Mojej onie Bucky, ktra jest dla mnie najwikszym bogosawiestwem

Dr Kevin Leman

Oficyna Wydawnicza Vocatio Warszawa

Tytu oryginau: Sex Begins in the Kitchen Przekad: Piotr Sobczyski Redakcja: Anna Palusiska Korekta: Zesp VOCATIO Redakcja techniczna: Magorzata Biegaska-Bartosiak Rysunki: Jacek Rupiski Projekt okadki: Magorzata Biegaska-Bartosiak Fotografia na okadce: WG Studio / Fotolia
Copyright 1981, 1992, 1999, 2006 by Kevin Leman Originally published in English under the title Sex Begins in the Kitchen by Revell a division of Baker Publishing Group, Grand Rapids, Michigan, 49516 U.S.A. All rights reserved. Copyright for the Polish edition 1995 by Oficyna Wydawnicza Vocatio . All rights to the Polish edition reserved. Wszelkie prawa do wydania polskiego zastrzeone. Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si do: Oficyna Wydawnicza Vocatio 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1 e-mail: vocatio@vocatio.com.pl Redakcja: fax (22) 648 63 82, tel. (22) 648 54 50 Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78 e-mail: handlowy@vocatio.com.pl Ksigarnia Wysykowa 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54 tel. (603) 861 952 e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl www.vocatio.com.pl

ISBN 978-83-7492-165-7

Podzikowania
Dzikuj Sue Kent za jej bezcenn pomoc w przygotowaniu rkopisu; Carol Lacy, mojej redaktorce, za spostrzegawczo i ochot do dzielenia si ze mn swoimi umiejtnociami w tak uroczy sposb; doktorowi Oscarowi Christensenowi za ogromny wpyw na moje ycie zawodowe; moim rodzicom, Johnowi i Mary Leman, bratu Jackowi i siostrze Sally Chall za mio i wsparcie; moim ukochanym dzieciom Holly, Kristin i Kevinowi za to, e s dla mnie rdem ogromnej radoci i za mio, jak mnie obdarzaj; i wreszcie dzikuj Tobie za kupienie tej ksiki. Bez ludzi takich jak Ty nie byoby sukcesw autorskich ani wydawniczych.

Zacznijmy od kuchni

est wanie jeden z pitkowych wieczorw, na ktry kada osoba w rodzinie ma co w planie. Dzieci wybieraj si na szkolny mecz pikarski, tata do krgielni, a mama musi pj do domu parafialnego, by przygotowa dekoracje na doroczne przyjcie dla matek i crek, ktre ma si odby nastpnego dnia. O wp do sidmej wszyscy wyfruwaj z domu, kady w swoj stron. Trzy godziny pniej, gdy mama zmczona wraca do domu, jak grom z jasnego nieba poraa j myl: naczynia! Kiedy wychodzia, w kuchni pozosta potworny baagan porozstawiane talerze z resztkami jedzenia, zlew peen brudnych naczy. Nikt z domownikw nie sprztn, bo wszystkim za bardzo si spieszyo. Teraz, jadc do domu, myli, czy powinna wzi si za zmywanie, jak tylko wrci, czy odoy je do rana. W kocu dochodzi do wniosku, e spotkanie ze stert naczy o poranku to dla niej zbyt wiele i postanawia powalczy z nimi zaraz po przejciu przez prg. Parkuje przed domem, wysiada, wchodzi na ganek, otwiera drzwi i mijajc po drodze salonik, wkracza do kuchni. Tam staje jak wryta, widzc


e wszystko jest w najlepszym porzdku i lni czystoci. Odwraca si i wybiega, by sprawdzi numer na drzwiach wejciowych. Zgadza si! Gdy ponownie wchodzi do rodka, widzi, jak m rozwiesza na sznurkach mokre ciereczki. SEKS ZACZYNA SI W KUCHNI. Chwytliwy tytu, nieprawda? Ju na sam myl o nim czuj przypyw si witalnych. Ale wanie o tym jest ta ksika seks rzeczywicie zaczyna si w kuchni i nie chodzi tu bynajmniej o to, e, jak gosi popularne powiedzenie, droga do serca mczyzny prowadzi przez jego odek. Wszystko rozpoczyna si w chwili, gdy on pozmywa wypeniajc zlew gr naczy tylko dlatego, e kto musi to zrobi, a ona ma tak wiele obowizkw, e sama nie jest w stanie wszystkim podoa. Albo gdy ona wyniesie mieci, poniewa on jest bez reszty pochonity telewizyjn transmisj z meczu sezonu; albo gdy ona wcza to, co zarobi, do domowego budetu, stwarzajc tym samym atmosfer finansowego partnerstwa, nie wyrniajc moich wasnych i jego (a jeszcze czciej moich i naszych) pienidzy. Wreszcie, gdy zajmowanie si dziemi jest obowizkiem obydwojga, a nie tylko jej spraw. Koncepcja niniejszej ksiki opiera si na zaoeniu, e kade z maonkw powinno zajmowa w yciu swego partnera bezwzgldnie pierwsze miejsce. Uwaam, e warunkiem udanego zwizku jest denie do uszczliwiania si nawzajem oraz zaspokajanie zarwno uczuciowych, jak i seksualnych potrzeb partnera; e aby to osign, m i ona musz by sobie bliscy, dzieli si swymi najskrytszymi mylami i uczuciami, stawa si jednoci zarwno pod wzgldem emocjonalnym, jak i fizycznym.


