Wydanie II

Gramatyka
oraz teksty w jzyku niderlandzkim

Apart, Wojciech Czeronko 2005

Lublin 2005

tekst i redakcja: Wojciech Czeronko konsultacje jzykowe: Pepijn Henderiks, Herman Slangen pomoc sownikowa: Franciszek Ostaniewicz, Jan Czeronko opracowanie techniczne i amanie, e-book: APART

biuro@jezyki-obce.pl www.jezyki-obce.pl ISBN 83-919186-3-7

Wszelkie prawa wydawcy zastrzeone. Kada reprodukcja lub adaptacja caoci bd czci niniejszej publikacji niezalenie od zastosowanej techniki reprodukcji wymaga pisemnej zgody wydawcy.

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Krtka gramatyka jzyka niderlandzkiego

Fonetyka Alfabet jzyka niderlandzkiego skada si z 26 znakw: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z. Poczenie literowe ij mimo, i nie jest osobn liter, traktowane jest do szczeglnie w sownikach holenderskich sowa zaczynajce si od ij zazwyczaj wystpuj po i natomiast w wydawnictwach belgijskich po y, lecz nie jest to sztywn regu. Nazwy wasne pisane wielk liter rozpoczynajce si od ij zapisuje si w sposb nastpujcy: IJsland Islandia. Czasem w napisach, i szyldach stosuje si zamiennie ij i y. W tekstach niderlandzkich spotkasz zapewne litery z dwoma kropkami: olin oleje, cordinatie koordynacja. W odrnieniu od innych jzykw germaskich dwie kropki umieszczone nad samogosk nie oznaczaj przegosu, czyli zmiany dwiku. Jest waciwie odwrotnie ten znak (zwany rozcznikiem, lub trem) oznacza i od tej samogoski zaczyna si nastpna sylaba np. sowo olien mogoby zosta bdnie odczytane jako [olin]. Zatem literka z kropeczkami czyta si dokadnie tak samo jak i bez nich. Wikszo liter charakteryzuje si wymow bardzo zblion do odpowiednikw w jzyku polskim. Szczegln uwag naley jednak zwrci na nastpujce goski (zapisywane bd to jako oddzielne litery bd jako grupy liter):

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s4

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

samogoski znak graficzny ee eeuw i ie ieuw u uu oe eu ei, ij ou, au ouw, auw ui e, i, ij wymowa eej eu y i iu() e/y zaokrglone y (niemieckie ) u zaokrglone e/o (niemieckie ) ej a au zaokrglone au (niemieckie +) e zredukowane () przykady zee, nee meeuw, leeuw ik, zitten ziek, niets nieuw dus, brug buur, huren koe, zoeken leuk, keuken klein, tapijt schouder, flauwvallen mevrouw, betrouwbaar buik, verhuizing gebak, regenachtig, huwelijk Spgoski znak graficzny s, -sch, ss, c (przed e,i,y) z v w g, gg ng wymowa s nieco zblione do sz z (podobne do ) w, troch mniej dwiczne w zblione do ch, dwiczne jedna goska (jak n w wyrazie th 'bank') jak polskie t thuis, Theo przykady baas, Grolsch, cirkel zoeken, mazzel van, even water, geel, leggen beweging, springen

W jzyku niderlandzkim bardzo wan rol odgrywa dugo samogosek, rozrniamy zatem samogoski dugie i krtkie. Dugie zapisuje si za pomoc dwch odpowiednich liter w sylabie zamknitej (tzn. zakoczonej spgosk) np. duur

