dominikaskiego w rodowiskach religijnych Organizacja wycieczek parafialnych Umoliwienie wypoczynku, noclegu w celach klasztornych w celu zrelaksowania i wyciszenia
171

Rozbudowa sieci sprzedajcej pamitki, dewocjonalia w pobliach kociow i klasztorw Umoliwienie wynajcia przewodnika na terenach wszystkich obiektw rodowiska religijne, biznesmeni, osoby aktywne zawodowo Wysoki przy odpowiednio ukierunkowanej promocji i rozwojowi oferty
Tabela 77 Parki Narodowe i Krajobrazowe Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
TURYSTYKA EKOLOGICZNA Wzrost wiadomoci ekologicznej, edukacja ekologiczna Zachty do dziaa proekologicznych Unikalne, rzadko spotykane gatunki zwierzt, rolin Aktywny wypoczynek Atmosfera wytworzona przez unikalna przyrod cieki turystyczne, rowerowe Baza gastronomiczna i noclegowa w ograniczonym stopniu rozwinita ze wzgldu na ograniczenia wynikajce ze specyfiki dziaania parkw Punkty z pamitkami Muzea 1-5 dni Parki Krajobrazowe i Narodowe Wojewdztwa Podlaskiego
Ograniczone moliwoci wynikaj ze specyfiki dziaalnoci Parkw (ich statutw) Turyci krajowi i zagraniczni pragncy uciec od zgieku wielkich miast, pasjonaci przyrody i sposobw jej ochrony redni, ograniczony do kontaktu z przyrod, wysoki przy rozwiniciu mody na bycie sam na sam z przyrod
Tabela 78 Biegwkami przez Bagna Gwny motyw przyjazdu
Infrastruktura
Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni
WYPOCZYNEK, REKREACJA Propagowanie sportw zimowych na terenach nizinnych Propagacja informacji o oznakowanych szlakach nadajcych si do turystki narciarskiej Pikne otoczenie nieskaziteln przyrod w zimowej porze Trasy dostosowane dla osb o rnym stopniu zaawansowania umiejtnoci w narciarstwie biegowym Fachowo przygotowane i sprawdzone trasy Wyremontowana chatka myliwska w poowie trasy umoliwiajca odpoczynek biegaczom Wypoyczalnia sprztu narciarskiego Oznakowane szlaki nadajce si do turystyki narciarskiej Wypoyczalnia sprztu Tor/trasa do jazdy biegwkami Sezon zimowy przyjazd 1 dniowy Okolice Zagrody Kuwasy
172
regionu

Rozbudowa tras dla biegaczy Rozwj orodkw noclegowych i gastronomicznych w okolicach trasy Utworzenie punktu gastronomicznego w centrum trasy, w ktrym mona odpocz i napi si lub zje co ciepego Promocja hasa Biegwkami przez Bagna Turyci uprawiajcy narciarstwo biegowe redni, ze wzgldu na nieznajomo produktu oraz ograniczon ilo ludzi uprawiajcych narciarstwo biegowe
Tabela 79 Szlak Kolejki Lenej Gwny motyw przyjazdu Walory Elementy produktu Infrastruktura Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
WYPOCZYNEK, REKREACJA Forma obcowania z przyrod Przebywanie w piknej Puszczy Biaowieskiej, Puszczy Knyszyskiej i Wigierskim Parku Narodowym Moliwo wyciszenia i ucieczki od zgieku miast Idealne miejsce na piknik, spacer lub ognisko Dwie trasy kolejki wskotorowej Miejsce na ognisko Przylega cieka edukacyjna z tablicami informacyjnymi Punkty z pamitkami Czas trwania przejazdu ok. 3h Puszcza Biaowieska Wigierski Park Narodowy Puszcza Knyszyska Brak moliwoci rozbudowy tras kolejki Promocja rozpowszechnienie na terenie Polski Turyci polscy i zagraniczni, rodziny z dziemi, grupy kolonijne, obozowe redni, ze wzgldu na brak moliwoci rozbudowy tras kolejki
Tabela 80 Suwalszczyzna kraina jak ba Gwny motyw przyjazdu
Walory Elementy produktu Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu
WYPOCZYNEK, REKREACJA Otoczenie piknem natury Aktywne formy wypoczynku Imprezy regionalne promujce jego kultur, histori Aktywne formy wypoczynku w okresie letnim jak i zimowym (biegwki) Moliwo zwiedzania pobliskich miast i korzystania z ich atrakcji turystycznych Baza gastronomiczna i noclegowa o zrnicowanych cenach i jakoci Liczne informacje umoliwiajce zorganizowanie czasu na stronie internetowej redni stan drg dojazdowych Oznakowane szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, kajakowe) 2-7 dni dla turystw indywidualnych i grup wycieczkowych Suwalszczyzna
Zwikszenie nakadw finansowych na promocj oraz rozbudow infrastruktury hotelarsko - gastronomicznej
173

Rozgazienie tras turystycznych i polepszenie ich oznakowania Stworzenie atrakcyjnych propozycji integracyjnych dla firm Organizowanie imprez cyklicznych o tematyce baniowej zwizanych z nazw produktu Turyci krajowi i zagraniczni, szkoy, firmy, rodziny Wysoki, wraz ze wzrostem infrastruktury turystycznej proponowanych usug
Tabela 81 Z biegiem czasu z nurtem rzeki Bug WYPOCZYNEK, REKREACJA Gwny motyw przyjazdu Elementy Produktu
Walory
Aktywny wypoczynek Rnorodne formy spdzania czasu Promocja caego regionu Moliwo zwiedzania pobliskich miast i korzystania z ich atrakcji turystycznych Imprezy cykliczne promujce kultur, kuchni, jak i religie regionu Saby stan drg dojazdowych redni poziom oznakowania szlakw Baza noclegowa i gastronomiczna rednio rozwinita 2-5 dniowy pobyt Podlaski przeom Bugu Rozwj szlakw i ich oznakowania Rozbudowa bazy gastronomicznej i noclegowej Rozwinicie cieek edukacyjnych Budowa oferty integracyjnej dla firm Turyci krajowi i zagraniczni, rodziny z dziemi, szkoy (Zielone szkoy), kolonie i obozy Przecitny, sabo zdefiniowany Dobry przy rzeczowym podejciu do promocji i odpowiednich nakadach inwestycyjnych
Tabela 82 Szalki Turystyczne, kresowe Wdrwki na Podlasiu TURYSTYKA AKTYWNA ORAZ WYPOCZYNEK I REKREACJA Gwny motyw przyjazdu
Kuchnia regionalna Bardzo dobrze przygotowane szlaki Zrnicowana baza gastronomiczna i hotelarska Pikno otaczajcej natury Rnorodne formy aktywnego wypoczynku Gocinno lokalnej spoecznoci 400 km szlakw Szlaki rowerowe, piesze i kajakowe Sabe drogi dojazdowe Baza gastronomiczna Zrnicowane noclegi dostpne na kad kiesze Wypoczynek weekendowy dla mieszkacw okolic, 3-7 dni dla turystw z Polski i zagranicy Puszcza Knyszyska
Walory Elementy produktu Infrastruktur a Cechy produktu Lokalizacja w przestrzeni regionu Moliwoci rozwoju produktu Rynki docelowe Potencja produktu
Zwikszenie nakadu finansowego na promocj Rozwj oznakowania szlakw Polepszenie stanu drg dojazdowych Stworzenie punktw z pamitkami w okolicy szlakw Turyci krajowi, preferujcy aktywne formy wypoczynku Wysoki, wraz ze wzrostem infrastruktury turystycznej
174
proponowanych usug
Firma Business Mobility International Sp. z o.o. w dniach od 15.06.2009 do 15.07.2009 przeprowadzia internetowe badania liderw opinii publicznej z wojewdztwa podlaskiego. Ankiet rozesano e-mailem do prezydentw miast, starostw, burmistrzw, wjtw i sekretarzy urzdw poszczeglnych podlaskich samorzdw. Przedmiotem oceny byy elementy infrastruktury spoecznej, turystycznej, okooturystycznej i usug zwizanych z produktami turystycznymi Podlaskiego o charakterze strefowym i pasmowym powizanych z kreowan mark ponadregionaln Zielone Puca Europy Na podstawie odesanych 56 ankiet stworzono redni ocen jakoci produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego. Tabela 83 rednia ocen dotyczca jakoci produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego wyniki bada ankietowych liderw lokalnych z dnia 15.06. 15.07.2009 (Skala ocen 1 min. 7 maks.)
rednia ocena gwnych elementw produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego
1. Infrastruktura techniczna i spoeczna Stan sanitarny urzdze i obiektw turystycznych Stan sanitarny i czysto miejscowoci Powszechny dostp do Internetu Poziom bezpieczestwa i porzdek 2.Infrastruktura turystyczna Oferta noclegowa Oferta wyywienia Dostpno do atrakcji turystycznych Usugi przewodnika Szlaki turystyczne Wypoyczalnie sprztu turystycznego Sporty wodne (eglarstwo, kajakarstwo) Trasy rowerowe Oferta lecznictwa uzdrowiskowego Obiekty rekreacji i wypoczynku + SPA Obiekty sportowe - otwarte Obiekty sportowe zamknite 3.Infrastruktutra okooturystyczna Komunikacja wewntrzna w ramach obszaru Podlasia Komunikacja zewntrzna z regionem, Polsk i Europ Drogi dojazdowe do atrakcji turystycznych Parkingi Stan rodowiska naturalnego 4.Usugi okooturystyczne Zgodno propozycji w broszurach i folderach z rzeczywist ofert miejscowoci Stosunek miejscowej ludnoci do turystw Handel Usugi motoryzacyjne Serwis sprztu turystycznego
REDNIA OCENA 4,37 4,31 4,83 3,21 5,15 3,79 4,34 4,26 4,47 3,79 4,51 3,60 3,96 4,23 2,17 2,71 3,79 3,62 3,91 3,75 3,25 3,36 3,36 5,85 4,38 4,96 5,43 4,81 3,89 2,83
INTERPRETACJA WYNIKW (Stan)
dobry dobry dobry dobry bardzo dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry zadowalajcy zadowalajcy dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry bardzo dobry dobry dobry bardzo dobry dobry dobry zadowalajcy
175
Najniej oceniono infrastruktur zwizan z obiektami lecznictwa uzdrowiskowego i rekreacji, wypoczynku oraz serwis sprztu turystycznego. Najwyej oceniono poziom bezpieczestwa, stan rodowiska naturalnego i stosunek miejscowej ludnoci do turystw. Poniej przedstawiono wykres graficzny obrazujcy ocen gwnych elementw. Wykres 1 rednia ocena gwnych elementw produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego skala oceny 1 min. 7 maks.
Podobn ocen przeprowadzono na prbie 600 turystw odwiedzajcych wojewdztwo podlaskie pomidzy 15.06 15.07.2009 roku. Badania ankietowe przeprowadzane byy w wyznaczonych punktach Augustowa, Biaegostoku, omy i Suwak. Wykres 2 rednia ocena jakoci produktw turystycznych wojewdztwa podlaskiego wyniki bada ankietowych na 600 turystach wykonanych pomidzy 15.07. -15.07.2009. (Skala ocen: 1 min. 5 maks.)
infrastruktura tech spoeczna

176
Program Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 - 2015 rdo: Opracowanie wasne
Ankietowani turyci najwyej ocenili wizerunek miejsca docelowego, jako usug gastronomicznych i ich cen. Najgorzej oceniono dostpno komunikacyjn.
5.1. Wnioski
Wojewdztwo podlaskie ma szerok ofert produktw turystycznych. Nie mniej, maj one charakter rnych typw produktw o rnym zasigu i oddziaywaniu. Najwicej jest produktw lokalnych, ktrych cz przy niewielkich nakadach inwestycyjnych zwizanych z infrastruktur ich otoczenia lub ich promocj, mogaby si sta produktami miejsca lub produktami sieciowymi. Cze produktw miejsca ma wyrane znaczenie regionalne i ponadregionalne i mogyby sta si one elementem produktu sieciowego. Zaley to jednak od gotowoci zawiadujcych produktem do czenia si z innymi produktami miejsca lub wchodzenia w ju istniejce struktury produktw sieciowych lub obszarowych. Wiele produktw zdefiniowanych z nazwy i miejsca jest sabo opisanych i pozostaj one jedynie produktem lokalnym, bez znaczenia dla rozwoju usug turystycznych jego otoczenia. Naley pamita, e marka nie jest produktem, ale zestawem skojarze, dziki ktrym markowy produkt kupowany jest czciej i za wiksze pienidze, ni produkty konkurencyjne. Ponadto, kupujcy wiedz dlaczego produkt danej marki speni ich oczekiwania. Warto marki w ich oczach informuje ich o tym. Cechy fizyczne i uytkowe produktu s tylko potwierdzeniem prawdomwnoci marki47. Podlaskie produkty turystyczne winny w duej mierze nawizywa do marki Zielone Puca Polski.
47
Zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego, Katowice, luty 2009 str. 12, por. Z. Knecht, Public relations w administracji publicznej, C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 9-10.
177
6.
ANALIZA RUCHU TURYSTYCZNEGO W LATACH 2004-2008
6.1. Analiza ruchu turystw zagranicznych