Niestety, wikszo maestw przypomina dzi zwizki onatych kawalerw i zamnych panien. W wielu z nich za zamknitymi drzwiami sypialni nic si nie dzieje, a jeeli ju, to na zasadzie rytuau lub obowizku. Ot, krtki kowy epizod, gdzie pomidzy wieczornymi wiadomociami i kolejnym odcinkiem serialu telewizyjnego; z pewnoci nie jest on uwieczeniem dnia penego wzajemnej troski, czuoci, mioci i wsplnego przeywania codziennych spraw. Oczywicie, nie chc sugerowa, e w w pitkowy wieczr m po to pozmywa naczynia, by otrzyma nagrod w sypialni. A jednak ona z pewnoci pomylaa co w rodzaju: Jak to mio przyj do domu i odkry, e ten wspaniay mczyzna wrci p godziny wczeniej i by tak dobry, e pozmywa i posprzta w kuchni. I to tylko dlatego, e wymagaa sprztania. Wikszo on odebraaby ten gest jako dowd mioci i szacunku. Taki sposb okazywania sobie uczu moe bardziej zbliy do siebie ma i on. W tym konkretnym przypadku wieczr rzeczywicie zakoczy si intymnymi chwilami penymi czuoci, zwierze i wzajemnej wdzicznoci. A wszystko dziki postawie ma, ktry dostrzeg, e w domu jest co do zrobienia i powici na to swj czas i wysiek. Co jest niezbdne, by maestwo osigno etap, w ktrym zalkiem kadego kontaktu pomidzy maonkami jest mio? Co zrobi, by wyeliminowa przynajmniej cz problemw, jakie pojawiaj si w kadym zwizku? W kolejnych rozdziaach tej ksiki opowiem o odkryciach, ktrych dokonaem przez lata pracy jako doradca maeski i rodzinny oraz psycholog, ale przede wszystkim przez lata bycia mem i ojcem. U setek par
10

obserwowaem kiekujc wiadomo, e aby osign szczcie, musz si otworzy i dokadniej przyjrze sobie samym. W wikszoci bowiem nie rozumiemy tak naprawd sami siebie. A przecie, jeli chcemy si dzieli wszystkim ze swym mem lub on i przeistoczy nasz zwizek w jedno, musimy umie rozpoznawa wasne uczucia i motywy postpowania. Potrzeba, bymy zrozumieli, jaki wpyw wywarli na nas rodzice, nauczyciele, Koci i rwienicy oraz jak te czynniki uksztatoway nasz sposb mylenia. Musimy umie okreli, jakie cechy charakteru powinnimy w sobie ksztatowa, aby osign jedno w maestwie, a take wiedzie, co znaczy prawdziwa determinacja w deniu do upragnionych zmian. W rozdziale Maestwo w tarapatach zastanowimy si nad tym, dlaczego tak wiele maestw nkaj problemy. Wane bowiem jest, abymy umieli rozpozna ewentualne sygnay alarmowe w naszych zwizkach. W rozdziale zatytuowanym Z kim si zwizalicie? zobaczymy, jak wielk rol w maestwie odgrywa fakt, ktrym z kolei dzieckiem w rodzinie byli obydwoje maonkowie. Z Dopasowywania kawakw dowiemy si, e nie jestemy w stanie zmieni osobowoci swojego partnera sam musi poczu wewntrzn tego potrzeb. Moemy mu pomc, zmieniajc wasne postpowanie. Podstaw udanego zwizku stanowi jednak wzajemne zaakceptowanie siebie takimi, jakimi jestemy. Jedn z najwaniejszych spraw w maestwie jest porozumiewanie si. Jako psycholog stwierdzam, e mczyni i kobiety boj si rozmawia ze sob o tym jacy s, wyraa swoje najskrytsze myli, potrzeby i uczucia. Porusz te sprawy w rozdziale pitym Jeden plus jeden rwna si jeden.
11

Rozdzia Po prostu uczucia dotyczy naszych emocji oraz sposobw ich rozpoznawania i otwartego dzielenia si nimi z partnerem. W Jak zoci si i by dobrym poznamy sposoby radzenia sobie ze zoci i frustracj zarwno wasn, jak i wspmaonka. Gry maeskie oka si by moe dla niejednej osoby obrazem jej zwizku lub jej samej. Wielu z nas bowiem podchodzi do maestwa jak do specyficznej gry wymagajcej wspzawodnictwa, a czasem nawet brutalnoci. Spojrzenie na samych siebie jest czasem aktem bolesnym, bowiem czsto zaczynamy wtedy dostrzega, jak bardzo jestemy uomni. Jedna z czci tego rozdziau nosi tytu I dzieci czasem s wrogiem. Dowiemy si z niej, w jaki sposb pozwalamy naszym miniaturkom burzy maesk harmoni i jak doprowadza nas to do szewskiej pasji. W kocu Chopcy, dziewczynki i te sprawy to rozdzia, ktry ma otworzy wam oczy na problemy dotyczce ycia seksualnego. Jestem przekonany, e wikszo mczyzn nie stara si nawet zrozumie potrzeb swoich on, co prowadzi do braku satysfakcji z poycia seksualnego u obojga. Cigle jestemy bombardowani opiniami rnych ekspertw, ktrzy prbuj wmwi nam, e kobieta i mczyzna niczym si nie rni, e zmierzamy ku spoeczestwu jednopciowemu. W tej ksice przeciwstawiam si takiemu pogldowi i wskazuj, jak bardzo kobiety i mczyni rni si midzy sob szczeglnie w sferze potrzeb. Szczcie za mona osign wycznie w drodze poznania i zaakceptowania tych rnic. Kluczem do ubogacenia i rozwoju maestwa jest dotarcie do drugiej osoby i taki z ni kontakt, ktry pozwala delikatnie
12