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s5

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

drogi, vaak czsto, lub jedn liter w sylabie otwartej (tzn. sylabie, ktra koczy si t wanie samogosk). Nie przeraaj si, by moe brzmi to do skomplikowanie, ale dasz sobie rad, spjrz na przykad: maken robi, skada si z dwch sylab ma-ken, pierwsza jest sylab otwart, zakoczon na samogosk a, zatem wymawiana jest ona jako aa, natomiast ken to sylaba zamknita, dla odmiany w sowie maak robi, jest jedna, zamknita sylaba i aby samogoska wchodzca w jej skad bya wymawiana jako duga naley j na pimie podwoi. Zwr uwag na to, aby wymawiane przez Ciebie mand kosz rnio si od maand miesic oczywicie nie przesadzaj z dugoci samogosek, uczc si wymowy zauwaysz zapewne e samogoski te rni si nie tylko dugoci ale i barw. Odwrotnie sprawa ma si ze spgoskami podwjna litera kk wcale nie jest czytana jako kk, w ogromnej wikszoci wypadkw podwojenie spgoski suy skrceniu samogoski. Przyjrzyj si nastpujcym przykadom: 1. man mczyzna liczba mnoga: mannen podwajamy liter n aby a pozostao krtkie, stawiamy mu jakby zapor aby nie stao na kocu sylaby i w ten sposb staoby si dugim a! 2. maan ksiyc liczba mnoga: manen, w sowie tym a byo dugie, zatem proste doklejenie kocwki -en wskazujcej na liczb mnog spowodowaoby niejako przerost informacji pierwsza sylaba maa i druga nen, zatem podwojone aa jest zbdne na kocu sylaby otwartej i dlatego piszemy jedno a. spgoski podwojone czyta si podwjnie jedynie w wyrazach zoonych, np. verweggelegen daleko pooony, basisschool szkoa podstawowa Pamitaj, e kolumna wymowa w tabeli podstawowych zasad fonetycznych podaje jedynie opis przybliony, waciwej wymowy nauczysz si korzystajc przede
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s6

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

wszystkim z zapisanych na pycie plikw dwikowych, przez wielokrotne powtarzanie zwaszcza najtrudniejszych dla Polaka gosek. Szczegln uwag naley zwrci na opanowanie rnic wymowy pomidzy goskami g, ch : h, dwudwikw ei, ij, ui, eu, ee, eeuw oraz opozycji samogosek dugich do krtkich. kocwk -en (wystpujc na kocu czasownikw lub rzeczownikw w liczbie mnogiej) czsto wymawia si jak zredukowane e nieco podobne do y Rodzaje gramatyczne i rodzajniki W jzyku polskim wystpuj trzy rodzaje gramatyczne: mski, eski i nijaki. W jzyku niderlandzkim take istniej te trzy rodzaje, jednak nie rozrnia si ich we fleksji, czyli nie istniej osobne formy gramatyczne dla poszczeglnych rodzajw. Niektre polskie ksiki podaj, i rodzajw gramatycznych w niderlandzkim w ogle si nie uywa. Nie jest to do koca prawd. Spjrzmy na nastpujce zdania: Tam jest biblioteka. Ona jest dzisiaj zamknita. W Holandii mona powiedzie: Daar is de bibliotheek. Vandaag is hij gesloten. Nie rozrniamy tu rodzaju gramatycznego sowa 'biblioteka', gdy rodzajnik de odnosi si zarwno do rzeczownikw rodzaju eskiego jak i mskiego. Dla Holendra w zasadzie wszystkie rzeczowniki, nie opisujce czowieka, mog by hij czyli on. Natomiast w Belgii w wielu wypadkach rozrnia si jeszcze rodzaje i stosuje odpowiednie zaimki: Daar is de bibliotheek. Vandaag is zij gesloten. Wszystkie sowa rodzaju nijakiego maj rodzajnik het Podczas nauki swek oczywicie zwr uwag na rodzajniki, nie ma tutaj sztywnych regu, wiedz t sobie naley po prostu przyswoi jako wany element caego systemu jzykowego.