Wedug raportu z bada Urzdu Statystycznego w Biaymstoku w 2008 roku z noclegw w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania zlokalizowanych na terenie Podlasia skorzystao 68,7 tys. turystw zagranicznych, to jest o 24,5% mniej ni w roku poprzednim. Spadek ten dotyczy gwnie obcokrajowcw przyjedajcych do Polski z krajw ssiednich, takich jak Biaoru (o 10,3 tys. osb, tj. o 65,2% mniej ni przed rokiem) i Estonia (o 10,1 tys. osb, tj. o 39,5% mniej). Tabela 84 Turyci zagraniczni korzystajcy z noclegw w wojewdztwie podlaskim
Wybrane dane statystyczne J. m. 2004 2005 2006 2007 Turyci zagraniczni korzystajcy z noclegw z wybranych krajw Unii Europejskiej Czechy osoba 1 202 1 477 1 241 1 228 Estonia osoba 18 521 23 962 25 625 Finlandia osoba 3 726 3 523 2 883 3 148 Francja osoba 1 928 1 697 1 702 1 656 Litwa osoba 5 954 5 936 6 172 7 386 otwa osoba 2 144 2 736 2 992 Niderlandy (Holandia) osoba 1 708 1 593 1 638 1 489 Niemcy osoba 10 216 8 795 8 748 8 502 Szwecja osoba 776 1 351 745 788 Wgry osoba 1 093 1 051 745 953 Wielka Brytania osoba 2 061 2 149 2 209 2 233 Wochy osoba 2 438 2 350 1 958 1 771 Turyci zagraniczni korzystajcy z noclegw z wybranych krajw spoza Unii Europejskiej Biaoru osoba 15 018 19 245 17 706 15 758 Ukraina osoba 1 799 1 544 1 683 1 778 Rosja osoba 4 871 4 277 3 897 3 665 Stany Zjednoczone Ameryki osoba 1 259 1 264 1 214 1 192
2008 15 511 3 472 7 034 3 562 7 162 2 123 5 488 1 127
Stosunkowo najwiksz grup turystw zagranicznych stanowiy osoby przybye z pastw czonkowskich Unii Europejskiej, gwnie z Estonii (22,6% oglnej liczby), Niemiec (10,4%) i Litwy (10,2%). Do du zbiorowo turystw pochodzcych z innych krajw europejskich tworzyli obywatele Biaorusi (8,0% ogu). W 2008 r. zdecydowana wikszo turystw zagranicznych (42,4 tys., tj. 61,7% ogu) zatrzymaa si w hotelach. W omawianym roku, w podlaskich obiektach turystycznych gociom z zagranicy udzielono 106,2 tys. noclegw, co stanowio 11,7% ogu noclegw udzielonych w wojewdztwie. redni pobyt turysty zagranicznego w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2008 r., podobnie jak w roku 2007, trwa 1,5 dnia i waha si w granicach od 1,0 dnia w domach wycieczkowych do 10,8 dnia w zakadach uzdrowiskowych. Wrd gwnych celw przyjazdu obywateli innych pastw do Polski s: turystyka 27%, wyjazdy subowe 26%, odwiedziny bliskich 17%, przejazdy tranzytowe 11%, zakupy 5%. W wojewdztwie podlaskim dominuj trzy cele przyjazdw turystw zagranicznych, s nimi przede wszystkim: przejazdy tranzytowe wynikajce z ssiedztwa z Biaorusi i Litw, jak rwnie przyjazdy w celach handlowych. Ponadto region, ten odwiedzany jest w celach turystycznych zwizanych z jego unikatowymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi.
178
Tabela 85 Ruch turystw na przejciach granicznych z Biaorusi

Przejcia graniczne
drogaKunica Siemianwka kolejKunica Bobrowniki Czeremcha Biaowiea Rudawka
Wjazd Wyjaz Obywatele d RP Razem Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem Wjazd Wyjaz Obywatele d RP Razem Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem Wjazd Wyjaz Obywatele d RP Razem Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem Wjazd Wyjaz Obywatele d RP Razem Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem Wjazd Wyjaz Obywatele d RP Razem Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem Obywatele Wjazd RP Wyjaz d Razem
47399 54478 101877 1086179 1020624 2106803 2208680 113152 137254 250406 1372539 1255970 2628509 2878915 166178 205602 371780 1418548 1301685 2720233 3092013 187190 235089 422279 1172155 982116 2154271 1576550 125725 176465 302190 629981 603021 1233002 1535192 36645 48828 85473
12693 12927 25620 121031 45060 166091 191711 11227 10777 22004 99101 47550 146651 168655 11729 11038 22767 132597 67581 200178 222945 12826 12662 25488 199521 177332 376853 402341 10136 10013 20149 84923 76981 161904 182053 3223 2301 5524
69411 61621 131032 385070 450526 835596 966628 94274 112787 207061 370230 454806 825036 1032097 141952 170273 312225 492486 604780 1097266 1409491 103678 141830 245508 527782 704749 1232531 1478039 42437 83411 125878 197551 275222 472773 598651 13490 22633 36123
1449 1449 2898 1679 1680 3359 6257 1483 1484 2967 1614 1610 3224 6191 1489 1491 2980 1495 1495 2990 5970 1229 1227 2456 1476 1477 2953 5409 1213 1212 2425 1396 1390 2786 5211 467 461 928
Poowce
19275 19851 38856 196984 226840 423824 462680 39490 40528 80018 215215 256873 472088 552106 52526 53212 105738 224123 255635 479758 585496 58974 59482 118456 227677 248236 475913 594369 67801 68248 136049 100475 108971 209446 345495 12962 13161 26123
7115 6153 13268 18735 5146 23881 37149 11595 10921 22516 23986 6710 30696 53212 11305 10914 22219 17393 6868 24261 46480 7220 7085 14305 14640 6492 21132 35437 3262 3242 6504 3268 2950 6218 12722 1077 1023 2100
357 367 724 598 599 1197 1921 364 351 715 1734 1745 3479 4194 763 767 1530 5499 5507 11006 12536 594 559 1153 1085 1081 2166 3319 174 174 348
9 146 155 1 17 18 173 12 10 22 22 44 122 166 1 7 8 174 33 86 119 16 34 50 169 19 73 92
2009
2008
2007
2006
2005
2004
179
Przejcia graniczne
drogaKunica Siemianwka kolejKunica Bobrowniki Czeremcha Biaowiea Rudawka
Wjazd Wyjaz Cudzoziemc d y Razem Razem
355682 332588 688270 773743
18534 10153 28687 34211
229137 124596 353733 389856
625 622 1247 2175
Poowce
19394 21915 41309 67432
1151 769 1920 4020
223 192 415 763
92
rdo: Podlaski Oddzia Stray Granicznej w Biaymstoku
Tabela 86 Ruch turystw na przejciach granicznych z Litw

Przejcia graniczne Budzisko Wjazd Obywatele Wyjazd RP Razem Wjazd Cudzozie Wyjazd mcy Razem Razem Wjazd Obywatele Wyjazd RP Razem Wjazd Cudzozie Wyjazd mcy Razem Razem Wjazd Obywatele Wyjazd RP Razem Wjazd Cudzozie Wyjazd mcy Razem Razem Wjazd Obywatele Wyjazd RP Razem Wjazd Cudzozie Wyjazd mcy Razem Razem 185911 185031 371022 1001220 1014114 2015334 2386356 419413 394312 813725 1203445 1177524 2380969 3194694 606868 537545 1144413 1402701 1376197 2778898 3923311 593919 616826 1210745 1450529 1285508 2736037 3946782 Ogrodniki 221553 197927 419480 493686 445156 938842 1358322 299022 233022 532044 415862 372452 788314 1320358 278626 285588 564214 401729 377726 779455 1343669 323691 357636 681327 356605 343701 700306 1381633 Trakiszki 8624 8964 17588 9381 11681 21062 38650 5220 5380 10600 5175 5782 10957 21557 4844 4830 9674 4406 4419 8825 18499 4985 4872 9857 4616 4676 9312 19169 Bereniki 115 125 240 27 32 59 299 351 419 770 117 63 180 950
2007
2006
2005
2004
rdo: Podlaski Oddzia Stray Granicznej w Biaymstoku
180
Wykres 3 Ruch turystyczny na przejciach granicznych z Biaorusi w latach 2004-2008
3500000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku
Wykres 4 Ruch turystyczny na przejciach granicznych z Litw w latach 20042007
3000000
4000000
2500000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku
Przecitne wydatki turystw zagranicznych na osob uzalenione s od kraju pochodzenia turysty, i tak w 2008 roku rednio wynosiy 498 USD. Najwiksze kwoty (882 USD) podczas pobytu w Polsce wydaj turyci z krajw zamorskich, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia czy Australia. Turyci z pastw ssiadujcych z Polsk wydaj mniej: i tak turyci z Niemiec 437 USD z Biaorusi 412 USD z Rosji -384 USD z Litwy -210 USD. rednia kwota wydatkw jednodniowych w 2008 roku wynosia 116 USD.
3500000 3000000
2000000
181
Tabela 87 Wydatki turystw wedug celu podry w 2008 i I kwartale 2009 roku Kwota w USD Kwota w USD Lp. Cel podry 2008 roku 2009 roku 1. Typowa turystyka 470 422 2. Odwiedziny u krewnych, znajomych 394 239 3. Sprawy zawodowe i subowe 542 337 4. Zakupy na wasne potrzeby 547 263 5. Tranzyt 161 162 6. Udzia w konferencjach i kongresach 533 7. Cele zdrowotne 606 780
rdo: www.intur.com.pl, Charakterystyka przyjazdw do Polski w trzech kwartaach 2008 roku
Na podstawie danych dotyczcych punktw Informacji Turystycznej zamieszczonych w tabeli nr 56 w rozdziale 4.5. okreli mona gwne miejsca regionu zwiedzane przez turystw zagranicznych. W 2008 roku w wojewdztwie podlaskim do punktw Informacji Turystycznej zgosio si 68 598 turystw zagranicznych z czego najwicej odwiedzio Centra Informacji Turystycznej w Augustowie i Biaowiey wczajc w to rwnie informacje turystyczn Biaowieskiego i Wigierskiego Parku Narodowego. Kolejnymi miejscami, ktre cieszyy si du popularnoci wrd obcokrajowcw byy: Muzeum Rolnictwa w Ciechanowie, Dolina Bugu Grabarka, Suwalszczyzna Suwaki, Puszcza Knyszyska Muzeum Ikon w Supralu, Biebrzaski Park Narodowy i Dolina Narwi - Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie). Dodatkowe informacje dotyczce miejsc odwiedzanych przez turystw polskich i zagranicznych zawiera tabela nr 55.
6.2. Analiza ruchu turystw krajowych

W 2008 r. przecitny pobyt turysty w obiekcie noclegowym trwa 2,0 dnia i utrzyma si na poziomie zblionym do zanotowanego w 2007 roku. Turyci najduej przebywali w orodkach kolonijnych (21,0 dnia) i zakadach uzdrowiskowych (13,6 dnia), za najkrcej w motelach (1,2 dnia) oraz w pensjonatach i domach wycieczkowych (po 1,3 dnia). Wykres 5 Czas przebywania w wojewdztwie podlaskim (badania wasne)
2% 5
Z bada wasnych przeprowadzonych w dniach 30.06.09 do 12.07.09 wynika, i 24% ankietowanych zamierza przebywa na terenie wojewdztwa od 2 do 4 dni, a okoo 19 % 182
planuje pobyt powyej 7 dni. Pobyty krtkookresowe (2 - 4dni) przewaaj wrd turystw ankietowanych w rejonie Suwak - 29% i Biaegostoku - 25%. Pobyty dugookresowe powyej 5 dni odnotowano wrd respondentw z terenu Augustowa okoo 46% i omy 34%. Wykres 6 Miejsca zakwaterowania turystw (badania wasne)
60%
Turyci krajowi najczciej korzystali z kwater prywatnych - 53% ankietowanych, oraz obiektw hotelowych - 23%. W wojewdztwie podlaskim widoczny jest stay wzrost liczby obiektw agroturystycznych, ktry w latach 2004 wynosi 707 obiektw, a w 2008 roku 827. Stopie wykorzystania miejsc noclegowych (mierzony relacj udzielonych noclegw do nominalnej liczby miejsc noclegowych) w 2008 roku wynosi 33,5 % i by o 2,0 pkt proc. niszy ni w roku 2007. Skal wykorzystania bazy noclegowej obrazuje tabela nr 67 sporzdzona na podstawie danych GUS. Tabela 88 Wykorzystanie turystyczne obiektw zbiorowego zakwaterowania w latach 2004-2008
Wybrane dane statystyczne J. m. 2004 2005 Wykorzystanie turystyczne obiektw zbiorowego zakwaterowania Stopie wykorzystania miejsc noclegowych wg rodzaju obiektu ogem % 30,00 31,13 obiekty hotelarskie ogem % 33,03 34,12 hotele % 33,23 34,38 motele % 55,50 68,09 pensjonaty % 22,56 18,37 inne obiekty hotelowe % 31,86 33,71 obiekty niehotelarskie razem % 28,31 29,12 domy wycieczkowe % 22,51 23,68 schroniska % 6,30 8,52 schroniska modzieowe % 28,70 27,62 szkolne schroniska % 13,67 modzieowe
48
50%
2006 32,40 36,49 38,04 57,02 14,44 34,48 29,63 24,32 4,28 24,37 5,45
2007 35,45 42,15 45,64 61,40 20,02 34,95 30,70 35,24 7,55 23,50 18,84
2008 33,5 36,1 39,9 67,6 20,2 30,0 31,0 34,1 24,248 -
Schroniska cznie
40%
183
Wybrane dane statystyczne J. m. 2004 2005 Wykorzystanie turystyczne obiektw zbiorowego zakwaterowania Stopie wykorzystania miejsc noclegowych wg rodzaju obiektu orodki wczasowe % 41,15 42,12 orodki kolonijne % 88,72 95,33 orodki szkoleniowo% 22,72 17,93 wypoczynkowe domy pracy twrczej % 26,37 26,50 zespoy domkw turystycznych % 17,25 24,49 kempingi % 33,34 34,61 pola biwakowe % 22,40 23,23 orodki do wypoczynku sobotnio - niedzielnego i % 60,90 67,18 witecznego zakady uzdrowiskowe % 81,25 64,92 pozostae obiekty % 22,28 26,55
2006 41,02 73,34 19,51 26,28 20,55 22,35 25,45 80,82 81,26 27,16
2007 38,25 82,40 21,62 22,54 22,89 20,15 17,20 78,09 83,19 28,61
2008 42,1 78,7 23,0 24,6 17,3 20,1 19,8 77,8 87,5 24,5
Wykres 7 Formy przyjazdu (badania wasne)
35%
W okresie prowadzenia bada od 30.06.09 do 12.07.09 dominujc forma przyjazdu w rejon wojewdztwa byy przyjazdy wypoczynkowe. Z informacji uzyskanych od respondentw, a 35% przyjechao na wypoczynek z rodzin, 29% ze znajomymi. Cz respondentw (20%) zadeklarowaa i przyjechaa indywidualnie, a tylko 17% odwiedzajcych region uczestniczyo w zorganizowanych wycieczkach. Zdecydowana wikszo respondentw przyjechaa na wakacje do wojewdztwa podlaskiego wasnym rodkiem transportu. Wrd ankietowanych, 52% wymienio samochd osobowy, 26% turystw skorzystao z pocigw, a 17% z komunikacji autokarowej (PKS). Nieznaczna liczba osb jako rodek transportu wymienia skuter/motor 5% i rower -1%.
30%
184
Wykres 8 Rodzaje transportu (badania wasne)
60%
6.2.1. Analiza ruchu turystw lokalnych