przekazywa wiadomo Rozumiem, co czujesz i chc zrobi wszystko co w mojej mocy, by wyj naprzeciw twoim potrzebom. Nie sdz, by istnieli nowoecy, ktrzy przemierzajc w drodze do otarza usane kwiatami kocielne nawy, mieli wiadomo, e ich zwizek zakoczy si rozwodem. Niemniej statystyki podaj, e ok. 4050 procent maestw rozwodzi si. Wikszo z nas jednak nie podchodzi do maestwa z przekonaniem, e jeli si nie uda, to zawsze moemy dosta rozwd. Wszyscy pragniemy w peni udanego zwizku oraz dugiego i szczliwego ycia. Mimo to, na ironi zakrawa fakt, e wrd wielorakich dziedzin edukacji, dostpnej niemal dla kadego we wspczesnym spoeczestwie, nauczanie majce na celu przygotowanie do dwu najwaniejszych w yciu zada: maestwa i rodzicielstwa, prawie nie istnieje. Kupie/a t ksik prawdopodobnie dlatego, e chcesz osign wicej zadowolenia ze swojego maestwa albo wiesz ju, e w twoim zwizku co nie gra. Moliwe te, e dopiero planujesz zmieni stan cywilny i nie chcesz w przyszoci zasili smutnej rozwodowej statystyki. Nie obiecuj, e odpowiem na wszystkie twoje wtpliwoci, ale gwarantuj, e Seks zaczyna si w kuchni jest ksik praktyczn i e dostarczy ci cennych wskazwek oraz rzetelnych informacji o tym, jak obrci kurs maestwa o 180 stopni, by uczyni z niego taki zwizek, jakim powinien by. Korzystaj z tej ksiki tak, aby przyniosa ci poytek. Jeli przeczytasz co, co ci si spodoba podkrel to, postaw przy tym gwiazdk lub po prostu zagnij rg strony. Jeeli znajdziesz fragment, z ktrym si nie zgadzasz skrel go. Napotkawszy treci, ktre s ci zupenie obce
13

i do ktrych nie potrafisz si odnie wyrwij zawierajc je stron i wyrzu j do kosza. W kadym razie staraj si co wynie z lektury. Do wielu rozdziaw doczone s wiczenia, ktre nazwaem Dosy sw, teraz czyny. wiczenia te zostay ju wielokrotnie przetestowane i w wikszoci wypadkw bd skuteczne. Niektre z przytoczonych przykadw powinny przecitnej parze wyda si normalne, cho niektrzy by moe oceni je jako zbyt kontrowersyjne. Gdyby nie pasoway dokadnie do twojej sytuacji, w ktrej sam/a si znajdujesz, powiedz sobie po prostu: Moje maestwo nie podupado jeszcze tak bardzo, ale jeli ten sposb poskutkowa w przypadku innych ludzi, to moe bdzie pomocny rwnie dla nas. Ksika ta zawiera take niektre z moich osobistych przekona. Jedno z nich jest niepodwaalne: seks jest nieodczn czci maestwa. Mona to rozumie na dwa rne sposoby: pierwszy prawdziwy seks moliwy jest tylko w maestwie; drugi seks odgrywa w maestwie kluczow rol. Podpisuj si pod obydwoma, poniewa mam do tego bardzo solidne uzasadnienie. Niedawno wracaem ze wschodniego wybrzea z nagrania programu telewizyjnego i w samolocie siedziaem obok adwokata, ktry wyglda na czowieka w wieku przedemerytalnym. Majc w perspektywie dugi lot, zaczlimy gawdzi o tym, czym si zajmujemy. Najpierw rozmawialimy o jego praktyce prawniczej, a gdy przeszlimy do moich dokona, powiedziaem, e wanie wracam z nagrania popularnego programu Pata Robertsona. Mwiem te o swoich pogldach na temat rodzicielstwa i maestwa oraz potrzebie stawania si przez maonkw jednoci. Wysuchawszy wszystkiego, mj
14

towarzysz podry przez chwil siedzia cicho i przyglda mi si z ciekawoci, by wreszcie zapyta: Mody czowieku, skd u licha ma pan tyle sensownych informacji o tym, jak stworzy dobre maestwo? Odpowiedziaem z niewielkim wahaniem: Jeli mam by szczery, wyczytaem z jednej ksiki. Stop! zawoa. Prosz dalej nie mwi. Sign do kieszeni i wycign niewielki kalkulator z notesem, chcc zapisa tytu ksiki, ktra omawiaa tak wiele problemw zwizanych z tworzeniem dobrego maestwa. To Biblia powiedziaem. B-I-B-L-I-A. Szczka mu opada. Czowiek w nie by ani pierwszy, ani te ostatni, ktry dowiedzia si, e Biblia jest najlepszym podrcznikiem maeskim, jaki kiedykolwiek napisano. Ta ksika powstaa, opierajc si na przekonaniu, e Bg stworzy nas mczyznami i niewiastami, i On uwici instytucj maestwa. On te pierwszy nauczy nas, e seks moe by wycznie czci maestwa oraz e odgrywa w nim bardzo wan rol. Pierwsza ksiga Biblii mwi, e Pan Bg (...) zbudowa niewiast. A gdy j przyprowadzi do mczyzny, mczyzna powiedzia: Ta dopiero jest koci z moich koci i ciaem z mego ciaa! Ta bdzie si zwaa niewiast, bo ta z mczyzny zostaa wzita. Dlatego to mczyzna opuszcza ojca swego i matk swoj i czy si ze sw on tak cile, e staj si jednym ciaem (Rdz 2,22-24). Ta jedno ciaa znajduje wyraz w akcie seksualnym midzy mczyzn i jego on. Aposto Pawe wyjania to nastpujco: Czy nie wiecie, e ciaa wasze s czonkami Chrystusa? Czy wziwszy czonki Chrystusa bd je czyni czonkami nierzdnicy? Przeni15

gdy! Albo czy nie wiecie, e ten kto czy si z nierzdnic, stanowi z ni jedno ciao? Bd bowiem jak jest powiedziane dwoje jednym ciaem. Ten za, kto si czy z Panem, jest z Nim jednym duchem. Strzecie si rozpusty; wszelki grzech popeniony przez czowieka jest na zewntrz ciaa; kto za grzeszy rozpust, przeciwko wasnemu ciau grzeszy. Czy nie wiecie, e ciao wasze jest wityni Ducha witego, ktry w was jest, a ktrego macie od Boga i e ju nie naleycie do samych siebie? Za wielk bowiem cen zostalicie nabyci. Chwalcie wic Boga w waszym ciele! (1 Kor 6,15-20). Seks to bardzo wana sfera ycia maeskiego i moim zdaniem wycznie maeskiego ale musi si opiera na wzajemnej mioci mczyzny i jego ony. Bardzo mi si podoba powiedzenie: Mio jest codzienn decyzj. Budzc si kadego ranka, moesz zdecydowa, czy zamierzasz w cigu dnia by dla swojego wspmaonka troskliwy i kochajcy, czy te gderliwy i ponury. To, co uczynisz ze swoj mioci, zaley od twego kadorazowego, codziennego postanowienia. Jeeli, jako m i ona, zdecydujecie si postawi Boga w samym centrum waszego zwizku i wprowadza w ycie Jego zasady, o ktrych opowiadam w tej ksice, dar piknego maestwa stanie si waszym udziaem. To nie jest ani atwe, ani wzniose. Obok uniesie maj bowiem miejsce liczne doki. Jeli jednak bdziecie zdeterminowani w swoim deniu, kade zwycistwo i kady upadek pogbi zrozumienie midzy wami.