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s7

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Oglna zasada stosowania rodzajnikw mwi, i rodzajnikw okrelonych, tzn. de lub het naley uywa kiedy mwimy o przedmiocie nam znanym natomiast zaimek nieokrelony (een lub brak zaimka) w sytuacji gdy mwimy o rzeczownikach oglnych, nieokrelonych, bliej nie znanych. Od reguy tej jest jednak sporo odstpstw, przekazanie tak szczegowej wiedzy nie jest celem tej ksiki. Nie przejmuj si zatem kiedy w trakcie rozmowy nie pamitasz waciwego rodzajnika do danego sowa, lub nie wiesz czy w ogle go uy poniewa bez rodzajnika lub z niewaciwym rodzajnikiem Twoje wypowiedzi te bd zrozumiae. O wiele mniejszy problem jest z liczb mnog niezalenie od rodzaju gramatycznego rzeczownika w liczbie pojedynczej liczba mnoga zawsze ma rodzajnik de Rzeczownik Jak ju wiesz, wszystkie niderlandzkie rzeczowniki cz si z odpowiednimi rodzajnikami. Jest to gwna trudno w nauce swek dla Polaka, gdy po pierwsze w jzyku polskim rodzajniki nie wystpuj, po drugie zazwyczaj rodzaj gramatyczny sowa obcego jest inny ni jego odpowiednik w naszym jzyku i rodzajnikw naley si poprostu wyuczy. O wiele atwiej jest z uyciem rzeczownika w zdaniu, gdy poza kocwkami oznaczajcymi liczb mnog praktycznie nie przybiera on innych form, nie odmienia si, co znacznie uatwia tworzenie poprawnych zda. Liczb mnog wikszo wyrazw tworzy w sposb regularny: przez dodanie kocowki -en, -s (sowa zakoczone na -er, -en, -em) lub kocwk -'s (sowa zakoczone na samogosk) Oto przykady: de vriend de vrienden przyjaciel, pole het veld de velden pole, de hamer de hamers motek, de molen de molens myn, de piano de piano's fortepian, de paraplu de paraplu's parasol
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s8

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Uwaga: niektre sowa liczb mnog tworz w sposb nieregularny, np.: ei eieren jajko, kind kinderen dziecko, lied liederen piosenka, lid leden czonek, schip schepen statek, stad steden miasto, koe koeien krowa, goed goederen dobro, volk volkeren nard (wystpuje tez i forma regularna volken), elf elven jedenacie, ale: elf elfen bajkowy elf, museum musea muzeum, zakenman zakenlui biznesmen. Czsto przy tworzeniu liczby mnogiej nastpuje wymiana spgosek s z, f v: kaas kazen ser, roos rozen ra, beurs beurzen sakiewka/ gieda, huis huizen dom, prijs prijzen cena, reis reizen podr, brief brieven list, geloof geloven wiara, schroef schroeven ruba. Inn nieregularnoci jest zmiana krtkiej samogoski na dug, np.: bad baden kpiel, dziura gat gaten, szklanka glas glazen, cieka pad paden, vat vaten beczka, bg god goden, los na loterii lot loten, moliwo mogelijkheid mogelijkeden. Istnieje take pewna grupa rzeczownikw wystpujcych jedynie w liczbie mnogiej (tzw. pluralia tantum), nale do nich: inkomsten dochd, notulen sprawozdanie/protok, hersenen/ hersens mzg. Oprcz liczby mnogiej w jzyku niderlandzkim (jak we wszystkich jzykach germaskich) mona tworzy rzeczowniki zoone, uatwia si w ten sposb wyraanie wielu poj, ktre w jzyku polskim zazwyczaj przekazywane s za pomoc przypadkw, np.: tandpasta pasta do zbw, hogeschool szkoa wysza, lub caych wyrae jak na przykad 'tereny, na ktrych wystawiane s namioty Hotentotw:

