You are on page 1of 8

Piotr Skoczylas Stosunki midzynarodowe Konflikt w prowincji Sada jako zagroenie dla stabilnoci Jemenu.

W staroytnoci tereny obecnego Jemenu byy okrelane terminem Arabia Felix, czyli Arabia Szczliwa. Ze wzgldu na produkcj zb, kadzida, mirry oraz przypraw, a take ze wzgldu na porednictwo w handlu z Indiami, poudniowe tereny Pwyspu Arabskiego miay opini obszaru bogactwa i dobrobytu1. Wspczenie Jemen nadal znany jest z produkcji wysokiej jakoci kadzida i miodu. Jednake pomylnoci mieszkacw zagraaj konflikty wewntrzne oraz dziaalno zewntrznych podmiotw, zarwno pastw, jak i grup terrorystycznych. Najniebezpieczniejszym czynnikiem mogcym doprowadzi do destabilizacji Jemenu jest wojna w prowincji Sada. W pierwszej poowie 2010 roku wiatowe media szeroko relacjonoway sytuacj w Jemenie ze wzgldu na nieudany zamach na samolot leccy 25 grudnia 2009 roku z Amsterdamu do Detroit2. Umar Farouk Abdulmutallab, pochodzcy z Nigerii zamachowiec, przebywa w latach 2004-2005 w Jemenie, gdzie studiowa w Instytucie Jzyka Arabskiego w Sanie. Nauka arabskiego suya prawdopodobnie jako kamufla dla kontaktw z ugrupowaniami terrorystycznymi3. Ze wzgldu na medialn nono tematu sytuacja w Jemenie zacza by przedstawiana w mediach w przerysowany sposb. Wiadomoci telewizyjne i internetowe kreoway republik jemesk na now baz Al-Kaidy. Dziennikarze starali si rwnie odpowiedzie na pytanie czy Jemen moe sta si Nastpnym Afganistanem4. Najwaniejszym wyzwanie stojcym przed wadzami Republiki Jemenu nie jest jednak obecno radykalnych grup islamskich. Zdecydowana wikszo obywateli Jemenu nie utosamia si z ugrupowaniami o profilu Al-Kaidy. Szeregi terrorystw zapeniaj
1 2

B. Lewis, The Arabs in history, Nowy Jork 1993, s. 1920. R. Esposito, B. Ross, Northwest Bomb Plot Planned by al Qaeda in Yemen, [online], aktualizacja: 26 grudnia 2009, [dostp: 19 marca 2010], dostpny w Internecie: http://abcnews.go.com/Blotter/al-qaeda-yemen-plannednorthwest-flight-253-bomb-plot/story?id=9426085. 3 M. Al-Qadhi, Detroit bomb suspect smart but introverted says Yemen classmate, [online], aktualizacja: , [dostp: 20 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.thenational.ae/apps/pbcs.dll/article? AID=/20091230/FOREIGN/712299856/1002/NEWS. 4 Cyt. za: M. Horton, Is Yemen the next Afghanistan, [online], aktualizacja: 20 stycznia 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2010/0120/Q-A-Is-Yemen-thenext-Afghanistan, D. MacDougall, Yemen. The next Afghanistan?, [online], aktualizacja: 23 stycznia 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://timesofindia.indiatimes.com/world/middle-east/Yemen-the-next-Afghanistan/articleshow/5491696.cms.

najczciej obywateli Arabii Saudyjskiej, Pakistanu i innych pastw muzumaskich. Jedynie cze bojownikw wywodzi si z Jemenu i najczciej s to osoby, ktre w przeszoci walczyy w Afganistanie, jak obecny przywdca jemeskiej Al-Kaidy Nasser al-Wahishi5. O wiele powaniejszym i trudniejszym do rozwizania zagadnieniem jest rebelia w prowincji Sada, z ktr walka wpywa na poziom bezpieczestwa w pastwie, pochania rodki budetowe i doprowadza do spadku poparcia rzdu. Toczcy si w Jemenie konflikt funkcjonuje pod wieloma nazwami. W opracowaniach naukowych i informacjach prasowych okrelany jest jako: powstanie w prowincji Sada6, wojna w Sadzie7, rebelia Al-Huthich8, rebelia szyicka9. Mapa 1 Jemen i miasto Sada

