Jak mwi NIE, ktre umacnia maestwo

Wszystkim maestwom, ktre z odwag podejmuj trud okrelania granic, by mc lepiej i mdrzej kocha

Oficyna Wydawnicza Vocatio Warszawa

Tytu oryginau Boundaries in Marriage Przekad Zbigniew Kociuk Redakcja Anna Niemyska Redakcja techniczna Joanna Czarnecka Wykonanie okadki Przemysaw Gbka Korekta Magdalena Geraga
Originally published in the USA under the title: Boundaries in Marriage Copyright 1999 by Henry Cloud and John Townsend Published by permission of Zondervan, Grand Rapids, Michigan Opublikowano za zgod ZONDERVAN, Grand Rapids, Michigan Copyright for the Polish edition 2007 by Oficyna Wydawnicza Vocatio. All rights to the Polish edition reserved Wszelkie prawa do wydania polskiego zastrzeone. Ksika ani adna jej cz nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si do: Oficyna Wydawnicza Vocatio 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1 e-mail: vocatio@vocatio.com.pl Redakcja: fax (22) 648 63 82, tel. (22) 648 54 50 Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78 e-mail: handlowy@vocatio.com.pl Ksigarnia Wysykowa Vocatio 02-798 Warszawa 78, skr. poczt.54 tel. (603) 861 952 e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl www.vocatio.com.pl

ISBN 978-83-7492-005-6

Spis treci

opowie o dwch maestwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CZ PIeRWSZA: ZroZUmiEniE pojcia granic . . . . . . . . . . . . 13 Rozdzia 1 czym s granice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Rozdzia 2 Dziesi praw dotyczcych granic w yciu maeskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Rozdzia 3 okrelanie granic we wasnym yciu: jak sta si osob, ktr da si lubi . . . . . . . . . . . 78 CZ DRUGA: WytycZaniE granic W maEStWiE. . . . 109 Rozdzia 4 potrzeba dwojga, aby powstao jedno . . . . . . . . . . 110 Rozdzia 5 Bdziesz mia to, co uwaasz za wartociowe . . . . 140 Rozdzia 6 Warto pierwsza: mio do Boga . . . . . . . . . . . . 149 Rozdzia 7 Warto druga: mio do wspmaonka . . . . . . 154 Rozdzia 8 Warto trzecia: Uczciwo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

350

Rozdzia 9 Warto czwarta: Wierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Rozdzia 10 Warto pita: Wspczucie i przebaczenie . . . . . 180 Rozdzia 11 Warto szsta: wito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 CZ TRZeCIA: roZWiZyWaniE KonfliKtW W maEStWiE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Rozdzia 12 trzy osoby to za wiele: jak chroni maestwo przed intruzami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Rozdzia 13 Sze rodzajw konfliktw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Rozdzia 14 rozwizywanie konfliktw w relacji z maonkiem szanujcym granice. . . . . . . . . . . . . 262 Rozdzia 15 rozwizywanie konfliktw w relacji z maonkiem, ktry jest wrogiem granic . . . . . . . 271 CZ CZWARTA: niEporoZUmiEnia ZWiZanE Z fUnKcjonoWaniEm granic W maEStWiE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Rozdzia 16 Unikanie bdw w procesie okrelania granic w maestwie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 Zakoczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

Opowie o dwch maestwach

Niedawno byem na dwch obiadach z zaprzyjanionymi maestwami (wspomina doktor Townsend). Moi znajomi byli ludmi w starszym wieku, z ponad czterdziestoletnim staem maeskim. Wkroczyli w tzw. zote lata okres, w ktrym caa mio i trud nagromadzone w minionym czasie powinny umoliwi maonkom stworzenie gbokiego, satysfakcjonujcego zwizku. Z tym wikszym zdumieniem odkryem, e maonkw dziel ogromne rnice. Wsplnie z Haroldem i Sarah poszlimy na obiad do restauracji, w ktrej gocie sami nakadali sobie potrawy z bufetu, oddajc kupon uprawniajcy do otrzymania okrelonego dania wchodzcego w skad posiku. Po spoyciu gwnego dania nadesza pora na deser. Harold sign do kieszeni po kupon deserowy, a nastpnie pokaza go Sarah, mwic od niechcenia: Sarah, deser. Nie powiedzia: Sarah, czy byaby uprzejma przynie mi deser? lub: Kochana, czy mogaby wybra mi co na deser? Najzwyczajniej uzna, e jego maonka posusznie wykona polecenie zoone z dwch wyrazw. Oniemiali ze zdumienia siedzielimy w milczeniu, obserwujc, co si wydarzy. Sarah bya wyranie zakopotana ostentacyjnie wadczym zachowaniem Harolda. Zamara na kilka sekund, zastanawiajc si, jak powinna zareagowa, a nastpnie zebraa si na odwag i cichym, 5

lecz stanowczym gosem oznajmia: Czemu sam nie pjdziesz po deser?. Harold spojrza na ni ze zdumieniem, najwyraniej nieprzyzwyczajony do odmowy wykonania jego polece. Po chwili odzyska pewno siebie, wygosi kiepski dowcip o kobietach, ktre zadzieraj nosa, i ruszy w stron bufetu z deserami. Kiedy si oddali, Sarah powiedziaa: Przepraszam. Nie mogam pozwoli na takie traktowanie w obecnoci przyjaci. Zrobio mi si jej al, bowiem zrozumiaem, e taka odpowied na apodyktyczne dania ma bya w jej przypadku raczej wyjtkiem ni regu. Zdaem sobie rwnie spraw, e chocia Harold i Sarah w sensie prawnym stanowili maestwo, nie czya ich gbsza wi emocjonalna. Ich serca nie byy ze sob splecione. Frank i Julia stanowili cakiem odmienn par. Gocili mnie podczas podry. Po obiedzie pojechalimy do ich domu. Nadesza pora, gdy miaem wrci do hotelu. Poniewa Julia, ktra podobnie jak ja wykonywaa zawd terapeuty maeskiego, zorganizowaa moj wizyt oraz zawozia na wszystkie odczyty i spotkania, uznaem, e to wanie jej przypadnie w udziale odstawienie mnie do hotelu. Frank spojrza na on i powiedzia: Wygldasz na zmczon, kochanie. Pozwl, e odwioz Johna do hotelu. Z wygldu jej twarzy odczytaem wewntrzne wahanie pomidzy poczuciem obowizku i potrzeb odpoczynku. Po chwili odpowiedziaa: Dobrze. Dzikuj ci. Frank pomg mi dotrze do hotelu. Nastpnego dnia wspomniaem Julii o uprzejmoci jej ma i o wewntrznym zmaganiu, ktre zauwayem na jej twarzy. Nie zawsze by taki odpowiedziaa. Gdy mielimy po dwadziecia kilka lat, Frank nie 6

zaproponowaby czego takiego, a ja nie przyjabym jego propozycji. Na szczcie powicilimy wiele pracy naszemu zwizkowi. W pewnych kwestiach przyjam bardzo zdecydowane stanowisko, co niemal doprowadzio do rozwodu. By to dla nas bardzo trudny okres, lecz poniesiony trud si opaci. Nie wyobraamy sobie, aby nie czya nas gboka duchowa wi. W czasie, ktry wsplnie spdzilimy, przekonaem si, e ich serca s ze sob silnie splecione. Nie miaem wtpliwoci, e Franka i Juli czy bliski zwizek emocjonalny. Chocia obydwa maestwa miay za sob wiele lat wsplnego ycia, a ich wzajemna mio przesza rne koleje, przyjli zdecydowanie odmienny sposb podejcia do siebie nawzajem. Harold i Sarah nie potrafili darzy si gbsz mioci i czule si do siebie odnosi, poniewa Harold zachowywa si wadczo wobec ony, a ona mu na to pozwalaa. W ich maestwie wystpowao zjawisko, ktre okrelamy mianem powanego konfliktu granic sytuacja, w ktrej jeden z partnerw przekracza lini wyznaczajc granic odpowiedzialnoci i poszanowania drugiego. Kiedy jeden z maonkw dominuje nad drugim, mio nie moe si rozwija, bowiem w ich zwizku nie ma wolnoci. Frank i Julia mogli skoczy podobnie jak Harold i Sarah. Na pocztku ich maestwo wygldao bardzo podobnie. Frank przyjmowa wadcz postaw, a Julia mu ulegaa. Na szczcie doprowadzia do konfrontacji, wytyczya granice i okrelia konsekwencje ich zamania, dziki czemu ich zwizek mg si rozwija. Jedni i drudzy zbierali owoce wasnych zachowa we wczeniejszym okresie swojego maestwa. Harold i Sarah zbierali gorzkie niwa, Frank i Julia radosne. 7

ycie zaczyna si dzisiaj

Jeli czytasz t ksik, przypuszczalnie przykadasz due znaczenie do swojego maestwa. By moe jeste z niego zadowolony i pragniesz jeszcze gbszego zwizku z partnerem. By moe zmagasz si z powanymi lub drobnymi problemami. By moe pragniesz przygotowa si do zawarcia maestwa. Moe rozwiode si i nie chcesz, by przykre przeycia powtrzyy si w kolejnym zwizku. Kiedy udzielamy sobie pozwolenia na posiadanie odmiennego zdania, otwieramy drog mioci. Jeli maonkowie nie czuj si wolni, yj w lku, co powoduje, e mio umiera. Najwikszym pragnieniem wikszoci z nas jest mio i oddanie jednej osobie, z ktr czujemy si zwizani na cae ycie. Maestwo jest jednym z najwikszych Boych darw dla ludzkoci. Zjednoczenie z drug osob i stanie si z ni jednym ciaem to wielka tajemnica (zob. Ef 5, 3132). Pierwszym i najwaniejszym skadnikiem maestwa jest mio. czy si z ni troska, potrzeba drugiej osoby, pragnienie jej towarzystwa i wsplnie wyznawane wartoci, dziki ktrym mona przezwyciy poczucie zranienia, niedojrzao i egoizm, doprowadzajc do sytuacji, ktra jest lepsza od tej, jak kady z partnerw mgby stworzy w pojedynk. Mio stanowi sedno maestwa, naley te do istoty Boskiej natury (zob. 1 J 4, 16). Jednak sama mio nie wystarczy. Aby zwizek czcy ma i on mg si rozwija, potrzebne s take inne skadniki. Jest to wolno i odpowiedzialno. Kiedy udzie8

lamy sobie pozwolenia na posiadanie odmiennego zdania, otwieramy drog mioci. Jeli maonkowie nie czuj si wolni, yj w lku, co powoduje, e mio umiera. W mioci nie ma lku, lecz doskonaa mio usuwa lk (1 J 4, 18)1. Kiedy dwoje ludzi bierze na siebie odpowiedzialno za czynienie tego, co najlepsze dla ich zwizku, wzrasta czca ich mio. Bywa, e jedna osoba bierze na swoje barki zbyt du odpowiedzialno, a druga odmawia wszelkiego zaangaowania nie wykonuje tego, co do niej naley, chowajc si w swoim egocentryzmie lub przyjmujc wadcz postaw. Problemy zwizane z wolnoci i odpowiedzialnoci powoduj, e wzajemna mio napotyka na przeszkody. Maestwo toczy walk o przetrwanie w nieprzyjaznym rodowisku, podobnie jak rolina pozbawiona dobrej gleby. Gwnym tematem naszej ksiki Granice w relac jach maeskich jest mio. Powicilimy j zagadnieniu wzbudzania, wzmacniania, rozwijania i naprawy zerwanych wizw mioci. Mamy nadziej, e poprzez stworzenie bardziej przyjaznego rodowiska nacechowanego wolnoci i odpowiedzialnoci, pomoemy wam w pogbieniu wzajemnej mioci. Wanie tutaj dochodzi do gosu sprawa granic wytyczenia linii okrelajcych nasz wasno osobist. Granice sprzyjaj rozwojowi mioci, poniewa chroni jednostk. Kilka lat temu napisalimy ksik zatytuowan When to Say Yes, When to Say No, To Take Control of Your Own Life (Kiedy powiedzie tak, a kiedy, nie, aby przej kontrol nad wasnym yciem), widzc, e wielu ludzi przeywa osobiste i duchowe konflikty z powodu braku

Wszystkie cytaty biblijne wedug Biblii Tysiclecia, wyd. III, Pallotinum.

granic. Ludzie ci nie potrafi przeciwstawi si wadczym lub nieodpowiedzialnym osobom i w rezultacie poddaj si ich daniom. Od czasu ukazania si Sztuki mwienia Nie czsto zadawano nam pytanie: Dlaczego nie napisalicie ksiki o roli granic w maestwie, aby mona byo zapobiec problemom, zanim si pojawi? Uznalimy ten pomys za cenny i w ten sposb doszo do powstania ksiki, ktr trzymasz w rku. Prac nad granicami we wasnym zwizku naley rozpocz ju dzisiaj. Kluczowym czynnikiem w omawianej kwestii jest charakter. Ludzie, ktrzy pracuj nad swoim charakterem, potrafi wytycza i szanowa granice w relacjach maeskich, s te dojrzaymi osobami. Z drugiej strony ci, ktrzy obawiaj si sowa nie, pozostaj ludmi pozbawionymi dojrzaoci. Chocia wiele osb zakada, e rozwojowi fizycznemu zawsze towarzyszy rozwj emocjonalny, nie jest to zgodne z prawd. Wiek jest koniecznym, lecz niewystarczajcym warunkiem dojrzaoci. Wszyscy znamy niedojrzae starsze osoby i dojrzaych modych ludzi. Harold i Sarah w dalszym cigu w niedojrzay sposb zmagali si ze starym problemem granic. Frank i Julia zdoali pokona przeszkody i wkroczy na znacznie gbszy poziom mioci i dojrzaoci. Chcemy w ten sposb podkreli, e prac nad granicami we wasnym zwizku naley rozpocz ju dzisiaj. Pismo wite naucza: Wyzyskujcie chwil sposobn, bo dni s ze (Ef 5, 16). To, co uczynimy dzisiaj, wywrze wpyw na nasze przysze poycie maeskie. Podobnie stanie si ze sprawami, ktre zlekcewaymy lub 10

pominiemy powodowani lkiem. Mona poda ladem Harolda i Sarah lub Franka i Julii, czynic to, co suszne. Bywa, e oboje maonkowie przychylnie odnosz si do otwartoci i wytyczania granic we wzajemnych stosunkach. Taka postawa znacznie uatwia proces zmian, powodujc, e m i ona zajmuj podobne stanowisko w kwestii wartoci i osobistego rozwoju. Zdarza si jednak i tak, e jeden z maonkw jest przeciwny wytyczaniu granic, a wwczas naley zaj si t spraw.