Hottentottententententoonstellingsterreinen

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s9

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Naucz si szybko wymawia tego tasiemca (znajduje si wrd nagra) a z pewnoci zaskoczysz niejednego Holendra. Ostatnim z omawianych tu, ale nie najmniej wanym elementem sowotwrstwa rzeczownika niderlandzkiego s zdrobnienia. Holendrzy i Belgowie kochaj je, uywaj kiedy tylko mog, potrafi zdrabnia praktycznie kade sowo w jzyku potocznym, czasem zdrabniaj nawet przymiotniki. Co ciekawe jzyk taki nie brzmi wcale jak rozmowa z dzieckiem, sami Holendrzy zazwyczaj tumacz to zjawisko tym, e Holandiia jest maym ale miym krajem i chc to wyraa take w mowie. zdrobnienia tworzy si przez dodanie kocwki -je, wyrazy zdrobniae s zawsze rodzaju nijakiego (rodzajnik het) w nielicznych przypadkach, w zalenoci od kocwki sowa podstawowego dodajemy -tje, -pje, -etje, -kje. wioseczka dorpje, lwitko leeuwtje, bilet kaartje, drzewko boompje, pomyk vlammetje, mieszkanko woninkje Przymiotnik W zdaniu przymiotnik stoi zazwyczaj przed rzeczownikiem i ma kocwk -e. Odnosi si to zarwno do liczby pojedynczej jak i mnogiej: mooie auto mooie auto's adny samochd, je nieuwe buur je nieuwe buren twj nowy ssiad, jedyne w wypadku gdy przed sowem rodzaju nijakiego bez rodzajnika lub z rodzajnikiem nieokrelonym kocwk -e pomija si np.: leuk meisje fajna dziewczyna, een oud huis stary dom. Wikszo przymiotnikw stopniuje si regularnie przez dodawanie kocwek w stopniu wyszym -er oraz -st w stopniu najwyszym. Alternatywnym sposobem tworzenia wyszych stopni jest uycie sw meer bardziej oraz het meest/ de meest najbardziej. Przykady: Deze clip hoort tot de mooiste ooit gemaakt. Ten wideoklip naley do najadniejszych, spord nakrconych do tej pory. Dit is het meest bekende hotel in het centrum van de stad. To jest najbardziej znany hotel w centrum miasta.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 10

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Zaimek Charakterystyczn cech niderlandzkich zaimkw osobowych jest wystpowanie form penych i zredukowanych. Form penych uywa si przede wszystkim celu wyraenia kontrastu. Jeli akcent zdaniowy pada na zaimek wtedy powinina si pojawi jego forma pena (nie skrcona). Poza tym form skrconych o wiele czciej uywa si w codziennym jzyku mwionym. zaimki osobowe: zaimki dzierawcze (w nawiasie formy skrcone) ja ik ('k) mj mijn (m'n) ty jij (je) twj jouw (je) Pastwo u* Pastwa uw on hij (-ie) jego zijn (z'n) ona zij (ze) jej haar (d'r) ono het ('t) jego zijn (z'n) my wij (we) nasz ons/ onze** wy jullie wasz jullie (je) oni zij (ze) ich hun * swko u to forma grzecznociowa bdca odpowiednikiem polskich sw: Pani, Panie, Pan, Panowie, Pastwo. ** ons odnosi si do sw rodzaju nijakiego w liczbie pojedynczej, natomiast onze uywane jest we wszystkich pozostaych przypadkach, np.: Dit is ons huis. To jest nasz dom. Ik weet niet waar onze boeken zijn. Nie wiem gdzie s nasze ksiki. zaimki zwrotne: mnie me/ mij ciebie je Pastwo u/zich jego zich j zich si zich nas ons was je ich zich forma dopenieniowa mnie mij (me) ciebie jou (je) Pastwa u jego hem ('m) j haar (d'r, ze) je het ('t) nas ons was je ich hen (ze)

Zaimki wskazujce deze ten/te, die tamten/tamta/tamte odnosz si do sw rodzaju mskiego i esiego (czcych si z rodzajnikiem de) natomiast zaimki dit ten/ to, dat tamto odnosz si do rodzaju nijakiego (rodzajnik het). Pozostae zaimki: pytajce: wie kto, ktry , wat co, ktry, wskazujcy cechy: zulk, zulke, zo een, zo'n, taki/ takie, wzgldny: die ktry, dat, welk, welke, co/ ktry, wzajemny: elkaar (np. w zdaniu: Ondernemers helpen elkaar via dit internetforum.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 11