Na podstawie bada przeprowadzonych przez firm Business Mobility International Sp. z o. o. w dniach od 30.06.2009 do 15.07.2009 na grupie 600 osb zaobserwowano, i znaczna cz respondentw odwiedzajcych i korzystajcych z miejsc turystycznych wojewdztwa podlaskiego, to osoby zamieszkujce to wojewdztwo. Respondenci badani w Biaymstoku a w 71% pochodzili z wojewdztwa podlaskiego, podczas gdy na terenie Augustowa 51% badanych pochodzia z tego regionu. Turyci zamieszkujcy region podlaski i spdzajcy wakacje na terenie obszarw turystycznych swojego macierzystego wojewdztwa najczciej deklaruj odpoczynek 2 -3 dni. W tym przypadku mamy do czynienia z przewag turystyki weekendowej wrd mieszkacw wojewdztwa podlaskiego.
50%
40%
185
Wykres 9 Obszar pochodzenia ankietowanych turystw
Wykres 10 Czas spdzony w woj. podlaskim w % - ogem przez turystw z regionu
Suwaki
Przewaajca grupa turystw lokalnych (ponad 50 %) o ile korzysta z noclegu to czyni to w kwaterach prywatnych lub w innych obiektach (u znajomych lub rodziny). Mieszkacy Podlaskiego podruj po swoim wojewwdztwie najczciej z rodzin (35%) lub ze 186
wicej ni 7 nocy
znajomymi (38%). Ponad 35 % z nich porusza si wasnym samochodemm, a 32 % udaje si do miejsca doceloweo wypoczynku transportem kolejowym. Ulubion form spdzania czasu przez uczestnikw wewntrznego ruchu turystycznego s spotkania towarzyskie (85%) oraz imprezy plenerowe i koncerty (80%) a take chodzenie po miecie (75%). Tylko 35% uczestnikw turystyki wewntrznej korzysta z tras rowerowych jako formy rekreacji, a nieco ponad 40% z ofert sportw wodnych. Wykres 11 Zwiedzane obiekty w % wedug turystw lokalnych
Turystyczny ruch wewntrzny kieruje si przede wszystkim w ston obiektw przyrodniczych na obszarach chronionych (54%) oraz dbywa si po ulicach i uliczkach miast oraz miasteczek (57%). Naley przy tym zaznaczy, e ankietowani mieli moliwo zaznaczenia kilku odpowiedzi w zwizku z tym fakt, e 57% z nich odwiedza ulice i uliczki miast i miasteczek nie wiadczy o tym, e jest to najpopularniejszy sposb spdzania czasu, ale jedna z wybranych form, ktra poza niepowtarzalnymi atrakacjami regionu wybranymi przez turystw stanowi istotne wypenienie oferty turystycznej wojewdztwa podlaskiego. Lokalni turyci najbardziej ceni sobie malownicze pooenie i blisko niepowtarzalnej przyrody (59%) oraz swoj reginaln kuchni (52%). Co ciekawe, mao z nich za klimat stanowicy o atrakcyjnoci regionu uznaje akweny wodne (12%), a wikszo z nich (88%) nie widzi poziomu usug jako waloru stanowicego o klimacie turystycznym regionu. Wykres 12 Gwne cechy skadajce si na klimat woj. Podlaskiego w % wedug turystw lokalnych
atrakcje turyst
187
6.2.2. Sezonowo ruchu turystycznego

W wojewdztwie podlaskim z miejsc noclegowych w obiektach turystycznych zbiorowego zakwaterowania w 2008 r. najchtniej korzystano w miesicach wiosennoletnich, tj. od maja do wrzenia. Wizytom w celach turystycznych najbardziej sprzyjay lipiec i sierpie, a najmniej stycze. Ruch przyjazdowy do wojewdztwa podlaskiego cechuje sezonowo. Jak wynika z analizy stopnia wykorzystania bazy noclegowej i iloci oferowanych miejsc noclegowych w poszczeglnych okresach pokrywajcych si z porami roku, oglnie sezon turystyczny w Podlaskim trwa od maja do wrzenia. Naley zwrci uwag, e sezonowo ruchu turystycznego dotyczy zarwno turystyki krajowej jaki i turystyki zagranicznej w przypadku ktrej przyjazdy istotnie wzrastaj w sezonie rekreacyjnym, a zwaszcza w miesicach letnich (lipiec-sierpie). Ta tendencja wskazuje, e turyci zagraniczni realizuj wyjazd turystyczny do wojewdztwa podlaskiego przede wszystkim w ramach tradycyjnie pojmowanego letniego okresu urlopowego. W przypadku turystyki krajowej sezonowo jest rwnie widoczna, ale wydua si okres pobytu na pn wiosn i pne lato. Rozkad krajowego ruchu przyjazdowego w cigu roku charakteryzuje si wystpowaniem dwch szczytw wielkoci przyjazdw w okresach maj - wrzesie, znacznym spadkiem przyjazdw w okresie padziernik poowa grudnia i drugim mniejszym szczytem zimowym druga poowa grudnia stycze. Na podstawie przedstawionych danych mona wnioskowa, e w okresie urlopowym (dugim czasie wolnym) turyci krajowi wybieraj wanie podlaskie jako cele podry. Ruch turystw zagranicznych najlepiej obrazuj wykresy 12 i 13 wykonane na podstawie informacji uzyskanych z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku. Wykres 13 Liczba osb przekraczajcych granice w cigu 12 miesicy w 2007 roku
3500000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji uzyskanych z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku
3000000
188
Wykres 14 Liczba osb przekraczajcych granice w cigu 12 miesicy w 2008 roku
300000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji uzyskanych z Podlaskiego Oddziau Stray Granicznej w Biaymstoku
6.2.3. Ruch turystw na podstawie bazy noclegowej w wojewdztwie podlaskim

W stosunku do podobnego okresu poprzedniego roku (2007), oglna liczba obiektw turystycznych zbiorowego zakwaterowania w wojewdztwie zmniejszya si o 1,8%, przy czym stwierdzono rnokierunkowe zmiany w iloci poszczeglnych rodzajw obiektw. Ubyo 7 pozostaych obiektw niesklasyfikowanych, 3 schroniska, 2 pensjonaty, 2 orodki wczasowe, 2 pola biwakowe oraz orodek szkoleniowo wypoczynkowy i kemping. Przybyo natomiast 13 innych obiektw hotelowych, a take hotel i zesp oglnodostpnych domkw turystycznych. Tabela 89 Liczba obiektw agroturystycznych Wyszczeglnienie 2004 2005 Liczba obiektw agroturystycznych w 707 736 latach
rdo: Podlaski Orodek Doradztwa Rolniczego
250000
2006 761
2007 806
2008 827
200000
189
Wykres 15 Liczba obiektw agroturystycznych w latach 2004-2008
840
rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji z Podlaskiego Orodka Doradztwa Rolniczego
Wykres 16 Obiekty hotelowe w latach 2004-2008
820
800 200 780 180 760
188
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS
190
Tabela 90 Zestawienie bazy noclegowej obiektw skategoryzowanych na lata 2004-2008
191
Typy obiektw obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach ogem wynajte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Obiekty Hotelowe Hotele obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni wynajte pokoje ogem wynajte pokoje turystom zagranicznym udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Motele obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni wynajte pokoje ogem wynajte pokoje turystom zagranicznym udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Pensjonaty obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni wynajte pokoje ogem wynajte pokoje turystom zagranicznym
J. m. ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg
2004 2005 Obiekty ogem 188 180 101 99 12 581 11 769 6 053 6 109 376 135 79 035 181 054 47 133 792 776 117 389 398 271 85 981 194 688 52 382 806 138 131 948
2006 176 99 11 741 6 171 403 936 88 998 207 016 57 047 841 693 132 295
2007 169 103 11 349 6 396 464 249 90 984 256 302 59 753 942 813 135 917
2008 166 107 11 006 6 464 462 169 68 737 281 995 53 348 907 520 106 185
ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok.
22 22 2 118 2 118 172 712 51 899 150 345 42 770 250 315 74 999 2 2 53 53 8 879 1 055 5 168 617 12 079 1 602 4 4 133 133 6 588 281 5 619 173
22 22 2 292 2 252 172 182 49 479 152 196 42 301 259 902 75 577 2 2 53 53 10 533 887 6 626 538 13 197 1 280 4 4 131 131 5 901 240 4 670 144
21 21 2 274 2 274 175 333 54 486 161 361 46 152 279 534 79 408 2 2 53 53 8 089 801 4 986 411 11 031 1 027 4 4 120 120 5 223 150 4 726 416
21 21 2 324 2 324 221 519 62 890 201 481 51 932 352 293 91 978 2 2 53 53 8 412 1 667 4 721 860 11 877 2 046 5 5 154 154 7 239 316 6 427 374
22 22 2 054 2 054 192 582 42 392 182 337 40 098 301 736 66 134 2 2 53 53 10 857 1 444 6 980 1 071 13 122 2 037 3 3 45 45 4 129 217 3 682 323
192
Typy obiektw udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Inne obiekty hotelowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni wynajte pokoje ogem wynajte pokoje turystom zagranicznym udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Domy wycieczkowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Schroniska obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Schroniska modzieowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Szkolne schroniska modzieowe obiekty ogem miejsca noclegowe ogem
49
J. m. nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba pok. pok. nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
2004 10 577 883 5 5 379 379 22 331 5 323 19 922 3 573 40 273 7 472 6 6 235 235 16 919 4 420 19 819 4 651 1 1 11 11 262 152 262 152 19 2 927 93 8 375 970 23 979 2 590
2005 9 008 1 124 8 8 602 602 46 142 17 458 31 196 9 399 72 612 25 644 5 5 212 212 16 433 3 642 18 415 3 743 1 1 14 14 109 32 352 32 23 2 1 119 93 8 226 843 25 210 1 730
2006 6 820 487 10 10 668 668 53 999 16 008 35 943 10 068 85 565 23 860 5 5 212 212 11 431 2 921 18 601 3 157 1 1 11 11 149 23 175 23 22 2 999 91 8 063 799 24 540 1 766
2007 10 935 466 14 14 748 748 58 177 9 292 43 673 6 587 90 222 14 215 5 5 222 222 14 234 3 421 27 138 3 455 1 1 11 11 161 34 325 35
49
2008 5 344 326 27 27 1 648 1 648 99 885 14 180 88 996 11 856 154 914 22 407 5 5 187 187 19 742 2 265 25 930 2 269 17 923 8 568 1093 21 336 2 268
15 3 742 165 7 204 852 18 917 1 375
ob. miejsce
3 215
2 138
4 240
Schroniska w 2008 roku zliczone zostay cznie z modzieowymi.
193
Typy obiektw korzystajcy z noclegw ogem udzielone noclegi ogem Orodki wczasowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Orodki kolonijne obiekty ogem miejsca noclegowe ogem korzystajcy z noclegw ogem udzielone noclegi ogem Orodki szkoleniowowypoczynkowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Orodki do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i witecznego obiekty ogem miejsca noclegowe ogem korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Domy pracy twrczej obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Zespoy domkw turystycznych
J. m. osoba nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. miejsce osoba nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
2004 19 3 2 065 168 13 839 48 92 701 226 2 170 830 9 280 15 11 1 307 818 29 918 924 83 347 2 264
2005 191 1 822 18 3 1 962 186 14 650 158 97 338 750 2 170 500 9 790 14 10 1 230 757 24 143 674 60 329 1 237
2006 102 466 18 3 2 085 160 15 074 42 96 383 78 2 170 460 5 860 12 8 1 174 673 22 689 585 59 154 1 097
2007 910 3 861 16 3 2 042 200 18 464 232 107 882 765 1 89 240 5 280 13 9 1 259 762 26 229 736 70 596 1 291
2008 14 3 1 888 205 19 119 126 111 374 600 1 89 240 5 040 12 8 1 077 698 25 719 680 69 160 1 038
ob. miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
4 217 1 442 13 7 356 47 1 1 104 104 4 137 711 9 736 1 690
3 177 1 332 7 7 245 10 1 1 123 123 4 750 764 11 533 1 480
2 39 244 2 1 736 4 1 1 92 92 3 115 436 8 972 1 104
2 39 249 1 572 1 1 100 100 3 265 469 7 674 1 103
1 1 99 99 4 352 304 8 994 706
194
Typy obiektw obiekty ogem miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Kempingi obiekty ogem miejsca noclegowe ogem korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Pola biwakowe obiekty ogem miejsca noclegowe ogem korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Zakady uzdrowiskowe obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym Pozostae obiekty niesklasyfikowane obiekty ogem obiekty caoroczne miejsca noclegowe ogem miejsca noclegowe caoroczne korzystajcy z noclegw ogem korzystajcy z noclegw turyci zagraniczni udzielone noclegi ogem udzielone noclegi turystom zagranicznym
rdo: Gwny Urzd Statystyczny
J. m. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. miejsce osoba osoba nocleg nocleg ob. ob. miejsce miejsce osoba osoba nocleg nocleg
2004 18 706 60 5 373 530 10 909 734 2 270 2 831 737 6 394 1 084 15 1 560 5 670 484 22 509 605 1 1 195 195 4 049 21 56 403 212
2005 15 504 5 518 232 11 878 297 2 270 3 105 785 6 485 1 263 12 905 6 484 394 13 341 464 1 1 195 195 3 541 14 44 942 168
2006 13 503 6 265 1 069 10 400 1 279 2 270 3 035 918 4 238 1 735 13 810 5 205 239 12 491 351 1 1 195 195 4 461 38 55 933 292
2007 11 338 4 415 425 8 043 572 2 310 2 226 420 4 606 618 13 895 3 855 480 9 793 596 1 1 195 195 4 513 10 58 234 103
2008 12 506 6 013 515 10 857 682 1 200 1 573 507 2 492 783 11 760 3 020 241 7 803 301 1 1 195 195 4 504 12 61 051 130
52 43 2 131 1 86 71 980 11 467 136 837 18 178
44 40 1 595 1 491 74 531 10 372 142 738 17 149
45 41 1 928 1 622 80 999 10 481 159 794 16 627
42 38 1 588 1 462 82 937 9 599 153 565 16 543
35 31 1 243 1 133 61 634 4 759 106 842 6 490
195
Tabela 91 Liczba turystw korzystajcych z noclegw, liczba udzielonych noclegw turystom oraz dugo pobytu turystw w bazie zbiorowego zakwaterowania w powiatach Polski Wschodniej w 2007 roku.
Wojewdztwo/powiat WOJ. PODLASKIE Powiat augustowski Powiat biaostocki Powiat bielski Powiat grajewski Powiat hajnowski Powiat kolneski Powiat omyski Powiat moniecki Powiat sejneski Powiat siemiatycki Powiat soklski Powiat suwalski Powiat wysokomazowiecki Powiat zambrowski Powiat m. Biaystok Powiat m. oma Powiat m. Suwaki Korzystajcy 464 249 80 738 58 826 7 142 10 894 38 180 3 987 20 320 4 727 10 165 3 989 5 001 16 203 2 104 579 158 038 10 554 32 802 Udzielone noclegi 942 813 254 895 76 726 12 470 36 968 72 971 5 652 30 700 12 282 24 849 9 538 23 414 47 149 3 982 1 110 256 441 19 604 54 062 Dugo pobytu 2,0 3,2 1,3 1,7 3,4 1,9 1,4 1,5 2,6 2,4 2,4 4,7 2,9 1,9 1,9 1,6 1,9 1,6
rdo: Opracowano na podstawie danych uzyskanych z Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Podlaskiego
Powysza tabela moe wskazywa na centra ruchu turystycznego w wojewdztwie podlaskim, ale naley je konfrontowa z dugoci pobytu w poszczeglnych miejscach koncentracji tego ruchu. Informacja ta jest istotna przy ocenie atrakcyjnoci turystycznej poszczeglnych obszarw turystycznych regionu.
6.3. Ruch turystyczny w gwnych orodkach turystycznych