Opracowanie wasne na podstawie: http://english.freemap.jp/blankmap_dl.php? area=asia_e&country=yemen&file_name=2.gif. Przyczyny wybuchu konfliktu pokrywaj si z list najwaniejszych problemw wspczesnego Jemenu. Wedug International Crisis Group za wybuch rebelii odpowiadaj: brak inwestycji w skupiskach ludnoci wyznajcej zajdyzm, poraka zarzdzania

Al-Qaeda in Yemen, [online], aktualizacja: 9 lipca 2009, [dostp: 2 marca 2009], dostpny w Internecie: http://www.carnegieendowment.org/files/0708carnegie-yemen.pdf. 6 D. Foggo, M. Colvin, Al-Qaeda plans attacks from new power base in Yemen, [online], aktualizacja: 27 grudnia 2009, [dostp: 10 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/middle_east/article6968603.ece. 7 Yemen. Defusing the Saada time bomb, [online], aktualizacja: 27 maja 2009, [dostp: 12 luty 2010], dostpny w Internecie: http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/86_yemen___defusing _the_saada_time_bomb.pdf, s. 5. 8 The Houthi rebellion, [online], aktualizacja: 6 wrzenia 2009, [dostp: 12 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.al-bab.com/yemen/pol/houthi_rebellion.htm. 9 A. Al-Haj, Yemen violence kills "scores" as Shiite rebellion continues, [online], aktualizacja: 13 sierpnia 2009, [dostp: 20 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.huffingtonpost.com/2009/08/13/yemen-violencekills-scor_n_259032.html.

zrnicowanym religijnie pastwem, atwo wywierania wpywu przez podmioty zewntrzne oraz regionalna rywalizacja Arabii Saudyjskiej i Iranu10. Jedn z waniejszych przyczyn wybuchu konfliktu jest ekonomiczna marginalizacja prowincji Sada przez rzd centralny. Region rozwija si gwnie dziki handlowi z graniczc Arabi Saudyjsk i yznym glebom. Jednym z najbardziej uderzajcych dowodw na brak inwestycji w prowincji jest fakt zbudowania jedynego szpitala w Sadzie za pienidze przekazane przez wadze saudyjskie11. Bezporedni przyczyn wybuchu walk byy wydarzenia w meczecie w Sadzie w styczniu 2003 roku. Aktywici grupy Wierzca Modzie12 w trakcie wizyty prezydenta Aliego Abdullaha Al-Saleha przeprowadzili demonstracj. Okrzyki Bg jest wielki! mier Ameryce! mier Izraelowi! Przeklci niech bd ydzi! Zwycistwo dla Islamu! byy wznoszone w obecnoci gowy pastwa, byy jednoznaczn oznak sprzeciwu wobec polityki rzdu, ktry po atakach na World Trade Center 11 wrzenia 2001 roku szybko popar stanowisko USA (wynikao to z dowiadcze jemeskich wadz, ktre spotkay si z sankcjami za brak poparcia operacji Pustynna Burza). Ali Abdullah Al-Saleh postrzega demonstracj jako podwaenie wadzy pastwowej. Przywdc organizacji Wierzca Modzie by Husein Al-Huthi, polityk i czonek parlamentu z ramienia Partii Prawdy (Hizbul Haq)13. Po fiasku mediacji rzd postanowi przeama impas w sporze dokonujc aresztowania Huseina Al-Huthiego przebywajcego w siedzibie rodu mieszczcej si w jednej z dzielnic Sady. Nieudana prba pojmania znanego polityka przez jemesk policj dokonana 20 czerwca 2004 roku doprowadzia do wybuchu trwajcych dwa dni zamieszek14. Rozgorzay konflikt przechodzi przez okresy wzmoonych walk i tymczasowych zawiesze broni, podczas ktrych negocjowano warunki zakoczenia konfliktu. Tabela 1 Chronologia konfliktu
10

Yemen. Defusing the Saada time bomb, [online], aktualizacja: 27 maja 2009, [dostp: 12 luty 2010], dostpny w Internecie: http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/86_yemen___defusing _the_saada_time_bomb.pdf, s. III. 11 Ibidem, s. 8. 12 Wierzca Modzie (arab. - Al-Shabab al-Muminin) szyicka organizacja religijnopolityczna dziaajca w Jemenie. W.M. zaoona przez Huseina Al-Huthiego organizowaa protesty wyraajce sprzeciw wobec wsppracy rzdu jemeskiego z USA. Patrz take: http://www.globalsecurity.org/military/world/para/shabab-al-moumineen.htm. 13 Saudi Arabia and war against Houthis in Yemen, [online], aktualizacja: 10 stycznia 2010, [dostp: 20 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.csr.ir/departments.aspx?lng=en&abtid=01&depid=74&semid=398. 14 J.E. Peterson, The al-Huthi conflict in Yemen, [online], aktualizacja: 4 sierpnia 2008, [dostp: 18 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.jepeterson.net/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/APBN-006_Yemen_alHuthi_Conflict.pdf, s. 5.

