Warto Byc Polakiem

tekst ostateczny.indd 93 17.06.
2010 10:35:34
tekst ostateczny.indd 94 17.06.2010 10:35:35
3
Idea I Myl
lecha KaczysKIego
S
10 kwietnia 2010 roku, w dniu tragicznej katastrofy pod Smoleskiem, prezydentura Lecha
Kaczyskiego zostaa nagle przerwana. Lech Kaczyski to pierwszy prezydent niepodlegej III Rze-
czypospolitej, o ktrym okrutny los kae nam mwi ju tylko w czasie przeszym. W tych okolicz-
nociach naturalnemu w warunkach dojrzaej demokracji szacunkowi, jaki winni jestemy gowie
pastwa, towarzyszy take wola podjcia refeksji nad spucizn prezydentury Lecha Kaczyskiego.
My wszyscy i ci, ktrzy prezydenta aktywnie popierali, wsppracowali z nim, podzielali jego wi-
zj pastwa, i ci, ktrzy zachowywali krytyczny dystans i wchodzili z prezydentem w spr mamy
dzi szans odkry t prezydentur. Mamy szans odda jej sprawiedliwo i, niezalenie od dziel-
cych nas naturalnych rnic, uzna j za wsplne dobro naszego odrodzonego pastwa.
Podjcie wysiku podsumowania i interpretacji nie oznacza prby apoteozy. Lech
Kaczyski by czowiekiem z krwi i koci, nie pomnikiem z brzu. Jak kady z dziaajcych, mia
prawo do bdw. Jak kady z nas, czujcych si dziemi Rzeczypospolitej, prbowa zaledwie,
najlepiej jak potraf, odgadn, ktre cieki prowadz ojczyzn we waciwym kierunku. Jego
osd spraw, tak jak sd kadego z nas, podlega nieuchronnym ograniczeniom czasu i histo-
rycznego kontekstu. A jednak uwana lektura wystpie, listw i wywiadw prezydenta Kaczy-
skiego przekonuje, e za t prezydentur staa spjna wizja pastwa i spoeczestwa. Ponisze
sowa s tylko prb jej rekonstrukcji i interpretacji, ktra nie roci sobie prawa ani do zupenoci,
ani do nieomylnoci. To raczej zaproszenie do wsplnego namysu nad polityczn wizj Lecha
Kaczyskiego. Dla czci z nas ta wizja bya i pozostanie inspiracj i rdem nadziei, dla czci
stanie si ona raczej punktem odniesienia dla polemiki i krytyki. Okaemy jednak szacunek nie
tylko zmaremu prezydentowi, ale take Polsce i sobie nawzajem, jeli postaramy si zobaczy
t tragicznie przerwan prezydentur jako propozycj dla Rzeczypospolitej. Propozycj, ktra
pyna z powanego namysu i uczciwych intencji.
Pastwo jako wehiku modernizacji Polski
Ostatecznym punktem odniesienia politycznych projektw Lecha Kaczyskiego pozosta-
wao pastwo, ktrego podmiotem jest nard. Jak najdalszy od nacjonalizmu, prezydent Ka-
czyski uwaa, e Polska wcale nie potrzebuje bezrefeksyjnie importowa ciasnego pojcia
narodowoci ze skadnicy XIX-wiecznych idei, skoro sama na podstawie wasnych wysikw
4
Myl polityczna Lecha Kaczyskiego
i projektw, na czele z uni lubelsk, wypracowaa model narodowoci otwartej, tolerancyjnej
i inkluzywnej. Wypracowaa wasne pojcie narodu oparte na poczuciu troski o dobro wspl-
ne o ow pospolit rzecz, ktra przez osiem wiekw trwania naszego pierwszego pastwa
spajaa ludzi mwicych po polsku, rusku, ukraisku, litewsku, niemiecku czy w jidysz. Nie
przez negacj i odrzucenie tego, co obce, a przez afrmacj pozytywnych wartoci ksztato-
waa si koncepcja polskiej narodowoci, do ktrej odwoywa si Lech Kaczyski. Poczucie
takiej wanie, skupionej na wartociach i zasadach dumy z przynalenoci do wasnego na-
rodu pozwalao prezydentowi prowadzi mdry, autentyczny i konsekwentny dialog z inny-
mi narodami. Dawao mu si do podjcia przynoszcej dobre owoce polityki pojednania
w relacjach midzy Polakami a ydami czy midzy Polakami a Ukraicami.
W swoim postrzeganiu narodu jako otwartej wsplnoty obywateli prezydent Ka-
czyski wpisywa si w nurt patriotyzmu, zwanego w niektrych wspczesnych teoriach po-
lityki choby u Jrgena Habermasa konstytucyjnym: patriotyzmu nowoczesnego, refek-
syjnego i otwartego. Sam Kaczyski wielokrotnie i bardzo precyzyjnie odrnia swoje pojcie
patriotyzmu od ciasnego, wojujcego szowinizmu. Ta druga postawa oparta jest na negacji
i prowadzi do destrukcji, podczas gdy pierwsza buduje i wzbogaca. I cho prezydent tak wiele
miejsca i wysiku powici docenianiu tych form patriotyzmu, ktre przejawiay si w hero-
icznych postawach podczas wojny, okupacji, powstania warszawskiego i innych militarnych
zmaga, to przecie pod pojciem patriotyzmu rozumia take, a moe przede wszystkim, pa-
triotyzm dnia codziennego. Ten wanie, ktry stopniowo i systematycznie wznosi najwaniej-
sz narodow budowl: pastwo.
Lech Kaczyski nie by etatyst. Nie by bezrefeksyjnym wyznawc pastwa, widz-
cym w nim klucz do rozwizania wszelkich problemw. Dugie lata spdzone w centralistycz-
nym i autorytarnym kraju, jakim bya PRL, nauczyy go dystansu do pastwowej machiny i wszel-
kich prb spoecznej inynierii. Prezydent doskonale rozumia i docenia warto wiadomoci
obywatelskiej, indywidualnej inicjatywy i spontanicznego zaangaowania. Jake mgby tego nie
ceni, on, czowiek wielkiego ruchu Solidarnoci jeden z owych niepokornych, ktrzy upo-
minajc si o prawa robotnikw i obywateli, przynieli nam wolno i demokracj! Ale Lech Ka-
czyski zdawa sobie zarazem spraw, e najbardziej namacalnym dzieem narodu jako wsplno-
ty obywateli jest pastwo. Nowoczesne narody wyraaj si poprzez swoje pastwa. Prezydent
wielokrotnie powtarza, e nard bez pastwa nie moe si prawidowo rozwija. Kt moe
wiedzie to lepiej ni Polacy?
Tak jak pojcie narodu i patriotyzmu, tak i swj model pastwa czerpa Lech Kaczyski nie
z archaicznych i przebrzmiaych koncepcji, lecz z samego centrum nowoczesnej myli politycz-
nej. Nic nie wiadczy o tym dobitniej ni skupienie si Prezydenta na kwestii suwerennoci pa-
stwa. Zawamy czsto pojcie suwerennoci, utosamiajc je ze stosunkiem pastwa do innych
krajw, z jego niepodlegoci. Ale oprcz tej suwerennoci na zewntrz jest take umoliwiajca
j i warunkujca suwerenno do wewntrz. Hobbes, Rousseau, Hegel czy Weber wszyscy
5
ci klasycy nowoytnej myli politycznej uznawali suwerenno pastwa za prawdziw cezur
oddzielajc pastwo nowoczesne od feudalnego pastwa redniowiecznego, za konieczny wa-
runek stabilnoci i rozwoju. Zabiegajc o suwerenno pastwa, o niezaleno jego instytucji
i prawa od wpywu partykularnych interesw, cienia gospodarczych lobby czy nacisku korpo-
racji, broni Kaczyski samej istoty politycznej nowoczesnoci.
Pastwo w ujciu prezydenta Kaczyskiego, nie zastpujc aktywnoci obywatela, nie
powinno go te pozostawia bez pomocy. Pastwo nie moe ucieka od odpowiedzialnoci.
Ale by mc by sprawnym i skutecznym podmiotem polityki, pastwo nie powinno nalee
do niektrych ani do wielu, lecz do wszystkich obywateli. Prezydent niestrudzenie powtarza,
e prywatne interesy, najbardziej nawet wpywowe i najbardziej nawet poyteczne, musz by
odrnione i odseparowane od instytucji pastwa i procesu stanowienia prawa. Lech Kaczyski
by niezwykle wyczulony na zagroenia dla demokracji i dla pastwa, jakie pyn z nieuzasad-
nionych przywilejw i towarzyszcego im czsto poczucia bezkarnoci. Tylko pastwo, ktre
swego najsabszego obywatela traktuje tak samo, jak najmoniejszego, jest pastwem godnym
akceptacji wszystkich i zdolnym zarazem do suenia caemu spoeczestwu.
Pastwo aktywne i sprawne wcale nie musi by monstrualne. Lech Kaczyski do-
skonale zdawa sobie spraw, e w XXI wieku o sile pastwa decyduj nie tylko i nie tyle ar-
senay i biurokracja, co gospodarczy rozwj, technologie i poziom wyksztacenia obywateli.
Troska o stworzenie najlepszych warunkw rozwoju gospodarczego, ywe zainteresowanie sy-
tuacj budetu, metodami wyjcia z globalnego kryzysu ekonomicznego, rozwojem infrastruk-
tury i technologii zajmoway sporo, a nawet wraz z upywem czasu coraz wicej miejsca
w myleniu prezydenta. Nie bdziemy y dostatnio i nie przycigniemy inwestorw zagranicz-
nych bez autostrad, sprawnej kolei i nowoczesnej sieci telekomunikacyjnej oraz energetycznej.
Polska potrzebuje wielkiego skoku inwestycyjnego i modernizacji na miar swojego potencjau
mwi Lech Kaczyski w Sejmie w maju 2009 roku. Nie ordujc za pastwem przesadnie roz-
budowanym, prezydent Kaczyski by jednak przekonany, e wydatkw budetowych nie wolno
ogranicza w taki sposb, ktry uniemoliwiby pastwu wypenianie jego podstawowych funkcji.
Dlatego zabieganie o rodki dla policji i wymiaru sprawiedliwoci, ale take konsekwentna walka
z korupcj i brak tolerancji dla przestpczoci nie byy wyrazem jakiej osobistej pasji Lecha Ka-
czyskiego, lecz wyrastay z jego gbokiego przewiadczenia, e pastwo, ktre nie zapewnia oby-
watelom poczucia bezpieczestwa, zaniedbuje swoje najbardziej fundamentalne obowizki.
Wewntrzn suwerenno pastwa, jego autonomi wobec sieci ekonomicznych po-
wiza i wpyww postrzega Lech Kaczyski przede wszystkim jako warunek rozwoju Polski.
Modernizacja bya dla prezydenta wielkim, obliczonym na cae lata projektem, ktry ponie moe
do przodu tylko talent i praca obywateli, ale ktry nie moe si uda, jeli przestrzeni rwnych
szans nie zagwarantuje obywatelom pastwo. Wierzy, e im mniej patologii, im mniej korupcji,
im mniej szarych stref w pastwie, tym wiksze szanse na wykorzystanie potencjau tkwicego
w Polakach. Ale nie chodzio tylko o realizacj pragmatycznych celw. Prezydent by te gboko
6
przekonany, e tylko wok pastwa przejrzystego, uczciwego, prawdziwie demokratycznego
i egalitarnego mog zjednoczy si obywatele. Pastwo takie bowiem stwarza warunki brzego-
we dla wytworzenia postawy, ktr Lech Kaczyski w polityce wewntrznej uznawa za war-
to szczegln solidarnoci. Obywatele powinni mie szans na identyfkacj z pastwem
i jego strukturami, powinni mc uzna je za pastwo wasne. Tylko w poczuciu bezpieczestwa,
gwarantowanego przez publiczne instytucje, moe bez przeszkd rozwija si spoeczestwo
obywatelskie.
Majc wzgld na klasyczn zasad protego ergo obligo (pastwo zobowizuje, bo
chroni), prezydent uznawa, e obowizki obywateli wobec pastwa pozostaj w najcilejszym
zwizku z wypenianiem przez pastwo jego obowizkw, a zwaszcza obowizku zapewniania
wasnym obywatelom bezpieczestwa. To ostatnie Lech Kaczyski pojmowa wielowymiarowo:
od zwalczania form przestpczoci, ktre bezporednio uderzaj w obywateli, przez zapewnienie
bezpiecznych, zrnicowanych dostaw energii dla kraju, a po obron instytucji i praw podno-
szcych bezpieczestwo zdrowotne i socjalne Polakw. Prezydent chcia, by pastwo, promujc
indywidualn autonomi i samodzielno jednostek, zapewniao jednak swoist siatk bezpie-
czestwa chronic je przed najbardziej dotkliwymi zagroeniami.
Aktywne, egalitarne i praworzdne pastwo ono i tylko ono mogo w oczach Le-
cha Kaczyskiego sta si wehikuem modernizacji Polski i gwarantem spoecznej integralnoci.
Miao zapewni jej prawdziwie mocn pozycj w wiecie, siln pozycj wyjciow do negocjacji
w Unii Europejskiej. Wewntrzna suwerenno bya dla Lech Kaczyskiego koniecznym warun-
kiem suwerennoci na zewntrz. Uwaam, e status Polakw w jednoczcej si Europie m-
wi prezydent w 2009 roku nasz status jako obywateli Europy od tego wanie zaley: od tego,
jak silna bdzie Polska, jaki bdzie jej status jako pastwa.
Realizm w obronie zasad
W aktywnoci zagranicznej prezydenta moe jeszcze wyraniej ni w jego dziaalnoci na fo-
rum krajowym manifestowaa si jego inspiracja dwiema wielkimi polskimi tradycjami poli-
tycznym realizmem oraz tradycj walki za wolno nasz i wasz. Ta pierwsza tradycja ukszta-
towana zostaa w dobie Polski jagielloskiej, bya racj stanu i publiczn rozumnoci (raison
dtat) tego wielonarodowego i wielowyznaniowego mocarstwa, ktre z powodzeniem radzio
sobie na midzynarodowej arenie, prowadzc jak rwny z rwnym gr z najwikszymi potgami
wczesnego wiata. Owa druga tradycja, tradycja walki za wolno nasz i wasz, zrodzia si
w nieporwnanie trudniejszych okolicznociach, gdy liczcy si, tworzcy wasn kultur
i tradycj europejski nard, jakim bylimy od X do XVIII wieku, pozbawiony zosta wasnego
pastwa. Polacy podjli wwczas walk nie tylko o wasn spraw, ale te o spraw wolnoci
innych narodw. Od tej pory ju niemal kade z naszych zmaga w XIX i XX wieku take
7
w 1920, 1939 czy 1980 roku miao taki wanie uniwersalny wymiar, w ktrym walka o nasz
niepodlego czya si z zabieganiem o wolno innych.
To przede wszystkim z tej wielkiej wolnociowej tradycji Lech Kaczyski czerpa na-
tchnienie jako czowiek, obywatel i polityk. Sam przecie w tych zmaganiach uczestniczy jako
dziaacz Solidarnoci, cho swoj rol ocenia w stosunku do wasnych zasug moe a nadto
skromnie. Los chcia, e wanie na dzie przed swoj tragiczn mierci w drodze do Katynia wy-
powiedzia sowa, ktre mog by odczytywane jako swoiste credo jego politycznego ycia. Racje
nie s rwno rozoone midzy narody mwi racj maj ci, ktrzy walcz o wolno. Lech
Kaczyski nie postrzega tej romantycznej legendy Polski jako obcienia, ktrego powinnimy si
pozby, by nie wayo na naszym wizerunku w oczach Europy. Wrcz przeciwnie: uznawa polsk
koncepcj wolnoci za nasze odkrycie, nasz wkad w dorobek kontynentu oraz warto, bez ktrej
Europa nie byaby do koca sob. Polska w swojej politycznej tradycji niesie bowiem jako pastwo
idea, nakrelony niegdy przez jednego z flozofw wolnoci: kto jest prawdziwie wolny, ten chce
uczyni wolnymi wszystkich wok siebie. Przyjechalimy tutaj [], eby wykaza solidarno
z narodem gruziskim. Nic nie zamie naszej solidarnoci mwi prezydent w 2008 roku
w Tbilisi. W polskiej duszy Lech Kaczyski nosi jednak nie tylko dum, ale i odpowiedzialno za
przeszo Rzeczypospolitej. I dlatego nie zawaha si, jako pierwszy polski przywdca, publicznie
przeprosi Czechw za zajcie Zaolzia przez II Rzeczpospolit w 1938 roku.
Gdy do sfery politycznej przykada si miar ponadczasowych, wzniosych wartoci,
atwo narazi si na zarzut naiwnego idealizowania. Jednak Lech Kaczyski by od takiego
naiwnego idealizowania jak najdalszy. Chroni go przed tym realizm nie makiaweliczny czy
bismarckowski cynizm, lecz ten icie polski zdrowy polityczny rozum, zrodzony z dowiad-
cze Rzeczypospolitej Obojga Narodw. Zasada, o ktrej tak czsto pisa Pawe Jasienica, do
ut des (daj, aby da), skaniaa Lecha Kaczyskiego, jako odpowiedzialnego za sprawy pol-
skie, do zadawania pyta, jaka konkretna, namacalna oferta kryje si za piknymi sowami
i miymi gestami pyncymi spoza naszych granic. Ale zasada ta pozwalaa take szuka soju-
szy i wsplnoty interesw z tymi krajami, z ktrymi czyo nas zarwno dawniejsze dowiad-
czenie zamieszkiwanej wsplnie wielonarodowej Rzeczypospolitej, jak i wiesze dowiad-
czenie wyzwolenia si owych narodw z jarzma totalitaryzmu. Rozwijanie przyjani z Litw,
otw, Estoni, Ukrain, Gruzj i innymi pastwami naszego bliszego i dalszego ssiedztwa
wypywao z przekonania prezydenta, e wsplnota interesw, jeli wpisana zostanie w szerszy
kontekst wsplnoty wartoci, moe zapewni spokj i stabilizacj nie tylko Polsce, ale i caemu
regionowi. Taka bya wanie motywacja polityki wschodniej, w ktrej rozwijanie Lech Ka-
czyski wnis szczeglne zasugi.
Ten swoisty pryncypialny realizm, ktry dawa o sobie zna zwaszcza w prowadzo-
nej przez prezydenta polityce midzynarodowej, mg by niekiedy trudny dla niektrych na-
szych zagranicznych partnerw. Prezydent, w peni doceniajc i wspierajc ide europejskiej
integracji, konstatowa, e niezalenie od wzniosych wizji i wietlanych planw rzeczywisto
8
Unii Europejskiej jest obecnie rzeczywistoci pastw narodowych z ich nie zawsze harmonij-
nymi interesami i tradycjami. Take w kontekcie globalnych problemw Lech Kaczyski, cho
z wielk sympati odnosi si do pokojowych projektw, nie pozostawa jednak lepy take i na
te ciemniejsze oblicza wspczesnego wiata. Nie nalea do politykw, ktrych gowy tkwi
w postpolitycznych obokach, lecz stara si raczej twardo stpa po ziemi, penej wci im-
perialnych de i narodowych protekcjonizmw, trzewo oceniajc siy Polski i podug nich
mierzc jej zamiary tak w skali globalnej, jak i europejskiej. To byo odzwierciedlenie prezyden-
ckiego realizmu. Drugie wane zaoenie dotyczyo roli Polski, ktra, zdaniem Lecha Kaczy-
skiego, nigdy nie powinna peni w Europie roli poledniej. Wykluczona z Europy na dugie lata
bez swojej winy i wbrew swojej woli, ma pene prawo czu si w niej rwnorzdnym partnerem.
To by z kolei wyraz orientacji Lecha Kaczyskiego na zasady. Jak najdalszy od przypisywanego
mu eurosceptycyzmu, prezydent cakowicie powanie traktowa najwaniejszy idea europej-
skiej wsplnoty: uznawa kadego jej uczestnika za rwnorzdnego partnera. Da temu dobitny
wyraz, wstrzymujc si od wywierania nacisku na Irlandczykw w zwizku z ich referendum
dotyczcym Traktatu lizboskiego.
Jako polityk nowoczesny przyszo Polski widzia Lech Kaczyski w Europie. Jako po-
lityk zasad uwaa, e Polska, kraj, ktry tyle razy stawa po stronie wolnoci, moe by dumna ze
swojej tradycji i tosamoci. Jako realista zakada, e Polska musi walczy o jak najlepsze warun-
ki kooperacji w ramach wsplnoty, e musi zapewni sobie moliwo penego rozwoju przede
wszystkim wasnego potencjau. Realizm w obronie zasad prowadzi Kaczyskiego do marzenia
o polskiej polityce bez kompleksw. O Polsce, ktra nie unika za wszelk cen krzywych spojrze,
gdy pyta o konkretne profty. I chyba wanie ten upr w zabieganiu o najlepsze warunki, ktry
zamanifestowa si take w negocjacjach przed podpisaniem Traktatu lizboskiego, zjedna Le-
chowi Kaczyskiemu respekt europejskich liderw jako nieatwemu, ale dbajcemu o wasny kraj
negocjatorowi. W licznych kondolencjach, jakie napyny do nas z caego wiata po 10 kwietnia od
wiatowych przywdcw, jedno okrelenie opisujce tragicznie zmarego prezydenta przewijao
si najczciej: polski patriota. Ta ocena spoza naszych granic to mocne i obiektywne wiadectwo.
Nowoczesno potrzebuje tradycji
Lech Kaczyski chcia, by Polska pewnie kroczya do przodu. Wiedzia, e zmierzajc w przy-
szo, kraj nasz nie moe wci oglda si wstecz. Ale zdawa sobie spraw i z tego, e kto nigdy
nie spoglda za siebie, ten atwo moe zapomnie, jak drog poda; skd przyszed i dokd
zmierza. Std wane miejsce dla historycznej pamici, dla tosamoci, dla tradycji.
Myliby si jednak ten, kto chciaby okrzykn zmarego prezydenta tradycjonalist.
Nie wszystko, co zapisane zostao na kartach polskiej historii, zasugiwao, zdaniem prezyden-
9
ta, na kontynuacj. Do tradycji zdawa si Lech Kaczyski przykada t sam miar, ktra nie
zawioda go nigdy: miar wolnoci i prawdy. Ale rozpoznajc to, co w tradycji dobre, bo suce
sprawie wolnoci i prawdy, prezydent dostrzega take odwrotn relacj. By przekonany, e nasza
wolno w politycznym sensie jest zakorzeniona w pewnych tradycjach i wartociach. Dlatego
dbao o te tradycje i wartoci nie osabia wolnoci, lecz wzmacnia j: nadaje jej trwae, stabilne
fundamenty. A skoro polska wolno wyrosa z pewnych tradycji, nie moemy ich zaprzepaci,
nie naraajc zarazem na szwank naszych wywalczonych, z trudem zdobytych swobd.
Prezydencka myl bya w swej najgbszej istocie polemiczna. Nie w znaczeniu bie-
cego, powierzchownego sporu politycznego, lecz w miaym zamiarze podwaenia wielu
uproszcze i faszywych alternatyw. Za pozorne uznawa prezydent choby przeciwstawienie
tradycji nowoczesnoci, suwerennoci europejskoci czy patriotyzmu pragmatyzmowi.
Najwiksze sukcesy w Europie odnosili ci, ktrzy potrafli poczy modernizacj z dobr trady-
cj mwi w 2006 roku. Nie znaczy to, by Lech Kaczyski dysponowa gotowymi syntezami
owych przeciwiestw. Jako dobry wykadowca i dociekliwy naukowiec wietnie wiedzia, e po-
szukiwanie odpowiedzi na tak fundamentalne pytania to wysiek zbiorowy (temu suyy min.
seminaria w Lucieniu z udziaem wybitnych intelektualistw i uczonych). Ale penic najwysz
funkcj w pastwie, wiedzia te, e w obliczu tak fundamentalnych pyta nie mona ani bez-
radnie rozkada rk, ani bezrefeksyjnie wybiera tylko jedn ze stron alternatywy. Sdzi raczej,
e Polska, jak kady normalny, zdrowy, ale borykajcy si z problemami kraj, yje w twrczym
napiciu midzy tradycj a nowoczesnoci. Zadaniem pastwa i jego przedstawicieli jest za
zaproszenie obywateli do wsplnego poszukiwania drg takiej modernizacji, ktra pozwoli nam
zarazem zachowa nasz tosamo, jak i szacunek dla wyprbowanych wartoci.
Lech Kaczyski swoje bycie pierwszym obywatelem Rzeczypospolitej rozumia za-
wsze jako bycie pierwszym wrd rwnych. Bo wsplnota szukajcych dobra wsplnego nie zna
przywilejw, poza tym jednym, danym wszystkim: suenia wasnemu pastwu i narodowi. Tak
y i pracowa Lech Kaczyski i tak wanie zgin. Ale pozostawi nam co wicej ni wspo-
mnienie swojej prezydentury. Pozostawi nam wizj Polski: nowoczesnej, majcej poczucie was-
nej godnoci i bez kompleksw uczestniczcej w budowie lepszej Europy i wiata. Tylko od nas
zaley, czy i jak bdziemy chcieli i potrafli to przesanie Lecha Kaczyskiego podj.
Maciej opiski
Sekretarz Stanu
Szef Gabinetu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
11
ModeRNIzacja suweReNNe
Pastwo I aKtywNI obywatele
Najwiksze sukcesy w Europie odnosili ci,
ktrzy potrafli poczy modernizacj z dobr tradycj.
Ordzie po zoeniu przysigi przed Zgromadzeniem Narodowym
i objciu urzdu Prezydenta RP, 23 grudnia 2005 roku
Prezydent Lech Kaczyski pojmowa modernizacj Polski jako wielki projekt, ktrego realizacja
uzaleniona jest przede wszystkim od aktywnoci, pomysowoci i zaangaowania obywateli.
Dla powodzenia tego wielkiego projektu niezbdne jest jednak take silne pastwo, ktre nie
ucieka od odpowiedzialnoci za gospodarczy, technologiczny i spoeczny rozwj. Pastwo, by
sta si takim wanie podmiotem modernizacji, musi jednak speni kilka warunkw: by suwe-
renne, demokratyczne, egalitarne i solidarne.
Silne i sprawne pastwo budowa mona tylko na fundamencie patriotyzmu. Take
w warunkach pokoju oznacza on zdolno suenia wartociom wykraczajcym poza partyku-
larne interesy. Nowoczesny patriotyzm, nie tracc z oczu przeszoci, spoglda jednak w przy-
szo. Zakada, e najwaniejsz paszczyzn, na ktrej nowoczesny nard moe realizowa
swoje ambicje i zamierzenia, jest pastwo. Pastwo czce ponad rnicami pochodzenia,
wyksztacenia, statusu materialnego czy miejsca zamieszkania.
Takie pastwo musi pozostawa demokratyczne i egalitarne. Warunek pierwszy ozna-
cza systematyczn i realn kontrol obywateli nad dziaaniami rzdzcych oraz instytucji na
szczeblu centralnym i samorzdowym. Pastwo nie moe prawidowo wypenia swoich funk-
cji, jeli nie pozostaje struktur suwerenn, odrniajc si od prywatnych interesw, choby
tych najbardziej wpywowych. Odrnienie to stanowi gwarancj rwnego traktowania przez
pastwo kadego z obywateli. Taki egalitaryzm jest za niezbdny dla identyfkacji z pastwem
i dla wytworzenia si postaw spoecznej solidarnoci.
Rwne traktowanie obywateli oznacza nie tylko ich formaln rwno wobec prawa.
Chodzi take o zagwarantowanie rwnoci szans w dostpie do wyksztacenia, informacji i dbr
kultury. Dlatego szczeglnym zadaniem pastwa pozostaje wyrwnywanie poziomu rozwo-
ju poszczeglnych obszarw Polski, zdecydowane przeciwdziaanie bezrobociu i zwizanemu
z nim zjawisku spoecznego wykluczenia, wreszcie dbanie o to, by dostp do wyksztacenia, rzetelnej
informacji, dbr kultury i usug medycznych by rwnomierny, by midzy obszarami szybkiego roz-
woju (miasta) a pozosta czci kraju (obszary wiejskie) nie wytwarzay si cywilizacyjne bariery.
12
Modernizacja suwerenne pastwo i aktywni obywatele
Aby osign tak ambitne cele, pastwo nie moe redukowa swojej roli do roli noc-
nego stra. Musi pozostawa aktywnym podmiotem, dbajcym o inwestycje, innowacyjno
gospodarki, badania naukowe i rwnomierny rozwj infrastruktury. Nie zastpujc obywateli
i ich inicjatywy, pastwo musi tworzy jak najlepsze warunki brzegowe dla rozwijania polskiego
potencjau. W dzisiejszych czasach pozycja kraju zaley od poziomu wyksztacenia obywateli,
ich mobilnoci, zdolnoci poruszania si w wiecie informacji. Pastwo polskie musi wic dba
o to, by szanse Polakw w warunkach europejskiej i globalnej konkurencji byy jak najwiksze.
Prezydent Kaczyski wiedzia, e takich wielkich modernizacyjnych zada moe si podj tylko
pastwo silne, sprawne i uczciwe: std braa si jego bezkompromisowo w pitnowaniu korup-
cji i innych patologicznych zjawisk obciajcych polsk pastwowo, a take jego troska o stan
suby zdrowia, policji czy polskiej szkoy.
Pastwo jako warto
S
To jest mj przekaz na dzisiaj: pastwo polskie. Pastwo, ktre od piciu i p wieku zwiemy
Rzeczpospolit. To warto, na ktrej dzi si trzeba skoncentrowa, ktra jest tak wana, e od
sprawnoci tej Rzeczypospolitej, tego wanie pastwa, zaley nasze przysze powodzenie. Nie
tylko jako patriotw, ktrzy s zwizani ze swoj wsplnot i przeywaj sukcesy pozytywnie,
a poraki negatywnie, ale take ze wzgldu na szanse ludzi, ktrzy s Polkami i Polakami i tu
w kraju, i jeszcze bardziej za granic. Ze wzgldu na szanse zawodowe, ze wzgldu na powodze-
nie w yciu osobistym i rodzinnym.
Przemwienie podczas wrczenia nominacji generalskich i odznacze
w Paacu Prezydenckim, 11 listopada 2009 roku
S
Zaangaowanie obywateli w sprawy pastwa zaczyna si wanie na szczeblu samorzdw. Dla-
tego tak istotne jest, aby pracownicy lokalnej administracji wykazywali si kompetencj, spraw-
noci i rzetelnoci w dziaaniu. To przede wszystkim konkretni ludzie, obok prawa i instytucji,
rozstrzygaj o stanie pastwa. A pastwo sprawne, yczliwe wobec obywateli i samorzd teryto-
rialny, ktry potraf zaspokaja potrzeby lokalnych rodowisk to przede wszystkim odpowie-
dzialni, wiadomi swojej misji urzdnicy.
List z 23 wrzenia 2006 na inauguracj roku akademickiego 2006/2007
w Centrum Studiw Samorzdu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego
13
S
O sile i sprawnoci pastwa, o jakoci i efektywnoci funkcjonowania jego instytucji decyduj nie
tylko przepisy i procedury. Nasz kraj potrzebuje kompetentnych, bezstronnych i lojalnych wobec
pastwa urzdnikw, o wysokich walorach moralnych i nowoczesnym myleniu.