W 2008 roku wojewdztwo podlaskie wedug rnych rde informacji odwiedzio okoo p miliona turystw. Ruch turystyczny w gwnych orodkach turystycznych okrelono na podstawie liczby turystw odwiedzajcych poszczeglne subregiony turystyczne i najwiksze atrakcje turystyczne wojewdztwa podlaskiego. Ponadto, przepyw turystw wedug wielu rde by rozbity na krajowy i zagraniczny. Nie prowadzi si jednak na terenie wojewdztwa adnych bada ilociowych ruchu turystycznego a podawane dane przez rne rda s na tyle rozbiene, e mona jedynie analizowa popularno poszczeglnych obszarw turystycznych regionu na podstawie statystyk prowadzonych przez Parki Narodowe i Punkty Informacji Turystycznej. Najwiksza liczba turystw odwiedza i korzysta z atrakcji turystycznych Puszczy Augustowskiej, Puszczy Knyszyskiej, Pnocnej Suwalszczyzny i Puszczy Biaowieskiej. W nastpnej kolejnoci naleaoby wymieni Dolin Bugu, Puszcz Kurpiowsk z Dolina Narwi i Dolin Biebrzy.
196
Wykres 17 Statystyka ruchu turystycznego w Biebrzaskim Parku Narodowym
rdo: www.biebrza.org.pl
Tabela 92 Statystyka ruchu turystycznego w Biebrzaskim Parku Narodowym rok sprzeda kart wstpu sprzeda licencji wdkarskich 1994 4 987 szt. 878 szt. 1995 6 193 szt. 2 672 szt. 1996 7 809 szt. 3 375 szt. 1997 11 718 szt. 4 477 szt. 1998 12 975 szt. 3 802 szt. 1999 18 128 szt. 4 537 szt. 2000 20 916 szt. 4 833 szt. 2001 23 335 szt. 3 962 szt. 2002 24 978 szt. 3 829 szt. 2003 26 407 szt. 4 347 szt. 2004 27 244 szt. 3 390 szt. 2005 28 924 szt. 5 715 szt. 2006 26 339 szt. 4 985 szt. 2007 25 689 szt. 5 158 szt. 2008 25 780 szt. 5 962 szt.
rdo: www.biebrza.org.pl
197
Wykres 18 Statystyka ruchu turystycznego w Biaowieskim Parku Narodowym w latach 2004-2008
160 000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Biaowieskiego PN
Tabela 93 Statystyka ruchu turystycznego w Biaowieskim Parku Narodowym Rezerwat pokazowy Obrb ochrony rok Muzeum ubrw Orw 2004 74 249 137 134 18 287 2005 82 303 139 549 20 402 2006 81 846 124 805 17 484 2007 89 476 141 308 19 706 2008 88 347 138 040 18 665
rdo: Biaowieski Park Narodowy
140 000
120 000
198
Wykres 19 Statystyka ruchu turystycznego w Narwiaskim Parku Narodowym w latach 2004-2008
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Narwiaskiego PN
6000
Tabela 94 Statystyka ruchu turystycznego w Narwiaskim Parku Narodowym Rok 2004 2005 2006 2007 2008 Sprzeda Sprzeda kart Zezwolenia na Grupy biletw wstpu wstpu pow ryb zorganizowane 2470 882 258 1262 1929 968 244 1835 1566 742 233 2094 1513 730 269 2063 1834 776 312 2632 Razem 4614 4732 4402 4306 5242
rdo: Narwiaski Park Narodowy
5000
199
Wykres 20 Statystyka ruchu turystycznego w Wigierskim Parku Narodowym w latach 2004-2008
40000
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Wigierskiego PN
Tabela 95 Statystyka ruchu turystycznego w Wigierskim Parku Narodowym Rok Sprzeda kart wstpu Zezwolenia na pow ryb 2004 15577 5149 2005 21784 5003 2006 27497 4773 2007 35139 3864 2008 35753 3189
rdo: Wigierski Park Narodowy
6.4. Wnioski

35000
Wielko ruchu turystycznego w regionie nie jest rwnomiernie rozoona, a tereny o wyszych statystykach to miejsca popularne turystycznie, o uznanej renomie, a take miejsca kultu religijnego. Pomimo dominujcej formy przyjazdy z rodzin, przyjazdy ze znajomymi oraz indywidualne maj istotne znaczenie, dlatego naley rozwija ofert skierowan na wszystkie te formy przyjazdw. Niewielka ilo atrakcji zwizanych z turystyk w okresie zimowym powoduje kulminacj ruchu turystycznego w okresie wiosenno-letnim, nie mniej jednak atut polskiego bieguna zimna naleaoby wykorzysta dla rozwoju rnych form sportw zimowych, ktre pozwoliyby na stworzenie podstaw dla maego szczytu
30000
200
turystycznego w okresie zimowym. Typowa forma przyjazdu to caodzienna wyprawa samochodem osobowym do wybranych miejsc celem uprawiania turystyki pieszej oraz spotka towarzyskich. Podczas przyjazdu najczciej odwiedzane s obiekty przyrodnicze w obszarach chronionych. Istnieje konieczno wzmocnienia oferty gastronomicznej w bliskim otoczeniu tych obszarw. Istnieje due zainteresowanie zwiedzaniem obiektw historycznych, potwierdzone wynikami bada na ten temat, jak rwnie analiza motyww przyjazdw turystw zwraca uwag na konieczno rozwijania oferty turystycznej nastawionej na aspekt kulturowy. Wrd badanych turystw lokalnych, due znaczenie pooono na kuchni regionaln. Naley poszerza ofert gastronomiczn regionu rnicujc j pod ktem jakoci, rnorodnoci i dostpnoci oraz lokalizacji w miejscach najwikszych atrakcji turystycznych. Kuchnia oparta na wielokulturowoci smakw regionu winna sta si jedn z gwnych domen turystycznych wojewdztwa podlaskiego.
7.
ANALIZA WIZERUNKU WOJEWDZTWA PODLASKIEGO

201
Atrakcje turystyczne - dominanty wizerunkowe decydujce o wyborze wojewdztwa podlaskiego przez turystw mona okreli w nastpujcy sposb: atrakcyjne pooenie geograficzne koncentracja obszarw naturalnie wykorzystywanych do uprawiania rnych form turystyki kwalifikowanej bogate, niepowtarzalne i unikatowe zasoby rodowiska przyrodniczego (liczne puszcze, parki narodowe, ubr) zasoby rodowiska kulturowego, wielokulturowo, miejsca kultu religijnego i kuchnia istniejca baza turystyczno rekreacyjno sportowa i uzdrowiskowa bogata sie szlakw turystycznych: wodnych, pieszych, rowerowych o zasigu lokalnym, regionalnym, krajowym i midzynarodowym usytuowanie przygraniczne kresy Europy szeroka oferta bazy agroturystycznej
7.1. Analiza aktywnoci promocyjnej wojewdztwa

Dotychczasowa aktywno medialna (w sensie aktywnoci patnej, reklamowej), Wojewdztwa Podlaskiego bya na tyle niewielka, e nie poddaje si analizie. Aktywno medialna Wojewdztwa Podlaskiego w 2008 roku, mierzona wydatkami w mediach oglnego dostpu, nie przekroczya kilkudziesiciu tysicy zotych. Jest to kwota niewielka w porwnaniu do pozostaych wojewdztw Polski i moe suy jedynie jako wskanik opnienia aktywnoci promocyjnej Wojewdztwa Podlaskiego50. WYG International Sp. z o.o. w dokumencie pn. Zaoenia wieloletniego planu promocji Wojewdztwa Podlaskiego wskazuje na niespjno dziaa w zakresie promocji i brak komunikacji wewntrznej podkrela istotny fakt nieposiadania przez wojewdztwo podlaskie opracowanego Systemu Identyfikacji Wizualnej, co stanowi ogromn luk w procesie budowania jego tosamoci. Wszystkie analizy oraz sformuowane przez WYG International Sp. z o.o. zaoenia, wskazuj, e kluczowe grupy docelowe odbiorcw promocji s nastpujce: Mieszkacy Polski (w aspekcie turystycznym) cay czas; Mieszkacy Wojewdztwa Podlaskiego do koca 2011 roku (z nasileniem do koca 2011 roku, nastpnie kampania podtrzymujca); Mieszkacy Warszawy do koca 2011 roku (ze wzgldu na potencja turystyczny rynku); Potencjalni inwestorzy od roku 2011 (przy zaoeniu, e bd ju widoczne efekty PO RPW i innych programw rozwojowych); Mieszkacy innych krajw od 2012 roku (aspekt turystyczny i czciowo inwestycyjny). Obecnie nieskoordynowane dziaania promocyjne, marketingowe i reklamowe prowadz lokalne samorzdy terytorialne. Natomiast planowan polityk promocyjn prowadzi Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna cho w bardzo ograniczonym zakresie. Ponadto w mniejszym stopniu promocj zajmuj si organizacje turystyczne szczebla regionalnego opisane szerzej w rozdziale 4.5. Przy braku wdroonych systemowych rozwiza w zakresie promocji na szczeblu regionu istniejc luk w tym zakresie wypenia te zakres wielu umw midzynarodowych jakie wojewdztwo podlaskie realizuje w ramach swojego uczestnictwa w Euroregionach i w ramach umw partnerskich i porozumie o wsppracy z regionami caej Europy. Midzy innymi umowy z Obwodem Grodzieskim na Biaorusi, z Regionami: Alytuski, Mariampolski, Solecznikowski, Wileski na Litwie i Lombardii we Woszech zawieraj zapisy dotyczce wsppracy w zakresie wzajemnej promocji regionw w tym promocji turystyki. Podlaskie bdc czonkiem dwch euroregionw: Euroregionu Niemen
50
Zaoenia wieloletniego planu promocji Wojewdztwa Podlaskiego WYG International Sp. z o.o. , 2009
202
oraz Euroregionu Puszcza Biaowieska rwnie w tym obszarze podejmuje dziaania promocyjne, ale maj one charakter okazjonalny. Zintegrowane, spjne i efektywne aktywnoci promocyjne w regionie napotykaj na jeszcze jedn przeszkod w postaci braku rozpoznawalnoci marki Wojewdztwo Podlaskie i trudnoci w zintegrowaniu pod t mark konkurujcych ze sob subregionw turystycznych m.in. Suwalszczyzny, Podlasia czy Ziemi omyskiej. WYG International Sp. z o.o. w dokumencie pn. Zaoenia wieloletniego planu promocji Wojewdztwa Podlaskiego wskazuje na kierunki dziaa promocyjnych w poszczeglnych latach zbienych z realizacja Programu Rozwoju Turystyki: 2010 skupienie si na kwestiach turystycznych, zachcanie do odwiedzenia Wojewdztwa Podlaskiego ze wzgldu na bogat kultur ludow, znakomit kuchni regionaln, czy szerok gam moliwoci rekreacyjnych. Komunikat skierowany powinien by do caej Polski (ze szczeglnym uwzgldnieniem Warszawy mobilno i majtno mieszkacw tego miasta), gwnie modych ludzi, jak rwnie do mieszkacw Wojewdztwa Podlaskiego, ktrzy o wielu imprezach i atrakcjach swojego regionu nie wiedz. 2011 kontynuacja dziaa z roku 2010, rozszerzajc je na komunikaty skierowane do potencjalnych inwestorw reprezentujcych brane silne w Wojewdztwie Podlaskim. 2012-14 kontynuacja dziaa wczeniejszych (przy rezygnacji lub ograniczeniu z kampanii wewntrznej i kampanii Warszawskiej) z dodatkowym uderzeniem w najblisz zagranic z komunikatami o atrakcyjnoci turystycznej Wojewdztwa Podlaskiego. Chodzi tu gwnie o media turystyczne wyspecjalizowane w dziedzinie, ktra jest atutem Wojewdztwa Podlaskiego51.
7.2. Postrzeganie obszaru wrd turystw odwiedzajcych poszczeglne subregiony