Oglny zarys
Nasz ksik podzielilimy na kilka czci. W czci I Zrozumienie pojcia granic wprowadzamy pojcie granic oraz wyjaniamy, w jaki sposb naley je wytycza w maestwie i yciu osobistym. W czci II Wytyczanie granic w maestwie zwracamy uwag na to, e do wytyczenia granic chronicych maestwo potrzebne jest, by dwie osoby stay si jednym i by miay wsplny system wartoci. Wyjaniamy rwnie, jak okreli granice oddzielajce maonkw od wpywu osb z zewntrz. W czci III zatytuowanej Rozwizywanie konfliktw w maestwie opisujemy sze rodzajw konfliktw maeskich i wskazujemy, w jaki sposb wytycza granice, gdy druga osoba okazuje zrozumienie, a take w sytuacji, gdy wyraa wobec nich sprzeciw. Cz IV Nieporozumienia zwizane z funkcjonowaniem granic w maestwie zostaa powicona przeanalizowaniu konkretnych przypadkw naduywania granic. Kada z czci dostarcza praktycznych informacji i przykadw, zawiera tabele i wskazwki, ktre pomog ci zastosowa koncepcj granic we wasnym zwizku. 11

Skorygowanie bdnych wyobrae

Chcemy podkreli, e tematem Granic w relacjach maeskich nie jest sposb zmiany lub ukarania maonka. Jeli nie potrafimy panowa nad sob, rozwizaniem problemu nie jest zdobycie umiejtnoci panowania nad drug osob. Rozwizaniem jest samokontrola opanowanie bdce jednym z dziewiciu cech owocu dziaania Ducha witego (zob. Ga 5, 23). Ksiki tej nie naley zatem traktowa jako podrcznika, dziki ktremu bdzie mona skoni partnera do zmiany. Chodzio nam raczej o to, aby czytelnik wzi odpowiedzialno za wasne ycie i poprzez to mg chroni wasn osob, a dziki temu take okazywa mio i chroni partnera bez ratowania go przed konsekwencjami. Tematem tej ksiki nie jest sposb na zmian lub ukaranie maonka. Mamy nadziej, e Granice w relacjach maeskich dostarcz wam wielu cennych wskazwek, niezalenie od stanu waszego zwizku. Modlimy si o to, abycie potrafili posugiwa si sowem nie w maestwie, dziki czemu postawa odpowiedzialnoci i wolnoci wzmocni mio w waszych sercach. Niech wam Bg bogosawi. dr Henry Cloud dr John Townsend Newport Beach, Kalifornia, 1999

Cz pierwsza

zrozumIeNIe pojcia granic

Rozdzia 1

czym s granice
Stephanie siedziaa przed kominkiem i popijajc zioow herbat, zastanawiaa si nad minionym wieczorem. Steve, jej m, poszed spa godzin temu. Bl brzucha sprawi, e nie pooya si razem z nim. Ze samopoczucie odpychao j od niego. Z ulg usyszaa, e jest zmczony, poniewa nie miaa pojcia, w jaki sposb zareagowaaby, gdyby wyrazi ochot na seks. Jednak uczucie ulgi, jakiego doznaa, przerazio j. Wiedziaa, e nie wry to dobrze ich maestwu. Zastanawiajc si nad wydarzeniami ostatniego wieczoru, odkrya, e jej uczucia s zwizane nie tylko z tym, co miao miejsce dzisiaj, lecz take z faktami z kilku ostatnich lat. Z kadym rokiem coraz bardziej oddalaa si od Stevea. Wiedziaa, e go kocha i zawsze bdzie kocha, 14

jednak nie miaa pojcia, jak poradzi sobie z faktem, e m przesta j pociga fizycznie. Dowiadczaa negatywnych uczu w stosunku do ich zwizku i nie potrafia sobie z nimi poradzi. Bd konkretna. Co masz na myli? przypomniaa sobie sowa przyjaciki, Jill. Jill potrafia znacznie lepiej analizowa myli i uczucia. Kiedy zastanawiaa si nad odpowiedzi, ktrej udzieliaby przyjacice, przed oczami duszy pojawi si korowd wspomnie przypominajcy film. Powrciy rozmowy, ktre odbya z mem, teraz widziane z perspektywy niezalenego obserwatora. Najpierw przypomniaa sobie wieczr, w ktrym zignorowa jej prob, by poszli na obiad do konkretnej restauracji. Podczas posiku Steve nie zwraca najmniejszej uwagi na to, co mwia. Traktowa j jak powietrze. Pniej powrcio wspomnienie wakacji. Stephanie marzya o wyjedzie w gry, gdzie mogliby by sami, lecz Steve wola due miasto, w ktrym wiele si dzieje. Jak zwykle spenili jego yczenie. Przypomniaa sobie o pragnieniu, by wznowi nauk i uzyska dyplom magistra. Uzgodnili, e zrobi to w przyszoci, kiedy Steve ukoczy studia prawnicze. Gdy pniej powracaa do tego tematu, zawsze tumaczy jej, dlaczego nie jest to waciwa pora. Nie potrafia tego zrozumie. Uznaa, e chodzi o to, e pora nie jest waciwa dla niego. Przed oczami Stephanie przewijao si wiele scen, lecz sowa dla niego charakteryzoway je wszystkie w ich zwizku na pierwszym planie znajdowao si to, co suyo jemu zamiast im czy jej. Im duej o tym mylaa, tym bardziej uczucie obcoci zastpowa gniew i pogarda. Szybko otrzsna si z negatywnych emocji. 15

We si w gar nakazaa sobie. Mio oznacza ofiar. Jednak im bardziej prbowaa skoni si do powicenia, tym wyraniej czua, ile traci i jak mao mioci dowiadcza. Rozmylajc o tym, zatrzymaa duej wzrok na kominku, przekna ostatni yk herbaty i ruszya do sypialni, majc nadziej, e Steve ju zasn.

Znaczenie granic
W jaki sposb Stephanie znalaza si w takim pooeniu po kilku latach maestwa? Jakie bdy popenili? Przecie jej zwizek ze Stevem tak wspaniale si zacz. Steve by mczyzn jej marze uprzejmym, silnym, odnoszcym sukcesy, przywizujcym znaczenie do duchowej strony ycia. By ucielenieniem jej ideau mczyzny. Mimo to wraz z upywem lat ich zwizek stawa si coraz pytszy i pozbawiony bliskoci. Stephanie nie moga poj, jak mona tak bardzo kogo kocha i dostawa w zamian tak mao mioci. Chocia rne maestwa borykaj si z rnymi problemami, uczucie zagubienia jest zwykle podobne. Jeden z maonkw ma poczucie, e w ich zwizku czego brak, lecz nie potrafi okreli, czego. Stephanie prbowaa robi to, co do niej naley. Dawaa, powicaa si, speniaa obietnice i bya pena dobrej woli. Mimo to nie dowiadczaa bliskoci z mem i co gorsza, nie uchronia si przed cierpieniem. Czasami uczucie zagubienia ukrywa si za zbyt uproszczonymi wyjanieniami, e rdem problemu jest uzalenienie, brak odpowiedzialnoci, wykorzystywanie drugiej osoby lub wadcza postawa partnera. Jedno z maonkw powtarza: Gdyby nie mia takiej dominujcej osobowoci lub: Gdyby przestaa trwoni pienidze. Sdzi, e potrafi wyjani brak jednoci obecnoci kon16

kretnego problemu. Pniej ze zdumieniem odkrywa, e nawet gdy problem zniknie, nie potrafi nawiza kontaktu z partnerem czy obdarzy go mioci. Bywa i tak, e mimo braku problemw maestwo nie spenia oczekiwa, z ktrymi je zawierano. M i ona s sobie oddani, lecz w ich zwizku brakuje mioci, bliskoci i gbokiego duchowego pokrewiestwa. Dlaczego spotyka to dwoje ludzi, ktrzy s tak silnie oddani czcej ich relacji? W cigu wielu lat pracy z maestwami odkrylimy, e chocia wiele czynnikw sprzyja rozwojowi i zachowaniu mioci, na pierwszym miejscu listy niezmiennie znajduj si granice. Zaniedbanie wytyczenia granic na pocztku maestwa lub ich usunicie w pniejszym czasie niszczy ycie zwizku. Bywa i tak, e maonkowie nie potrafi wyj poza pocztkowe wzajemne zauroczenie i przeksztaci je w prawdziwy zwizek, oparty o gbok jedno. Nigdy nie udaje im si naprawd pozna drugiego, trwa w mioci i dojrzewa jako osoby i jako maestwo, uzyskujc trwae zadowolenie, ktre byo Boym planem. Aby pomidzy maonkami moga powsta i rozwija si bliska relacja, w ich zwizku musz istnie granice. Pamitajc o tym, przeprowadzimy ogln analiz istoty granic. Dostarczymy podstawowych informacji tym, ktrzy nie czytali naszej ksiki Sztuka mwienia Nie2 i odwieymy wiedz tych, ktrzy si z ni zetknli. Czym s granice? Mwic najprociej, granica jest lini okrelajc wasno pocztek i koniec czego. Gdyby kupi domek na wsi, mgby zdoby map pokazujc linie graniczne dziaki, na ktrej stoi. Bez trudu
Polskie tumaczenie pod tytuem Sztuka mwienia Nie wydaa Oficyna Wydawnicza Vocatio 2000.

17

okreliby, w jakim miejscu rozpoczyna si twoja posiado i koczy posiado ssiada co jest koniecznym warunkiem dobrych stosunkw ssiedzkich.