List z 6 padziernika 2007 roku na inauguracj roku akademickiego 2007/2008
w Centrum Studiw Samorzdu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego
Uniwersytetu Warszawskiego
S
Majc za sob dwukrotn utrat niepodlegoci, wiemy, co znaczy trwa jako nard pozbawiony
prawa do samodzielnego decydowania, ksztatowania przyszoci wedle swoich celw i zamie-
rze, swobodnego manifestowania uczu patriotycznych i rozwijania wasnej kultury. Wiemy,
e wsplne dobro pastwo jest dla narodu wartoci najwysz. Wiemy, e osabi, zdefor-
mowa, odebra pastwo znaczy wyrzdzi narodowi jedn z najwikszych krzywd. I e adna
namiastka nie moe zastpi tej gwarancji bezpieczestwa i suwerennoci, tej szkoy samodziel-
noci i odpowiedzialnoci, tego rda dumy, jakim jest wasne pastwo.
List z 27 wrzenia 2009 roku na obchody 70. rocznicy
powstania Polskiego Pastwa Podziemnego w Warszawie
S
W ostatnich miesicach i dniach obchodzilimy wiele doniosych rocznic, przypominajcych
walk i martyrologi naszego narodu podczas II wojny wiatowej. Przywoujemy biografe mo-
dych ludzi, ktrym w brutalny sposb podczas egzekucji, za drutami obozw, na zsykach
przerwano ycie. Odebrano im prawo do rozwoju, mioci, pracy. Z tej perspektywy nie sposb
przeceni dobra, jakim jest moliwo ycia w pokoju. Modzi Polacy mog dzisiaj dorasta i po-
dejmowa odpowiedzialno za siebie, bliskich i za swj kraj w warunkach wolnoci i suweren-
noci. [] Przykad tamtych bohaterw uczy bowiem dostrzega i szanowa sprawy, ktre prze-
rastaj indywidualne korzyci. Uczy suy wartociom wykraczajcym poza granic wasnych
potrzeb i interesw. Gotowo do powicenia, przywizanie do wolnoci i mio ojczyzny to
postawy, ktre s niezbdne do rozwoju pastwa rwnie dzisiaj, w warunkach bezpieczestwa
i pokoju. Bez nich polskie spoeczestwo nie mogoby by prawdziw wsplnot, spojon wi-
zami solidarnoci i zaufania.
List z 10 kwietnia 2010 roku na uroczysto przyznania imienia harcmistrza Floriana Marciniaka
Wielkopolskiej Chorgwi Harcerzy Zwizku Harcerstwa Rzeczypospolitej
14
S
Do wycigu o najwysz pozycj w krajowych czy europejskich rankingach startuje si zawsze
z konkretnego miejsca: regionu, spoecznoci, tradycji. Oznacza to, e aby dorwna najlepszym,
nie trzeba wypiera si wasnej tosamoci i wtapia w zunifkowany, jednorodny obszar produk-
tw i usug. Wrcz przeciwnie warto stawia na to, co lokalne i wyjtkowe. W jednoczcej si
Europie, ktra nadal pozostaje Europ ojczyzn, i na wsplnym unijnym rynku, gdzie regionalna
oryginalno jest w coraz wyszej cenie, powinnimy umie si chlubi swoj tosamoci i po-
traf zainteresowa ni innych.
List z 21 maja 2007 roku na koncert galowy XVI edycji Konkursu Teraz Polska
demokratyczne i egalitarne pastwo a modernizacja
Polsce potrzebna jest dzisiaj cika praca [] nad uzdrowieniem pastwa, ktre musi dawa
ochron sabszym i nie ba si silnych. Bo wobec Rzeczypospolitej, wobec Polski wszyscy oby-
watele s rwni niezalenie od tego, czy maj miliardy, czy jak wikszo z nas, Polakw, nie
maj nic. Wszyscy s takimi samymi obywatelami. Wszyscy musz korzysta z ochrony pastwa,
ale przede wszystkim musz korzysta ci sabsi. Take i ci, ktrym si powiodo, musz pastwu
suy. To bardzo dobrze, e wielu Polakom si powiodo w cigu ostatnich 20 lat. To ich sukces.
To nasz wsplny dorobek, bo ich powodzenie skada si na powodzenie caego narodu. Ale czy-
je powodzenie w sensie materialnym czy prestiowym nie moe si przekada na niezasuone
przywileje. Jako prezydent Rzeczypospolitej dzi w dniu, ktry moemy nazwa dniem napra-
wy Polski, dniem naprawy Rzeczypospolitej chciabym stwierdzi: bd robi wszystko, eby
nasz kraj szed drog demokracji, aby polskie pastwo byo silne, aby potrafo chroni sabszych,
aby traktowao swoich obywateli rwno, aby zwyciaa uczciwo, a nie cynizm i drastwo.
Przemwienie z okazji Narodowego wita Trzeciego Maja
na placu Zamkowym w Warszawie, 3 maja 2009 roku
S
To wszystko stawia nas przed istotnie nowym wyzwaniem przed koniecznoci zbudowania
ideologii nowoczesnego pastwa. Tak ideologi usiowano tworzy w okresie midzywojen-
nym, ale w innej paszczynie. Wtedy padao pytanie: pastwo czy nard? Dzisiaj na szczcie
nie stoimy przed tego rodzaju problemem. [] Jest inne przeciwstawienie: pastwo jako demo-
kratyczna instytucja kontrolowana przez obywateli, ktra realizuje pewn grup celw, czy pa-
stwo, ktrego podstawow zalet jest sabo i bezsilno. Ta bezsilno zawsze w innym stopniu
dotyka najsilniejszych grup spoecznych, a w innym sabszych. I z tego te trzeba sobie zdawa
15
spraw, kiedy rozmawiamy o pastwie. Dzisiaj nasze pastwo co chwil demonstruje cakowit
bezsilno wobec tych, ktrych miejsce w hierarchii spoecznej jest bardzo wysokie i ktrzy nie
przeciwstawiaj si podstawowym trendom: poprawnemu myleniu. I co chwil okazuje si na-
wet nadmiernie silne wobec tych, ktrzy s sabi.
Wystpienie na konferencji Pastwo jako wyzwanie
w Belwederze, 3 marca 2010 roku
S
Podatki stanowi jedno z najwaniejszych rde dochodu pastwa. Nikt nie moe uchyla si
od cicego na nim obowizku podatkowego, poniewa godzioby to w elementarne zasady
obywatelskiej wsplnoty i solidaryzmu spoecznego. Pastwo jest uprawnione do egzekwowa-
nia przepisw prawno-podatkowych i dochodzenia swoich interesw. Z drugiej jednak strony,
szanowane by musz zarazem prawa obywateli, ktrzy w swoich relacjach z pastwem, w tym
take ewentualnych sporach prawnych, powinni mie zagwarantowan rwnorzdn pozycj.
Dotyczy to take spraw podatkowych.
List z 15 stycznia 2010 roku na III Krajowy Zjazd Doradcw Podatkowych
S
Mona zaryzykowa twierdzenie, e pastwa autentycznie praworzdnego, sprawiedliwego
nie da si wznie inaczej ni na fundamencie wolnoci i prawdy. Nie naley jednak zapomi-
na, e idea wolnoci moe z atwoci wyrodzi si w swoje przeciwiestwo, jeli urzdzenia
i instytucje pastwa nie bd wspiera si na prawdzie. Prawda w przestrzeni publicznej ozna-
cza za przejrzysto dziaa w ich wszystkich wymiarach oznacza niezakaman pami
o przeszoci, o historii; oznacza woln od manipulacji sfer publiczn, a zatem dostp do praw-
dziwej informacji w toczcych si aktualnie debatach; oznacza wreszcie rzetelno skadanych
publicznie deklaracji i obietnic na przyszo. Jeli wolno jest fundamentem pastwa prawo-
rzdnego, to prawda jest budulcem, z ktrego mona wznosi cay gmach takiego pastwa.
Ukoronowaniem tego gmachu jest jak sdzili ju staroytni, wrd nich Platon i Arystoteles
sprawiedliwo. W caej historii myli politycznej i prawnej uznawano ide sprawiedliwoci
za absolutnie pierwszorzdn z punktu widzenia ycia zbiorowoci ludzkich. Dlatego mona
powiedzie, e jeli w pastwie uczciwy obywatel susznie czuje si niesprawiedliwie trak-
towany przez sdy, instytucje, urzdy nie tylko wiadczy to le o systemie prawnym, ale
take o standardach publicznej prawdy i o stanie fundamentu, jakim dla pastwa autentycznie
praworzdnego zawsze pozostaje wolno.
List z 15 maja 2008 roku na obchody 20-lecia
ustanowienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Warszawie
16
S
Jestem zwolennikiem wzmocnienia dzisiejszych pastw. Dlaczego? Bo to jest jedyna organizacja,
przy wszystkich swoich strasznych wadach, poddajca si kontroli demokratycznej, w ramach
ktrej [] kto, kto ma miliard zotych i kto, kto ma jedn zotwk [] ma ten sam jeden gos.
I to powoduje, e pastwo, ktre nie jest organizacj idealn, moe by gron i historia okazaa
niejednokrotnie, e moe by gron dla wasnych obywateli, jest instytucj i tak doskonalsz
od tych, ktre si adnej kontroli demokratycznej nie poddaj, a czasami potraf doprowadzi
wiat na skraj olbrzymiego kryzysu. Wanie mamy tego przykad.
Wywiad dla Sygnaw Dnia w Programie 1 Polskiego Radia, 9 padziernika 2008 roku
Pastwo gwarantem rwnoci szans
Nie jestem zwolennikiem Polski korporacyjnej, jestem zwolennikiem Polski rwnych szans.
Wystpienie na Nadzwyczajnym Krajowym Zjedzie Adwokatury
w Warszawie, 6 marca 2010 roku
S
Zbyt due s rnice midzy sytuacj mieszkacw wsi i miast. Mona powiedzie: te rnice
wystpuj w wielu krajach na wiecie. Tak, ale idzie o ich skal, ktra w Polsce jest jeszcze cigle
bardzo znaczna. Ta skala to dostp do tego, co dzisiaj w duym stopniu decyduje o charakterze
spoeczestwa. Nie ma nowoczesnej wsi bez staego dostpu do Internetu. [] Wedug mnie
rwny dostp do edukacji, ktra nie powinna by dzielona na zasadach rynkowych, to jedna
z podstaw wspczesnego spoeczestwa. Tu mamy bardzo duo do zrobienia. [] Duo mniej
rolniczych dzieci studiuje ni dzieci z innych warstw spoecznych. Jeeli studiuj, to czsto
w szkoach nie tych, ktre reprezentuj najwyszy poziom. Tu potrzebne s [] konkretne
dziaania uatwiajce. I jeeli w Polsce cigle jeszcze ronie produkt krajowy brutto, to ja nie wi-
dz powodu, eby to miao by niemoliwe. Rwny dostp do edukacji ma znaczenie funda-
mentalne. yjemy w kraju gospodarki rynkowej. adna inna na wiecie si nie sprawdzia. Ta
gospodarka rodzi rnice midzy bogatymi, rednimi i biednymi, ale ta gospodarka nie moe
wyczy zasady rwnych szans dla ludzi, ktrzy urodzili si na tej ziemi. Dorastaj, zdobywaj
wyksztacenie. To od osobistych zdolnoci, talentw, a nie od miejsca urodzenia powinny zalee
szanse modej Polki, modego Polaka. To, co mwi, w szczeglnym stopniu dotyczy wanie
polskiej wsi. I raz jeszcze powtarzam: polska wie nie moe by niczyim monopolem, polsk wsi
powinni zajmowa si wszyscy, ktrzy chc zajmowa si polsk polityk i ktrzy chc Polsce
suy. To musi by program na miar XXI wieku, na miar tego stulecia, ktre stawia przed nami
17
wielkie wyzwania. Ja wiem, jak bardzo wie ju si zmienia, bo czsto na niej bywam. Wiem,
ile osb zaoyo wasne przedsibiorstwa, nie tylko rolnicze, jaka jest sia mieszkacw wsi. To
bardzo dobrze, ale to cigle zdecydowanie za mao.
Wystpienie podczas doynek prezydenckich w Spale, 20 wrzenia 2009 roku
S
Rozwija si [] moe zdrowy organizm. I tu powstaje problem [] roli pastwa, jego spraw-
noci, jego zakresu dziaania. [] To bardzo istotny przedmiot dyskusji spjno spoecz-
na. Spjno spoeczna to przede wszystkim sprawa zwizana z rwnymi szansami, a wic
edukacj, systemem emerytalnym z tych problemw, ktre wymieniem w pierwszym rz-
dzie ale take z wieloma innymi. Ja jestem najgbiej przekonany, e spjno spoeczna jest
potrzebna take ze wzgldu na rozwj. [] Ta spjno czy si z pytaniem o podstawowe
sposoby rozwoju. Poprzez centra, poprzez metropolie, mwic w pewnym skrcie, czy sposb
rwnomierny.
Przemwienie na pierwszym posiedzeniu Narodowej Rady Rozwoju
w Paacu Prezydenckim, 7 stycznia 2010 roku
S
Polska jest dla tych, ktrym si udao i jest ich coraz wicej; ycz, eby im si udawao jeszcze
sto razy bardziej. Ale Polska jest rwnie dla tych, ktrym udao si mniej, bo w kadym spoe-
czestwie tak jest, e nie wszystkim udaje si tak samo. I Polska, eby zwycia, eby zblia si
do najbogatszych krajw Europy, musi by Polsk solidarn. Z tym przesaniem do Was przyje-
chaem. A co konkretnie oznacza solidarno? Oznacza rzeczy bardzo rne. Ale s dwie warto-
ci, ktrych nie naley rozdziela wedug tego, kto ma jaki portfel zdrowie i edukacja. Bo to daje
Polsk rwnych szans. I takiej Polski wanie chcemy.
Wystpienie podczas wizyty w Brzesku, 28 lutego 2010 roku
S
Oczywicie o pastwie jako wyzwaniu mona mwi take z punktu widzenia rnego ro-
dzaju wartoci, chociaby rwnych szans. Mona by zwolennikiem spoeczestwa rwnych
szans, mona nie wyznawa tego rodzaju przekonania. Nie kryj, e ja tego rodzaju pogld wy-
znaj. A jeeli tak, to z tego punktu widzenia dwie podstawowe wartoci zdrowie i edukacja
musz mie silny zwizek z pastwem, bowiem inaczej nie ma mowy o rwnych szansach,
o ich wyrwnywaniu. Pastwo jako cao w tym przypadku nie wadze samorzdowe,
a wadza centralna moe te prowadzi polityk wyrwnywania szans ze wzgldu na inne
18
kryterium: kryterium geografczne wielkie miasta, mniejsze orodki, wie, miasto, poszcze-
glne regiony kraju. To jest w Polsce wielki problem, szczeglnie gdy lansuje si koncepcje
rozwoju naszego kraju w oparciu o wielkie metropolie, czyli jakby z gry si zakada, e bdzie
narasta zrnicowanie midzy miastem duym a mniejszym, midzy miastem a wsi oraz
midzy poszczeglnymi regionami kraju. Moim zdaniem, jest to koncepcja aksjologicznie fa-
szywa. Jest to take koncepcja pragmatycznie faszywa.
Wystpienie na konferencji Pastwo jako wyzwanie w Belwederze, 3 marca 2010 roku
S
Wyksztacenie [], poza wymiarem rynkowym, ma take wymiar obywatelski. Tworzy pod-
stawy do wiadomego i aktywnego uczestnictwa w yciu lokalnej wsplnoty. Polski samorzd
to przecie nie wycznie praca administracji lokalnej. Wanym wymiarem samorzdnoci jest
zdolno oddolnego organizowania si obywateli i podejmowania przez nich inicjatyw. Najlepiej
rozwinite pastwa nieprzypadkowo mog pochwali si wysokim wskanikiem obywatelskiej
aktywnoci.
List z 10 padziernika 2009 roku na XIV Forum Inicjatyw Owiatowych
Edukacja dla Polski edukacja dla przyszoci wsi w Warszawie
S
Dzisiejszej Polsce bardzo potrzebna jest rwnowaga spoeczna. W duym stopniu polega ona na
sprawiedliwych zasadach i stosunkach pracy. To, e jestemy uczestnikiem wsplnoty europej-
skiej, ma swoje konsekwencje, bo oznacza nie tylko udzia we wsplnotowym rynku, ale rwnie
wybr europejskiego modelu spoecznego opartego na pracy jako wartoci spoecznej. Celem
dziaalnoci biznesowej nie jest bowiem wycznie zysk. Pomylnoci i stabilnoci zaznaje takie
spoeczestwo, ktre ceni sobie midzyludzk solidarno. Std znaczenie spoecznej odpowie-
dzialnoci biznesu.
List z 17 stycznia 2008 roku na I Kongres Pracodawcw w Warszawie
Filozofa aktywnego pastwa
Pastwo nocny str wszyscy na pewno o tym syszeli innych obowizkw pastwo
nie ma. [] Przyjmowano takie zaoenie, e gwnym zagroeniem dla obywatela jest jego
pastwo, e trzeba zbudowa taki system, ktry powciga pastwo przed jakimikolwiek bar-
dziej restrykcyjnymi dziaaniami, poniewa tylko w ten sposb chronimy warto, jak jest
wolno. Myl, e to jest zrozumiaa reakcja zarwno na faszyzm, szczeglnie w jego nazi-
19
stowskiej, niemieckiej postaci, jak i na komunizm. To jest zrozumiae, e w odpowiedzi na tego
rodzaju zdarzenia powiedziano: nigdy wicej czego takiego, co pozwala pastwu cakowicie
zdominowa obywateli. [] Pastwo komunistyczne czy faszystowskie istotnie byo ogrom-
nym zagroeniem dla obywatela, ale czy jeeli uyjemy pojcia krzywdy [], to czy przecitny
obywatel w swoim yciu jest czciej naraony na krzywd ze strony pastwa, czy ze strony
chuligana, bandyty na ulicy, zodzieja, agresywnego wspmaonka czy choby ssiada, ktry
nie pozwala spokojnie y. Moje gbokie przekonanie jest takie, e w pastwie demokratycz-
nym to drugie zagroenie, ktre ja okrelam jako poziome bo relacja pionowa to jest relacja
midzy pastwem a obywatelem, a relacja pozioma to jest relacja midzy obywatelami e to
drugie zagroenie jest w istocie wiksze. [] I tu powstaje zasadnicze pytanie: czy zadaniem
pastwa jest przede wszystkim broni obywatela przed samym sob, czyli przed pastwem,
czy broni obywatela przed rnego rodzaju aktami agresji [] Pamitajmy, e pastwo jest
dla obywatela, i to jest podstawowa racja, ale pastwo jest dla obywatela take po to, eby go
mc skutecznie, a nie jedynie formalnie obroni. A eby to czyni, trzeba mie odpowiednie
narzdzia. Te narzdzia czasem bywaj surowe moe si zdarzy, e bd naduycia, nic, co
ludzkie, nie jest idealne. [] Pastwo nigdy idealne nie bdzie, zawsze trzeba bdzie rne ra-
cje rwnoway, ale ta racja, o ktrej przed chwil wspominaem, jest racj szczeglnie wan
dla tych, ktrzy s sabsi.
Wykad na temat relacji pastwoobywatel w Wyszej Szkole Handlowej w Radomiu, 16 marca 2009 roku
S
Nie jestem przeciwnikiem obecnoci sektora pastwowego w gospodarce, mgbym dugo
uzasadnia, dlaczego dzisiaj w Polsce jest on potrzebny, ale bez dominacji sektora prywatne-
go reguy zwizane z rynkiem funkcjonowa nie mog, z czego sobie wietnie zdaj spraw.
A poza tym kapitalizm kapitalnie pasuje do polskiego charakteru narodowego. Te miliony
frm, ktre powstay w Polsce [] wskazuj na to, e Polacy lubi mie los swj i swojej rodziny
we wasnych rkach, e lubi ryzykowa, a wic e poprzedni ustrj by sabo dostosowany do
polskiej rzeczywistoci, a obecny ustrj jest do niej dostosowany nieporwnanie lepiej. To jest
pewnie te powd, dla ktrego przy wszystkich sabociach a nie ukrywam, e one s i e
trzeba je ogranicza Polska jednak odniosa sukces w cigu tych ostatnich 20 lat.
Wystpienie na jubileuszu 20-lecia Konfederacji Pracodawcw Polskich
w Warszawie, 25 listopada 2009 roku
S
Niestety, jeeli chodzi o innowacyjno naszej gospodarki, to pozostaje ona na wyjtkowo niskim
poziomie. [] Czy to wynika z jakich wyjtkowo maych zdolnoci naszego spoeczestwa,
20
naszego narodu? Nie. Tylko e w Polsce wydaje si na badania 0,64 procent PKB. W Europie,
w Unii Europejskiej, przecitnie ptora procent. W Stanach Zjednoczonych a trzy procent. I to
jest bariera podstawowa, ktr trzeba przeamywa. [] A jeeli poszczeglni obywatele lub ich
grupy, ich organizacje korporacja jest te rodzajem organizacji nie potraf sobie z czym da
rady, to nawet bardzo ograniczajca pastwo zasada pomocniczoci, wywodzca si z katolickiej
nauki spoecznej, mwi, e trzeba przenie te sprawy do spoecznoci wyszej. W tym przy-
padku to jest spoeczno narodowa, pastwowa. Ja jestem najgbiej przekonany, e w naszym
kraju problem innowacyjnoci powinien by w duo wikszym stopniu przedmiotem zaintere-
sowania pastwa, take jeli chodzi o przeznaczone na to rodki. Nie dlatego, e pastwo powin-
no by wszechmocne, tylko dlatego, e inne metody si nie sprawdzaj, przynajmniej na razie.
[] czsto pada pytanie, czy nasz kraj jest w stanie zbudowa swoj Noki. [] Nokia w sensie
struktury wasnociowej nie jest w tej chwili frm w wikszoci fsk. Jest typow korporacj
o charakterze midzynarodowym. Ale swj charakter narodowy w jakim sensie zachowaa, a jest
symbolem postpu. Ot ja jestem najwiciej przekonany, e Polsk sta na swoj Noki. Tylko
ta Nokia w Polsce, w naszych realnych warunkach Polski w roku 2009, musi by cile zwizana
ze sprawnie funkcjonujcym pastwem pastwem, ktre bierze na siebie te obowizki, ktrym
inni sprosta nie potraf. To jest pastwo oparte o zasad pomocniczoci, ale take o elazn
zasad solidarnoci, czyli inaczej solidaryzmu spoecznego, bez ktrego adne spoeczestwo,
w tym rwnie nasze, nie jest w stanie sprawnie funkcjonowa.
Wykad pt. Gospodarka w obliczu kryzysu i jej spoeczny wymiar w Wyszej Szkole Biznesu
w Nowym Sczu, 9 listopada 2009 roku
S
S inne problemy, ktre wydaj mi si niezwykle wrcz istotne. Problem systemu emerytalne-
go. Problem, ktry zreszt bardzo cile zwizany jest z demograf. Problem zakresu i metod
prywatyzacji oczywicie tego, co jeszcze sprywatyzowane nie zostao. Problem infrastruktury
to kolejna sprawa, bo cho przez ostatnie 20 lat odnielimy wiele sukcesw, to na pewno in-
frastruktura do nich nie naley. Nasze miejsce w Unii Europejskiej i charakter samej Unii to na-
stpna niezwykle wana sprawa. I w kocu, z mojego punktu widzenia, edukacja i rozwj nauki.
Edukacja nie idzie tutaj o dane ilociowe z ostatnich 20 lat, bo te s imponujce, idzie o spra-
wy jakociowe, i to zarwno na poziomie rednim, jak i wyszym. No i nauka. Dziedzina nauki,
z ktr zwizane jest bardzo wiele problemw. Sdz te, e w duym stopniu wpynie ona na to,
czy, jak niektrzy sdz, bdziemy europejsk montowni, czy bdziemy jednym z europejskich
graczy. Chodzi tutaj o ycie gospodarcze, ale ono bardzo mocno przekada si take na status
polityczny kraju.
Przemwienie na pierwszym posiedzeniu Narodowej Rady Rozwoju
21
S
Trzeba te pamita, e w adnym kraju na wiecie wszyscy nie s przedsibiorcami. W Polsce
jest ich istotnie bardzo duo [], ale nigdy nie bd stanowili wikszoci. Potrzebna jest rw-
nowaga pomidzy rnymi interesami spoecznymi i ta rwnowaga jest gwarancj szybkiego
i dobrego rozwoju. Ta rwnowaga jest potrzebna take dlatego, ebycie, Panie i Panowie, mogli
dziaa w dobrych warunkach, w dobrym, spokojnym otoczeniu spoecznym. [] Pastwo nie
moe by wydmuszk choby dlatego, e wtedy nie jest w stanie ochroni regu wolnego rynku,
wolnej konkurencji.
Wystpienie na Wielkiej Gali Business Centre Club
w Warszawie, 16 stycznia 2010 roku
S
Gdy przed 20 laty w Polsce upada komunizm, swoista reakcja antyetatystyczna bya rzecz na-
turaln. Mona powiedzie e mielimy dwa typy reakcji antyetatystycznej, reakcji o charakterze
liberalnym: pierwszy dotyczy gospodarki, drugi uprawnie pastwa, relacji midzy pastwem
a obywatelem []
Myl, e dzisiaj o pastwie mona ju rozmawia bez adnych dogmatw. Totalita-
ryzm nam nie grozi, pastwo najdelikatniej mwic nie jest wszechmocne. Powstaje pytanie,
czy istotnie pastwo czym sabsze, tym lepsze; czym go mniej, tym lepiej dla obywateli. Ot ja
chciabym postawi tez generaln, e tak nie jest. Dlaczego? [] dlatego, e jak wykaza czas,
pastwo jest jednak w miar najbardziej sprawnym organizatorem solidarnoci spoecznej, przez
co rozumiem przede wszystkim instytucje zwizane z bezpieczestwem o charakterze socjal-
nym, najszerzej pojtym. []
I w kocu rzecz najbardziej kontrowersyjna, mianowicie inna ni czysto regulacyjna
rola pastwa w gospodarce bo roli regulacyjnej w pewnym zakresie nie kwestionuj nawet
liberaowie. Wolny rynek moe funkcjonowa tylko i wycznie wtedy, kiedy dziaa w ramach
okrelonych regu prawnych. W przeciwnym razie zmienia si w chaos i olbrzymi rol zaczyna
odgrywa przemoc.
S
Take dzisiaj, w XXI wieku, czsto nazywanym wiekiem innowacyjnoci i gospodarki opartej
na wiedzy, przed polskimi rodowiskami naukowymi i owiatowymi, przed elitami polityczny-
mi staje niezmiernie wane zadanie takiego pobudzenia i pokierowania procesem przemian,
22
aby we waciwy sposb doceniona zostaa kreatywno i poszukiwanie odwanych, nieszab-
lonowych rozwiza. Stworzenie i zabezpieczenie fundamentw stabilnego rozwoju kadego
kraju to take innowacje, wynalazczo i promocja produktw ustanawiajcych nowe standar-
dy jakoci i nowoczesnoci. Polska moe w wielkim stopniu korzysta z intelektualnego dorob-
ku swoich wynalazcw i racjonalizatorw, z nowatorskich pomysw i twrczych projektw
instytucji i rodowisk, ktre z wielkim zaangaowaniem powicaj si badaniom, odkryciom,
poszukiwaniom.
List z 2 czerwca 2009 roku na III Midzynarodow Wystaw
Wynalazkw i Innowacji 2009 w Warszawie
S
Policja, w sposb szczeglny odpowiedzialna za ochron ludzkiego ycia, zdrowia i mienia, czu-
wajca nad przestrzeganiem porzdku prawnego, jest t instytucj, poprzez ktr pastwo wy-
penia jedne ze swoich podstawowych powinnoci wobec obywateli. Policja sprawna, policja,
ktrej funkcjonariusze daj przykad uczciwoci, bezstronnoci i praworzdnoci, stanowi flar
kadego nowoczesnego, demokratycznego pastwa i w znacznej mierze kreuje jego wizerunek
w oczach obywateli i na arenie midzynarodowej.
List z 24 lipca 2009 roku na centralne uroczystoci 90. rocznicy
powstania Polskiej Policji
S
W Europie, ktra obecnie w coraz wikszym stopniu staje si Europ nauki, informacji, techno-
logii, Polska musi by silna wiedz swoich obywateli. W dziedzinie skolaryzacji nasz kraj niewt-
pliwie osign w ostatnich latach ogromne sukcesy. Jeli jednak do sukcesw tych przyoymy
dwie miary miar potencjau, jakim dysponuje polska modzie, i miar potrzeb, jakie rodz
si u progu XXI wieku trzeba powiedzie: to wci zbyt mao. Zwikszajc liczb studentw
i absolwentw polskich uczelni, nie wolno zapomina o koniecznoci systematycznego podnosze-
nia jakoci edukacji. Polskie szkoy wysze musz by nowoczesne, otwarte, gotowe wsppraco-
wa ale i konkurowa z orodkami europejskimi i wiatowymi. Wanie ze wzgldu na nasze
zapnienia polska nauka powinna wyjtkowo intensywnie wcza si w europejskie programy
badawcze, szuka rodkw fnansowania ambitnych bada, zwiksza wymian akademick
z placwkami zagranicznymi.
List z 7 kwietnia 2008 roku na uroczysto przeksztacenia Akademii witokrzyskiej
w Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach
23
S
Wiele jest czynnikw wsptworzcych si i presti pastwa. Jednak coraz czciej za najwa-
niejszy z nich uznaje si poziom wyksztacenia obywateli, ich specjalistyczne wiadomoci i umie-
jtnoci, zdolno do skutecznej midzynarodowej rywalizacji, ale i wsppracy na polu kultu-
ry, sztuki, nauki i techniki. Jestemy wiadkami rewolucji informacyjnej, gwatownego rozwoju
technologicznego i zwizanych z nim zmian w strukturze zatrudnienia. W globalnej wiosce idee,
praca, kapita oraz ludzie rnych kultur i jzykw przemieszczaj si ze swobod nigdy wcze-
niej nie znan. Obserwujemy formowanie si wspczesnego spoeczestwa wiedzy wiedzy,
ktra zawsze bya zarazem motorem i nonikiem postpu cywilizacyjnego i gospodarczego i kt-
rej pogbienie, a jednoczenie szerokie udostpnienie w ogromnym stopniu wpynie na oblicze
wiata w XXI wieku.
List z 15 marca 2007 roku na 22. Targi Ksiki Edukacyjnej
Edukacja XXI w Warszawie
S
Uczelnia to nie tylko inkubator przyszych elit, ale take, a moe przede wszystkim, miejsce, gdzie
dokonuje si spoeczna autorefeksja: nad celami, nad wartociami, ale te nad warunkami spo-
ecznego i ekonomicznego rozwoju. Szkoy wysze s laboratoriami, w ktrych pracuje si nad
polsk przyszoci.
List z 1 padziernika 2009 roku na inauguracj
roku akademickiego 2009/2010 na Uniwersytecie Warszawskim
S
Pozycja Polski we wspczesnym wiecie to wynik pracy milionw naszych rodakw, szczeglnie
za tych spord nas, ktrzy, wedug sw Adama Asnyka, szukali prawdy jasnego pomienia,
szukali nowych, nie odkrytych drg. Polacy wiele zawdziczaj pokoleniom swoich wybitnych
muzykw, plastykw, twrcw scenicznych, pisarzy, a take wiatowej sawy uczonym, repre-
zentujcym niemal kad waniejsz dziedzin nauk. W warunkach wspczesnego globalnego
spoeczestwa informacyjnego oraz gospodarki opartej na wiedzy przyszo Polski, jej bezpie-
czestwo i zamono w sposb bezporedni zale od tempa naszego awansu cywilizacyjnego
oraz stylu, w jakim prezentowana bdzie polska kultura i historia, nasza tosamo, osignicia
i aspiracje.
