Professional Documents
Culture Documents
04
Projekt realizowany przez konsorcjum
Spis treci
Nota metodologiczna 3 Gwne wnioski 6 17.1 Obecno kobiet i mczyzn w mediach 8 17.2 Role kobiet i mczyzn w przekazach medialnych 9 17.3 Ranga rl kobiet i mczyzn w strukturze narracyjnej przekazw medialnych 11 17.4 Obecne w mediach stereotypy pci 12 17.4.1 Role spoeczne penione przez kobiety i mczyzn w mediach 12 17.4.2 Status spoeczno-ekonomiczny kobiet i mczyzn w przekazach masowych 19 17.4.3 Relacje kobiet i mczyzn w mediach z innymi ludmi 21 17.4.4 Wygld zewntrzny kobiet i mczyzn w mediach 22 17.5 Ocena kobiet i mczyzn w mediach z perspektywy nadawcy 24 17.6 Obecno w mediach problematyki pci 25 Aneks 26 Spis rysunkw i tablic 26 Klucz kategoryzacyjny 27
Nota metodologiczna
Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor przeprowadzi jako cz projektu Wzmocnienie polityk rwnego traktowania kobiet i mczyzn cykl bada, ktrych celem byo uzupenienie danych dotyczcych rwnego statusu kobiet i mczyzn. W cyklu bada realizowano nastpujce projekty: badanie gospodarstw domowych na oglnopolskiej prbie adresowej; badanie karier modych naukowcw; badanie wacicieli maych firm; analiza treci badanie wizerunku kobiet i mczyzn w mediach. Niniejszy raport przedstawia wyniki badania wizerunku kobiet i mczyzn w mediach, zrealizowanego za pomoc ilociowej analizy treci. Podstawowym celem tego fragmentu bada byo ustalenie, jak w wiecie przedstawionym gwnych mediw w Polsce przestrzegane s zasady rwnego traktowania kobiet i mczyzn. Badanie starao si odpowiedzie na pytanie, czy kobiety i mczyni s rwnie czsto i podobnie prezentowani przez media, czy te, przeciwnie, mona zauway idealizacj lub dyskryminacj ktrej z pci. Analiza treci jest metod badania przekazw masowych poprzez zliczanie czstoci wystpowania w przekazie rnego typu treci. Przedmiotem analizy treci s zazwyczaj wartoci wyraane w rodkach komunikacji masowej oraz prezentowane w przekazach instytucje i stosunki spoeczne. Gwnym zadaniem socjologicznej analizy treci jest ustalenie, czy treci rodkw masowych odzwierciedlaj dominujce wartoci i struktury spoeczne. Podstawowym celem przeprowadzonej analizy bya charakterystyka wizerunkw kobiet i mczyzn w mediach ze szczeglnym uwzgldnieniem stereotypw pci dotyczcych: rl spoecznych penionych przez kobiety i mczyzn / zachowa charakterystycznych dla pci; wykonywanych zawodw; cech osobowoci; wygldu zewntrznego. Charakterystyki wizerunkw pci w mediach dokonywano w nastpujcych wymiarach: wymiarze istnienia co si zamieszcza, jak czsto, w jakich proporcjach i w jakich kontekstach; wymiarze wanoci jaka jest gradacja zagadnie i problemw komunikowanych przez kobiety i mczyzn; wymiarze wartociowania jak oceniane s (w sposb mniej lub bardziej ukryty) przedstawiane zjawiska z udziaem kobiet i mczyzn. Analiz objto nastpujce media: pras codzienn strony tytuowe nastpujcych dziennikw: - Gazeta Wyborcza;
- Rzeczpospolita; - Dziennik Zachodni (najwikszy tytu prasy regionalnej); - Nasz Dziennik; - Trybuna; telewizj TVP1 (pasmo prime time: 17.3022.00); radio Jedynk (pasmo godzinowe 6.308.30). Do analizy wybrano przekazy pochodzce z siedmiu kolejnych tygodni, z kolejnych dni tygodnia (w pierwszym tygodniu z poniedziaku, w drugim z wtorku itd.) z pierwszej poowy roku 2005. Jednostk analizy byy wszelkie osoby, ktre pojawiay si w przekazach (czy jako ich autorzy, gocie, postacie fikcyjne, czy te osoby bdce przedmiotem doniesie). Ponadto rejestrowano wszelkie dziaania instytucji i organizacji, ktrych beneficjentami s kobiety lub mczyni. Kadego z bohaterw szczegowo opisywano za pomoc cech uwzgldnionych w kluczu kategoryzacyjnym. Jeeli te same osoby pojawiay si w przekazie kilkakrotnie w rnych miejscach, relacjach lub czasie, opisywane byy kilkakrotnie. Zadaniem analizy bya bowiem identyfikacja wszelkich rl spoecznych i kontekstw, w jakich wystpowali w mediach bohaterowie obydwu pci. Klucz kategoryzacyjny obejmowa nastpujce zmienne: formalne rodzaj medium, typ programu; opisujce typ bohatera (indywidualny zbiorowy, rzeczywisty fikcyjny) i jego rol w programie (prowadzcy, go w studiu, bohater programu itp.; gwny epizodyczny); spoeczno-demograficzne opisujce bohatera (pe, wiek, wyksztacenie, stan cywilny, status spoeczno-ekonomiczny); opisujce role spoeczne i zachowania (miejsce przebywania / otoczenie, wykonywane czynnoci, zawd, typ tematyki / informacji komunikowanej przez bohatera ze szczeglnym uwzgldnieniem przejaww rwnoprawnego lub nierwnoprawnego statusu kobiet i mczyzn); opisujce stereotypowe cechy osobowoci kobiet i mczyzn; opisujce wybrane cechy wygldu zewntrznego; opisujce relacje wzajemne kobiet i mczyzn (sposb komunikacji, obecno zachowa wiadczcych o nierwnym traktowaniu pci). Niniejszy raport nie jest penym, wyczerpujcym opracowaniem, lecz raczej wstpem i zaproszeniem do samodzielnych poszukiwa. Zosta pomylany jako wstpna prezentacja obszarw, ktre objlimy badaniem. Daje przegld podstawowych wynikw uzyskanych w badaniu. Oprcz raportu uytkownik ma do dyspozycji zestaw tablic statystycznych, ktry do niemal kadego pytania kwestionariusza podaje rozkady odpowiedzi w podziale na pe. Tablice te mona znale w dziale Tablice statystyczne. Dane z badania dostpne s rwnie w interaktywnej przegldarce, ktra umoliwia samodzieln prac z danymi. Przegldarka pracuje w dwch trybach prostym krok po kroku i bardziej zaawansowanym.
Przegldarka umoliwia samodzielne generowanie tabel i rysunkw, samodzielne poszukiwanie odpowiedzi na nurtujce czytelnika pytania. Do dyspozycji uytkownika zosta przygotowany rwnie zbir danych w formacie SPSS. Przy samodzielnej pracy z danymi naley jednak zachowa du ostrono i rozwag. Interpretacja i analiza uzyskanych wynikw nie jest bowiem rzecz atw, wymaga duej kompetencji. Zarwno w raporcie i tablicach statystycznych, jak i w interaktywnej bazie danych mona znale zestawienia tabelaryczne, ktrych przykad wraz ze wskazwkami do interpretacji przedstawiamy poniej.
Tabl. Rola spoeczna peniona przez kobiety i mczyzn w przekazach masowych
Mczyni N = 1558 60%* 45%* 15%* 13%* 14% 4% 3% 3% 2% 7% 6% 4% 4% 6%* 4%* 3%* 2%* 3% Kobiety N = 685 38% 36% 1% 1% 37%* 11%* 12%* 5%* 5%* 13%* 12%* 7%* 6%* 2% 1% 0% 0% 3%
OSOBA PRACUJCA OSOBA PRACUJCA/ WYSTPUJE W ROLI ZAWODOWEJ WYSOKI URZDNIK Wysoki urzdnik pastwowy (prezydent / premier / minister) CZONEK RODZINY ona / partnerka / m / partner Matka / ojciec Syn / crka Chopak / dziewczyna / narzeczony / narzeczona KOLEGA / PRZYJACIEL Przyjaciel / czonek krgu znajomych CZONEK SPOECZNOCI LOKALNEJ Czonek lokalnej spoecznoci CZONEK ORGANIZACJI Czonek partii politycznej DUCHOWNY PRZESTPCA INNE
Kolumna Mczyni odnosi si do mczyzn bohaterw przekazw medialnych, kolumna Kobiety do kobiet bohaterek przekazw medialnych. Oznaczenia N = 1558 i N = 685 oznaczaj liczb bohaterw pci mskiej i eskiej opisanych za pomoc danego kryterium. * to oznaczenie rnic istotnych statystycznie pomidzy odsetkami wskaza na dan odpowied w grupie mczyzn i kobiet. Rnica istotna statystycznie to rnica, ktrej realne istnienie w badanej populacji mona zakada z wysokim prawdopodobiestwem (dopuszczane prawdopodobiestwo bdu wynosi 5%). Okrelenia pisane wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych, pisanych minusku.
