inteligencja emocjonalna - polega przede wszystkim na umiejtnoci radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauwaania i wpywania

na emocje innych. Wi si z ni takie umiejtnoci umysowe jak empatia i asertywno. inteligencja spoeczna - pokrewna inteligencji emocjonalnej zdolno przystosowania si i wpywania na rodowisko spoeczne czowieka. inteligencja poznawcza wie si z myleniem przyczynowo skutkowym, werbalnym i abstrakcyjnym. inteligencja poznawcza (IQ). zbir kompetencji werbalnych i niewerbalnych, obejmujcych: wiedz, mylenie abstrakcyjne, pami operacyjn i dugotrwa, uwag, zdolno koncentracji, koordynacj wzrokowo-ruchow. Racjonalizm metodologiczny - stanowisko epistemologiczne w sporze o rda poznania goszce, e podstawy wiedzy czowieka naley szuka w umyle czowieka; rozum jest jedynym rdem poznania. Probabilizm - poznanie ludzkie nie moe osign absolutnej pewnoci ze wzgldu na brak rzetelnych kryteriw prawdy i sposobw odrniania dobra od za. Std te czowiek w swojej dziaalnoci praktycznej powinien kierowa si "zasadami prawdopodobnymi" i rozsdkiem. dogmatyzm- bezkrytyczne przyjmowanie pewnych pogldw, koncepcji, twierdze, systemw wartoci jako prawd jedynie susznych; Dogmatyzm hamuje postp w wielu dziedzinach, a na gruncie doktryn politycznych wspiera marksizm-leninizm, stalinizm, faszyzm. Czowiek jako aktor w teatrze wiata to motyw czsto powtarzajcy si w literaturze rnych epok. porwnuje on ycie do spektaklu, a czowieka do aktora biorcego w nim udzia. Spostrzeganie spoeczne badanie, w jaki sposb tworzymy wyobraenia innych ludzi i wycigamy wnioski ich dotyczce. Schemat poznawczy to podstawowy element wiedzy o wiecie spoecznym, to organizacja uprzednich dowiadcze z jakim rodzajem zdarze, obiektw lub osb. Schemat zawiera wiedz uoglnion i wyabstrahowan z konkretnych dowiadcze. Forma trwaej reprezentacji poznawczej, obejmujca sens typowej sytuacji, jak i znaczenie typowych form zachowania, ktre powinny zosta wygenerowane w reakcji na t typow sytuacj. Funkcje schematw poznawczych: - okreslaja, na jakich aspektach rzeczywistosci koncentruje sie uwaga jednostki, - jakich informacji poszukuje, - jak interpretuje dostrze_one informacje, - oraz ktre z nich i w jaki sposb u_ywa przy rozwiazywaniu swoich problemw Heurystyki wydawania sdw nale do uproszczonych regu wnioskowania. Ludzie posuguj si nimi po to, aby wydawa sdy w sposb szybki i efektywny. Przeciwiestwo heurystyki sdzenia to reagowanie kontrolowane. Heurystyka poznawcza ( droga na skrty) to upraszczajca strategia umysowa uywana w formuowaniu sdw, pozwalajca na wydawanie sdw bez analizy wikszoci informacji. Wyrniamy nastpujce rodzaje heurystyk: 1) 2) 3) HEURYSTYKA REPREZENTATYWNOCI klasyfikowanie zjawiska do danej kategorii na podstawie tego, e przypomina ona typowy przykad z tej kategorii HEURYSTYKA DOSTPNOCI- im atwiej nam przypomnie lub wyobrazi sobie jakie zjawisko, tym bardziej wydaje si ono prawdopodobne HEURYSTYKA ZAKOTWICZENIA I DOSTOSOWANIA- polega na tym, e ludzie najpierw oglnie oceniaj sytuacj, wykorzystujc pewne wyraziste, atwo dostpne punkty percepcyjne (kotwice), a nastpnie odpowiednio modyfikuj i dostosowuj t ocen do kontekstu i swojej wiedzy. HEURYSTYKA SYMULACJI najrzadziej wymieniana, zgodnie z ni wynik wydaje nam si bardziej prawdopodobny, im atwiej wyobrazi sobie scenariusz jego zaistnienia.

4)