Faza Czas trwania I 20 czerwca 2004 roku 10 wrzenia 2004 roku

Przebieg 20 czerwca 2004 roku pocztek zamieszek w Sadzie - walki pomidzy zwolennikami H. Al-Huthiego i siami rzdowymi rozprzestrzeniaj si na cay regionu 10 wrzenia 2004 roku w starciu ze subami bezpieczestwa ginie H. Al-Huthi (rzd Jemenu ogasza jednostronne zakoczenie walk) Marzec 2005 roku rebelianci pod wodz braci Husaina AlHuthiego - Abd-al-Malika i Yahyi wznawiaj walki Maj 2005 roku rzd Jemenu ogasza zakoczenie walk, prezydent A. A. Al-Saleh proponuje rebeliantom uaskawienie pod warunkiem stosowania si do obowizujcej konstytucji i uznania wadzy prezydenta - propozycja zostaje odrzucona Wrzesie 2006 roku ze wzgldu na zbliajce si wybory prezydenckie rzd Jemenu mianuje na stanowisko gubernatora prowincji Sada Yahy al-Shamiego, ktry uwaany jest za bardziej
ugodowego polityka, co doprowadza do spadku intensywnoci walk

II

marzec 2005 roku wrzesie 2006 roku

III

Stycze czerwiec 2007 roku

28 stycznia 2007 roku rebelianci przeprowadzaj seri atakw na cele rzdowe, co doprowadza do wznowienia walk 16 czerwca 2007 roku - dziki mediacji Kataru zostaje zawarte porozumienie Kwiecie 2008 roku rzd Jemenu wznawia walki zarzucajc rebeliantom naruszenia porozumienia poprzez dokonanie zamachw na przedstawicieli wadz (Huthici zaprzeczaj) 2 maja 2008 roku - zamach bombowy na meczet w Sadzie (15 zabitych, 55 rannych) rzd ponownie obwinia Huthistw, ktrzy odegnuj si od przeprowadzenia ataku 17 lipca 2008 roku prezydent Jemenu ogasza jednostronne wstrzymanie walk (ze wzgldu na obaw przed eskalacj konfliktu oraz z powodu pogarszajcej si sytuacji humanitarnej ludnoci, ktra wywouje krytyk dziaa rzdu ze strony UE i USA) 11 padziernika 2009 roku pocztek Operacji Spalona Ziemia (Operation Scorched Earth) majcej na celu zniszczenie si
4

IV

Kwiecie 2008 roku 17 lipca 2008 roku

11 padziernika 2009 roku 12

lutego 2010 roku

rebeliantw 12 lutego 2010 roku Huthici akceptuj 6-punktow propozycj pokojow rzdu jemeskiego zawarty zostaje