List z 17 listopada 2008 roku na uroczysto wrczenia nominacji
nowym stypendystom Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci
25
PolsKa solIdaRNa
Polska, eby zwycia, eby
zblia si do najbogatszych krajw Europy,
musi by Polsk solidarn.
Solidarno to jedno z kluczowych poj w spucinie prezydenta Lecha Kaczyskiego, zagad-
nienie w najrniejszych aspektach przewijajce si w jego wypowiedziach wielokrotnie. Prezy-
dent wyprowadza je z dowiadczenia wielkiego zrywu Solidarnoci, ktry ujawni ogromne
moliwoci polskiego spoeczestwa do samoorganizacji, wsppracy, stawiania sobie wsplnych
celw i walki o nie. Nie mniejsze znaczenie dla ksztatowania si idei solidarnoci spoecznej
i politycznej widzia jednak take w polskim dowiadczeniu historycznym: walce o niepodle-
go Polski i budow nowoczesnego pastwa po I wojnie wiatowej, fenomenie Polskiego Pa-
stwa Podziemnego, spoecznym oporze przeciwko narzuconemu ustrojowi komunistycznemu
i prbie przymuszenia Polakw do przyjcia obcej im i wrogiej ideologii. Wedug Kaczyskiego,
prawdziwa Polska przetrwaa po 1945 roku w sercach i umysach Polakw, w grupowym i ro-
dzinnym oporze. Oporze, ktry masowe formy przybiera w wystpieniach z roku 1956, 1968,
1970, 1976, przede wszystkim za 1980. Prezydent zwraca jednak uwag, e Polacy przetrwali
czterdzieci pi lat pastwa autorytarnego nie tylko dziki wielkim zrywom, ale take dziki
dugotrwaej niepodlegociowej pracy wielu lokalnych spoecznoci i rodowisk, a take dziaa-
niom pojedynczych osb.
Prezydent Lech Kaczyski by przekonany, e w Polsce tej Polsce, ktra odzyska-
a pen suwerenno po 1989 roku w niewystarczajcym stopniu wykorzystano narodowe
dowiadczanie solidarnoci. Uwaa, e na tym fundamencie mona byo zbudowa pastwo
lepsze, pastwo, w ktrym znikn powinna dychotomia wadza-spoeczestwo. Takie pastwo
byo dla niego ide, ktrej powici swoj prezydentur. Wielokrotnie podkrela, e Polska so-
lidarna jest spenieniem nadziei ywionych przez Polakw przed 1989 rokiem i wci w niepe-
nym wymiarze zrealizowanych w Polsce ostatnich dwudziestu lat.
Prezydent Lech Kaczyski w wielu wystpieniach ujawnia take bezpodstawno al-
ternatywy: solidarno albo nowoczesno. Podkrela konieczno respektowania zasady rw-
noci szans wszystkich obywateli jako warunku stabilnego i dugofalowego rozwoju. Domaga si,
by u podstaw sukcesu i kariery stay rzeczywiste talenty, zasugi i praca. Dysproporcjom midzy
grupami spoecznymi, midzy poszczeglnymi regionami kraju, midzy rodowiskiem miejskim
Polska solidarna
26
i wiejskim przeciwstawia wizj jednej Polski. Pastwa, w ktrym kady region i kada grupa
spoeczna ma zapewnione rwne szanse rozwoju takie same prawa do dobrej edukacji, do
godnej pracy i moliwoci wasnej kariery. Uwaa, e powodzenie jednostek i grup spoecznych
to powodzenie Polski w XXI wieku.
Doskonale rozumiejc wyzwania przyszoci, zwraca uwag, e dzieo rozwoju so-
lidarnego spoeczestwa to nie tylko konieczno dziaa pastwa, samorzdw, organizacji
spoecznych na rzecz wyrwnywania szans. Uwaa, e jest to take nieodzowno pracy dla
przyszych pokole, mylenie w perspektywie dugich dziesicioleci. By przekonany, e awans
i sukces rodowisk znajdujcych si w gorszej sytuacji zapewni Polsce lepszy rozwj. Sdzi, e
odbudowanie wizi midzypokoleniowych oznacza lepsze perspektywy w coraz bliszym kry-
zysie demografcznym Europy i ludzkoci.
Solidarno bya bowiem dla prezydenta Lecha Kaczyskiego perspektyw znacznie
szersz ni tylko krajowa. Rozumia i mwi to wielokrotnie e bez solidarnej Europy, bez
solidarnego wiata nie jest moliwe sprostanie nadchodzcym wyzwaniom XXI wieku. wiat
postrzega jako jedn spoeczno. I uwaa, e Polska moe podzieli si z t spoecznoci Euro-
py i wiata niesychanie wanym dowiadczeniem dowiadczeniem wsplnoty i solidarnoci.
solidarne pastwo i spoeczestwo
Jako Prezydent Rzeczypospolitej pragn dy do tego, aby z owocw wzrostu gospodarczego
skorzystaa jak najwiksza cz Polakw, a nie, jak to bywao dotychczas, jedynie wska grupa.
[] Aby naturalna w gospodarce rynkowej ch zysku nie zdominowaa interesu wikszoci, a t
wikszoci w dalszym cigu s pracownicy.
Ordzie noworoczne, 31 grudnia 2007 roku
S
Solidaryzm spoeczny, idea pastwa solidarnego to nie s puste hasa. To denie do stworzenia
takiego adu spoecznego, w ktrym przeciwdziaa si wykluczeniu, ograniczaniu w korzystaniu
z praw czowieka i obywatela, aktywnie wsppracuje si na rzecz gospodarczego i cywilizacyj-
nego awansu kraju.
List z 21 stycznia 2008 roku do organizatorw i uczestnikw konkursu Firma Rwnych Szans 2007
S
Zadaniem, przed ktrym stoj [] ci wszyscy, ktrzy dzisiaj dzier w Polsce wadz, jest []
nie zawie nadziei, podj budow nowego ksztatu naszego ycia. Jestem przekonany, e sens
27
Polska solidarna
tej nadziei, ktra tak gboko zapada w umysy Polakw, mona okreli sowami: sprawiedli-
wo, solidarno, uczciwo. Znaczenie tych sw, jeeli odnie si do ycia spoecznego, do
midzyludzkich stosunkw, wie si ze sob. Nie moe by sprawiedliwoci bez solidarnoci.
Nie ma takiego mechanizmu, ktry pozwoliby realizowa zasad solidarnoci bez uczciwoci,
w szczeglnoci uczciwoci tych, ktrzy podejmuj decyzje dotyczce innych. Dotyczy to zarw-
no rzdzcych w pastwie, jak i w innych instytucjach. []
Gdy chodzi o pastwo, uczciwo czy si cile z gotowoci do traktowania
sprawowania urzdw jako suby publicznej, ktr odnie trzeba do dobra wsplnego, do
nieustannych zabiegw o jego realizacj. Gdy mwimy o pastwie jako caoci, tym dobrem
wsplnym jest dobro Polski, dobro narodu. Tam, gdzie chodzi o sfer pozapastwow, uczci-
wo jest zwizana z gotowoci do zachowa solidarnych, z sam solidarnoci, ktra jest
podstawowym spoiwem ycia spoecznego. Gdy spojrze na wydarzenia ostatnich szesnastu
lat, to w niczym nie uchybiajc twrcom naszych sukcesw, a tych sukcesw byo niemao
trzeba jasno powiedzie: zbyt mao byo solidarnoci, zbyt mao byo sprawiedliwoci, a cz-
sto brakowao te i uczciwoci.
i objciu urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 23 grudnia 2005 roku
S
Solidarno, wolno, sprawiedliwo, godno zwizana przecie z solidarnoci to [] war-
toci podstawowe. Solidarno przez mae s wystpuje w rnych postaciach i jest cile zwi-
zana ze wsplnot. Uczy nas o tym Jan Pawe II w swojej synnej, dotyczcej pracy encyklice
Laborem exercens. [] Wsplnotow warto pracy podkreli Jan Pawe II, ale nie da jej si
zrozumie wanie bez solidarnoci, ktra jest potrzebna w skali globalnej w rnych aspektach:
w walce z najgroniejszymi zjawiskami takimi jak gd, przemoc, ale take w walce o globali-
zacj standardw pracy. Ona jest potrzebna dlatego, e w przeciwnym razie ci, ktrzy dziaaj
z cakowit bezwzgldnoci, ktrzy nie traktuj pracownika jak podmiotu, jak strony umowy,
tylko jak przedmiot, bd mieli niewyobraaln przewag nad tymi, ktrzy stosuj cywilizowane
standardy. Walka o globalizacj standardw jest zadaniem rzdw, ale jest te wielkim zadaniem
midzynarodowego ruchu zwizkowego.
Przemwienie na otwarciu obrad XXII Krajowego Zjazdu Delegatw
NSZZ Solidarno w Wadowicach, 9 padziernika 2008 roku
S
Rwnowaga spoeczna oznacza rwnowag midzy rnymi interesami. W naszym kraju
i to jest rzecz cakowicie normalna swoje interesy maj pracownicy, maj pracodawcy. Rne
Polska solidarna
28
grupy spoeczne, na przykad rolnicy, maj swoje bardzo istotne interesy, o ktre naley dba.
[] To s interesy w naszym kraju elementarne i w mojej ocenie w cigu ostatnich kilkunastu
lat rwnowaga midzy nimi bya niejednokrotnie zachwiana. Chcemy ow rwnowag przy-
wrci.
Przemwienie na spotkaniu z Komisj Krajow NSZZ Solidarno
w Paacu Prezydenckim, 29 grudnia 2005 roku
S
Bez zaangaowania obywateli, bez Waszego wczenia si w dziaania dla dobra Ojczyzny,
wielka pozytywna zmiana, ktrej pragniemy, nie moe si uda. Musimy w wikszym ni do tej
pory stopniu odczu, e stanowimy wsplnot. Wsplnot poczon wizami solidarnoci.
Nasz kraj musi si szybko rozwija, ale tak, by nikt nie pozostawa w tyle. Nie wolno zapomnie
o ludziach, o caych rodowiskach i regionach, ktre niewiele skorzystay na ostatnich prze-
mianach. Trudno jest osobom bezrobotnym, biednym, pozbawionym perspektyw cieszy si
z dobrych wskanikw ekonomicznych. Dlatego nasza solidarno musi by realna i dociera
do konkretnych ludzi. Musi te by oparta na spoecznym dialogu, umowie midzy rny-
mi stronami ycia politycznego i gospodarczego. Jestem przekonany, e to najlepsza droga do
tego, bymy w nadchodzcych latach coraz czciej myleli i mwili o naszym pastwie my,
a nie oni.
solidarna gospodarka
Miliony ludzi, ktrzy utrzymuj si z pracy najemnej, miliony ludzi, ktrzy s po prostu pracow-
nikami. Tacy ludzie byli, s i bd najwiksz grup w spoeczestwie. I ich interesy musz by
reprezentowane take w systemie, ktry opiera si na wasnoci prywatnej, w ktrym niezwykle
istotn rol odgrywaj take ci, ktrzy organizuj procesy pracy pracodawcy, przedsibiorcy.
Nie negujemy tego, ale zdajemy sobie spraw, e demokracja, e wolno musi zakada rwno-
waenie interesw spoecznych. Na tym wanie polega Polska solidarna na tym, e realizowa-
ny jest nie tylko interes jednej grupy.
Przemwienie na XX Zjedzie Krajowym NSZZ Solidarno w Szczecinie, 28 wrzenia 2006 roku
S
Polska solidarna oznacza midzy innymi zwikszenie iloci dobrze patnych miejsc pracy i szyb-
ki wzrost gospodarczy. S to cele jak najbardziej zgodne z priorytetami odnowionej Strategii
Lizboskiej i speniajce aspiracje narodu, ktry by liderem przemian demokratycznych w Europie
29
Polska solidarna
rodkowej. [] Potrzebujemy Polski solidarnej. Takiej, w ktrej cele gospodarcze godzone s
z celami socjalnymi. Takiej, gdzie los sabszych nie jest podporzdkowany interesom silniej-
szych. Mam na myli bardzo aktywne przeciwdziaanie bezrobociu, bezdomnoci i innym
postaciom wykluczenia spoecznego; ksztatowanie warunkw naleytej ochrony zdrowia
wszystkich obywateli oraz ich zabezpieczenia na staro lub na wypadek niezdolnoci do
samodzielnej egzystencji; zapewnienie rwnych szans w dostpie do edukacji. Bez tego nie
zapewnimy Polsce trwaego, zrwnowaonego wzrostu. W dziele reformowania modelu spo-
ecznego nie wystarczy mie racj, trzeba jeszcze do tej racji przekona obywateli. W tych
pastwach europejskich, w ktrych si to udao, odwoywano si do formuy paktu spoecz-
nego. Midzy polskim rzdem, pracownikami i pracodawcami tocz si obecnie negocjacje
nad ksztatem nowej umowy spoecznej. Wi z tymi pracami wielkie nadzieje. Jak wie-
lokrotnie podkrelaem, pragn by protektorem tego dialogu i rodzcej si z niego polskiej
umowy spoecznej.
Posanie na IV Kongres Polskiego Forum Strategii Lizboskiej
w Warszawie, 12 padziernika 2006 roku
S
Jasno opowiedziaem si za Rzeczpospolit solidarn. Za tak form organizacji spoecze-
stwa, w ktrej korzyci z naszej wolnoci, z naszego rozwoju, s korzyciami dzielonymi je-
eli nie zupenie rwno, bo w gospodarce rynkowej nie zawsze jest to moliwe, a wszelkie
inne formy gospodarki si nie sprawdziy, to w kadym razie wszyscy odnosz korzyci. Rzecz-
pospolita solidarna to przeciwiestwo Rzeczypospolitej, ktr czasami nazywamy liberaln,
ale lepiej j nazwa prociej i bardziej prawdziwie: Rzeczpospolit dla bogatych. Takiej Rze-
czypospolitej chciaem si przeciwstawi i myl, e dlatego zwyciyem, bowiem wikszo
Polakw we wasnym, dobrze rozumianym interesie jej nie chciaa i nie chce w dalszym cigu.
Dlaczego? Dlatego, e jest ona wbrew ich interesom, bo ich interesem jest to, do czego maj
wite prawo: aby z owocw wzrostu, z tego, e nasz kraj jest coraz zamoniejszy, cho daleko
mu jeszcze do zamonoci, korzysta. Dzisiaj sytuacja jest inna. Rozwarstwienie spoeczne,
poczwszy od roku 1992, czyli nie od koca komuny, tylko od pierwszych lat transformacji,
do roku 2006 wzroso dwukrotnie, czyli zwiksza si rnica midzy dochodami tych, ktrzy
s najsabsi, i tych, ktrzy s najsilniejsi. W Polsce paca przecitna ronie, cieszymy si z tego.
Mona powiedzie, e bardzo si cieszymy. Ale szedziesit kilka procent pracownikw zara-
bia poniej redniej krajowej. I z tego ju cieszy si nie naley. To nasza poraka, a nie sukces.
Trzeba ten stan rzeczy zmienia i w tym rola wszystkich zwizkw zawodowych, ale w szcze-
glnoci Solidarnoci, powinna by jak najwiksza. []
Rynek jest potrzebny, adna gospodarka na wiecie inna ni rynkowa nie okazaa si
skuteczna. Ale rynek, jeeli kto go chce doprowadzi do postaci czystej i zaborczej, zawodzi.
Polska solidarna
30
I wanie ostatnio mielimy tego przykad. Jeeli pewien system mylenia zostanie zamany, to
my wszyscy wsplnie, w Europie i Stanach Zjednoczonych, i na caym wiecie zwyciymy.
Jeeli nie, to obawiam si poraki, cho gboko wierz w zwycistwo. Wierz w to zwycistwo
midzy innymi dlatego, e na wiecie cigle istnieje potny ruch zwizkowy. Cigle funkcjo-
nuje myl przeciwna skrajnemu liberalizmowi, e warto solidarnoci w skali midzynaro-
dowej, w skali narodowej, w skali mniejszych wsplnot, w tym wsplnoty rodzinnej przede
wszystkim, w dalszym cigu funkcjonuje, szczeglnie w naszym kraju. Dlatego wierz, e czeka
nas dobra przyszo, ale ta dobra przyszo powinna by odczuwana przez miadc wik-
szo Polakw. Dlaczego mwi: nie wszystkich? Bo s tacy, ktrzy nie chc z tego korzysta.
To sprawa ich wasnego wyboru. Ale zarwno ci, ktrzy uczciwie pracuj, jaki i ci, ktrzy nie
pracuj, bo ich dotkno nieszczcie ci wszyscy powinni korzysta. Powinni korzysta dzi
i w przyszoci. I wanie taki system w latach 50., 60., czciowo jeszcze 70. da wiatu olbrzy-
mi rozwj. Pamitajmy o tym.
S
Mona by byo mwi [] o solidarnoci w wymiarze gospodarczym, w sensie wyrwnywania
poziomw, mona by byo mwi bardzo duo o solidarnoci w jej wymiarze spoecznym. Jest
to powany bardzo problem, szczeglnie teraz, kiedy co, co w moim przekonaniu byo wielkim
sukcesem europejskiej kultury, czyli pastwo dobrobytu w Niemczech wy nazywalicie so-
cjalnym pastwem prawnym jest w kryzysie. To jest kryzys, ktry by moe wynika po czci
z czynnikw o charakterze obiektywnym, ale przecie Europa, w ktrej by szybki rozwj, niskie
bezrobocie, czyli poczucie bezpieczestwa socjalnego a bya przez pewien czas taka Europa
to nie byo nic zego. To byo co dobrego. To rozwizanie w tej chwili przeywa kryzys, nad
tym trzeba by byo si mocno zastanowi. Ja osobicie mam wtpliwoci, czy liberalne lekarstwo
to jest jedynie dobre i czy ono nie ma nadmiernie silnych skutkw ubocznych. Bardzo gboko
si nad tym zastanawiam.
Wykad na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, 8 marca 2006 roku
S
Wikszo obserwatorw polskich przemian zgadza si co do tego, e nasz kraj zapaci wyso-
k spoeczn cen za gbokie reformy gospodarcze. Zbyt due rozwarstwienie, wyraajce si
w radykalnych rnicach dochodw i zamonoci obywateli, utrzymujce si na wielu obszarach
Polski wysokie bezrobocie, brak rwnych szans w dostpie do opieki zdrowotnej, wyksztacenia
czy dbr kultury wszystko to s to bez wtpienia grone, destrukcyjne zjawiska, ktre osabiaj
31
Polska solidarna
spoeczn solidarno i opniaj nasz rozwj. Czonkostwo w Unii Europejskiej nie zdejmuje
z polskich wadz obowizku pracy nad rozwizaniem tych problemw.
List z 22 maja 2009 roku na konferencj Sukces czy poraka roku 1989? Polska myl
polityczna i ustrojowa czasu transformacji w Owicimiu
S
Kryzys stwarza okazj, by przeprowadzi debat o podstawach rozwoju i rdach bogacenia si
narodu. Potrzebujemy powanej dyskusji o polskim modelu kapitalizmu. Obecny kryzys poka-
zuje, e nieskrpowany adnymi regulacjami rynek nie jest odpowiedzi na wszystkie problemy.
Solidarno, spoisto tkanki spoecznej jest dla rozwoju gospodarczego rwnie niezbdna, jak
konkurencja w mnoeniu zyskw i indywidualne ambicje. Wolno i solidarno powinny si
nawzajem wspiera. Sia gospodarki bierze si z ludzkiej pracy. To ona prowadzi do dobrobytu
i powikszania narodowego majtku. Nie wolno dokonywa ci wydatkw, jeeli konsekwen-
cj tego staje si wzrost bezrobocia, spadek produkcji, dekapitalizacja majtku. Nie mona ogra-
nicza wydatkw, ktre maj zasadnicze znaczenie dla konkurencyjnoci Polski na globalnym
rynku i dla jakoci ycia obywateli. Nie moemy sobie pozwoli na ograniczenie nakadw na
inwestycje w infrastruktur, nauk, zdrowie i bezpieczestwo Polski. Nie bdziemy y dostatnio
i nie przycigniemy inwestorw zagranicznych bez autostrad, sprawnej kolei i nowoczesnej sieci
telekomunikacyjnej oraz energetycznej. Polska potrzebuje wielkiego skoku inwestycyjnego i mo-
dernizacji na miar swojego potencjau.
Ordzie w Sejmie RP nt. kryzysu ekonomicznego, 22 maja 2009 roku
S
Gospodarka polska jest ju gospodark rynkow i taka powinna by adna inna si na wiecie
si nie sprawdzia. Ale to nie oznacza, e prywatyzowa naley wszystko. Dziedziny strategiczne
grnictwo, energetyka musz pozosta pod kontrol pastwa. A ju absurdem s takie pry-
watyzacje, ktre oznaczaj przeniesienie wasnoci z pastwa polskiego na inne pastwa. [] To
nie jest dobra droga. W Polsce by moe jeszcze niemao jest do sprywatyzowania, ale na pewno
nie to, co dzisiaj jest planowane, bo nie oddaje si pere w koronie. Tych pere nikt nie zastpi.
I jestem najgbiej przekonany, e droga przyspieszonej prywatyzacji nie moe by drog do
uzupenienia dziur w budecie pastwa. Wszystkie kraje w Europie przeywaj dzisiaj kopoty.
My te, chocia mniejsze. I bardzo dobrze, powinnimy si z tego bardzo cieszy, ale to nie jest
powd, pretekst do tego, eby oddawa za pdarmo albo nawet po niezej cenie co, czego od-
dawa nie naley. Tak sdz i myl, e podobnie sdzi lsk, a take caa Polska.
Wystpienie na obchodach 29. rocznicy podpisania porozumienia jastrzbskiego
w Jastrzbiu Zdroju, 3 wrzenia 2009 roku
Polska solidarna
32
Rodzina i przyszo
W polskiej tradycji rodzina zajmuje pozycj wyjtkow. Przez wieki gwne rdo mocy
Rzeczypospolitej stanowi nie tyle or czy pienidz, co sia moralna rodw tworzcych t
wielk wsplnot, jak jest nard obywatelski. Zwaszcza w okresie zaborw oraz okupacji
naszego kraju przez Niemcy i Zwizek Sowiecki podczas II wojny wiatowej, a take pniej
za rzdw komunistycznych polskie domy stanowiy ostoj narodowej tosamoci i wiary
w odrodzenie suwerennej ojczyzny. Rwnie dzisiaj to z domw rodzinnych wynosz Polacy
poczucie solidarnoci z blinimi i gotowo do pracy na rzecz dobra wsplnego. Objawia si
to zarwno w codziennym rzetelnym wykonywaniu swojego zawodu, jak te w hojnoci i ak-
tywnoci, z jakimi bierzemy udzia w akcjach publicznych i charytatywnych.
Jestem przekonany, e pytania o aktualn i przysz kondycj rodzin, o dokonujce si
na naszych oczach procesy demografczne, o rol pastwa we wspieraniu rozwoju modego po-
kolenia nale wspczenie do najwaniejszych zada, przed jakimi staje Polska i Europa. Jutro
Polski i Europy bardziej ni od wizji i ksztatu ustrojw politycznych, poziomu cywilizacyjnego
oraz innych okolicznoci zewntrznych zaley od tego, jakie dzisiaj s polskie i europejskie
rodziny.
Przesanie do wydawnictwa towarzyszcego VIII Zjazdowi Gnienieskiemu
Rodzina nadziej Europy, 12 marca 2010 roku
S
Od tego zatem, jakie dzisiaj s polskie rodziny, zaley jutro naszej ojczyzny, podobnie jak losy
wiata zwizane s z przyszoci rodzin we wszystkich krajach i na wszystkich kontynentach.
Dlatego, jako Prezydent Rzeczypospolitej, popieram wszelkie inicjatywy na rzecz umacniania
praw rodzin, polepszenia ich sytuacji ekonomicznej i otwierania nowych perspektyw rozwoju.
Suy ma temu, obok wielu innych instrumentw, take pakt spoeczny pomidzy przedstawi-
cielami pastwa, pracodawcw oraz rodowisk pracowniczych i zwizkowych, ktrego powsta-
waniu patronuj, a ktry ju w samym swoim tytule: Gospodarka Praca Rodzina Dialog
wskazuje na znaczenie rodziny jako jednego z f larw adu i gwarancji powodzenia Polski i Pola-
kw w XXI wiek. [] Konieczne staje si wic skoncentrowanie energii i rodkw na wspieraniu
samej rodziny i upowszechnianiu wiadomoci, jak wielka jest jej spoeczna warto. Chodzi
o to, by powicenie si opiece nad dziemi nie oznaczao automatycznie trwaego wyczenia
rodzicw z rynku pracy czy utraty prawa do emerytury. Ale rwnie o to, by w wybr rodzenia
i wychowywania potomstwa nie spotyka si z lekcewaeniem, tylko z naleytym szacunkiem. Ci
nowi ludzie bd wszak po latach zapewnia spokojn staro caemu pokoleniu swoich rodzi-
cw, take osobom bezdzietnym. Potrzebne s zatem rwnie dziaania w celu przezwycienia
33
Polska solidarna
tego wszystkiego, co stawia znak rwnoci midzy wielodzietnoci a bied. Wielkim zadaniem
jest zwalczanie pokutujcych stereotypw i uprzedze oraz zastpowanie ich rzeteln wiedz
i pozytywnym wizerunkiem rodziny wielodzietnej.
List z 11 maja 2007 roku na IV wiatowy Kongres Rodzin
S
Dla europejskiego modelu spoecznego wyzwaniem bodaj jeszcze wikszym ni globalizacja
jest demografa. Europa w coraz bardziej widoczny sposb si starzeje. Wyduenie redniej du-
goci ycia Europejczykw jest wielkim osigniciem cywilizacji. Oznacza to jednak powane
zaburzenie dotychczasowych procesw spoecznych i gospodarczych. Niebezpieczna staje si
rwnie inna tendencja, jak jest stay spadek dzietnoci. Niemal we wszystkich pastwach eu-
ropejskich wskanik dzietnoci jest dzisiaj niszy od tego, ktry pozwala na prost reprodukcj
pokole. Jeli nic si nie zmieni, w 2050 roku ludno Unii Europejskiej, na obecnym jej obszarze,
zmaleje o siedem milionw. Ten bolesny problem dotyczy take Polski. Grozi nam, e w 2050
roku ludno naszego kraju zmniejszy si z obecnych 38 do niecaych 32 milionw. Spadek liczby
ludnoci, poczony z jej starzeniem, moe spowodowa trwae zaamanie wzrostu gospodar-
czego. Moe rwnie sprawi, e legnie w gruzach zasada solidarnoci midzypokoleniowej,
ktra ma fundamentalne znaczenie dla kadego pastwa. Trzeba koniecznie przeciwdziaa tym
zagroeniom. Aby to si powiodo, powinnimy rozway ich przyczyny. Potrzebujemy w Polsce
ale i w caej Unii nowej polityki prorodzinnej. Powinnimy koncentrowa si na wspieraniu
rodziny jako wielkiej spoecznej wartoci. [] Kraje czonkowskie Unii Europejskiej powinny
wymienia si dowiadczeniami i koordynowa swoje wysiki. Europejski model spoeczny na
pewno na tym skorzysta.
Posanie na IV Kongres Polskiego Forum Strategii Lizboskiej
w Warszawie, 12 padziernika 2006 roku
S
Wraz ze zmianami spoecznymi, wiatopogldowymi, kulturowymi zmieniaj si take dzieci.
Otoczone mediami i zaawansowan technologi, znacznie szybciej zdobywaj wiedz o wie-
cie i staj si samodzielne. Ale rola rodzicw, take ojca, polegajca na wsparciu dziecka i na
chronieniu go przed rnorakimi zagroeniami nie ulega przez to osabieniu, wrcz przeciwnie:
nabiera coraz wikszego znaczenia. Rodzice pozostaj niezastpionymi przewodnikami dziecka
na jego drodze ku dorosoci. Zmianom ulega wreszcie model rodziny: relacje midzy maon-
kami, ale te midzy rodzicami i dziemi, staj si bardziej partnerskie, rnie ksztatuje si te
aktywno zawodowa maonkw. Mimo tych przemian rodzina, zoona z ma, ony i dzieci,
pozostaje wsplnot, caoci, ktr spaja powinno uczucie, zaufanie i odpowiedzialno. Nie
Polska solidarna
34
da si zrozumie roli ojca w oderwaniu od tej caoci. I ta cao wanie, rodzina, zasuguje,
w zmieniajcych si kontekstach kulturowych i cywilizacyjnych, na zdecydowane i stae wspar-
cie pastwa i jego instytucji. Wsparcie dla rodzicw nie moe si przy tym ogranicza wycznie
do kwestii fnansowych. Potrzebna jest rozbudowa infrastruktury obkw i przedszkoli, ale
take pomoc o charakterze doradczym.
List z 5 marca 2010 roku na IV Midzynarodowe Forum Ojcw
Ojciec. Najwaniejsza kariera w yciu mczyzny
zdrowie
Dwie wartoci w yciu ludzi, rodzin, caego spoeczestwa, powinny by w stosunkowo maym
stopniu, najmniejszym jak to jest moliwe, objte zasadami rynku. To jest dostp do zdrowia
i dostp do wiedzy. Inaczej mwic: suba zdrowia i edukacja. Edukacja bo w przeciwnym razie
miejsce urodzenia, rodzina, w ktrej kto przyszed na wiat w olbrzymim stopniu bd determi-
noway jej los. Niezalenie od rzeczywistych zdolnoci, rzeczywistych zalet czy wad moralnych.
Zdrowie bo jest wartoci najwysz ze wszystkich. Zdrowie, ycie bez tego nie istniejemy.
Wystpienie na spotkaniu z reprezentantami strony spoecznej
rodowiska ochrony zdrowia w Paacu Prezydenckim, 29 lipca 2008 roku
S
Musimy sobie odpowiedzie czy zdrowie to te rynek? Taki sam, jak handel samochodami albo
handel gum do ucia? Nie, to s zupenie inne wartoci. [] Nie jest tak, e stan majtkowy po-
winien w istotny sposb wpywa na moliwoci leczenia. [] W ogle Rzeczpospolita dla boga-
tych mi nie odpowiada i odpowiada nie bdzie. Na realn reform jestem cakowicie otwarty.
Wystpienie w debacie Dwa lata po biaym szczycie w Belwederze, 19 marca 2010 roku
S
Mamy wiadomo, e opieka zdrowotna w Polsce wymaga zmian organizacyjno-fnansowych.
Te korzystne zmiany zostay ju zapocztkowane nakady na sub zdrowia jeszcze nigdy do-
td nie wzrosy tak znaczco. Polacy oczekuj szybkiej i skutecznej naprawy systemu ochrony
zdrowia. Dobre zdrowie, obok szczcia rodzinnego, jest wartociowane jako najcenniejszy ele-
ment ycia dwa razy wyej od udanej pracy zawodowej. Dla politykw kondycja spoeczestwa,
poczucie bezpieczestwa zdrowotnego to kwestia polskiej racji stanu.