Atrybucja - W psychologii pojcie atrybucji odnosi si do tego jak ludzie wyjaniaj przyczyny swojego bd cudzego zachowania, tzw. naiwne teorie przyczynowoci. Atrybucja to proces wnioskowania o przyczynach zachowa czyich i wasnych. Widzc zachowanie drugiej osoby, szukamy odpowiedzi na pytanie: dlaczego ona tak si zachowuje? Fritz Heider uwaa, e ludzie, prbujc zrozumie zachowanie innych rozstrzygaj, czy wynika ono z dyspozycji tej osoby (atrybucja wewntrzna), czy z sytuacji, w jakiej ona si znalaza (atrybucja zewntrzna). Rodzaje: atrybucja wewntrzna , atrybucja zewntrzna ,atrybucja globalna ,atrybucja stabilna , atrybucje obronne, atrybucje w subie ego. autorytarny przywdca kontroluje grup oraz wyranie przedstawia swe yczenia; Podstawowy bd atrybucji pojcie wprowadzone do psychologii spoecznej przez Lee Rosa. Opisuje powszechn skonno do wyjaniania zachowania obserwowanych osb w kategoriach przyczyn wewntrznych i staych (np. cech charakteru) przy jednoczesnym niedocenianiu wpyww sytuacyjnych, zewntrznych. I tak na przykad 90% nauczycieli matematyki ankietowanych przez Meyera i Butzkamma w 1975 r. rnice w postpach w nauce swoich uczniw wizao przede wszystkim ze "zdolnociami" oraz "innymi czynnikami osobowociowymi" (np. brakiem koncentracji). W odpowiedziach ankietowanych zabrako przyczyn zewntrznych, np. uwzgldniania warunkw do nauki w domu ucznia. Prawdopodobnie ten podstawowy bd jest efektem automatycznego przetwarzania informacji, bez udziau wiadomoci. Zjawisko to w znaczcy sposb wpywa na nasze codzienne formuowanie ocen na temat innych ludzi. Dysonans poznawczy, sytuacja, gdy jednostka uwiadamia sobie sprzeczno dwu treci poznawczych: midzy informacjami (przekonaniami) posiadanymi a informacjami odbieranymi, dotyczcymi tej samej sprawy. Redukcja dysonansu moe nastpi poprzez zmian interpretacji treci odbieranych (np. palacz czytajcy o szkodliwoci palenia tytoniu zdecyduje si pali dalej osabiajc swoje przekonania co do szkodliwoci palenia albo rzuci palenie przekonany o szkodliwoci palenia). Dysonans poznawczy wywouje przykry stan emocjonalny, motywujcy jednostk do jego usunicia tym silniej, im silniejszy jest konflikt w ktrym znalazy si przekonania istniejce z informacjami odbieranymi. Redukcja dysonansu moe nastpi przez zmian dotychczasowych przekona lub przez tak reinterpretacj sytuacji, ktra pozwoli np. odrzuci otrzyman informacj lub uzna j za pozornie tylko sprzeczn z kwestionowanym przekonaniem. Sposoby redukowania dysonansu Gdy wzbudzony zostaje dysonans dana osoba motywowana jest do jego redukowania i przywrcenia zgodnoci midzy sprzecznymi informacjami. Moe to by osigane przez: 1. 2. Zmian jednego z elementw bdcych ze sob w kolizji. Palacz, ktry dowiaduje si, e jest to szkodliwe, moe rzuci palenie lub odrzuci informacj o szkodliwoci palenia (albo unika mylenia o niej). Przeformuowanie znaczenia jednego z elementw, ktre s ze sob niezgodne. Na przykad palacz moe twierdzi, e pali, ale tylko papierosy light, co nie jest szkodliwe. Bd te, e "ycie te jest szkodliwe dla zdrowia, nie tylko papierosy" waciwie wszystko jest szkodliwe, cukier, sl, brak cukru, nadmiar witamin itp., przez co zmienia znaczenie sowa "szkodliwe". Dodanie nowego elementu poznawczego, ktrego zadaniem jest zredukowanie sprzecznoci midzy dotychczasowymi elementami. Palacz moe twierdzi, e palenie go uspokaja i rozlunia (czyli jest zdrowe). Moe zacz uprawia sport lub twierdzi, e zawsze wchodzi na sidme pitro piechot, a te jego wysiki niweluj szkodliwo palenia.

3.

Postawa a zachowanie: Czy zatem mona zakada istnienie silnego zwizku midzy postaw a zachowaniem i na tej podstawie wnioskowa o moliwym postpowaniu danej osoby? Odpowied na to pytanie prbuj znale psychologowie poznawczy, ktrzy od dawna zajmuj si problematyk postaw. Kwest zgodnoci postaw z zachowaniem staraj si wyjani na kilka sposobw. Wedug niektrych z nich postawy s zgodne z zachowaniem, jednak badania empiryczne nie s w stanie tego dowie, poniewa analizy zachowania rni si od siebie stopniem oglnoci. Skupiaj si albo na pojedynczych aktach zachowania, albo na bardziej oglnych wskanikach reakcji. Inni badacze uwaaj ponadto, e o zgodnoci postaw z zachowaniem decyduj jeszcze inne czynniki, np. rodzaj postawy i zachowania, cechy osoby przejawiajcej dan postaw, okolicznoci, w jakich nastpuje zachowanie. Czynniki te mog sprzyja wystpowaniu zgodnoci midzy postaw a zachowaniem albo j osabia. Wedug Russella Fazio czynnikiem nasilajcym zgodno midzy okrelon postaw a postpowaniem jest tzw. dostpno postawy czyli atwo jej aktywizacji. Postawa moe aktywizowa okrelone zachowanie albo prowadzi do tendencyjnego postrzegania niektrych zjawisk lub osb i ich pozytywnego bd negatywnego wartociowania. W tym drugim przypadku chodzi przede wszystkim o postawy silne, cechujce si du dostpnoci. Podsumowujc, czsto mamy skonno do czenia postaw z zachowaniem. W wyjanianiu lub przewidywaniu postpowania innych przeceniamy wpyw ich cech osobowoci natomiast nie doceniamy wpywu zewntrznych okolicznoci. Tymczasem badania empiryczne wykazuj, e postawy nie zawsze s zgodne z zachowaniami. Okazuje si rwnie, e to wanie czynniki sytuacyjne w duym stopniu wpywaj na nasze postpowanie. Istniej jednak sytuacje, w ktrych moliwe staje si okrelenie zachowania na podstawie postawy. Tzw. postawy silne, ktre zostay wyej omwione prowadz do okrelonych tendencji w zachowaniu i spostrzeganiu obiektw. Jeeli oceniamy co negatywnie albo pozytywnie, bdziemy prawdopodobnie ocenia w ten sam sposb inne waciwoci tej rzeczy. Mwi o tym np. "efekt aureoli". Postawy, mimo i czasem prowadz do oczywistych bdw, pomagaj nam w konstruowaniu wiata spoecznego i zachowywaniu si w okrelony sposb. Zmiany postaw Badania prowadzone w tym zakresie skupiaj si zwykle na analizie technik manipulacji i perswazji, ktre w najwikszym stopniu oddziauj na przekonania i opinie. Badacze Analizuj take procesy psychiczne, ktre odpowiadaj za utrzymywanie swoich postaw albo ich zmian. Jednym z takich procesw jest dysonans poznawczy. Przykadowo kochamy zwierzta i uwaamy, e nie powinno si ich zabija i zjada. Z drugiej strony lubimy miso i trudno nam si bez niego obej. W tej sytuacji dochodzi wic do rozbienoci pomidzy naszymi przekonaniami a zachowaniem, ktra prowadzi do nieprzyjemnego stanu dysonansu. Jedynym rozwizaniem jest wic zmiana zachowania albo przekona. Badania empiryczne wykazuj, e wewntrzna potrzeba uzasadnienia w wikszym stopniu skania ludzi do zmiany postaw ni naciski otoczenia. Mona bowiem mwi rwnie o potrzebie zewntrznego uzasadnienia, kiedy chcemy udowodni raczej innym ni sobie samym suszno naszego postpowania. Motywacje popychajce ludzi do zmiany swoich postaw s rnorodne. Poza potrzeb uzasadnienia, nadania logiki wasnemu postpowaniu, ludzie skonni s zmieni postawy, by zaspokoi swoje pragnienia szacunku i afiliacji. Czsto zdarza si, e chcc przypodoba si jakiej grupie, ulegamy jej presji i zmieniamy niektre nasze przekonania. Poza tym chtnie zmieniamy nasze pogldy w celu upodobnienia si do osoby, ktr podziwiamy, ktra jest dla nas autorytetem. Ten proces nazywany jest identyfikacj. Struktura grupy. W grupach spoecznych wyrni mona trzy typy struktur spoecznych: struktur komunikacji, struktur przywdztwa (wadzy) oraz struktur socjometryczn.