Wasno
Jeli wiesz, gdzie przebiegaj granice wasnoci, rozumiesz, kto jest czego wacicielem. W przypadku nieruchomoci mwimy, e Sam lub Susie s wacicielami dziaki i nieruchomoci, ktre si na niej znajduj. Pojcie wasnoci jest rwnie wane w dziedzinie relacji midzyludzkich. Jeli wiem, gdzie przebiegaj granice w naszym zwizku, wiem rwnie, kto jest wacicielem takich rzeczy, jak uczucia, postawy i zachowania. Wiem, do kogo one nale. Jeli w jednej ze wspomnianych dziedzin pojawiaj si problemy, wiem, czyj s wasnoci. Taki zwizek jak maestwo wymaga, aby oboje partnerzy mieli poczucie, e s wacicielami swojego ycia. Niedawno spotkaem si z maestwem, w ktrym brakowao takiego poczucia (wspomina dr Cloud). Caroline i Joe przyszli do mnie po rad, jak pooy kres nieustannym ktniom i awanturom. Kiedy zapytaem, o co si kc, Caroline odpowiedziaa: M cay czas chodzi zagniewany. Zoci si na mnie, sprawiajc mi tym ogromny bl. Czasami jest bardzo zoliwy. Co tak ci denerwuje? zapytaem ma. To, e ona cay czas prbuje przej kontrol nad moim yciem odpowiedzia bez namysu. Wyczuem, e rozmowa zaczyna przypomina pingpong, dlatego spojrzaem na Caroline i zapytaem: 18

 Dlaczego starasz si przej nad nim kontrol? Jest tak zaaferowany wasn osob, e nie potrafi powici mi chwili czasu i uwagi odpara bez wahania. Kade obwiniao partnera o swoje niewaciwe zachowanie. Widzc, e kontynuowanie rozmowy w tym stylu moe by pouczajce, zapytaem: Dlaczego j ignorujesz? Poniewa cay czas zrzdzi i stara si mnie zdominowa. Po prostu musz si od niej uwolni odpowiedzia bez mrugnicia okiem. Podjem ostatni prb skonienia ktrego z nich do wzicia w posiadanie wasnych zachowa i zapytaem Caroline, dlaczego zrzdzi. Narzekam, poniewa nie chce zrobi niczego, o co go prosz odrzeka, nie ustpujc ani o cal. Zadawaem kolejne pytania: Dlaczego? W odpowiedzi zawsze wskazywali drug osob. Przyznanie si do okrelonych postaw i zachowa przypominao ping-pongow pieczk, ktr odsyali partnerowi za kadym razem, gdy ldowaa po ich stronie. adne nie chciao wzi w posiadanie wasnych zachowa i przyj za nie odpowiedzialnoci. Byli przekonani, e ich postpowanie jest w sensie dosownym spowodowane przez drugiego. Przyznanie si do okrelonych postaw i zachowa przypomina ping-pongow pieczk, ktr jeden z partnerw odsya drugiemu za kadym razem, gdy lduje na jego polu. Marzyem, aby Joe powiedzia co w rodzaju: Okazywaem gniew, poniewa jestem zbyt niedojrzay, aby zareagowa w bardziej pozytywny sposb. Przykro mi z tego powodu i wiem, e potrzebuj pomocy. Chciabym umie 19

kocha on i okazywa jej to we waciwy sposb niezalenie od tego, jak ona postpuje. Czy moe mi pan pomc? Taka reakcja byaby jak muzyka dla uszu kadego terapeuty, jednak nasza rozmowa w niczym nie przypominaa tej piknej symfonii dwikw. Pomylaem, e jestem wiadkiem sceny, ktra rozegraa si w ogrodzie Eden, gdy Bg przemwi do Adama po upadku (zob. Rdz 3 ,113). Adam nie posucha Boego przykazania i zjad owoc z drzewa poznania dobra i za. Nie byo co do tego adnych wtpliwoci, lecz gdy Pan Bg zapyta go, co si stao, podobnie jak Caroline i Joe, odmwi przyznania si do wasnych czynw. Kt ci powiedzia, e jeste nagi? Czy moe zjade z drzewa, z ktrego ci zakazaem je? zapyta Bg. Niewiasta, ktr postawie przy mnie, daa mi owoc z tego drzewa i zjadem odpar bez wahania Adam. Mczyzna zrzuci na on win za wasne postpowanie. Podobnie postpi Joe, ktry pod tym wzgldem przypomina kadego z nas. Zrobiem to poniewa ty uczynie to i to. Podobny problem Pan Bg dostrzeg u Ewy. Kiedy zapyta j, dlaczego zjada zakazany owoc, przedstawia wasn wersj wydarze: Dlaczego to uczynia? zapyta Pan Bg. W mnie zwid i zjadam wyjania kobieta. Usprawiedliwia wasne postpowanie podstpem wa. Gdyby nie on W istocie Caroline i Joe, podobnie jak Adam i Ewa oraz kady z nas, dawali do zrozumienia: Gdyby nie ty, bybym bardziej kochajc i odpowiedzialn osob. Wyrane okrelenie granic pomaga w ustaleniu, gdzie koczy si obszar nalecy do jednej osoby i rozpoczyna obszar bdcy we wadaniu drugiej. Na czym polega problem i na czyim obszarze si znajduje? Czy naley do mnie, 20

czy do ciebie? Kiedy poznamy granice, bdziemy wiedzieli, czy rzeczywicie powinnimy boryka si z danym problemem. Na przykad Joe odmawia wzicia odpowiedzialnoci za wasne uczucia, za Caroline nie przyznawaa si do swoich zachowa. Kwestia wasnoci jest bardzo wana w kadej relacji, a szczeglnie w maestwie.

Odpowiedzialno
Okrelenie granic pomaga w ustaleniu, kto jest za co odpowiedzialny. Jeli bdziemy znali waciciela, stanie si jasne, kto odpowiada za dan spraw. Gdyby udao mi si przekona Joego, e jego reakcje to jego problem, a nie ony, mgbym pomc mu wzi odpowiedzialno za dokonanie zmian. Tak dugo, jak dugo bdzie wini Caroline za wasne postpowanie, bdzie uwaa, e to ona musi si zmieni, zanim zmianie ulegn jego reakcje. Zdaniem Joego, gdyby Caroline nie przejawiaa tak silnej skonnoci do dominacji, on nie okazywaby tyle gniewu. Kiedy zrozumiemy, e dany problem jest naszym problemem i e jestemy za niego odpowiedzialni, okae si, i to my sami powinnimy si zmieni. Po raz pierwszy te poczujemy si dziki temu silniejsi. Gdy Caroline zrozumie, e sama jest odpowiedzialna za cierpienia, ktre przypisywaa postawie ma, uwolni si od poczucia bezradnoci i beznadziejnoci zwizanego z przykrymi dowiadczeniami, niezalenie od postpowania Joego. Jeli zacznie bra odpowiedzialno za swoje reakcje na zachowanie ma, bdzie moga prbowa je zmieni. Moe nie pozwoli, aby jego gniew wywiera na ni wpyw i bardziej bezporednio reagowa na zachowanie ma. Na przykad przestanie zrzdzi, a zacznie prosi 21

go o wykonanie rnych rzeczy i pozostawia mu wolny wybr. Odpowiedzialno wymaga dziaania. Jeli co ma si wydarzy, zdarzy si z powodu dziaa, ktre podejmiemy. Musimy zmieni pewne postawy, zachowania, reakcje i wybory. Powinnimy aktywnie uczestniczy w rozwizywaniu problemw w naszych wzajemnych relacjach, nawet jeli te problemy nie zostay przez nas spowodowane. Kiedy zrozumiemy, e dany problem jest naszym problemem i e jestemy za niego odpowiedzialni, okae si, i to my sami powinnimy si zmieni. Po raz pierwszy te poczujemy si dziki temu silniejsi. Kiedy Joe zrozumia, e wybuchy gniewu s problemem jego, a nie ony, wzi za nie odpowiedzialno. Uwiadomi sobie, e nie przestanie okazywa gniewu, nawet jeli Caroline si zmieni. Jeli natomiast on stanie si bardziej dojrzaym czowiekiem, bdzie inaczej reagowa na postpowanie ony. Odkry prawd, ktrej naucza Ksiga Przysw, e brak granic i gniew id ze sob rka w rk: Miastem odkrytym, bez murw, jest czowiek nieopanowany (Prz 25, 28). Nauczy si unikania automatycznych reakcji, zastpujc je przemylanym wyborem, kiedy czu si zagroony przez on. W wyniku osobistego rozwoju, ktry si w nim dokona, pojawio si wiele innych korzyci, jednak wszystko rozpoczo si od wyznaczenia granic, dziki czemu mg okreli, za co jest odpowiedzialny. Kady z maonkw powinien bra odpowiedzialno za nastpujce sprawy: Uczucia Postawy 22

Zachowania Dokonywane wybory Granice Pragnienia Myli Wartoci Uzdolnienia Mio.

Powinnimy aktywnie uczestniczy w rozwizywaniu problemw w naszych wzajemnych relacjach, nawet jeli te problemy nie zostay przez nas spowodowane. Poczucie odpowiedzialnoci podpowiada nam, e to my sami musimy upora si z wasnymi uczuciami i nauczy nowego sposobu odczuwania. To nasze uczucia a nie uczucia wspmaonka powoduj, e cierpimy i czujemy si bezradni. Sposb, w jaki si zachowujemy i reagujemy, stanowi jeden z elementw problemu i to do nas naley zmiana wzorcw postpowania. Pozwalamy, aby inni przekraczali ustalone granice, a nastpnie odczuwamy wobec nich niech lub czujemy si bezradni. Nie przeksztacamy wasnych pragnie w dajce si zrealizowa cele, nie doprowadzamy te do adu swoich nierealnych marze. Dziki wziciu odpowiedzialnoci za wasne ycie moemy by szczliwi. Gdy Bg obdarzy Adama i Ew wolnoci dokonywania wyborw i odpowiedzialnoci za nie, umoliwi im w ten sposb prowadzenie ycia, jakiego wszyscy pragniemy ycia penego mioci, upywajcego we wspaniaej okolicy oraz dajcego mnstwo 23

okazji do wykorzystania posiadanych talentw. Dostarczy im zdolnoci i okazji do uczynienia wasnego ycia takim, jakiego zapragnli. Gdy nie wybrali drogi prowadzcej do szczcia, podobnie jak my musieli wzi odpowiedzialno za wasn decyzj. Nie jestemy zdeterminowani zachowaniami i problemami partnera. Dobra nowina w sprawie granic polega na tym, e Boy plan zwizany z odpowiedzialnoci nie uleg zmianie. Nie jestemy zdeterminowani zachowaniami i problemami partnera. Kady z maonkw moe unikn losu ofiary partnera i trudnoci, ktre on przeywa, co wicej, moe zmieni charakter czcego ich zwizku. W kolejnych rozdziaach wskaemy, jak mona zmieni maestwo na lepsze, nawet jeli druga osoba nie jest tym zainteresowana. Proces zmian rozpoczyna si jednak zawsze od wzicia odpowiedzialnoci za wasn cz problemu.

Wolno
To on jest odpowiedzialny za to, e moje ycie zmienio si w koszmar zacza Jen. Po tych sowach opowiedziaa mi straszn histori o tym, jak przez wiele lat m skutecznie unika przyjcia dojrzaej postawy wobec ycia, obciajc j konsekwencjami swoich dziaa. Jen znosia wiele cierpie z powodu jego postpowania w dziedzinie finansw i seksu. Suchajc jej opowieci, zrozumiaem, e bya winiem wasnego poczucia bezradnoci. Wiedziaem, e 24

istniao cae mnstwo sposobw uwolnienia si od niszczcych wzorcw zachowa jej ma. Jen moga wybra wiele sposobw dopomoenia samej sobie i ich zwizkowi. Tragiczne byo to, e nie potrafia dostrzec alternatywy, ktra dla mnie bya tak oczywista. Dlaczego nie przestaniesz paci za jego bdy i ratowa go przed konsekwencjami? Dlaczego stale wycigasz go z tarapatw, w ktre si pakuje? zapytaem. Co masz na myli? odpowiedziaa z wahaniem i zaszlochaa. Nie mog niczego zrobi. On po prostu taki jest. Musz si z tym pogodzi. Nie wiedziaem, czy jest smutna z powodu sytuacji, ktr uwaa za beznadziejn, czy jest na mnie za, poniewa zasugerowaem, e ma wybr. W trakcie dalszej rozmowy odkryem problem, ktry powodowa, e Jen nie potrafia dokona innego wyboru. Nie uwaaa si za osob woln. Nigdy nie przyszo jej do gowy, e jest wolna i moe zareagowa jak zechce, e moe dokona wasnego wyboru i ograniczy wpyw, jaki wywiera na ni zachowanie ma. Uwaaa si za bezwoln ofiar postpowania maonka. Niektre osoby nigdy nie uwaaj si za wolne. Nigdy nie przychodzi im do gowy, e s wolne i mog zareagowa jak chc, e mog dokona wasnego wyboru i ograniczy wpyw, jaki wywiera na nie zachowanie partnera Z podobnym problemem boryka si Joe i wanie to powodowao, e tak gwatownie reagowa na zachowanie Caroline. ona prbowaa go zdominowa, a on odczytywa te usiowania jako przejaw faktycznej dominacji. W rzeczywistoci Caroline nie miaa nad nim adnej wa25

dzy i gdyby zda sobie z tego spraw, nie odnosiby si do niej z takim gniewem. Joe nie uwaa si jednak za wolnego czowieka. Bg przeznaczy do wolnoci wszystkie byty stworzone. Nie zostalimy stworzeni, aby by niewolnikami innych uczyniono nas, abymy byli wolni i darzyli si wzajemnie mioci. Bg uksztatowa nas w taki sposb, abymy mogli swobodnie wybra, jak bdziemy reagowali na wiat i innych ludzi, na Niego i siebie samych. Kiedy czowiek odwrci si od Boga, utraci wolno. Sta si niewolnikiem grzechu, egoizmu, blinich, poczucia winy i caego mnstwa innych rzeczy. Dziki granicom moemy na nowo uwiadomi sobie wasn wolno. Posuchajmy, w jaki sposb aposto Pawe wzywa Galatw, aby okrelili granice chronice przed wadczym postpowaniem innych i odzyskali wolno: Ku wolnoci wyswobodzi nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie si na nowo pod jarzmo niewoli (Ga 5, 1). Jen czua si zniewolona zachowaniem ma i nie dostrzegaa alternatywy dla swojego postpowania. Joe uwaa si za bezwoln ofiar ony, ktra prbowaa go zdominowa swoim narzekaniem. Bg nakazuje nam jednak, abymy nie poddawali si dominacji ludzi, ktrzy staraj si nas zniewoli. Kiedy uwiadomimy sobie, e nie jestemy niewolnikami wspmaonka czy innej osoby, otworzy si przed nami wiele moliwoci. Dziki granicom wiemy, gdzie rozpoczyna si i koczy wadza innych ludzi. Granice w wiecie relacji midzyludzkich s podobne do granic nieruchomoci. Podobnie jak ssiad nie moe zmusi nas do pomalowania domu na fioletowo, nikt na wiecie nie moe nas skoni do uczynienia czegokolwiek. Prba takiego postpowania stanowi pogwacenie podstawowego 26

prawa wolnoci, ktre Bg ustanowi we wszechwiecie. Warunkiem mioci jest to, aby kady z maonkw zrozumia, i zarwno on, jak i partner jest wolnym czowiekiem. Dziki granicom moemy okreli obszar wasnej wolnoci oraz pole, w ktrym nam ona nie przysuguje. Podobnie jak ssiad nie moe zmusi nas do pomalowania domu na fioletowo, nikt na wiecie nie moe nas skoni do uczynienia czegokolwiek. Maestwo nie jest niewol jest oparte na zwizku mioci gboko zakorzenionym w wolnoci. Kady z maonkw jest wolny od drugiego, a jednoczenie wolny do tego, aby obdarzy go mioci. Tam, gdzie jest dominacja lub subiektywne przekonanie o jej istnieniu, tam nie ma mioci. Mio moe istnie jedynie tam, gdzie jest wolno.