List z 8 padziernika 2007 roku na centraln inauguracj
roku akademickiego 2007/2008 uczelni medycznych w Polsce
35
Polska solidarna
edukacja
Edukacja jest zadaniem oglnonarodowym. Wrd rnych cieni jest jeden blask olbrzymi
mamy czwarte miejsce w Europie w skolaryzacji na poziomie wyszym. Ja nie neguj potrze-
by zaczynania edukacji w wieku szeciu lat. Ja neguj moliwo przekazywania szk rnym
podmiotom, czyli praktyczn ich prywatyzacj.
Deszcz przygasi nasze ognisko, wywiad dla Gazety Wyborczej, 24 lutego 2009 roku
S
Edukacja jest jedn z wartoci, ktre maj charakter egalitaryzujcy. Ludzie si rodz w rnych
rodzinach, maj zupenie inne warunki socjalizacji, czyli wychowania. Mog w rodzinie odebra
edukacj na poziomie bardzo wysokim albo bardzo niskim i jest to od niej niezalene. Zadaniem
pastwa przy czym dla mnie samorzd to rwnie pastwo w zwizku z dwoma wartocia-
mi elementarnymi: solidarnoci i sprawiedliwoci jest to, eby owe rnice w miar monoci
wyrwna.
Wypowied w debacie okrgego stou ds. edukacji
S
Wszyscy ludzie czy urodzili si wrd najbogatszych i najbardziej wyksztaconych, co i tak
zawsze daje im przewag, czy urodzili si wrd najbiedniejszych i najmniej wyedukowanych,
czasami nawet w patologicznej rodzinie wszyscy powinni mie prawo do awansu. A tym
awansem w dzisiejszych czasach jest przede wszystkim edukacja, gwnie jej jako.
Wystpienie na spotkaniu z uczestnikami dorocznej pielgrzymki
pracownikw suby zdrowia na Jasn Gr w Czstochowie, 22 maja 2009 roku
S
Polska wymaga nie tylko wyrwnywania szans midzy poszczeglnymi modymi ludmi, ale
take potrzebuje ludzi najlepiej wyksztaconych. [] Przecitny poziom wyksztacenia, wiedzy
obywateli ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia danego kraju. A wic dla powodzenia take
jego obywateli. A wic, z jednej strony, wyrwnywanie szans, a do tego trzeba te wyrwnywa
poziom szk, tylko i wycznie w gr. Nie ma szkoy o za wysokim poziomie, s jedynie szkoy
o poziomie za niskim. A do tego potrzebne s narzdzia kontroli zewntrznej i [] samorzd
tego nie jest w stanie speni. To musi pozosta w rku pastwa. Std te jestem zdecydowanym
Polska solidarna
36
zwolennikiem bardzo silnego nadzoru rzdowego []. Jestem przeciwnikiem, zdecydowanym
przeciwnikiem osabiania wadzy kuratorw.
Wypowied w debacie okrgego stou ds. edukacji w Paacu Prezydenckim, 12 listopada 2008 roku
S
Edukacja jest jednym z podstawowych dbr spoecznych i zarazem, obok ochrony zdrowia, jed-
nym z flarw spoeczestwa solidarnego. Spoeczestwo takie stara si zapewni wszystkim
swoim obywatelom wyrwnane szanse. Mogoby si wydawa, e edukacja na poziomie lokal-
nym to sprawa drugoplanowa wobec kwestii tak istotnych, jak reforma szkolnictwa wyszego czy
projekty infrastrukturalne. Ale to wanie ten najbardziej podstawowy, lokalny poziom edukacji
decyduje nierzadko o losach i moliwociach modych ludzi wywodzcych si spoza wielkich
metropolii. Jeli nie chcemy, by haso rwnego dostpu do edukacji na kadym z poziomw oka-
zao si w naszym kraju iluzoryczne, musimy umocowa zasad sprawiedliwoci, gwarantujc
wszystkim rwny start, ju na samym pocztku ksztacenia.
List z 10 padziernika 2009 roku na XIV Forum Inicjatyw Owiatowych
Edukacja dla Polski edukacja dla przyszoci wsi w Warszawie
S
Dzisiaj Polacy znowu maj szans w peni realizowa swoje aspiracje, a Polska osign po-
zycj nowoczesnego, silnego, otwartego i liczcego si w Europie pastwa. Kluczem do tego
jest oparcie wszechstronnego awansu cywilizacyjnego naszego kraju na fundamencie wiedzy,
na osobistym potencjale obywateli ludzi wyksztaconych, wychowanych w poszanowaniu
wartoci etycznych, zdolnych do budowy mocnych wizi spoecznych, gotowych do podjcia
wyzwa XXI wieku.
List z 1 lipca 2007 roku do uczestnikw
70. Pielgrzymki Nauczycieli i Wychowawcw na Jasn Gr
wsplnota lokalna
Ju sama moliwo bezporedniego wyboru angauje spoeczno lokaln, ktra obserwuje
dziaania wadz i wie, e moe je co jaki czas oceni. Szczeglnie w mniejszych gminach,
gdy ludzie znaj si nawzajem, wadza samorzdowa przestaje by anonimowym urzdem.
Wyniki jej pracy wizane s z odpowiedzialnoci konkretnych osb. W wikszych gminach
na samorzdzie czasem odciska si pitno wielkiej polityki, a wyborcy utosamiaj kan-
dydatw raczej z szyldami partyjnymi. Myl, e na szczeblu samorzdowym najbardziej
37
Polska solidarna
uaktywniaj obywateli widoczne efekty pracy wadz samorzdowych. Kiedy ludzie widz wo-
k siebie zmiany, kiedy odczuwaj popraw warunkw ycia, widz nowe inwestycje za-
czynaj wierzy, e istniej namacalne konsekwencje ich wyborw. Ta wiara mobilizuje do
dziaania. Bardzo czsto podruj po Polsce. S gminy, w ktrych wida to wyjtkowo dobrze
i jest ich coraz wicej.
Wypowied dla tygodnika Wsplnota, 23 maja 2009 roku
S
Tymczasem nadal nie rozstrzygnity pozostaje u nas dylemat, czy rozwj Polski oprze na kon-
cepcji dziaa zrwnowaonych, obejmujcych obszar caego kraju w tym wsi i maych miast
czy te na skoncentrowaniu inwestycji w kilku wybranych obszarach metropolitarnych. Ze
wzgldw, o ktrych wspomniaem, ta druga wizja wydaje si koncepcj chybion. Nie moemy
pozwoli, aby wielkie obszary naszego kraju ktrych ludno bdzie si z upywem czasu jesz-
cze powiksza zostay wyczone z procesw intensywnego rozwoju.
List z 16 padziernika 2009 roku na X Kongres Gmin Wiejskich RP
S
Istnieje w Polsce koncepcja, eby rodki unijne przede wszystkim skoncentrowa w kilku me-
tropoliach. To jest tak zwana metoda lokomotyw. To znaczy, e jest kilka regionw w kraju,
w ktrych koncentruje si coraz wicej ludnoci, coraz wicej ludzi o pozytywnych cechach
zwizanych z moliwociami pracy przybywa do tego rodzaju orodkw i one cign cay kraj
do przodu. Ot jestem bardzo zdecydowanym przeciwnikiem tej koncepcji. Nie tylko dlatego,
e w sposb trway dzieli ona nasz kraj na Polsk A i Polsk B. Tak jest ju i dzisiaj. Poziom ycia
w Warszawie jest istotnie, bardzo istotnie wyszy ni we wszystkich miastach Polski []. Z kolei
poziom ycia w duych miastach jest istotnie wyszy od poziomu ycia w miastach mniejszych.
A poziom ycia w miastach jest istotnie wyszy od poziomu ycia na wsi. To s rnice, ktrych
nigdy nie da si zupenie zlikwidowa. Ale ogranicza je trzeba.
Wykad pt. Gospodarka w obliczu kryzysu i jej spoeczny wymiar
w Wyszej Szkole Biznesu w Nowym Sczu, 9 listopada 2009 roku
39
PaMI I PatRIotyzM
Patriotyzm musi si czy z pamici.
Tej pamici chc odda cze. Ale patriotyzm jest te
dla przyszoci. I musimy uparcie go budowa.
Przemwienie na uroczystoci wrczenia nominacji generalskich i odznacze
Podmiotem polityki polskiej, zdaniem Lecha Kaczyskiego, winien by nard wszyscy obywa-
tele Rzeczypospolitej, jak defniuje to w preambule Konstytucja RP. W prezydenckiej wizji nard
polski stanowi wsplnot trojak: poczon pamici historyczn, dziedzictwem kulturowym
oraz zaangaowaniem w sprawy ojczyzny.
Za fundament polskiej tosamoci prezydent Kaczyski uznawa historyczn pami,
ktr stara si wszelkimi siami przywraca i pielgnowa. Suyy temu zarwno obchody wit
narodowych i wanych rocznic, jak te polityka odznaczeniowa. Kaczyski chtnie patronowa
przedsiwziciom i uczestniczy w uroczystociach majcych promowa i popularyzowa wiedz
o dziejach Polski.
Prezydent ywo interesowa si rwnie i chtnie zabiera gos na tematy dotyczce kul-
tury i dziedzictwa narodowego, w peni doceniajc ich wag. Z historii czerpa przykady ocalajcej
roli myli i twrczoci dla ducha polskiego, zwaszcza w okresie zaborw. By te przekonany, e
tosamo Polakw swoje naturalne rodowisko, oparcie i moliwo rozwoju znajduje wanie
w tej sferze.
Celem obydwu tych kierunkw dziaa nie byo jednak ani konserwowanie histo-
rycznych rekwizytw, ani zapatrzenie w przeszo, lecz umacnianie susznej dumy z wasne-
go kraju i poczucia, e warto by Polakiem. Konsekwencj za miao by upowszechnianie si
postawy nowoczesnego patriotyzmu wiernego tradycji, a zarazem miao spogldajcego
w przyszo.
Prezydentowi zaleao na tym, by nie by to tylko patriotyzm odwitnie celebro-
wany, ale patriotyzm czynny i powszedni. Powinien si on wyraa w podejmowaniu na co
dzie konkretnych dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej i maej ojczyzny z myl o dobru
wsplnym caego pastwa i narodu. Tak pojmowany patriotyzm stanowi wic nie tyle wyraz
narodowej dumy, co przede wszystkim zadanie, ktre Lech Kaczyski stawia przed wsp-
czesnymi Polakami.
Pami i patriotyzm
40
Patriotyzm nie jest nacjonalizmem
Warto by Polakiem; warto, by nard polski i jego pastwo Rzeczpospolita trway w Eu-
ropie. Te sowa s fundamentem, najgbsz podstaw patriotyzmu, s take Waszym i moim
drogowskazem. Zapobiec zmniejszaniu si liczebnoci naszego narodu, a wic dba o rodzin,
o elementarne warunki jej rozwoju, dba o owiat, o to wszystko, co zapewnia wzrost to polski
obowizek, a wic i mj obowizek.
Przemwienie na II Kongresie Prawa i Sprawiedliwoci,
d, 3 czerwca 2006 r
S
yjemy w naszej ojczynie, w Polsce. Jest ona czci wsplnoty midzynarodowej, dzisiaj jest
czci wsplnoty europejskiej, wchodzi w skad NATO. Czy to oznacza, e nie mamy swoich
wasnych problemw, e nard, rozumiany oczywicie nie w sposb nacjonalistyczny, nie jest
wsplnot? Nard jest wsplnot wartoci kultury i historii i o takim narodzie dzi mwimy.
Tak rozumiany nard jest wsplnot rwnie naturaln, jak rodzina, o ktrej tyle mwi w swojej
nauce Jan Pawe II. I o ten nard musimy zadba.
S
Mamy rne yciorysy, zawody, reprezentujemy rne pokolenia i rne regiony naszego kraju,
ale czy nas jedno Polska. Wane rocznice bardzo dobrze uwiadamiaj nam, czym jest ojczy-
zna, nasz wsplny kraj, ktry dziedziczymy po przodkach i ktry powinnimy w jak najlepszym
stanie przekaza naszym potomkom. [] Polska jest jedna. Od winoujcia do Ustrzyk Grnych,
od Puska po Bogatyni jestemy jednym pastwem. Mamy rne przekonania i aspiracje,
nierzadko rne pochodzenie, czasem take wyznanie, ale wszyscy jestemy crkami i synami
Najjaniejszej Rzeczypospolitej.
S
W Polsce pojcie patriotyzmu i pojcie nacjonalizmu s zupenie odmiennymi pojciami. Na-
cjonalizm jest z reguy skierowany przeciwko komu. Patriotyzm nie jest skierowany przeciwko
nikomu. Staramy si prowadzi polityk patriotyczn, poniewa Polska jest krajem, ktry ma
Pami i patriotyzm
41
swoje interesy. To s interesy, ktre mog by bronione, tak samo, jak swoich interesw broni
Niemcy, Francuzi czy Brytyjczycy.
Polska te broni swoich interesw, wywiad dla BBC World Service, 7 listopada 2006 roku
S
Patriotyzm nie oznacza nacjonalizmu. Nacjonalizm, a jeszcze tym bardziej szowinizm, bierze si
z nienawici. Patriotyzm bierze si z mioci, z poczucia utosamienia si ze wsplnot, ze wspl-
noty kultury i historii. I taki patriotyzm by wtedy [w 1918 roku], i w rwnym stopniu potrzebny
jest dzisiaj.
Przemwienie z okazji Narodowego wita Niepodlegoci na placu Pisudskiego
tradycja a nowoczesno
Dzisiaj, po 20 latach Trzeciej ju Rzeczypospolitej, musimy budowa nowy patriotyzm. Patrio-
tyzm, ktry wpatrzony jest w przyszo, ale ktry musi mie korzenie w przeszoci. Musi mie
pami, bo nie ma patriotyzmu bez pamici.
Przemwienie z okazji Narodowego wita Niepodlegoci na placu Pisudskiego
S
Nard jako wsplnota buduje si rwnie wok tradycji. Nie wolno przeciwstawia jej koniecz-
nym zmianom, koniecznej modernizacji Polski. To jest sprzeczno wymylona. To jest szkod-
liwy sposb mylenia. Najwiksze sukcesy w Europie odnosili ci, ktrzy potrafli poczy mo-
dernizacj z dobr tradycj. Nasze pastwo w caej swej praktyce, w swoim ustawodawstwie,
w sferze edukacji szkolnej i innych rodzajw powinno wej na t drog.
i objciu urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 23 grudnia 2005 roku
S
Mwienie o patriotyzmie w odniesieniu do przyszoci czsto wie si z pokus projekto-
wania go od nowa, obecn przede wszystkim w dyskursie nowoczesnoci. Tymczasem nasz
nard ma za sob przecie dug, ponadtysicletni histori i kade kolejne pokolenie dziedzi-
czy po przodkach zbiorow polsk pami. Wanie z tradycji Polacy czerpali si i odwag do
Pami i patriotyzm
42
zachowania swej tosamoci w najtrudniejszej epoce zaborw oraz w czasie ubiegowiecz-
nych prb wynaradawiania, podejmowanych przez totalitarne reimy. Rwnie dzisiaj ta
wci ywa pami dziejw ojczystych decyduje o tym, kim jestemy.
Patriotyzm polski jest trwale spleciony z najwaniejszymi w naszych dziejach formacja-
mi kulturowymi tradycj I Rzeczypospolitej i romantyzmem. Bez ich znajomoci nie sposb
zrozumie naszego narodu, zwaszcza polskiej religijnoci i literatury, ani te pokocha ojczyste-
go krajobrazu, trwale naznaczonego przebogat architektur kocieln. Wizja patriotyzmu jutra
powinna wic opiera si na tym fundamencie, organicznie z niego wyrasta.
List z 29 listopada 2006 roku na konferencjWizja polskiego patriotyzmu w Sejmie RP
S
Przeszo to dla kadego narodu rdo siy i dumy z osigni rodzimej myli i ducha, wyob-
rani i sztuki. Poznawanie tego dziedzictwa, jego ochrona jako wiadkw historii i tradycji oraz
wzorcw do ksztatowania i zachowania naszej tosamoci jest sukcesorskim obowizkiem dla
kolejnych pokole.
List z 5 grudnia 2006 roku na obchody stulecia powstania Towarzystwa Opieki nad Zabytkami
Polityka historyczna
Nasza koncepcja polityki historycznej polega na przywracaniu patriotyzmu, dumy narodowej.
Obejmuje nie tylko najnowsz histori, ale take dawniejsz, histori naszych zwycistw. []
W ogle bardzo nie lubi wystpowa w roli ofary, a ju tym bardziej nie chciabym, eby mj
kraj wystpowa w takiej roli. Powtrz: tu chodzi o przywrcenie wiadomoci patriotycznej,
a take przywrcenie wiadomoci naszej historii i jej znaczenia w Europie, w naszej czci Eu-
ropy w szczeglnoci.
Historia stosowana, wywiad dla Arcanw 2006, nr 4-5 (7071)
S
Jeeli zna si Europ od strony tych, ktrzy ni rzdz, a mnie przypad w udziale ten za-
szczyt, pewne wyrnienie, to wiadomo, e narody i te wielkie, i te mniejsze chc mie
poczucie historycznej tosamoci. e czsto tworz take co w rodzaju mitu, mitu doty-
czcego swojej historii: mitu, ktrego nawet pobiena znajomo historii powszechnej nie
pozwala potwierdzi. []
Kady prawie nard ma swoj wedug stwierdze jego najwyszych przedstawicieli
histori, zupenie szczegln. I my nie powinnimy by tu wyjtkiem. Nard moe by w ogle
Pami i patriotyzm
43
defniowany jako wsplnota pokole. Nie bd si w tej chwili zastanawia nad tym, jaka jest
waciwa defnicja narodu, jestem jednak przekonany, e element pamici, tosamoci jest ele-
mentem niezwykle wrcz istotnym. A w takim razie take i co, co mona okreli jako polityk
historyczn, jest potrzebne. []
Polityka historyczna to tylko zesp dziaa, zmierzajcych do tego, eby poczucie
tosamoci oparte o histori obejmujc take sabe strony, a nasza historia ma sabe strony,
dobrze o tym wiemy byo wasnoci jak najwikszej grupy obywateli. eby nard zna swoj
histori, zna take powody, dla ktrych nie ze wszystkiego moe by dumny, i na przykad po-
nownie nie utraci niepodlegoci. A Polacy s duym, historycznym narodem i maj powody do
dumy. []
Sdz, e jeeli w dzisiejszej humanistyce jest jaka groba dla wolnoci bada, to ona
bierze si raczej ze swoistej potrzeby poprawnoci w niektrych dziedzinach w tej chwili abs-
trahuj od historii. Owo poprawne mylenie tu i tam zagraa wolnoci nauki; czsto jest to narz-
dzie skuteczniejsze ni owek cenzora. I to bardzo le, bo bez dyskusji, bez odmiennych, czasami
epigoskich albo marginesowych pogldw nauka nie moe si rozwija to jest pewne. Ale nie
polityka historyczna jest tutaj zagroeniem.
Wystpienie na 18. Powszechnym Zjedzie Historykw Polskich
w Olsztynie, 17 wrzenia 2009 roku
S
Szukajmy Europy partnerskiej, w ktrej naszemu krajowi naley si miejsce wynikajce z jego
wielkoci i historii. Od historii bowiem nie da si uciec. Nasz wiat to dla dzi yjcych po-
kole oczywicie przede wszystkim przyszo. Ale jej nie da si oddzieli od przeszoci.
Pojednanie w Europie, rozumianej w tym momencie szeroko, jest potrzebne. Ale podstaw
tego pojednania musi by niejednokrotnie twarda prawda. Powtarzam raz jeszcze: Polska nie
ma powodw do odrabiania lekcji pokory. Polska zachowaa si tak, jak naleao si zachowa.
Niech lekcj pokory odrabiaj ci, ktrym niejedna taka lekcja si naley. W imi czego? Wa-
nie w imi przyszoci.
Wystpienie pod pomnikiem Polegych i Pomordowanych na Wschodzie
w Warszawie, 17 wrzenia 2009 roku
S
Polityka historyczna to nie upikszanie naszej ojczystej historii to budowanie wiadomoci pol-
skich dziejw, nie tylko momentw chway. Nasza historia to zarwno blaski, jak i cienie. Obrazu
przeszoci Polski nie da si odmalowa tylko jasnymi albo tylko ciemnymi barwami. [] Rocz-
nice wydarze stanowicych kamienie milowe na drodze do wolnej Polski powinny by okazj
Pami i patriotyzm
44
do uzmysowienia modemu pokoleniu, komu zawdzicza to, e moe dzi y w kraju suweren-
nym, liczcym si w Europie. Powstanie byo jednym z kamieni milowych na drodze do tego, e
yjemy dzi w suwerennym kraju.
Wywiad dla Faktu, 1 sierpnia 2006 roku
S
W ksztatowaniu postaw patriotycznych ogromn rol odgrywa nie tylko edukacja historycz-
na, ale rwnie edukacja obywatelska. Modzi obywatele musz mie wiadomo, e ich udzia
w yciu publicznym, decyzje podejmowane przy urnie wyborczej przekadaj si na przyszo
kraju. Budowanie tej wiadomoci jest obowizkiem demokratycznego pastwa. Tak jak nie ma
patriotyzmu bez pamici o narodowej historii, tak nie ma go rwnie bez podejmowania odpo-
wiedzialnoci za przyszo.
Czy umiemy by patriotami w czasach pokoju?,
wypowied dla Dziennika, 23 maja 2006 roku
S
Pami historyczna narodu przechowuje zapis wielkich czynw naszych rodakw. Zachca do
tego, aby pj w ich lady, aby w jakiej mierze zasuy na miano dziedzicw wielowiekowej,
zobowizujcej tradycji. Polacy to nard ambitny i energiczny. Jeli chcemy dorwna naszym
przodkom, musimy mierzy naprawd wysoko.
List z 2 lutego 2008 roku na
36. Midzynarodowy Bal Polonaise w Miami
Przywracanie pamici
Przywracanie pamici to jest oddawanie honoru tym, ktrzy walczyli w tym, co nazywam pierw-
sz czyli w czasie II wojny wiatowej, drug czyli przede wszystkim w pierwszych latach po
tej wojnie, i w kocu trzeci od roku 1976 a po zwycistwo w roku 1989 konspiracj. []
To, mona powiedzie, sprawa rachunku rachunku, jaki mamy wobec historii, jaki moje po-
kolenie ma wobec matek i ojcw, a czasami take dziadkw, jaki mamy take wobec siebie jako
pokolenie trzeciej konspiracji. [] Pojednanie narodowe jest rzecz suszn, ale musi by oparte
o sprawiedliwo, o sprawiedliwe wymierzenie tego, kto ma zasugi, a kto ma winy, za ktre co
najmniej powinien przeprosi, jeli nie odpokutowa.
Wystpienie podczas wrczenia odznacze kombatantom
Pami i patriotyzm
45
S
Nard jest wsplnot ywych i umarych. Ta gboka prawda niesie ze sob wiele znacze
istotnych dla kadego czowieka. Mwi nam ona, e niezalenie od swojej aktualnej sytuacji
yciowej nigdy nie powinnimy godzi si z myl o samotnoci. Zawsze bowiem moemy
znale otuch we wspomnieniach o osobach naszych bliskich zmarych i ywi nadziej, e
s oni teraz ordownikami naszych spraw u Boga. W pamici o tych, ktrzy poprzedzili nas
w ziemskiej wdrwce, zawiera si rwnie przykad ich postpowania wartoci, ktrymi si
kierowali, i postaw, jakie przyjmowali wobec wyzwa swojego czasu. []
Znajdujemy si dzisiaj w zupenie innej sytuacji ni nasi przodkowie, ktrzy to dzie-
o rozpoczynali. Polacy XXI wieku nie musz broni si przed planowymi prbami wynarodo-
wienia, nic te nie ogranicza swobd religijnych. Nekropolia przechowujca doczesne szcztki
najznakomitszych rodakw nabiera w tym kontekcie nieco innego sensu ni dotychczas: jest
nim dbanie o wiadomo, e polsko jest wielk pozytywn wartoci, godn kultywowania
i stanowic powd do dumy. Skaka na naszych oczach staje si miejscem manifestacji nowego
typu patriotyzmu, patriotyzmu odwagi i otwartoci, patriotyzmu trzeciego tysiclecia.
List z 22 lutego 2007 roku na uroczyst inauguracj Roku Wielkich Polakw w Bazylice na Skace w Krakowie
S
Powszechny i spontanicznie wyraany szacunek dla legendarnego Kuriera z Warszawy, po-
dobnie jak popularno, jak cieszy si goszczca Pastwa dzisiaj placwka, stanowi w moich
oczach koronne dowody znaczcej przemiany, ktra w ostatnich latach dokonaa si w atmosfe-
rze spoecznej Polski. Dzisiaj nikt ju nie kwestionuje wartoci takich, jak patriotyzm, wierno
i powicenie dla ojczyzny, potrzeba pracy na rzecz pastwa polskiego, znajomo historii Rze-
czypospolitej. Ideay te przywiecay dziaalnoci Jana Nowaka-Jezioraskiego przez cae jego
dugie ycie. Jak suy tym ideaom, pragn si dzisiaj od Kuriera z Warszawy uczy i na nim
wzorowa take nasi najmodsi rodacy ci, o ktrych przecie jeszcze niedawno mwiono, e
sprawy narodowej przeszoci stan si im wkrtce obce. []
Do jego licznych i czsto podnoszonych zasug naleaoby zatem doda jeszcze jed-
n: dokonanie we wasnej myli i postawie syntezy pomidzy dwoma najwaniejszymi nurta-
mi polskiej tradycji romantycznym i pozytywistycznym, powstaczym i organicznikowskim.
Jan Nowak-Jezioraski zasug ani racji adnej z tych dwch wielkich formacji kulturowych nie
negowa, lecz czerpa z obydwu to, co uwaa za najcenniejsze. Jestem przekonany, e to wa-
nie czyni jego posta, drog yciow i dorobek szczeglnie wanym i stale aktualnym punktem
odniesienia dla wspczesnych i przyszych Polakw.
List z 20 stycznia 2010 roku na spotkanie wspomnieniowe przyjaci Jana Nowaka-Jezioraskiego
w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie
Pami i patriotyzm
46
S
Bohaterskie i tragiczne dzieje polskiego wieku XX nie bd kart zamknit, dopki nasza
ojczyzna naleycie nie uhonoruje wszystkich tych, ktrzy swoim ofarnym wysikiem stawiali
czoa krzywdom i niesprawiedliwociom, najsilniej uderzajcym w najsabszych i najbardziej
bezbronnych blinich. [] Wydobywanie z niepamici cichych bohaterw naszego narodu,
owej rzeszy ludzi tak mocno dowiadczonych, a zarazem tak szlachetnych i skromnych, jak
Pani, uwaam bowiem za jedno z moich najwaniejszych zobowiza.
List z 15 lutego 2007 roku do Ireny Sendlerowej
S
Pozostaje pami zapisana, nauczona, mwiona. Ta pami jest potrzebna po to, eby uczyni
wszystko, aby zbrodnie takie jak w Birkenau, jak w Auschwitz ale przecie nie tylko tu, tak-
e w Treblince, w Chemnie na Nerem, na Majdanku, w Mauthausen, w Buchenwaldzie nie
powtrzyy si wicej. Trzeba uczy prawdy. Prawdy twardej, ktra moe niektrym silnym
i wpywowym w dzisiejszym wiecie si nie podoba. Ale bya to prawda. To, co stao si tutaj,
to nie acuch kryminalnych czynw to co, co zostao zorganizowane przez pastwo, przez
wczesne pastwo niemieckie: III Rzesz. I trzeba o tym pamita, bo nie zawsze ten, kto ma si,
ma racj.
Wystpienie podczas uroczystoci 65. rocznicy wyzwolenia byego nazistowskiego obozu zagady
Auschwitz-Birkenauw Owicimiu, 27 stycznia 2010 roku
Polski etos wolnociowy i totalitaryzmy
Polska to pastwo, ktre ma ju 1050 lat, ktre byo wielkie, ktre tracio niepodlego, w ktrym
wadza bywaa silna, ale bywaa i saba. Polska to tradycja wolnoci. [] Wolno ley w naturze
Polakw.
S
Tragizm losw Polski w XX wieku polega na tym, e nasze pastwo, cho walczyo u boku
sprzymierzonych, zwizane sojuszem ze zwyciskimi aliantami, to jednak chocia nie znalazo
si wrd pokonanych nie mogo w peni cieszy si zwycistwem nad hitleryzmem. Nawet
w tym negatywnym dla nas kontekcie historycznym trzeba jednak umie dostrzec i zrozu-
mie sens polskiego heroizmu. Stawiony przez Polsk we wrzeniu 1939 roku opr postrzega
Pami i patriotyzm
47
naley nie jako klsk, ktr rozpamitujemy, lecz jako pocztek sprzeciwu wobec obcej agresji
i totalitaryzmu. Polacy nigdy nie uznali, e wojna jest zakoczona, e mona zoy bro. Nard
nie podda si i kontynuowa walk przez cay czas niemieckiej okupacji. Zwieczeniem tych
niemajcych precedensu w historii Europy wysikw organizacyjno-militarnych byo powstanie
pastwa podziemnego i armii regularnej, cho zakonspirowanej, dowodzonej przez Rzd Polski
na Uchodstwie. Postawa obywateli wyrniaa nasz kraj wrd innych okupowanych pastw
Europy. Bohaterska walka z nazizmem pomoga potem wikszoci Polakw z odwag spojrze
w oczy narzuconego po wojnie systemu politycznego. []
Stawiajc opr Hitlerowi, Polska opowiedziaa si bowiem po stronie tego katalogu
norm i zasad, ktre wpisane s w najlepsze europejskie tradycje. Obrocy Westerplatte, onierze
wrzenia, bojownicy polskiego podziemia, powstacy warszawscy wszyscy oni bronili Europy
przed zalewem brunatnego totalitaryzmu, podobnie jak 19 lat wczeniej w bitwie warszawskiej
polska armia uratowaa Europ przed grob komunizmu. []
Z tych powodw nie powinnimy uznawa prowadzenia wiadomej polityki histo-
rycznej za anachronizm i przeciwstawia jej przyszoci. Inne narody budujce europejsk
wsplnot take podejmuj publiczny namys nad wasn histori. Dla kadego z nich jest to
bowiem sposb na zrozumienie, kim s jako zbiorowo ludzka, spojona szacunkiem dla okre-
lonych wartoci.
List z 19 stycznia 2009 roku na inauguracj Komitetu Honorowego Obchodw
70. rocznicy wybuchu II wojny wiatowej w Teatrze Wielkim w Warszawie
Kultura fundamentem tosamoci
To nie przypadek, e prby pozbawienia Polakw ich tosamoci, kultury i jzyka wizay si za
kadym razem z usiowaniem odebrania im lub zniszczenia wanie tego namacalnego dorobku
naukowego i literackiego, jaki zgromadzony by w murach narodowej ksinicy. [] Warto wic
uzmysowi sobie cisy zwizek, jaki zachodzi midzy pielgnowaniem dorobku kultury narodu
a jego polityczn autonomi. Ksigi s bowiem dla narodu zapisem jego wiedzy i kronik jego
dowiadcze. Ale ksigi stanowi te niezastpione rdo inspiracji do formuowania nowych
idei oraz podejmowania nowych dziaa. To z ksig jednostki czerpi swoj mdro, a wsplno-
ty ludzkie sw duchow si.