Gwne wnioski
Podstawowym przejawem braku rwnego statusu pci w przekazach masowych jest zdecydowana przewaga mczyzn nad kobietami we wszystkich badanych mediach (71% do 29%), najwiksza w prasie (87% do 13%), relatywnie najmniejsza w telewizji (66% do 34%). Obserwowane w populacji rwne proporcje kobiet i mczyzn s zaburzone na korzy mczyzn we wszystkich gatunkach programowych, najbardziej w programach informacyjnych (80% do 20%) i sportowych (84% do 16%), relatywnie w najmniejszym stopniu w programach rozrywkowych (61% do 39%), filmach i serialach (64% do 36%) oraz reklamach (64% do 36%). W konsekwencji we wszystkich rolach, jakie mona peni w programach / artykuach prasowych, kobiety znajduj si zawsze w mniejszoci. Najmniejszy odsetek kobiet odnotowano wrd bohaterw artykuw w prasie (12%), bohaterw programw w radiu (16%), autorw artykuw w prasie (19%) i goci programw (20%), najwikszy wrd wykonawcw piosenek (41%) i bohaterw programw telewizyjnych (39%). Efektem takiego rozdania rl jest fakt, e przedstawiani w mediach bohaterowie pci mskiej to czciej ni kobiety osoby realnie istniejce i znane, publiczne (47% mczyzn i 31% kobiet to osoby realnie istniejce; 57% mczyzn i 29% kobiet to osoby znane, publiczne). Sam sposb przedstawiania pci, niezalenie od ich liczebnego udziau w przekazach, jest zrnicowany. W wielu aspektach obraz kobiet i mczyzn w mediach jest naznaczony stereotypowym ujciem rl pciowych, przy czym podtrzymywane stereotypy zdaj si w wikszym stopniu dotyczy kobiet ni mczyzn. O stereotypowym sposobie pojmowania rl mskich i kobiecych w mediach wiadcz nastpujce fakty: Zgodnie z tradycyjnym podziaem rl w rodzinie kobiety dwukrotnie czciej ni mczyni pokazywane s w prywatnej przestrzeni wasnych mieszka, najczciej w pokoju lub kuchni (w miejscach tych widzimy w przekazach masowych 40% kobiet i 19% mczyzn). Kobiety dwukrotnie czciej przedstawia si w mediach w roli czonkw rodziny (37%; mczyni 14%), zwaszcza on i matek. Rzadziej ni mczyni przedstawiane s w rolach zawodowych (38%; mczyni 60%). W efekcie czciej obserwujemy je take podczas wykonywania prac domowych (19%, mczyni 6%) i opieki nad dziemi (6%, mczyni 1%). O czstszym osadzaniu kobiet w kontekstach domowo-rodzinnych wiadczy rwnie fakt, e ustalenie stanu cywilnego i posiadania potomstwa jest w ich przypadku znacznie atwiejsze ni w przypadku mczyzn. Przedstawiane w mediach kobiety czciej ni mczyni koncentruj si na sprawach codziennych, postrzeganych z indywidualnej perspektywy: na uczuciach, rodzinie, obowizkach domowych, relacjach z innymi ludmi
6
(61%, mczyni 30%). Mczyni natomiast podejmuj czciej tematy o wikszym znaczeniu spoecznym (prawo, przestpczo, polityka, wojna, wojsko, Koci, historia). Kobiety bohaterki przekazw masowych reprezentuj nisze pozycje w hierarchii statusu spoeczno-ekonomicznego ni mczyni (rzadziej maj wysze wyksztacenie, reprezentuj mniej prestiowe zawody). Co wicej, samo ustalenie zmiennych opisujcych ten status jest w przypadku kobiet trudniejsze do ustalenia ni w przypadku mczyzn. Zgodnie z tradycyjnym paradygmatem rl pciowych kobiety cechuje czciej ni mczyzn uczuciowo, emocjonalno, opiekuczo i agodno, mczyzn natomiast wytrwao, upr, pewno siebie, odpowiedzialno, ambicja i skonno do rywalizacji. Dlatego te kobiety w relacjach z innymi najczciej wsppracuj i zachowuj si w sposb partnerski, mczyni za s czciej skonni do konfliktw i dominacji (dlatego w scenach z mczyznami czciej obserwujemy agresj i konflikty z prawem). Panujcy w mediach kult modoci i atrakcyjnoci wizualnej w wikszym stopniu dotyczy kobiet ni mczyzn. Kobiety, zwaszcza bohaterki przekazw telewizyjnych, s bowiem modsze ni mczyni, bardziej od nich zadbane i szczuplejsze. Co dziesita przedstawiana jest jako obiekt estetyczny, seksualny, majcy wzbudza podanie. W niektrych aspektach pozycja kobiet w mediach wydaje si jednak uprzywilejowana w porwnaniu z pozycj mczyzn: Przede wszystkim bohaterki pci eskiej i zdarzenia z ich udziaem s w mediach wartociowane bardziej pozytywnie ni bohaterowie pci mskiej. Kobiety bowiem czciej ni mczyni odgrywaj role dobrych charakterw i skutki ich dziaa s czciej korzystne. Jeeli ju znajd si na amach prasy, antenie radia lub telewizji, to s czciej obsadzane w rolach gwnych bohaterek programw lub artykuw prasowych. W scenach dominacji nad przedstawicielami przeciwnej pci czciej wystpuj kobiety ni mczyni. Zjawisko to moe jednak wynika z tego, e bohaterki przekazw masowych znacznie czciej przedstawiane s w relacjach z mczyznami ni z kobietami. Problematyka rwnego traktowania kobiet i mczyzn, artykuowana wprost, jest w dominujcym dyskursie medialnym praktycznie nieobecna.
34%
71%
87%
74%
66%
Prasa (N=638)
Radio (N=468)
Telewizja (N=2235)
Mczyni
Kobiety
Liczebn przewag mczyzn nad kobietami zarejestrowano we wszystkich gatunkach programowych, nie tylko powszechnie uwaanych za zdominowane przez mczyzn, jak np. programy informacyjne, ale take w reklamach, programach fabularnych (filmy i seriale, w tym take kierowane do kobiecej widowni telenowele), rozrywkowych, sportowych oraz programach dla dzieci. Najbardziej zmaskulinizowanymi gatunkami medialnymi s programy sportowe i informacyjne, w relatywnie najmniejszym stopniu programy rozrywkowe, fabularne i reklamy.
36% 36% 20% 32% 39% 16% 28%
64%
64%
80%
68%
84% 61%
72%
Reklama (N=1328)
Fabua (N=541)
Informacja (N=351)
Publicystyka (N=181)
Rozrywka (N=110)
Mczyni
Kobiety
Rys. 17.1.2.R. Odsetek kobiet i mczyzn w zalenoci od gatunku programu (radio i telewizja)
rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
66% 62%
Osoba wzmiankowana
Redaktor gazety
Wikszych rnic midzy rolami kobiet i mczyzn nie obserwujemy take w radiu (por. rys. 17.2.2.R), cho zaznaczaj si tu tendencje (nie s one jednak potwierdzone rnicami istotnymi statystycznie) do czstszego obsadzania mczyzn w rolach goci oraz bohaterw programw radiowych. Kobiety natomiast czciej syszymy w radiu w roli wykonawczy piosenek (rnica istotna statystycznie). Miejscem wikszych rnic pomidzy rolami obydwu pci jest telewizja. Kobiety istotnie czciej ni mczyni pokazywane s w niej w roli bohaterw programw telewizyjnych, mczyni natomiast w roli narratorw / gosw z offu. W rezultacie mczyni obecni w mediach to czciej osoby realnie istniejce (47%), czsto znane, nalece do grona osb publicznych (57%), kobiety natomiast czciej wcielaj si w role aktorek odgrywajcych wykreowane, fikcyjne postacie anonimowych, zwykych ludzi (51% kobiet obecnych w mediach odgrywa role fikcyjne, 31% realnie istnieje, a 29% naley do osb publicznych).