Business Mobility International Sp. z o.o. przeprowadzia badania ankietowe w dniach 30.06.2009 -15.07 2009 r. na grupie 600 osb. Krtki okres przeznaczony na badania wynika z warunkw umowy, ktra okrelaa zakoczenie czci analitycznej na koniec lipca 2009 roku. Std wyniki tych bada mog mie jedynie charakter pogldowy. Badania wykonane zostay w czterech miastach (Biaystok, Augustw, Suwaki, oma), ktre byy miejscami docelowego pobytu ankietowanych turystw, ale rwnie etapami ich podry do rnych obszarw turystycznych wojewdztwa podlaskiego. Ankiety zostay przeprowadzone zarwno w dni robocze, jak i w weekendy. Rozkad ankietowanych w poszczeglnych miastach przedstawia si nastpujco: Biaystok 200 osb, Augustw 160 osb, Suwaki 160 osb, oma 80 osb. Prezentowane w niniejszym rozdziale wyniki bada dotycz jedynie postrzegania wojewdztwa podlaskiego przez turystw odwiedzajcych ten region.
51
Opracowano na podstawie dokumentu Zaoenia wieloletniego planu promocji Wojewdztwa Podlaskiego WYG International Sp. z o.o., 2009
203
Wykres 21 Pochodzenie ankietowanych w % - ogem
Wikszo ankietowanych (60%) pochodzi z woj. Podlaskiego, natomiast okoo 40% z innych regionw kraju lub z zagranicy. Obcokrajowcy odwiedzajcy podlaskie pochodz gwnie z takich krajw ja Litwa, Biaoru, Wochy i Francja. Wykres 22 Pochodzenie ankietowanych w % - dni robocze/weekendy
W weekendy 56% ankietowanych pochodzi z woj. Podlaskiego a 44% z innych regionw kraju lub z zagranicy. W dni robocze sytuacja ma si podobnie, z woj. Podlaskiego pochodzi 62% ankietowanych natomiast spoza woj. lub z zagranicy 38%.
inn
204
Wykres 23 Dochd ankietowanych na 1 osob w rodzinie w % - ogem
>3500
Najwicej ankietowanych ma dochody w przedziale od 1000 do 1500 z (35%) i w przedziale od 500 do 1000 z (30%). Najmniej ankietowanych przedstawia zarobki powyej 3500 z (3%) jaki i poniej 500 z (4%). Wykres 24 rdo informacji o regionie w czasie pobytu w % - ogem
2500-3500
inne
205
Najbardziej popularnym rdem informacji o regionie w czasie pobytu jest Internet (ponad 51%), nastpne w kolejnoci s informacje od znajomych (19%). Najmniej ankietowanych wskazywao radio jako rdo informacji o regionie (3%). TV i gazety plasuj si na podobnym poziomie okoo 13%. Status zawodowy ankietowanych Wedug statusu zawodowego najwicej ankietowanych to osoby pracujce (43%) i osoby studiujce lub uczce si (29%). Najmniej ankietowanych to osoby niepracujce (6%) oraz osoby zajmujce si domem (7%). Pord ankietowanych w wieku poniej 30 roku ycia najwicej jest osb studiujcych i uczcych si (75%) oraz pracujcych (22%). Najmniej jest osb niepracujcych (1%) i zajmujcych si domem (1%). Pord ankietowanych w wieku pomidzy 30 a 60 rokiem ycia najwicej jest osb pracujcych (72%). Najmniej jest osb studiujcych i uczcych si (1%) i na emeryturach lub rentach (4%). Pord ankietowanych w wieku powyej 60 roku ycia najwicej jest osb na emeryturze i rencie (60%) oraz pracujcych (27%). Najmniej jest osb niepracujcych (6%) i zajmujcych si domem (7%) W weekendy przewaaj ankietowani pracujcy (43%) oraz osoby studiujce lub uczce si (23%), podobna ilo jest osb na emeryturach lub rentach(19%). Najmniej ankietowanych jest niepracujcych (5%). W dni robocze przewaaj ankietowani pracujcy (41%) oraz osoby studiujce lub uczce si (34%), Najmniej ankietowanych jest niepracujcych (6%). Postrzeganie wojewdztwa podlaskiego poprzez formy spdzania w tym regionie wolnego czasu. Wykres 25 Formy spdzania wolnego czasu w % ogem
Ankietowani wskazuj najczciej kilka form spdzania wolnego czasu. Na podobnym poziomie s spotkania towarzyskie, imprezy plenerowe i koncerty, przebywanie w restauracjach, kawiarniach, jak i chodzenie po miecie. Naley przy tym zaznaczy, e ankietowani mieli moliwo zaznaczenia kilku odpowiedzi w zwizku z tym fakt, e blisko 78 % z nich odwiedza ulice i uliczki miast i miasteczek czy przebywa w restauracjach czy kawiarniach nie wiadczy o tym, e jest to najpopularniejszy sposb spdzania czasu, ale jedna z wybranych form, ktra poza niepowtarzalnymi 206
atrakacjami regionu wybranymi przez turystw ( np. wyprawy do PN i PK blisko 60 % czy zabawa i rekreacja nad akwenami wodnymi ponad 60% ) stanowi istotne wypenienie oferty turystycznej wojewdztwa podlaskiego. Ankietowani poniej 30 roku ycia jako form spdzania wolnego czasu najczciej poza spotkaniami towarzyskimi i imprezami plenerowymi, koncertami oraz relatywnie czsto w porwnaniu do innych grup wiekowych, zabawami w lokalach i dyskotekach wskazywali na rekreacj nad akwenami wodnymi ponad 70% oraz sporty wodne blisko 65 %. Ankietowani w wieku od 30 do 60 lat poza tym, e najczciej wskazywali na spotkania towarzyskie, imprezy plenerowe i koncerty i przebywanie w restauracjach, kawiarniach to do aktywnych form spdzania czasu ( ponad 60 % ) zaliczali wyprawy do PN i PK oraz rezerwatw przyrody a dopiero na drugim miejscu wybierali rekreacj nad akwenami wodnymi ok.58%. Ankietowani powyej 60 roku ycia oprcz wymienianych najczciej form spdzania wolnego czasu relatywnie czsto zwiedzali zabytki oraz uczestniczyli w wyprawach do PK i PN i zwiedzali zabytki (blisko 70% obie wymienione formy ) Ankietowani w weekendy poza obecnoci na imprezach plenerowych, koncertach i spotkaniach towarzyskich oraz relatywnie czstszymi ni w dni robocze spacerami po miecie wybierali zabaw i rekreacj nad akwenami wodnymi (ponad 60%) oraz wyprawy do PN i PK ( blisko 60 %). Ankietowani w dni robocze relatywnie czciej ni w weekendy korzystaj z jazdy na rowerze po szlakach rowerowych ( ponad 40%).
Postrzeganie wojewdztwa podlaskiego poprzez zwiedzane obiekty Wykres 26 Zwiedzane obiekty w % - ogem
Najwicej ankietowanych wskazuje na zwiedzanie ulic i uliczek miast (72%) oraz obiektw zabytkowych i miejsc zwizanych z histori woj. podlaskiego (blisko 70%). Te dwa wybory s ze sob silnie powizane. Najmniej ankietowanych wskazuje na atrakcje turystyczne innych rejonw woj. podlaskiego co moe wiadczy o niewielkiej mobilnoci turystw przyjedajcych do okrelonego obszaru turystycznego regionu. Du role odgrywaj wyjazdy na Litw i Biaoru. Najwicej ankietowanych w wieku do 30 lat wskazuje poza wspomnianymi ulicami i uliczkami miast na obiekty sportowe i zabytkowe, najmniej na inne formy zwiedzania (1%).
207
Najwicej ankietowanych w wieku od 30 do 60 lat zwiedza obiekty zabytkowe i miejsca zwizane z histori woj. podlaskiego (blisko 70 %) najmniej wskazuje na atrakcje turystyczne innych rejonw woj. podlaskiego. Inne formy zwiedzania nie wystpuj. Najwicej ankietowanych w wieku powyej 60 roku relatywnie czciej ni inne grupy wiekowe zwiedza muzea i obiekty sakralne, najmniej inne formy zwiedzania oraz wyjazdy na Litw i Biaoru. Ankietowani w dni robocze najczciej wskazujc na ulice i uliczki miast zwiedzaj zabytki i miejsca zwizane z histori woj. podlaskiego. Ankietowani w weekendy wskazuj na zwiedzanie obiektw zabytkowych i miejsc zwizanych z histori woj. podlaskim. Relatywnie czciej ni w dni robocze wskazywane s obiekty sportowe.
Postrzeganie wojewdztwa podlaskiego poprzez wskazanie gwnych cech skadajcych si na klimat woj. podlaskiego Wykres 27 Gwne cechy skadajce si na klimat woj. Podlaskiego w % - ogem
Wedug ankietowanych na klimat woj. Podlaskiego najwikszy wpyw maj malownicze pooenie, blisko niepowtarzalnej natury (54%) oraz kuchnia (53%). Najmniej wskazuje na obiekty sportowe i rekreacyjne (14%). Najwicej ankietowanych w wieku do 30 lat wskazuje na malownicze pooenie i blisko przyrody (63%) oraz relatywnie czciej na ycie nocne. Najmniej wskazuje kultur i sztuk i poziom usug. Najwicej ankietowanych w wieku od 30 do 60 lat wskazuje na malownicze pooenie i blisko przyrody (53), kuchni oraz relatywnie czciej na poziom usug. Inne nie wystpuj. Najwicej ankietowanych w wieku powyej 60 roku wskazuje na malownicze pooenie i blisko niepowtarzalnej przyrody (62%), walory kulturowe i historyczne regionu oraz tolerancje, otwarto, gocinno. W weekendy najwicej osb wskazuje malownicze pooenie i blisko niepowtarzalnej natury, kuchni oraz relatywnie czciej ni w dni robocze, poziom usug oraz obiekty sportowe i rekreacyjne. W dni robocze relatywnie czciej ni w weekendy wicej osb wskazuje na malownicze pooenie i blisko niepowtarzalnej przyrody (59%) oraz tolerancje, otwarto, gocinno. Najmniej wskazuje na obiekty sportowe i rekreacyjne (8%).
208
7.3. Wnioski
Aktywno promocyjna regionu jest niewielka, mao spjna z dziaaniami lokalnymi, przez to nieefektywna i pozbawiona rozwiza systemowych. Zaoenia dla promocji regionu powstay w projekcie dokumentu pn. Zaoenia wieloletniego planu promocji Wojewdztwa Podlaskiego i winny one jak najszybciej przej do fazy realizacyjnej wypenionej konkretnymi przedsiwziciami promocyjnymi. Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna i cz gmin samodzielnie lub w zwizkach gmin uczestniczy w promocjach produktw turystycznych, wsppracuje z partnerami zagranicznymi, uczestniczy w targach turystycznych oraz wydaje publikacje turystyczne. Potrzebna jest wiksza aktywno podmiotw do tej pory nie podejmujcych dziaa w zakresie promocji turystyki, w tym samorzdu wojewdzkiego. Aktywizujce dziaania powinny opiera si o ponadlokaln wspprac w zakresie realizacji wsplnych projektw dotyczcych poszerzania oferty turystycznej i jej promocji dc do powoania kolejnych klastrw turystycznych, ktre winny opiera si o zaoenia Pnoco Wschodniego Innowacyjnego Klastra Turystycznego Kryszta Europy i powoanymi w jego strukturze grupami interesw tzw. Dolinami. Turyci odwiedzajcy Podlaskie najniej ocenili dostpno komunikacyjn regionu. Ocena ta wskazuje na priorytetowe pole dziaania w celu poprawy oferty. Dla turystw najwaniejszymi cechami s walory regionu zwizane z unikalnymi zasobami przyrodniczymi. Kolejny czynnik wany dla wizerunku regionu to kuchnia i walory kulturowe oraz religijne. Naley podtrzymywa i promowa walor panujcego w Podlaskim klimatu tolerancyjnoci oraz otwartoci mieszkacw, a take dy do ustawicznego podwyszania poziomu wiadczonych usug turystycznych oraz usug towarzyszcych. Naley poszerzy ofert atrakcji turystycznych przycigajcych jednodniowych turystw (np. o kolejny park wodny, centra kulturalne i konferencyjne, urozmaicenie istniejcych obiektw zwizanych z turystyk aktywn). Ze wzgldu na charakter ruchu turystycznego zwizanego z uzdrowiskami, nie wskazano w badaniach wanego z punktu widzenia rozwoju turystyki elementu bazy noclegowej obiektw uzdrowiskowych. Wszystkie te elementy wymagaj jednak inwestycji i poprawy jakoci. Kluczowe ze wzgldu na deklarowane zainteresowania, jest dalsze rozwijanie infrastruktury zwizanej z turystyka piesz, gastronomi, imprezami kulturalnymi i sportowymi. Coraz wiksze znaczenie przypisywane jest sportom zimowym (wynikajce z faktu ,e wanie pnocne obszary Podlaskiego pozostaj nadal enklaw prawdziwej zimy przy ocieplajcym si klimacie w Polsce), turystyce rowerowej oraz zabiegom leczniczym. Potwierdzono w badaniach kluczowe znaczenie malowniczego pooenia regionu i bliskoci przyrody jako gwnej atrakcji turystycznej przycigajcej najwiksz liczb turystw.
8.
DIAGNOZA UWAUNKOWA PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI W WOJWEWDZTWIE PODLASKIM - ANALIZA SWOT

