rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 1 z 12

ROLA INFORMATYKI W DIAGNOSTYCE MEDYCZNEJ

Jacek Lewiski Spoeczna Wysza Szkoa Przedsibiorczoci i Zarzdzania w odzi Studia II letnie magisterskie uzupeniajce Semestr II Grupa projektowa nr 8 index 50564 http://www.mag10.republika.pl
jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 2 z 12

SPIS TRECI
WSTP ........................................................................................................................................... 3 Rozdzia I - Rola informatyki w diagnostyce medycznej ................................................................. 4 Rozdzia II - Komputerowo wspomagane zbieranie sygnaw, obrazw i innych danych medycznych .................................................................................................................................... 5 Rozdzia III - Komputerowo wspomagane podejmowanie decyzji diagnostycznych ........................ 9 Rozdzia IV - Przykadowe komputerowe systemy medyczne ....................................................... 10 Podsumowanie .............................................................................................................................. 11 Bibliografia ................................................................................................................................... 12

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 3 z 12

WSTP
Wspczesna medycyna i suba zdrowia powszechnie wykorzystuje systemy

informatyczne. Prawdziw rewolucj w medycynie wprowadzia tomografia komputerowa czyli bezinwazyjne obrazowanie organw czowieka. Nowe perspektywy otwiera bezprzewodowa diagnostyka czowieka, ktry moe by mobilny poza szpitalem. Informatyczne systemy diagnozowania i zarzdzania s powszechnie stosowane w szpitalach oraz aptekach. Szczeglnie popularne staj si internetowe systemy rejestracji pacjentw. Coraz wicej dziaa i procesw w subie zdrowia wykonywanych jest obecnie przy znaczcym udziale komputerw. Rozwj informatyki medycznej jest wci zbyt wolny, gdy potrzeby spoeczne w tym zakresie s ogromne i stale rosn. Oznacza to, e osoby, ktre zajm si t dziedzin czeka ju teraz wiele atrakcyjnych zada bo na jej rozwj bd alokowane due rodki, a jeszcze wicej tych zada (i zwizanych z nimi intratnych zlece) spodziewa si mona w przyszoci.

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 4 z 12

Rozdzia I - Rola informatyki w diagnostyce medycznej

Komputery w obecnym czasie uywane s wszdzie i do wszystkiego, poniewa dziki wymiennym programom komputer jest dzi bardziej wielozadaniowy ni najbardziej rozbudowany szwajcarski scyzoryk.

Rysunek 1.1. Komputer jest bardzo uniwersalnym narzdziem o wielu zastosowaniach (rysunek zmontowano z obrazka dostpnego jako MS ClipArt oraz ze zdjcia ze strony http://www.geektoys.pl/foto/1331.jpg) Nic wic dziwnego, e komputery pojawiaj si take w jednostkach suby zdrowia. Jednak byoby powanym bdem oczekiwanie, e komputer w szpitalu bdzie mona wykorzystywa wedug tych samych wyprbowanych metod, jak komputer w przedsibiorstwie handlowym, fabryce, banku lub urzdzie. Oczywicie elementy podobiestwa s, i na nich mona si oprze opracowujc systemy informatyki dla potrzeb suby zdrowia ale wiele problemw zwizanych z zastosowaniami medycznymi jest wysoce specyficznych. Dlatego niezbdne jest aby specjalici technik cyfrowych uzupeniali swoj wiedz o cechy i elementy informatyki, ktre wynikaj z zastosowania w subie zdrowia. Podstawowe wyspecjalizowane gazie oprogramowania systemowego uywane w subie zdrowia: specjalistyczne medyczne bazy danych oprogramowanie przeznaczone do komputerowej analizy i przetwarzania danych medycznych systemy medyczne zwizane z obrazami medycznymi. wyspecjalizowane sieci komputerowe systemy telemedyczne

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 5 z 12

Rozdzia II - Komputerowo wspomagane zbieranie sygnaw, obrazw i innych danych medycznych

Systemy informatyki medycznej s rdem ogromnej liczby danych gromadzonych w aparaturze diagnostycznej lub terapeutycznej.