List z 21 padziernika 2008 roku na 80-lecie Biblioteki Narodowej w Warszawie
S
Wolno, ktr wszyscy si obecnie cieszymy, zawdzicza Polska w ogromnej mierze wanie
ludziom kultury ich odwanemu zaangaowaniu na rzecz przemian w czasie, kiedy wizao
Pami i patriotyzm
48
si to z powanym ryzykiem represji i szykan. By moe nadszed teraz czas, by Rzeczpospolita
podja w wikszym ni dotychczas stopniu odpowiedzialno za to historyczne zobowizanie
wobec twrcw. Wyrazem tej wdzicznoci dziejowej, o ktrej pisa Karol Ludwik Koniski,
mogoby by rozwinicie aktywniejszego mecenatu publicznego wsparcia ze strony wadz
i instytucji pastwowych i samorzdowych dla dziaa polskich intelektualistw i artystw. []
Staranie o rozwj gospodarczy i cywilizacyjny, zapewnienie bezpieczestwa na-
szego kraju i denie do budowania jego silnej pozycji na arenie midzynarodowej nale do
niezmiennych priorytetw polskiej racji stanu, czc ca klas rzdzc ponad podziaami
partyjnymi. Wszystko to moe jednak okaza si uud, jeli lekcewaona bdzie rola ycia
duchowego dla przyszoci narodu, jeli zaniedbana zostanie promocja kultury. Rzeczpospo-
lita potrzebuje na tym polu aktywnych dziaa, poniewa potrzebuje ksiek wspczesnych
pisarzy polskich, flmw i przedstawie teatralnych, wystaw polskich artystw, debat intelek-
tualnych na tematy nurtujce rodakw.
List z 23 wrzenia 2009 roku na VI Kongres Kultury Polskiej w Krakowie
49
sIlNa PolsKa
w euRoPIe I wIecIe
Aby by traktowanym jak duy europejski nard,
trzeba chcie nim by. Gdy si chce szacunku innych,
trzeba najpierw szanowa siebie.
Prezydent, jak stanowi Konstytucja, jest najwyszym przedstawicielem Rzeczypospolitej Pol-
skiej i reprezentantem pastwa w stosunkach zewntrznych. Polityka zagraniczna to jeden
z najwaniejszych wtkw prezydenckiej aktywnoci Lecha Kaczyskiego. Mia wasn
odwan i ambitn wizj polskiej polityki zagranicznej. Wizj gboko przemylan,
osadzon w historycznych dowiadczeniach naszego narodu, a jednoczenie pragmatyczn
i nakierowan w przyszo. Filarem jego koncepcji bya zawsze polska racja stanu, denie
do umocnienia niepodlegoci i bezpieczestwa Rzeczypospolitej, wzmacniania struktur
pastwa, zwikszenia znaczenia Polski w Europie i wiecie. Recepty na niepokoje dzisiejsze-
go wiata upatrywa w idei solidarnoci midzy narodami, w ktr gboko wierzy i stale si
do niej odwoywa.
Czonkostwo Polski w Unii Europejskiej i NATO traktowa Lech Kaczyski jako nasz
dziejowy sukces. Uwaa, e w znacznym stopniu uwolnio ono Polakw od wyborw zdeter-
minowanych w przeszoci zagroeniem ze wschodu i zachodu, gdy z obu stron otaczay nas
europejskie potgi o imperialnych deniach. Docenia, e nowy porzdek europejski opar-
ty jest dzisiaj przede wszystkim na zasadzie wsppracy, a nie na rwnowadze si i koncercie
mocarstw, ale realistycznie dostrzega take w UE gr partykularnych narodowych interesw.
Uwaa, e Polska bez kompleksw i zahamowa, ktre mogyby wynika z krtkiego stau
we wsplnotowych strukturach musi zdecydowanie zabiega o wasne strategiczne interesy,
szanujc przy tym denia innych i respektujc potrzeb mdrych kompromisw. Niezwykle
serio traktowa zasady, na ktrych powinna wspiera si Unia: podmiotowo kadego z krajw,
rwno wszystkich czonkw wsplnoty, spjno, solidarno, zasad pomocniczoci. Pragn
budowa koalicje z mniejszymi uczestnikami UE, aby skutecznie przeciwstawia si apodyktycz-
noci wielkich. Nie chcia Unii-superpastwa, odbierajcej suwerenno swoim krajom czon-
kowskim; wybiera Europ ojczyzn. Dostrzega cienie i niedoskonaoci unijnej wsppracy,
Silna Polska w Europie i wiecie
50
jednak widzia UE przede wszystkim jako wielkie osignicie Europy i ludzkoci, dla Polski za
jako dziejow szans na trwae bezpieczestwo, rozwj i modernizacj.
Ogromne znaczenie przywizywa Lech Kaczyski do sojuszu i wsppracy Polski ze
Stanami Zjednoczonymi. Dowiadczenia historii zaangaowanie USA w obie wojny wiatowe
i zmagania z komunizmem przekonyway go, e to wanie Ameryka jest krajem naprawd go-
towym do tego, by broni zasad na arenie midzynarodowej i czynnie wystpowa przeciwko zu
zagraajcego ludziom i narodom. Opowiada si wic za polityczn i militarn obecnoci USA
w Europie, za instalacj amerykaskich urzdze wojskowych w Polsce. Konsekwentnie popiera
aktywn rol NATO w wiecie; rozumia, e wymaga to rwnie zaangaowania ze strony Polski
jako wiarygodnego uczestnika Paktu.
Szczegln uwag powica Lech Kaczyski relacjom Polski z krajami naszego re-
gionu i z naszymi wschodnimi ssiadami. Szed drogami zapocztkowanymi przez Jagiellonw,
przez Rzeczpospolit wielu narodw, wyros z unii lubelskiej, przez idee Jzefa Pisudskiego.
Modyfkujc je do realiw XXI wieku, nawizywa do strategicznych przemyle Giedroycia
i Mieroszewskiego, ktrych esencj byo przekonanie, e niepodlego Polski jest zwizana
z niepodlegoci Litwy, Ukrainy i Biaorusi oraz e ukadanie stosunkw Polski z Rosj nie
moe si odbywa kosztem interesw innych wschodnich ssiadw naszego kraju. Nie by
przy tym antyrosyjski. Twierdzi, e nie ma obiektywnych powodw, dla ktrych stosunki
polsko-rosyjskie nie mogyby by dobre. Doskonale rozumia, e Rosja jest kluczem do poko-
jowego i szybkiego rozwoju regionu. Uwaa, e bez Rosji demokratycznej, szanowanej przez
ssiadw i ich szanujcej, nie moe by mowy o bezpieczestwie Europy i wiata w duszej
perspektywie. Podkrela jednak, e Rosja winna rozliczy si ze swoj komunistyczn prze-
szoci oraz odrzuci imperialne pokusy dominacji i odtwarzania swoich stref wpyww
w Europie rodkowo-Wschodniej.
Prezydent zabiega, aby nasz region by obszarem bezpieczestwa, stabilnoci i roz-
woju. Pragn budowa rozleg wspprac Polski z krajami uwolnionymi w latach 19891991
z elaznego sowieckiego ucisku; wspprac w wielu dziedzinach, dotyczc rwnie dywersy-
fkacji rde energii, ktra obejmowaaby take Gruzj, Azerbejdan i Kazachstan. Wyrazicie
dostrzega wsplne interesy krajw naszego regionu, podkrela wsplnot historycznego losu,
bezkompromisowo broni tych, ktrych wolno i niezawiso bywaa zagroona, jak podczas
kryzysu gruziskiego. Popiera proeuropejskie aspiracje naszych ssiadw. Gboko rozumia, e
tyle bdzie znaczy Polska na Zachodzie, ile potraf wytworzy wizw wsppracy na Wscho-
dzie, i na tyle bdzie ceniona na Wschodzie, na ile okae si wiarygodnym partnerem i adwokatem
w popieraniu na forum UE i NATO uzasadnionych interesw naszego regionu. Nie bya to poli-
tyka budowana od przypadku do przypadku, niespjna, oderwana od realiw. Wrcz przeciwnie
bya to polityka pewna swych racji. Lech Kaczyski mwi: Uparcie mi si zarzuca, e prowa-
dz romantyczn polityk zagraniczn. Nie zgadzam si z tym. To, e staram si zwiza z Polsk
kraje, ktre w historii byy dla nas wane, ma swoje okrelone cele. Mam tu na myli bezpieczestwo
51
energetyczne, poszerzenie Unii Europejskiej i NATO w takim kierunku, eby zmieni nieco na
nasz korzy ukad si w tych organizacjach czy chociaby ograniczy imperialne zapdy na-
szych ssiadw.
Wizja polskiej polityki zagranicznej, jaka wyania si z wypowiedzi prezydenta, jest
fascynujca, wielowymiarowa i wiadczy o gbokim zrozumieniu naszej rzeczywistoci. Jest za-
proszeniem do mylenia dla kadego Polaka.
Polska w jednoczcej si europie
Naszym celem jest Unia bdca organizacj tworzc podstawy staej, cisej i zinstytucjonalizo-
wanej wsppracy pastw europejskich, opartej o zasady solidarnoci. Bd podejmowa wysiki,
by przekona naszych partnerw, e jest to najwaciwszy i najbardziej odpowiadajcy dzisiej-
szym realiom ksztat Unii Europejskiej.
S
Polska jest bardzo usatysfakcjonowana, e moe by wewntrz Unii. [] Chciabym bardzo moc-
no podkreli nie wybory dokonane przez nard polski, przez polskie elity polityczne, [] tyl-
ko wynik drugiej wojny wiatowej jest przyczyn, dla ktrej rok 2004 to by rok naszego debiutu.
I std ad limina odrzucam w dyskusjach z naszym krajem tego rodzaju argumentacj, e sko-
ro zostalicie przyjci, to musicie w dyskusjach, ktre tocz si w onie UE, zajmowa stano-
wisko, ktre tam uchodzi za poprawne. To, e nie jestemy czonkiem Unii, powiedzmy od lat
osiemdziesitych, tak jak Hiszpania, bd nawet jeszcze wczeniej, nie jest wynikiem naszych
wasnych wyborw. I chciabym, eby to byo brane pod uwag. Std te bez najmniejszych
kompleksw podchodzimy do naszego udziau w dyskusjach dotyczcych zarwno teraniej-
szoci, jak i przyszoci Unii. [] Uwaamy, e w UE nie ma czonkw nieistotnych, nawet
jeeli s pastwami niewielkimi [] nawet stukrotnie mniejszymi ni nasz kraj []
Chcielimy by w Unii, walczylimy o to lat dwanacie. [] I zdajemy sobie spraw,
e to moe by te przedmiotem planw innych krajw o historii nieco innej ni nasza. Nie
moemy im mwi: nie dlatego, e my ju znalelimy si po drugiej stronie drzwi. I te nie
mwimy. Dotyczy to nie tylko Bugarii i Rumunii, ale take krajw nastpnych, a wic Chor-
wacji, Ukrainy i, nawet zdajc sobie spraw z odmiennoci tego problemu, Turcji. []
Istot dyskusji europejskiej nie jest to, e kady pozostaje dokadnie przy swoim zda-
niu, bo gdyby tak byo, to by Unia funkcjonowa nie moga. Kompromis jest niejako wpisany
w jej istnienie, dopki w Europie bd istnie odrbne narody, a myl, e ten stan rzeczy
52
utrzyma si jeszcze bardzo dugo. Ale kompromis mona osiga wtedy, kiedy istnieje swobo-
da wyraania swoich przekona, i to jest pod tym wzgldem nasze roszczenie, nasz postulat.
Przemwienie na spotkaniu z ambasadorami pastw czonkowskich
i krajw kandydujcych do Unii Europejskiej, Warszawa, 22 lutego 2006 roku
S
Unia Europejska zastpia reguy rwnowagi si reguami wsppracy, ale to jeszcze nie oznacza,
e jest ona tworem homogenicznym, monolitycznym. Nie oznacza, e w Unii Europejskiej prze-
stay istnie narody i ich pastwa. []
Jeeli mamy skutecznie bra udzia w europejskiej grze i jeeli niejeden problem mamy
rozwiza, sumujc swoje siy, to musi istnie pole do tej gry. Dzisiaj jest co takiego, jak gra eu-
ropejska, jak gra rnego rodzaju interesw. Oczywicie licz si interesy tych najsilniejszych, ale
take niejednokrotnie ci, ktrzy s sabsi, mog osign sukces. Boj si, e w warunkach nad-
miernego ograniczenia suwerennoci narodowej to pole gry mogoby si zasadniczo zmniejszy.
I to stanowi, jak myl, pewne wsplne dla nas niebezpieczestwo.
Wystpienie w Sejmie Republiki Litewskiej w Wilnie, 14 marca 2006 roku
S
Wikszo Europy, cho daleko nie caa, ogarnita jest now zasad wsppracy, ktra zastpia
zasad rwnowagi si. I trzeba sobie zdawa spraw, e w wymiarze z historycznym jest to ol-
brzymi sukces. [] Oczywicie proces integracji europejskiej ma charakter liniowy, on bdzie
postpowa, to nie ulega wtpliwoci. Natomiast nie mona w tym procesie, ktry [] ma cha-
rakter bezprecedensowy nie tylko w historii Europy, ale [] w historii ludzkoci, postpowa za
szybko, nie mona przedobrzy i prbowa osign rezultaty w sposb przedwczesny []
Europa nie powinna by bezradna w sytuacji gdy trzeba interweniowa militarnie,
choby ze wzgldw humanitarnych. [] Ja uwaam, e istnienie porzdnego korpusu europej-
skiego byoby rzecz dobr i e mona go stworzy. [] Sdz, e mona usprawni wspprac
w dziedzinie spraw wewntrznych. Dzisiaj, gdy otwieraj si ostatecznie europejskie granice, jest
to problem niezmiernie istotny. [] Tu jednak potrzebna jest raczej zasada jednomylnoci. []
Polska gotowa jest w tym aktywnie uczestniczy.
Oficjalnym tematem tego wykadu jest solidarno europejska. [] Do tego klu-
bu aspiruje wiele pastw, nie tylko Bugaria, Rumunia. [] Dua, 47-milionowa Ukraina
i mniejsza od niej Gruzja. [] Wierz, e sytuacja na Biaorusi te si z czasem zmieni. []
I to jest bardzo duy i trudny sprawdzian europejskiej solidarnoci. Jeeli chodzi o Polsk,
to my mwimy: jak najszybciej Ukraina tak. Zdajemy sobie spraw, e fundusze struktu-
ralne czy fundusze spjnoci nie s workami bez dna i e mniej wicej t sam sum trzeba
podzieli na wicej czci. My wiemy, e stracilibymy na tym nieco, ale te wiemy, e nie
53
mona przyjmowa takiej postawy, i wskakuje si do jadcego tramwaju, a jak si ju jest
na stopniu, to tych nastpnych si usiuje zepchn, bo te chc wskoczy. To jest wanie
klasyczny przykad postawy niesolidarnej.
Wykad na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, 8 marca 2006 roku
S
Jeeli chodzi o Turcj, to jest [] mur zwizany z do zasadniczym pytaniem o relacje midzy
wiar muzumask a Uni Europejsk. [] Dlaczego Polska nie stawia tego problemu? Dlatego,
e my gboko wierzymy, e na gruncie tych obydwu religii nietraktowanych w sposb funda-
mentalistyczny mona znale takie iunctim, ktre pozwoli na ycie w jednym, cisym zwizku
pastw. Trzeba sobie to jasno powiedzie, e fundamentalizm wyklucza tego rodzaju zwizki.
Natomiast religia czy to muzumaska czy to chrzecijaska traktowana autentycznie jako
wyznanie wiary [] nie wyklucza tych zwizkw []
I teraz powstaje pytanie, co oznacza owa solidarno w praktyce. Po pierwsze, ona wy-
klucza wszelki konfikt o charakterze zbrojnym. [] A co oznacza solidarno pozytywna? Ona
oznacza zdolno do powicania swoich rodkw, swojego bogactwa na rzecz innych, w danym
momencie sabszych. I trzeba sobie jasno powiedzie, e Unia Europejska wykazuje t skon-
no w znacznym zakresie. To jest jej wielka warto. Ale solidarno, o ktrej mwimy, wymaga
take jeszcze jednego. [] Umiejtnoci zaangaowania si w sprawy, ktre nie cz si cile
z interesami danego kraju. [] Solidarno to umiejtno realizowania swoich interesw, ale te
umiejtno wystpowania w imieniu innych nawet jeeli nie ma w tym wasnego interesu.
Wykad pt. Pojcie solidarnoci w stosunkach midzynarodowych
w Euroazjatyckim Centrum Bada Strategicznych w Stambule, 23 stycznia 2007 roku
S
Chcemy z jednej strony, w ramach norm [] europejskich XXI wieku, by pastwem suweren-
nym. Dlaczego mwi o normach europejskich? Bowiem istnieje Unia Europejska, ktra przeja
pewn cz kompetencji pastw narodowych. Po drugie chcemy, eby zakoczyo si pewne
przeklestwo, ktre ciyo na Polsce od okresu wojny pnocnej, toczcej si na pocztku wieku
XVIII w Europie [] Naszym przeklestwem bya dominacja, a w kadym razie bardzo potne
wpywy Rosji [] Ten cie w dalszym cigu jest w Polsce obecny. eby mnie Pastwo bardzo
dokadnie zrozumieli my nie uwaamy, e nam jako czonkom NATO czy Unii Europejskiej
grozi znalezienie si w sytuacji sprzed roku 1989. To jest niemoliwe. Natomiast jest moliwe to,
e na przykad przy uyciu perfekcyjnie wykorzystywanej przez naszego rosyjskiego partnera
broni, jak jest bro energetyczna, Polska znw stanie si pastwem w znacznym stopniu uza-
lenionym. I my, jeeli chodzi o nasze relacje z Rosj, nie mamy adnych innych postulatw, jak
tylko ten, eby Rosja z tego zrezygnowaa. eby zrozumiaa, e to, co po polsku si nazywa sfer
54
wpyww, na zawsze przestao dotyczy naszego kraju. Powtarzam: innych warunkw, jeeli chodzi
o dobre stosunki z Rosj, nie mamy. []
Polska chce w Unii Europejskiej odgrywa rol, ktra odpowiada jej rozmiarom, zarw-
no w sensie ludnociowym, jak i globalnej produkcji [] UE ma 27 pastw, Polska jest tutaj na
szstym miejscu. To jest, tak si kiedy mwio, szczeglnie w lekkoatletyce miejsce punktowa-
ne. Nie medalowe, ale punktowane. Nic wicej, ale te i nic mniej.
Wykad nt. polskiej polityki zagranicznej w Europejsko-Amerykaskim
Klubie Prasowym w Paryu, 8 padziernika 2007 roku
S
Dzisiaj nasze narody zblia to, e od roku 2004, ale take wczeniej, niezalenie od tego, czy pre-
zydentem naszego kraju by pan Aleksander Kwaniewski, czy jestem nim ja, Polska chce wspie-
ra starania Ukrainy, jeli wybierze ona podobn drog. To jest najistotniejszy element naszego
wsplnego losu. Uwaamy, e przy wszystkich wadach Unii Europejskiej [] Unia jest rozwiza-
niem najlepszym. [] Czy ogranicza ona suwerenno pastw narodowych? Powiedzmy sobie
smutn prawd: tak. [] Czy Unia Europejska jest takim miejscem, gdzie tylko sama sodycz
pynie i mid? Nie. Take twarda walka o interesy [].
Czy Unia Europejska jest, jeeli chodzi o przynaleno poszczeglnych pastw, or-
ganizacj demokratyczn? Nie, jest republik arystokratyczn, jest republik, w ramach ktrej
pastwa najsilniejsze maj duo wicej do powiedzenia ni pastwa sabsze []
Wic trzeba sobie jeszcze odpowiedzie na pytanie, po co chcielimy tam wstpo-
wa. [] Ot powody s nastpujce: jeeli si ley w tej czci Europy, co Polska i Ukraina,
to wtedy trzeba dokonywa wyborw, po ktrej si jest stronie. Ani Polska, ani Ukraina, nie s
Norwegi, ktra ley na peryferiach, ma olbrzymie zoa ropy, jeeli chodzi o produkt krajowy
brutto, to jest to 170 procent przecitnej europejskiej, czyli niezwykle bogate pastwo, zatem
ono sobie moe na to pozwoli. Ale nie my []. Trzeba sobie jasno powiedzie, e [] Rosja
bya, jest i bdzie bardzo wanym czynnikiem politycznym nie tylko w tej czci wiata, ale
take w Azji. Po drugie, sia Rosji si odradza i to prawie z miesica na miesic. Kolejny fakt jest
taki, e nasi rosyjscy partnerzy maj bardzo wiele szczcia, bo olbrzymie zoa ropy s dzisiaj
argumentem czysto strategicznym. A system wartoci, ktry wyznaj, przynajmniej teraz, jest
nieco odmienny od demokratycznego. [] Wic jeeli jest si w centrum Europy, to trzeba
dokona pewnego wyboru albo w jedn, albo w drug stron. A jedna z tych drg prowadzi
w stron Unii Europejskiej.
Wykad podczas uroczystoci nadania Prezydentowi RP tytuu doktora honoris causa
Narodowej Akademii Administracji Pastwowej przy Prezydencie Ukrainy
w Kijowie, 6 grudnia 2007 roku
55
S
Unia Europejska dokonaa w roku 2007 olbrzymiego postpu. Mwi to z pen odpowie-
dzialnoci; mwi zarwno do tych, ktrzy byli niezwykle sceptyczni, ktrzy uwaaj obecne
rozwizania traktatu lizboskiego za zbyt daleko idce, jak i do tych, ktrzy byli entuzjastyczni
i uwaali, e czas na wprowadzenie europejskiego traktatu konstytucyjnego. [] To, co zostao
osignite w Brukseli w czerwcu zeszego roku i podpisane w Lizbonie [] to jest to, co odpo-
wiada dzisiejszemu stanowi Europy.
Przemwienie na spotkaniu z Korpusem Dyplomatycznym
S
Polska potrzebuje [] narodowej jednoci w sprawach Unii Europejskiej. Take w obronie swo-
ich interesw. Taka jedno wzmacnia rzd i prezydenta, ksztatujcych nasz polityk zagra-
niczn. Obecno Polski w Unii Europejskiej jest dla naszego kraju z jednej strony gwarantem
dobrej przyszoci, a z drugiej na tym etapie dziejw stanowi wypenienie naszej narodowej misji
i naszego przesania. Nasz misj byo przez wieki stanowi cz politycznego Zachodu, a na-
szym przesaniem tolerancja, wolno i wierno chrzecijaskim korzeniom Europy.
Ordzie w Sejmie RP nt. ratyfkacji Traktatu
lizboskiego, 1 kwietnia 2008 roku
S
Europ czeka wielki eksperyment, bo prosz pamita, e Traktat lizboski wiele zmienia. Zosta
on bardzo osabiony w swojej tendencji federacyjnej w porwnaniu z tak zwanym traktatem
konstytucyjnym. Nie kryj, e Polska do tego dya i ten cel zosta w istotnym stopniu osig-
nity. Teraz zasada wikszoci gosw bdzie odgrywaa rol nieporwnanie wiksz ni dzisiaj.
A wic odpowiednio zasada jednomylnoci znacznie mniejsz. To, powtarzam, jest ekspe-
ryment, bo dotd obowizywaa zasada konsensusu [] Dzisiaj mniejszo bdzie moga zosta
pokonana w gosowaniu w wielu istotnych sprawach i trzeba bdzie sprawdzi, jak to dziaa. Na
ile naruszy to interesy niektrych pastw.
Wywiad dla agencji prasowej Reuters, 9 kwietnia 2008 roku
S
Unia nie jest tworem idealnym [].Ale Polacy maj powody do zadowolenia z tych pierwszych piciu
lat. [] Unia okazaa si dla nas rdem znaczcego wsparcia ekonomicznego, otworzya swoje ryn-
ki na polskie produkty. Polacy jako spoeczestwo doskonale poradzili sobie w nowych warunkach.
56
Unia jest jednak miejscem, w ktrym wielkie wyzwanie staje przed polsk klas poli-
tyczn. Trzeba bowiem skutecznie zabiega, co nie zawsze jest atwe, o polski interes, a pniej
na poziomie rzdu i samorzdw dobrze wykorzysta uzyskane rodki. [] Mimo trudnoci
bilans obecnoci Polski w Unii Europejskiej jest bardzo pozytywny. [] Jestem przekonany, e
silna Polska w Europie to Polska sukcesu.
Wystpienie z okazji pitej rocznicy przystpienia Polski
do Unii Europejskiej, 30 kwietnia 2009 roku
S
Dzisiaj nadszed dzie z punktu widzenia naszej historii ale take historii Wsplnoty tworzonej
dzi przez 27 pastw bardzo istotny. Za kilka minut podpisz akt ratyfkacji przez Rzeczpospo-
lit Polsk tak zwanego Traktatu lizboskiego [] Od wielu miesicy twierdziem, e ratyfkacja
nastpi wtedy, kiedy nard irlandzki [] zmieni opini, ktr wyrazi w czerwcu 2008 roku. Skd
tego rodzaju decyzja? Mona powiedzie, e Polska jest i bdzie krajem suwerennym i to Polki
i Polacy, a nie Irlandczycy powinni decydowa o akcie ratyfkacji lub jej odmowie. [] Oczy-
wicie to jest nasza decyzja. Ale w Unii Europejskiej w najwaniejszych sprawach po wejciu
w ycie Traktatu lizboskiego tylko w najwaniejszych obowizywa bdzie zasada jednomyl-
noci, ktra dotd stosowana bya szerzej. Jeeli wic ta zasada obowizuje, to nie ma znaczenia,
czy odmowa nastpia ze strony Republiki Federalnej Niemiec, najwikszego pastwa Unii, czy
ze strony Malty, ze strony Francji czy Estonii. Jeeli kto odmwi zgody, to znaczy, e traktat
zakoczy swj byt. Dopiero zmiana decyzji narodu irlandzkiego spowodowaa, e traktat ody.
Jeeli tak, to nie ma adnych przeszkd, aby ten traktat ratyfkowa.
Przemwienie w dniu podpisania Traktatu lizboskiego,
10 padziernika 2009 roku
S
Praktyka najbliszych dwch, moe trzech lat odpowie nam na pytanie, czym naprawd jest
Traktat lizboski. Polska w sposb niezmienny opowiada si za tym, aby ten traktat [] by pod-
staw do cilejszej integracji niepodlegych pastw. [] Jeeli pytamy o podstawowe kierunki
dziaania Unii Europejskiej, to musimy sobie odpowiedzie na pytanie, czy wielki program mo-
dernizacji Unii Europejskiej bdzie pogbia rnice w Unii Europejskiej, czy bdzie pogbia
jej spjno. [] Postp, jeeli chodzi o innowacyjno i modernizacj, jest niezmiernie potrzeb-
ny. Ale spjno jest rwnie potrzebna Europie. Jest potrzebna dla rwnowagi i harmonijnej
wsppracy. Unia od strony prawnej i faktycznej wymaga pogbienia wewntrznej demokracji,
rozumianej take jako relacja midzy pastwami mniejszymi, rednimi i wikszymi.
Wystpienie na spotkaniu z Korpusem Dyplomatycznym
w Paacu Prezydenckim, 2 lutego 2010 roku
57
S
Jako Prezydent Rzeczypospolitej i katolik ciesz si i jestem dumny, e to Polska staa si miej-
scem pierwszej podry apostolskiej Waszej witobliwoci [] Nie sposb [] nie dostrzec
take tego zrzdzenia historii, a moe Opatrznoci, e w lad za polskim Papieem przyszed
na Stolic Piotrow Papie pochodzcy z narodu niemieckiego Papie Niemiec. Bardzo bliski
Papieowi Polakowi wizami przyjani, szacunku i zaufania. Niezwyka jest symbolika tego zrz-
dzenia Opatrznoci. Polska i Niemcy to narody bliskie geografcznie i jednoczenie czsto roz-
dzielane przez histori. Dzi stajemy si coraz blisi, a teraniejszo podsuwa nam najgodniejszy
wzr wspdziaania Niemca i Polaka.
Przemwienie podczas powitania papiea Benedykta XVI w Polsce,
Warszawa, 25 maja 2006 roku
S
Europa to kontynent, gdzie postpuje sekularyzacja, laicyzacja, i spr o Europ to nie tylko spr
o ksztat instytucjonalny, nie tylko spr o liczb czonkw Unii, o prawo wejcia do niej, ale take
spr o to, jaka Europa bdzie w przyszoci. [] Droga Europy to droga czowieka. Powstanie
jednak pytanie, o jaki typ humanizmu chodzi. [] To take sprawa penego wymiaru czowieka,
ktry [] jest istot teocentryczn tak, ktra Boga potrzebuje, ktra potrzebuje rzeczywistoci
innej ni ta widzialna, rzeczywistoci trwalszej, a przede wszystkim nieporwnanie doskonalszej.
[] To jest moje podstawowe przesanie dla tych, ktrzy dzi w Europie [] walcz o wartoci
zwizane z religi chrzecijask, ale take z innymi religiami.
Przemwienie na VII Zjedzie
Gnienieskim Czowiek drog Europy, 15 czerwca 2007 roku
S
Nie dano nam wtedy wzi udziau w rozmowach dotyczcych zjednoczenia [Niemiec],
chocia wydawao si, e Polska powinna w nich uczestniczy. Zjednoczenie stao si faktem
i powsta problem granicy. Tej granicy, ktra z jednej strony zostaa uznana, ale ostatecznego
traktatu nie byo. I cho dzisiaj w takiej pisanej historii mwi si o tym, e zawarto szybko
umow, to prawda bya bardziej skomplikowana. Nie tylko Erika Steinbach gosowaa przeciw-
ko ostatecznemu uznaniu granic na Odrze i Nysie. [] Nawet ci politycy niemieccy, ktrzy
pniej odegrali bardzo pozytywn rol, jeeli chodzi o integracj Polski z Europ, wtedy mieli
bardzo powane wtpliwoci. Nie oszukujmy si, bya mowa o otwartej ranie. [] Ale w kocu,
pod naciskiem Stanw Zjednoczonych, Francji, w mniejszym stopniu take Wielkiej Brytanii,
sprawa zostaa zaatwiona. []
58
Kanclerz Helmut Kohl w latach dziewidziesitym w sposb istotny przyczyni si
do tego, aby Polska moga si integrowa z NATO i eby wesza na drog integracji z Uni Euro-
pejsk. [] W ogle w tym okresie, take jeeli chodzi o stref Schengen, Niemcy byy naszym
wyranym sojusznikiem. To wszystko jest prawda i to wszystko uczciwie trzeba przyzna.
Czy to oznacza, e w relacjach midzy nami a Republik Federaln nie ma adnych
problemw? Ot s. [] Po pierwsze, s pewne kwestie zwizane z asymetri umowy z 1991
roku. [] Ot umowa z 1991 roku przewidywaa uznanie mniejszoci niemieckiej w Polsce,
natomiast nie byo mowy o mniejszoci polskiej w Niemczech. czy si to z do skomplikowa-
nym problemem defnicyjnym, ale w istocie jest to problem wycznie polityczny. []
Inny powany problem [] to kwestia zwizana z tak zwanymi wypdzeniami. [] Tam
w Niemczech ten problem istnieje jako problem polityczny zwizany z prnym rodowiskiem
tak zwanych wypdzonych i dziaalnoci pani Eriki Steinbach. To jest dziaalno, ktrej z punk-
tu widzenia Polski nie da si zaakceptowa. []
Po pierwsze dlatego, e wie si z generalnym rewizjonizmem historycznym. Niem-
cy przeyy po wojnie okres denazyfkacji, to prawda. W tych ramach walczono rwnie
z tradycj niemieckiego nacjonalizmu []. Ju od lat mamy do czynienia ze zjawiskami b-
dcymi jakby prb odwrcenia tej tendencji. [] Idzie o to, eby rok 1914, a szczeglnie rok
1939 zostay niejako zapomniane. Nie dlatego, e Niemcy nie ginli w II wojnie wiatowej
bardzo wielu Niemcw zgino Przypomn olbrzymie bombardowania w warunkach,
gdy pastwa alianckie miay ju ogromn przewag, choby synne bombardowanie Drezna
z 1314 lutego 1945 roku []. Tylko jako tej historii si nie przypomina. Przypomina si hi-
stori, ktra wie si ze wschodnim ssiadem Niemiec, ale ktra nie wie si z decyzjami
podjtymi przez niepodlege pastwo polskie. []
Czy Polsce byyby na rk bardzo dobre stosunki z Niemcami? Tak. Wziwszy pod
uwag, e rola Niemiec w Unii Europejskiej take w NATO, chocia oczywicie tutaj duo
mniejsza jest faktem, z polskiego punktu widzenia to byoby rozwizanie cenne, ale nie na
kadych warunkach, a w szczeglnoci nie na tego rodzaju warunkach, e w istocie ustpowa
powinna tylko jedna strona.