Bogate dziedzictwo historyczne i kulturowe, Atrakcyjne pooenie geograficzne w pnocno wschodniej Polsce i strefie
SILNE STRONY
209
przygranicznej, Wysoka w skali midzynarodowej ranga walorw przyrodniczych i krajobrazowych (bogactwo fauny i flory), Rozwinity system obszarw chronionych (parki narodowe, krajobrazowe i rezerwaty przyrody), Korzystne pooenie tranzytowe w ruchu komunikacyjnym midzynarodowym, Kultywowane tradycje wielu narodw, kultur i religii, Przekonanie wielu wadz lokalnych o duym znaczeniu turystyki dla rozwoju gospodarczego regionu, Systematycznie wzrastajca ilociowo i jakociowo baza noclegowa, gastronomiczna i handlowo usugowa o zrnicowanym charakterze i standardzie (z wyjtkiem hoteli o wysokim standardzie), Funkcjonowanie wanych centrw turystyczno- religijnych wielu wyzna, Wane w skali krajowej i midzynarodowej szlaki turystyczne, Rosnca liczba podmiotw gospodarczych i organizacji dziaajcych w sferze usug turystycznych i okooturystycznych, Zasoby spoeczne przyczyniajce si do kreowania pozytywnego wizerunku regionu, Dua czstotliwo pocze kolejowych z Warszaw, Duy ruch tranzytowy, Istnienie powszechnie znanych w kraju produktw turystycznych (np. Biaowieski Szlak Turystyczny, Kana Augustowski), niska gsto zaludnienia, rozwijajcy si system ksztacenia ponadpodstawowego i wyszego w zakresie zarzdzanie turystyk, Tradycyjna gocinno i tolerancyjno mieszkacw wojewdztwa podlaskiego, Mao przeksztacone doliny Biebrzy, Narwi i Bugu (wraz z dopywami), stanowice wane w skali europejskiej korytarze ekologiczne i szlaki turystyczne, Unikatowe, due kompleksy lene o randze midzynarodowej, Bardzo korzystne warunki do uprawiania turystyki aktywnej i rekreacji przyjaznej rodowisku, Duy wewntrzny popyt na usugi turystyczne, Korzystne warunki do uprawiania rnych form turystyki wodnej, Dogodne warunki do rozwoju przyrodolecznictwa i lecznictwa uzdrowiskowego, Dobrze zachowane i kultywowane tradycje kuchni regionalnej, Bogata oferta gospodarstw agroturystycznych. Uruchomienie uproszczonego ruchu turystycznego na przejciach granicznych z Biaorusi.
SABE STRONY Niewystarczajca liczba obiektw pozwalajcych przyciga i organizowa zwaszcza poza sezonem letnim, due imprezy kulturalne, sportowe i targowe o znaczeniu ponadregionalnym, Brak centrum konferencyjnego pozwalajcego organizowa due kongresy o zasigu midzynarodowym, Brak regionalnego portu lotniczego, Niska jako pocze kolejowych Zy stan drg wewntrznego systemu komunikacyjnego czcego poszczeglne atrakcje i obszary turystyczne regionu, Zapnienia w realizacji inwestycji strategicznych z punktu widzenia rozwoju turystyki, 210
Sabo rozpoznawalna marka - Wojewdztwo Podlaskie, Niedostateczna infrastruktura i mae wykorzystanie turystyczne wielu miejsc w regionie o duym potencjale turystycznym, Niedostateczna ilo wykwalifikowanych kadr menederskich w zakresie usug turystycznych, Niewystarczajcy monitoring zjawisk turystycznych w Podlaskim, Maa rnorodno oferty dla turystyki tranzytowej, zwaszcza w ruchu midzynarodowym, Krtki sezon turystyczny i koncentracja ruchu turystycznego na najatrakcyjniejszych obszarach (jez. Augustowskie, jez. Wigry, Biaowiea), Niedostosowanie godzin otwarcia muzew do potrzeb ruchu turystycznego, Brak koordynacji terminw organizacji duych imprez oraz niewykorzystane moliwoci organizacji imprez kulturalnych w roku kalendarzowym, Zbyt wolna rewitalizacja potencjalnie atrakcyjnych obszarw podlaskich miast i miasteczek, Nadal istniejce braki w infrastrukturze sieci wodno-kanalizacyjnej, oczyszczalni ciekw, zbirki i utylizacji odpadw, Niska wiadomo ekologiczna i turystyczna u czci lokalnych spoecznoci, Niski poziom estetyki gospodarstw i posesji w wielu obszarach turystycznych, Pogarszajcy si stan techniczny wielu cennych dla regionu zabytkw architektury, Zamykanie lub znaczne ograniczanie iloci kursw lokalnych linii kolejowych, Sabo rozwinita sie bazy noclegowej (hotelowej) obiektw o wysokim standardzie, Brak jednolitego, spjnego systemu promocji turystycznej wojewdztwa podlaskiego, Istniejce obszary zagospodarowania turystycznego niedostosowane do wymogw chonnoci i pojemnoci turystycznej, Pojawiajce si konflikty midzy realizacj funkcji turystycznych, a obowizujcym prawem ochrony przyrody, Brak zintegrowanego systemu informacji turystycznej, Brak sprawnego systemu rezerwacji usug turystycznych przez Internet, atwo dostpnego dla indywidualnych turystw krajowych i zagranicznych kompatybilnego z lokalnymi systemami rezerwacji on line, Sabe wykorzystanie znanych produktw regionalnych do promocji caego wojewdztwa, Brak biecej konsultacji spoecznej oraz wymiany informacji i dowiadcze w zakresie turystyki pomidzy administracj powoan do zarzdzania turystyk a podmiotami gospodarczymi i spoecznociami lokalnymi, Nie do koca wykorzystany czynnik kresowoci regionu (kresy Europy) dla powstawania i rozwoju nowych produktw turystycznych. Opnienia w realizacji krajowej midzynarodowej infrastruktury drogowej, kolejowej i lotniczej. Brak bezporednich pocze wojewdztwa podlaskiego z pnocn, pnocno zachodni oraz zachodni czci Polski
SZANSE Wzrost liczby podejmowanych midzynarodowych podry turystycznych na wiecie, w tym zza wschodniej granicy, Wzrost zainteresowania w skali midzynarodowej formami turystyki o podanym przez region charakterze (t. kulturowa, t. poznawcza, t. religijna, t. aktywna), Wprowadzenie uatwie w ruchu midzynarodowym pomidzy krajami UE a Biaorusi, Rosj i Ukrain. Moliwo wzrostu krajowego popytu na usugi turystyczne, w zwizku z kryzysem 211
i niestabilnoci polityczn oraz gospodarcz wielu rejonw Europy i wiata, Moliwo pozyskiwania rodkw z UE na realizacj inwestycji o charakterze turystycznym i majcych poredni wpyw na rozwj turystyki, Rozwj nowoczesnych technologii, zwaszcza informatycznych i telekomunikacyjnych a take moliwo ich wykorzystania w celu poprawy konkurencyjnoci oferty regionu i dotarcia z ofert bezporednio do duej iloci odbiorcw bez wikszych nakadw finansowych, Planowana budowa regionalnego portu lotniczego, Rozwj pocze transportowych (drogowych, lotniczych), w tym midzynarodowych, Powoanie Podlaskiego Klastra Turystycznego lub klastrw turystycznych na wydzielonych obszarach turystycznych regionu, Ustawiczne podnoszenie standardu i jakoci wiadczenia usug turystycznych, Umieszczanie obszarw turystycznych regionu na wszelkich listach rankingowych atrakcji turystycznych Europy i wiata, Zastosowanie skutecznych sposobw eksponowania tradycyjnych i nowych atutw turystycznych wojewdztwa podlaskiego, Podjcie skutecznych dziaa zmierzajcych do powstawania nowych produktw turystycznych oraz podjcie nowoczesnych metod ich sprzedawania, Rosncy popyt na aktywne formy spdzania wolnego czasu, w tym turystyk kwalifikowan (eglarstwo, kajakarstwo, jedziectwo), Wzrost zainteresowania w Polsce i na wiecie wypoczynkiem organizowanym w czystym, nieskaonym, rodowisku o atrakcyjnych i unikatowych zasobach przyrody, Zainteresowanie w kraju i za granic tradycjami ludowymi i kultur regionw, Pomylne sfinalizowanie planw i realizowanych inwestycji poprawiajcych stan sieci drg krajowych i midzynarodowych czcych region z centrum kraju i z zagranic, w tym budowa autostrad w Polsce, Wysokie walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe krajw ssiadujcych, kreujce nowe kierunki przyjazdu i nowe produkty turystyczne o charakterze midzynarodowym, Uruchomienie uproszczonego ruchu turystycznego na przejciach granicznych z Biaorusi. Podejmowanie skutecznych dziaa przy wykorzystaniu znanych produktw regionalnych do promocji caego regionu
ZAGROENIA Utrzymywanie si przez duszy okres czasu niekorzystnych zjawisk (politycznych, ekonomicznych, organizacyjnych i in.) w skali krajowej i midzynarodowej, zaburzajcych kierunki i tempo rozwoju gospodarczego, Konkurencja ze strony innych regionw Polski Pnocnej i Wschodniej o podobnych walorach turystycznych, Niebezpieczestwo wystpienia katastrof przyrodniczych, Odpyw wykwalifikowanej kadry pracujcej w turystyce do atrakcyjniejszych orodkw gospodarczych w Polsce i UE, Potencjalne konflikty mieszkacw z odwiedzajcymi w niektrych czciach regionu, w miar wzrostu natenia ruchu turystycznego, jak rwnie konflikty pomidzy mieszkacami osigajcymi i nie osigajcymi korzyci finansowe z tytuu obsugi turystw, Sabe wizi i zakres wspdziaania w obrbie brany turystycznej i 212
okooturystycznej, Niska sia nabywcza polskich konsumentw usug turystycznych z uwagi na trwajcy kryzys gospodarczy (bariera popytowa), Niestabilna sytuacja systemu bankowego i polityki kredytowej pastwa, destabilizujca procesy inwestycyjne w turystyce, Niestabilna polityka podatkowa i zbyt wysokie obcienia podatkowe hamujce rozwj inwestycji, Ksztatowanie si niekorzystnego wizerunku Polski jako kraju turystycznego o niskim standardzie usug i wysokich cenach, Wzrost zagroe dla rodowiska przyrodniczego zwizanych z rozwojem komunikacji. Czynnik lobbingu na rzecz poprawy zewntrznej dostpnoci komunikacyjnej regionu.
9.
ZAOENIA DO PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI
Przy tworzeniu Programu Rozwoju Turystyki i Zagospodarowania Turystycznego w Wojewdztwie Podlaskim w latach 2010 2015 przyjto nastpujce zaoenia: Program Rozwoju Turystyki musi by spjny z nastpujcymi dokumentami: Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku ,Ministerstwo Sportu i Turystyki (przyjty przez Rad Ministrw w dniu 26 wrzenia 2008 r.) oraz Strategi Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020 oraz winien uwzglednia zapisy zawarte w dokumencie pn. Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej, (Polska Organizacja Turystyczna 2008.) Turystyka jest i bdzie w nadchodzcych latach wanym czynnikiem rozwoju gospodarczego wikszoci regionw w Polsce. Wojewdztwo Podlaskie posiada najwiksze predyspozycje do rozwoju turystyki aktywnej, poznawczej w tym kulturowej i religijnej, wypoczynkowej i rekreacyjnej oraz zdrowotnej. Podniesienie konkurencyjnoci wojewdztwa podlaskiego jako regionu turystycznego nastpi poprzez wzmocnienie istniejcej oferty turystycznej oraz uzupenienie jej o nowe formy aktywnoci turystycznej (t. konferencyjna i biznesowa, t. transgraniczna).
213
Warunkiem budowania silnej pozycji regionu podlaskiego jako gwnego obszaru Polski i Europy z ofert turystyki aktywnej, poznawczej w tym kulturowej i religijnej, wypoczynkowej i rekreacyjnej oraz zdrowotnej opartej na unikalnych walorach przyrodniczych, jest budowa nowoczesnych obiektw infrastruktury szlakw turystycznych, infrastruktury uzdrowiskowej w tym towarzyszcej jej infrastruktury obiektw SPA & Weelness. Istnieje potrzeba dywersyfikacji przestrzennej ruchu turystycznego poprzez wykorzystanie potencjau turystycznego terenw Pnocnej Suwalszczyzny, Puszczy Augustowskiej, Doliny Rospudy, Pojezierza Sejneskiego w ramach marki turystycznej pn. Suwalszczyzna, oraz terenw Jezior Rajgrodzkich, Doliny Biebrzy, Dolina Narwi, Puszczy Knyszyskiej, Zbiornika Siemianwka, Puszczy Biaowieskiej, Doliny Bugu i Nurca w ramach marki turystycznej pn. Podlasie oraz Puszczy Kurpiowskiej, Doliny Pisy i Doliny Narwi w ramach marki pn. Ziemia omyska. Rozwj produktu turystycznego oraz podnoszenie jakoci wiadczenia usug turystycznych s niezbdnymi czynnikami poprawy konkurencyjnoci Podlaskiego na krajowym rynku i tworzenia moliwoci budowy rynku midzynarodowego. Warunkiem podnoszenia jakoci wiadczenia usug turystycznych jest wykwalifikowana kadra turystyczna ksztacona na podlaskich uczelniach biorcych te czynny udzia w monitorowaniu zjawisk turystycznych zachodzcych w regionie. Osiganie celw zwizanych z rozwojem turystyki w regionie nie jest moliwe bez spjnej i efektywnej promocji Wojewdztwo Podlaskiego w ramach trzech odrbnych marek turystycznych, zintegrowanych ze sob poprzez m.in. wsplne produkty turystyczne o charakterze pasmowym (sieciowym). Marki turystyczne wojewdztwa podlaskiego to Podlasie, Suwalszczyzna i Ziemia omyska. Istnieje jeszcze jedna droga promocji caego regionu poprzez wybr istniejcej marki i jej promocji na wybranych rynkach docelowych. Np. Zielone Puca Polski i skojarzenia jej gownie z obszarem wojewdztwa podlaskiego. Warunkiem rozwoju turystyki w regionie, jest lepsze wykorzystanie umw midzynarodowych i przynalenoci wojewdztwa podlaskiego do dwch Euroregionw, a w przyszoci utworzenie klastra turystycznego by moe obejmujcego obszar co najmniej dwch pastw. Prowadzenie monitoringu zjawisk turystycznych w wojewdztwie podlaskim i w poszczeglnych jego subregionach turystycznych, stworzy warunki dla prawidowego podejmowania decyzji strategicznych dla rozwoju turystyki w regionie. Znowelizowana ustawa o partnerstwie publiczno prywatnym winna uaktywni samorzdy lokalne w tworzeniu powiza pomidzy podmiotami brany turystycznej a sektorem publicznym, suc tym samym podnoszeniu konkurencyjnoci usug turystycznych w regionie. Przyjte cele operacyjne w programie rozwoju turystyki w wojewdztwie podlaskim winny zapewni wzrost dochodw uzyskiwanych przez podmioty zaangaowane w obsug ruchu turystycznego. Naley zadba, aby rozwj turystyki w regionie nie przebiega z naruszeniem interesw jego mieszkacw, ani kosztem utraty tosamoci kulturowej lokalnych spoecznoci, ktre w wojewdztwie podlaskim stanowi o wyjtkowoci tego regionu w Polsce na tle innych wojewdztw i regionw Europy (wielokulturowo, tolerancja, gocinno i bardzo przyjazny stosunek do turystw).
214
215
10.
Zaczniki
Zacznik 1 Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej dotyczce turystyki 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Ukad Europejski rednio i dugoterminowa strategia dla osignicia zrwnowaonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej. Padziernik 2007 Agenda dla zrwnowaonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej COM (2007) 621 wersja ostateczna z dnia 19.10.2007 Traktat ustanawiajcy Konstytucj dla Europy zastpiony 13 XII 2007 Traktatem Lizboskim Dyrektywa 94/47/EEC z 16 padziernika 1994 r. o ochronie nabywcw prawa do korzystania z nieruchomoci na podstawie czasowego udziau Dyrektywa 90/314/EEC z 13 czerwca 1990 r. o podrach turystycznych za cen zryczatowan Pozostae Dyrektywy: 68/367/EEC; 68/368/EEC; 75/368/EEC; 82/4707 EEC Zalecenie Rady 86/665/EEC z 22 grudnia 1986 r. w sprawie ujednolicenia systemu informacji hotelowej Dyrektywa 85/577/EEC z 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumenta w umowach zawartych poza lokalem przedsibiorstwa. Dyrektywa 93/13/EEC z 5 kwietnia 1993 r. o niedozwolonych klauzulach w umowach konsumenckich. Dyrektywa 97/7/EC z 20 maja 1997 r. o ochronie konsumentw w umowach zawieranych na odlego. Dyrektywa 98/27/EC z 19 maja 1998 r. o nakazach zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesw konsumentw. Dyrektywa 95/57 dotyczca zbierania danych statystycznych w obszarze turystyki.
rdo: Opracowanie wasne na podstawie J. Gospodarek, Prawo Turystyczne w zarysie, Bydgoszcz Warszawa 2003
Zacznik 2 Akty prawne odnoszce si do turystyki obecnie obowizujce w Polsce 1. 2. 3. 4. 5. 6. Konstytucja RP z dn. 2 kwietnia 1997 r., obowizujca od 17 padziernika 1997 r. Ustawa z dn. 29 sierpnia 1997 r. o usugach turystycznych - tekst jednolity (Dz. U. z 2004 r., Nr 223, poz. 2268) Ustawa z dn. 25 czerwca 1999r. o Polskiej Organizacji Turystycznej (Dz. U. z 1999r. Nr 62, poz. 689) Ustawa z dn. 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 17 wrzenia 2003 r. nr 162, poz. 1568) Ustawa z dn. 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 1 wrzenia 2005 r., nr 167, poz. 1399) Ustawa z dn. 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 20 stycznia 1997 r. Nr 5, poz. 24) Wykaz obowizujcych rozporzdze Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dn. 28 czerwca 2001 r. w sprawie opat zwizanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego - tekst jednolity (zmieniajce rozporzdzenie Dz. U. z 6 stycznia 2006 r.) Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektw hotelarskich i innych obiektw, w ktrych s wiadczone usugi hotelarskie (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2004 r. Nr 188, poz. 1945) Na podstawie art. 45 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usugach turystycznych (Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 578, z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dn. 30 grudnia 2005 r. w sprawie Centralnej Ewidencji
7.
8.
9.
216
10.
11.
12.
13.
Organizatorw Turystyki i Porednikw Turystycznych (Dz. U. z 12 stycznia 2006 r.) Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 19 stycznia 2000 r. w sprawie nadania statutu Polskiej Organizacji Turystycznej. (Dz. U. z 28 stycznia 2000 r.) Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 16 sierpnia 2004 r. w sprawie przewodnikw turystycznych i pilotw wycieczek (Dz. U. z 30 sierpnia 2004 r. Nr 188, poz. 1944) Rozporzdzenie Ministra Finansw z dn. 24 grudnia 2003 r. w sprawie ubezpieczenia na rzecz klientw w zwizku z dziaalnoci prowadzon przez organizatorw turystyki i porednikw turystycznych (Dz. U. z 30 grudnia 2003 r. Nr 228, poz. 2269) Zarzdzenie nr 17 Ministra Gospodarki z dn. 5 maja 2006 r. w sprawie utworzenia Zespou do Spraw Metodologii Rachunku Satelitarnego Turystyki dla Polski
rdo: Opracowanie wasne na podstawie www.polskainfo.pl, www.mg.gov.pl/Prawo/Obowiazujace+prawo/Turystyka/
Zacznik 3 Dokumenty strategiczno planistyczne obowizujce obecnie w Polsce z odniesieniami do dziedziny turystyki bez treci odnoszcych si bezporednio do obszaru wojewdztwa podlaskiego Dokumenty o zasigu oglnopolskim Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, 1. wspierajce wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Narodowa Strategia Spjnoci, Warszawa, maj 2007 Rozwj Polski Wschodniej 2007-2013. Program operacyjny. 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, Warszawa, 2 padziernika 2007 Rozwj Polski Wschodniej 2007-2013. Program operacyjny. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, 3. Szczegowy opis osi priorytetowych Warszawa, 27 kwietnia 2009 Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku, 4. Ministerstwo Sportu i Turystyki (przyjty przez Rad Ministrw w dniu 26 wrzenia 2008 r.) Strategia Rozwoju Turystyki w Polsce na lata 2007-2013, 5. Warszawa, kwiecie 2007 (Projekt)
217
SPIS RYSUNKW
RYSUNEK 1 SCHEMAT PROCESU OPRACOWANIA PROGRAMU W ROZWOJU TURYSTYKI I ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO W WOJEWDZTWIE PODLASKIM W LATACH 2010 2015...............................................................................................................................................................8
SPIS MAP
MAPA 1 CIGI DROGOWE WYZNACZONE W PO ROZWOJU POLSKI WSCHODNIEJ NA TLE KRAJOWEGO UKADU DROGOWEGO......................................................................................................77
SPIS WYKRESW