Struktura komunikacji odnosi si do sieci wzajemnych interakcji w grupie, co jest istotne ze wzgldu na szybko przepywu informacji przy realizowaniu przez grup celw. Struktura przywdztwa okrela relacje poddastwa i dostp do wadzy jednostek znajdujcych si w grupie. Ze wzgldu na styl kierowania grup jednostki mog mie wikszy lub mniejszy wpyw na podejmowane decyzje. W przypadku tej struktury istotne jest zarwno przywdztwo formalne w grupie, jak i istnienie przywdztwa nieformalnego.

Struktura socjometryczna okrela wzajemne postawy jednostek wzgldem siebie, przede wszystkim wizi emocjonalne, ktre spajaj grup. Struktura ta ksztatuje si pod wpywem indywidualnych potrzeb afiliacyjnych jednostek. Facylitacja spoeczna jest pojciem z dziedziny psychologii spoecznej i oznacza napicie wynikajce z obecnoci innych osb i moliwoci oceny przez nich naszego dziaania. Skutkiem tego napicia jest lepsze wykonanie zada dobrze opanowanych i atwych, lecz gorsze wykonanie zada trudnych lub tych, ktrych dopiero si uczymy. Prniactwo spoeczne w psychologii spoecznej mwi si o nim wtedy, gdy wysiek wkadany przez jednostki w wykonanie zadania jest mniejszy, gdy dziaaj one wraz z innymi ni, gdy dziaaj indywidualnie. Prniactwo spoeczne mona redukowa poprzez kontrol wynikw uzyskanych przez jednostk, lub tylko sugerowanie, e taka kontrola ma miejsce. Wysiek poszczeglnych jednostek dziaajcych w grupie jest tym mniejszy im:

trudniejszy do zmierzenia jest indywidualny wkad kadego wykonawcy mniej wykonawca jest przekonany o tym, e jego indywidualny wkad ma znaczenie dla oglnego wyniku, jaki zostanie osignity

wykonywane zadanie wydaje si mniej wane wykonawcy DEZINDYWIDUALIZACJA stan zmniejszonego poczucia wasnej tosamoci(skutek anonimowoci)co powoduje mniejsza dbao o ocen spoeczn. Dezindywidualizacja (deindywidualizacja), zanik osobowoci; utrata poczucia wasnej indywidualnoci pod wpywem oddziaywa rodowiska spoecznego. Zjawisko to szczeglnie wyranie wystpuje w przypadku oddziaywania tumu na zachowanie jednostki. Jej efektem jest niemal cakowita uniformizacja zbiorowoci - poszczeglne jednostki wchodzce w skad danej grupy spoecznej zachowuj si w sposb identyczny; czsto wykazuj take znaczne podobiestwo wygldu zewntrznego. Samowiadomo przedmiotowa -jest to zmienna, ktra warunkuje zgodno zachowa z normami moralnymi i postawami. Zgodnie z teori przedmiotowej samowiadomoci, ktr sformuowali Shelley Duval i Robert Wicklund, taki stan rodzi si wtedy, gdy natrafiamy na co, co koncentruje nasz uwag na wasnej osobie. Tym czym moe by lustro lub kamera wideo. Skupiajc uwag na sobie, oceniamy i porwnujemy swoje zachowanie z wewntrznymi normami i oczekiwaniami wobec siebie. Dostrzegamy rozbienoci i uwiadamiamy sobie swoj hipokryzj. Jeli moemy zmieni zachowanie tak, aby pasowao do wewntrznych norm, to zmieniamy je. W stanie samowiadomoci zachowujemy si bardziej zgodnie z wasnymi zasadami. Praca grupy w zadaniach-Grupy nie tylko udogadniaj wykonywanie zada, ale rwnie okrelaj status spoeczny i wymiar naszego ycia. Dzi przekonujemy si o istnieniu coraz to wikszej iloci negatywnych aspektw pracy w grupie, do ktrych zalicza si spadek kreatywnoci i wysiku pojedynczych osb. Co wicej, podejmujc zdanie w grupie ludzie s bardziej podatni na tworzenie stereotypw i podporzdkowanie si liderowi grupy lub werdyktowi wikszoci. Mao tego, w grupie brakuje krytycyzmu, wolimy przecie nie udziela si w ogle ni wyj na niekompetentn osob w przypadku gdy nasza opinia jest krytykowana. Uprzedzenie do kogo lub czego wystpuje wwczas, gdy jednostka podejmuje ocen, wyraa negatywny osd bez wczeniejszego dowiadczenia z dan osob, czy zjawiskiem, najczciej na