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Przedsibiorcy dziki temu forum internetowemu pomagaj sobie wzajemnie.) nieokrelone: iemand kto, iedereen kady, allen wszyscy, alles wszystko, iets co, niets nic, men (np.: Men moet ijverig studeren. Trzeba pilnie studiowa. ) Czasownik Niderlandzki czasownik w bezokoliczniku ma kocwk -en np.: je eten, siedzie zitten, patrze kijken, rzadziej kocwk -n, np.: i gaan, istnie bestaan, bi slaan. Odmiana przez osoby w czasie teraniejszym jest bardzo atwa: forma pierwszej osoby powstaje przez proste odrzucenie kocwki -en/-n, np.: ik neem bior, ik kijk patrz, ik ga id, ik sla bij. Form drugiej i trzeciej osoby tworzymy poprzez dodanie do rdzenia kocwki -t, np.: jij kijkt patrzysz, hij neemt on bierze, zij gaat ona idzie, het slaapt ono pi. W liczbie mnogiej stosujemy niezmieniony bezokolicznik z odpowiednim rodzajnikiem, np.: wij gaan idziemy, jullie schrijven piszecie, ze staan oni stoj, ze weten one wiedz. Nie bd tu podawa tabel odmian, gdy odmiana czasownikw w jzyku niderlandzkim naley do jednej z najprostszych szybko nauczysz si stosowa waciwe kocwki do waciwych osb. Nauczy si musisz jednak odmiany czasownikw posikowych zijn by ik jij hij wij jullie zij ben bent is zijn zijn zijn charakteryzujcych kunnen mc kan kunt/ kan kan kunnen kunnen kunnen si w wikszoci zullen zal zult/ zal zal zullen zullen zullen formami nieregularnymi, oto one: hebben mie heb hebt heeft hebben hebben hebben mogen mc mag mag mag mogen mogen mogen

Najwaniejsz rzecz, o ktrej musisz pamita jest odrzucanie kocwki -t w drugiej osobie jeli bezporednio po czasowniku stoi zaimek,

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 12

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

np.: Jij werkt goed. Dobrze pracujesz. ale: Ga je morgen naar Polen? Jedziesz jutro do Polski?, Zo kun je je niet gedragen! Nie moesz si tak zachowywa! Zjawisko to jest bezporednio zwizane z szykiem zdania i zostanie omwione w dalszej czci gramatyki. Przejdmy wic do czasu przeszego, ktry jest jeszcze prostszy, ni czas teraniejszy poniewa istniej w nim jedynie dwie formy czasownika. Naley jednak pamita o dwch grupach czasownikw rnicych si odmian w czasie przeszym. Nazywa si je regularne i nieregularne bd mocne i sabe. List najwaniejszych czasownikw nieregularnych znajdziesz na kocu tej ksiki. Naley ich si nauczy, gdy czsto s uywane, natomiast ale nie przeraaj si sowem nieregularne zapewne zauwaysz, e w ramach tej listy istnieja pewne powtarzajce si wzorce. W jzykach germaskich wanym aspektem zwizanym z odmian czasownika jest fakt zakoczenia lub trwania czynnoci, std te istniej dwie odmiany kadego czasownika: czasownikw dokonana i niedokonana. niedokonanych: Oto ik przykady maakte przykady robiem, zij odmiany reisde regularnych

podrowaa, jullie huurden wynajmowalicie, antwoordden odpowiaday. Zapewne ju zauwaasz regu: w czasie przeszym czasowniki regularne w liczbie pojedynczej maj kocwk -te (ewentualnie -de, dla atwiejszej wymowy, gdy rdze sowa nie koczy si na spgosk bezdwiczn) natomiast w liczbie mnogiej dodajemy kocwk -ten (lub odpowiednio -den) Dla przykadu kilka form czasownikw nieregularnych: ik droeg niosem, jij keek patrzya, jij hielp pomagae, hij nam zabra, wij droegen nielimy, wij hielpen pomagalimy, jullie keken patrzylicie, zij namen zabrali.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 13

