NAUCZYCIEL JAKO PRZEWODNIK W PROCESIE UCZENIA SI SOWNICTWA JZYKA OBCEGO PRZECIERAJC NIEZNANY SZLAK Z pewnoci kady z nas pamita

Alicj z Krainy Czarw, ktra znalaza si po drugiej stronie lustra. Po drugiej stronie lustra, gdzie wiat rzdzi si swoimi prawami i przez to wyda si jej zaczarowany. Nie tylko dlatego, e zamieszkiway go odmienne istoty, ale rwnie i szczeglnie dlatego, e wiat poj i sw, ktrymi si one posugiway, take by jej dotd nieznany. Podobnie rzecz ma si z Maym Ksiciem, ktry znalazszy si na planecie Ziemia nie pojmuje nowych dla niego poj, takich jak oswoi czy obrzdek. Majc jednak lisa i pilota za przewodnikw, uczy si rozumie to, co dotd byo mu nieznane. Przykadw tego rodzaju mona by mnoy. Tych z nas, ktrzy podejmuj prb nauki obcego jzyka, mona porwna do podrnikw prbujcych przetrze szlaki w nowych, nieznanych im dotd krainach. wiat obco brzmicych i niezrozumiaych sw sprawia, e czujemy si w nim pocztkowo jak Alicja w Krainie Czarw czy May Ksie na naszej planecie. Jeli jednak mamy za towarzysza chtnego do pomocy i kompetentnego przewodnika, ktry poprowadzi we waciwym tempie, przestrzee przed czyhajcymi puapkami i wskae najprostsz drog wwczas istnieje szansa, e uda si podrnikom przybliy do celu (lub moe nawet go osign), jakim jest przyswojenie obcego jzyka. Nie bdzie to z pewnoci tak proste jak w przypadku wspomnianych wczeniej ksikowych bohaterw zdajemy sobie przecie spraw, e jest to proces skomplikowany i dugotrway. Mimo wszystko jest to przygoda warta przeycia. Porwnujc rol nauczyciela do przewodnika, naley odpowiedzie sobie na pytanie, w jaki sposb ma on poprowadzi uczniw przez proces przyswajania nowego jzyka. Sdz, e przede wszystkim powinien on we waciwy sposb kierowa procesem uczenia si podtrzymujc w uczniach raz obudzon i tak istotn dla procesu uczenia si motywacj. KIEROWANIE PROCESEM UCZENIA SI SOWNICTWA, czyli selekcja, grupowanie i powtarzanie Kierowanie procesem uczenia si to nic innego jak uatwianie tego procesu i optymalizacja efektw pracy uczniw. Aby te cele osign, konieczny jest waciwy dobr nauczanego sownictwa, odpowiednie pogrupowanie wprowadzanych jednostek leksykalnych,

a take odpowiednio czste powtarzanie, ktre jest warunkiem konsolidacji poznanych sw oraz wyrae. Zanim nauczyciel wprowadzi nowe sownictwo, powinien zastanowi si, jakiego rodzaju jednostki leksykalne bd odpowiednie dla przedziau wiekowego, potrzeb i zainteresowa uczniw oraz ile nowych znacze wprowadzi na danej lekcji. Poza selekcj, kolejn wan czynnoci jest waciwe pogrupowanie nowych sw. Musimy pamita o tym, e zapamitywanie jest procesem zorganizowanym, co oznacza, e zapamitywane przez nas jednostki leksykalne s w pamici porzdkowane i grupowane. Nauczyciel ma wiele moliwoci grupowania sownictwa. Moe grupowa wprowadzane sownictwo w zestawy gramatyczne, znaczeniowe, rymujce lub zastosowa zasad czstotliwoci wystpowania. Niestety, wyselekcjonowanie i pogrupowanie wprowadzanego sownictwa nie wystarcz do tego, by uczniowie efektywnie je przyswoili. Niebagateln rol w procesie uczenia si odgrywa powtarzanie prowadzce w efekcie do konsolidacji nowo poznanych sw. Dlatego te powinnoci nauczyciela jest moliwie jak najczstsze dostarczanie kontekstw, w ktrych ucze miaby moliwo zastosowania nowo poznanego sownictwa. Dopiero wielokrotnie powtrzona jednostka leksykalna ma szanse sta si czci aktywnie uywanego sownictwa. MOTYWACJA Zapewne wikszo nauczajcych zgodzi si ze stwierdzeniem, e motywacja - to pojcie kluczowe dla procesu uczenia si. Kluczowe, jednak w rzeczywistoci trudne do zdefiniowania. Pytanie, czym jest motywacja, zadaam samym zainteresowanym, czyli uczcym si. Oto, jak definiuj oni to pojcie: czynnik pobudzajcy nas do lepszej, efektywniejszej pracy; zesp czynnikw zachcajcych do dziaania, np. dobra ocena, udana wypowied, pochwaa od nauczyciela, ciekawa lekcja; motywacja moe mie rdo we mnie lub pochodzi z otoczenia; co, co sprawia, e czowiek angauje si w jakie dziaanie; satysfakcja z wykonania jakiego dziaania lub nagroda; sia napdowa, ktra sprawia, e chcemy by najlepsi rol motywacji czsto speniaj rodzice i rodowisko, w ktrym si wychowujemy; denie do celu pomimo trudnoci; szereg czynnikw skaniajcych do wyznaczania i osigania celw; wiara w swoje moliwoci; wzbudzenie zainteresowania, dziki ktremu mamy ochot si czego uczy: co, co nadaje sensu i uzasadnienia uczeniu si . 2