podstawie faszywych lub niekompletnych informacji. Uprzedzenia wynikaj take z utrwalonych w danych spoeczestwach czy spoecznociach stereotypw. W przypadku osb do czego uprzedzonych trudno je przekona do pozbycia si uprzedze poprzez racjonaln argumentacj. Uprzedzenia staj si grone dla funkcjonowania spoeczestwa lub pewnych kategorii spoecznych, gdy przybieraj charakter instytucjonalny i staj si czci okrelonych ideologii (zob.: rasizmu, antysemityzmu, homofobii czy seksizmu). Stereotyp konstrukcja mylowa, zawierajca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierajca pewne faszywe przewiadczenie, dotyczce rnych zjawisk, w tym innych grup spoecznych. Stereotyp przyjty moe by przez jednostk w wyniku wasnych obserwacji, przejmowania pogldw innych osb, wzorcw przekazywanych przez spoeczestwo, moe by take wynikiem procesw emocjonalnych Dyskryminacja - czsto wystpujca forma wykluczenia spoecznego, objawiajca si poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, ni innej w porwnywalnej sytuacji ze wzgldu na jak cech (np. pe, tosamo seksualna, wiek, niepenosprawno, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe). Przesd bezpodstawna wiara w istnienie zwizku przyczynowo-skutkowego midzy danymi zdarzeniami. Wypywa ono moe ze stereotypw zakorzenionych w tradycji i kulturze, pozbawione racjonalnych podstaw i niemoliwe do weryfikacji lub uczenia si nieprawidowych zwizkw. Rasizm zesp pogldw goszcych tez o nierwnoci ludzi, a wynikajca z nich ideologia przyjmuje wyszo jednych ras nad innymi[2]."nowoczesnym rasizmie", ktry opiera si o rnice kulturowe, a nie rzekome rnice genetyczne pomidzy ludmi (rasizm tradycyjny-aspekty biologiczne). Uprzedzona osobowo: czy niektrzy ludzie maj szczegln skonno do odczuwania uprzedze? Badacze eksploruj cechy osobowoci, ktore od innych ludzi odroniaj czowieka po wielokro uprzedzonego czyli ywicego uprzedzenie do wielu ronych kategorii spoecznych, na przykad uprzedzenia seksistowskie, wobec osob odmiennej orientacji seksualnej, odmiennego wyznania, starych, niepenosprawnych, innej narodowoci, itd. Kategoryzacja w psychologii proces poznawczy polegajcy na tym, e jeli jednostka znajc zestaw cech danej kategorii osb lub czonkw grupy spoecznej, zauway przynajmniej jedn z tych cech u czonka tej kategorii, wwczas automatycznie przypisuje mu wszystkie inne cechy pochodzce z zestawu danej kategorii spoecznej. W naukach spoecznych kategoryzacja jest czci procesu badawczego, polega na ustalaniu kategorii odpowiedzi do zebranego metodami jakociowymi materiau empirycznego. Najczciej dotyczy ona kategoryzowania odpowiedzi na pytania otwarte w badaniach prowadzonych w socjologii metod wywiadu. grupy minimalne takie, w ktrych nie ma adnego powanego kryterium doboru, dobr jest przypadkowy. Faworyzowanie grupy wasnej oznacza skonno do uznawania tej grupy za lepsz, podwyszanie jej wartoci pod wszelkim wzgldami i do przyznawania jej rnych dbr.(wie si z etnocentryzmem). Tajfel-Wraz z Johnem Turnerem opracowa teori tosamoci spoecznej ktra usiuje tumaczy jak wasna przynaleno grupowa wpywa na ocen siebie, swojej grupy i grup obcych w szczeglnoci za faworytyzm wobec wasnej grupy i dyskryminacje grup obcych.Ciekaw zaleno midzy grupami odkry w 1973r. Przeprowadzi eksperyment, w ktrym badani mieli za zdanie oszacowanie ile zostao narysowanych na kartce papieru kropek. Nastpnie podzielono badanych na dwie grupy, mwic im, e podzia ten nastpi wg ich trafnoci w szacowaniu. W rzeczywistoci liczba, ktr podawali badani w pierwszym etapie nie bya nigdzie zapisywana, a podzia na grupy by zupenie przypadkowy. W dalszej czci eksperymentu stwierdzono, e nawet kiedy grupa jest grupa minimaln (grupy minimalne takie, w ktrych nie ma adnego powanego kryterium doboru, dobr jest przypadkowy) i tak cechuje si faworyzacj swojej grupy. Wpyw jzyka na funkcjonowanie stereotypw - Stereotypy s wpisane w jzyk. Kod kulturowy wpywa na poznanie m.in. za porednictwem jzyka. Stereotypy s zawsze werbalne, gdy wystpuj zawsze jako tre jakiego sowa. Funkcje: - spoeczna integrujca (spjnik grupy) - obronna (utrzymanie stanu umysu w stanie zamknitym na nowe obiektywne informacje Mechanizm koza ofiarnego polega na tym, i grupa spoeczna w momencie kryzysu, dezintegracji czy zagroenia, by powrci do stanu utraconej rwnowagi, obiera sobie ofiar, ktra staje si obiektem zbiorowej agresji caej grupy. Agresja ta ma na celu mier bd rnego rodzaju wykluczenie ofiary. Grupa wmawia sobie bowiem, e ofiara ta ponosi win za nieszczcie lub zagroenie, ktre doprowadzio do kryzysu, dezintegracji grupy. Samospeniajce si proroctwo zjawisko polegajce na tym, e okrelone oczekiwania w stosunku do pewnych zachowa lub zdarze wpywaj na te zachowania lub zdarzenia w sposb, ktry powoduje spenienie oczekiwa. Wystpuje ono wwczas, gdy informacja o majcym si zdarzy incydencie pochodzi z wiarygodnego dla jednostek rda i pod wpywem tej informacji jednostki postpuj w taki sposb, e realizuj w kocu tre przepowiedni. Jest ono zjawiskiem niewiadomym i pojawia si w sposb mimowolny. Religia i uprzedzenia: Uprzedzenia rasowe i konflikty midzy grupami etnicznymi wynikaj przede wszystkim z walki o dobra, niekoniecznie tylko materialne. Religia moe te konflikty znaczco potgowa. Eksperyment Sherifa. Eksperyment bada wpyw norm grupowych na dziaanie czonkw grupy oraz konformizm informacyjny. Wykorzystano w nim efekt autokinetyczny. Osoba badana bya umieszczona w bardzo ciemnym pomieszczeniu, w ktrym na cianie wywietlano pojedynczy, nieruchomy punkt wiata. W takich warunkach czowiek ma zudzenie, e punkt ten jest w ruchu (wicej zobacz: efekt autokinetyczny). Sherif prosi badanych o oszacowanie odlegoci, o jak przesuwa si w punkt. Osoby badane nie wiedziay, e w rzeczywistoci punkt ten jest nieruchomy. Indywidualne szacunki mieciy si w granicach od 2,5 cm do 25 cm Rozpito indywidualnych oszacowa bya dua. Waciwy eksperyment polega na czeniu badanych w trzyosobowe grupy, w ktrych obserwowali punkt wiata. Nastpnie proszono ich o oszacowanie odlegoci o jak przesuwa si punkt. Okazao si, e gdy ludzie byli w grupie, oszacowania byy urednione i przyjte przez wszystkich czonkw grupy jako wasne. Nie pojawiay si rnice midzy badanymi w ocenianiu przesunicia punktu. Osabianie uprzedze: gboko zakorzenionych uprzedze nie mona si pozby. Przez ostatnie 20 lat poczyniono znaczne postpy w tej kwestii, czego przykadem jest np. popularno serialu Cosby Show w Stanach Zjednoczonych. Osoby o odmiennym ni biay kolor skry rzadko zajmuj wysokie stanowiska (Obama). w korporacjach czy polityce, a ich wizerunek w reklamach czy filmach kreowany jest jako osb zalenych, biernych, wykonujcych mao skomplikowane prace i tym samym utwierdza stereotypy. Analogiczna sytuacja ma miejsce w stosunku do kobiet. WPYW SPOECZNY Zmiana w zachowaniu spowodowana prawdziwym lub wyobraonym naciskiem ze strony innych osb. przejawy wpywu spoecznego na czowieka: Pierwszy z nich to naladownictwo. Drugim przejawem wpywu spoecznego jest konformizm. Jest to zjawisko ulegania opinii panujcej wrd wikszoci osb w grupie. ZASADY WPYWU SPOECZNEGO