Trjkt granic
Od pocztku czasw istniej trzy rzeczy: 1. Wolno 2. Odpowiedzialno 3. Mio. Bg stworzy czowieka jako woln osob i uczyni go odpowiedzialnym za to, jaki z tej wolnoci zrobi uytek. Jako wolne osoby otrzymalimy przykazanie miowania Boga i bliniego. Polecenie to jest wplecione w ca biblijn opowie. Jeli zrealizujemy te trzy wartoci bdziemy postpowali jak wolne osoby, brali odpowiedzialno 27

za wasn wolno oraz miowali Boga i bliniego wwczas nasze ycie stanie si rajem na ziemi. Kiedy wspomniane czynniki s obecne w zwizku czcym dwoje ludzi, dzieje si co niezwykego. W miar umacniania wzajemnej mioci maonkowie coraz bardziej uwalniaj si od rzeczy, ktre ich wczeniej zniewalay: egocentryzmu, grzesznych nawykw, dawnych ran oraz innych narzuconych sobie ogranicze. Zyskuj te coraz wiksze poczucie panowania nad sob i odpowiedzialnoci za wasne czyny. Zwikszonej odpowiedzialnoci towarzyszy silniejsza mio i cay cykl rozpoczyna si od nowa. W miar wzrostu wzajemnej mioci umacnia si wolno, co prowadzi do wikszego poczucia odpowiedzialnoci i wikszej mioci. Mio moe istnie jedynie tam, gdzie jest wolno i odpowiedzialno. Wanie dlatego maonkowie, ktrzy s ze sob przez pidziesit lub wicej lat, mog powiedzie, e wraz z upywem czasu ich zwizek staje si wci bardziej satysfakcjonujcy. S coraz bardziej wolni, poniewa czuj si kochani, to za prowadzi do pogbienia czcej ich relacji mioci. Pewna ona opisaa to w nastpujcy sposb: Zanim polubiam Toma, byam tak zniewolona przez lk i brak pewnoci siebie, e nie wiedziaam, kim jestem. Jego mio bya dla mnie prawdziwym bogosawiestwem. W pierwszych latach maestwa byam pena obaw i zachowywaam si w nieodpowiedzialny sposb, lecz on okazywa mi cierpliwo i nie reagowa gniewem. By wystarczajco silny, aby jednoczenie obdarza mnie mioci i oczekiwa czego wicej. Nie ignorowa mo28

ich zachowa, a jednoczenie nigdy nie kara mnie za nie. Musiaam wzi na siebie odpowiedzialno i usun przeszkody stojce na drodze naszej mioci. Nie mogam obwinia go o wasne bdy. Gdy obdarza mnie coraz wiksz mioci, mogam si zmieni i uwolni od starych nawykw. Najwspanialsze byo jednak to, e podczas rozmowy z jej mem usyszaem podobn histori. Oboje stali si katalizatorem przemian dla partnera oraz czcego ich zwizku. W relacji tej mona dostrzec trzy boki trjkta: maonkowie nie reagowali w sposb odruchowy na zachowania partnera, brali odpowiedzialno za wasne problemy i obdarzali mioci drugiego, nawet gdy na to nie zasugiwa. ona rozwizaa problem braku poczucia pewnoci, a gdy oboje potwierdzili swoj wolno, mogli w swobodny sposb darzy si mioci, ktra powodowaa, e si rozwijali. Pamitajmy, e tam, gdzie nie ma wolnoci, jest zniewolenie, a tam, gdzie jest zniewolenie, prdzej czy pniej pojawi si bunt. Zniewolenie wystpuje rwnie tam, gdzie nie ma granic. Jeli wypieramy si odpowiedzialnoci i odmawiamy rozwizania wasnych problemw, nasza relacja przestaje si rozwija i nie mona jej pogbi. Mio moe istnie jedynie tam, gdzie jest wolno i odpowiedzialno. Mio daje wicej wolnoci, ta za prowadzi do wikszej odpowiedzialnoci, co z kolei uzdalnia do coraz bardziej autentycznego kochania.

Ochrona
Ostatni cech granic, ktre umoliwiaj rozwj mioci, jest ochrona. Pomyl przez chwil o swoim domu. Two29

ja nieruchomo jest z pewnoci w jaki sposb odgrodzona od otoczenia. Niektrzy ludzie stawiaj ogrodzenia z zamykan bram, aby uniemoliwi dostp nieproszonym gociom. Kto mgby si dosta do rodka i wykra przedmioty, ktre uwaamy za cenne. Pan Jezus naucza: Nie dawajcie psom tego, co wite, i nie rzucajcie swych pere przed winie, by ich nie podeptay nogami, i obrciwszy si, was nie poszarpay (Mt 7, 6). Powinnimy by ostroni i broni si przed zem. Domy innych nie maj ogrodzenia, lecz zamki w drzwiach. Take one posiadaj granice, uniemoliwiajc przedostanie si do rodka zych ludzi. Jednak zamknita brama nie jest murem mona j otworzy, aby wpuci do rodka dobrych. Inaczej mwic, granice musz by przepuszczalne powinny zatrzymywa zych i wpuszcza dobrych. Dusza czowieka jest podobna do jego domu. Potrzebujemy bariery ochronnej, zamykanej, gdy pojawi si niebezpieczestwo, i otwieranej, gdy przeminie. Regina miaa tego dosy. Od dziewitnastu lat bya on Lee i prbowaa okazywa mu mio, dopki omal nie zniszczyo jej to emocjonalnie. Lee mia od dawna problem z alkoholem i sposobem wyraania gniewu. Czasami obydwa problemy nakaday si na siebie, powodujc, e ycie Reginy stawao si nie do zniesienia. Na dodatek niszczy j emocjonalnie kliwymi, sarkastycznymi uwagami w rodzaju: To adna sukienka. Nie mieli twojego rozmiaru? Lee nie pomaga jej w wychowywaniu dzieci, twierdzc, e to obowizek ony. Regina potrafia si dostosowa, bya kochajc osob, ktra zawsze unikaa konfliktw i staraa si pozyskiwa ludzi mioci. Kiedy kto le j potraktowa, staraa si by dla niego jeszcze milsza i jeszcze bardziej go kocha. Prob30

lem z Lee polega na tym, e mio ony sprawiaa, i okazywa jej coraz mniej serdecznoci. Poniewa uzalenienie od alkoholu i innych destrukcyjnych zachowa stawao si coraz silniejsze, Regina uznaa, e duej tego nie zniesie. Dosza do wniosku, e postawa milczcej ofiary nie jest waciwa. Przyjaciele z kocioa zachcili j, aby porozmawiaa z mem o jego problemach i wpywie, jaki wywieraj na rodzin. Posza na kilka zaj na temat asertywnoci i zacza doprowadza do konfrontacji z Lee. Niestety, m jej nie sucha czasami ignorowa jej sowa, innym razem przeprasza, lecz nie zmienia swojego postpowania. Bywao, e wybucha gniewem lub przyjmowa defensywn postaw. Nigdy jednak nie wzi sobie do serca jej sw, nie zrozumia, jak bardzo j rani, i nie zmieni swojego stylu ycia. W kocu Regina postawia go przed wyborem: albo przyzna si do swoich problemw i wemie za nie odpowiedzialno, albo musi si wyprowadzi. Nie pozwoli, aby jego pijastwo i wybuchy gniewu wywieray duej wpyw na ni i dzieci. Podja te odpowiednie kroki, aby chroni to, co dobre, i nie pozwoli, aby zostao zniszczone przez zo. Lee w pierwszej chwili jej nie uwierzy, Regina trwaa jednak konsekwentnie na swoim stanowisku. W kocu si wyprowadzi. Gdyby tego nie uczyni, opuciaby dom razem z dziemi lub podaa go do sdu. Kiedy po raz pierwszy zrozumia, e jego postpowanie prowadzi do okrelonych konsekwencji, zacz powanie traktowa swj problem. Zwrci si o pomoc i w jego yciu dokona si radykalny zwrot. Ptora roku pniej maonkowie si pojednali. Ich zwizek ocala. Regina bya szczliwa, e ponownie byli razem i w maestwie dobrze im si ukadao. Wszystko to byo 31

owocem podjcia dziaa, ktre pocztkowo wydaway si bardzo bolesne. Regina wprowadzia granice, aby chroni siebie i dzieci, a w efekcie take ich maestwo przed destrukcyjnym zachowaniem ma.

Samokontrola
Z pojciem granic czy si wiele nieporozumie. Niektrzy ludzie opowiadaj si przeciwko ich wprowadzaniu, poniewa uwaaj to za przejaw egoizmu; inni posuguj si granicami w egoistyczny sposb. Obywa sposoby podejcia s bdne. W pojciu granic chodzi przede wszystkim o samokontrol. Jedna z moich pacjentek wyznaa: Wyznaczyam mowi pewne granice. Powiedziaam mu, e nie moe zwraca si do mnie w taki sposb. Nie przynioso to adnych rezultatw. Co powinnam zrobi? Nie okrelia pani adnych granic odparem. Co pan przez to rozumie? To, co pani uczynia, byo sab prb zdominowania ma. Taka metoda nigdy nie dziaa. Po tych sowach wyjaniem, e granice nie s tym, co si narzuca drugiej osobie. W granicach chodzi o nas samych. Moja pacjentka nie moga nakaza mowi: Nie moesz zwraca si do mnie w taki sposb. Nie moga wymusi spenienia swojego dania, moga jedynie oznajmi, co uczyni lub czego nie uczyni, jeli on jeszcze raz tak si do niej odezwie. Moga narzuci granice samej sobie. Moga powiedzie: Jeli ponownie tak si do mnie odezwiesz, wyjd z pokoju. Groba ta moga zosta zrealizowana, poniewa dotyczya jej osoby. Moga okreli granice tylko tej osobie, nad ktr miaa wadz samej sobie. 32

Kiedy ogradzasz parkanem wasn dziak, nie czynisz tego, aby okreli granice posiadoci ssiada i mc mu dyktowa, jak ma postpowa. Stawiasz parkan wok wasnej dziaki, aby mc kontrolowa to, co si dzieje na jej terenie. Podobn rol odgrywaj granice w yciu osobistym. Jeli kto przekroczy granice, ktre wytyczye w osobistej sferze ycia, moesz zachowa nad sob kontrol i nie pozwoli na obc dominacj, na to, by kto ci rani itd. Na tym wanie polega samokontrola. Granice mona zakreli tylko tej osobie, nad ktr ma si wadz, czyli tylko samemu sobie. W ostatecznym rozrachunku samokontrola suy mioci, a nie egoizmowi. Mamy nadziej, e gdy przejmiemy nad sob kontrol, bdziemy mogli skuteczniej okazywa mio w sposb bardziej zdecydowany i wiadomy dziki czemu uda nam si stworzy upragniony intymny zwizek z partnerem.