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

czasowniki nieregularne maj w czasie przeszym dwie formy: podstawow dla liczby pojedynczej oraz z kocwk en w liczbie mnogiej Z kolei czas przeszy zoony (dokonany) tworzymy ze sowa posikowego hebben lub zijn i imiesowu utworzonego od czasownika, np.: ik heb gelezen przeczytaem, jij hebt geschreven napisaa , wij hebben gezien widzielimy. Ik zet de aardappels in de magnetron. Wstawiam ziemniaki do mikrofalwki. Ik heb de soep in de magnetron gezet. Wstawiem zup do mikrofalwki. Czas przyszy tworzymy w zalenoci od tego, czy chcemy wyrazi stan faktyczny, yczenie czy konieczno. Czasownik niderlandzki nie ma specyficznych form dla okrelenia przyszoci naley pomaga sobie czasownikami posikowymi. Czsto w funkcji okrelania przyszoci stosuje si czas teraniejszy, np.: Morgen ga ik naar Belgi. Jutro jad do Belgii. Zullen we al gaan? Bdziemy ju szli? Ik zou graag al die boeken willen lezen. Chciaabym przeczyta te wszystkie ksiki. W bardzo wielu wypadkach niezbdne jest uycie partykuy te. Zazwyczaj mona j przetumaczy jako polskie by, aby, zwaszcza jeli w zdaniu czy si ze swkiem om, np.: Deze ingredinten worden gebruikt om pannenkoeken te bakken. Tych skadnikw uywa si do robienia nalenikw.

Najwaniejsze wiadomoci dotyczce skadni Podstawowy szyk zdania to podmiot+orzeczenie+dopenienie, np.: Ik woon hier. Mieszkam tutaj. Mijn vader was thuis. Mj ojciec by w domu. Zmiana szyku nastpuje gdy: tworzymy pytanie lub na pocztku zdania stoi inne sowo ni podmiot

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 14

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Spjrz na przykady: Jij was bij hem. Bya u niego. Was jij bij hem? Bya u niego? Een nieuwe auto kost twintigduizend euro. Nowy samochd kosztuje dwadziecia tysicy euro. Hoeveel kost een nieuwe auto? Ile kosztuje nowy samochd? Ik slaap goed. pi dobrze. Altijd slaap ik goed. Zawsze pi dobrze. Jeli orzeczenie zoone jest z wicej ni jednego wyrazu to pierwsza jego cz stoi po podmiocie a druga przesuwa si na koniec zdania, brzmi to moe strasznie, ale spjrz na nastpujcy przykad: Zij is met haar vriendje naar Berlijn vertrokken. Wyjechaa ze swoim chopakiem do Berlina. Orzeczeniem jest tu is vertrokken wyjechaa zatem zgodnie z przytoczon wczeniej zasad pierwsza jego cz stoi tu po podmiocie (zij ona) a drug cz umieszczasz na kocu zdania. Tryb rozkazujcy tworzy si przez postawienie czasownika na samym pocztku wypowiedzi, np.: Ga weg! Id sobie! Was jullie. Umyjcie si. Kom toch gauw! Przyjde szybko! Vergeet je paspoort niet. Nie zapomnij swojego paszportu. Nieco inaczej tworzy si formy pierwszej osoby licby mnogiej naley mianowicie doda sowo laten z odpowiednim zaimkiem: Laten we zingen. piewajmy! W zdaniach wyraajcych rozkaz lub prob czsto pojawiaj si rne swka niejako agodzce ostry ton trybu rozkazujcego, mog to by na przykad: maar ale/ale, toch jednak, even/eventjes chwileczk, eens jeden raz/kiedy. Mona take uywa kilku z tych wyrazw obok siebie, np.: maar even, maar eens. Czasowniki posikowe, czyli te, ktre pomagaj tworzy formy niektrych czasw to przede wszystkim hebben mie oraz zijn by, jeli uyte s jako posikowe to nie tumaczy si ich samodzielnie, a ich znaczenie czy funkcja okrelane jest przez drugi czasownik lub rzadziej inn cz mowy.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 15