16

Maestwo w tarapatach

oda sekretarka gwatownie wyszarpna z maszyny kartk papieru, po czym zmia j i wyrzucia do kosza. Co si dzieje? Zakochaa si, czy co? spyta zaniepokojony szef. W odpowiedzi rzucia mu buntownicze spojrzenie i odpara: Gdzieby tam! Jestem przecie matk. Dla nikogo z pewnoci nie jest zaskoczeniem, e instytucja maestwa przeywa obecnie powany kryzys i prawdopodobnie ten stan nieprdko si zmieni. Rozkad maestwa nastpuje jednak w konsekwencji licznych przyczyn, z ktrych kilka omwimy poniej.

Zamt spoeczny
Seria obyczajowych przewrotw na przestrzeni ostatnich dziesicioleci spowodowaa osabienie fundamentw maestwa. Pamitamy czasy, kiedy kady czowiek zna swoje miejsce. Rola, ktr mia do odegrania
1

w yciu, bya jasna i wyrazista. Nieporozumienia naleay do rzadkoci. Wikszo przyjmowaa bez dyskusji, e mczyni maj przewag nad kobietami, a doroli, co oczywiste, nad dziemi. Jednake od pewnego momentu ten porzdek zacz ulega przemianie i dzi mnstwo ludzi uwaa, e wszyscy s sobie rwni pod kadym wzgldem. Do przeszoci naley spoeczestwo hierarchiczne, gdzie nikt nie ma do siy ani odwagi, by otwarcie kwestionowa panujce status quo. Twierdzenie, e Bg nie ma wzgldu na osoby i stworzy cay rodzaj ludzki (nie tylko mczyzn) niewiele mniejszym od Aniow (Dz 10,34; Ps 8,6), spowodowao, e ci, ktrzy uprzednio nie mieli wiele do powiedzenia, poczuli si dowartociowani. Z drugiej strony w serca dawnych protagonistw wkrad si niepokj o pozycj w zmieniajcym si wiecie. W miar jak kobiety, nabierajc coraz wikszej pewnoci siebie, walczyy o rwno wobec caej mskiej populacji, mowie popadali w coraz gbsze zakopotanie poczone z irytacj. Zupenie zdezorientowani, nie wiedzieli jak postpowa z kim, kto z ca pewnoci przesta przypomina niewinne dziewcz, ktrego serce zdobywali w modoci. Te zmiany wywoay aosne skutki w sferze ycia maeskiego, rodzinnego i relacji seksualnych. I to nie dlatego, e poszy w zym kierunku. Prawdziwym zem byy nasze niegdysiejsze pogldy na nadrzdno i podporzdkowanie. Niska kultura kontaktw pciowych midzy mem i on czsto wynika wanie z przestarzaej hierarchizacji, gdzie jedno z partnerw ma si za lepsze od drugiego. Kade maestwo zawierane przy zaoeniu, e oto jest m-wadca, spogldajcy na on z wysokoci piedestau, musi niechybnie lec w gruzach. Naley uzna, e w oczach Boga kade z nas ma jedna1

kow warto. Nie oznacza to jednak wcale, e kobiety i mczyni s tacy sami jest zgoa przeciwnie, co wyka mimo caej delikatnoci materii. Stwrca uczyni nas w sposb oczywisty rnymi, a jednak zdumiewajco dobrze pasujemy do siebie zupenie jakbymy byli precyzyjnie wykonanymi czciami tej samej maszyny. adna z pci nie zostaa jednak stworzona jako lepsza lub gorsza. Mieszkam wraz z rodzin na skraju pustyni w Tucson, w stanie Arizona. Czsto widujemy pustynne przepirki, ktre zapdzaj si na nasze podwrko w poszukiwaniu wody. Pewnego ranka siedzielimy z on przy kawie, a ja obserwowaem przez okno niewielkie stadko przepirek. Bya to mama-przepirka, tata-przepirek i kilka przepirztek. Mode hasay po caym placyku, podczas gdy ich matka dreptaa dookoa niczym pies pasterski, nie pozwalajc adnemu zbytnio si oddala. Ich ojciec usadowi si na skraju zbiornika na deszczwk. Jego zajcie polegao na powolnym sczeniu wody i bacznym rozgldaniu si po okolicy. I to dokadnie w tym samym czasie, gdy mama-przepirka urabiaa sobie skrzyda po okcie, opiekujc si maymi. Jakie to typowe! pomylaem. Oto ojciec przybierajcy dumn poz, popijajcy chodny napj na wygodnym siedzisku, podczas gdy biedna kobiecina szamoce si, prbujc utrzyma dzieciaki w porzdku. Lecz wtedy doznaem olnienia: przecie on sumiennie wypenia swoje rodzinne obowizki. Jego rola wymaga, by przysiad sobie gdzie wyej, tak by z atwoci dostrzec wszelkie niebezpieczestwa, np. kota, ktry mgby zakra si cichutko i skonsumowa ca przepircz rodzin na niadanie. Do niego naley wic wypatrywanie zagroe, by w razie niebezpieczestwa ostrzec najbli20

szych lub umoliwi im ucieczk, odwracajc uwag intruza. My rwnie penimy w swoich rodzinach rne role, ktre ulegaj zmianom, w miar jak kroczymy przez ycie. Niedawne spoeczne wstrzsy i przewartociowania spowodoway zamt, mimo e teoretycznie powinny byy polepszy jako wzajemnych relacji maonkw. Ani ony, ani mowie nie potrafili jednak twrczo zreformowa tradycyjnych pogldw na pozycj kobiety i mczyzny w ich zwizku.