Przykady granic
W wiecie materialnym istnieje wiele granic okrelajcych obszar nieruchomoci i chronicych do niego dostpu. Domy otacza si murami, ogrodzenia wznosi si rwnie na niezabudowanym terenie. Wikszo mieszka posiada drzwi i zamki. W dawnych czasach budowano nawet fosy, do ktrych wpuszczano aligatory. Inny charakter maj granice w wiecie niematerialnym w sferze duszy i relacji midzyludzkich. Wygldalibymy zabawnie, gdyby nasze serce otaczaa fosa, a zatroszczenie 33

si o aligatory wymagaoby wiele zachodu. Dlatego Bg wyposay nas w specjalne bariery funkcjonujce w sferze osobistej. Przyjrzyjmy si kilku z nich. Sowa Najbardziej podstawow barier jest jzyk. Sowa pomagaj nam okreli samych siebie. Komunikuj innym, kim jestemy, w co wierzymy, jakie s nasze pragnienia i czego sobie nie yczymy. Oto kilka przykadw sw penicych rol granicy: Nie. Nie zamierzam tego uczyni. Nie, nie chc bra w tym udziau. Tak, chc to zrobi. Uczyni to. Podoba mi si ten pomys. Nie podoba mi si to. Sowa (lub ich brak) okrelaj nas w oczach drugiej osoby. Czy pamitacie Stephanie, ktra odsuwaa si od swojego ma Stevea? Stopniowo tracia grunt pod nogami, nie mwic mu o swoich pragnieniach ani o tym, co jej si podobao i nie podobao w jego zachowaniu. Milczenie Stephanie przypominao zwalone ogrodzenie. prawda Kolejn wan granic jest prawda. Boe prawdy i zasady wytyczaj granice naszej egzystencji, a gdy poruszamy si w wyznaczonym przez nie obszarze, jestemy bezpieczni. Oto gar prawd, ktre pomog nam w okreleniu tego, jak powinnimy si do siebie odnosi: Nie kam. Nie cudzo. Nie podaj. 34

Obdarowuj innych. Okazuj mio. Bd peen wspczucia. Przebaczaj.

Gdy podporzdkujemy relacje innym odwiecznym Boym prawdom, nasze zwizki z ludmi bd udane i rozkwitn. Gdy przekroczymy wyznaczone granice, utracimy poczucie bezpieczestwa, ktre one zapewniaj. Granic dostarcza rwnie uczciwe i otwarte mwienie o sobie i zwizku, ktry czy nas z drugim. Tajenie prawdy stwarza faszywe wyobraenie o tym, kim jestemy. Na przykad kiedy Regina dostosowywaa si do krzywdzcego postpowania Lee, nie bya wobec niego uczciwa, poniewa ukrywaa swoje uczucia. Udawaa szczliw i kochajc, podczas gdy w rzeczywistoci bya rozgoryczona i nieszczliwa. Aposto Pawe naucza: Dlatego odrzuciwszy kamstwo: niech kady z was mwi prawd do bliniego (Ef 4, 25). Jeli nie bdziemy mwili sobie prawdy, rzeczywisty charakter naszego zwizku bdzie ukryty. Zamiast jednej prawdziwej relacji otrzymamy dwie zewntrzn, ktra jest nieprawdziwa, i wewntrzn, ukryt, ktra odpowiada prawdzie. Taka sytuacja prowadzi do utraty jednoci i mioci. Mio nie moe istnie bez prawdy. Konsekwencje Kiedy Regina w kocu uznaa, e ma ju do, okrelia granice w postaci konsekwencji. Oznajmia, e jeli Lee bdzie si w dalszym cigu upija, przestan mieszka pod jednym dachem. Konsekwencje te okreliy granice zachowa ma, ktre moga tolerowa. To, czego nie udao si jej przekaza za pomoc sw, wyrazia czynami. Gdy 35

m nie zastosowa si do jej da, poprosia, aby wyprowadzi si z domu. Pan Bg ustanowi rwnie prawo siania i zbierania plonw (wyjanimy je bardziej szczegowo w rozdziale 2), aby okreli, co jest, a co nie jest moliwe do zaakceptowania. Gdybymy posugiwali si wycznie sowami, niektrzy ludzie nigdy nie zrozumieliby, o co nam chodzi. Osoby yjce w kamstwie s guche na sowa prawdy reaguj wycznie na bl i strat. W ich przypadku linie granic zwizane s z konsekwencjami zachowa. Osoby yjce w kamstwie s guche na sowa prawdy reaguj wycznie na bl i strat. W przypadku niektrych maonkw trzeba zastosowa bardzo surowe konsekwencje, na przykad separacj. Inni reaguj na sabsze sankcje, odkrywajc dziki nim, gdzie przebiegaj wane granice. Oto kilka przykadw: Zlikwidowanie karty kredytowej wspmaonka. Wyjcie na przyjcie bez czekania na partnera, ktry wiecznie si spnia i nie pojawi si o umwionej godzinie. Zjedzenie obiadu samemu, jeli maonek spni si po raz tysiczny. Zakoczenie rozmowy, podczas ktrej dochodzi do przypadkw werbalnego wykorzystywania. Odmowa wybawienia nieodpowiedzialnego maonka z tarapatw, w ktre stale si pakuje z powodu lekkomylnego postpowania (na przykad nadmiernej rozrzutnoci lub niewykonywania pracy na czas). 36

Dystans emocjonalny Czasami jeden z partnerw zwizku trapionego problemami nie ma najmniejszego zamiaru si zmieni. W dalszym cigu podejmuje dziaania, ktre sprawiaj bl drugiej osobie. Bywa te i tak, e jeden z maonkw naduy zaufania partnera, mia romans i chocia go zerwa, nie upyno jeszcze do czasu, aby mg dowie, i znowu mona mu ufa. W takiej sytuacji okazywanie zaufania moe nie by najlepszym sposobem postpowania. Z drugiej strony naley podtrzymywa relacj i pracowa nad rozwizaniem problemu. Jeden z partnerw moe wwczas zastosowa rad z Ksigi Przysw w celu ograniczenia dalszych strat: Z ca pilnoci strze swego serca, bo ycie ma tam swoje rdo (Prz 4, 23). Moemy strzec wasnego serca, wypowiadajc nastpujce sowa: Kocham ci, lecz nie mam do ciebie zaufania. Nie moemy by ze sob tak blisko, dopki nie rozwiemy tego problemu. Kiedy zaczniesz uprzejmie mnie traktowa, odnowimy nasz bliski zwizek. Kiedy udowodnisz, e mylisz powanie o otrzymaniu pomocy, bd czua si na tyle bezpieczna, aby ponownie si przed tob otworzy. Nie mog dzieli si z tob gbszymi przeyciami, jeli bdziesz mnie za nie kara. W opisanych sytuacjach maonkowie s oddani temu, aby rozwiza problem, a jednoczenie okazuj mdro, strzegc swojego serca poprzez stworzenie dystansu emocjonalnego, dopki nie bd mogli si bezpiecznie otworzy przed partnerem. Takie postpo37

wanie zapobiega kolejnym ranom i dalszemu osabieniu zwizku. Ludzie majcy ze intencje, wykorzystuj granice do wyraania takich uczu, jak pragnienie zemsty i gniew. Naley podkreli, e postaw tak mona przyj wycznie wwczas, gdy kieruj nami czyste motywy. Ludzie majcy ze intencje, wykorzystuj granice do wyraania takich uczu, jak pragnienie zemsty i gniew. Poniewa nikt z nas nie jest doskonay, powinnimy zbada motywy kryjce si w nas samych za wyznaczeniem granic, aby upewni si, czy s one wyrazem mioci. Uywanie emocjonalnego dystansu lub odmowy okazywania mioci do ukarania drugiej osoby jest znakiem, e nie okrelilimy granic, aby rozwiza konflikt, lecz by wywrze zemst. Dystans fizyczny Czasami, gdy wszystko inne zawiedzie, trzeba si rozej, aby zapobiec dalszym cierpieniom. Dystans fizyczny dostarcza czasu na ochron, zastanowienie, uzdrowienie i nauczenie si nowych postaw. W skrajnych przypadkach separacja usuwa realne zagroenie fizyczne. Dystans moe by niewielki lub bardziej znaczcy: Opuszczenie pokoju podczas ktni lub wwczas, gdy sytuacja staje si napita. Oddalenie si na pewien czas od drugiej osoby, aby przemyle sytuacj. Wyprowadzenie si z domu w celu odbycia kuracji odwykowej. 38

 Oddzielenie si od osoby, ktra wykorzystuje nas fizycznie lub naduywa rodkw odurzajcych. Przeprowadzenie si do domu opieki dla matek, aby ochroni dzieci. Opisane granice chroni zwizek i jednego z maonkw przed wikszymi szkodami. Autor Ksigi Przysw powiada: Rozwany zo widzi i kryje si, nierozwani tam id i szkod ponosz (Prz 27, 12). Dystans fizyczny stwarza czasami pole dla uzdrowienia oraz warunki zapewniajce bezpieczestwo partnerom i czcemu ich zwizkowi. Chocia jest to ostatnia deska ratunku, czasami przynosi ocalenie. inni ludzie Sandy nie potrafia przeciwstawi si Jerryemu w pojedynk. Zawsze gdy prbowaa okreli granice, wybucha ostry konflikt. Po prostu nie bya wystarczajco silna i m bra nad ni gr. Zasugerowaem, aby rozmawiaa z nim o pewnych sprawach wycznie w mojej obecnoci. Pocztkowo uznaa, e byby to wykrt, i odmwia, jednak po kilku kolejnych niepowodzeniach przyznaa, e sama sobie nie poradzi. Sandy mwia o trudnych sprawach jedynie podczas sesji terapeutycznych. Powoli zacza ufa, e wkrocz do akcji, gdy Jerry bdzie prbowa j zdominowa. Granice, ktre ustalilimy w trakcie sesji, wyznaczyy ich maestwu nowy kierunek. Jerry zacz bra sobie do serca to, o czym mwilimy. Pniej Sandy przyczya si do grupy wsparcia, aby znale pomoc i wytyczy pozostae granice. Inni ludzie dostarczyli jej krgosupa, ktrego pocztkowo nie posiadaa. Powoli zacza akceptowa ich opiek, wsparcie, nauk 39

i przykad. Pan Bg zapewnia nam pomoc za porednictwem innych czonkw swojej rodziny. Oto kilka przykadw: Uzyskanie pomocy od trzeciej osoby w celu rozwizania konfliktu. Otrzymanie ochrony i wsparcia od osoby spoza maestwa. Otrzymanie pomocy w zakresie ochrony i wsparcia od grupy. Otrzymanie od innych wiedzy na temat granic. Wykorzystanie pomocy doradcw maeskich, przyjaci lub duchownych do rozwizania trudnych spraw. Znalezienie schronienia w skrajnych przypadkach. Naley przyjmowa pomoc innych pod warunkiem, e jest ona autentyczna i nie powoduje dodatkowego cierpienia. Pomoc przyjaci moe by nieprzydatna, jeli stara si ukry problem, zamiast go rozwika. Omwimy t spraw w rozdziale 11 powiconym temu, jak chroni maestwo przed niepodanymi intruzami. czas Czas jest kolejnym czynnikiem pozwalajcym usun trudnoci w relacjach midzyludzkich. Niektrzy ludzie potrzebuj czasu, aby rozwiza konflikty lub ograniczy ich rozmiary: Zaplanujcie czas na omwienie pewnych spraw: Powicimy jedn godzin naszemu rodzinnemu budetowi i nie bdziemy o tym mwi przez cay nastpny tydzie. Wyznaczcie czas na omwienie konkretnej kwestii, zamiast dyskutowa o niej, gdy sytuacja stanie si napita. 40

 Ustalcie pory roku na realizacj okrelonych celw: Tego lata popracujemy nad porozumiewaniem si w maestwie. Jesieni zajmiemy si problemami w poyciu seksualnym. Podobnie jak w wiecie materialnym, w sferze relacji midzyludzkich istniej rne rodzaje granic. Czasami rzecz waciw jest ogrodzenie zamiast drzwi s sytuacje, w ktrych naley sign po konfrontacj i prawd, kiedy indziej po dystans fizyczny. W czci III dostarczymy wskazwek dotyczcych tego, jakie rodki naley zastosowa w konkretnej sytuacji.