1) 2) 3) 4) 5) 6)

REGUA WZAJEMNOCI(CZUJEMY SI ZOBOWIZANI DO WZAJEMNOCI) ZAANGAOWANIE I KONSEKWENCJA(ZAANGAOWANIE klucz do sukcesu, pragnienie bycia konsekwentnym) SPOECZNY DOWD SUSZNOCI(uwaamy jakie zachowania za poprawne kiedy widzimy e inni si tak zachowuj) AUTORYTET(jestemy bardziej skonni sucha osb ktre uznajemy za autorytety) LUBIENIE I SYMPATIA(zgadzamy si speniac proby ludzi ktrych znamy i lubimy) NIEDOSTPNO(przypisywanie wikszej wartoci przedmiotom niedostpnym).

Rodzaje wpywu spo. : Istniej dwa rodzaje wpywu spoecznego: informacyjny (osoby przysuchuj si opiniom innych w celu wyrobienia wasnej opinii) oraz normatywny (osoby zachowuj si tak, jak nakazuj normy spoeczne w celu uzyskania aprobaty innych). Informacyjny wpyw spoeczny moe suy do nauczenia si, jakie ciao jest aktualnie uwaane za atrakcyjne. Natomiast normatywny wpyw spoeczny sprawia, e kobiety chc tak wyglda i robi bardzo duo ku temu, aby uzyska szczup sylwetk. Oportunizm: postawa polegajca na postpowaniu adekwatnym do zaistniaej sytuacji, warunkw majce na celu uzyskanie pewnych korzyci. Wie si to jednoznacznie z brakiem pewnych niezmiennych zasad, wg ktrych postpowaoby si w yciu. Koniunkturalizm- skwapliwe korzystanie z pomylnej koniunktury, z dobrego ukadu okolicznoci, eby osign jak najwiksze korzyci, zrobi karier itp. Teoria reaktancji (oporu psychicznego) stworzona zostaa przez Jacka Brehma w 1966 r. Reaktancja psychologiczna jest to denie do przywracania wolnoci wyboru, zagroonej przez kogo, kto prbuje nam co narzuci lub czego zakaza[1]. Dziaanie to jest tym silniejsze im:

wiksze jest zagroenie swobody dziaania. To czego si nam zakazuje staje si bardziej atrakcyjne ("zakazany owoc", nitimur in vetitum tak tumaczy si zainteresowanie ludzi ocenzurowanymi treciami, co mona uywa np. w zwikszaniu zainteresowania ludzi produktami, podobnie zakazy rodzicw rozgrzewaj mio nastolatkw). Jednoczenie pojawia si niech wobec rda przeszkd, oraz motywacja do przywrcenia stanu swobody, wolnoci. Eksperyment Ascha to jeden z najsynniejszych eksperymentw psychologicznych (waciwie serii eksperymentw), przeprowadzony przez Solomona Ascha w 1955 r. i dotyczcy konformizmu, a konkretnie jednej z jego odmian - konformizmu normatywnego. Badacze konformizmu zastanawiali si czym s motywowane szeroko rozumiane zachowania konformistyczne. Wykryto dwa wane motywy tych zachowa:

waniejsza moliwo dziaania jest nam odebrana, wicej jest zablokowanych, odebranych moliwoci, bardziej nieoczekiwana jest blokada,