Niewaciwe wzorce
Innym czynnikiem, ktry doprowadzi wspczesne maestwo do obecnego, nie najlepszego stanu jest brak odpowiednich wzorcw do naladowania. Nie potrafimy powiedzie, jak powinno wyglda idealne maestwo, poniewa nigdy takiego nie widzielimy. Przez ostatnich kilkanacie lat degrengolada osigna punkt, z ktrego nie ma ju odwrotu. Przypomina mi si Ron mczyzna w kwiecie wieku, onaty od 13 lat, ktry wyzna mi pewnego razu: Panie doktorze, zapewniam, e jestem dobrym mem. Daj gow, e przez tych 13 lat miaem nie wicej ni 8 kobiet. Naprawd tragiczne w tej wypowiedzi jest to, e Ron wcale nie artowa. Wydawao mu si, e jest dobrym mem i ojcem, jako tako wiernym onie. Z kogo wic miay bra przykad jego dzieci? Czy taki styl zachowania chcia postawi im za wzr? Skoro ju mowa o przykadzie do naladowania: pewnego dnia jechaem samochodem z moim 2-letnim
21

synkiem Keveyem. May siedzia na przednim siedzeniu po mojej prawicy. W pewnym momencie odkrciem szyb, by przepraszam za to z gry splun przez okno. Nie zdyem jej jednak dobrze dokrci z powrotem, gdy na moim policzku wyldowa mokry dowd na to, e z ca pewnoci jestem wzorem dla swojego syna. Wielu z nas zostao wychowanych w domach, w ktrych stosunki midzy rodzicami odbiegay znacznie od ideau harmonii. Jednoczenie wszyscy wiemy, jak du rol odgrywa przystosowanie spoeczne zachodzce w cigu pierwszych kilku lat ycia czowieka. Jeli wic dziecko nie otrzyma wzorca kochajcych si rodzicw, to raczej mao prawdopodobne, e wkroczy pniej w dorose ycie z przewiadczeniem, e maestwo jest ostoj mioci. Do smutnych prawd naley fakt, e maonkowie czsto traktuj si nawzajem instrumentalnie. Kobietom zdarza si postrzega swych mw jedynie jako dorczycieli gotwki, panw do towarzystwa lub straszaka na dzieci. Mczyni z kolei redukuj czasami funkcj on do przedmiotu seksualnych rozkoszy, zrwnujc je tym samym z rzeczami codziennego uytku. Niewykluczone, e gdy bylimy mali, nasz ojciec uczyni z matki sw niewolnic i nigdy nie mielimy okazji widzie troskliwego i kochajcego taty, ktry staraby si wyj naprzeciw potrzebom rodziny. Wszystko, na co byo go sta, to zwali ca odpowiedzialno na sw towarzyszk ycia. Wobec takich dowiadcze z dziecistwa, mody czowiek, zaczynajcy myle o trwaym zwizku z kobiet, szuka przedmiotu zaspokojenia dz i wybiera tak partnerk, ktra jest do tego celu najodpowiedniejsza. Podobnie modej kobiecie moe si wydawa, e jedyna rola, w ktrej jest si w stanie sprawdzi,
22

to bycie matk i pani domu. Dzieje si tak, poniewa zostaa nauczona przez swoj matk, e tylko wwczas moe zosta zaakceptowana. Jeli odnajduje cakowite spenienie w roli ony i gospodyni to wszystko w porzdku. Jednake wszelkie jej aspiracje zawodowe lub pozadomowe zainteresowania zawsze powinny si spotyka z yczliwym podejciem i zacht ze strony ma. Dzieci poznaj siebie i otaczajcy je wiat poprzez baczn obserwacj i przejmowanie zachowa, cech i wartoci dostrzeganych na co dzie w domu rodzinnym. Mona zaoy, e w wieku 67 lat dziecko wie ju co nieco o rnicy midzy pciami. Czy istnieje jednak szansa, e mody chopak wyrosy w rodzinie, w ktrej jego matk posugiwano si jak rzecz, stanie si kiedykolwiek kochajcym, cierpliwym, delikatnym i czuym mem lub przyjacielem? Odpowied brzmi: Nie! Jeli nie zostanie poddany gruntownej reedukacji, nigdy nie bdzie si znaczco rni od swego gruboskrnego ojca. Miaem niedawno okazj oglda nastpujcy eksperyment: filmowano poczynania mapy, wypuszczonej po latach przebywania w klatce na pobliski trawnik. Okazao si, e zwierz co par krokw podskakiwao na prawo lub lewo, zupenie jak gdyby cigle miao przed sob prty. Mapa demonstrowaa tym samym wyuczone zachowanie, ktre powtarzaa regularnie przez cae swoje dotychczasowe ycie. Zachowanie to wyryo si tak gbokim pitnem w jej mzgu, e jedynie z wielkim trudem potrafia przystosowa si do nowej sytuacji. Zmiana warunkw otoczenia wcale nie oznaczaa w jej przypadku automatycznej rewizji nawykw. Pod tym wzgldem jestemy bardzo podobni do zwierzt. Wkroczenie w dorose ycie nie oznacza wcale, e
23

automatycznie pozbywamy si negatywnych zwyczajw z dziecistwa i wczesnej modoci. S w nas zakorzenione do tego stopnia, e potrafi nam towarzyszy przez cae ycie. Jest wielce prawdopodobne, e kady z nas posuguje si do dzi jakim typem odruchw, ktre niegdy opanowa w drodze dziecicego naladowania. Wyobramy sobie dwie rne sytuacje: 1. M wraca do domu po wyczerpujcym dniu w biurze. ona jest w kuchni (czyby rzeczywicie seks zaczyna si w kuchni?). On podchodzi do niej, gadzi j po poladkach i otacza ramionami. Ona, mimo e nie wypowiada ani sowa, uwalnia si i surowym spojrzeniem zdaje si mwi: Dzieci patrz! 2. W innym miejscu rwnie m wraca do domu po dniu biurowej harwki. ona jest w kuchni. On podchodzi i gadzi j po poladkach, ale w tym przypadku ona odwraca si, obejmuje go i gorco cauje. Naturalnie dzieci s wiadkami tej sceny. ycie jest troch podobne do niektrych reklam w gazetach, ktre zachcaj: Moesz zapaci teraz albo pniej. Ale kiedy w kocu bdziesz musia zapaci. Dzieci mog si uczy pewnych rzeczy w sposb pozytywny i naturalny albo te negatywny. Ktry z nich wybrae dla swojej rodziny? Ktry wybrali twoi rodzice? By moe, podpatrujc zachowania rodzicw, dowiedzielicie si, e pocaunki s czym zym, podobnie jak uciski i pieszczoty, a seks, o ktrym nigdy nie rozmawiano w waszych domach, to z ca pewnoci co strasznego. To tragiczne, e w dzisiejszych czasach nie otrzymujemy absolutnie adnego przygotowania do wypeniania zada maeskich i rodzicielskich. Za kadym razem
24