1
Rnica, ktrej realne istnienie w badanej populacji mona zakada z wysokim prawdopodobiestwem (dopuszczane prawdopodobiestwo bdu wynosi 5%). Istotno statystyczna tej rnicy potwierdzana jest za pomoc testu statystycznego opartego na rozkadzie Studenta.
Bohater programu w radiu Prezenter/ prowadzcy Go programu (pojawia si w studio osobicie lub telefonicznie) Specjalista - komentator Narrator zza kadru/ gos z offu Wykonawca piosenki
10%
66% 81%
Prezenter/ prowadzcy Go programu (pojawia si w studio osobicie lub telefonicznie) Specjalista - komentator
Due rnice pomidzy pciami przebiegaj take na poziomie gatunkw medialnych, zwaszcza w reklamach, programach informacyjnych i publicystycznych. Kobiety bardzo czsto ogldamy jako bohaterki reklamy, mczyzn za w roli narratorw/ /gosw z offu w reklamach, nawet w tych skierowanych do kobiet. W programach informacyjnych i publicystycznych kobiety czciej ni mczyni peni rol prowadzcych / prezenterek, mczyni za dominuj wrd zapraszanych goci oraz ekspertw. W pewnych rolach kobiety wystpuj wic, jeeli ju znajd si na amach prasy czy antenie radia lub telewizji, relatywnie czciej ni mczyni (autor artykuu w prasie, bohater programu telewizyjnego, zwaszcza za aktor odgrywajcy posta wykreowan, fikcyjn, prowadzcy / prezenter w programie informacyjnym i publicystycznym). Z powodu mniejszego udziau kobiet wrd ogu osb pokazywanych w mediach, w adnej z tych rl nie osigaj one jednak bezwzgldnej przewagi
10
liczebnej nad mczyznami. Najwikszy udzia maj wrd wykonawcw piosenek, bohaterw programw telewizyjnych i prezenterw w telewizji. W zdecydowanej mniejszoci s natomiast wrd bohaterw innych przekazw medialnych (artykuw w prasie i programw radiowych), autorw artykuw w prasie, goci, specjalistw / komentatorw oraz narratorw.
12% 39% 16% 19% 20% 14%
27%
32%
22% 41%
88% 61%
84%
81%
73%
68%
80%
86%
78% 59%
Bohater Bohater Bohater Autor artykuu Prezenter/ Prezenter/ programu TV artykuu w programu w w prasie prowadzcy w prowadzcy w (N=1581) prasie (N=416) radiu (N=77) (N=89) radiu (N=158) TV (N=55)
Go programu (N=114)
Mczyni
Kobiety
(filmy, seriale). By moe skoncentrowanie fabuy programu na losach bohatera kobiecego odpowiada zapotrzebowaniu odbiorcw.
Zapowied Artyku gwny Notka (kontynuacja na nastpnej stronie) Artyku krtki (zamknita cao na stronie) Podstawowe informacje o dzienniku Reklama prasowa Zdjcie 3% 6% 1% 1% 1% 1% 26% 24% 25% 33%
36%
33%
26%
Bohater epizodyczny
41%
43%
26%
31%
Mczyni (N=2001)
Kobiety (N=877)
obojga pci jest przestrze publiczna, to zgodnie z tradycyjnym podziaem rl w rodzinie, kobiety s blisko dwukrotnie czciej ni mczyni pokazywane w prywatnej przestrzeni wasnych mieszka i domw (najczciej w pokoju lub kuchni). Mczyzn natomiast czciej obserwujemy w rnych miejscach przestrzeni pozadomowej: w otwartej przestrzeni (przyroda, tereny niezamieszkane, pustynia, gry itp.); na ulicy; w rodkach komunikacji i miejscach zwizanych z komunikacj; w biurach, urzdach, instytucjach; w studiu telewizyjnym lub radiowym.
O stereotypowym definiowaniu rl kobiecych i mskich wiadcz take dane o roli spoecznej penionej przez bohatera w scenie / epizodzie. Mczyzn najczciej obserwujemy w rolach zawodowych wystpuje w nich 60% mczyzn pojawiajcych si w przekazach medialnych, w tym blisko 15% peni rol wysokiego urzdnika pastwowego. Drug pod wzgldem czstotliwoci rol spoeczn mczyzn bohaterw przekazw masowych jest rola czonka rodziny (14%), najczciej ma / partnera, ojca lub syna. Co ciekawe, gatunkiem medialnym najbardziej otwartym na prezentowanie mczyzn w rolach mw i ojcw jest oskarana o podtrzymywanie tradycyjnej wizji mskoci i kobiecoci reklama (zasadne jest jednak pytanie, jak koncepcj partnerstwa i ojcostwa proponuje). Kobiety prezentowane w mediach znacznie rzadziej ni mczyni funkcjonuj w rolach zawodowych (s przy tym prawie w ogle nieobecne w rolach wysokich urzdnikw). Ponad dwukrotnie czciej przedstawiane s natomiast w rolach czonkw rodziny, gwnie on / partnerek i matek. W rezultacie sceny z akcj zlokalizowan w domu i z bohaterem obsadzonym w rolach rodzinnych (partnera lub rodzica) to jedyne sceny, w ktrych kobiety dominuj liczebnie nad mczyznami. W sytuacji oglnej przewagi mczyzn w mediach wydaje si to zjawiskiem znamiennym. Kobiety czciej ponadto wystpuj w przekazach masowych w rolach przyjaciek / koleanek oraz czonki spoecznoci lokalnej, rzadziej w rolach czonki partii politycznych. Rezultatem czstszego umieszczania bohaterek pci eskiej w scenerii domowej, w rolach on i matek jest fakt, e czciej ni mczyzn obserwujemy je w czynnociach tradycyjnie zarezerwowanych dla kobiet: podczas wykonywania obowizkw domowych (przygotowywanie i podawanie posikw, karmienie innych, prace domowe) oraz w trakcie opieki nad dzieckiem. Zaangaowanie w obowizki domowe i opiek rodzicielsk to kolejny przykad czynnoci, w ktrych kobiety wystpujce w mediach przewaaj liczebnie nad mczyznami.
13
Kobiety
672
63% 17% 6% 5% 3% 3% 13% 6% 4% 2% 12% 8% 7% 3% 3% 2% 3% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 3% 40% 40% 22% 9% 5% 5% 2%
PRZESTRZE PUBLICZNA
ROZRYWKA, REKREACJA Otwarta przestrze przyroda, tereny niezamieszkane, pustynie, dungla, gry Tereny rekreacyjne (park, camping, ogrd, dziaka) Obiekt sportowy Miejsca zabawy grupowej bar, kawiarnia, restauracja, sala balowa, dyskoteka STUDIO Studio radiowe Studio telewizyjne bez publicznoci Studio telewizyjne z publicznoci NA ULICY BIURA / URZDY / INSTYTUCJE PLACWKI ZWIZANE Z USUGAMI I HANDLEM Szpital, przychodnia Sklep, hipermarket, dom towarowy Bank RODKI KOMUNIKACJI Hangar, okolice pasa startowego, lotnisko Statek, jacht, prom Samochd PLACWKI EDUKACYJNE I WYCHOWAWCZE Szkoa, uczelnia MIEJSCA PRACY FIZYCZNEJ / NISKO KWALIFIKOWANEJ Fabryka, budowa, stocznia KOCI I INSTYTUCJE KOCIELNE Koci, klasztor WIZIENIE INNE
PRZESTRZE PRYWATNA
MIESZKANIE, DOM I PRZESTRZE OKOO DOMU Mieszkanie, dom pokj Mieszkanie, dom kuchnia Mieszkanie, dom rne pomieszczenia Mieszkanie, dom inne Mieszkanie, dom azienka
W tabeli przedstawiono te wskazania, ktre cho w jednej analizowanej grupie przekroczyy 1%. Okrelenia wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych (podanych minusku). rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
Czstsz koncentracj kobiet na innych czonkach rodziny (cho nie mona jej take odmwi mczyznom) potwierdzaj rwnie dane o tym, kto jest beneficjentem wykonywanej przez bohatera czynnoci. Z czynnoci wykonywanej przez mczyzn w 56% przypadkw korzystaj oni sami, a w pozostaych przypadkach ich dziaanie
14
skierowane jest na przyjaci, znajomych (14%), nieco rzadziej na on / partnerk (9%) i dzieci (7%). Natomiast dziaania kobiet rzadziej zorientowane s na nie same (43%), a czciej ni w przypadku mczyzn korzystaj z nich dzieci (14%). Co ciekawe, kobiety s ponadto bardziej samodzielne w wykonywaniu czynnoci, przy ktrych s przedstawiane, mczyni za czciej wykonuj je przy pomocy innych osb (53% kobiet i 41% mczyzn wykonuje czynnoci samodzielnie).