Rysunek .11 Znaczna cz danych do systemw informatyki medycznej wprowadzanych jest obecnie automatycznie przez nowoczesn aparatur diagnostyczn. Na przykad wynik badania EKG moe trafia wprost do komputera. (rdo: http://boris-gramatikov.net/ECG_1222/ECG_1222.jpg, sierpie 2010) Aparatura ta zbiera mnstwo informacji o chorych, rejestrujc je nie w postaci tekstw czy zbiorw liczb (co jest norm w innych systemach informatycznych przeznaczonych na przykad do zarzdzania przedsibiorstwem), lecz w postaci obrazw (wizualizacji narzdw wewntrznych) oraz sygnaw (na przykad EKG). Tymi nietypowymi informacjami trzeba zarzdza, trzeba je umiejtnie gromadzi, w razie potrzeby wyszukiwa i sprawnie udostpnia. Wanie z udostpnianiem informacji wie si kolejna cecha systemw informatyki medycznej, ktre s w tym zakresie ponownie wyjtkowe. Informacje o pacjencie (a take inne informacje medyczne) mog by potrzebne w rnych miejscach i w rnych celach. Do wykorzystywania mona oczywicie wykorzystywa typowe ich przegldania i komputerowe wyposaenie

(komputery typu laptop lub desktop, identyczne jak w innych zastosowaniach rys. 1.2), jednak specyfika wykorzystania danych medycznych zmusza do stosowania rozwiza specjalnych. take i w tym zakresie

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 6 z 12

Rysunek 1.2 Z zasobw medycznych systemw informatycznych korzysta si take przy uyciu typowych komputerw (rdo: http://us.giftoflife.org.ua/e107_images/custom/computer_work.jpg - sierpie 2010) Szczeglnie wysokie wymagania zwizane z informatyk pojawiaj si w kontekcie technik obrazowania medycznego. W technikach tych informacja pozyskiwana z ciaa pacjenta przy uyciu rnej aparatury jest przetwarzana do postaci cyfrowych obrazw przedstawiajcych budow jego narzdw wewntrznych oraz deformacj tych narzdw pod wpywem procesu chorobowego (Rysunek 1.1). Dla analizy i oceny tych obrazw do celw diagnostycznych potrzebne s jednak specjalne stacje robocze, pozwalajcych studiowa obrazy medyczne i inne dane pacjenta z bardzo du dokadnoci (Rysunek 1.3).

Rysunek 1.3. Znaczna cz danych do systemw informatyki medycznej wprowadzanych jest obecnie automatycznie przez nowoczesn aparatur diagnostyczn (rdo: http://lowerbloodpressurecheap.com/wp-content/uploads/2009/02/hd-ctscanner.jpg - sierpie 2010)
jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 7 z 12

Rysunek 1.4. Diagnostyczna stacja robocza pozwalajca na dokadn ocen obrazw medycznych (rdo: http://www.visaris.com/ index.asp?j=en&item=136 sierpie 2010) Inne specjalne wymagania dotyczce sprztu wykorzystywanego w informatyce medycznej pojawiaj si w kontekcie faktu, e dostp do danych zawartych w szpitalnym systemie moe by potrzebny w wielu miejscach trudnych czsto do przewidzenia. W zwizku z tym dla potrzeb informatyki medycznej budowane s specjalne mobilne stanowiska komputerowe, ktre mog by przewoone z miejsca na miejsce zalenie od potrzeb (Rysunek 1.5).

Rysunek 1.5. Mobilne stanowisko komputerowe przeznaczone dla zastosowa medycznych (rdo: http://media.commercialappeal.com/media/img/photos/2009/03/05/6baptist_t300.jpeg sierpie 2010)
jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 8 z 12

Stanowiska takie s bardzo wygodne, gdy trzeba zbiera dane wprost przy ku pacjenta lub w tyme miejscu siga do komputerowej bazy danych w celu na przykad sprawdzenia zalece lekarskich (rys. 1.6). Pozornie uniwersalne mobilne narzdzia informatyczne, takie jak komputery klasy laptop czy palmtop w specyficznych warunkach szpitalnych nie bardzo zdaj egzamin.