gdy widz, e czyje maestwo znajduje si na krawdzi upadku, mam wraenie, e sytuacja odzwierciedla analogiczne dowiadczenia rodzicw tego kogo. Ich zwizek prawdopodobnie rwnie by bliski zaamania. Moliwe, e potrafili mimo to unikn krachu, co czciowo mona tumaczy panujc niegdy awersj do rozwodw. Ale we wspczesnym, duo mniej restrykcyjnym wiecie, wobec wikszych naciskw zewntrznych i wyzwa, od ktrych a si roi dookoa, nie potrafimy skutecznie chroni naszych zwizkw przed gronymi zgrzytami. Moe si nam to uda jedynie wtedy, gdy si nauczymy wyciga waciwe wnioski z ju popenionych bdw lub gdy skorzystamy z fachowej pomocy. W dziedzinie przysposabiania modych ludzi do ycia w maestwie i rodzinie czynione s dopiero pierwsze kroki. Przybieraj one posta pogadanek w szkoach, spotka dla obecnych i przyszych rodzicw oraz seminariw organizowanych z inicjatywy Kocioa bd szkoy. Potrzebujcy pomocy mog j otrzyma. Gdyby kada matka i kady ojciec nie poddawali si przerastajcym ich kopotom i sprbowali da dzieciom przykad zwizku idealnego, zakres problemw maeskich i rodzinnych z ca pewnoci ulegby w niedalekiej przyszoci do radykalnej zmianie. Niewykluczone, e sami ju postanowilicie zasign specjalistycznej porady w sprawie waszego maestwa. Jeeli midzy tob a twym partnerem istniej trudnoci w porozumiewaniu si, niezgodnoci fizyczne, bd kopoty innej natury; jeeli wydaje si wam, e konsultacja z profesjonalist i uzyskanie jego opinii mogyby pomc, od razu zacznijcie szuka takiego fachowca, ktry bdzie chcia jak najszybciej was si pozby. Mam tu na myli kogo, kto zechce si zaj waszymi
25

problemami i udzieli wam wskazwek przynoszcych skutek w moliwie najkrtszym czasie. Nie grznijcie w dugofalowy maraton terapeutyczny. Prywatne porady kosztuj do duo, lecz jeli psycholog bd seksuolog, do ktrego si zwrcicie, jest co wart, z pewnoci bdzie potrafi przeprowadzi terapi w trakcie nie mniej ni dziesiciu i nie wicej ni dwudziestu spotka z wami. Gdy macie ju za sob kilkadziesit sesji, naley si zastanowi, czy intencj waszego lekarza lub terapeuty jest rzeczywicie wskazanie wam waciwej drogi wyjcia z doka. Aby znale naprawd dobrego doradc, trzeba skontaktowa si przynajmniej z kilkunastoma. Warto te spyta o zdanie znajomego duchownego. Naley szuka kogo, kto ma dusz praktyk w swoim zawodzie i cieszy si dobr opini. Zdobywszy nazwiska trzech lub czterech powszechnie polecanych ludzi, powi troch czasu na zadanie im kilku pyta. Najmniej istotne pod wzgldem wanoci to: Ile kosztuje wizyta?. Nie szukasz przecie spryskiwacza do grzdek po okazyjnej cenie. Chcesz znale kogo, komu by moe powierzysz swoje najskrytsze tajemnice, kto zajmie si tym, co najwaniejsze w twoim yciu. Upewnij si wic, e znalaze kogo, kto pragnie dopomc ci w rozwizaniu twych problemw szybko i skutecznie. Oto pytania, ktre midzy innymi naley zada w czasie takiego rekonesansu: 1) Czy jest pan/i wierzcy/a? Jakiego wyznania? 2) Czy spotyka si pan/i z obydwojgiem maonkw jednoczenie, z kadym z osobna, czy stosuje pan/i oba sposoby? Czy ewentualnie zaprasza pan/i na spotkanie ca rodzin?
26

3) Jak dugo potrwa terapia? Z ilu wizyt bdzie si mniej wicej skadaa? 4) Ile kosztuje wizyta? Ile minut trwa? Czy mona skorzysta z dwukrotnie duszej? (Takie wizyty s czasem bardzo wskazane, zwaszcza jeli trzeba dojeda na konsultacj z daleka). 5) Czy posiada pan/i dyplom zawodowy lub certyfikat waciwej organizacji? Wielu chrzecijan stara si szuka doradcw tego samego co oni wyznania. Moim zdaniem, decydujcym kryterium powinna by przede wszystkim kompetencja oraz szczera ch pomocy pacjentowi.