rozejm Opracowanie wasne na podstawie: Yemen. Defusing the Saada time bomb, [online], aktualizacja: 27 maja 2009, [dostp: 12 luty 2010], dostpny w Internecie: http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/86_ yemen___defusing_the_saada_time_bomb.pdf, J.E. Peterson, The al-Huthi conflict in Yemen, [online], aktualizacja: 4 sierpnia 2008, [dostp: 18 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.jepeterson.net/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/APBN-006_Yemen_alHuthi_Conflict.pdf. Konflikt w prowincji Sada nadwtla rwnie budet pastwa. Koszt prowadzenia operacji wojskowych ocenia si nawet na 1 miliard USD15. Wydatki na wojsko stanowi du cz wydatkw budetowych i s czsto podejmowane w formie dodatkowych poprawek do planu budetowego16. Dla jednego z najbiedniejszych pastw arabskich finansowanie walki z rebeliantami stanowi duy problem. Finansowe trudnoci wynikaj z faktu uzalenienia gospodarki Jemenu od dochodw ze sprzeday ropy naftowej, ktre stanowi 70-75% dochodu publicznego i a 90% wartoci eksportu. Wedug Midzynarodowego Funduszu Walutowego budet Republiki Jemenu zosta w najwikszym stopniu dotknity przez spadek cen ropy naftowej wywoany przez globalny kryzys finansowy. Ze wzgldu na spadek wpyww powikszy si deficyt budetowy, ktry w 2010 roku ma wynie 491 693 000 000 rialw jemeskich (ok. 2,4 miliarda USD)17. Co wicej Jemen staje przed perspektyw wyczerpania z ropy naftowej. Odkryte w pocztkach lat 80-tych rezerwy cennego surowca s szacowane na 1% wielkoci pokadw znajdujcych si w ssiedniej Arabii Saudyjskiej18. Wedug prognoz Jemen stanie si w 2019 roku importerem ropy naftowej 19. Brak wpyww ze sprzeday gwnego surowca naturalnego wpynie bardzo negatywnie na sytuacj finansow pastwa i powikszy problemy rzdu.
15

G. Joffe, The al-Houthi Rebelion, Journal of International Peace Operations, [online], 2010, nr 4, aktualizacja: 21 marca 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://web.peaceops.com/archives/192. 16 Country profile. Yemen, [online], aktualizacja: 19 sierpnia 2008, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Yemen.pdf, s. 9. 17 Dane za: Declining oil revenues a challenge to Yemens 2010 budget, [online], aktualizacja: 21 marca 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.zawya.com/pdfstory.cfm?storyid=v53n08-3NC27&l=130400100222. 18 Dane za: S. Thirumalai, T. Ranaweera, Coping with oil depletion in Yemen. A quantitative evaluation, [online], aktualizacja: 18 grudnia 2004, [dostp: 20 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.ecomod.net/conferences/middle_east_2005/middle_east_2005_papers/Thirumalai.doc, s 1. 19 G. Lahn, The dilemma of oil depletion,[online], aktualizacja: 13 lipca 2009, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.chathamhouse.org.uk/files/14339_020609_lahn.pdf, s. 8.

Poparcie rzdu ju teraz nie jest wysokie. Zasig efektywnej jurysdykcji administracji centralnej ulega sukcesywnemu pomniejszeniu. Prezydent A.A. Al-Saleh nominowa na rzdowe stanowiska licznych czonkw rodziny i podj dziaania majce na celu zapewnienie sukcesji swojemu synowi Ahmedowi, ktry sprawuje funkcj szefa Jemeskiej Gwardii Republikaskiej oraz sub specjalnych. Ze wzgldu na konflikt na pnocy pastwa dochodzi rwnie do ktni pomidzy prezydentem Jemenu a jego sojusznikami. Ali Mohsen, genera odpowiedzialny za prowadzenie operacji przeciwko rebeliantom, krytykowany jest za okupowanie i niszczenie meczetw oraz witych miejsce zajdyzmu i zastpowanie ich budowlami sunnickimi20. Krytyka dziaa rzdu pynie rwnie ze strony organizacji midzynarodowych. Wedug Human Rights Watch w wyniku konfliktu swoje domy opucio okoo 130 000 osb. Organizacja krytykuje polityk jemeskiego rzdu polegajc na ograniczaniu dostpu do uchodcw wewntrznych oraz na uniemoliwianiu przepywu informacji z regionu poprzez zakazywanie dziennikarzom wjazdu na terytorium dziaa wojennych i aresztowania osb przekazujcych dane na temat ofiar w Internecie21. Kwesti nie bez znaczenia jest rwnie regionalna rywalizacja Iranu i Arabii Saudyjskiej. Wedug informacji think tanku Stratfor wadze iraskie zapewniaj Huthistom pomoc materialn. Ze wzgldu na nasilajce si problemy wok programu nuklearnego, rzd iraski chce zademonstrowa swoj potg udowadniaj, i jest zdolny do wpywania na sytuacj w regionie, nie tylko jeli chodzi o Liban (poprzez wspieranie Hezbollahu), ale rwnie w innych pastwach Bliskiego Wschodu22. Z kolei Arabia Saudyjska w pierwszym rzdzie zwalczajc Huthistw walczy o utrzymanie spjnoci terytorialnej. Szyiccy rebelianci wielokrotnie przekraczali granic saudyjsko-jemesk w celu ucieczki przed wojskami rzdowymi lub dla uzupenienia zapasw. Natomiast jako dalekosiny cel Arabii Saudyjskiej wskazywane jest ograniczanie wpyww haszymickich. Argument walki z rodem z plemienia Kurajszytw wskazywany jest gwnie przez Huthistw i trudno jest oceni jego prawdopodobiestwo23.