pragnienie posiadania racji (zobacz: konformizm informacyjny) oraz lk, ktry jest motywem konformizmu normatywnego. Asch prosi ochotnikw, ktrzy zgosili si do jego eksperymentu, aby jak najdokadniej przyjrzeli si trzem liniom (A, B, C) i zadecydowali, do ktrej z nich najbardziej podobny jest odcinek X narysowany obok. W rzeczywistoci odcinki X i C byy tej samej dugoci, a badani nie mieli co do tego adnych wtpliwoci, jeli siedzieli sami przed ekranem. W takich warunkach 98% badanych udzielaa odpowiedzi: "X jest najbardziej podobny do C". Odpowiedzi badanych dramatycznie zmieniay si, gdy badanie przeprowadzane byo grupowo. Asch podstawia 7 osb, ktre w przekonaniu rzeczywistej osoby badanej byy take ochotnikami, cho naprawd byli to wynajci przez Ascha aktorzy. W pierwszych dwch prbach (z innymi kartami ni ta przedstawiona na rysunku) aktorzy mieli udziela prawidowej odpowiedzi. W trzeciej prbie mieli natomiast mwi: "X jest najbardziej podobne do A". W takich warunkach ok. 2/3 rzeczywistych osb badanych (a niekiedy nawet 3/4 w zalenoci od innych czynnikw) przynajmniej raz zmieniaa zdanie i rwnie twierdzia, e "X jest podobne do A" (badani przechodzili "prby spostrzegania" w grupie kilkakrotnie).

Eksperyment Milgrama eksperyment psychologiczny, zaprojektowany i przeprowadzony w pierwotnej wersji przez psychologa spoecznego Stanleya Milgrama. Eksperyment bada posuszestwo wobec autorytetw. Przeprowadzony by w 1961 i 1962 roku. Pierwsze publikacje na jego temat pojawiy si w 1963 roku[1]. W cigu nastpnych kilku lat przeprowadzano serie kolejnych dowiadcze opartych o pomys Milgrama. Gdy badany wchodzi do laboratorium, widzia obecn ju w pomieszczeniu inn "osob badan". W rzeczywistoci by to pomocnik eksperymentatora czterdziestosiedmioletni mczyzna z nadwag, sprawiajcy mie wraenie (ksigowy). Jego zadaniem byo granie osoby badanej. Nastpowao sfingowane losowanie rl, w ktrym prawdziwej osobie badanej przypadaa rola "nauczyciela", a pomocnikowi eksperymentatora rola "ucznia". Nauczyciel dowiadywa si, e jego zadanie polega bdzie na czytaniu uczniowi listy par sw (np. "miy-dzie", "niebieska-skrzynka" itp.), a nastpnie sprawdzaniu, jak wiele z tych par ucze zapamita. Faza sprawdzajca polega miaa na tym, e nauczyciel czyta pierwsze sowo z pary, nastpnie cztery sowa-propozycje, z ktrych ucze ma wybra sowo prawidowe (przyciskajc jeden z czterech guzikw). Jeli ucze odpowie prawidowo, nauczyciel czyta kolejne sowo, gdy ucze odpowie le nauczyciel stosuje kar w postaci wstrzsu elektrycznego. Nauczyciel otrzymywa na pocztku jeden prbny wstrzs elektryczny o napiciu 45 V, ktry by odczuwany jako do bolesny. Nastpnie ucznia przeprowadzano do ssiedniego pokoju, oddzielonego od laboratorium szyb. Tam przywizywany by do krzesa przez pomocnika eksperymentatora oraz nauczyciela. Przeguby ucznia podczane byy do elektrod, po uprzednim posmarowaniu nadgarstkw maci "w celu uniknicia poparze i pcherzy". W trakcie przypinania "nauczyciel" sysza jak "ucze" zadaje pytanie "eksperymentatorowi" czy to moe by niebezpieczne, poniewa ma kopoty z sercem "Wstrzsy mog by bolesne, ale nie powoduj uszkodzenia tkanek" odpowiada eksperymentator. Nastpnie nauczyciel wraca do pomieszczenia eksperymentatora i siada przed aparatem, przy pomocy ktrego mia stosowa elektrowstrzsy ("kary"). Czyta list sw (lista bya bardzo duga oraz trudna do zapamitania) i rozpoczyna "faz sprawdzajc" (gos ucznia sysza przez interkom). Jeli ucze popenia bd, otrzymywa "za kar" wstrzs elektryczny. Regua bya taka, e przy kolejnych bdach zwikszano si wstrzsu. Pocztkow dawk byo 15 woltw. Kady kolejny wstrzs by rzekomo silniejszy o 15 V. Ostatni dawk miao by 450 V przed nauczycielem byo 30