Stephanie
Stephenie, o ktrej wspomniaem na pocztku rozdziau, nie miaa tak powanych problemw w relacji ze Stevem, jak inni maonkowie, cierpiaa jednak z powodu dystansu emocjonalnego, ktry powstaje, gdy w zwizku zaangaowana jest tylko jedna osoba. Jej historia dostarcza dobrego przykadu na to, jak konieczne jest wytyczenie granic w maestwie. Stephanie bya nieszczliwa, chocia nie borykaa si z powaniejszymi trudnociami. Sytuacja taka jak jej bywa jednak czasami rdem najwikszej niedoli. Stephanie zastosowaa wszystkie zasady przeanalizowane w tym rozdziale, dlatego opowie o niej ma szczliwe zakoczenie Po pierwsze, Stephanie ustalia, gdzie koczy si jej obszar i zaczyna obszar Stevea. Kiedy to uczynia, dosza do wniosku, e w zwizku, ktry ich czy, bardzo mao jest tego, co naley do niej. Kobieta przystosowywaa si do pragnie ma i ulegaa jego daniom, tak jakby 41

sama w ogle nie istniaa. Nie potrafia sobie nawet przypomnie, jakie uczucia towarzysz byciu sob. Odoya na dugo wasne pragnienie zdobycia wyksztacenia i wartociowej pracy, aby umoliwi mowi zrobienie kariery. Tak czsto rezygnowaa z siebie, e niemal si zatracia. Kiedy zacza si zastanawia nad tym, co naley do niego i do niej, zdaa sobie spraw, e nie moe obwinia ma o to, i o sobie zapomniaa. To ona podporzdkowaa si jego yczeniom. To ona lkaa si konfliktu i wolaa dostosowa do jego pragnie. Stephanie musiaa si przyzna do wasnej biernoci. Wanie wtedy podja dojrza decyzj wzia odpowiedzialno za wasn niedol i zacza pracowa nad relacj czc j z mem. Zamiast uczyni to, co robi wiele ulegych osb, gdy si przebudzi i stwierdzi, e si zagubio, nie zrezygnowaa z maestwa ze Stevem, aby odnale siebie. Bardzo czsto dochodzi do rozpadu zwizku wwczas, gdy bierny maonek stwierdza, e ma prawo do wasnego ycia i opuszcza partnera. Czasami nazywa to posunicie wytyczeniem granic. Nie ma niczego, co byoby rwnie dalekie od prawdy. Bierny maonek stwierdza, e ma prawo do wasnego ycia i opuszcza partnera. Czasami nazywa to posunicie wytyczeniem granic. Nie ma niczego, co byoby rwnie dalekie od prawdy. Granice mog istnie jedynie w ramach relacji. Traktowanie zerwania zwizku jako pierwszego kroku do okrelenia granic nie ma z nimi nic wsplnego jest raczej ucieczk przed ich wytyczeniem w relacji z drug osob. Prawdzi42

we granice funkcjonuj jedynie w kontekcie zwizku czcego dwoje ludzi. Stephanie nie opucia ma, lecz przyznaa si do wszystkich uczu, postaw, pragnie i wyborw, a nastpnie powiedziaa o nich Steveowi. Pocztkowo toczyli ze sob wiele sporw, w kocu jednak m przyj bardziej dojrza postaw. Zrozumia, e w maestwie nie chodzi wycznie o niego i e jeli w dalszym cigu bdzie postpowa tak jak dotd, utraci rzeczy, ktre uwaa za bardzo wane, na przykad bliski zwizek ze Stephanie. Gdy ona wzia odpowiedzialno za wasne ycie, on by zmuszony uczyni to samo i ich zwizek zmieni si na korzy. Kade byo wacicielem swojej strony rwnania. Stephanie poczua, e nie jest uzaleniona od Stevea oraz wewntrznego zniewolenia, ktre zawsze jej towarzyszyo. Czciej wyraaa swoje uczucia i opinie. Nie ulegaa natychmiast pragnieniom ma. Mwia mu, kiedy miaa wraenie, e jej nie sucha. Steve nauczy si ceni jej wolno i cieszy si ni. Jej niezaleno zacza go pociga, zamiast wywoywa poczucie zagroenia. Postpowanie takie sprawio, e ich wzajemna mio zacza wzrasta, rozwijali si te jako osoby. Pocztkiem zmian byo podjcie pracy nad granicami przez Stephanie spojrzenie na sam siebie, przyznanie si i wzicie odpowiedzialnoci za to, co do niej naleao, oraz wykonanie cikiej pracy w celu zmiany charakteru czcego ich zwizku zamiast uwolnienia si od niego. Nauczya si okazywa mio, zamiast ulega mowi. Wi czca Stevea i Stephanie stawaa si coraz blisza. Oboje nauczyli si, jak by odrbnymi osobami, ktre w wolny sposb obdarzaj si mioci. Tym, czego im od dawna brakowao, byo poczucie gbokiej jednoci, ktre Biblia nazywa poznaniem. Bez wyranego 43

okrelenia granic nie mogli pozna si wzajemnie, a zatem darzy si prawdziw mioci. Kiedy kade z nich zdefiniowao siebie, stali si dwojgiem ludzi mogcych kocha i przyjmowa mio. Zaczli si wzajemnie poznawa i cieszy sob. W ich yciu nastpi rozwj. Wanie tego yczymy naszym Czytelnikom i ich wspmaonkom. Dziki tej ksice pragniemy pomc wam zobaczy siebie w prawdziwy sposb oraz sta si bardziej wolnymi i odpowiedzialnymi osobami, abycie mogli lepiej okazywa i przyjmowa mio. Taki jest wzniosy cel maestwa stworzonego przez Boga.

Rozdzia 2

Dziesi praw dotyczcych granic w yciu maeskim

Podczas seminariw powiconych zagadnieniu granic ludzie pytaj nas najczciej: Co powinnam zrobi, aby skoni ma do nawizania bliszego zwizku emocjonalnego? lub: Co powinienem powiedzie onie, ktra lekkomylnie wydaje pienidze? Wiele maestw zmaga si z tymi wanymi problemami. Trudno nam odpowiedzie na te pytania, poniewa nie znamy konkretnej sytuacji kadej z par. M, ktry unika nawizania bliszej relacji, moe dystansowa si wobec ony, poniewa trudno mu zaufa drugiej osobie; moe by te nadmiernie zaaferowany wasn osob. Ale moe zachowywa si w sposb cakiem normalny, 45

podczas gdy jego maonka ma nierealistyczne oczekiwania. Rozrzutna ona moe mie problem z zaprowadzeniem porzdku we wasnym yciu, moe zaprzecza istnieniu problemw finansowych lub mie wadczego ma. W celu rozwizania kwestii granic w maestwie trzeba zawsze pozna konkretn sytuacj. Gdybymy poradzili: Powiedz swojemu mowi (onie), aby zrobi to i to, nie rozumiejc ich pooenia, nasza wskazwka byaby bezwartociowa. Chocia na kartach tej ksiki podajemy wiele praktycznych rad, tak naprawd poznanie zasad okae si bardziej przydatne od opanowania okrelonych technik postpowania. Z tego wzgldu umiecilimy w naszej ksice rozdzia powicony prawom dotyczcym granic, nie traktujc ich jednak jako praktycznych strategii postpowania. S to zasady, wedug ktrych naley porzdkowa ycie maeskie. Prawa te, ktre omwilimy w innym kontekcie w ksikach Sztuka mwienia Nie i Boundaries with Kids (Granice w relacjach z dziemi), pozwol nam wyj poza paszczyzn rozwizywania poszczeglnych problemw. Pomoe to Czytelnikom zrozumie praktyczne dziaanie granic i zapobiec trudnociom, zanim si pojawi. Prawa funkcjonujce w dziedzinie granic nie dotycz idealnego maestwa, lecz kadego istniejcego w rzeczywistoci. Podobnie jak prawa przyrody (na przykad prawo cienia), prawa dotyczce granic obowizuj w sposb powszechny i konieczny, niezalenie od tego, czy zdajemy sobie spraw z ich istnienia. Moemy podskakiwa tak wysoko, jak si nam podoba, woajc: Odrzucam istnienie prawa cienia! Nie wierz, e takie prawo obowizuje!, lecz mimo to nie uda si nam zbytnio oddali od naszej planety. Prawa przyrody s potniejsze od nas. 46

Prawa dotyczce granic okrelaj podstawy funkcjonowania odpowiedzialnoci w naszym yciu. Po zapoznaniu si z nimi mona pomyle: Nic dziwnego, e moje maestwo przeywao problemy! lub: Teraz rozumiem, dlaczego w tej dziedzinie maestwa tak dobrze si nam ukada! Niezalenie od reakcji, poznanie owych dziesiciu praw przyniesie niewtpliw korzy.

Prawo 1: Prawo siania i zbierania plonw

Amy i Randall byli maestwem od omiu lat i kochali si wzajemnie. Niestety, kiedy Randall by rozgniewany lub zdenerwowany, stawa si bardzo ponury i dystansowa od Amy i dzieci, ograniczajc kontakt do sporadycznych wybuchw gniewu. Kiedy jego firma przeywaa problemy, nie odzywa si ani sowem w czasie obiadw. Pewnego razu, gdy by w takim nastroju, dzieci zaczy si kci przy stole. Ni z tego, ni z owego powiedzia wwczas: Amy, czy nie moesz doprowadzi dzieciakw do porzdku? Czy nie mog mie chwili spokoju nawet we wasnym domu? Po tych sowach wyszed z kuchni i poszed do gabinetu, gdzie siedzia przed komputerem, a dzieci poszy spa. Prawa funkcjonujce w dziedzinie granic nie dotycz idealnego maestwa, lecz kadego istniejcego. Amy czua si zmieszana i zraniona, miaa jednak wasny sposb radzenia sobie z humorami Randalla. Staraa si go rozweseli pozytywn, zachcajc i uleg postaw. Ciko 47

pracuje mylaa. Potrzebuje opieki z mojej strony. Przez kilka kolejnych godzin, a niekiedy nawet dni, podporzdkowywaa ycie caej rodziny nastrojowi tatusia. Wszyscy musieli chodzi wok niego na palcach. Nikt nie mg narzeka ani wypowiada negatywnych uwag na jakikolwiek temat z obawy, e wyprowadzi go tym z rwnowagi. Amy ustawicznie prbowaa skoni ma do otworzenia si, udzieli mu wsparcia, uczyni go szczliwym. Ca swoj energi emocjonaln powicaa na to, aby pomc Randallowi w odzyskaniu dobrego samopoczucia. Robia, co moga, aby wyrwa ma z ponurego nastroju, lecz sytuacja ulegaa pogorszeniu. Jego nastrj stawa si coraz bardziej ponury i ten stan coraz duej si utrzymywa. Co gorsza, Randall najwyraniej nie zdawa sobie z tego sprawy. Przesadzasz mwi onie. Czasami obwinia j nawet o to, e wprowadza go w zy nastrj. Nie czubym si tak, gdyby mnie bardziej wspieraa mwi. Amy czua si wwczas okropnie. Jaki bd popenia? Zabawa i niepacenie rachunkw Problem Amy i Randalla ilustruje dziaanie pierwszego prawa dotyczcego granic prawa siania i zbierania plonw. Mwic najprociej, mwi ono, e nasze dziaania pocigaj za sob okrelone konsekwencje. Kiedy okazujemy mio i zachowujemy si w odpowiedzialny sposb, ludzie do nas lgn. Kiedy nie okazujemy mioci lub postpujemy nieodpowiedzialnie, dystansuj si do nas emocjonalne, przestajc mwi, unikajc nas lub zrywajc czcy nas zwizek. Randall sia gniew i egoizm, ranic uczucia Amy i niszczc ycie rodzinne. Mimo to nie ponosi adnych konsekwencji swoich dziaa. Kiedy gniew min, przechodzi nad nim do porzdku dziennego i zajmowa si wasnymi sprawami, tak jakby nic si nie wydarzyo. Amy miaa z tym jednak problem. 48

Musiaa dwiga na swoich barkach cay ciar jego nastrojw. W pewnej chwili zaprzestaa prb przeksztacenia swojego ponurego ma w szczliwego czowieka. Randall si bawi, a Amy za to pacia i dlatego nie zmienia on swojego sposobu postpowania. Nie mia bodca, ktry skoniby go do zmiany, bowiem jego problemem zajmowaa si ona. Kiedy okazujemy mio i zachowujemy si w odpowiedzialny sposb, ludzie do nas lgn. Kiedy nie okazujemy mioci lub postpujemy nieodpowiedzialnie, dystansuj si do nas. Jakie konsekwencje powinny spotka Randalla? Amy moga mu powiedzie: Kochanie, wiem, e dowiadczasz wielu stresw. Pragn ci pomc tak, jak potrafi, jednak twoje wycofywanie si i wybuchy gniewu rani mnie i dzieci. Takie zachowanie jest nie do zaakceptowania. Chc, aby zwraca si do nas z wikszym szacunkiem, kiedy jeste w zym nastroju. Gdy nastpnym razem zaczniesz na nas krzycze, bdziemy musieli na pewien czas opuci dom, aby oddali si od twoich emocji. Pojedziemy do kina lub odwiedzimy przyjaci. Randall bdzie si musia wwczas zaj konsekwencjami wasnych dziaa: samotnoci i izolacj. Jeli siejemy ziarno zego traktowania ludzi, powinnimy zbiera plony w postaci braku osb, ktre chciayby przebywa w naszym towarzystwie. Miejmy nadziej, e cierpienie towarzyszce samotnoci pomoe Randallowi upora si z jego uczuciami. istnienie konsekwencji sprawia, e maonkowie mog si rozwija Bg zaplanowa, aby maestwo byo nie tylko miejscem okazywania mioci, lecz take rozwoju. Jedn z drg pro49