Wykad nt. stosunkw polsko-niemieckich w Pastwowej Wyszej Szkole Zawodowej
w Gorzowie Wielkopolskim, 1 kwietnia 2009 roku
stosunki transatlantyckie: usa i Nato
Nasza polityka zagraniczna jest polityk wielowymiarow. Bardzo cieszymy si z dobrych stosun-
kw ze Stanami Zjednoczonymi. Cenimy sobie wspprac z tym krajem ze wzgldu na istotne
zwizki historyczne, ze wzgldu na kilka milionw obywateli Stanw Zjednoczonych, ktrzy s
z pochodzenia Polakami. Ale take ze wzgldu na rol tego potnego pastwa w powstrzymaniu
59
komunizmu w Europie i innych czciach wiata. Ze wzgldu na walk, ktr Stany Zjednoczone
prowadz o rozwj systemw demokratycznych. W tym zakresie jestemy i pozostaniemy ze
Stanami solidarni.
S
NATO jest eksporterem stabilizacji i pokoju. NATO nie gwarantuje, co prawda, raju na ziemi,
ale to, e nie ma wojny i jest przynajmniej wzgldna stabilizacja. I to jest najwiksz zalet
tego sojuszu. [] Gdyby doszo do bardzo ostrego zatargu na du skal, to pewnie trzeba by
byo ten artyku pity [Traktatu Pnocnoatlantyckiego, mwicy, e strony zgadzaj si, e
zbrojna napa na jedn lub wicej z nich w Europie lub Ameryce Pnocnej bdzie uznana za
napa przeciwko nim wszystkim] wznowi. Ale wanie przynaleno do NATO znacznie
zmniejsza moliwo tego rodzaju konfiktu [] Jednak NATO jest antybiotykiem na procesy
zapalne. Chocia te nie zawsze jest skuteczne, to jednak nieporwnywalnie bardziej skutecz-
ne od innych rzeczy.
S
Miaem kilka strategicznych celw zwizanych z picioletnim okresem sprawowania urzdu
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Jeden z gwnych zosta zrealizowany. [] To jest zasuga
dwch rzdw i jednego urzdu prezydenckiego. [] Mamy dobr umow. To jest najwaniej-
sze. [] Cel strategiczny zosta osignity.
Niezalenie od tego, e Europa powoli si jednoczy ten proces bdzie trwa jeszcze
dugie lata to wiat Zachodu skada si z dwch czci: Europy i Stanw Zjednoczonych, Kana-
dy i kilku innych pastw. Ten wiat musi broni swoich wartoci.
Wystpienie na uroczystoci podpisania umowy midzy rzdem RP
a rzdem Stanw Zjednoczonych Ameryki dotyczcej rozmieszczenia na terytorium RP
antybalistycznych obronnych rakiet przechwytujcych, Warszawa, 20 sierpnia 2008 roku
S
Poprawa stosunkw Zachodu z Federacj Rosyjsk jest z pewnoci ze wszech miar potrzeb-
na. Ale nie moe si to odbywa za wszelk cen, sprowadza faktycznie do jednostronnych
ustpstw. Wierzymy, e polityka prezydenta Obamy wobec Rosji opiera si na przekonaniu, i
naley tworzy szanse na ewolucj Rosji w kierunku demokratyzacji. Rosja i wszyscy jej wieloet-
niczni mieszkacy zasuguj na ycie w prawdziwej, penej demokracji. Bez Rosji demokratycznej,
60
szanowanej i szanujcej ssiadw nie moe by mowy o bezpieczestwie Europy i wiata w du-
szej perspektywie.
Historyczne dowiadczenia narodw naszej czci Europy, od wiekw majcych
do czynienia z pastwem rosyjskim pokazuj jednak, e tylko zdecydowanie i konsekwencja
w przedstawianiu wasnego stanowiska mog skoni naszych rosyjskich partnerw do rzeczy-
wistego dialogu. Sprawa budowy tarczy antyrakietowej w Europie rodkowej ma istotne znacze-
nie ze wzgldu na wiarygodno Ameryki jako globalnego mocarstwa i sojusznika. Ustpstwa
w tej kwestii, czciowa choby rezygnacja, wywoaj fatalne skutki i podwa wiarygodno
Stanw Zjednoczonych w Europie rodkowej i Wschodniej.
Owiadczenie ws. poparcia apelu politykw Europy rodkowej i Wschodniej
do Baracka Obamy o podtrzymanie wizi sojuszniczych Stanw Zjednoczonymi Ameryki
z krajami tego regionu, 16 lipca 2009 roku
Polityka regionalna i wschodnia
Now jako trzeba nada take temu wszystkiemu, co wie si z naszymi stosunkami z krajami
lecymi na wschd od naszych granic. Strategiczny sojusz z Ukrain powinien nabra bardziej
konkretnych ksztatw. cisa wsppraca z Litw, a take otw i Estoni, [] i denie do nada-
nia jej trwaego charakteru to nasze cele. Wielkie znaczenie ma take obrona praw obywatela na
Biaorusi, w tym szczeglnie obrona praw polskiej mniejszoci.
yw tre trzeba nada porozumieniu wyszehradzkiemu, naszym stosunkom z Re-
publik Czesk, Republik Sowack oraz Wgrami. Wiele wskazuje na to, i niewykorzystane s
moliwoci wsppracy z pastwami skandynawskimi []
Istotn kwesti s nasze stosunki z Rosj, ktra pozostaje od wiekw, mimo zmiennych
kolei losu, naszym wielkim ssiadem. Patrzymy na nie, uwzgldniajc przede wszystkim historyczn
perspektyw, zachowujc cierpliwo i przekonanie, e nie ma obiektywnych powodw, dla kt-
rych nie mogyby by one dobre.
S
Musimy mwi o bolesnej, trudnej przeszoci otwarcie, krok za krokiem, wypracowujc jedn,
sprawiedliw ocen wszystkich wczesnych, wojennych tragedii i tych polskich, i tych ukraiskich.
Wszystkie tragiczne wydarzenia w Pawokomie, na Chemszczynie, na Woyniu, we Wschodniej Ga-
licji, towarzyszce akcji Wisa, powinny znale rzetelne wyjanienie w dialogu politykw, historykw
i zwyczajnych ludzi. Mocne i trwae pojednanie mona bowiem zbudowa tylko w oparciu o prawd.
Nie moemy zmieni przeszoci, ale moemy sprawi, by nie determinowaa przyszoci. []
61
To, co osignli Polacy i Ukraicy, chyba najpewniej uwidocznio si na Majdanie
Niezalenoci, gdy w pomaraczowym tumie, wrd lasu fag ukraiskich byy te fagi pol-
skie. A nasz gos solidarnoci spotka si na Majdanie z potnym okrzykiem: Haj ywe Pol-
szcza!. Dzikujemy za ten okrzyk. [] Nikt tego z naszej historii nie wykreli. Nasze Narody
pokazuj caemu wiatu, e nie ma takiego za w historii, ktrego nie mona przezwyciy.
Tutaj, przed krzyami Pawokomy, tak jak przed krzyami Woynia, Podola i tylu tragicznych
miejsc naszej przeszoci, czymy pami i nadziej. To powinno, ktr wsplnie wypenia-
my, ktr przekazujemy modszym pokoleniom. Niemy Polacy i Ukraicy to dziedzictwo
w przyszo, zawsze odnajdujmy w sobie to, co najlepsze. Umiejmy z miosierdziem i odwag
wsplnie modli si do Boga sowami: odpu nam nasze winy, jako i my odpuszczamy na-
szym winowajcom. O to prosz.
Przemwienie na uroczystoci odsonicia i powicenia pomnika
ku czci ofar tragedii w Pawokomie na Rzeszowszczynie, 13 maja 2006 roku
S
Wsppraca w dziedzinie energii to w XXI wieku jeden z kluczowych czynnikw o podstawo-
wym znaczeniu dla utrzymania zrwnowaonego rozwoju. [] Azerbejdan, Gruzja, Kazachstan,
Litwa, Polska i Ukraina ogromnym wysikiem zbudoway swj nowoczesny przemys wydobyw-
czy i infrastruktur przesyow oraz zaangaoway si we wspprac regionaln na poziomie
midzyrzdowym. Dziaania te maj na celu uzyskanie dostaw energii z regionu MorzaKaspijs-
kiego do Europy. Celowi temu ma suy koncepcja dywersyfkacji rde i rurocigu Odessa-Brody-
Pock-Gdask jako pierwszego rurocigu naftowego czcego basen Morza Kaspijskiego
i Czarnego z Morzem Batyckim, a take stworzenie owych tras przesyania gazu. [] Spotkanie
w Krakowie nie jest inicjatyw jednorazow. Zapocztkowany tu dialog bdzie kontynuowany.
Wsplna deklaracja Prezydentw po szczycie energetycznym
w Krakowie, 11 maja 2007 roku
S
Oto [] zosta odsonity Pomnik onierzy Armii Polskiej Narodowoci Gruziskiej, ktrzy
polegli w obronie naszego kraju [] Dzi po raz pierwszy mog tutaj wita Pana Prezydenta Gru-
zji [] Nasze dwa kraje, chocia niepooone bardzo blisko siebie, bardzo blisko wsppracuj
w imi wsplnych wartoci, z ktrych na pierwszym miejscu postawibym wolno i honor.
Z Gruzinami czy nas to, e nie boimy si i nie zamierzamy si ba. Nie chcemy nikogo podpo-
rzdkowywa, ale te nie chcemy podporzdkowywa si innym. To jest wielka, potna pod-
stawa naszej wsppracy.
Wystpienie podczas odsonicia pomnika gruziskich ofcerw
sucych w Armii Polskiej w Warszawie, 10 maja 2007 roku
62
S
Dla nas Ukraina jest odrbnym, odmiennym krajem, narodem, ale te nie krajem obcym []
Spenio si marzenie mojego pokolenia o niepodlegej Polsce [] Spenio si marzenie []
o wolnej Ukrainie, Litwie, otwie, Biaorusi [] To s rzeczy wielkie.
Wykad podczas uroczystoci nadania Prezydentowi RP tytuu doktora honoris causa
Narodowej Akademii Administracji Pastwowej przy Prezydencie Ukrainy
w Kijowie, 6 grudnia 2007 roku
S
Przy znacznym udziale Polski zostaa zmieniona tre komunikatu. [] W komunikacie zna-
lazo si przede wszystkim stwierdzenie, e Ukraina i Gruzja [] bd czonkami NATO. []
Dokadne stwierdzenie brzmi: stan si czonkami NATO i nie pewnego dnia, bo tak byo
w pocztkowej wersji. To jest bardzo, bardzo duo i zarwno prezydent Juszczenko, jak i prezy-
dent Saakaszwili wyrazili swoje wielkie zadowolenie z osigni tego szczytu. Bardzo si ciesz,
e Polska odegraa tu rol zdecydowanie istotn i to w obydwu fazach negocjacji.
Owiadczenie po obradach szczytu NATO w Bukareszcie, 4 kwietnia 2008 roku
S
Jako Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wyraam niniejszym pene poparcie dla integralnoci
terytorialnej Gruzji oraz jej suwerennoci. Wyraam gbokie zaniepokojenie wszelkimi prba-
mi naruszenia integralnoci terytorialnej Gruzji i wzywam w nawizaniu do stanowiska Unii
Europejskiej, NATO, OBWE oraz Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy do powstrzy-
mania si przez Federacj Rosyjsk od jakichkolwiek jednostronnych dziaa sprzecznych z pra-
wem midzynarodowym.
Owiadczenie ws. poparcia integralnoci terytorialnej Gruzji oraz jej suwerennoci,
17 kwietnia 2008 roku
S
Jestemy tutaj, eby wyrazi cakowit solidarno. Jestemy przywdcami piciu pastw: Polski,
Ukrainy, Estonii, otwy i Litwy. Jestemy po to, eby podj walk. Po raz pierwszy od duszego
czasu nasi ssiedzi z pnocy, dla nas take ze wschodu, pokazali twarz, ktr znamy od setek lat.
Ci ssiedzi uwaaj, e narody wok nich powinny im podlega. My mwimy nie! Ten kraj to
Rosja. Ten kraj uwaa, e dawne czasy upadego niecae 20 lat temu imperium wracaj; e znw
dominacja bdzie cech tego regionu. Ot nie bdzie. Te czasy si skoczyy raz na zawsze. Nie
na 20, 30, czy 50 lat! Wszyscy w tym samym okresie lub w okresach nieco innych poznalimy
63
t dominacj. To byo nieszczcie dla caej Europy, amanie ludzkich charakterw, narzucanie
obcego ustroju, narzucanie obcego jzyka.
Ale czym si rni sytuacja dzisiaj od tej sprzed wielu lat? Dzi jestemy tu razem.
Dzi wiat musia zareagowa, nawet jeeli by tej reakcji niechtny. I my jestemy tutaj po
to, eby ten wiat reagowa jeszcze mocniej w szczeglnoci Unia Europejska i NATO. Gdy
zainicjowaem ten przyjazd, niektrzy sdzili, e prezydenci bd si obawia. Nikt si nie
obawia. Wszyscy przyjechali, bo rodkowa Europa ma odwanych przywdcw. I chciabym
to powiedzie nie tylko Wam, chciabym to powiedzie rwnie naszej wsplnej Unii Euro-
pejskiej, e Europa rodkowa, Gruzja, e cay nasz region bdzie si liczy, e jestemy pod-
miotem. I my te wiemy wietnie, e dzi Gruzja, jutro Ukraina, pojutrze pastwa batyckie,
a pniej moe i czas na mj kraj, na Polsk! Bylimy gboko przekonani, e przynaleno
do NATO i Unii poskromi rosyjskie apetyty. Okazao si, e nie, e takie mylenie to bd. Ale
potrafmy si temu przeciwstawi jeeli te wartoci, o ktre miaaby si Europa opiera, maj
jakiekolwiek znacznie w praktyce. Jeeli maj mie znaczenie, to my musimy by tu, caa Euro-
pa powinna by tutaj. Tu s cztery pastwa nalece do NATO, jest Ukraina, wielkie pastwo,
jest Pan Prezydent Sarkozy, w tej chwili przewodniczcy Rady Europejskiej. Ale powinno tu
by 27 pastw. Wierzymy, e Europa zrozumie Wasze prawo do wolnoci i zrozumie te swoje
interesy. Zrozumie, e bez Gruzji Rosja przywrci swoje imperium, a to nie jest w niczyim
interesie. Dlatego jestemy tutaj.
Przemwienie na wiecu protestacyjnym w Tbilisi
przeciwko interwencji Rosji w Abchazji, 12 sierpnia 2008 roku
S
Udao mi si podnie na bardzo wysoki poziom stosunki z niedocenianymi wczeniej ssia-
dami. Polska jest dzi uwaana za lidera naszego regionu. Razem z Litw, otw i Estoni, czyli
pastwami Unii, razem z aspirujcymi do niej Ukrain, Gruzj i Azerbejdanem zbudowalimy
blok pastw, ktrego gos bardzo liczy si na Zachodzie. Wystpujemy razem i to skutecznie
w obronie tych zasad w polityce midzynarodowej, ktrych odrzucenie w znaczcy sposb
zmniejszyoby nasze bezpieczestwo.
Ordzie telewizyjne nt. instalacji elementw tarczy antyrakietowej
w Polsce, 19 sierpnia 2008 roku
S
Polska i Litwa jak kade dwa kraje, szczeglnie tak bliskie maj te swoje problemy bilateralne,
trzeba je w imi wsplnych interesw rozwiza. One nie s powane, nie powinny w niczym
przeszkadza temu, co jest strategiczne, istotne i fundamentalne, jest problem mniejszoci
64
narodowych, sprawy pisowni nazwisk []. Rozwimy to, ley to w naszym interesie, bo nie warto
w oparciu o rzeczy, ktre w istocie s szczegowe psu tego, co moe nas czy i co moe
nam da wsplnie wielkie sukcesy. Polska chce tego i jestem przekonany, e chce tego Litwa.
Wystpienie w Sejmie Republiki Litewskiej w Wilnie,
S
Trzeba te zwrci uwag na kraje lece na poudniowy wschd od Polski: 47-milionow Ukra-
in o terytorium wikszym ni Francja; Gruzj po drugiej stronie Morza Czarnego niedu,
ale o olbrzymiej roli tranzytowej; Azerbejdan z wielkimi zasobami gazu i ropy naftowej, a take
kraje odleglejsze Turkmenistan i ogromny Kazachstan o jeszcze wikszych zasobach. Jestem
przekonany, e klucz do siy w skali globalnej stanowi nie to, kto bdzie w tych pastwach do-
minowa bo one pragn niezawisoci ale kto bdzie z nimi wsppracowa i gdzie bd one
poszukiway swojego bezpieczestwa: we wsppracy z Zachodem, w czonkostwie w NATO
tu mwi szczeglnie o Gruzji i Ukrainie czy gdzie indziej.
Wystpienie w Metropolitan Club w Nowym Jorku,
25 wrzenia 2009 roku
S
Rosja bya, jest i bdzie krajem duym, silnym i znaczcym. Ten fakt trzeba uzna. Ale to nie
oznacza, e powinna by traktowana wedug innych regu ni pozostae pastwa.
Wykad pt. Pojcie solidarnoci w stosunkach midzynarodowych
w Euroazjatyckim Centrum Bada Strategicznych w Stambule, 23 stycznia 2007 roku
S
Procesy, ktre zachodz w Rosji, s bardzo skomplikowane. Z jednej strony na pewno cz si
z olbrzymi wol powrotu do statusu wiatowego mocarstwa, ktrym Rosja w pewnej czci jest
w dalszym cigu trzeba to sobie jasno powiedzie. Z drugiej strony jest tendencja do tego, eby
zachowa cakowit swobod dziaania. Nie wyobraam sobie, eby wadze rosyjskie byy goto-
we przyjmowa takie ograniczenia, ktre przyjmuj na siebie przywdcy pastw europejskich
czy USA. Tu musi upyn duo wody. A z trzeciej strony jest olbrzymia pokusa paliwowo-ener-
getyczna dotyczca ropy naftowej i gazu. Pokusa nie tylko z punktu widzenia bogacenia si Rosji
[], ale take pokusa, aby uczyni z tego or. []
Naley na pewno rozmawia, naley na pewno budowa atmosfer zwizan z tym,
eby byo jak najmniej nieufnoci. Natomiast, czy podstawowa umowa strategiczna [midzy
NATO a Rosj] to powinna by sprawa najkrtszego czasu, to jeszcze nie jestem pewien. Krtko
65
mwic, ja bym chcia na przykad wiedzie, jak bdzie rozstrzygnita sprawa MAP dla Ukrainy
i Gruzji. []
Europa chce wsppracowa z Rosj []. Jednak te zasady wsppracy musz by syme-
tryczne. Nie moe by tak, e Rosja chroni swj rynek energetyczny w sposb bardzo skuteczny,
a jednoczenie prawo europejskie nie pozwala na to pastwom Unii Europejskiej. [] Oczywi-
cie powstaje pytanie o demokracj w Rosji. To jest dla mnie trudne pytanie. Niektrzy twierdz
bardzo jasno, e warunkiem wsppracy jest gwatowny postp procesw demokratycznych
w Rosji. Ja uwaam, e Rosja to suwerenny nard. Wielki i potny i sam powinien o tym roz-
strzyga, ale to nie przeczy temu, e przynajmniej w sferze praw czowieka pewna czujno ze
strony Europy by powinna.
S
Katy sta si bolesn ran polskiej historii, ale take na dugie dziesiciolecia zatru relacje midzy
Polakami i Rosjanami. Sprawmy, by katyska rana moga si wreszcie w peni zagoi i zablini.
Jestemy ju na tej drodze. My, Polacy, doceniamy dziaania Rosjan z ostatnich lat. T drog, ktra
zblia nasze narody, powinnimy i dalej, nie zatrzymujc si na niej, ani nie cofajc. Wszystkie
okolicznoci zbrodni katyskiej musz zosta do koca zbadane i wyjanione. Wane jest, by zosta-
a potwierdzona prawnie niewinno ofar, by ujawnione zostay wszystkie dokumenty dotyczce
tej zbrodni. Aby kamstwo katyskie znikno na zawsze z przestrzeni publicznej. Domagamy si
tych dziaa przede wszystkim ze wzgldu na pami ofar i szacunek dla cierpienia ich rodzin.
Ale domagamy si ich take w imi wsplnych wartoci, ktre musz tworzy fundament zaufania
i partnerstwa pomidzy ssiednimi narodami w caej Europie.
Przesanie do przedstawicieli Rodzin Katyskich uczestnikw uroczystoci
z okazji 70. rocznicy zbrodni katyskiej na Polskim Cmentarzu Wojennym
w Katyniu 10 kwietnia 2010 roku
Polska i Polacy w wiecie
Przed chwil miaem przyjemno i zaszczyt podpisa ustaw zwan Kart Polaka. [] Ma uatwi
Polakom przyjazd do Polski, szczeglnie po tym, jak wejdziemy do strefy Schengen od 1 stycznia przy-
szego roku; ma uatwi edukacj w Polsce [] Druga sprawa [] ustawa o obywatelstwie. Ta usta-
wa uznaje podwjne obywatelstwo, uznaje przede wszystkim ze wzgldu na Polakw zamieszkaych
za granic. To jest jej gwny cel. Celem drugim jest uchylenie haniebnych aktw, ktre pozbawiay
cae grupy Polakw obywatelstwa polskiego. [] Wsplnota polska musi mie poczucie wizi.
Wystpienie na III Zjedzie Polonii i Polakw z Zagranicy
w Sejmie RP, 22 wrzenia 2007 roku
66
S
Przede wszystkim chciaem podzikowa za dobr sub. [] To trudna suba, daleko od kra-
ju, w innym klimacie, w innych zwyczajach. Powstaje pytanie: dlaczego Polska w tylu miejscach
na wiecie tej suby si podejmuje? Ot podejmujemy si jej przede wszystkim w imi mi-
dzynarodowej solidarnoci. My dziaamy w rnych formuach: ONZ-owskiej, NATO-owskiej,
w ramach koalicji w Iraku, ktra nie pokrywa si z NATO, w ramach Unii Europejskiej, takie
misje mielimy w Kongo, tak misje bdziemy mieli wkrtce w Darfurze. Inaczej mwic, formy
organizacyjne s rne, cel jest zawsze jeden stabilizacja, pokj i walka z tymi zjawiskami na
wiecie, ktre dzisiaj gro destabilizacj, godz w ycie ludzi.
Wystpienie na spotkaniu Pary Prezydenckiej
z polskimi onierzami KFOR w Kosowie, 2 maja 2008 roku
S
Tradycj mojego narodu jest walka za wolno wasz i nasz. Ta tradycja jest mi niezmiernie
bliska, ale przywizanie do niej wbrew krytykom nie jest jedyn przesank mojej polity-
ki. Odrzucajc wszelkie sentymenty: przesank najwaniejsz stanowi interesy mojego kraju,
Europy i wiata. Std te bardzo pragn, aby zicia si wizja autentycznie lepszego wiata, kt-
r przedstawi pan prezydent Obama. Ale jednoczenie chciabym, eby cen za wciganie do
wsppracy poszczeglnych pastw nie byo porzucenie najwyszych wartoci: prawa narodw
do niepodlegoci i demokracji ktra w niejednym miejscu ksztatuje si i krzepnie powoli
i na ktr trzeba niekiedy troch poczeka a take prawa Europy do suwerennoci w sferze
energetyki. Podkrelam, e nie idzie tutaj tylko o Polsk, lecz o wszystkie kraje Unii Europejskiej
i do niej aspirujce o cay krg cywilizacyjny, do ktrego naleymy. Nie dlatego warto go broni,
e jest to cywilizacja jedyna, s wszak inne; ani dlatego, e to cywilizacja nasza; lecz dlatego, e
wanie ta cywilizacja jest szczeglnie przychylna prawom czowieka. Jestem wic zwolennikiem
ponownej prby uoenia wiata na zasadach nie tyle jednego, co caego systemu porozumie.
Na tej drodze naley postpowa w sposb realistyczny i nie ustpowa w sferze wartoci, ktre
zwyciyy przecie w starciu z komunizmem, pozwalajc uzyska niepodlego wielu naro-
dom. Moja ojczyzna, Polska duy kraj europejski, ktry w istocie powinien nalee do grupy
G20, bo dysponuje 20. gospodark wiata w miar swoich si chciaby si do tego przyczyni.
Wystpienie w Metropolitan Club w Nowym Jorku, 25 wrzenia 2009 roku
S
Kryzys jest zwizany z nadmiernym zaufaniem do regu rynkowych, z nadmiernym zaufaniem
do coraz bardziej komplikujcych si systemw bankowych, co wczeniej czy pniej musiao
67
doprowadzi do takich rezultatw, do jakich doprowadzio. Powstaje pytanie, jakie s rodki za-
radcze. Te te s w zasadzie znane. Duo trudniej jest z prbami wprowadzenia ich w ycie.
Sdz, e Organizacja Narodw Zjednoczonych ma tutaj swoj wielk szans. Nie jest tak, e
istnieje moliwo zarzdzania gospodark w sferze globalnej. Tego rodzaju prby musiayby
si skoczy niepowodzeniem, klsk, nowym kryzysem. Ale nie jest te tak, e niepotrzebne
s nowe regulacje, dotyczce kwestii, o ktrych dzisiaj te ju dzisiaj bya mowa nadzoru nad
sektorem fnansowym, ktry by moe nie powinien mie charakteru globalnego, ale ktry musi
obejmowa pastwa, w ktrych banki pozostaj poza wszelk kontrol. Jest to bowiem rdo
patologii o charakterze gospodarczym. Bardzo czsto jest to take uatwienie dla dziaalnoci
przestpczej na wielk skal, takiej jak na przykad handel narkotykami.
Przemwienie na 64. sesji Zgromadzenia Oglnego ONZ
w Nowym Jorku, 24 wrzenia 2009 roku
S
Ostatnie lata w skali globalnej, jeeli idzie o gospodark przyniosy pewne zmiany, ktre na-
ley uzna za korzystne. Funkcj grupy G7 przejmuje grupa G20, ktrej znaczenie jest coraz
wiksze. Wedug naszych oblicze polska gospodarka jest 18. na wiecie. Jako prezydent Rze-
czypospolitej nie zamierzam owija tu sprawy w bawen: miejsce mojego kraju jest w G20.
To jest postulat prosty, wynikajcy, po pierwsze, z rozmiaru polskiej gospodarki, po drugie,
z tego, e Polska jest najwikszym krajem pewnego regionu i najwikszym krajem, ktry prze-
y histori transformacji.
w Paacu Prezydenckim, 2 lutego 2010 roku
69
bezPIeczestwo
RzeczyPosPolItej
Mamy wietnych sojusznikw,
ale broni si musimy umie take sami.
Wystpienie podczas wrczenia nominacji generalskich
oraz orderw i odznacze zasuonym ofcerom Wojska Polskiego
w Belwederze, 15 sierpnia 2008 roku
Prezydent Lech Kaczyski by czowiekiem i politykiem gboko oddanym idei wolnoci. Uwa-
a niepodlego Rzeczypospolitej za rzecz najwaniejsz, z ktr wie si konieczno zapew-
nienia Polsce bezpieczestwa. Bezpieczestwa pastwa, spoeczestwa oraz poszczeglnych
ludzi obywateli Rzeczypospolitej. Podkrela, e zapewnienie bezpieczestwa jest podstawow
funkcj nowoczesnego pastwa. Nowoczesnego, a wic silnego i sprawnego.
Polska odzyskaa niepodlego w 1989 roku w duej mierze dziki sprzyjajcej ko-
niunkturze geopolitycznej, ktra w ostatnich latach zacza si jednak pogarsza. Prezydent
chcia, bymy potrafli, gdyby zasza taka potrzeba, obroni niepodlego. Wiedzia, e historia
nie dobiega koca, a Polska nie tylko straszliwie dowiadczona w przeszoci, ale i ze wzgldu
na swe usytuowanie geopolityczne musi by przygotowana na niekorzystn zmian koniunk-
tury midzynarodowej i jej nastpstwa. Akcesja do NATO i Unii Europejskiej nie zmienia faktu,
e pastwo niepodlege i bezpieczne to takie, ktre samodzielnie potraf broni swej suwerenno-
ci, wolnoci i bezpieczestwa swoich obywateli, rwnie zbrojnie. Nie zdajc si wycznie na
sojusznicze gwarancje, ale przede wszystkim opierajc si na sile Wojska Polskiego.
Lech Kaczyski bezustannie te podkrela, e bez zapewnienia bezpieczestwa oby-
watelom niemoliwy jest rozwj Polski i Polakw. Zabiega, by polskie instytucje pastwowe byy
sprawne, zdolne egzekwowa prawo i sta na stray regu rwnych dla wszystkich obywateli. By
Polacy na co dzie czuli si bezpiecznie, by mieli przekonanie, e w sytuacji zagroenia mog
liczy na pomoc pastwa. Prezydent ostrzega, e w innym przypadku podstawowym kryterium
staje si sia i przemoc, ktrej ofar pierwsi padaj sabsi.
Bezpieczestwa Rzeczypospolitej i jej obywateli nie mona jednak postrzega tylko
przez pryzmat posiadania silnej armii i pewnych sojusznikw, bezpiecznych ulic i skutecznej
walki z przestpczoci. Bezpieczestwo Polski to take moliwo rozwoju gospodarczego, do
tego za niezbdny jest stay, swobodny i pewny dostp do surowcw energetycznych. Osig-
nicie tego celu wzmacnia te pozycj polityczn pastwa, gdy czyni je mniej podatnym na
70
Bezpieczestwo Rzeczypospolitej
szanta ekonomiczny. Dlatego jednym z gwnych celw polityki prezydenta byo zapewnienie
Polsce bezpieczestwa energetycznego, przede wszystkim w oparciu o dywersyfkacj rde
i kierunkw dostaw surowcw, takich jak ropa naftowa i gaz ziemny. Lech Kaczyski postrzega
bezpieczestwo energetyczne jako jedno z podstawowych zada Unii Europejskiej, jako test na
solidarno jej czonkw.
bezpieczestwo militarne
Chc, aby nasza armia, ktra dzi z honorem wypenia swe zadania w Polsce, a szczeglnie poza
jej granicami, wypeniaa je jeszcze lepiej, by mwic najkrcej bya armi o wikszych ni
dotychczas walorach bojowych, o lepszym wyposaeniu, o wikszej sile ognia. Nie dlatego, e
Polska ma agresywne plany wobec kogokolwiek na wiecie, bowiem my tego rodzaju planw nie
mamy i nie myl, abymy je mieli kiedykolwiek w przyszoci. Chcemy jednak i mamy do tego
historyczne prawo na tym kontynencie, ktrego jestemy czci, w Europie, a w pewnym sen-
sie w skali caego wiata, liczy si. Nie jestemy wielkim mocarstwem, ale jestemy duym, zna-
czcym pastwem i chcemy odgrywa tak rol. Do tego potrzebna jest armia o odpowiedniej
jakoci wyposaenia oraz co chciaem powiedzie po raz pierwszy, ale co ma bardzo powane
znaczenie odpowiednio liczna. Nie moe by tak, e skad osobowy naszej armii bdzie cigle
redukowany. Te redukcje osigny ju punkt krytyczny. Bd robi wszystko, by jakichkolwiek
dalszych nie byo. Moemy mie armi stosunkowo niedu, ale niezwykle sprawn. Kto wie, czy
w perspektywie kilku lat nie powinnimy mie Si Zbrojnych nieco liczniejszych ni w tej chwili.