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Przyswek To cz mowy odpowiadajca na pytanie jak? W jzyku niderlandzkim ma on form tak jak przymiotnik, pozbawiony jest jedynie kocwki -e. Stopniuje si rwnie podobnie jak przymiotnik przez dodanie kocwek w stopniu wyszym -er oraz -st w stopniu najwyszym. Wysze stopnie mona rwnie tworzy przez dodanie sw meer bardziej oraz het meest/de meest najbardziej. Przykady: De vrouw schreeuwt harder dan de man. Kobieta krzyczy goniej ni mczyzna. Het leukst vind ik het windsurfen. Najbardziej podoba mi si windsurfing. Hoe laat is het? Ktra godzina? (dosownie: Jak pno jest?) Jak ju wspomniaem Holendrzy potrafi zdrabnia nie tylo rzeczowniki, np.: zachtjes cichutko, saampjes razem (zdrobniale), warmpjes cieplutko, strakjes wkrtce. Istniej take przyswki, ktre nie pochodz od przymiotnikw: hier tu, daar tam, ergens gdzie, nergens nigdzie, overal wszdzie , heel/erg/zeer bardzo, bijna prawie, gisteren wczoraj, vandaag dzisiaj, morgen jutro, toen wtedy/kiedy, nu teraz, altijd zawsze, nooit nigdy, vaak czsto, zelden rzadko. Liczebnik Wszystkie najwaniejsze liczebniki gwne i porzdkowe znajdziesz w rozdziale 27. i 28. czci sownikowej, nie ma potrzeby ich tu powtarza, wane jest natomiast pamita o kilku zasadach zwizanych z liczebnikami niderlandzkimi: Liczebniki od 0 do 12 to wyrazy proste natomiast od 13 to zoenia. Liczebniki zoone powyej liczby 20 tworzy si przez poczenie najpierw sowa oznaczajcego jednoci, spjnika i en a nastpnie sowa oznaczajcego dziesitki, np.: 23 drientwintig, 45 vijfenveertig, 88 achtentachtig. Liczebniki powyej 100 tworzy si przez podanie najpierw liczby setek (w kolejnoci: liczba setek+sowo honderd) a nastpnie liczb jednoci i dziesitek, np.: 121 honderdeenentwintig, 877 achthonderdzevenenzeventig. Podajc liczby powyej tysica bdce na przykad datami inaczej, ni w jzyku polskim najpierw podaje si setki lat, np. 1970 to negentienhonderdzeventig.

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 16

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Liczebniki porzdkowe tworzy si regularnie przez dodanie do formy podstawowej rodzajnika (de lub het) oraz kocwki -ste lub -de, np.: twee, tweede dwa, drugi, vijf, vijfde pi, pity, acht, achtste osiem, smy. Wyjtek stanowi nieregularne liczebniki: de eerste pierwszy, de derde trzeci, oraz liczebnik gwny tachtig osiemdziesit. Er Swko to czsto wystpuje w niderlandzkich zdaniach cho zazwyczaj ciko jest poda jego samodzielne znaczenie. Obcokrajowcy maj nawicej trudnoci z jego poprawnym stosowaniem, tymczasem podstawowe zasady stosowania er w zdaniu wydaj si by do proste. Istniej cztery sytuacje, w ktrych swko to moe si pojawi: 1. okrelenie miejsca: er moe zastpowa sowa daar tam lub hier tu, np.: Is Jan op kantoor? Ja, hij is er al. Czy Jan jest w biurze? Tak, on ju tam jest. 2. Jako podmiot nieokrelony: Er zijn veel mensen die nog nooit in Nederland zijn geweest. Jest duo ludzi, ktrzy nigdy jeszcze nie byli w Holandii. 3. w poczeniu z liczebnikami: Hoeveel kaartjes heb jij? Ik heb er twee. Ile masz biletw? Mam dwa. 4. W poczeniu z przyimkami: Denk je soms aan de film? Ja, ik denk er vaak aan. Mylisz czasem o tym filmie? Tak, myl o nim czsto. Spjniki Spjnik jest czci mowy suc czeniu dwch lub wicej czci zdania lub zda, pomidzy ktrymi zachodz jakie relacje. Mog to by relacje przestrzenne, czasowe itp. podstawowy podzia niderlandzkich spjnikw jest zwizany z tym, czy dany spjnik zmienia szyk zdania podrzdnego czy nie. Mamy zatem dwie grupy: 1. Spjniki wsprzdne en i, maar ale, doch jednak , of czy, dan wic/jednak, want bo, dus zatem; oto przykady: Ik eet en jij drinkt. Ja jem a ty pijesz. Het regent hard, dus de kinderen kunnen niet buiten spelen. Mocno pada wic dzieci nie mog bawi si na zewntrz. Wat wil je liever yoghurt of fruit? Co wolaaby zje jogurt czy jaki owoc? Het meisje hoest want ze is verkouden.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 17