Maestwa zbyt wczesne

Poza rewolucj w stosunkach spoecznych i brakiem godnych naladowania wzorcw ze strony starszego pokolenia, wspczesny kryzys instytucji maestwa wynika rwnie ze zbyt wczenie zawieranych zwizkw. Liczba modych ludzi, ktrzy wstpuj na lubny kobierzec przed ukoczeniem 20 lat, jest niepokojco wysoka. Modziey brakuje realistycznego spojrzenia na trudy i odpowiedzialno zwizane z maestwem i rodzicielstwem. Wikszo nie widziaa nigdy prawdziwie udanego zwizku dwojga ludzi, a jedynym wzorem, z ktrym zetknli si, jest zalewajcy ich zewszd, mocno podkolorowany i pompatyczny obraz z kina, telewizji, ksiek i reklam. Mass media przedstawiaj bowiem zupenie nierzeczywisty wzorzec maestwa. Ilekro rozmawiam z licealistami, perswaduj im, e maestwo nie jest sielank. Radz im na przykad, aby
27

oczami wyobrani ujrzeli siebie pomagajcych onie zwymiotowa albo siedzcych non stop w domu z niemowlciem majcym biegunk. Sugeruj rwnie, e jeli nie powic do czasu na naleyte przygotowanie si do przyszego utrzymywania rodziny, to czeka ich bolesny upadek z obecnie zajmowanego szczebla majtkowej hierarchii spoecznej i rezygnacja ze standardu ycia, do jakiego zostali przyzwyczajeni. Jeli chodzi o randki, rodzice z du atwoci ulegaj stanowczym daniom swoich wkraczajcych w wiek dorastania pociech. Wiedz przy tym wystarczajco dobrze, e niedojrzaemu nastolatkowi moe by trudno poradzi sobie z niektrymi sytuacjami yciowymi. Nieatwo jednak roztoczy przed dzieckiem wizj nastpstw wczesnego nawizywania zbyt bliskich zwizkw, kiedy zaklina si ono, e wszystkim znajomym wolno ju chodzi na randki. Najlepszym sposobem odwodzenia od zgubnych przygd z pci odmienn jest nigdy do nich nie zachca. Zdarza si, e doroli pytaj artobliwie bardzo mae dzieci: Czy masz ju dziewczyn? Naturalnie dziecko zaczyna sobie wyobraa, e tego wanie si od niego oczekuje. Jeeli, poczynajc od wieku przedszkolnego, nie ma adnych wtpliwoci, e gdy tylko skoczy na przykad 16 lat, moe zacz bez skrpowania umawia si z dziewcztami, to na dugo przed okresem dojrzewania zna dokadnie wymagania rodzicw w tej kwestii. Tworzenie napitej atmosfery domowej jest innym niemdrym postpowaniem, ktrego my, rodzice, dopuszczamy si regularnie. Nastoletnim dzieciom wydaje si bowiem, e w sytuacji konfliktowej oddayby wszystko za choby niewielk popraw ich pooenia. Tote s skonne pody za kadym przejawem mioci, ktry
2

si tylko pojawi na horyzoncie. wiadomo konsekwencji takiego kroku jest oczywicie znikoma. Denise i Marty, majcy 21 i 22 lata, mog tu posuy za wyrazisty przykad. Marty zosta wychowany w duchu permisywnym1. Rodzice pozwalali mu na bardzo duo, a wymagali niewiele. Denise dorastaa w rodzinie nkanej czstymi nieporozumieniami. Niedugo przed tym, zanim spotkaa Martyego, maestwo jej rodzicw rozpado si z wielkim hukiem. Nie od rzeczy bdzie rwnie doda, e dziewczyna bya niejednokrotnie napastowana przez ojca. Kiedy miaa 14 lat, poznaa o rok starszego Martyego i zacza si z nim regularnie spotyka. Ich stosunki w szybkim tempie nabray bardzo intymnego charakteru. Z ca pewnoci jedno nie kochao drugiego, ale w wieku 14 czy 15 lat nie byli wystarczajco dojrzali, by zna rnic midzy mioci a cielcym zadurzeniem. Brak ojcowskiej opieki i mioci w domu Denise by czynnikiem, ktry doprowadzi do jej przedwczesnego lubu jako 16-latka bya ju wyrzucon ze szkoy matk. Zacza pracowa jako kasjerka w sklepie spoywczym. Jej mody m zatrudni si w charakterze czeladnika stolarskiego. Ich zwizek w niewiadomy sposb przetrwa a 5 lat. Mieli jedn crk, ale ich wzajemne stosunki odznaczay si brakiem mioci. W kocu stao si oczywiste, e bycie razem moe okaza si zgubne. Gdy przekroczyli prg 20 lat, zaczy si im z wolna otwiera oczy. Obydwoje z trwog stwierdzili, e mimo modego wieku, s pogreni w chaosie.
Permisywny tolerancyjny, pobaliwy, dajcy moliwo wyboru, swobod decyzji (przyp. red.).
1

2

Wielu modych ludzi zaczyna mieszka ze sob, traktujc t decyzj jako mniejsze ryzyko ni zawarcie zwizku maeskiego. Do mojej poradni zgasza si coraz wicej par, ktre po kilku latach wsplnego ycia zwizay si w kocu wzem maeskim. Po lubie jednak wszystko zaczyna si psu w zastraszajco szybkim tempie. Dlaczego? Poniewa konieczno powicenia si sobie bez reszty budzi w nich opory. Jeli dwoje ludzi nawet przez kilka lat mieszka razem, nie dbajc o usankcjonowanie swego zwizku, adne z nich nie odsania do koca swego prawdziwego oblicza. Przez cay ten czas odbywaj jedynie bardzo dug randk, zwizan rzecz jasna z intymnymi uniesieniami. Zdaj sobie spraw, e nieustannie musz si prezentowa z jak najlepszej strony. Kiedy dochodzi do maestwa, maski spadaj i obydwoje mog si odpry i zacz by sob. Problemy w takiej sytuacji s nie do uniknicia. Trudno jest zarzuci jakie usterki rzdzcej obecnie umysami modych ludzi logice, ktra mwi, e najlepsz metod sprawdzenia jak smakuje maestwo jest zamieszkanie razem i sprawdzenie, czy do siebie pasuj. Jednake podejcie to przypomina nieco trening badmintona poczony z nadziej, e umoliwi zakwalifikowanie si do mistrzostw w koszykwce; wiadomo przecie, e obydwie te dyscypliny czy ze sob niewiele. Prba wsplnego ycia bez lubu jest z gry skazana na niepowodzenie. Pomidzy konkubinatem a maestwem istnieje przeogromna rnica. Takie s fakty. A jednak wielu modych ludzi (a take niezupenie ju modych) cigle daje si zwie powszechnej opinii, e ten sposb sprawdzenia wzajemnej zgodnoci jest skuteczny. Nie pojmuj, jak trudno si przeistoczy w mono30