Mona wic wnioskowa, e motywacja jest cile zwizana z takimi pojciami jak: zainteresowanie, nagroda, zachta, nadanie celu. Na podniesienie motywacji uczcych si mona wpywa na wiele sposobw: poczwszy od otoczenia, jakie towarzyszy procesowi uczenia si, przez stworzenie stymulujcej ten proces atmosfery, zagwarantowanie uczniom poczucia sukcesu oraz zastosowanie metod i technik, ktre podnios efektywno zapamitywania przez uczcych si nowego sownictwa. Najwaniejsz jednak rol odgrywa tu sam nauczyciel po pierwsze: swoj osobowoci moe wpywa pozytywnie na odbywajcy si w klasie proces uczenia si; po drugie: to on przede wszystkim ma wpyw na wszystkie pozostae, wyej wymienione czynniki majce na celu pobudzenie motywacji u uczcych si. OTOCZENIE Nawet najsmutniejsz i nie zachcajc do nauki klas szkoln mona oywi pomocami dydaktycznymi, ktre przycign uwag uczniw wystarczy tylko odrobina wyobrani. Tabelki przedstawiajce czasowniki nieregularne, mini sowniki obrazkowe, plansze, zabawne rysunki, prace uczniw, itd. z pewnoci wnios wiele pozytywnego do otoczenia i wpyn wzmacniajco na proces przyswajania nowego sownictwa. Mona uczniw zachci do stworzenia wasnego kcika jzykowego, w ktrego skad mgby wchodzi np. wsptworzony przez uczniw kalendarz klasowy lub grupowy, gdzie zamieszczane byyby w jzyku angielskim biece informacje na temat imprez klasowych, urodzin, wanych uroczystoci i inne. Podobnie ma si rzecz z istnieniem gazetki wystarczy tablica korkowa, do ktrej uczniowie przypina mog swoje zdjcia z komentarzem, wiersze, uwagi, ogoszenia wszystko, co podpowie im wyobrania i co z obco wygldajcej, bezosobowej i czsto niezbyt przytulnej klasy szkolnej stworzy przyjazne oku pomieszczenie, w ktrym uczniowie z przyjemnoci bd chcieli przebywa. ATMOSFERA I POCZUCIE SUKCESU Nauczyciel, poza tym, e spenia rol nauczyciela jest ywym czowiekiem, ktry w klasie ma do czynienia z rwnie ywymi i odczuwajcymi istotami, z ktrymi wchodzi we wzajemne interakcje. Obie strony wnosz ze sob do klasy rozmaite potrzeby i oczekiwania. Od tego, czy nauczyciel potrafi dostrzec potrzeby i oczekiwania swoich uczniw, w duym stopniu zaley efektywno jego pracy. Z mojego pedagogicznego dowiadczenia wnosz, e uczniowie najbardziej oczekuj ze strony nauczyciela: akceptacji, cierpliwoci, zrozumienia, sprawiedliwego traktowania oraz yczliwoci. S to bowiem cechy niezbdne dla stworzenia 3

waciwego klimatu psychicznego, ktry

warunkuje i podnosi efektywno uczenia si.

Szanowanie uczniw oraz wysiku, jaki wkadaj w zapamitywanie nowego sownictwa (bez wzgldu na efekty!), jednakowe traktowanie wszystkich uczcych si, docenianie kadej prby, jak podejmuje ucze, by zakomunikowa co w obcym dla niego jzyku oraz zachcanie go do podejmowania kolejnych niezalenie od stopnia poprawnoci jego wypowiedzi to oczywistoci, a jednak warto o nich stale przypomina. To te oczywiste zachowania nauczyciela wpywaj na waciw atmosfer oraz poczucie sukcesu u uczcych si, a w rezultacie na podniesienie efektywnoci procesu uczenia si. METODY I TECHNIKI PODNOSZCE EFEKYWNO UCZENIA SI SOWNICTWA Dobr odpowiednich technik zaley oczywicie od poziomu jzykowego uczniw, wieku, zainteresowa i potrzeb, jak i rwnie typu wyobrani, jaki u nich przewaa (suchowy czy wzrokowy). Do najczciej stosowanych technik wprowadzania obcojzycznego sownictwa nale: pogldowa prezentacja znacze (za pomoc ilustracji, realiw itd.), prezentacja znacze za pomoc definiowania ich metod opisow lub za pomoc synonimw oraz podawanie odpowiednikw wprowadzanych sw w jzyku ojczystym. Pracujc z grup uczniw naley zadba o to, aby sposb przedstawiania sownictwa by przystpny zarwno dla suchowcw, jak i wzrokowcw. Oznacza to, e prezentacja nowej jednostki leksykalnej powinna zawiera pene wyobraenie aspektw formalnych danego wyrazu, a wic aspekt suchowy, wizualny oraz graficzny. Uczniowie powinni mie okazj usysze nowy wyraz w odpowiednio dobranym kontekcie, jeli to moliwe - zobaczy jego wizualn reprezentacj w postaci ilustracji czy realiw oraz jego zapis. REFLEKSJE Proces uczenia si sownictwa w klasie szkolnej jest procesem sztucznie

zorganizowanym oraz ukierunkowanym na konkretne, wymierne cele wytyczone przez programy nauczania. Rola nauczyciela nie naley do atwych. Przyblianie wiata obcych znacze w ograniczonym miejscu i czasie jest zadaniem arcytrudnym. Ale bez wzgldu na to, kiedy drzwi klasy zamykaj si za ostatnim uczniem, warto chocia sprbowa zadba o to, by czekajce grup czterdzieci pi minut lekcji nie byo czasem straconym, ale wykorzystanym. Pamitajmy, e kady z nas ma szans wypracowa wasn recept efektywnego nauczania, a intuicja pedagogiczna, umiejtnoci i pozytywne nastawienie mog sta si nieocenionymi narzdziami w rkach kadego nauczyciela. 4 efektywnie