Tabl. 17.4.2. Rola spoeczna peniona przez kobiety i mczyzn w przekazach masowych Mczyni
1558
Kobiety
685
38% 36% 1% 1% 37% 11% 12% 5% 5% 13% 12% 7% 6% 2% 1% 0% 0% 3%
OSOBA PRACUJCA
OSOBA PRACUJCA / WYSTPUJE W ROLI ZAWODOWEJ WYSOKI URZDNIK Wysoki urzdnik pastwowy (prezydent / premier / minister)
CZONEK RODZINY
ona / partnerka / m / partner Matka / ojciec Syn / crka Chopak / dziewczyna / narzeczony / narzeczona
KOLEGA / PRZYJACIEL
Przyjaciel / czonek krgu znajomych
CZONEK ORGANIZACJI
Czonek partii politycznej
W tabeli przedstawiono te wskazania, ktre cho w jednej analizowanej grupie przekroczyy 1%. Okrelenia wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych (podanych minusku). rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
Drugim polem aktywnoci, na ktrym mczyni s znacznie rzadziej obecni ni kobiety, jest troska o wasny wygld i rne zabiegi z tym zwizane. Znacznie czciej obserwujemy ich natomiast w aktach agresji, przemocy oraz sytuacjach zmierzajcych do konfliktu z prawem. Reklama, czciej ni inne gatunki medialne wykorzystujca wizerunki mczyzn jako ojcw i mw, wydaje si przedstawia ich w sposb nie do koca jednoznaczny. Z jednej strony mczyni w reklamie czciej w porwnaniu z czstoci wykonywania rnych czynnoci przez og mskich bohaterw zajmuj si obowizkami domowymi i opiek nad dziemi. Z drugiej jednak strony, czciej widzimy ich take w trakcie wykonywania swojej pracy zawodowej i w trakcie odpoczynku, czciej s oni take jedynymi beneficjentami swoich dziaa. Mona wic sdzi, e niektre reklamy odchodz od tradycyjnego paradygmatu mskoci, lokalizujc
15
mczyzn w otoczeniu domowo-rodzinnym. S jednak i takie reklamy, ktre utrwalaj tradycyjny podzia rl pomidzy kobietami a mczyznami. O ich istnieniu dobitnie wiadczy fakt, e kobiety w rolach on i matek, w trakcie wykonywania obowizkw domowych s w reklamie obserwowane czciej ni wrd ogu przekazw medialnych z udziaem kobiet.
Tabl. 17.4.3. Stereotypowe czynnoci mskie i kobiece wykonywane przez kobiety i mczyzn w przekazach masowych Mczyni
704 ROZMOWA Z INNYMI LUDMI PRACA ZAWODOWA Praca zawodowa poza domem w otoczeniu biznesowym / biurowym Praca zawodowa poza domem w otoczeniu niebiznesowym Praca fizyczna (w fabryce / na roli / nisko kwalifikowana) OBOWIZKI DOMOWE Przygotowywanie posikw Podawanie posikw innej osobie Prace domowe (sprztanie, pranie, prasowanie itp.) Robienie zakupw AGRESJA / KONFLIKT Z PRAWEM Fizyczna agresja / przestpstwa z uszkodzeniem ciaa Korupcja, przestpstwa gospodarcze i inne bez uszkodzenia ciaa Sowna agresja ROZRYWKA, REKREACJA BIERNA Odpoczywa / pi Czyta gazety / ksiki ROZRYWKA, REKREACJA AKTYWNA Uprawianie sportu OPIEKA Opieka nad dziemi Zabawa z dzieckiem PRZEMIESZCZANIE SI Jazda samochodem jako kierowca Jazda samochodem jako pasaer TROSKA O WYGLD / EKSPONOWANIE WYGLDU Dbanie o siebie (makija, zabiegi kosmetyczne itp.) LECZENIE Leczenie siebie / rehabilitacja / terapia Dawanie rad nt. zdrowia KARMIENIE Bycie karmionym WYSTPIENIA PUBLICZNE
47% 14% 8% 2% 3% 6% 2% 2% 1% 1% 13% 9% 3% 2% 8% 4% 3% 9% 9% 4% 1% 2% 5% 4% 1% 2% 2% 3% 1% 1% 2% 2% 3%
Kobiety
442
41% 11% 9% 2% 0% 19% 7% 6% 4% 2% 2% 1% 0% 1% 8% 7% 2% 6% 6% 7% 6% 1% 4% 2% 2% 7% 7% 4% 2% 2% 3% 3% 1%
W tabeli przedstawiono te wskazania, ktre cho w jednej analizowanej grupie przekroczyy 1%. Okrelenia wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych (podanych minusku). rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
16
O czstszym osadzaniu kobiet w kontekstach rodzinnych wiadcz take dane o stanie cywilnym bohaterw mediw, ich orientacji seksualnej i posiadaniu przez nich dzieci. Chocia przedstawiani bohaterowie obydwu pci podobnie czsto maj wspmaonkw i partnerw oraz dzieci (w okoo 40% przypadkw), to samo ustalenie stanu cywilnego, heteroseksualnej orientacji oraz faktu posiadania dzieci jest znacznie czciej moliwe w przypadku kobiet ni mczyzn. Interesujcych danych o rolach spoecznych kobiet i mczyzn w mediach dostarczaj rwnie wyniki o treciach komunikowanych przez bohaterw obydwu pci (rodzaj podejmowanej tematyki, typ problemu). Przedstawiane w mediach kobiety czciej ni mczyni koncentruj si na sprawach codziennych, postrzeganych z indywidualnej perspektywy. Tym, co najbardziej zajmuje kobiety wystpujce w przekazach masowych, s uczucia, relacje z mczyznami, dom, rodzina, domowe obowizki, relacje z innymi ludmi (o innym charakterze ni relacje uczuciowe), wasna praca zawodowa, nauka oraz rozrywka i relaks. Wymienione wyej tematy nie s oczywicie obce mskim bohaterom przekazw medialnych zainteresowanie tymi kwestiami wykazuj oni jednak dwukrotnie rzadziej ni kobiety. Czciej podejmuj natomiast tematy o wikszej doniosoci spoecznej, takie jak: prawo, przestpczo, polityka wewntrzna, polityka zagraniczna, wojna, wojskowo, Koci i religia, historia. Nie bez powodu zatem problemy czy te treci komunikowane przez kobiety maj czciej charakter indywidualny, natomiast mczyni w swoich zainteresowaniach czciej ni kobiety koncentruj si na sprawach lokalnych, spoecznych, pastwowych i midzynarodowych.
Indywidualny 49% 79% 19% 12% 19% 4% 10% 3% 3% 3%
Lokalny/spoeczny
Pastwowy
Midzynarodowy
Oglnoludzki
Wydaje si, e gwnym sprawc polaryzacji kobiecych i mskich zainteresowa jest telewizja wraz z jej programami fabularnymi i przekazami reklamowymi. Zrnicowanie tematyki podejmowanej przez kobiety i mczyzn jest znacznie mniejsze w prasie. Jedyn rnic pomidzy prasowymi komunikatami z udziaem kobiet
17
Kobiety
725
61% 13% 11% 12% 16% 13% 14% 3% 7% 13% 8% 7% 8% 6% 3% 5% 4% 1% 6% 2% 2% 3% 2% 1% 4% 2% 2% 6% 2% 4% 8% 3% 2% 1% 3% 2% 1% 1% 2% 2% 2% 1% 1%
W tabeli przedstawiono te wskazania, ktre cho w jednej analizowanej grupie przekroczyy 1%. Okrelenia wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych (podanych minusku). rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
18
i mczyzn jest rzadsze podejmowanie przez kobiety kwestii zwizanych z polityk wewntrzn. Ponadto kobiety maj w prasie wasne pole zainteresowa silniej ni mczyni zaznaczaj swoj medialn obecno w kwestiach spoecznych, zwaszcza dotyczcych osb poszkodowanych, skrzywdzonych, upoledzonych oraz w sprawach zwizanych z edukacj. Jedynym medium, ktre podobnie czsto dopuszcza mczyzn i kobiety do wszystkich badanych rodzajw tematyki, jest radio. Tylko w przypadku zagadnie historycznych odnotowano tu niewielkie zrnicowanie pomidzy pciami na korzy mczyzn.
