Stanowisko Rzdu wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (druk nr 4044) Senacki projekt

ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich ma na celu nowelizacj ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z pn. zm.) poprzez wprowadzenie przepisw stanowicych waciw podstaw prawn do wykonywania przez Rzecznika zada krajowego organu wizytujcego (krajowego mechanizmu prewencji), ktre zostay naoone na Rzeczpospolit Polsk na podstawie Protokou Fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniajcego traktowania albo karania, przyjtego przez Zgromadzenie Oglne Narodw Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 30, poz. 192), zwanego dalej Protokoem. Zgodnie z art. 1 Protokou jego celem byo ustanowienie systemu regularnych wizyt w celu zapobiegania torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu albo karaniu przeprowadzanych przez niezalene midzynarodowe i krajowe organy w miejscach, gdzie przebywaj osoby pozbawione wolnoci. W tym celu art. 3 Protokou zobowiza kade Pastwo Stron do tego, aby na poziomie krajowym stworzyo, wyznaczyo bd utrzymywao ju istniejcy jeden lub kilka krajowych organw wizytujcych (zwanych w dalszej czci Protokou krajowym mechanizmem prewencji). Minister Sprawiedliwoci na podstawie uchway Rady Ministrw z dnia 25 maja 2005 r., Nr 144/2005, zosta wyznaczony jako organ waciwy do wykonania Protokou. Majc na wzgldzie ustrojow pozycj Rzecznika Praw Obywatelskich oraz charakter wykonywanych przeze zada, Minister Sprawiedliwoci porozumia si z Rzecznikiem w zakresie penienia przez niego funkcji krajowego mechanizmu prewencji w rozumieniu art. 3 Protokou. Biorc pod uwag potrzeb stworzenia waciwej podstawy prawnej do wykonywania przez Rzecznika zada krajowego mechanizmu prewencji, w projekcie ustawy zakada si przede wszystkim wprowadzenie przepisu stanowicego, e wykonuje on funkcje organu wizytujcego do spraw zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu (krajowy mechanizm prewencji). Ponadto projekt przewiduje uregulowanie kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich w zwizku z wykonywaniem tyche zada wskazujc, e Rzecznik
1

regularnie sprawdza sposb traktowania osb pozbawionych wolnoci, za podczas wykonywania tych czynnoci ma rwnie prawo rejestrowa dwik lub obraz w miejscach pozbawienia wolnoci, za zgod osb, ktre bd rejestrowane. Dodatkowo proponuje si dodanie w ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich uprawnienia dla tego organu do przetwarzania wszelkich informacji, w tym danych osobowych, o ktrych mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z pn. zm.), niezbdnych do realizacji jego ustawowych zada. Projekt zakada rwnie nowelizacj art. 21 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich poprzez wskazanie, e wydatki zwizane z funkcjonowaniem Rzecznika Praw Obywatelskich pokrywane s z budetu pastwa. Wejcie w ycie projektowanej ustawy nie powinno powodowa skutkw finansowych dla budetu pastwa, ze wzgldu na to, e zadania, o ktrych mowa w projekcie s wykonywane przez Rzecznika Praw Obywatelskich od 2008 r. W ocenie Rady Ministrw przedoony projekt ustawy naley oceni pozytywnie, jako nadajcy odpowiednie ramy prawne istotnym elementom zwizanym z penieniem przez Rzecznika Praw Obywatelskich funkcji krajowego mechanizmu prewencji, jakkolwiek jego analiza nasuwa nastpujce spostrzeenia. 1. W toku dalszych prac legislacyjnych rozwaenia wymaga uzupenienie projektu o postanowienie, zgodnie z ktrym Rzecznikowi wykonujcemu funkcje krajowego mechanizmu prewencji, w toku regularnego sprawdzania sposobu traktowania osb pozbawionych wolnoci, przysuguje rwnie prawo do odbywania spotka z osobami pozbawionymi wolnoci, bez obecnoci innych osb, jak rwnie z innymi osobami, co do ktrych uzna, e mog dostarczy stosownych informacji. Naley zauway, e wprowadzenie przedmiotowego uprawnienia bdzie korespondowao z treci art. 20 lit. d Protokou, zgodnie z ktrym w celu umoliwienia krajowym mechanizmom prewencji wypeniania ich mandatu, Pastwa Strony Protokou podejmuj si przyzna im moliwo odbywania prywatnych rozmw bez wiadkw z osobami pozbawionymi wolnoci, bd osobicie, bd poprzez tumacza, jeli uznane to zostanie za niezbdne, jak rwnie z kad inn osob, co do ktrej krajowy mechanizm prewencji uzna, e moe ona dostarczy stosownych informacji. Ponadto przyznanie przedmiotowego uprawnienia Rzecznikowi Praw Obywatelskich wydaje si kluczowe z punktu widzenia penienia funkcji krajowego mechanizmu prewencji, za obowizujce przepisy ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, jak rwnie innych ustaw, nie zawieraj wystarczajcych gwarancji
2

w tym zakresie. W tym kontekcie trzeba zauway, e pojcie osb pozbawionych wolnoci obejmuje szerszy krg podmiotw, anieli osoby, do ktrych ma zastosowanie ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z pn. zm.). W tej mierze przykadowo naley wymieni osoby doprowadzone do izb wytrzewie, osoby przyjte do szpitali psychiatrycznych bez wczeniejszego uzyskania zgody sdu opiekuczego, czy te cudzoziemcw zatrzymanych przez Stra Graniczn lub Policj. Argumentacja zawarta w uzasadnieniu projektu, e w przepisach dotyczcych osb pozbawionych wolnoci na innej podstawie ni ustawa Kodeks karny wykonawczy, brak jest zakazu spotykania si tych osb z innymi osobami, a wic rwnie z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, jest niewystarczajca. Zwaywszy na ustrojow pozycj Rzecznika Praw Obywatelskich zasadne byoby takie uksztatowanie jego kompetencji zwizanych z penieniem funkcji krajowego mechanizmu prewencji, aby nie zachodzia potrzeba odwoywania si w tym zakresie do przepisw innych ustaw, std te za zasadne naley uzna wskazanie powyszego uprawnienia expressis verbis. 2. Zgodnie z treci projektowanego art. 13 ust. 1a ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich podczas regularnego sprawdzania sposobu traktowania osb pozbawionych wolnoci Rzecznik ma rwnie prawo rejestrowa dwik lub obraz w miejscach pozbawienia wolnoci, za zgod osb, ktre bd rejestrowane. Majc powysze na uwadze rozway naley uzupenienie projektu o przepisy regulujce zasady na jakich zarejestrowany materia bdzie wykorzystywany, udostpniany oraz przechowywany. Reasumujc Rada Ministrw pozytywnie opiniuje senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (druk nr 4044) i opowiada si za skierowaniem go do dalszych prac legislacyjnych, w trakcie ktrych naleaoby rozway uzupenienie projektu w zakresie wskazanym w niniejszym stanowisku.