WYKRES 1 REDNIA OCENA GWNYCH ELEMENTW PRODUKTW TURYSTYCZNYCH WOJEWDZTWA PODLASKIEGO SKALA OCENY 1 MIN. 7 MAKS...........................................176 WYKRES 2 REDNIA OCENA JAKOCI PRODUKTW TURYSTYCZNYCH WOJEWDZTWA PODLASKIEGO WYNIKI BADA ANKIETOWYCH NA 600 TURYSTACH WYKONANYCH POMIDZY 15.07. -15.07.2009. (SKALA OCEN: 1 MIN. 5 MAKS.)......................................................176 WYKRES 3 RUCH TURYSTYCZNY NA PRZEJCIACH GRANICZNYCH Z BIAORUSI W LATACH 2004-2008...........................................................................................................................................181 WYKRES 4 RUCH TURYSTYCZNY NA PRZEJCIACH GRANICZNYCH Z LITW W LATACH 2004-2007.............................................................................................................................................................181 WYKRES 5 CZAS PRZEBYWANIA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM (BADANIA WASNE). .182 WYKRES 6 MIEJSCA ZAKWATEROWANIA TURYSTW (BADANIA WASNE)...........................183 WYKRES 7 FORMY PRZYJAZDU (BADANIA WASNE).......................................................................184 WYKRES 8 RODZAJE TRANSPORTU (BADANIA WASNE)................................................................185 WYKRES 9 OBSZAR POCHODZENIA ANKIETOWANYCH TURYSTW .........................................186 WYKRES 10 CZAS SPDZONY W WOJ. PODLASKIM W % - OGEM PRZEZ TURYSTW Z REGIONU............................................................................................................................................................186 WYKRES 11 ZWIEDZANE OBIEKTY W % WEDUG TURYSTW LOKALNYCH.........................187 WYKRES 12 GWNE CECHY SKADAJCE SI NA KLIMAT WOJ. PODLASKIEGO W % WEDUG TURYSTW LOKALNYCH ........................................................................................................187 WYKRES 13 LICZBA OSB PRZEKRACZAJCYCH GRANICE W CIGU 12 MIESICY W 2007 ROKU...................................................................................................................................................................188 WYKRES 14 LICZBA OSB PRZEKRACZAJCYCH GRANICE W CIGU 12 MIESICY W 2008 ROKU...................................................................................................................................................................189 WYKRES 15 LICZBA OBIEKTW AGROTURYSTYCZNYCH W LATACH 2004-2008....................190 WYKRES 16 OBIEKTY HOTELOWE W LATACH 2004-2008.................................................................190
218
WYKRES 17 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W BIEBRZASKIM PARKU NARODOWYM .................................................................................................................................................197 WYKRES 18 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W BIAOWIESKIM PARKU NARODOWYM W LATACH 2004-2008........................................................................................................198 WYKRES 19 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W NARWIASKIM PARKU NARODOWYM W LATACH 2004-2008........................................................................................................199 WYKRES 20 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W WIGIERSKIM PARKU NARODOWYM W LATACH 2004-2008........................................................................................................200 WYKRES 21 POCHODZENIE ANKIETOWANYCH W % - OGEM.................................................204 WYKRES 22 POCHODZENIE ANKIETOWANYCH W % - DNI ROBOCZE/WEEKENDY...............204 WYKRES 23 DOCHD ANKIETOWANYCH NA 1 OSOB W RODZINIE W % - OGEM..........205 WYKRES 24 RDO INFORMACJI O REGIONIE W CZASIE POBYTU W % - OGEM.........205 WYKRES 25 FORMY SPDZANIA WOLNEGO CZASU W % OGEM............................................206 WYKRES 26 ZWIEDZANE OBIEKTY W % - OGEM..........................................................................207 WYKRES 27 GWNE CECHY SKADAJCE SI NA KLIMAT WOJ. PODLASKIEGO W % OGEM............................................................................................................................................................208
219
SPIS TABEL
TABELA 1 DOKUMENTY STRATEGICZNO PLANISTYCZNE OBOWIZUJCE OBECNIE W POLSCE Z ODNIESIENIEM DO TURYSTYKI WOJEWDZTWA PODLASKIEGO...........................17 TABELA 2 DOKUMENTY STRATEGICZNO PLANISTYCZNE O ZASIGU REGIONALNYM OBOWIZUJCE OBECNIE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM Z ODNIESIENIEM DO DZIEDZINY TURYSTYKI.................................................................................................................................19 TABELA 3 OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY (OSO)............................................................................31 TABELA 4 SPECJALNE OBSZARY OCHRONY (SOO)..............................................................................32 TABELA 5 MUZEA ORAZ ZBIORY I WYSTAWY CZASOWE.................................................................39 TABELA 6 ZWIEDZAJCY MUZEA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM WEDUG POWIATW W LATACH 2005 - 2007......................................................................................................................................42 TABELA 7 ODWIEDZAJCY WYBRANE MUZEA W ROKU 2007.........................................................42 TABELA 8 LICZBA INSTYTUCJI KULTURY W WOJEWDZTWIE PODLASKIM...........................44 TABELA 9 IMPREZY CYKLICZNE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM............................................45 TABELA 10 MIEJSCOWOCI I ZWIZANE Z NIMI SAWNE POSTACIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO...................................................................................................................................................54 TABELA 11 PODMIOTY TURYSTYCZNE W UKADZIE WOJEWDZTW WEDUG PRZEDMIOTU DZIAALNOCI STAN NA 10.07.2009............................................................................60 TABELA 12 ILO PLACWEK INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W WOJEWDZTWIE PODLASKIM NA TLE POLSKI WSCHODNIEJ...........................................................................................60 TABELA 13 LICZBA PODMIOTW TURYSTYCZNYCH I PLACWEK INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W WOJEWDZTWIE PODLASKIM..............................................................................................................61 TABELA 14 OBIEKTY WIADCZCE USUGI NOCLEGOWO / HOTELARSKIE WYBUDOWANE W LATACH 2004-2008........................................................................................................................................63 TABELA 15 OBIEKTY SPORTOWO - REKREACYJNE WYBUDOWANE W LATACH 2004-2009 ..66 TABELA 16 BAZA GASTRONOMICZNO - RESTAURACYJNA W POSZCZEGLNYCH GMINACH POWSTAA W LATACH 2004-2008........................................................................................................................................72 TABELA 17 DROGI O TWARDEJ NAWIERZCHNI WEDUG WYBRANYCH WOJEWDZTW NA 100 KM2.................................................................................................................................................................76 TABELA 18 LINIE KOLEJOWE EKSPLOATOWANE WEDUG WYBRANYCH WOJEWDZTW .................................................................................................................................................................................76 TABELA 19 INWESTYCJE WSPFINANSOWANE ZE RODKW PROGRAMU OPERACYJNEGO ROZWJ POLSKI WSCHODNIEJ 2007-2013.............................................................77 TABELA 20 INWESTYCJE WSPFINANSOWANE ZE RODKW PROGRAMU OPERACYJNEGO INFRASTRUKTURA I RODOWISKO 2007-2013......................................................78
220
TABELA 21 INWESTYCJE WSPFINANSOWANE ZE RODKW REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWDZTWA PODLASKIEGO NA LATA 2007-2013..............78 TABELA 22 STRATEGICZNE INWESTYCJE DROGOWE PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI NA SIECI DRG WOJEWDZKICH W LATACH 2010-2015...........................................................................78 TABELA 23 STRATEGICZNE INWESTYCJE DROGOWE PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI NA SIECI DRG WOJEWDZKICH PO ROKU 2013.......................................................................................79 TABELA 24 STRATEGICZNE INWESTYCJE DROGOWE PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI NA SIECI DRG POWIATOWYCH DO ROKU 2013.........................................................................................79 TABELA 25 INWESTYCJE KOLEJOWE ......................................................................................................81 TABELA 26 REGIONY PARTNERSKIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO.......................................92 TABELA 27 LICZBA TARGOWISK W WOJEWDZTWIE PODLASKIM W ROKU 2007.................98 TABELA 28 SZLAKI PIESZE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM........................................................99 TABELA 29 SZLAKI WODNE NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO............................104 TABELA 30 WANIEJSZE MIEJSCA PIELGRZYMKOWE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM KOCI RZYMSKO - KATOLICKI...........................................................................................................107 TABELA 31 WANIEJSZE MIEJSCA PIELGRZYMKOWE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM KOCI PRAWOSAWNY..........................................................................................................................107 TABELA 32 ORODKI SPA&WELLNESS W WOJEWDZTWIE PODLASKIM...............................109 TABELA 33 ORODKI, STADNINY I KLUBY JEDZIECKIE NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO.................................................................................................................................................111 TABELA 34 BAZA NOCLEGOWA POWIATU AUGUSTOWSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK 116 TABELA 35 BAZA NOCLEGOWA POWIATU BIAOSTOCKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK ..117 TABELA 36 BAZA NOCLEGOWA POWIATU BIELSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK ..............118 TABELA 37 BAZA NOCLEGOWA POWIATU GRAJEWSKIEGO -DANE GUS ZA 2008 ROK .......119 TABELA 38 BAZA NOCLEGOWA POWIATU HAJNOWSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .....120 TABELA 39 BAZA NOCLEGOWA POWIATU KOLNESKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK ......121 TABELA 40 BAZA NOCLEGOWA POWIATU OMYSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .....121 TABELA 41 BAZA NOCLEGOWA POWIATU MONIECKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .........122 TABELA 42 BAZA NOCLEGOWA POWIATU SEJNESKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK ........123 TABELA 43 BAZA NOCLEGOWA POWIATU SIEMIATYCKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK ...124 TABELA 44 BAZA NOCLEGOWA POWIATU SOKLSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .........125 TABELA 45 BAZA NOCLEGOWA POWIATU SUWALSKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .........126 TABELA 46 BAZA NOCLEGOWA POWIATU WYSOKOMAZOWIECKIEGO - DANE GUS ZA 2008 ROK .....................................................................................................................................................................127 TABELA 47 BAZA NOCLEGOWA - DANE GUS ZA 2008 ROK..............................................................128
221
TABELA 48 PLACWKI GASTRONOMICZNE W WOJEWDZTWACH POLSKI WSCHODNIEJ W 2007 ROKU.....................................................................................................................................................129 TABELA 49 PLACWKI GASTRONOMICZNE W TURYSTYCZNYCH OBIEKTACH ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA.......................................................................................................130 TABELA 50 BAZA SPORTOWO REKREACYJNA, LICZBA I TYPY OBIEKTW OGLNODOSTPNYCH ................................................................................................................................132 TABELA 51 OBIEKTY KONFERENCYJNE ...............................................................................................139 TABELA 52 OBIEKTY WYSTAWIENNICZE NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO 143 TABELA 53 LOKALNE ORGANIZACJE TURYSTYCZNE......................................................................144 TABELA 54 CENTRA I PUNKTY INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W WOJEWDZTWIE PODLASKIM......................................................................................................................................................145 TABELA 55 ILO TURYSTW ODWIEDZAJCYCH PUNKTY INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W WOJEWDZTWIE PODLASKIM W 2008 R..........................................................................................148 TABELA 56 ILO OSB ODWIEDZAJCYCH CENTRUM INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W BIAYMSTOKU W 2008 R. WEDUG MIESICY....................................................................................150 TABELA 57 WYKAZ BIUR USUG TURYSTYCZNYCH W WOJEWDZTWIE PODLASKIM STAN NA 03.08.2009 R......................................................................................................................................150 TABELA 58 REGIONALNE PRODUKTY TURYSTYCZNE Z PODZIAEM NA GMINY(WG ANKIET PRZESANYCH DO GMIN). PODKRELONO PRODUKTY STREFOWE I PASMOWE BDCE PRZEDMIOTEM ANALIZY W TABELACH 60 - 82.................................................................155 TABELA 59 PRODUKTY TRADYCYJNE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO..................................159 TABELA 60 PRODUKT TURYSTYCZNY BIAOWIESKI SZLAK TRANSGRANICZNY..........161 TABELA 61 PRODUKT TURYSTYCZNY NADBUASKI PRODUKT TURYSTYCZNY BUGIEM Z BOGIEM........................................................................................................................................................161 TABELA 62 PRODUKT TURYSTYCZNY AUGUSTW KOCHAM TO MIASTO .....................163 TABELA 63 PRODUKT TURYSTYCZNY KANA AUGUSTOWSKI.....................................................164 TABELA 64 INTEGRACYJNE REGATY AGLOWYCH ODZI OKRGYCH...............................165 TABELA 65 PITKA ZNAD BIEBRZY.........................................................................................................165 TABELA 66 FESTIWAL KULTURY I TRADYCJI TATARW POLSKICH.........................................166 TABELA 67 WRD UBRW 7-DNIOWA WYCIECZKA ROWEROWA PO PUSZCZY BIAOWIESKIEJ..............................................................................................................................................166 TABELA 68 SZLAK TATARSKI.....................................................................................................................167 TABELA 69 PODLASKI SZLAK BOCIANI..................................................................................................167 TABELA 70 GOCINNY BIAYSTOK..........................................................................................................168 TABELA 71 SZLAK RKODZIEA LUDOWEGO.....................................................................................168 TABELA 72 SZLAK RELIGII WOJEWDZTWA PODLASKIEGO.......................................................169
222
TABELA 73 OPOWIECI Z NARWI.............................................................................................................169 TABELA 74 TURYSTYKA AKTYWNA SZLAKI ROWEROWE, KAJAKOWE.................................170 TABELA 75 ZIEMIA SEJNESKA ZAPRASZA .........................................................................................171 TABELA 76 TRANS-GRANICZNY SZLAK DOMINIKASKI.................................................................171 TABELA 77 PARKI NARODOWE I KRAJOBRAZOWE...........................................................................172 TABELA 78 BIEGWKAMI PRZEZ BAGNA.............................................................................................172 TABELA 79 SZLAK KOLEJKI LENEJ.......................................................................................................173 TABELA 80 SUWALSZCZYZNA KRAINA JAK BA..............................................................................173 TABELA 81 Z BIEGIEM CZASU Z NURTEM RZEKI BUG ....................................................................174 TABELA 82 SZALKI TURYSTYCZNE, KRESOWE WDRWKI NA PODLASIU.............................174 TABELA 83 REDNIA OCEN DOTYCZCA JAKOCI PRODUKTW TURYSTYCZNYCH WOJEWDZTWA PODLASKIEGO WYNIKI BADA ANKIETOWYCH LIDERW LOKALNYCH Z DNIA 15.06. 15.07.2009 (SKALA OCEN 1 MIN. 7 MAKS.) ....................................175 TABELA 84 TURYCI ZAGRANICZNI KORZYSTAJCY Z NOCLEGW W WOJEWDZTWIE PODLASKIM......................................................................................................................................................178 TABELA 85 RUCH TURYSTW NA PRZEJCIACH GRANICZNYCH Z BIAORUSI .................179 TABELA 86 RUCH TURYSTW NA PRZEJCIACH GRANICZNYCH Z LITW ............................180 TABELA 87 WYDATKI TURYSTW WEDUG CELU PODRY W 2008 I I KWARTALE 2009 ROKU ..................................................................................................................................................................182 TABELA 88 WYKORZYSTANIE TURYSTYCZNE OBIEKTW ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA W LATACH 2004-2008............................................................................................183 TABELA 89 LICZBA OBIEKTW AGROTURYSTYCZNYCH ..............................................................189 TABELA 90 ZESTAWIENIE BAZY NOCLEGOWEJ OBIEKTW SKATEGORYZOWANYCH NA LATA 2004-2008.................................................................................................................................................191 TABELA 91 LICZBA TURYSTW KORZYSTAJCYCH Z NOCLEGW, LICZBA UDZIELONYCH NOCLEGW TURYSTOM ORAZ DUGO POBYTU TURYSTW W BAZIE ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA W POWIATACH POLSKI WSCHODNIEJ W 2007 ROKU........................................................................196 TABELA 92 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W BIEBRZASKIM PARKU NARODOWYM..................................................................................................................................................197 TABELA 93 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W BIAOWIESKIM PARKU NARODOWYM .................................................................................................................................................198 TABELA 94 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W NARWIASKIM PARKU NARODOWYM..................................................................................................................................................199 TABELA 95 STATYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO W WIGIERSKIM PARKU NARODOWYM ...............................................................................................................................................................................200
223
SPIS ZACZNIKW
ZACZNIK 1 DYREKTYWY I ZALECENIA UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZCE TURYSTYKI ...............................................................................................................................................................................216 ZACZNIK 2 AKTY PRAWNE ODNOSZCE SI DO TURYSTYKI OBECNIE OBOWIZUJCE W POLSCE.......................................................................................................................216 ZACZNIK 3 DOKUMENTY STRATEGICZNO PLANISTYCZNE OBOWIZUJCE OBECNIE W POLSCE Z ODNIESIENIAMI DO DZIEDZINY TURYSTYKI BEZ TRECI ODNOSZCYCH SI BEZPOREDNIO DO OBSZARU WOJEWDZTWA PODLASKIEGO.................................................217
224