Wyksztacenie
Zawd
75% 55%
Pozycja spoecznoekonomiczna
32% 26%
Rys. 17.4.2.R. Odsetek kobiet i mczyzn, w przypadku ktrych moliwe byo ustalenie zmiennych statusu spoeczno-ekonomicznego
rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
Uzyskane dane wskazuj ponadto, e przedstawiani w mediach mczyni zajmuj wysze pozycje w hierarchii statusu spoeczno-ekonomicznego ni kobiety. I chocia w przypadku zawodu sytuacja taka wydaje si odbiciem istniejcej struktury spoecznej, to ju w przypadku wyksztacenia media wyranie znieksztacaj obraz tej struktury. Prezentowani bowiem w przekazach masowych mczyni czciej ni kobiety legitymuj si wyksztaceniem wyszym (odpowiednio 95% i 85%), kobiety za czciej ni mczyni wyksztaceniem podstawowym (odpowiednio 4% i 1%) i rednim (11% i 2%). Tymczasem kierunek rnic w poziomie wyksztacenia w populacji kobiet i mczyzn jest odwrotny.
19
Kobiety
449
43% 26% 6% 2% 2% 2% 3% 5% 3% 0% 0% 0% 3% 0% 3% 9% 3% 2% 1% 12% 1% 5% 2% 0% 0% 0% 4% 3% 5% 4% 1% 3% 4% 2% 2% 10% 0% 3% 5% 2%
W tabeli przedstawiono te wskazania, ktre cho w jednej analizowanej grupie przekroczyy 1%. Okrelenia wersalikami reprezentuj kategorie zbiorcze, zagregowane z kategorii jednostkowych (podanych minusku). rdo: badanie Pentor, wizerunek kobiet i mczyzn w mediach, ilociowa analiza treci.
20
Jeli chodzi o zrnicowanie zawodw, to mczyni wystpujcy w mediach zdecydowanie czciej ni kobiety uprawiaj zawd polityka lub wyszego urzdnika pastwowego (posa / czonka partii politycznej, prezydenta). Czciej obserwujemy ich take, co oczywiste, w profesjach o wysokim wspczynniku maskulinizacji (wojskowi, policjanci, duchowni). Kobiety natomiast czciej reprezentuj zawody artystyczne (dziennikarki i aktorki) oraz zawody cieszce si relatywnie mniejszym prestiem spoecznym (pracownice sfery usug i handlu: pielgniarki, kelnerki, pracownice administracyjno-biurowe, gospodynie domowe, uczennice i studentki) ni zawody wykonywane przez mskich bohaterw przekazw masowych. Wikszo tych zrnicowa zawodowych kreuje telewizja. Ponadto przewaga mczyzn politykw i wysokich urzdnikw pastwowych nad kobietami w analogicznych rolach zawodowych jest w jej przekazach najwiksza (szeciokrotna, w pozostaych mediach dwu-, trzykrotna).
21
Wytrwao, upr, stanowczo Opiekuczo Uczuciowo/ emocjonalno Wraliwo na potrzeby innych agodno/ delikatno Pewno siebie Odpowiedzialno Pracowito Ambicja Orientacja na karier Niezaleno, poleganie na sobie Skonno do rywalizacji Kontrola emocji Posuszestwo Orientacja na dom i rodzin 1%
28%
8% 6% 9% 6% 11% 4% 10% 5% 8% 2% 2% 6%
43% 53%
Neutralny
Konflikt
5% 7% 4% 7% 4% 3% 3%
Co ciekawe, partnerami interakcji zarwno mskich, jak i kobiecych bohaterw s najczciej inni doroli mczyni, niezalenie od tego, czy relacja ma charakter dominacji, partnerstwa czy podlegoci. Okazuje si wic, e jeli ju mwi o dominacji jednej pci nad drug, to czciej dominuj kobiety nad mczyznami ni odwrotnie. Z drugiej jednak strony fakt, e kady z rodzajw relacji nawizywanych przez kobiety najczciej dotyczy osb pci przeciwnej, pozwala sdzi, e media znacznie rzadziej pokazuj wiat wzajemnych relacji kobiet ni analogiczny wiat mczyzn.
22
13%
18% 18%
37%
49%
Mczyni (N=579)
Kobiety (N=266)
Z powodu specyficznych cech osobowoci oraz czstszej skonnoci mczyzn do konfliktu i dominacji czciej obserwujemy ich w scenach przemocy / gwatu (10%; kobiety 5%), okazujcych ekstremalne emocje, takie jak wcieko, zo, irytacj (9%; kobiety 4%).
W tym miejscu warto te scharakteryzowa wiek bohaterw przekazw masowych. Wydaje si bowiem, e mona go rozpatrywa w kontekcie estetyzacji ciaa. Dane w tej mierze wskazuj na panujcy w mediach kult modoci. Pojawiajce si w przekazach osoby to, niezalenie od pci, najczciej osoby mode (2039 lat; odsetek osb w tym przedziale wiekowym w populacji wynosi tylko 15%). Imperatyw nieprzemijajcej modoci w wikszym stopniu dotyczy jednak kobiet ni mczyzn: tylko 6% kobiet w mediach doywa wieku starszego ni 55 lat (mczyni 17%).
Mae dziecko (1-6 lat) Dziecko we wczesnym wieku szkolnym (7-12 lat) Nastolatek/ pny wiek szkolny (13-19 lat) Mody dorosy (20-39 lat) Dorosy w rednim wieku (40-54 lat) Dojrzay dorosy (55-64 lata) Starszy dorosy (65+) 4% 2% 6% 11% 17% 34% 1% 1% 4% 5% 2% 5% 42% 66%
40%
Korzystne
20%
64%
Niejednoznaczne Szkodliwe
15% 21%
39%
Mczyni (N=1366)
Kobiety (N=604)
25
Aneks
Spis rysunkw i tablic w tekcie
Rys. 17.1.1.R. Odsetek kobiet i mczyzn w mediach. Rys. 17.1.2.R. Odsetek kobiet i mczyzn w zalenoci od gatunku programu (radio i telewizja). Rys. 17.2.1.R. Role kobiet i mczyzn w przekazach prasowych. Rys. 17.2.2.R. Role kobiet i mczyzn w przekazach radiowych. Rys. 17.2.3.R. Role kobiet i mczyzn w przekazach telewizyjnych. Rys. 17.2.4.R. Odsetek kobiet i mczyzn w rnych rolach w przekazach medialnych. Rys. 17.3.1.R. Hierarchia artykuw prasowych z udziaem kobiet i mczyzn. Rys. 17.3.2.R. Ranga rl kobiet i mczyzn w strukturze narracyjnej przekazw medialnych. Rys. 17.4.1.R. Charakter problemu/tematu podejmowanego przez kobiety i mczyzn w mediach. Rys. 17.4.2.R. Odsetek kobiet i mczyzn, w przypadku ktrych moliwe byo ustalenie zmiennych statusu spoeczno-ekonomicznego. Rys. 17.4.3.R. Obserwowane cechy osobowoci kobiet i mczyzn w przekazach telewizyjnych. Rys. 17.4.4.R. Sposb dziaania kobiet i mczyzn w mediach. Rys. 17.4.5.R. Sposb komunikacji kobiet i mczyzn w mediach z otoczeniem. Rys. 17.4.6.R. Wiek kobiet i mczyzn w przekazach masowych. Rys. 17.5.1.R. Skutki zdarzenia z udziaem kobiet i mczyzn w przekazach masowych. Tabl. 17.4.1. Miejsce przebywania kobiet i mczyzn w przekazach masowych. Tabl. 17.4.2. Rola spoeczna peniona przez kobiety i mczyzn w przekazach masowych. Tabl. 17.4.3. Stereotypowe czynnoci mskie i kobiece wykonywane przez kobiety i mczyzn w przekazach masowych. Tabl. 17.4.4. Tematy podejmowane przez kobiety i mczyzn w mediach. Tabl. 17.4.5. Zawd kobiet i mczyzn w przekazach masowych.