lit o nazwie my, gdy w podwiadomoci cay czas pokutuje rozdzia na ja i ty. Nie mona ich za to zbytnio wini. Patrz przecie na nas i czsto widz, e ich starzy wcale nie doszli do oszaamiajcych wynikw w maestwach zawartych tradycyjnie. Kto powiedzia, e tylko gupcy uywaj sowa nigdy. Ja jednak musz to uczyni. Jeli maestwo nie jest w czyim yciu rzecz najwaniejsz, to nigdy nie stanie si ono zwizkiem harmonijnym, w peni satysfakcjonujcym emocjonalnie, seksualnie i duchowo. Konkubinat jest rwnie pewnego rodzaju zobowizaniem, polega ono jednak na tym, by nigdy do koca si nie wiza. Wrd wypowiedzi porzuconych kobiet, ktre uprzednio mieszkay ze swymi partnerami, przebija jedna wsplna skarga: czuj si oszukane, e si z nimi nie oeniono. Wydaje im si, e straciy swoich ukochanych dlatego, e zgodziy si na przedlubne poycie, zamiast twardo obstawa przy tradycyjnej kolejnoci. Niestety, uwiadomiy to sobie zbyt pno.

Brak fundamentalnych wartoci

Jedn z najpowaniejszych przyczyn utraty przez maestwo miana instytucji, w powszechnym odczuciu, statecznej, jest fakt, e odeszlimy daleko od podstawowych biblijnych wartoci, na ktrych fundamencie zbudowano wiele pastw na wiecie. Na amerykaskich monetach na przykad mona odczyta sowa In God We Trust (Pokadamy ufno w Bogu), lecz nie wida tego wcale w czynach Amerykanw. Jeli podobnie jak ja wierzycie, e zostalimy stworzeni przez Boga oraz e czowiek ma dusz, to czy moemy oczekiwa, e rodzaj
31

ludzki przetrwa, jeeli nie utrzymuje adnego kontaktu ze Stwrc? Jeeli nie rozwija w sobie ycia duchowego opartego na osobie Wszechmocnego? W powiedzeniu Rodzinie, ktra si modli razem, nie grozi rozpad kryje si gboki sens. Moe si to oczywicie wyda zbyt uproszczon recept dla organizmu tak zoonego jak maestwo. Okazuje si jednak, e adne z rozwiza oferowanych przez wspczesny wiat nie jest w rwnym stopniu skuteczne. W swej ksice Creative Christian Marriage (Twrcze maestwo chrzecijaskie) Mark Lee pisze: Twierdz, e twrcze maestwo chrzecijaskie powinno by oparte o Bo boja i moralno. Ju samo bycie czowiekiem budzi w kadym z nas lki. To normalne. Gdy jednak poszukujc otuchy, przyjmujemy do serca zasady moralnoci podane w Pimie witym, nasze skupione w rodzinie ziemskie ycie zaczyna przyblia si do Boego ideau. Odkrywszy t prawd m, ona i ich dzieci zaczynaj rozumie, e rzeczywisto moe przerasta nawet ociekajce lukrem poradniki dla maonkw. By moe wanie to spostrzeenie spowodowao, e Marcin Luter stwierdzi: Maestwo kae nam uwierzy. Istniej jeszcze inne powody wspczesnego kryzysu maestwa, ktre bd omawia w innych rozdziaach, teraz napomkn tylko o kilku. Po pierwsze, nie umiemy wyraa swoich uczu. W nieudanych maestwach bardzo czstym problemem jest sabe lub w ogle nieistniejce porozumiewanie si midzy partnerami. aosna statystyka wykazuje, e maonkowie w cigu caego ty32

godnia jedynie 20 minut spdzaj na rozmowach ze sob. Nic zatem dziwnego, e o szczciu i zadowoleniu nie moe by mowy. Coraz czciej pokutujce wrd ludzi przekonanie, e nie s warci mioci, rwnie zagraa kondycji maestwa. Wielu naszych blinich ma tak niskie mniemanie o sobie, e poszukuj partnera, ktry jedynie ugruntuje ich w tym stanie ducha. Moe to zabrzmie groteskowo, ale istoty ludzkie nie zawsze zachowuj si racjonalnie. W momencie lubu przyrzekamy nie odstpowa ma lub ony w dobrej i zej doli. A jednak, gdy tylko niebo nad naszym zwizkiem zacignie si ciemnymi chmurami, momentalnie zaczynamy si rozglda za drog ucieczki. Nie prbujemy w ogle przezwycia trudnoci. Jeli tylko jedno z maonkw czuje si odpowiedzialne za popraw sytuacji, naley to uzna za obiecujc oznak. W czasie jednej z konferencji kto podarowa mi opowie, ktra dobitnie ilustruje, e przy wsparciu pochodzcym od Najwyszego dryfujce ku mieliznom maestwo moe uratowa kady. Pewnej nocy miaem sen. Spacerowaem po play razem z Bogiem, a po nieboskonie przemykay sceny z mojego ycia. Po kadej z nich na piasku za nami zostaway lady stp moje i Boga. Gdy ostatnia scena znikna w oddali, spojrzaem za siebie. Dostrzegem, e na mojej drodze ycia lady s w wielu miejscach pojedyncze. Dziao si tak w okresach najwikszego przygnbienia i smutku. Zapytaem o to Boga: Panie, powiedziae, e gdy tylko zdecyduj si pj za
33

Tob, bdziesz zawsze mi towarzyszy. Zauwayem jednak, e w najciszych chwilach kroczyem sam. Nie rozumiem, dlaczego wanie wtedy, gdy najbardziej Ci potrzebowaem, opuszczae mnie. Moje drogie dziecko odpowiedzia Bg. Nie opucibym ci nigdy w chwilach prb i cierpienia. Zawsze, gdy dostrzegasz za sob tylko pojedyncze lady to znak, e wanie wtedy niosem ci na rkach.

34