20

S. Erlanger, In Yemen, U.S. faces leader who puts family first, [online], aktualizacja: 9 stycznia 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.nytimes.com/2010/01/05/world/middleeast/05saleh.html. 21 Invisible civilians, [online], aktualizacja: 12 listopada 2008, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/yemen1108webwcover.pdf, s. 2. 22 http://www.youtube.com/watch?v=yOXyjS9YK7o&feature=player_embedded ? 23 Yemen. Defusing the Saada time bomb, [online], aktualizacja: 27 maja 2009, [dostp: 12 luty 2010], dostpny w Internecie: http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/86_yemen___defusing _the_saada_time_bomb.pdf, s. 1213.

Huthici nie ogosili nigdy adnego manifestu, w ktrym wprost okreliliby przyczyny i cele swojej walki. W pocztkowym okresie Husein Al-Huthi pisemnie zapewnia prezydenta o swojej wiernoci. Celem przywdcy rebelii bya walka z wpywami USA i Izraela 24. Po mierci H. Al-Huthiego pogldy przywdcw ruchu, ktrymi stali si czonkowie rodziny zmarego, ulegy radykalizacji i zaczli si oni domaga ustpienia prezydenta A. A. AlSaleha. Kwesti uniemoliwiajc zawarcie efektywnego porozumienia pokojowego jest rwnie fakt brak jednolitej struktury dowodzenia wrd rebeliantw. Niektre grupy uwaajce si za Huthistw, kieruj si w swoich dziaaniach partykularnymi interesami25. Ze wzgldu na midzynarodow presj wywieran na prezydenta A. A. Al-Saleha 11 lutego 2010 zawarto kolejny rozejm pomidzy zwanionymi stronami. Huthici obiecali przestrzega 6 punktowe porozumienie, na mocy ktrego zobowizali si do:
1. Przestrzegania zawieszenia broni i otwarcia blokowanych drg 2. Wycofania si z okupowanych terenw 3. Zwrcenia zdobytego uzbrojenia, amunicji i sprztu 4. Uwolnienia jecw 5. Przestrzegania prawa i konstytucji 6. Nie atakowania saudyjskiego terytorium26.

Konflikt z duym prawdopodobiestwem rozgorzeje ponownie w perspektywie kilku miesicy. Porozumienie pokojowe nie rozwizuje bowiem adnego z problemw, ktre legy u rda wojny. Sytuacja ekonomiczna prowincji Sada (jak i caego Jemenu) jest za i brak informacji na temat moliwoci jej poprawy w bliskiej przyszoci. Huthici tworz lun organizacj opart na nieformalnych zwizkach, co przekada si bdzie na trudnoci w wyegzekwowaniu postanowie porozumienia. Pnocna rebelia moe rwnie by wykorzystana w wewntrznych konfliktach wadz jemeskich. Tymczasowa poprawa sytuacji uchodcw zmniejszy poziom zainteresowania spoecznoci midzynarodowej, co stworzy rzdowi Jemenu moliwo ponownego wznowienia walk. Prawdopodobne jest take zaangaowanie Iranu, ktry z pewnoci nie zrezygnuje z posiadania karty przetargowej w rywalizacji z Arabi Saudyjsk.
24

F. Burgat, Le Ymen aprs le 11 septembre 2001. Entre construction de ltat et rtrcissement du champ politique, [online], aktualizacja: , [dostp: 20 marca 2010], dostpny w Internecie: http://www.cerisciencespo.com/publica/critique/article/ci32p10-21.pdf, s. 9. 25 Yemen. Defusing the Saada time bomb, [online], aktualizacja: 27 maja 2009, [dostp: 12 luty 2010], dostpny w Internecie: http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/86_yemen___defusing _the_saada_time_bomb.pdf, s. 5. 26 North Yemen calm after truce, [online], aktualizacja: 12 lutego 2010, [dostp: 21 marca 2010], dostpny w Internecie: http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2010/02/2010211183014399724.html.

You might also like