Rysunek 1.6. Mobilne stanowisko komputerowe pozwala wygodnie wprowadza dane przy ku pacjenta oraz pozwala na kontroling zalece lekarskich, natomiast po wykorzystaniu moe by atwo usunite z sali na ktrej le chorzy. (rdo: http://media.courierpress.com/media/img/photos/2009/12/16/CMH_Electronic_Records_0175_t607 .jpg sierpie 2010) W wybranych zastosowaniach moliwe i celowe jest uycie specjalistycznych urzdze podrcznych (miniaturowych przegldarek), ktre mog by podczone (bezprzewodowo) do komputera szpitalnego i na danie mog dostarczy danych na temat konkretnego pacjenta (rys. 1.7). Nie jest to jeszcze technika bardzo rozpowszechniona, ale jeli si przyjmie, to moe stanowi nowy standard w zakresie informatyki medycznej, bo wydaje si bardzo wygodna dla uytkownikw.

Rysunek 1.22. Miniaturowe urzdzenia pozwalajce na dostp do danych o pacjencie w dowolnym miejscu (rdo: http://jaipurithub.blogspot.com/ 2010/01/ultra-portableoculus-can-share-patient.html sierpie 2010)
jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 9 z 12

Rozdzia III - Komputerowo wspomagane podejmowanie decyzji diagnostycznych

W wikszoci zastosowa informatyki bardzo istotn rol odgrywa baza danych. Jest ona duym, wydajnym komputerem do ktrego przesyane s dane ze wszystkich stanowisk roboczych na ktrych te dane mog powstawa. Stanowiska robocze w wikszoci s oczywicie wyposaone we wasne komputery suce do pozyskiwania danych. Niejednokrotnie jednak nie s to zwyke komputery ale rozbudowane i bardzo kosztowne systemy, przystosowane do rejestracji, przetwarzania i analizowania sygnaw diagnostycznych, zwaszcza obrazw. Przykady takich urzdze to np. tomograf komputerowy wykonujcy sekwencyjnie ca mas zdj, z ktrych kade powinno by przeanalizowane, opisane i zarchiwizowane. Echokardiograf wykonujcy zobrazowania serca i y. Ultrasonograf przechwytujcy odbicia fal ultradwikowych od narzdw wewntrznych i zachowujcy przekroje wikszoci badanych czci ludzkiego ciaa oraz wiele innych. Stanowiska pozyskiwania danych przekazuj dane do serwera z ktrym wymieniane s w obie strony. Mog rwnie pozyskiwa dane z serwera na przykad w celu ich oceny i analizy. W wielu bazach jest moliwy rwnie dostp zdalny, najczciej za pomoc internetu. Chocia w odniesieniu do medycznych baz danych trzeba tu zachowa daleko idca ostrono w zwizku z moliwoci wamania do systemu dokonanego przez hakera dziaajcego w internecie. Dane medyczne podlegaj ochronie prawnej w zwizku z ustaw o ochronie danych osobowych, a ponadto nale do tak zwanych danych wraliwych to znaczy takich, do ktrych niepowoany dostp moe spowodowa spore kopoty. Baza danych powinna by poczona z archiwum w ktrym przechowywane s kopie bezpieczestwa na bazie ktrych mona odtworzy dane po ewentualnym uszkodzeniu podstawowego wyposaenia sprztowego bazy danych (awaria komputera, zniszczenia dysku, ewentualna powana pomyka operatora powodujca skasowanie potrzebnych danych, zamach terrorystyczny, poar, powd, katastrofa budowlana itp.). Naley pamita, e w dobrze zbudowanym systemie informatycznym, zwaszcza w systemie tak odpowiedzialnym, jak wikszo systemw informatyki medycznej - dane nie maj prawa zgin, niezalenie od tego co si wydarzy. Archiwa przechowuj te te zasoby bazy danych, do ktrych nikt ju w zasadzie nie siga, ktre jednak warto przechowa na przykad dla celw porwnawczych lub dla przyszego wykorzystania w badaniach statystycznych.