Przemwienie podczas wrczenia nominacji generalskich
w Paacu Prezydenckim, 31 marca 2006 roku
S
Nasza armia przechodzi okres przeksztace. Ich fnaem powinna by armia zawodowa, ale ten
fna moe przyj wtedy, gdy wszystko bdzie przygotowane. Stworzenie armii zawodowej zgod-
nie z tendencjami w dzisiejszej Europie to jest stworzenie armii silnej. Nie sabszej, ale silniejszej
ni dzisiaj. To musi by podstawowe zagadnienie. Na armii nie wolno oszczdza. Armia kosz-
tuje cae spoeczestwo, kosztuje podatnikw, ale jest to konieczne. Jak bardzo jest to konieczne,
przekonalimy si w ostatnich dniach. Pod tym wzgldem nasza ojczyzna, nasi obywatele, bo
w kocu zawsze wszystko spada na nich, musz uczyni pewien wysiek. Musimy mie siy god-
ne 40-milionowego kraju w rodku Europy, o trudnym pooeniu geografcznym. Mamy wiet-
nych sojusznikw, ale broni si musimy umie take sami.
Wystpienie podczas wrczenia nominacji generalskich oraz orderw i odznacze
zasuonym ofcerom Wojska Polskiego w Belwederze, 15 sierpnia 2008 roku
71
S
Musimy nasze siy zbrojne umacnia i rozwija, bo niezalenie od sojuszw Polska powinna by
gotowa do obrony take i wasnymi siami. To podstawowe przesanie mojej prezydentury, ktre
jak sdz bdzie take przesaniem moich nastpcw. Musimy to robi krok po kroku, mu-
simy to robi konsekwentnie, ale z tej drogi zej nie moemy. [] Armia nasza dzisiaj wypenia
take misj, ktra jest charakterystyczna dla naszej historycznej epoki, a ktra nie bya znana
w okresie midzywojennym, tym bardziej nie bya znana w okresie si zbrojnych I Rzeczypo-
spolitej. To misja utrzymania pokoju. Wykonujemy j w ramach midzynarodowej solidarnoci,
a take w ramach sojuszniczej lojalnoci w wielu miejscach na wiecie. Robimy to od wielu lat
przy zaangaowaniu znacznych jak na moliwoci naszego pastwa rodkw i bardzo wielu o-
nierzy. To misja potrzebna naszemu krajowi, przede wszystkim dlatego, e jestemy i chcemy by
lojalnym, bronicym pokoju i stabilizacji czonkiem midzynarodowej spoecznoci. To take
misja potrzebna Polsce jako takiej, potrzebna Polsce po to, ebymy byli krajem szanowanym,
eby si z nami liczono. Dlatego te kady genera, ofcer, onierz Wojska Polskiego, wypeniajc
t misj, musi wiedzie, e dziaa dla midzynarodowej spoecznoci, e dziaa w imi obrony
najwyszych wartoci przede wszystkim pokoju i stabilizacji; ale dziaa te na rzecz swojego
kraju, na rzecz Polski.
Przemwienie podczas wrczenia orderw oraz nominacji generalskich
ofcerom Wojska Polskiego i Agencji Wywiadu
w Belwederze, 15 sierpnia 2006 roku
S
Tarcza jako instalacja wycznie obronna nie jest wymierzona w kogokolwiek. Dlatego te nikt,
kto ma dobre intencje wzgldem nas, czyli wiata zachodniego, nie powinien si jej obawia.
Polska w tej sprawie podejmuje suwerenn decyzj. Ma do niej prawo jako kraj niepod-
legy, ktry sam decyduje o swojej polityce. Nikt nie moe dyktowa Polsce, co ma robi. Te czasy
miny. I kady z ssiadw musi dzi y ze wiadomoci, e nasza Ojczyzna nie da si ju nikomu
podporzdkowa i zastraszy. Instalacja tarczy w Polsce to nie tylko wzmocnienie naszej pozycji
w wiecie, ukazujce wan geopolityczn rol Polski, ale take jasny dowd na umocnienie na-
szego sojuszu z najsilniejszym pastwem wiata ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Pnoc-
nej. Jest to niezwykle wane, bo choby ostatnie dni pokazuj, e Stany Zjednoczone s w stanie
twardo wystpowa w obronie swych sojusznikw. Wanie dlatego od samego pocztku byem
osobicie bardzo zaangaowany w ten projekt. Robiem wszystko, by z jednej strony przekonywa
do jego przyjcia tu w Polsce, a z drugiej strony wskazywa naszym amerykaskim przyjacioom
na potrzeb ich znaczcego zaangaowania w polityczne i militarne umocnienie naszego sojuszu.
[] Podpisanie umowy z Amerykanami to wany element w moim planie dla Polski.
72
Kiedy dwa i p roku temu obejmowaem urzd Prezydenta Rzeczypospolitej, dwa wiel-
kie zadania, ktre stay przed Polsk po roku 1989, byy wypenione. Bylimy czonkami NATO
i Unii Europejskiej. To dzieo moich poprzednikw i naley si im za to wdziczno i szacu-
nek. Przede mn stan obowizek wypenienia konkretn treci polskiej obecnoci w NATO
i Unii, okrelenia zasad i roli, jak nasz niemay przecie kraj ma odegra w politycznych
i militarnych strukturach Zachodu. Podjem si tego zadania, odrzucajc dwie skrajnoci.
Z jednej strony powiedziaem nie tym, ktrzy dla samodzielnej polityki naszego kraju we
wspczesnym wiecie nie widzieli miejsca, ktrzy uznali, e Polska zawsze i wszdzie musi
si podporzdkowywa innym. Z drugiej strony odrzuciem wizj, w ktrej Polska miaaby
by oblon twierdz czy skansenem miejscem, w ktrym nie rozumie si wspczesnego
wiata i zachodzcych w nim zmian.
Ordzie telewizyjne nt. instalacji elementw tarczy antyrakietowej w Polsce,
19 sierpnia 2008 roku
S
Od lat Polska aktywnie uczestniczy w politycznych i militarnych zabiegach na rzecz wsplnego
midzynarodowego dobra. Niewtpliwym przykadem tych stara jest nasz obecny i niedawny
udzia w operacjach wojskowych w Afganistanie i Iraku. Dzieje si tak, cho niestety czsto mu-
simy paci za to wysok cen, cen ycia i zdrowia naszych onierzy. Interes narodowy wymaga
rwnie podejmowania innych dziaa, ktre przyczyni si do wzmocnienia stabilizacji i bez-
pieczestwa Polski, jak i innych pastw Europy. Suy temu miaa tarcza antyrakietowa realny
gwarant strategicznego partnerstwa polsko-amerykaskiego. Obecno amerykaskich wojsk
i instalacji militarnych umacniaaby nie tylko Polsk, ale take inne pastwa regionu centralnej
Europy. To umacniaoby take potg NATO i stabilizujco oddziaywao na pastwa, ktrych
wadze nie podzielaj naszych idei i naszego systemu wartoci. Gdzie wci wystpuje defcyt
wolnoci i demokracji, a uywanie przemocy jest nie tylko doktryn. Instalacja tarczy w Polsce
i Czechach byaby powanym krokiem na rzecz zapobiegania rnym niepokojcym tenden-
cjom w naszym regionie wiata. Dawaaby te gwarancje, e nie powstanie szara strefa bezpie-
czestwa midzy natowskimi pastwami centralnej i zachodniej Europy a regionem pooonym
na wschd od granic naszego pastwa. Bo taki scenariusz byby niezwykle grony zarwno dla
Polski, jak i naszych ssiadw pastw Europy rodkowo-Wschodniej. [] Dlatego te infor-
macje o zawieszeniu przez administracj amerykask planw budowy bazy tarczy antyrakie-
towej w Polsce lub o radykalnej zmianie tych planw przyjem z niepokojem. Licz teraz, e
nasi sojusznicy przedstawi propozycje zwizane z deklaracj o strategicznym partnerstwie,
ktra zostaa podpisana w sierpniu zeszego roku. Obejmuje ona nie tylko dodatkowe gwarancje
bezpieczestwa dla Polski, ale take perspektywy wsppracy w sektorze obronnym i czasowe
przekazanie baterii rakiet Patriot. Teraz oczekuj konkretw. Wiem, e cz winy za obecn
73
sytuacj ponosi polska dyplomacja i administracja. W procesie negocjacji ze stron amerykask,
poczwszy od koca 2007 roku, brakowao poczucia, e rzdowy orodek wadzy w kraju po-
dziela przekonanie o strategicznym charakterze obecnoci amerykaskiej nad Wis. Tak istotne
dla przyszoci Rzeczypospolitej zagadnienie stao si, niestety, elementem ostrej rozgrywki we-
wntrznej. Z Waszyngtonu pyny sygnay, e administracja amerykaska nie jest przekonana,
ju nawet po ubiegorocznym podpisaniu umw, e strona polska jest zdeterminowana do ich
realizacji. Dugotrwae negocjacje zdaway si t obaw potwierdza. Musimy z obecnej sytuacji
wycign wnioski, bo dobro Polski tego wymaga.
Decyzj Waszyngtonu przyjem z niepokojem,
wypowied dla Faktu, 18 wrzenia 2009 roku
S
WSI nie rzdzio Polsk, cho miao bardzo istotne wpywy w wielu dziedzinach ycia, a przede
wszystkim nie speniao podstawowych swoich zada zwizanych z kontrwywiadem i wywia-
dem wojskowym. O wywiadzie moe mwmy jak najmniej, bo wywiad z istoty rzeczy nie dziaa
w Polsce i bdziemy pod tym wzgldem dyskretni, to jest rzecz zupenie oczywista. Natomiast
jeeli chodzi o kontrwywiad, to warto wspomnie, e wieloletnie dziaania kontrwywiadu Woj-
skowych Sub Informacyjnych nie przyniosy efektw w postaci schwytania choby jednego
agenta, a w tym samym czasie w WSI ujto niejednego agenta, ale wszystko to zrobi Urzd
Ochrony Pastwa. [] WSI byo rzdzone przez ludzi wywiadu, w olbrzymim stopniu to
trzeba podkreli przez ludzi, ktrzy przeszli przeszkolenia krtsze lub dusze, ale czsto na-
wet trwajce latami, poza granicami naszego kraju w ramach Ukadu Warszawskiego. Dlaczego
mwi Ukadu Warszawskiego? Bo na og, oczywicie, to byo ZSRR, natomiast nie tylko. []
To bya pewna suba, ktra miaa zapewni ochron okrelonych interesw pastwa istotnych,
nawet bardzo istotnych, a w istocie pracowaa do wewntrz, dla swoich wasnych interesw. Ro-
bia interesy w tej czy innej dziedzinie, wkraczaa w rne sfery ycia, w tym w sfer medialn,
w rne dziedziny ycia gospodarczego, obrt broni, sfer paliwow, potrafa przeprowadzi
operacje, powiedzmy sobie, wycignicia znacznej iloci pienidzy z pewnej bardzo wpywowej,
istotnej instytucji wojskowej, wkraczaa w sfer, ktra mao naley do sub wojskowych, w sfer
kultury polskiej, ale inaczej mwic dziaaa tak, eby jej byo dobrze, znaczy jej i ludziom z ni
zwizanym. Natomiast jeeli chodzi o sub dla Rzeczpospolitej, a do tego jest przeznaczona, to
pod tym wzgldem byo gorzej.
Wywiad dla Sygnaw Dnia w Programie 1 Polskiego Radia,
16 lutego 2007 roku
74
bezpieczestwo wewntrzne
Podjlimy prb pjcia do przodu, prb, ktra spotyka si z olbrzymim oporem. Jest to droga
pod gr. I to po bardzo liskiej skale. Jedne rzeczy si udaj, jak choby udao si zmieni po-
lityk zwizan z pastwowymi odznaczeniami i nadrabia to, czego nie uczyniono wczeniej,
udao si rozwiza formacj, ktra niewiele robia w ramach swoich zada, a miaa rne powi-
zania, mwi o Wojskowych Subach Informacyjnych, ale ju lustracja zaamaa si o opr tych,
ktrzy uznali, e by agentem to sprawa prywatna, i e waciwie wolno nim by obywatelowi
wolnego kraju. Obywatelowi wolnego kraju, w tyme wolnym kraju, wolno. Tylko tamten kraj
nie by wolnym. Tamten kraj by systemem totalitarnym, a pniej autorytarnym i, co bardzo
mocno podkrelam szczeglnie wtedy, kiedy rozmawiam z cudzoziemcami, tamten kraj by g-
boko zaleny od obcego mocarstwa. Haso niepodlegoci wtedy byo hasem, nie tylko zrzucenia
wewntrznego pancerza, pancerza, ktry niewoli obywatela, niewoli w jakim stopniu czowie-
ka, chocia tutaj, w polskim wydaniu totalitaryzmu stosunkowo mniej. Ale na pewno odbiera
prawa obywatelskie, obiera prawo do wyraania swoich pogldw, niewoli katolika, czy innego
zaangaowanego w swoj religi czowieka. Niewoli w zakresie elementarnego prawa, w zakre-
sie tworzenia grup i organizacji spoecznych. Wszystko to podlegao przecie kierowniczej roli
partii i w tamtym systemie by agentem, to nie bya praca, ktra co najwyej komu si moe nie
podoba, bo my w Polsce w ogle takich nie lubimy, ale to bya praca przede wszystkim przeciw-
ko wasnemu spoeczestwu i przeciwko wasnemu narodowi. Tych, ktrzy t prac realizowali
oczywicie naley odrnia byli tacy, ktrzy donosili na koleanki i kolegw, byli tacy, ktrzy
pracowali za granic, w ramach wywiadu, ktry by jednak, mwic delikatnie, wywiadem Uka-
du Warszawskiego a nie Polskim.
Przemwienie podczas wrczenia orderw i odznacze
w 25. rocznic powstania Solidarnoci Walczcej w Paacu Prezydenckim,
15 czerwca 2007 roku
S
Powstaje pytanie, czy istotnie pastwo czym sabsze, tym lepsze; czym go mniej, tym lepiej dla
obywateli. Ot ja chciabym postawi tez generaln, e tak nie jest. Dlaczego? Po pierwsze, ze
wzgldu na zapewnienie obywatelom elementarnych wartoci. Jakie to s wartoci? Bezpiecze-
stwo, w tym przede wszystkim bezpieczestwo osobiste. [] Po trzecie, take dlatego, e wbrew
temu, co niektrzy mwi, okres, w ktrym yjemy, bynajmniej nie jest okresem postpolitycz-
nym. Na wiecie w dalszym cigu trwa gra i to na wielk skal midzy poszczeglnymi kra-
jami reprezentowanymi przez ich pastwa, gra o wpywy, o znaczenie, o dostp do okrelonych
dbr. Stosunki midzynarodowe zacytuj tutaj Bronisawa Geremka w dalszym cigu maj
charakter konkurencyjny, take wewntrz Unii Europejskiej. I dalej cytujc tego nieyjcego ju
75
polityka i uczonego: kto tego nie rozumie, ten w ogle nie rozumie dzisiejszej rzeczywistoci.
A wic take i nasz kraj potrzebuje pastwa jako organizacji, ktra jest w stanie wystpowa jako
sprawny i aktywny podmiot w sferze midzynarodowej.
[] Czy to, o czym mwi, to jest koncepcja pastwa nowoczesnego? Tak, to jest koncep-
cja pastwa nowoczesnego, ale po wielu latach dowiadcze liberalizmu triumfujcego poczwszy
od lat 80. Bo jeeli kto uwaa, e jest nowoczesny, poniewa reprezentuje koncepcje sprzed 20 lat
i usiuje je wdraa w sposb modelowy a czyste modele rzadko kiedy sprawdzaj si w prakty-
ce to jego nowoczesno jest nowoczesnoci pozorn. Ta nowoczesno moe suy okre-
lonym interesom. By moe s grupy spoeczne, ktrym pastwo jest niepotrzebne, dla ktrych
jest przeszkod do tego, eby w sposb niekontrolowany si bogaci. Bezpieczestwo, zarwno
socjalne, jak i osobiste, s one w stanie sobie zapewni, oczywicie na zasadach komercyjnych.
[] Pastwo jest instytucj potrzebn. Pastwo jest wyzwaniem, bo przeszo ciki okres, take
w sensie debaty na jego temat. Pastwo nowoczesne to nie jest pastwo, ktrego podstawow
cech jest bezsilno, jak sdz niektrzy.
S
Przed niespena czterema laty, kiedy zostawaem prezydentem Warszawy, wrd hase goszo-
nych w kampanii, ale take wrd autentycznie powanie traktowanych zada bya poprawa
bezpieczestwa. Istotnie, mniej ni cztery lata pniej przestpczo w Warszawie spada o oko-
o 25 procent. [] Tak wic odnielimy sukces, moe jeszcze nie na skal Nowego Jorku, ale
na pewno na skal bardzo istotn. [] Spadek o 25 procent, w tym spadek tych przestpstw,
ktre s wyjtkowo dotkliwe dla mieszkacw, jak rozboje, pobicia, kradziee samochodw, kra-
dziee z wamaniem to jest bardzo powany sukces, ale oczywicie to jest dopiero pocztek
drogi. Trzeba sobie zda spraw, e w Warszawie jest lepiej, ni byo, ale to nie oznacza, e jest
tak, jak by powinno. Powiem wicej: my dzisiaj nie mwimy tylko i wycznie o Warszawie,
i ja nie wystpuj dzi jako prezydent miasta stoecznego, tylko jako Prezydent Rzeczypospolitej.
W Polsce jest rwnie lepiej ni byo, ale to jest dalekie od tego, co by powinno. Ta walka, ktra
zostaa rozpoczta w rnych okolicznociach i w rnych miejscach od kilku lat, a w skali pa-
stwa od niespena roku, bdzie kontynuowana, bdzie prowadzona coraz bardziej energicznie,
bdzie obudowana lepszym aparatem prawnym. Jestem o tym przekonany. Po czci ten aparat
ju zosta w tej chwili zmieniony, czyli po prostu zmieniono stan prawny. Po czci nadal bdzie
zmieniany. Naszym celem jest nie Polska bezpieczniejsza ni wczoraj, tylko Polska bezpieczna.
Naszym celem jest nie obywatel bezpieczniejszy ni wczoraj, tylko obywatel bezpieczny.
Wypowied na konferencji prasowej w Komendzie Stoecznej Policji
w Warszawie, 20 lipca 2006 roku
76
S
W najgbszym, moralnym sensie ale take w wymiarze bardzo konkretnym policjant to kto,
kto peni publiczn sub wobec swoich blinich. Broni ycia, zdrowia, mienia. Wykonuje jedn
z najwaniejszych i najbardziej odpowiedzialnych spoecznych funkcji. Gdyby nie byo policji,
policjantw, musielibymy y w poczuciu nieustannego zagroenia. Spokj, bezpieczestwo,
prawo byyby tylko pustymi pojciami. Policjant broni podstawowych wartoci, ktre ludz-
kiej wsplnocie nadaj ad i sens. Stoi po stronie dobra przeciwko zu. [] W cigu ostatnich
dwunastu lat podczas wykonywania swoich obowizkw zgino 130 funkcjonariuszy. Rocznie
okoo omiuset policjantw bywa brutalnie atakowanych przez przestpcw. Taki atak musi by
traktowany z ca surowoci prawa jako wymierzony w ludzkie ycie i zdrowie, a jednoczenie
w polskie pastwo i same podstawy spoecznego adu. Przede wszystkim jednak musimy uczy-
ni wszystko, aby w wiadomoci przestpcw wytworzyo si pene respektu przekonanie, e
napa na policjanta jest zawsze bezwzgldnie cigana i surowo karana.
List z 19 lutego 2010 roku na uroczystoci pogrzebowe
p. podkom. Andrzeja Struja
S
Mona powiedzie, e jedno z podstawowych moich przekona dotyczcych sposobu i narzdzi
walki z przestpczoci moe nie t najcisz, ale dla poczucia bezpieczestwa obywateli nie-
zwykle istotn, bardzo dokuczliw zostao zrealizowane. Powrcilimy do konstrukcji prawnej
czynu chuligaskiego i do trybu przyspieszonego. [] Jeeli przyjmujemy, e by jest waniej-
sze ni mie i jeeli przyjmujemy zasad godnoci osoby ludzkiej jako wartoci podstawowej, to
nie moemy godzi si na to, e wiele czynw skierowanych wanie przeciwko tej godnoci jest
faktycznie bezkarnych, a likwidacja pojcia chuligastwa spowodowaa waciwie ow faktyczn
bezkarno. Tutaj rni teoretycy mog twierdzi, e przecie nie, bowiem istniay drogi docho-
dzenia sdowego swoich praw. Najbardziej mnie mieszy, jak si mwi o drodze postpowania
cywilnego w tym zakresie, cakowicie na og nierealnej. Jednak podtrzymam pogld, e takie
czyny, jak lenie na ulicy zupenie nieznanych sobie osb, bez adnego powodu co, jak wiemy,
zdarza si nierzadko przez rnych pijanych, a czasami trzewych osobnikw; jak niegro-
ne pobicia, naruszenie nietykalnoci cielesnej niegrone, co nie oznacza, e nie dotkliwe; jak
niszczenie mienia bez adnego powodu, na niewielk skal byy czynami faktycznie niekaral-
nymi. Teraz bd karane [] A co oznacza charakter chuligaski? S popeniane bez powodu,
z bahego powodu i przy oczywistym okazywaniu lekcewaenia dla porzdku prawnego. A wic,
na przykad, jeeli kto idzie ulic i nagle jest uderzony albo zelony, to sprawca, jeeli zostanie
schwytany, bdzie podlega odpowiedzialnoci z oskarenia publicznego, a nie z oskarenia pry-
watnego i to w ramach tzw. sdw 24-godzinnych, czyli trybu przyspieszonego. I to jest jedyny
77
sposb na to, eby tego rodzaju przestpstwa byy rzeczywicie karane. Powtarzam: oczywicie,
nie s to najcisze zbrodnie, ale s to czyny, ktre wpywaj na poczucie bezpieczestwa ludzi
i uderzaj w bardzo wysokie wartoci. U nas, jeeli si mwi o godnoci ludzkiej, o nietykalnoci,
niepowtarzalnoci bytu ludzkiego, to na og ma si na myli tych, ktrzy naruszaj prawa in-
nych. To s przecie podstawowe argumenty abolicjonistw, to s podstawowe argumenty tych,
ktrzy walcz w obronie przestpcw. A w rzeczywistoci to prawa ofar s przede wszystkim
naruszane. Dlaczego kto ma i ulic i usysze o sobie, e jest kim bardzo godnym potpienia
mwic najoglniej dlatego, e jest sabszy, e akurat ten, ktry to mwi. jest silniejszy od
niego? I z tym trzeba byo skoczy, i to jest bardzo istotny krok w kierunku skoczenia z tego
rodzaju praktykami, to znaczy z bezkarnoci tego rodzaju czynw.
Przemwienie na uroczystoci podpisania Ustawy
o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektrych innych ustaw
bezpieczestwo energetyczne
Rne mog by rda dodatkowego zaopatrzenia Europy w gaz i rop naftow, rne te s
sposoby zaspokajania naszych potrzeb czy to przez odnawialne rda energii, czy przez ju
nieco mniej grone dla ochrony rodowiska, dla ekologii, wykorzystanie wgla kamiennego lub
nawet wgla brunatnego. Wszystko to jest bardzo istotne, ale nie ulega wtpliwoci, e trzeba
te mie zdywersyfkowane rda dostaw. A jedna z moliwoci kryje si w rodkowej Azji
i prowadzi przez Gruzj, Ukrain do Polski, bd na Sowacj i dalej do caej Europy. [] Std
te nie tylko silne, historyczne zwizki mojego kraju z Ukrain, lecz take cho oczywicie nie
w tym stopniu z Gruzj czy Modawi, nakazuj mi zwrci na to uwag. Ale to rwnie nasz
wsplny interes wszystkich krajw europejskich, uwzgldniajc nawet pierwsz szstk, ktra
przed blisko ju pidziesiciu laty powoaa tzw. Europejsk Wsplnot Gospodarcz. To nasz
bardzo istotny interes.
Wystpienie na Szczycie Prezydentw Europy rodkowej
w Warnie w Bugarii, 19 maja 2006 roku
S
Perspektywicznym celem Polski jest dywersyfkacja dostaw gazu. Zakadamy, e denie to po-
winno zosta dobrze zrozumiane szczeglnie w Rosji, ktra przecie stara si z kolei o dywer-
syfkacj drg tranzytu dla wasnego surowca. Szukamy w tym wzgldzie rnych rozwiza.
Rozpatrujemy moliwoci budowy terminalu dla gazu skroplonego, skorzystania z midzyna-
rodowych projektw przewidujcych sprowadzanie gazu do Europy z rnych stron wiata.
78
Bdziemy bada moliwoci wykorzystania w tym celu gazu z Norwegii, Azji rodkowej, Afryki
Pnocnej oraz zwikszenie wasnego wydobycia. Jest jeszcze czas na podjcie decyzji, ktrych
nie bdziemy zreszt traktowa po doktrynersku. W warunkach wspczesnego wiata pa-
stwa musz zachowa elastyczno w kwestii swej polityki energetycznej. [] W odniesieniu do
projektu Gazocigu Pnocnego polski punkt widzenia jest jasno okrelony. Problem widzimy
przede wszystkim w kontekcie kompleksowej wsplnotowej polityki energetycznej. Opowia-
damy si za stworzeniem niezawodnego oraz ekonomicznie opacalnego systemu transportu
ropy naftowej i gazu ziemnego z Rosji do Europy. Dostrzegamy potrzeb koordynacji dziaa
poszczeglnych krajw UE w tej dziedzinie, dlatego sprawa niemiecko-rosyjskiego projektu bu-
dzi nasze wtpliwoci. Rosyjskie denie do dywersyfkacji szlakw tranzytowych jest zjawiskiem
naturalnym, ale problem drg przesyu gazu z Rosji do Europy powinien by rozpatrywany przez
wszystkich zainteresowanych tym bardziej, e Polsk i Rosj wi porozumienia dwustronne
w tej dziedzinie. Prosz si zatem nie dziwi, e Polska poczua si wyczona z procesu two-
rzenia perspektywicznego planu budowy rosyjsko-europejskiej infrastruktury tranzytowej. Poza
tym zwracamy uwag na powane zagroenia ekologiczne, jakie moe przynie budowa Gazo-
cigu Pnocnego.
Dialog respektujcy interesy obu stron,
wypowied dla agencji Interfaks, 20 kwietnia 2006 roku
S
Tematyka konferencji nabiera szczeglnego znaczenia w obliczu uzalenienia wielu pastw
czonkowskich Unii Europejskiej np. Polski, krajw batyckich i wikszoci krajw Europy rod-
kowej, od importu surowcw energetycznych ropy naftowej i gazu ziemnego z kierunku
wschodniego. Stanowi to moe powane zagroenie dla bezpieczestwa pastwa. W obliczu
tych faktw zapewnienie bezpieczestwa energetycznego naszego regionu wymaga konsekwen-
tnych i zdecydowanych dziaa zmierzajcych do zapewnienia stabilnych i bezpiecznych dostaw
energii z rnych kierunkw, szczeglnie na linii Pnoc-Poudnie. W maju 2007 r. z mojej ini-
cjatywy zorganizowany zosta Szczyt Energetyczny w Krakowie, na ktrym obecni byli Prezy-
denci Azerbejdanu, Gruzji, Litwy, Polski, Ukrainy oraz przedstawiciel Prezydenta Kazachstanu.
Szczyt ten da pocztek niezwykle wanemu dla naszych krajw projektowi Euroazjatyckiemu
Korytarzowi Transportu Ropy Naftowej, ktrego cz stanowi rurocig Odessa-Brody-Pock-
Gdask, a ktry pozwoli na dostawy ropy naftowej z regionu Morza Kaspijskiego do Polski
i Europy. [] Jestemy zainteresowani rwnie innymi projektami, ktre umoliwi dywersy-
fkacj dostaw nonikw energii do Polski i pastw naszego regionu. W naszym interesie jest
realizacja dwch najwaniejszych projektw dywersyfkacyjnych w obszarze gazu ziemnego: bu-
dowy terminala do odbioru gazu skroplonego w winoujciu oraz budowy gazocigu Baltic Pipe
za porednictwem ktrego moliwy stanie si import norweskiego surowca. Bezpieczestwo
79
energetyczne wymaga nie tylko zrnicowanych rde i kierunkw dostaw nonikw energii,
ale take solidarnego dziaania sojuszniczego w przypadku, gdy dostawy te z dowolnego powo-
du s zakcone. W Polsce patrzymy z nadziej na dziaania Unii Europejskiej zmierzajce do
stworzenia systemu wzajemnej pomocy w sytuacji kryzysowej. Aby byo to moliwe konieczna
jest rozbudowa infrastruktury przesyowej w Europie, a w szczeglnoci, niekoniecznie opartych
na przesankach ekonomicznych pocze midzysystemowych. Polska bdzie wspieraa tego
rodzaju inicjatywy Komisji Europejskiej.
List 18 lutego 2010 roku na konferencj
North European Energy Security Forum w Gdasku
S
Unia, eby funkcjonowa sprawnie, musi zapewni swoim pastwom czonkowskim bezpie-
czestwo energetyczne. Mwic o bezpieczestwie, mamy na myli przede wszystkim rop
naftow i gaz. Ale bezpieczestwo energetyczne to take energia elektryczna, czsto zwizana
z gazem i rop naftow, chocia nie jest tak, jeli chodzi o polsk energetyk. Inaczej mwic,
dziaamy dzi w bardzo wielu paszczyznach modelowo ze wzgldu na Uni Europejsk, ze
wzgldu na relacje, ktre tam powinny obowizywa. Ale dziaamy te modelowo ze wzgldu
na nasze bilateralne relacje midzy Republik Litewsk a Rzeczypospolit Polsk. Chciabym
jeszcze wspomnie o sprawie wielkiego wsplnego przedsiwzicia o sprawie elektrowni
w Ignalinie. To bardzo istotne, eby wsppraca czterech pastw: Litwy, Polski, otwy i Esto-
nii tu si sprawdzia. To wielkie przedsiwzicie, ktre z punktu widzenia zagwarantowania
Polsce energii elektrycznej nie ma znaczenia a tak kluczowego chocia bardzo bym chcia,
eby pnocny wschd Polski by zaleny od Ignaliny. Mwi to z ca wiadomoci, po-
niewa to bdzie wiadectwo zwizkw midzy naszymi pastwami. A to ma olbrzymie zna-
czenie z punktu widzenia tego, czy te cztery kraje mog wsplnie zrobi co wielkiego, czy nie.