Program Roz Tur CZ Analityczna

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Program Roz Tur CZ Analityczna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI I ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO WOJEWDZTWA PODLASKIEGO W LATACH 2010-2015

Biaystok, lipiec 2009

ZAOENIA METODYCZNE ZWIZANE Z OPRACOWANIEM PROGRAMU

1.1. Schemat budowy programu

rdo: Opracowanie wasne

1.2. Zestawienie podstawowych poj wystpujcych w dokumencie

UWARUNKOWANIA PRAWNO POLITYCZNE ROZWOJU TURYSTYKI NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO

2.1. Uwarunkowania zewntrzne wynikajce z dokumentw UE i Polski

www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/archiwum/nppc_aneksy/roz24.html oraz J. Gospodarek, Prawo Turystyczne w zarysie, Bydgoszcz Warszawa 2003.

rdo: Opracowanie wasne

wypoczynek na obszarach przyrodniczych, turystyka wodna, wypoczynek na wsi (agro- i ekoturystyka).

2.2. Uwarunkowania wewntrzne regionalne

Strategia Rozwoju okrela misj rozwoju wojewdztwa,

Zaoenia Wieloletniego Planu Promocji Wojewdztwa Podlaskiego

CHARAKTERYSTYKA WOJEWDZTWA PODLASKIEGO WALORY TURYSTYCZNE

mineralna o waciwociach leczniczych, wydobywana z jednego z najgbszych uj w Polsce (482 m).

3.1. Walory przyrodnicze

3.1.1. Parki narodowe

3.1.3. Uksztatowanie terenu

3.1.4. Sie hydrologiczna

3.1.5. Zrnicowanie flory

3.1.6. Zrnicowanie fauny

Prawne formy ochrony przyrody Natura 2000

1446,6 98,5 1701,3 23753,7

3.1.8. Ochrona przyrody

Program Ochrony rodowiska Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2010.

3.2. Walory kulturowe i etniczne

Studium Uwarunkowa Atrakcyjnoci Turystycznej Polski Wschodniej.

3.2.2. Muzea, zbiory wystawy czasowej

Zbiory i wystawy czasowe

Muzeum Motoryzacji i Techniki Muzeum na Wglowej Muzeum Historyczne

Muzeum Rzeby Alfonsa Karnego Muzeum Podlaskie

Zbiory i wystawy czasowe

Biaostoczek (k. Kurian)

Muzeum Regionalne Kresowego Muzycznego Domu

Muzeum Wntrz Paacowych Muzeum Regionalne

Krynickie oma Osowiec Pusk

Muzeum Kultury materialnej Ojcowizna Ryboy Muzeum Ziemi Sejneskiej

Zbiory i wystawy czasowe

Sejny Stary Folwark

Muzeum Diecezji Sejneskiej 1818-1925 Muzeum Wigierskiego Parku Narodowego

Muzeum Ziemi Soklskiej

Muzeum Marii Konopnickiej Muzeum Historii i Tradycji onierzy Suwalszczyzny

Centrum Sztuki Wspczesnej Andrzeja Strumiy

rdo: Opracowano na podstawie informacji z gmin, Informatora turystycznego wojewdztwa podlaskiego

rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS.

rdo: Studium uwarunkowa atrakcyjnoci turystycznej Polski Wschodniej

Program Rozwoju Kultury Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020

3.2.3. Instytucje kulturalne

rdo: Opracowanie wasne na podstawie informacji z GUS

3.2.4. Lokalne imprezy kulturalne

Wiosenny Rajd Pieszy okolice Biaegostoku, Podlaskie Targi Turystyczne Biaystok.

Midzynarod owy Przegld Modych Dyrygentw im.

Wojewdzki e eliminacje Konkursu Krasomwczego Ojczyzna

Rajd Mikoajkowy Biaystok

3.2.5. Pozamaterialne walory kulturowe

Wybitne postacie wojewdztwa podlaskiego

Gra Strkowa Grabowo Jeewo Stare Knyszyn

Sielachowskie koo Biaegostoku Sokka Suchowola

Zwierzyniec koo Biaowiey Zabudw

Tradycje i obyczaje lokalne

rdo: Centralna Ewidencja Organizatorw i Porednikw Turystycznych

Placwki informacji turystycznej orodki (centra) punkty razem 5 43 48 4 43 47 10 19 29 3 17 20 10 28 38 32 139 182