wadzcych do rozwoju osobistego jest odkrycie, e nasze dziaania pocigaj za sob okrelone konsekwencje. Poniewa maestwo jest trwaym, bliskim zwizkiem czcym dwoje ludzi, dziaania maonkw wywieraj na oboje bardzo gboki wpyw. Stare powiedzenie, e ranimy tych, ktrych kochamy, jest prawdziwe. Wanie dlatego zrozumienie i zastosowanie prawa siania i zbierania plonw jest takie wane nie tylko dla maonka, ktry bierze na siebie problemy partnera, lecz rwnie dla tego, ktry odmawia przyjcia odpowiedzialnoci. Przejawem mioci jest pozwolenie, aby partner zbiera plony swoich egoistycznych lub nieodpowiedzialnych dziaa (pod warunkiem, e nie kierujemy si pragnieniem zemsty lub chci sprawienia mu blu). Granice s wyrazem przestrzegania prawa siania i zbierania plonw. Kiedy je wytyczamy i przestrzegamy ich, komunikujemy maonkowi: Kocham ci, lecz nie bd paci za rozwizywanie twoich problemw. Odmowa ratowania partnera na przykad rozweselenia go, gdy jest ponury, ponoszenia ofiar w celu spaty jego dugw lub nazywania chorym, gdy cierpi po caonocnej balandze pomoe mu zatrzyma wasny problem przy sobie. Zbieranie plonw w dziedzinie relacji i funkcjonowania maestwa Pierwsze prawo dotyczce granic dziaa w dwch gwnych obszarach ycia maeskiego: dziedzinie relacji i funkcjonowania maestwa. Relacje obejmuj emocjonaln wi czc dwoje ludzi to, jak gboko czuj si ze sob zwizani i jakie pozytywne oraz negatywne uczucia ywi wobec siebie. Funkcjonowanie maestwa czy si z dziaaniami podejmowanymi w jego ramach: paceniem rachunkw, planowaniem zaj, przygotowy50

waniem posikw, sprztaniem domu i wychowywaniem dzieci. W dziedzinie relacji prawo siania i zbierania plonw dotyczy wpywu, jaki maonkowie wywieraj na siebie. Amy i Randall mieli z tym problem. Mczyzna by trudny w poyciu i rani najbliszych, mimo to Amy ponosia zamiast niego konsekwencje negatywnych dziaa. Innym przykadem dziaania prawa siania i zbierania plonw w tej sferze maestwa jest wymagajca ona, ktra oczekuje, e m powici jej cay swj czas i uwag. Postpujc w taki sposb, sieje egocentryzm i zniewolenie, za on zbiera plony w postaci niechci, poczucia winy i utraty wolnoci. W dziedzinie funkcjonowania maestwa prawo siania i zbierania plonw dziaa bardziej konkretnie, a przez to jest atwiejsze do uchwycenia. Na przykad, rozrzutny m moe sia, czynic nadmierne wydatki, a ona zbiera plony w postaci koniecznoci podjcia pracy zawodowej lub dokonywania oszczdnoci w wydatkach na ywno i inne konieczne artykuy, aby zwiza koniec z kocem. Innym przykadem jest ona, ktra nie dba o dom i m, ktry zbiera tego owoce, czujc si le we wasnym domu lub wstydzc si, gdy odwiedz go gocie. Niezalenie od aspektu ycia maeskiego problem pozostaje ten sam: Ten, kto stwarza trudnoci, nie dowiadcza konsekwencji ich istnienia. Sytuacja w takim maestwie nie zmieni si, dopki maonek, ktry bierze odpowiedzialno za problem nienalecy do niego, nie postanowi uczyni czego w tej sprawie. Moe na przykad powiedzie drugiemu, e takie zachowanie rani jego uczucia lub okreli granice w danej dziedzinie. Dziki temu osoba, ktra sieje, bdzie zbiera plony wasnych dziaa, bdzie mona si te zaj problemem naruszania granic. 51

Prawo 2: Prawo odpowiedzialnoci

Waciwe zrozumienie pojcia odpowiedzialnoci jest konieczne do wytyczenia granic w maestwie. W chwili zawarcia zwizku bierzemy na siebie obowizek kochania i otaczania opiek maonka tak, jak adnej innej osoby. Obchodzi nas wpyw, ktry na niego wywieramy, dbamy te o jego potrzeby i dobre samopoczucie. Jeli jeden z partnerw nie czuje si odpowiedzialny za drugiego, ten musi y w maestwie jak osoba samotna. Z drugiej strony, nie naley przekracza linii odpowiedzialnoci drugiej osoby, tak jakbymy obejmowali w posiadanie jej ycie. Prawo odpowiedzialnoci gosi: Jestemy odpowiedzialni przed sob i za siebie nawzajem, lecz nie zamiast siebie. Pismo wite naucza: Jeden drugiego brzemiona nocie i tak wypenijcie prawo Chrystusowe oraz: Kady bowiem poniesie wasny ciar (Ga 6, 2. 5). Sowo brzmi (w. 2) oznacza ciki gaz mog to by powane problemy finansowe, zdrowotne lub emocjonalne. Maonkowie powinni si aktywnie wspiera, kiedy jeden z nich przytoczony jest cierpieniem czy trudnociami. Sowo ciar (w. 5) to codzienne obowizki. Mieszcz si tutaj uczucia, postawy, wartoci oraz radzenie sobie z trudami dnia codziennego. Maonkowie mog pomaga sobie w noszeniu brzemienia, lecz ostatecznie kady z nich musi wykona swoje obowizki. Jeli w maestwie nie jest przestrzegane prawo odpowiedzialnoci, powstaj dwie ekstremalne sytuacje. Z jednej strony, m moe zapomnie o obowizku kochania ony. Moe sta si samolubny, nieczuy, a nawet 52

przykry. Taki mczyzna nie zwraca uwagi na wpyw, jaki jego zachowanie wywiera na partnerk. Nie przestrzega przykazania Jezusa mwicego o tym, jak powinnimy si wzajemnie traktowa: Wszystko wic, co bycie chcieli, eby wam ludzie czynili, i wy im czycie! (Mt 7, 12). Jest to nieodpowiedzialne postpowanie wobec wspmaonka. Nie naley obejmowa w posiadanie ycia wspmaonka. Z drugiej strony, m moe wzi na swoje barki obowizki, ktre nale do ony. Na przykad gdy jego maonka jest nieszczliwa, moe czu si za to odpowiedzialny. Moe doj do wniosku, e zbyt mao zarabia, e nie okazuje wystarczajcego zainteresowania jej pasjami lub niedostatecznie pomaga w domu. Z tego powodu podejmuje usilne prby uczynienia niezadowolonej maonki osob szczliw. Jest to niewykonalne zadanie. Chocia m powinien okazywa zrozumienie nieszczliwej onie i bra odpowiedzialno za swoje krzywdzce postpowanie, nie powinien czu si odpowiedzialny za jej uczucia. Emocje ony s jej wasnoci i sama musi si nimi zaj. Na koniec, prawo odpowiedzialnoci oznacza odmow ratowania partnera przed konsekwencjami jego grzesznych lub niedojrzaych dziaa. Kady z maonkw ma obowizek okrelenia granic destruktywnych zachowa lub postaw partnera. Na przykad, jeli m jest naogowym hazardzist, ona powinna wprowadzi odpowiednie ograniczenia, na przykad zlikwidowa jego karty kredytowe, zaoy oddzielny rachunek lub nalega, aby skorzysta z fachowej pomocy, by zmusi go do wzicia odpowiedzialnoci za jego problem. 53

Prawo 3: Prawo wadzy

Spord wszystkich praw dotyczcych granic, najwicej kontrowersji wzbudza prawo wadzy. Maonkowie maj problem ze zrozumieniem swojej wadzy w maestwie i tego, jak due zmiany mog w nim wprowadzi. Zwykle myl te raczej o zmianie zachowa partnera zamiast swoich wasnych. Ludzka natura skania nas do podejmowania prb zmiany innych, aby nasze ycie stao si przyjemniejsze. Podczas seminariw powiconych granicom, jedno z najczciej zadawanych pyta rozpoczyna si sowami: Jak mog skoni maonka do? Syszc je, od razu wiemy, e mamy do czynienia z problemem wadzy. Mowie i ony czsto odwouj si do sprawy granic, aby podkreli swoj wadz nad partnerem, lecz zachowanie takie zwykle nie jest skuteczne. Druga osoba moe przecie dokonywa wasnych wyborw. Przypomnij sobie, jak si czue, gdy kto prbowa ci zmieni. Czy odczuwae niech? Bunt? Stawiae opr? Nie jest to postawa osoby gotowej do wprowadzenia zmian. Mowie i ony czsto odwouj si do sprawy granic, by podkreli swoj wadz nad maonkiem, lecz zachowanie takie zwykle nie jest skuteczne. Prawo wadzy okrela zakres naszej kontroli to, nad czym mamy i nad czym nie mamy wadzy. Najpierw zajmijmy si tym, na co nie mamy wpywu. Nie mamy wadzy nad postawami i zachowaniami innych osb. Nie moemy sprawi, by nasz partner zacz si rozwija. Nie 54

moemy zmusi go do pozbycia si przykrego nawyku lub uciliwego rysu charakteru. Nie moemy spowodowa, by zjawia si na obiad o czasie, nie krzycza na nas lub inicjowa rozmow. Owocem Ducha jest samokontrola, a nie kontrolowanie innych (zob. Ga 5, 23). Nawet Bg nie przejmuje nad nami takiej wadzy, chocia mgby j mie, gdyby chcia (zob. 2 P 3, 9). Nie mamy wadzy, aby uczyni wspmaonka takim, jakiego bymy pragnli (podobnie jak nie posiadamy takiej wadzy w odniesieniu do samych siebie). Sami z siebie nie posiadamy mocy, aby zmieni takie cechy, jak wybuchowy charakter lub akomstwo. W pewnym stopniu wszyscy robimy rzeczy, ktrych nienawidzimy (zob. Rz 7, 15). Warto pamita o tej bezsilnoci w odniesieniu do ma czy ony, aby lepiej zrozumie zmagania, jakie toczy. wiadomo wasnej bezradnoci pomaga nam rwnie zrozumie, jak duo czasu moe wymaga nauczenie si sztuki wyznaczania waciwych granic w maestwie. Jeli przez wiele lat bya uzaleniona od ma (ktry bra odpowiedzialno za twoje postpowanie), nie oczekuj, e w cigu jednego dnia uda ci si wprowadzi w dojrzay sposb granice. Jeli nie masz wadzy nad wspmaonkiem i nie moesz go zmieni, nad czym moesz sprawowa kontrol? Kady z nas ma wadz nad tym, aby przyzna si do wasnego krzywdzcego postpowania wobec partnera i wyrazi skruch. Mona okreli, na czym polega problem, prosi Boga, aby pomg nam go przezwyciy i okaza gotowo do zmiany. Niezalenie od tego, jak przykre s zachowania partnera, take my robimy rzeczy, ktre sprawiaj mu bl. Jeli chcesz, aby wspmaonek szanowa twoje granice, zapytaj, w jaki sposb naruszasz te, ktre on wyznaczy. Kiedy czujesz si zraniony lub zdenerwowany, 55

moesz podejmowa prby kontrolowania wszystkiego lub zamyka si w sobie i oddala od partnera. Nic nie wywiera rwnie silnego wpywu na rozwj wspmaonka, jak nasze szczere pragnienie zmiany. Nie mamy wadzy, aby zmieni drug osob, moemy jednak wywiera na ni wpyw. Kady z nas ma wadz nad tym, by si rozwija, rezygnujc z nieskutecznych sposobw radzenia sobie z problemami. Bardzo mao konfliktw maeskich zostao w 100% spowodowanych tylko przez jednego partnera. Zwykle kady z maonkw przyczyni si do powstania trudnoci. Jeli m jest odpowiedzialny za karcenie dzieci, moe uwaa, e ona jest zbyt pobaliwa. Moe te sprzeciwia si temu, aby nieustannie odgrywa wobec dzieci rol surowej i wymagajcej osoby. Jego wkad do powstania problemu mg polega na tym, e wkroczy do akcji tam, gdzie to ona powinna podj odpowiednie kroki. By moe na ni narzeka, moe nie wspomnia jej o swoim poczuciu bezsilnoci. Ma on moliwo okrelenia tego, w jaki sposb (czynny i bierny) przyczyni si do powstania trudnej sytuacji, moe te wraz z upywem czasu zmieni wasn postaw i zachowanie. Jezus nazywa ten proces usuwaniem dba z wasnego oka (zob. Mt 7, 15). Nie mamy wadzy, aby zmieni drug osob, moemy jednak wywiera na ni wpyw. Oznacza to, e moemy skoni innych do podjcia okrelonych zachowa. W jaki sposb mona wywrze wpyw na wspmaonka? Nie dysponujemy wadz zmuszenia go do tego, aby zrozumia, jak si czujemy, gdy mamy zy dzie i jestemy zestresowani. Ale moemy da mu do zrozumienia, e prag56

niemy, aby okaza nam odrobin empatii. Moemy te da mu przykad, przyjmujc tak postaw wobec niego. Moemy przyczy si do grupy wsparcia dla maonkw, ktrzy borykaj si z podobnymi problemami. Moemy wytyczy granice majce zwizek z jego obojtnoci. Wpyw oznacza si oddziaywania.