przecznikw. Zadaniem ucznia byo udawanie, e otrzymuje wstrzsy elektryczne. Jego wypowiedzi za kadym razem byy takie same (odtwarzano je z tamy). Wszystkie osoby badane (nauczyciele) w pewnym momencie zadaway pytanie o to, czy naley aplikowa kolejny wstrzs elektryczny. Wida byo, e badani mczyli si z powodu cierpie ofiary. Prosili badacza aby pozwoli im przesta. Gdy odmawia, kontynuowali, ale trzsc si, pocc, jkajc. Wynik eksperymentu interpretuje si wic jako objaw skonnoci ludzi do podporzdkowania si autorytetom, ktra jest u ludzi olbrzymia (w niektrych wariantach badania nawet 93% osb stosowao najsilniejsze szoki). Stanfordzki eksperyment wizienny nazwa synnego eksperymentu psychologicznego, zrealizowanego w 1971 roku w Stanford University (Kalifornia), pod kierunkiem amerykaskiego psychologa prof. Philipa Zimbardo. Eksperyment ten polega na odegraniu przez grup ochotnikw rl stranikw i winiw. Zrealizowany zosta w jednym z pomieszcze Wydziau Psychologii Stanford University, zaadaptowanym tak, aby przypominao wizienne cele; jego dyrektorem zosta kierujcy caym projektem prof. Philip Zimbardo. W eksperymencie wzio udzia 24 studentw, mczyzn, nigdy wczeniej niekaranych, wyselekcjonowanych z grupy ochotnikw, ktrzy odpowiedzieli na ogoszenie w lokalnej prasie. Grupa uczestnikw eksperymentu zostaa nastpnie podzielona losowo na stranikw i winiw, ktrzy przez okres dwch tygodni mieli odgrywa swoje role. Winiowie przebywali w swoich celach przez 24 godziny na dob, stranicy pracowali natomiast w 8godzinnym systemie zmianowym. Warunki, w ktrych odbywa si eksperyment, zaaranowano tak, aby moliwie najbardziej przypominay rzeczywisto wizienn. Eksperyment zosta przerwany po 6 dniach; organizatorzy caego projektu uznali, e przestali kontrolowa sytuacj, a nasilenie patologicznych zachowa uczestnikw eksperymentu (w szczeglnoci drastycznych aktw przemocy psychicznej stosowanych przez stranikw wobec winiw) stwarza zagroenie dla ich zdrowia i bezpieczestwa. Kod jzykowy - zbir wyrazw i regu rzdzcych ich czeniem, wsplny dla nadawcy i odbiorcy. Jest warunkiem porozumiewania si, systemem znakw, dziki ktrym przekazujemy informacje. Najwaniejszym kodem jest jzyk. Kod komunikacji (werbalnej i niewerbalnej)- Czsto mwic komunikacja ma si na myli take sam sposb przekazywania informacji oraz wzajemnymi relacjami, jakie zachodz podczas tej wymiany. Informacje s przekazywane za moc pewnych kodw, czyli zbioru zachowa i przyporzdkowanych im znacze. Najpowszechniejszym kodem do komunikacji jest jzyk, a wic sowo. Jednak informacje mog by przekazywane take za pomoc innych kodw, takich jak na przykad gesty, dwiki, litery, liczby, symbole. Nie wane jakich kodw si uywa, wane, aby byy one rozumiane w taki sam sposb przez obie strony uczestniczce w komunikacji, a wic przez nadawc i odbiorc. Porozumienie w procesie komunikowania si ma miejsce wtedy, gdy odbiorca komunikatu zinterpretowa go zgodnie z intencjami nadawcy. Umiejtno porozumiewania si jest baz umoliwiajc tworzenie dobrych relacji midzy ludmi, zarwno na gruncie zawodowym, jak i prywatnym. Kod ograniczony to najprostsza forma komunikacji (osoby uywaj krtkich zda, bd rwnowanikw zda, czsto posuguj si spjnikami i przyswkami). charakteryzuje si nastpujcymi cechami: bardzo krtkie i uproszczone gramatycznie zdania, powtarzanie si tych samych spjnikw - wynika zatem z tego utrudnienie przekazywania bardziej skomplikowanych, logicznych caoci; niewielka ilo przymiotnikw i przyswkw wica si z pooeniem nacisku na to, by nie podawa zbdnych informacji; Do wyraania ekspresji czsto uywa si mimiki, gestw. Czsto powtarzane s w danej grupie jzykowej -stereotypy, czy symboleprzez co jzyk jest atwo zrozumiay w okrelonym rodowisku, traci jednak wiele wartoci komunikacyjnych w szerszym rodowisku. Kod ten w sabym stopniu pobudza psychik. Wiele zda wyraa sdy niepodwaalne, nadawca informacji czsto uywa zda rozkazujcych. Jednostka uywajca kodu rozwinitego przekazuje swoje wasne dowiadczenia, rozwijajc swoje indywidualne znaczenia. Warto podkreli, e w przypadku kodu ograniczonego wszystkie znaki s znakami penymi, bez miejsca na autorsk interpretacj. Jest to spowodowane tym, e w okrelonej (stosunkowo wskiej) grupie kady proces komunikacji jest zwizany z okrelonym kontekstem; w zasadzie komunikacja bez niego nie moe zaistnie. Dzieje si tak dlatego, e wszystkie skrtowe znaki i obrazy wymagaj wsplnego dla wszystkich czonkw grupy odniesienia (kontekstu wanie), aby mogy by w ramach danej komrki rozumiane. Powoduje to oczywicie hermetyczno kadego kodu skrtowego spowodowan wymogiem znajomoci okrelonego ta, ktre zapenia znaki tworzc je znakami penymi. teoria kodw jzykowych Basila Bernsteina. By prekursorem nowej socjologii w Wielkiej Brytanii. Zwrci uwage na istotn rol jzyka w przenoszeniu dziedzictwa kulturowego rodzin i przez to stymulowanie bd hamowanie rozwoju intelektualnego jednostki. W swoich pracach wyrni 2 typy wypowiedzi jzykowych: - jzyk potoczny,- jzyk sformalizowany. Pierre bourdieu W jaki sposb P. Bourdieu wyjania istot kapitau kulturowego? Potomkowie rodzin nalecych do klas wyszych s wyposaeni w kapita kulturowy, ufno w moliwo sukcesu, okreleni zostali jako dziedzice, gdy otrzymuj prawomocn kultur bez wikszego wysiku, jako naleny spadek. ( na kapita kulturowy ma habitus klasowy jest zdeterminowany przez pochodzenie spoeczne, duy wpyw ma take miejsce zamieszkania.) 7. Dlaczego wedug P. Bourdieu dla osignicia efektywnoci pracy pedagogicznej potrzebna jest przemoc symboliczna? Szkoa jest instytucj przekazu kultury uprawomocnionej, tej ktr reprezentuj klasy uprzywilejowane. Afirmujc t kultur i system zawartych w niej znacze, instytucje szkolne przyczyniaj si do umocnienia panowania klas uprzywilejowanych oraz do legitymizacji istniejcej wadzy. Aby jednak byo to moliwe, szkoa musi by instytucj przemocy symbolicznej. Gdy wg Pierre Bourdieu i Jean-Claude Passeron: Kade dziaanie pedagogiczne stanowi symboliczn przemoc jako narzucanie przez wadz arbitralnoci kulturowej. Dziaanie pedagogiczne stanowi przemoc symboliczn, poniewa u jej podstaw, poprzez narzucanie i wdraanie arbitralnoci kulturowej (wychowanie), znajduj si ukady si midzy grupami lub klasami skadajcymi si na formacj spoeczn. inteligencja jest zdeterminowana biologicznie? Nie wykluczam takiej moliwoci. Trzeba to jednak ucili. Nie myl, eby stuprocentowo suszna bya na przykad teoria dobrego organu, sformuowana przez Arthura Jensena. Badacz ten stwierdzi, e poziom inteligencji zaley po prostu od jakoci organu zwanego mzgiem, to znaczy od szybkoci jego dziaania i od niezawodnoci w procesie przesyania impulsw nerwowych. Jzyk rodowiskowy (take gwara rodowiskowa, slang) - odmiana jzyka oglnonarodowego przeciwstawiajca si jzykowi oglnemu tym, e jej uycie ogranicza si do jednego rodowiska; od jzyka oglnego rni si przy tym przewanie leksyk i frazeologi. Cechuj si du zmiennoci form leksykalnych i frazeologicznych w stosunku do jzyka