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 10 z 12

Rozdzia IV - Przykadowe komputerowe systemy medyczne

Zastosowanie techniki komputerowej zmienio oblicze medycyny. Skutecznie wspiera lekarzy, aby ich dziaania byy skuteczniejsze, szybsze, bardziej trafne, dokadne i niezawodne. Technika udoskonala diagnoz i terapi. Udoskonalia rwnie zarzdzanie tak rozlegymi organizacjami jak szpitale. W wielu wyspecjalizowanych gaziach medycyny technika komputerowa staa si nieodzowna - to midzy innymi: tomografia komputerowa oraz metoda rezonansu magnetycznego wykonuj badania z submilimetrow dokadnoci ukazujc zrnicowan informacj przestrzenn okrelonych cech tkanek. analiza komputerowa kodu DNA - zoone metody rozpoznawania wzorcw suce odczytywaniu acuchw, poznawaniu genotypw, poszukiwaniu genowych czy biakowych rde najgroniejszych chorb. bioczujniki i sprzt kontroli - systemy opracowania danych biochemicznych, fizycznych, mechanicznych takich jak - termometry skroniowe, gowice ultradwikowe wysokiej czstotliwoci do bada struktur oka, czujniki genw do detekcji okrelonych sekwencji DNA itd. sterowanie wszelkimi urzdzeniami niezbdnymi do leczenia - pompy infuzyjne do precyzyjnego dozowania lekw, wzmacniacze obrazu z fotopowielaczem wykorzystywane w nowoczesnych systemach radiografii cyfrowej czy te aparatury do EKG i EEG, urzdzenia wspomagajce prac serca systemy staego nadzoru pacjentw chorych na niewydolno serca lub innych grup podwyszonego ryzyka. Wspczesne systemy pozwalaj monitorowa jednoczenie ponad 1000 osb. Rejestrowane s rne parametry fizjologiczne uatwiajce kontrol, biec ocen diagnostyczn i planowanie skutecznej terapii, a w razie jakichkolwiek komplikacji czy nagych zagroe udzielana jest natychmiastowa pomoc.

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 11 z 12

Podsumowanie
Rnorodno medycznych form danych wymaga najwyszej jakoci elektronicznych systemw archiwizacji i transmisji danych. Niezalenie od rozmiaru rekordu kada informacja w nim zawarta jest istotna w aspekcie diagnostyki i terapii konkretnego czowieka. Pojedynczy bajt zawierajcy kod rezultatu laboratoryjnych bada analitycznych moe mie znaczenie dla ycia pacjenta nieporwnywanie wiksze ni zajmujcy wiele megabajtw obraz uzyskany w wyniku obrazowej diagnostyki tomograficznej. Poniewa dane pochodz z rnych systemw diagnostycznych zgromadzenie ich w jednym repozytorium wymaga zaprojektowania caociowego klinicznego systemu informacyjnego i implementacji logicznie zintegrowanego rekordu zawierajcego wszystkie dane kliniczne kadego pacjenta. Jest to zadanie niezwykle trudne, gdy interpretacja w jednym systemie tak rnorodnych danych sama w sobie bdzie pewn szerok platform. Niezalenie od prac idcych w tym kierunku, obecnie komputery i wyspecjalizowane aplikacje obsuguj archiwizacj, przedstawianie i analiz danych. Jest wic oczywiste, e technika komputerowa jest niezwykle silnie zwizana z medycyn na caym wiecie. Nie ma ju w tej chwili adnej alternatywy. Nie moemy zadawa sobie pytania, czy technika komputerowa ma by czci medycyny, poniewa to si ju stao. Pytanie powinno brzmie - kiedy inteligentne systemy medyczne bd mogy diagnozowa i leczy. Oczywicie na dzie dzisiejszy jest to spojrzenie w przyszo. Ale wanie dziki takim pytaniom stawianym przez wielkich w cigu stuleci moemy przekracza kolejne granice i dociera w obszary wiedzy gdzie nie byo jeszcze nikogo.

jaceklewinski@gmail.com

rola informatyki w diagnostyce medycznej

Strona 12 z 12

Bibliografia
R. Zajdel, E. Kcki, P.S. Szczepaniak, M. Kurzyski, Kompendium informatyki medycznej, Alfa-medica Press, Bielsko-Biaa, 2003 W. Trbka, W. Komnata, L. Stalmach, A. Kozierkiewicz, Szpitalne systemy informatyczne, Vesalius, 1997 A. Romaszewski, W. Trbka, System informacyjny opieki zdrowotnej, Wydawnictwo Zdrowie i Zarzdzanie, 2011 J. H. Van Bemmel, M.A. Musen, Handbook of Medical Informatics, Springer 1997

jaceklewinski@gmail.com