Prawo 4: Prawo szacunku

Niektrzy uwaaj, e prawo szacunku to najtrudniejsza z dziesiciu zasad dotyczcych granic, poniewa nie uczy nas, jak je okrela, lecz jak szanowa granice wprowadzone przez innych. Prawo szacunku powiada, e jeli chcemy, aby inni uznawali nasze granice, musimy odnosi si z szacunkiem do tych, ktre oni wprowadzili. Darmowy lunch nie istnieje. Nie moemy oczekiwa, e inni ludzie bd respektowali nasze granice, jeli nie zwaamy na te, ktre oni sami ustanowili. Dojrzali doroli rwnie silnie pragn wolnoci tak dla siebie, jak dla innych. Jestemy podekscytowani tym, e moemy okrela granice i dokonywa wolnych wyborw, mwi nie jednak nie czujemy si szczliwi, gdy to sowo pada z ust innych. Jeli tak wanie si czujesz, nie jeste osamotniony. Podobne odczucia maj wszystkie dzieci! Pragn wolnoci, lecz odmawiaj jej innym, gdy to prowadzi ich do rozczarowania. Dojrzali doroli rwnie silnie pragn wolnoci tak dla siebie, jak dla innych. 57

Prawo szacunku wzmacnia mio. Kocha wspmaonka oznacza pragn, aby by wolny, i chroni swobody jego wyborw. Oznacza zrezygnowa z pragnienia, aby postrzega wiat podobnie jak my, i docenia fakt, e posiada wasny rozum, wartoci i uczucia. Przypomnij sobie, jak si czue, kiedy ostatnim razem musiae odmwi przyjacielowi, a ten powiedzia: Sdziem, e ci na mnie zaley. By moe poczue si winny i ulege jego probom. By moe nie zrezygnowae z ustalonych granic, lecz poczue do niego niech. Niezalenie od tego, jak zareagowae, bliska wi, ktra was czya, ulega osabieniu. Wanie tak si czuje twj wspmaonek, gdy nie potrafisz przyj do wiadomoci jego odmowy. W maestwie respektowanie prawa szacunku jest bardzo trudne. Kiedy dwoje ludzi si pobiera, widzialne granice pomidzy nimi atwo si zacieraj z dwojga osobowoci zaczyna powstawa jedno. Zamazanie uczu i oczekiwa moe sta si problemem. Czsto m czy ona niemal automatycznie zakadaj, e mio maeska oznacza, i partner bdzie postrzega rzeczywisto tak samo jak on czy ona. ona moe czu si niekochana, kiedy m powie: Nie mam ochoty na spacer. Jestem senny. W okresie miodowego miesica maonkowie maj podobne zdanie na wszystkie tematy, kiedy jednak ten czas dobiegnie koca, okazuje si, e m i ona to dwie rne osoby, ktre maj wasn wol, wasne odmienne potrzeby i wasne punkty widzenia. Wanie wtedy naley si odwoa do prawa szacunku. Kiedy niedawno poszedem si ostrzyc, fryzjerka zapytaa mnie, czym si obecnie zajmuj. Opowiedziaem jej o poradniku, ktry pisz. Zainteresowaa si ksik Sztuka mwienia Nie, a gdy wspomniaem o ksice Boundaries 58

with Kids (Grancie w relacjach z dziemi), zawoaa z entuzjazmem: Musz j mie, aby pomc moim dzieciom! Kiedy jednak wspomniaem jej o tym, co zawiera ksika Sztuka mwienia Nie, umiechna si niepewnie i powiedziaa: Uciekam, kiedy sysz o maeskich obowizkach. Wolaabym, aby ta ksika nie dostaa si w rce mojego ma! Niemiao przyznaa si do tego, co wszyscy w pewnym stopniu odczuwamy chcemy by wolni, lecz nie yczymy sobie, aby wolno innych miaa wpyw na nasz. Usyszelimy to samo podczas obiadu z bliskim przyjacimi, Nickiem i Colleen. Nick wyzna: Czasami Colleen oddala si ode mnie bez adnego powodu. Mam powd zaprzeczya jego ona. Wycofuj si, gdy mwi nie, a ty starasz si mnie zdominowa. Nie staram si ci zdominowa, gdy odmawiasz zaoponowa Nick. Widz, e mamy w tej sprawie odmienne zdanie skwitowaa jego sowa Colleen, nie chcc kontynuowa sporu. Rozmowa zesza na inne tematy. Kiedy wsplny wieczr dobiega ju koca, Nick zaproponowa, abymy spotkali si za kilka tygodni i pograli w pik. Zajrzaem do kalendarza i powiedziaem: Przykro mi, lecz w tym czasie jestem zajty. Nick podnis rce, wyraajc w ten sposb poirytowanie i powiedzia: Daj spokj! Co to znaczy, e jeste zajty? Wystarczy, e zmienisz troch rozkad zaj. Czy przyjaciele tak nie postpuj? Colleen, ktra przysuchiwaa si naszej rozmowie, zawoaa: A widzisz! Wanie to miaam na myli! W identyczny sposb stara si mnie zdominowa, kiedy odmawiam! 59

Nick dozna wwczas olnienia zrozumia, e czasami jego pragnienia wchodz w kolizj z prawem szacunku. Zachcam do przestrzegania prawa szacunku w maestwie. Nie wpadaj do pokoju z list zmian, ktre naley wprowadzi w waszym domu. Powiedz wspmaonkowi, e pragniesz, aby szanowa twoje granice i zapytaj, czy ma poczucie, e respektujesz te, ktre on wyznaczy. Zadaj niektre z poniszych pyta: W jaki sposb naruszam granice, ktre ustalie? Czy szanuj twoje prawo do odmowy? Czy komunikuj ci, e jeste winny, dystansuj si lub atakuj, kiedy okrelasz wasne granice? Czy powiesz mi, gdy nastpnym razem nie uszanuj twojej wolnoci? Te pokorne i niewygodne pytania komunikuj, e dobro wspmaonka jest dla ciebie waniejsze od wasnej wygody. Wypywaj one z ofiarnoci, dowodz szczodrego ducha i mioci, mog te silniej scementowa maestwo. Jeli twj partner jest godny zaufania, zadanie bdzie atwiejsze. Jeli nie jest osob wiarygodn, moesz mie poczucie, e powierzasz swoje ycie komu, kto moe wykorzysta przeciwko tobie to, i go szanujesz. Naley jednak pamita, e nawet ludzie, ktrzy nie s godni zaufania, maj uprawnione potrzeby i granice, ktre powinnimy szanowa. Nie oznacza to, e mamy pozwoli, aby druga osoba nas skrzywdzia, jeli nie czujemy si bezpiecznie w zwizku, ktry nas z ni czy. Naley szanowa granice partnera, a jednoczenie stawia granice jego nieodpowiedzialnym zachowaniom. Przykadem tej rwnowagi moe by postawa przyjta przez on w stosunku do ma majcego skonno do atakw gniewu. 60

Nie moe nakaza mu, aby nie wpada we wcieko. Powinna uszanowa jego wolno do wyraenia sprzeciwu wobec tego, czego nie lubi. W odpowiedniej chwili moe mu jednak powiedzie: Nie mog zaakceptowa wyraania gniewu za pomoc atakw wciekoci. Jeli nie znajdziesz innego sposobu okazywania swojego niezadowolenia, bd musiaa si od ciebie odsun. Szanowanie granic wytyczonych przez ma (on) stanowi klucz do wzajemnej bliskoci i mioci. Wspmaonek dostrzee twj dar wolnoci i odczyta go jako wyraz mioci. Szanujc granice partnera, umoliwiasz mu poszanowanie twoich wasnych.

Prawo 5: Prawo motywacji

Larry uwielbia sport wszystkie dyscypliny. Jen kochaa Larryego, lecz nie znosia sportu. Czsto dochodzio midzy nimi do konfliktw, gdy nalega, aby posza z nim na mecz hokeja. Zgd si! Bdziemy mieli wietn zabaw! baga. I spdzimy troch czasu razem. Nikt nie moe kocha drugiego, jeli nie ma poczucia, i moe tego nie czyni. Chocia nie lubia hokeja, Jen mylaa sobie: Bg chce, abym okazywaa mu mio. Nie chc, aby si na mnie gniewa. Koniec kocw, chocia niechtnie, sza z nim na mecz. Jednak, chocia nie bya tego wiadoma, dbaa o to, by Larry wiedzia, i nie jest z tego zadowolona. Komunikowaa to za pomoc nastpujcych dziaa: 61

Guzdraa si, aby opni wyjcie z domu. Nie okazywaa adnego zainteresowania meczem. Bya cay czas w zym nastroju. Dystansowaa si emocjonalne wobec Larryego. Przez wiele dni przypominaa mu o tym, jak le si bawia.

W kocu Larry mia do zabierania jej na mecze hokeja. Wolabym, aby ze mn nie jechaa powiedzia. Jen poczua si zraniona tym, e nie doceni jej ofiary. Nie rozumiaa, e speniaa pragnienia ma z niewaciwych pobudek i e z tego powodu adne z nich nie otrzymao tego, czego potrzebowao. Prawo motywacji powiada, e czowiek musi by wolny, by mc powiedzie nie, a wtedy bdzie mg szczerze powiedzie tak. Nikt nie moe kocha drugiego, jeli nie ma poczucia, i moe tego nie czyni. Obdarzanie wspmaonka wasnym czasem i mioci oraz otwieranie si przed nim wymaga dokonania wyboru opartego na wyznawanych wartociach, nie za na lku. Jeli czujemy si w obowizku zrobienia czego, oznacza to, e si lkamy. Oto przykad lkw i obaw, ktre uniemoliwiaj mowi i onie okrelenie granic w maestwie: Lk przed utrat mioci. Lk przed gniewem wspmaonka. Lk przed samotnoci. Lk przed tym, e bdzie si uznanym za zego czowieka. Lk przed wyrzutami sumienia. Lk przed tym, e nie odwzajemni si mioci partnera (a zatem przed zranieniem jego uczu). 62

 Lk przed utrat akceptacji ze strony innych ludzi. Lk przed zranieniem maonka z powodu nadmiernej identyfikacji z jego cierpieniem. Lk zawsze sprzeciwia si mioci poczucie obowizku niweczy wiadomo wolnego wyboru. Natomiast mio usuwa lk (zob. 1 J 4, 18). Kiedy czujemy si wolni, aby wybra mio, wymienione obawy przestaj wywiera na nas wpyw. Kieruje nami mio. Jeli zmagasz si z tego typu lkami, podejmij prb, dziki ktrej moesz sta si bardziej dojrzaym czowiekiem, by te obawy nie sprawoway nad tob kontroli i nie pozbawiay ci granic. Na przykad, jeli lkasz si utraty mioci partnera, znajd ludzi, w ktrych towarzystwie czujesz si bezpiecznie i zdobd si na podjcie ryzyka otwartoci wobec nich. Gdy nie zerw czcej was relacji, bdziesz mia mniej obaw, e utracisz mio wspmaonka. Jen baa si dwch rzeczy: e nie bdzie postrzegana jako kochajca osoba i e utraci mio Larryego. Obawy te pozbawiay j wolnoci wyboru. Miaa poczucie, e powinna i na mecz hokeja niemal tak, jakby Larry przystawi jej pistolet do gowy. W rezultacie odczuwaa niech i gniew oraz odsuwaa si od ma. Na dodatek obwiniaa Larryego to on by zym czowiekiem, ktry pozbawia j moliwoci wyboru. Zwracanie uwagi na motywy, ktre nami kieruj, nie oznacza, e mamy robi tylko to, co si nam podoba lub na co mamy ochot. Czsto musimy ponosi ofiary i ze wzgldu na wspmaonka czyni rzeczy, ktre nie sprawiaj nam przyjemnoci. Wybory te powinny jednak wypywa z mioci i odpowiedzialnoci, nie za z obawy, e co utracimy. Na przykad, znam 63

maestwo, w ktrym m dopuci si zdrady. Byo to niszczce dowiadczenie dla jego ony. Miaa wszelkie powody ku temu, aby zerwa zwizek, i nikt by jej o to nie wini. Jednak pozostaa u boku ma i mimo wielkiego blu rozwizaa wsplnie z nim problem zdrady. Nie byo to dla niej przyjemne, wiele razy nie miaa te na to ochoty. Z drugiej strony, nie zostaa z nim z obawy przed izolacj lub finansow niepewnoci. Wiedziaa, e moe od niego odej, kochaa go jednak i miowaa Boga, dlatego postanowia uczyni to, co suszne. W takim stopniu, w jakim czujesz si wolny, by odmwi czego maonkowi, moesz zgodzi si na to, czego pragnie. W takim stopniu, w jakim czujesz si wolny, by odmwi czego maonkowi, moesz zgodzi si na to, czego pragnie. Wanie dlatego czasami dla dobra maestwa warto powiedzie: Nie mog wyrazi na to szczerej zgody, dlatego tym razem musz ci odmwi. W ten sposb stwarzasz sobie czas i przestrze na to, by znale najlepsze rozwizanie. Dziki temu druga osoba nie bdzie si musiaa boryka z okazujcym niech i dystansujcym si partnerem. Nikt przy zdrowych zmysach nie moe pragn, aby przestraszony wspmaonek wyraa zgod na wszystkie jego pragnienia. Nie bdzie bowiem wwczas dowiadcza z jego strony mioci, otwartoci i wolnoci. M czy ona mog by w takim przypadku obecni fizycznie, lecz nie duchowo. Prawo motywacji pozwala usun z pola widzenia lk. 64