oglnonarodowego. Zasadniczo wystpuj wycznie w formie mwionej, sporadycznie wykorzystywane s take jako materia w utworach literackich. Jzyk formalny jest to podzbir zbioru wszystkich sw nad skoczonym alfabetem. Jzyk formalny jest kluczowym pojciem w informatyce, logice matematycznej i jzykoznawstwie. Dystrybucja(wiedzy) obejmuje wszelkie czynnoci zwizane z pokonywaniem przestrzennych, czasowych, ilociowych i asortymentowych rnic wystpujcych midzy sfer produkcji i sfer konsumpcji. Reprodukcja(wiedzy), produkcja ujmowana jako cigy, nieustannie kontynuowany proces. Konieczno reprodukcji spowodowana jest powtarzalnoci niemal wszystkich ludzkich potrzeb, ktrych zaspokojeniu zosta podporzdkowany proces produkcji. Wg P. Bourdieu habitus to system schematw myli, percepcji, oceniania i dziaania. Jego koncepcja zakada, e habitusem jest cae pomysotwrcze otoczenie okrelonej osoby. Obejmuje to take osobiste wierzenia, skonnoci oraz sposoby rozwizywania problemw (wybr drogi, odpowiednie zachowanie). Teoria habitusu kwestionuje zaoenia koncepcji wolnej woli (ang. free will), z racji tego, e zakada ograniczon (przez usposobienie, czy gotowo do dziaania) moliwo wyboru. Jednak czowiek nie jest automatem, poniewa kady habitus wykazuje pewn elastyczno, ale aden nie jest wycznie woln wol. Ogromna cz koncepcji habitusu zwraca uwag na to, e istniej nieograniczone moliwoci dziaania, o ktrych dana osoba nigdy by nie pomylaa. Z tego powodu takie opcje realnie nie istniej, poniewa nie mona z nich korzysta. W typowych sytuacjach spoecznych jednostka polega na znacznym zasobie scenariuszy zachowa i duym zasobie wiedzy, co ukazuje czowieka jako posiadajcego pewien obraz wiata i przygotowanego do reakcji w okrelonej sytuacji. Cakowite poznanie habitusu danej osoby nie jest moliwe, ze wzgldu na fakt, e jest on zakorzeniony w podwiadomoci. Przemoc symboliczna jest jedn z kluczowych, a nawet centraln kategori teorii francuskiego socjologa Pierre'a Bourdieu. Przemoc symboliczna jest to mikka forma przemocy, ktra nie daje po sobie pozna, e jest przemoc. Polega na uzyskiwaniu rnymi drogami takiego oddziaywania klas dominujcych czy uprzywilejowanych na cao spoeczestwa i na klasy podporzdkowane, by podporzdkowani postrzegali rzeczywisto, w tym sam relacj dominacji, ktrej s ofiar, w kategoriach percepcji i oceny, ktre wyraaj interes klas dominujcych. W ten sposb podporzdkowani postrzegaj swoj sytuacj jako naturaln lub nawet korzystn czy podan dla nich samych, bo postrzegaj rzeczywisto spoeczn w kategoriach stworzonych przez klasy dominujce w celu legitymizacji ich dominujcej pozycji. Podrcznikowo motywacja podzielona jest na wewntrzn (ucz si tego bo to mnie interesuje) oraz motywacj zewntrzn, ktra regulowana jest systemem kar i nagrd. Oczywicie znacznie atwiej i szybciej ludzie ucz si tego co lubi, co ich pasjonuje i krci. Brak motywacji do nauki konkretnego przedmiotu moe wynika z kilku rzeczy. U mnie zazwyczaj wynikao z takich czynnikw jak: - brak zainteresowania tematem - nauczyciel potrafi mnie zniechci do przedmiotu (fizyki bardzo chtnie bym si uczy w terenie robic dowiadczenia a nie przepisujc wzory z tablicy) - uwaaem, e to czego musz si uczy nie przyda mi si w yciu i mog lepiej spoytkowa ten czas Wpyw pochodzenia spoecznego i rodowiskowego na wyniki w studiach Wpyw pochodzenia spoecznego na wyniki w studiach w rnych typach szk wyszych wielokrotnie by poddawany analizom badawczym. Wnioski z przeprowadzonych bada przewanie wskazuj na to, e po-chodzenie spoeczne stanowi istotny czynnik rnicujcy osignicia w studiach. Owo rnicowanie si wynikw w zalenoci od pochodzenia spoecznego przejawia si przewanie tym, e modzie pochodzenia chopskiego i robotniczego, mimo sabszych na og w pocztkowej fazie studiw ocen, w drugiej fazie uzyskuje rwnorzdne, a niekiedy nawet lepsze bd te najlepsze wyniki*