26
Klucz kategoryzacyjny
Numer kodera:
Numer sceny/epizodu: Numer porzdkowy bohatera: Imi i nazwisko bohatera/ charakterystyka: ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Tytu programu/ artykuu w prasie/ nazwa reklamy: ____________________________________________________________ 17.1. Medium TYLKO JEDEN KOD Gazeta Wyborcza 1 Rzeczpospolita 2 Dziennik Zachodni 3 Nasz Dziennik 4 Trybuna 5 TVP1 6 Jedynka (Polskie Radio) 7 17.2. Dzie nagrania TYLKO JEDEN KOD Poniedziaek 1 Wtorek 2 roda 3 Czwartek 4 Pitek 5 Sobota 6 Niedziela 7
27
17.3. Typ programu DOTYCZY TYLKO TVP1 i JEDYNKI (POLSKIE RADIO) 17.3.a Typologia 1 TYLKO JEDEN KOD
Dzieci/ Program Dzieci: Serial animowany Factual: Info-rozrywka Factual: Kryminalno-policyjne Factual: Obyczajowe Factual: Soap-document (telenowela dokumentalna) Film: Akcja (sens., krym., przyg., horr.) Film: Dramat (literat., melodr., obycz.-ps.) Film: Komedie (bez sitcomw) Film/ inne (kostium., western, muz., s-f, ba) Info: Dzienniki Info: Newsy Info: Pogoda Info: Sport Info: Ekonomiczne Informacje dla kierowcw Kultura sztuka: Wydarzenia kulturalne Kultura sztuka: Muzyka powana Kultura sztuka: Program, magazyn Kultura sztuka: Reporta, dokument Kultura sztuka: Teatr Oprawa/ audiotele Oprawa/ autopromocja (zapowied programu) Oprawa/ studio-oprawa Popularyzacja wiedzy: Spoeczne Poradnicze edukacja: Motoryzacyjne Poradnicze edukacja: Wojskowe Poradnicze edukacja: Prawne Programy regionalne/ program lokalny Programy regionalne regionalne informacje Publicystyka: ekonom., gospod., finansowa, gieda Publicystyka: midzynarodowa Publicystyka: polityczna Publicystyka: spoeczna Religia: Programy religijne Reporta, dokument (na inny temat ni kultura sztuka) Rozrywka: estrada, biesiada, piknik Rozrywka: festiwal, koncert Rozrywka: piosenka, listy przebojw Rozrywka: kabaret Rozrywka: reality show Rozrywka: talk-show Rozrywka: teleturniej (wiedzowy) Rozrywka: teleturniej (inny ni wiedzowy) Reklama Serial: Akcja (sens., przyg., krym., horr.) Serial: Sitcom Serial: Telenowele Sport: Live Sport: Program Inny, jaki? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51
28
DOTYCZY TYLKO TVP1 i JEDYNKI (POLSKIE RADIO) 17.3.b Typologia 2 TYLKO JEDEN KOD Informacja 1 Dokument/ reporta/ popularyzacja wiedzy 2 Fabua 3 Rozrywka 4 Publicystyka 5 Sport 6 Programy dla dzieci 7 Autoreklama 8 Reklama 9 Inne 10 DOTYCZY PRASY 17.4. Hierarchia artykuw: Artyku gwny (gwny artyku na stronie) Notka (kontynuacja na nastpnej stronie) Krtki (zamknita cao na stronie) Zapowied Zdjcie Grafika Reklama prasowa Inny, jaki? DOTYCZY PRASY 17.5. Bohater artykuu pojawia si w...: Tytu Nadtytu Lead Tre artykuu Imi i nazwisko autora Imi i nazwisko redaktora Zdjcie Podpis pod zdjciem Grafika Inny, jaki? Nie dotyczy
1 2 3 4 5 6 7 8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
17.7. Typ bohatera: Bohater indywidualny (mona go zidentyfikowa i opisa jako indywiduum) Bohater zbiorowy (tum, liczna grupa osb, nie mona kadej z nich opisa indywidualnie lub nie jest to celowe) Dziaanie/ przedmiot dziaania instytucji/ organizacji w kontekcie kwestii pci
1 2 3
29
DOTYCZY BOHATERA INDYWIDUALNEGO I ZBIOROWEGO: 17.8. Liczba bohaterw w scenie/ epizodzie/ programie z udziaem bohatera (+bohater)
Jedna osoba Dwie osoby Trzy osoby Cztery osoby Pi osb 610 osb Ponad 10 osb Niemoliwe do ustalenia 1 2 3 4 5 6 7 8
DOTYCZY DZIAANIA/ PRZEDMIOTU DZIAANIA INSTYTUCJI/ ORGANIZACJI W KONTEKCIE PROBLEMATYKI PCI: 17.9. Jaka instytucja/ organizacja?
Prezydent Rzd Ministerstwo Urzd miasta/ gminy Partia polityczna Firma komercyjna Organizacja pozarzdowa Koci Instytucja naukowa Inne, jakie? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
30
17.12. Rola bohatera w programie/ artykule: Gwny bohater Jeden z gwnych bohaterw Bohater epizodyczny Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7
17.13. Pe: Mczyzna Kobieta Mczyni i kobiety w mniej wicej rwnych proporcjach (UYWA KODU TYLKO DLA BOHATERA ZBIOROWEGO) Wikszo mczyzn (UYWA KODU TYLKO DLA BOHATERA ZBIOROWEGO) Wikszo kobiet (UYWA KODU TYLKO DLA BOHATERA ZBIOROWEGO) Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy (UYWA KODU TYLKO DLA DZIAANIA/ PRZEDMIOTU DZIAANIA INSTYTUCJI) 17.14. Wiek bohatera: Niemowl (01 rok) Mae dziecko (16 lat) Dziecko we wczesnym wieku szkolnym (712 lat) Nastolatek/ pny wiek szkolny (1319 lat) Mody dorosy (2039 lat) Dorosy w rednim wieku (4054 lat) Dojrzay dorosy (5564 lata) Starszy dorosy (65+) Niemoliwy do ustalenia 17.15. Orientacja seksualna bohatera: Heteroseksualna Homoseksualna Biseksualna Niemoliwa do ustalenia Nie dotyczy 17.16. Wielko miejscowoci: Warszawa Wielkie miasto Due miasto Mae miasto Wie Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9
31
17.17. Miejsce przebywania/ otoczenie: Akademik/ internat Bank Biuro, urzd, instytucja Dom dziecka Fabryka, budowa, stocznia Hotel Koci, klasztor Krajobraz historyczny/ pomieszczenia historyczne (zamek, paac) d podwodna Miejsca zabawy grupowej bar, kawiarnia, restauracja, sala balowa, dyskoteka Mieszkanie, dom inne Mieszkanie, dom kuchnia Mieszkanie, dom azienka Mieszkanie, dom pokj Mieszkanie, dom rne pomieszczenia Mieszkanie, dom jako miejsce zabawy grupowej (prywatka, impreza itp.) Na ulicy Obiekt sportowy Otoczenie fantastyczne Otoczenie militarne Otwarta przestrze przyroda, tereny niezamieszkane, pustynie, dungla, gry Plebania Pocig Policja, komisariat Przedszkole Samolot Sdy Sejm Sklep, hipermarket, dom towarowy Skad, magazyn Statek kosmiczny Statek, jacht, prom Stacja benzynowa Studio radiowe Studio telewizyjne z publicznoci Studio telewizyjne bez publicznoci Szpital, przychodnia Szkoa, uczelnia Teatr, kino, filharmonia, sala koncertowa Tereny rekreacyjne (park, camping, ogrd, dziaka) Wesoe miasteczko Wizienie Inne, jakie? Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45
32