Jestem przekonany, e mog.
Owiadczenie w zwizku z podpisaniem porozumienia o powoaniu
spki majcej zaj si poczeniem elektroenergetycznym midzy Polsk a Litw,
12 lutego 2008 roku
S
Dziaania podjte w roku 2006 z punktu widzenia krajw, ktre s krajami tranzytowymi, ktre
s krajami konsumenckimi, a mj kraj do takich naley, miay na celu zwikszenie stopnia dy-
wersyfkacji, a w istocie mona nawet powiedzie: tworzenia dywersyfkacji, bo jej przedtem nie
byo. I na tej drodze uczynilimy znaczny postp. Przeciwdziaanie miaoby polega na tym, eby
w szczeglnoci jeeli idzie o korytarz, ktry w Polsce okrelamy jako poudniowo-wschodni []
eby dziaanie tego korytarza uniemoliwi albo ograniczy. Jestem najgbiej przekonany, e
80
tego planu nie uda si zrealizowa ze wzgldu na interes nie tylko pastw takich jak sam Azer-
bejdan, jak Gruzja, Ukraina, Polska, Litwa, ale take na interesy caej Unii Europejskiej i caego
wiata, ktry dy do tego, eby ceny ropy byy przewidywalne i eby ropa i gaz byy przedmio-
tem normalnego handlu, a nie narzdziem dziaa politycznych. [] Plan zwizany z ropoci-
giem Odessa-Brody-Gdask czy z Nabucco to nie s plany dla poszczeglnych pastw europej-
skich. One w istocie su caej Europie, caej Unii Europejskiej i wydaje mi si, e byoby bardzo
dobrze, eby Unia Europejska sobie to do koca uwiadomia. [] Przy kadym tego rodzaju
projekcie wystpuj kopoty, ale nie powinny one przesania podstawowego celu, jakim jest to,
aby Europa bya energetycznie niezalena, a warunkiem niezalenoci energetycznej Europy jest
niezaleno w sensie ekonomicznym i politycznym pastw, ktre produkuj rodki do wytwa-
rzania energii, a wic gaz i rop naftow.
Wystpienie na sesji plenarnej Szczytu Energetycznego
w Baku w Azerbejdanie, 14 listopada 2008 roku
81
Polacy, ydzI, IzRael
Nam, Polakom, narodowi tak dotkliwie
dowiadczonemu przez histori, dramat ydw,
ktrych los i historia przeplatay si
z losem polskim, jest szczeglnie bliski.
Posanie na obchody Dnia Pamici Holocaustu,
26 stycznia 2006 roku
Mwic o wysikach prezydenta Lecha Kaczyskiego na rzecz polsko-ydowskiej wsppracy
i wspycia obu narodw, przypomnie naley sowa Davida A. Harrisa, dyrektora wykonaw-
czego Amerykaskiego Komitetu ydowskiego, jednej z najwaniejszych instytucji ydowskich
w wiecie, ktry stwierdzi, e Lech Kaczyski by zdecydowanie oddany sprawie napisania no-
wego rozdziau w stosunkach midzy Polsk a narodem ydowskim. Pomaga odrodzeniu ycia
ydowskiego w Polsce i za jego spraw postanowiono zbudowa Muzeum Historii ydw Pol-
skich, budowane teraz w Warszawie. By rwnie gboko oddany sprawie nawizania strategicz-
nych wizi midzy Polsk a Izraelem. Sowa te nie tylko oddaj pogldy Lecha Kaczyskiego, lecz
take przypominaj jego konkretne dziaania na rzecz ydw polskich, upamitnienia ich roli
w dziejach Polski oraz rozwoju stosunkw polsko-izraelskich.
Pogldy prezydenta na te kwestie opieray si na gruntownej znajomoci historii wspl-
noty ydowskiej w Polsce. Na przeszo polsko-ydowsk patrzy przez pryzmat stuleci zgod-
nego ssiedztwa, ktrego charakter zdecydowanie odbiega od tego, co miao miejsce w innych
krajach europejskich. Uwaa, podobnie jak wielu ydw dawniej i dzi, e Polska to by nie tylko
kraj zamieszkania Polin. Bya to te ojczyzna.
Wypowiedzi Lecha Kaczyskiego na tematy polsko-ydowskie nie byy powodowane
politycznym pragmatyzmem. Mwi i pisa o najpikniejszych kartach ksigi wsplnych dziejw
kultur i spoecznoci polskiej i ydowskiej. Nie unika jednak przypomnienia grzechw polskich
zaniechania, niechci, wrogoci, czasem wrcz zbrodni. Podkrela jednak take powicenie
niezliczonych Polakw prbujcych ratowa mordowany nard ydowski.
Holokaust, najtragiczniejsze lata ydowskich dziejw, pojmowa Lech Kaczyski jako
jeden z najwaniejszych czynnikw ksztatujcych wiat po II wojnie wiatowej. Dowiadczenie
zbrodni niemieckich, wedug niego, nieodwracalnie zmienio nasz cywilizacj. Prezydent na-
woywa do pamici o Holokaucie nie tylko jako o tragedii narodu ydowskiego, ale take jako
o przestrodze dla wspczenie yjcych i przyszych pokole.
Polacy, ydzi, Izrael
82
Lech Kaczyski by zwolennikiem bliskiej wsppracy Rzeczypospolitej z Izraelem. By
take ordownikiem pokojowego rozwizania konfiktu bliskowschodniego. Stwierdzi przecie,
e Polska jest mocnym gosem w Unii Europejskiej i w caym wiecie zachodnim, podkrela-
jcym konieczno kontynuowania procesu pokojowego, ale rwnie mocno bronicym prawa
pastwa Izrael i narodu ydowskiego do ycia w bezpiecznych granicach.
Wysiki Lecha Kaczyskiego na rzecz wzajemnego zrozumienia Polakw i ydw byy
doceniane przez ydowskich politykw, a take liderw diaspory. Nie przypadkiem Szymon Peres
w jednym z wywiadw powiedzia: Jak zwykle spotkanie z prezydentem Lechem Kaczyskim
byo dla mnie bardzo wzruszajce i owocne. Trudno mi sobie wyobrazi, eby relacje pomidzy
naszymi pastwami byy lepsze ni obecnie.
Polska, czyli Polin
Przez 800 lat dua cz narodu ydowskiego ya w wczesnej Polsce. [] W cigu tych omiu
wiekw ydzi budowali tu swoj tosamo i rozwijali swoj kultur. [] Od XIX wieku na wik-
sz skal rozpocz si proces asymilacji ydw i zwikszanie ich udziau w yciu spoecznym,
w tym w rodzcym si ruchu narodowo-patriotycznym. Warto przy okazji wspomnie o ich
udziale w polskich zrywach narodowych, na przykad o synnym Berku Joselewiczu, pukowniku
wojska polskiego, uczestniku powstania kociuszkowskiego, a nastpnie armii Ksistwa Warszaw-
skiego (poleg w wojnie z Austri 1809 roku), czy o ydowskich czonkach Gwardii Narodowej
podczas powstania listopadowego oraz o istotnym udziale ydw w powstaniu styczniowym.
Leopold Kronenberg, przywdca stronnictwa Biaych przed powstaniem 1863 roku, by przecie
pochodzenia ydowskiego. Kto mgby powiedzie, e tak byo i w innych narodach. Zgoda.
Ale nigdzie nie odbywao si to na tak du skal. [] Oczywicie wystpowaa pewna obco
wiatopogldowa, objawiajca si choby w religijnym antyjudaizmie. Zdarzao si, e ydzi byli
wygnani z jakiego miasta, na przykad z Warszawy, jednak w XVIII wieku do niej powrcili. Po
dzi dzie jedna z gwnych ulic stolicy nazywa si Aleje Jerozolimskie. A przecie pochodzi
od nazwy podwarszawskiego osiedla ydowskiego o nazwie Nowa Jerozolima. Naleaoby te
podkreli udzia polskich ydw w naszej kulturze.
W Izraelu czuj si jak w domu, wywiad dla Rzeczpospolitej
udzielony w zwizku z wizyt Prezydenta RP w Izraelu, 17 maja 2008 roku
S
Historia ydw polskich to cz historii mojego kraju, to w szerokim tego sowa znaczeniu cz
historii mojego narodu i dlatego wymaga pamici i uczczenia. Wymaga przypomnienia olbrzymi
wkad osb narodowoci ydowskiej w polsk kultur, ale wymaga przypomnienia take wkad
83
polskich ydw w histori kultury ydowskiej. Niezwykle istotne w kulturze ydowskiej, w y-
dowskim spoeczestwie ruchy ruch chasydzki, owiecenie ydowskie to wszystko prze-
cie nasz kraj. W tym kraju bujnie rozwijaa si ydowska literatura w trzech jzykach: w jidisz,
w ktrym odnosia najwiksze sukcesy, w naszym ojczystym jzyku polskim, ale tutaj take
zacza si literatura w jzyku hebrajskim, tym, ktry dzisiaj jest ofcjalnym jzykiem pa-
stwa Izrael. [] Inaczej mwic, to byo miejsce rozwoju kultury i teologii. To byo miejsce,
w ktrym nard ydowski w wielkiej swojej czci po prostu istnia, rozwija si, tworzy swoj
histori.
Wystpienie podczas wmurowania aktu erekcyjnego Muzeum Historii ydw Polskich
w Warszawie, 26 czerwca 2007 roku
S
Wanie std, z krakowskiego Kazimierza, ujrze mona drogi, ktrymi podali obok siebie Po-
lacy i ydzi przez ponad siedemset lat historii na wsplnej ziemi. Jeszcze w redniowieczu ydzi,
przeladowani na zachodzie Europy, znajdowali w naszym kraju schronienie i pokj, swobod
oraz godne warunki ycia i rozwoju swojej spoecznoci. Na przestrzeni dziejw ta niespotykana
wwczas nigdzie indziej sytuacja zaowocowaa rozkwitem duchowoci i kultury, czego mate-
rialnym wiadectwem pozostaj a po dzi dzie przepikne synagogi i inne ydowskie zabytki
rozsiane po caej Polsce. [] Przez wiele wiekw tradycje duchowe oraz kultury obu naszych
narodw spotykay si i przenikay.
To wielkie dziedzictwo szacunku i solidarnoci midzy ludmi rnych jzykw i naro-
dw, ktre pynie do nas z przeszoci, jest dla nas, wspczesnych Polakw i ydw, ogromnym
wyzwaniem. Tragiczne wydarzenia ubiegego stulecia sprawiy, e nie yjemy ju dzisiaj w jednym
kraju, nie tworzymy jednego wsplnego pastwa i spoeczestwa. Potrzebujemy jednak wszyscy
i ydzi, i Polacy kultywowania czcych nas wizi, ktre nie nale tylko do przestrzeni histo-
rii, ale s czstk nas samych. Nie chcemy tej czstki siebie zagubi, lecz pragniemy przecie j
ocali i pielgnowa.
List z 23 czerwca 2007 roku na 17. Festiwal Kultury ydowskiej w Krakowie
S
Wydarzenia 1968 roku miay [] wymiar, zwizany z kampani o charakterze antysemickim,
przeprowadzon wtedy przez ofcjalne czynniki rzdowe, partyjne na skal trudn dzisiaj do
uwierzenia. Nale do pokolenia, ktre byo wiadkiem tej kampanii, ale sam czsto zachodz
w gow, czy ja to rzeczywicie widziaem i syszaem, czy to byo moliwe w 23 lata po wojnie.
Niestety, byo moliwe. Kampania ta trwaa wiele tygodni, a w pewnym wymiarze nawet znacz-
nie duej. Bya to kampania, ktra nie tylko naruszaa podstawowe zasady cywilizowanego
84
spoeczestwa, nie tylko bya kampani trzeba to sobie jasno powiedzie rasistowsk, ale tak-
e przyniosa naszemu krajowi niepowetowane straty, ktre nie zostay do koca naprawione a
do dzisiaj. Ta kampania wyrzucia z naszego kraju tysice ludzi, ktrzy by moe mieli ydowskie
pochodzenie, ale w istocie byli Polakami, take tysice ludzi, ktrzy czuli si ydami, ale yda-
mi polskimi. Byli to czsto ludzie niezmiernie wartociowi. Kampania ta uderzya te w polsk
inteligencj w ogle. W wielu dziedzinach nauki mwi tutaj o humanistyce, w szczeglnoci
o socjologii czy flozofi istniejca przedtem wzgldna swoboda bada zostaa gwatownie
ograniczona. Mona powiedzie, e na wielu polskich uczelniach ludzi wartociowych na
og lewicowej proweniencji, ale to przecie nikomu nie odbiera prawa do bycia czowiekiem
najwspanialszym na wiecie zastpiono ludmi, o ktrych nic dobrego powiedzie si nie da.
[] Byy to zdarzenia dla Polski niezmiernie niekorzystne, a pod pewnymi wzgldami wrcz
tragiczne.
Wystpienie podczas nadania odznacze uczestnikom protestw w marcu 1968 roku
w Paacu Prezydenckim, 6 marca 2008 roku
S
Czuj si [] doskonale wrd Izraelczykw. Gdy spotykam si ze starszymi osobami, ktre
przybyy tutaj z Polski, czuj si jak w domu. Rozmawiaem tutaj z ludmi, ktrzy opowiadali, e
byli tak mocno wronici w polsk kultur, e nawet nie znali jidysz. wiadomo wielu z nich
jest zupenie polska. Nawet ich dzieci, doroli ludzie urodzeni ju w Izraelu, mwi doskonale
po polsku. Premier Ehud Olmert podczas naszego spotkania zaartowa, e jeli jaki Izraelczyk
mwi, i nie ma polskich korzeni, to znaczy, e po prostu o tym nie wie.
holokaust
Holokaust by zbrodni nieporwnywaln z adn inn w dziejach. Pochon miliony ludz-
kich istnie, czonkw narodu ydowskiego, mieszkacw wielu krajw Europy, cierpicych
i zamordowanych w miejscach kani i obozach zagady stworzonych przez reim nazistowskich
Niemiec. Ci wszyscy ludzie zginli dlatego, e byli ydami. Ostateczne rozwizanie kwestii
ydowskiej zostao zaplanowane przez niemieckich nazistw z wyrachowaniem i urzdnicz
skrupulatnoci. Po raz pierwszy w historii zbudowano fabryki mierci. Celem miaa by fzycz-
na likwidacja caego narodu ydowskiego. []
Nasz wielki rodak, papie Jan Pawe II, przemawiajc w 1979 roku w byym niemieckim obo-
zie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, powiedzia: Stoimy na miejscu, na ktrym o kadym
85
narodzie i o kadym czowieku pragniemy myle jako o bracie. To poczucie jest naszym
udziaem rwnie tutaj i teraz. Nasza pami jest pamici o tragedii i krzywdzie caego y-
dowskiego narodu, pamici o wszystkich ofarach Zagady. Bo tylko w ten sposb w naszej
pamici moemy ocali tych, ktrym nie dane byo ocale. Nie moemy zmieni tragicznej
i bolesnej przeszoci naszych krewnych, przodkw, ssiadw i wspobywateli, ktrych y-
cie zostao nagle i w sposb okrutny przerwane. Ale moemy wsplnie zadba o to, by nasze
dzieci i wnuki nigdy nie dowiadczyy podobnego dramatu. By Polacy i ydzi, wsplnie i osob-
no, podejmowali dziaania dla umocnienia przestrzeni midzyludzkiej przyjani, solidarnoci
i bezpieczestwa.
List z 28 stycznia 2008 roku na obchody Midzynarodowego
Dnia Pamici o Holokaucie
S
Istotnie, zbrodnia Holokaustu dokonaa si na terenach Polski [], ale te Polska bya miej-
scem, w ktrym mieszkao najwicej ydw w Europie jeszcze w wieku dwudziestym, nie
mwic o wiekach wczeniejszych. Co najmniej od dwunastego wieku znane s dokumenty
dotyczce ludnoci ydowskiej w naszym kraju. Zdecydowana wikszo ydw w wieku
osiemnastym ya na terenie wczesnego pastwa polskiego. To oczywicie nie oznacza do-
kadnie dzisiejszej Polski, bo zwaszcza caa dzisiejsza Biaoru i wikszo dzisiejszej Ukra-
iny, a take Litwa i cz otwy naleay wtedy do Rzeczypospolitej, ale powtarzam: byo to
niewtpliwie pastwo polskie i w Polsce wanie ydzi stworzyli wielk kultur, mieli okres
swojego odrodzenia, pniej owiecenia. W Polsce powstay bardzo istotne ruchy religijne
w ramach wyznania mojeszowego, w Polsce powstay take takie grupy ydowskie, ktre
od tego wyznania odeszy. Mona powiedzie, e w naszym kraju, w Polsce, rozwijaa si y-
dowska kultura, ydowska religia, e toczyo si w olbrzymim stopniu ydowskie ycie. y-
dzi polscy mieli swj jzyk, jidysz, w ktrym powstaa bardzo interesujca kultura, powstaa
ona rwnie w jzyku hebrajskim, a take polskim. I chciabym, eby modzi przedstawiciele
ydowskiego narodu bez wzgldu na to, czy mieszkaj w Izraelu, czy gdzie indziej mogli
si z tym zapozna. Chciabym te, eby mogli si zapozna z udziaem ydw bezporednio
ju w naszej historii, w licznych powstaniach narodowych, wojnie 1939 roku, partyzantce,
dwch, a waciwie wielu bohaterskich powstaniach w polskich gettach, a w szczeglnoci
w getcie warszawskim; eby wiedzieli rzecz elementarn, i Holokaust zosta dokonany
w czasie, gdy Polska bya pod wyjtkowo brutaln, mona powiedzie bestialsk okupacj.
Bya to okupacja niemiecka i to Niemcy dzisiaj czciej mwi si niemieccy nazici, ale
niestety mieli oni poparcie spoeczestwa niemieckiego, w kadym razie do pewnego stop-
nia dokonali tej zbrodni. Spord Sprawiedliwych wrd Narodw wiata najwiksz
cz stanowi Polacy. A pamitajcie, e w Polsce temu, kto prbowa pomc ydowi
86
nawet nie uratowa go, tylko mu pomc, na przykad dajc je grozia mier i to nie tylko
jemu, ale take caej jego rodzinie.
Wystpienie podczas spotkania z modzie izraelsk
w Yad Vashem Instytucie Pamici Mczennikw i Bohaterw Holokaustu
w Jerozolimie, 12 wrzenia 2006 roku
sprawiedliwi wrd narodw wiata
Antysemityzm, ktry zatru umysy niemaej czci ludzi, to nieszczcie dla Polakw. Jako zja-
wisko nie ma on adnego usprawiedliwienia. Ja mam gbok niech do endecji. Nie wynika
ona z tego, e nie doceniam jej wielkich zasug w krzewieniu polskiej wiadomoci narodowej,
na przykad wrd chopw. Ale postawienie na antysemityzm jako element konsolidacji naro-
dowej byo zasadniczym bdem. [] Chciabym jednak przy okazji, abymy zachowali pewne
proporcje. Jest rnica pomidzy tym antysemityzmem, ktry mia podoe gospodarcze i eko-
nomiczne jakkolwiek niesuszne a decyzj o przemysowym wymordowaniu caego narodu:
kobiet, dzieci i mczyzn.
W Izraelu czuj si jak w domu, wywiad
dla Rzeczpospolitejudzielony w zwizku z wizyt Prezydenta RP
w Izraelu, 17 maja 2008 roku
S
Nam, Polakom, narodowi tak dotkliwie dowiadczonemu przez histori, dramat ydw, ktrych
los i historia przeplatay si z losem polskim, jest szczeglnie bliski. [] Zwracam si dzi do ka-
dego o przeciwstawienie si wszelkim przejawom nienawici do ludzi z powodu ich narodowej
odrbnoci. Jeli mamy by dumni z siebie i naszej Ojczyzny, musimy umie wznie si ponad
wszelkie uprzedzenia.
Posanie na obchody Dnia Pamici Holocaustu, 26 stycznia 2006 roku
S
Wiek XX przynis tak wiele momentw prby zarwno dla pojedynczych ludzi, jak i dla
caych narodw, e bywa uznawany za jedno z najtragiczniejszych stuleci w dziejach. Druga
Wojna wiatowa i Zagada postawiy zwykego czowieka przed koniecznoci podejmowania
dramatycznych wyborw. Sprostanie tej prbie wymagao niejednokrotnie heroicznego m-
stwa. A jednak wiele tysicy osb swoj postaw dowiodo wwczas, e nawet w najbardziej
nieludzkim czasie prawdziw miar czowieczestwa w kadym z nas jest sposb, w jaki trak-
tujemy blinich.
87
Ratuj wleczonych na mier, wstrzymaj rzgi, by nie zabijay uczy starotestamen-
towa Ksiga Przysw (24, 11). W latach okupacji Polski przez hitlerowsk Trzeci Rzesz to
biblijne wezwanie nabierao szczeglnej aktualnoci. Wielomilionowa spoeczno ydw
obywateli Rzeczypospolitej i innych pastw europejskich stana wwczas w obliczu zaga-
dy. Architekci niemieckiego przemysu zbrodni i mierci dokadali stara, aby osigniciu ich
eksterminacyjnych celw nie zapobiega odwaga i solidarno wobec ydw ze strony innych
narodw. Dlatego wszelkie formy udzielania pomocy przeladowanym zostay poddane karom,
najokrutniej za, bo natychmiastow mierci, karano za pomoc ydom na okupowanych pol-
skich ziemiach.
A jednak i w tej najciemniejszej godzinie ubiegowiecznej historii znaleli si liczni, kt-
rzy na przejmujce pytanie: kto jest moim blinim? gotowi byli potwierdza czynami zasad
z Dekalogu: Kochaj bliniego swego jak siebie samego.
Najbardziej znani z nich, jak emisariusz rzdu polskiego Jan Karski czy Irena Sendler, zwa-
na Matk Dzieci Holokaustu, otrzymali najwysze polskie odznaczenie, Order Ora Biaego, a Rada
Pomocy ydom egota zostaa uhonorowana przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej uchwa
z dnia 14 marca 2007 roku.
List z 10 padziernika 2007 roku na uroczysto nadania odznacze pastwowych
Polakom Sprawiedliwym Wrd Narodw wiata w Teatrze Wielkim w Warszawie
S
Na licie Sprawiedliwych Wrd Narodw wiata jest ponad sze tysicy Polakw. Ale to tylko
niedua cz tych, ktrzy rzeczywicie ratowali ycie ydom. Wiem o tym na pewno. Wiem,
nawet z wasnego dowiadczenia. Znaem ludzi w yciu, ktrzy uratowali dwie mode ydwki
i nigdy na adnej licie odznaczonych, czy te na licie Yad Vashem si nie znaleli. Nie yj ju
od wielu lat. Takich byo bardzo wielu i chocia trzeba zrobi wszystko, eby ich nazwiska stay
si znane, to wiemy przecie, e nigdy nie poznamy wszystkich. Ale odznaczajc dzisiaj, tych
ktrych znamy, chciabym powiedzie, e jest to odznaczenie dla wszystkich, ktrzy dziaali po-
dobnie. Chciabym to powiedzie moim rodakom. Chciabym to powiedzie milionom Polskich
ydw, ktrych ju nie ma, ich potomkom, ktrzy ocaleli. Chciabym to te powiedzie caej
midzynarodowej opinii publicznej.
Wystpienie na obchodach 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto
w odzi, 27 sierpnia 2009 roku
S
Przejaww solidarnoci i heroizmu nie zabrako take w czasach Zagady. Przypomina o tym
posta pani Ireny Sendlerowej, ktra ryzykujc yciem, uratowaa od mierci wiele ydowskich
88
dzieci. Dlatego podczas mojej ubiegorocznej wizyty w Izraelu podczas spotkania zwrciem si
do pana premiera Szymona Peresa i wystpiem z inicjatyw uhonorowania pani Sendlerowej
Pokojow Nagrod Nobla.
Dzie Pamici Holocaustu co roku uwiadamia nam, e nie mona lekceway ad-
nych przejaww wrogoci wobec Innych. Innego trzeba pozna i przygarn. Nigdy nie wolno
go wyklucza, skazywa na przymusow samotno. Tylko midzyludzka solidarno moe nas
uchroni od wszelkiego nieszczcia. Dlatego postpujmy zawsze w myl biblijnego nakazu: ko-
chaj bliniego jak siebie samego.
List z 28 stycznia 2007 roku na obchody
Midzynarodowego Dnia Pamici o Ofarach Holocaustu w Warszawie
stosunki polsko-izraelskie
Nasze relacje z Pastwem Izrael s relacjami o charakterze szczeglnym.
Wystpienie podczas wrczenia Krzya
Komandorskiego z Gwiazd OrderuZasugi RP Samuelowi Pohorylesowi
w Paacu Prezydenckim, 25 czerwca 2008 roku
S
Istnieje dzisiaj potne, cho niewielkie pastwo Izrael. Istnieje wielka diaspora ydowska w Sta-
nach Zjednoczonych i w wielu innych krajach, w Polsce odradza si, mona powiedzie, ju si
odrodzia kiedy bardzo liczna, dzi ju niestety nieliczna ydowska spoeczno. Myl, e dla
Was wszystkich, ale take dla nas Polakw, to muzeum jest wielk szans na przezwycienie
braku wiedzy o sobie nawzajem z jednej strony i na coraz gbsze pojednanie z drugiej. Pamitaj-
my o naszej wsplnej historii.
Wystpienie podczas wmurowania aktu erekcyjnego Muzeum Historii
ydw Polskich w Warszawie, 26 czerwca 2007 roku
S
Ostatnio mona byo w Polsce usysze, e Izrael jest dla nas krajem peryferyjnym. Jednak ludzie,
ktrzy tak mwi, nie znaj si na polityce. Na Bliskim Wschodzie w duej mierze toczy si teraz
historia wiata. Mie dobre relacje z Izraelem to mie dobre relacje z krajem, ktry ma wielki
wpyw na wiatowy ukad si. Poza tym w Izraelu istniej pewne kamliwe stereotypy dotyczce
Polski, ktre s dla nas bardzo niekorzystne. Mam tu na myli spraw rzekomej wspodpowie-
dzialnoci za Holokaust. Podobne stereotypy nie tylko s nieprawdziwe, ale po prostu zabjcze
z punktu widzenia interesw naszego pastwa. Musimy z nimi walczy, midzy innymi poprzez
89
edukacj. [] Przede wszystkim powinnimy mie dobre stosunki z Pastwem Izrael. A take
z t czci diaspory, ktra takie stosunki chce mie. Zdaj sobie bowiem spraw, e s na wiecie
rodowiska, w ktrych chorobliwy antypolonizm ma ju zgoa parareligijny charakter. Musimy
jednak przede wszystkim dziaa.
Dziaa, dziaa i jeszcze raz dziaa. Niech jako przykad suy tu idea budowy Mu-
zeum Historii ydw Polskich. To nie jest przecie inicjatywa pastwowa. Wymylia to 1516
lat temu grupa prywatnych osb. Ale gdybym nie udzieli im politycznego wsparcia, szczegl-
nie gdy byem prezydentem Warszawy, sprawa by przepada. Inne rzeczy, do ktrych dymy
wsplnie z izraelskimi partnerami, to zmiana formuy wycieczek izraelskiej modziey do Polski
i wiksza obustronna wymiana modziey. Godne obchody rocznicowe, na przykad 65. rocznicy
powstania w getcie warszawskim, i wizyta Prezydenta Szymona Peresa w Polsce. Wbrew pozo-
rom, istnieje olbrzymia ilo dziaa, ktre dopiero razem przynosz pewne efekty. Powinny by
intensywne po obu stronach, polskiej i ydowskiej. Jest ich sporo, ale musi by jeszcze wicej.
S
Polska jest aktywna na Bliskim Wschodzie. [] Jest mocnym gosem w Unii Europejskiej
i w caym wiecie zachodnim, podkrelajcym konieczno kontynuowania procesu poko-
jowego, ale rwnie mocno bronicym prawa pastwa Izrael i narodu ydowskiego do ycia
w bezpiecznych granicach. Niedopuszczalne jest kwestionowanie prawa Izraela do wasnej
pastwowoci, a ju szczeglnie nieakceptowalne s deklaracje o zmieceniu Izraela z po-
wierzchni ziemi. Nie ukrywajmy, e dzi na Zachodzie Europy, i to bynajmniej nie w rodowi-
skach skrajnych, stosunek do Izraela bywa, najdelikatniej mwic, ambiwalentny. Polskie jasne
stanowisko, ktre w tej kwestii jest podzielane, co warto podkreli, przez wszystkie gwne
siy polityczne, wszystkie dotychczasowe rzdy i wszystkich prezydentw, ma wic dla Izraela
wane znaczenie.
Polska bdzie popiera Izrael, wywiad dla Dziennika
udzielony w zwizku z wizyt w Polsce Prezydenta Pastwa Izrael Szymona Peresa,
spis treci
Idea i myl lecha Kaczyskiego 3
Pastwo jako wehiku modernizacji Polski 3
Realizm w obronie zasad 6
Nowoczesno potrzebuje tradycji 8
Modernizacja suwerenne pastwo i aktywni obywatele 11
Pastwo jako warto 12
Demokratyczne i egalitarne pastwo a modernizacja 14
Pastwo gwarantem rwnoci szans 16
Filozofa aktywnego pastwa 18
Polska solidarna 25
Solidarne pastwo i spoeczestwo 26
Solidarna gospodarka 28
Rodzina i przyszo 32
Zdrowie 34
Edukacja 35
Wsplnota lokalna 36
Pami i patriotyzm 39
Patriotyzm nie jest nacjonalizmem 40
Tradycja a nowoczesno 41
Polityka historyczna 42
Przywracanie pamici 44
Polski etos wolnociowy i totalitaryzmy 46
Kultura fundamentem tosamoci 47
Silna Polska w Europie i wiecie 49
Polska w jednoczcej si Europie 51
Stosunki transatlantyckie: USA i NATO 58
Polityka regionalna i wschodnia 60
Polska i Polacy w wiecie 65
Bezpieczestwo Rzeczypospolitej 69
Bezpieczestwo militarne 70
Bezpieczestwo wewntrzne 74
Bezpieczestwo energetyczne 77
Polacy, ydzi, Izrael 81
Polska, czyli Polin 82
Holokaust 84
Sprawiedliwi wrd narodw wiata 86
Stosunki polsko-izraelskie 88
Wydawca
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10
00-902 Warszawa
Komitet Redakcyjny
Jolanta Grzywacz-Borensztejn, Jakub Kloc-Konkoowicz,
Aleksander Kopiski, Piotr ojewski, Dariusz Maciak,
(Biuro do Spraw Wystpie Prezydenta i Patronatw Kancelarii Prezydenta RP)
Grzegorz Kuczyski, Lech Wojciechowski
(Biuro Prasowe Kancelarii Prezydenta RP)
Korekta
Katarzyna Janaszek
(Biuro do Spraw Wystpie Prezydenta i Patronatw Kancelarii Prezydenta RP)
Fotografia
Maciej Chojnowski
Projekt okadki
Jan Zieliski
Projekt typograficzny i amanie
Pawe Przestrzelski
Druk i oprawa
xxxxxx
Copyright by Kancelaria Prezydenta RP Warszawa 2010
ISBN 978-83-931191-3-4

Warto Byc Polakiem

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Warto Byc Polakiem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

tekst ostateczny.indd 93 17.06.

You might also like