17.18. Temat o czym bohater mwi?/ Czego dotyczy informacja o bohaterze w radiu/ prasie/ przekazie z udziaem bohatera? Bezpieczestwo/ przestpczo 1 Demokracja/ partycypacja obywateli w yciu publicznym/ inicjatywy obywatelskie/ 2 wybory Ekologia/ ochrona rodowiska 3 Gospodarka w kraju 4 Gospodarka za granic 5 Historia 6 Kultura 7 Koci (jako instytucja) 8 Media 9 Nauka 10 Polityka wewntrzna 11 Polityka zagraniczna (bez UE) 12 Unia Europejska 13 Prawo 14 Religia 15 Rolnictwo 16 Rozrywka humor sowny (arty, dowcipy, mieszne dialogi) 17 Rozrywka wystpy muzyczne, teledyski itp. 18 Sport 19 Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera uczucia bohatera mio, 20 relacje z osobami pci przeciwnej Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera dom, rodzina bohatera, 21 domowe obowizki (bez uczu do czonkw rodziny) Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera praca zawodowa/nauka 22 bohatera Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera indywidualne problemy 23 bohatera (hobby, zdrowie itp. inne ni uczucia) Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera relacje bohatera z innymi 24 ludmi (inne ni uczucia) Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera rozrywka, relaks 25 Sprawy codzienne z indywidualnej perspektywy bohatera inne 26 Spoeczestwo rodzina, macierzystwo 27 Spoeczestwo grupy osb poszkodowanych, skrzywdzonych, upoledzonych, 28 niepenosprawnych, biednych itp. Spoeczestwo dyskryminacja ludzi (z rnych powodw: nard, orientacja 29 seksualna, pe) Spoeczestwo inne 30 Technologie, zmiany technologiczne 31 Terroryzm 32 Wasny kraj/ nard 33 Wojna 34 Wojsko/ obronno kraju 35 Wypadek/ mier/katastrofa 36 Zdrowie, ycie 37 Inne, jakie? 38 Nie dotyczy 39
33
17.19. Obecno w scenie/ epizodzie tematw zwizanych z problematyk pci: a) Przestrzeganie praw czowieka w odniesieniu do ludzi wywodzcych si z mniejszoci narodowych, religijnych itp. b) Przestrzeganie praw czowieka w odniesieniu do ludzi niepenosprawnych c) Nierwne traktowanie w prawie rodzinnym/ w zakresie penienia funkcji opiekuczych i wychowawczych d) Nierwne traktowanie w uprawnieniach emerytalnych e) Dyskryminacja w rodowisku pracy/ pene prawa pracownicze f) Dyskryminacja pacowa g) Dostp do wiedzy, szkole zawodowych, usug doradczych, porednictwa pracy h) Obecno poza tradycyjnymi dla pci obszarami zatrudnienia i) Przedsibiorczo/ zakadanie wasnego biznesu j) Przemoc fizyczna k) Przemoc werbalna l) Molestowanie seksualne w miejscu pracy m) Antykoncepcja/ rodki antykoncepcyjne n) Ograniczenia w dostpie do szk publicznych o) Zdrowie/ jako ycia p) Seksistowskie arty q) In vitro/ leczenie niepodnoci r) Rwnouprawnienie pci oglnie s) Pornografia t) Partnerski model rodziny u) Tradycyjny model rodziny v) Model rodziny, w ktrym odwrcone s tradycyjne role mskie i kobiece w) Handel kobietami x) Prawo do aborcji y) Rwny dostp i udzia kobiet w polityce z) Rwny dostp i udzia kobiet w strukturach wadzy (najwysze stanowiska pastwowe) aa) Rwny dostp kobiet do kariery/ awansu w swoich zakadach pracy bb) Dyskryminujcy sposb przedstawiania kobiet w mediach Inne, jakie? Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 17.19.c W PRZYPADKU ODPOWIEDZI as: Nierwne traktowanie/ walka o prawa w danym zakresie dotyczy: Kobiet 1 Mczyzn 2 Obydwu pci 3 Nie dotyczy 4 17.20. Rola bohatera w zdarzeniu: Sprawcza Bierna Niemoliwa do ustalenia Nie dotyczy 1 2 3 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
34
17.21. Skutki przedstawianego zdarzenia z udziaem bohatera: Szkodliwe (konflikt, destabilizacja, agresja) 1 Niejednoznaczne 2 Korzystne 3 Niemoliwe do ustalenia 4 Nie dotyczy 5 17.22. Sens zdarzenia/ relacji z udziaem bohatera: Czowiek decyduje (dziaania prowadzce do podejmowania i/lub ogaszania decyzji) Czowiek cierpi (doznawanie krzywdy, poszukiwanie i/lub udzielanie pomocy Pogo za zoczyc (apanie, sdzenie i karanie krzywdzicieli) Czowiek tworzy (dziaalno odkrywcza, kreacyjna) Czowiek walczy (walka zbrojna) Czowiek si bawi (poszukiwanie przyjemnoci, gry, relaks) Czowiek celebruje (rytuay spoeczne, oficjalne, religijne) Czowiek protestuje (manifestowanie niezadowolenia) Czowiek pracuje Czowiek si uczy Czowiek odpoczywa/ regeneruje siy Inne, jakie? Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 17.23. Problem bohatera: Indywidualny (wasna choroba, rodzina, rywalizacja sportowa) Lokalny/ spoeczny (sprawy wasnej miejscowoci, osiedla, grupy spoecznej, zawodowej itp.) Pastwowy (afery wrd najwyszych urzdnikw) Oglnoludzki Midzynarodowy Niemoliwy do ustalenia Nie dotyczy 17.24. Problem bohatera: Koncentracja na sobie, swoich problemach, interesach Koncentracja na innych ludziach Koncentracja na ideach, wartociach, w tym rwnie szkodliwych spoecznie Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
35
17.25. Co robi bohater?/ Przy jakiej czynnoci jest przedstawiany? Czytanie gazety/ ksiki Dawanie rad nt. prac domowych (prania, sprztania itp.) Dbanie o siebie (makija, zabiegi kosmetyczne itp.) Fizyczna agresja/ przestpstwa z uszkodzeniem ciaa/ bjki Jazda samochodem jako kierowca Jazda samochodem jako pasaer Konflikt z prawem przestpstwa gospodarcze i inne bez uszkodzenia ciaa Leczenie siebie/ rehabilitacja/ terapia Leczenie innych/ dawanie dobrych rad nt. zdrowia Naprawy, majsterkowanie Odpoczywa/ pi Oglda telewizj Opieka nad dziemi Opieka nad dorosymi wymagajcymi opieki (chorzy, niepenosprawni) Opieka nad starszymi osobami Pacze Podaje posiek innej osobie Praca fizyczna (w fabryce/ na roli/ nisko kwalifikowana) Praca zawodowa poza domem w otoczeniu biznesowym/ biurowym Prace domowe (sprztanie, pranie, prasowanie itp.) Praca w ogrodzie/ na dziace Praca zawodowa w domu Przygotowywanie posikw Robienie zakupw Rozmowa z innymi ludmi Sowna agresja Uprawianie sportu Wizyta w pubie/ dyskotece itp. Wrcza prezent innej osobie Inne, jakie? Nie dotyczy Niemoliwe do ustalenia 17.26. Czy kto pomaga bohaterowi w wykonywaniu tej czynnoci? Tak 1 Nie 2 Niemoliwe do ustalenia 3 Nie dotyczy 4 17.27. Kto jest beneficjentem czynnoci wykonywanej przez bohatera? Sam bohater 1 M/ ona/ partner/ partnerka/ chopak/ dziewczyna 2 Dziecko/ dzieci 3 Rodzice 4 Przyjaciele/ znajomi 5 Ssiedzi 6 Inne osoby, jakie? 7 Niemoliwe do ustalenia 8 Nie dotyczy 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
36
17.28. W jakiej roli spoecznej bohater wystpuje? Brat/ siostra Chopak/ dziewczyna/ narzeczony/ narzeczona Czonek lokalnej spoecznoci Czonek organizacji spoecznej Czonek partii politycznej Czonek zwizkw zawodowych Dziadek/ babcia Kandydat na prezydenta/ wysoki urzd w pastwie Kolega/ koleanka z pracy Matka/ ojciec Pacjent Przyjaciel/ czonek krgu znajomych Reprezentant narodu Osoba pracujca/ wystpuje w roli zawodowej Ssiad Syn/ crka Ucze/ student Wnuczek/ wnuczka Wysoki urzdnik pastwowy (prezydent/ premier/ minister) Wysoki urzdnik w samorzdzie lokalnym (prezydent miasta, burmistrz, wjt) ona/ partnerka/ m/ partner Inna, jaka? Niemoliwa do ustalenia Nie dotyczy 17.29. Zawd bohatera: Artysta: aktor Artysta: muzyk, piosenkarz Bezdomny Bezrobotny Biznesman/ bizneswoman Czonek rzdu Duchowny Dziennikarz Ekonomista Emeryt/ rencista Fryzjer Gospodyni domowa Gosposia/ pomoc domowa Grnik Hutnik Informatyk Kierowca Kelner Kucharz Lekarz 37 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
17.29 (cd.): Listonosz Modelka/ model Nauczyciel Naukowiec, intelektualista Papie Pielgniarka Pisarz Policjant Polityk/ partia polityczna Pose Prawnik Premier Prezes firmy/ dyrektor Prezydent (obecny/byy) Prostytutka Przestpca/ kryminalista/ wizie Przewodniczcy organizacji Przywdca polityczny Robotnik, pracownik fizyczny Rolnik, rybak, farmer, myliwy Rzemielnik Senator Sportowiec Sprzedawca Stewardessa Student Tancerz/ tancerka Ucze Urzdnik niszego i redniego szczebla Wojskowy Wysze sfery, bogacze, elity Inny, jaki? Niemoliwy do ustalenia Nie dotyczy 17.30. Czy bohater jest osob znan? Bohater znany, osoba sawna, publiczna Zwykli ludzie, bohater anonimowy Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 1 2 3 4
38
17.31. Cechy osobowoci: Uczuciowo/ emocjonalno Opiekuczo agodno/ delikatno Wraliwo na potrzeby innych Niezaleno, poleganie na sobie Wytrwao, upr, stanowczo Ambicja Kontrola emocji Odpowiedzialno Pracowito Posuszestwo Skonno do rywalizacji Pewno siebie Orientacja na karier Orientacja na dom i rodzin Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 17.32. Reakcje werbalne bohatera Wsparcie: pomoc, dawanie rady, pocieszanie Rozczarowanie Wspczucie, empatia Rozwizywanie problemw: udzielanie odpowiedzi, wyjanie, instrukcji Zdziwienie, zaskoczenie, szok Rozbawienie/ humor Wcieko, irytacja, zo Wdziczno adne z tych Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
17.33. Sposb dziaania bohatera w otoczeniu: wsppraca a konflikt/ krytyka/ opozycja: Wsppraca 1 Przewaga wsppracy na konfliktami 2 W rwnym stopniu wsppraca i konflikty 3 Przewaga konfliktw nad wspprac 4 Konflikt 5 Neutralny 6 Niemoliwy do ustalenia 7 Nie dotyczy 8 17.34. Forma komunikacji z otoczeniem: Dominacja (podejmuje decyzje, wydaje polecenia, wywiera wpyw) Partnerstwo Podlego (wykonuje decyzje, polecenia, ulega wpywowi) Niemoliwa do ustalenia Nie dotyczy 39 1 2 3 4 5
JELI W POPRZEDNIM PYTANIU KODY 13: 17.35. Nad kim bohater dominuje/ komu podlega/ z kim komunikuje si w sposb partnerski: Dziecko/ nastolatek 1 Inny dorosy tej samej pci co bohater 2 Inny dorosy przeciwnej pci ni bohater 3 Niemoliwe do ustalenia 4 Nie dotyczy 5 17.36. Status spoeczno-ekonomiczny bohatera/ klasa spoeczna: Wysoki bohater zamony, ma bardzo dobr prac lub w ogle nie pracuje, nie potrzebuje regularnie pracowa, eby przey redni bohater pracuje, ma wszystko, co mu potrzebne do ycia, a nawet troch dbr luksusowych, musi jednak pracowa, aby si utrzyma Niski bohater z trudem zaspokaja swoje potrzeby yciowe, moe by bezrobotny lub na zasikach Niemoliwy do ustalenia 17.37. Pozycja bohatera w hierarchii w scenie/ epizodzie: Najwysza, lider 1 Wysoka 2 rednia 3 Niska: szeregowy, bagatelizowany 4 Niezalena, wolny strzelec, samodzielny 5 Niemoliwa do ustalenia 6 Nie dotyczy 7 17.38. Ocena bohatera/ dziaania instytucji: Pozytywna/ dobry charakter Negatywna/ zy charakter Ambiwalentna Neutralna/ Niemoliwa do ustalenia 1 2 3 4 1 2 3 4
17.39. Czy bohater traktowany jest w sposb humorystyczny/ artobliwy: Tak 1 Nie 2 Niemoliwe do ustalenia 3 Nie dotyczy 4 17.40. Obecno nastpujcych elementw w epizodzie/ scenie z udziaem bohatera: Gwat/ przemoc/ ofiary 1 Wypadki/ katastrofy 2 Choroba/ cierpienie/ kalectwo 3 Seks, erotyka 4 Prostytucja 5 Wulgaryzmy jzykowe 6 Rasizm 7 Alkohol 8 Narkotyki 9 Napicie/ stres 10 adne z wymienionych 11 Nie dotyczy 12
40
DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.41. Styl ubioru bohatera: Formalny (garnitur, garsonka) 1 Luny, nieformalny, codzienny 2 Na pograniczu formalnego i lunego 3 Wieczorowy 4 Wyzywajcy, ekscentryczny 5 Mundurowy 6 Ludowy 7 Skpy, roznegliowany 8 Sportowy 9 Podomka, szlafrok, piama 10 Niemoliwe do ustalenia 11 DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.42. Styl ubioru bohatera: Schludny, zadbany 1 Niedbay, niechlujny 2 Niemoliwe do ustalenia 3 DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.43. Dominujcy kolor wosw bohatera: Blond naturalny 1 Blond farbowany 2 Rude 3 Brzowe 4 Czarne 5 Siwe 6 Szatyn 7 ysy 8 Inny kolor (zielony, niebieski itp.) 9 Niemoliwy do ustalenia 10 DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.44. Dugo wosw bohatera: Krtkie 1 redniej dugoci (do ramion) 2 Dugie 3 Niemoliwa do ustalenia 4 DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.45. Waga ciaa/ postura: Szczupy 1 Normalny 2 Tgi, otyy 3 Niemoliwa do ustalenia 4
41
DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO: 17.46. Okulary: Nosi cay czas 1 Nosi od czasu do czasu 2 Nigdy nie nosi 3 Niemoliwe do ustalenia 4 DOTYCZY TYLKO BOHATERA INDYWIDUALNEGO MCZYZNY: 17.47. Mski zarost: Bez zarostu 1 Tylko wsy 2 Tylko broda 3 Wsy i broda 4 Niemoliwe do ustalenia 5 17.48. Czy bohater jest przedstawiony jako obiekt estetyczny/ seksualny/ majcy wzbudza podanie/ w sposb zmysowy? Tak 1 Nie 2 Niemoliwe do ustalenia 3 Nie dotyczy 4 17.49. Czy bohater ma dzieci? Tak Nie Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 1 2 3 4
DOTYCZY TYLKO BOHATERW INDYWIDUALNYCH KOBIET: 17.50. Czy bohaterka jest w ciy? Tak 1 Nie 2 Niemoliwe do ustalenia 3 Nie dotyczy 4 17.51. Stan cywilny bohatera: Wolny(a) onaty/ zamna W separacji Rozwiedziony(a) Wdowiec/ wdowa Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 17.52. Wyksztacenie bohatera: Podstawowe Zasadnicze zawodowe rednie Wysze Niemoliwe do ustalenia Nie dotyczy 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6
42
DODATKOWO DO REKLAM (w pyt. 17.3 kod 45): 17.53. Adresat reklamy: wiek Doroli 1 Dzieci 2 Wszyscy bez wzgldu na wiek 3 17.54. Adresat reklamy: pe Mczyzna Kobieta Mczyni i kobiety 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
17.55. Typ reklamowanego produktu: Banki Kosmetyki Leki Napoje Prasa Reklama spoeczna Reklama polityczna Samochody Sprzt AGD Sprzt RTV rodki czystoci (produkty chemii gosp., proszki do prania, pasta do zbw, odwieacze) Telekomunikacja (telefony komrkowe, usugi telekomunikacyjne) Ubezpieczenia Piwo Sodycze Zupy byskawiczne/ dania instant Jogurty Inny, jaki?
43