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Dziewczyna kaszle bo jest przezibiona. Ik heb wat melk nodig maar het is al laat, de winkels zijn dicht. Potrzebuj troch mleka, ale jest ju pno, sklepy s zamknite. 2. Spjniki podrzdne, tzn. te, ktre czc dwa zdania zmieniaj szyk drugiego als/ wanneer kiedy, nadat po tym jak, voordat przed tym jak, totdat a do, terwijl podczas gdy, toen kiedy, zolang tak dugo jak, zodra gdy tylko, sinds od kiedy gdy, omdat poniewa, doordat przez to e, opdat aby, als jak, zoals tak jak, hoewel chocia, ofschoon chocia/jakkolwiek, mits pod warunkiem, e, tenzij chyba, e; np.: Ze luistert naar muziek terwijl ze het huiswerk doet. Podczas odrabiania lekcji ona sucha muzyki. Czasowniki nieregularne Poniej znajduje si lista najwaniejszych niderldnadzkich czasowikw nieregularnych, aby dowiedzie si jak i kiedy uywa poszczeglnych form wr do czci powieconej czasownikowi.

znaczenie piec wybucha zepsu zaczyna rozumie rozkazywa porusza si modli si proponowa dmucha okazywa zostawa smay, piec ama przynosi warzy piwo zgina myle

bezokolicznik bakken barsten bederven beginnen begrijpen bevelen bewegen bidden bieden blazen blijken blijven braden breken brengen brouwen buigen denken

czas przeszy bakte barstte bedierf begon begreep beval bewoog bad bood blies bleek bleef braadde brak bracht brouwde boog dacht

imiesw gebakken gebarsten bedrorven begonnen begrepen bevolen bewogen gebeden geboden geblazen geblaeken gebleven gebraden gebroken gebracht gebrouwen gebogen gedacht
s 18

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

robi nosi napdza, dryfowa pi zanurza (si) odway si je gwizda i dotyczy zdrowie cieszy si (czym) dawa trzyma wisie mie pomaga nazywa si trzyma polowa wybiera patrze wspina si brzmie przychodzi kupowa otrzymywa by w stanie, mc mia si pozwala, zostawia czyta lee cierpie by podobnym, wydawa si chodzi mle mierzy musie mc, mie pozwolenie bra radzi, odgadywa jedzi

doen dragen drijven drinken duiken durven eten fluiten gaan gelden genezen genieten geven grijpen hangen hebben helpen heten houden jagen kiezen kijken klimmen klinken komen kopen krijgen kunnen lachen laten lezen liggen lijden lijken lopen malen meten moeten mogen nemen raden rijden

deed droeg dreef dronk dook durfde at floot ging gold genas genoot gaf greep hing had hielp heette hield joeg, jaagde koos keek klom klonk kwam kocht kreeg kon lachte liet las lag leed leek liep maalde mat moest mocht nam ried, raadde reed

gedaan gedragen gedreven gedronken gedoken gedurfd gegeten gefloten gegaan gegolden genezen genoten gegeven gegerepen gehangen gehad geholpen geheten gehouden gejaagd gekozen gekeken geklommen geklonken gekomen gekocht gekregen gekund gelachen gelaten gelezen gelegen geleden geleken gelopen gemalen gemeten gemoeten gemogen genomen geraden gereden
s 19

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

powsta woa, krzycze pachnie, wcha rozdziela nalewa, podarowa ksztatowa strzela wieci, wydawa si pisa uderza, bi spa zanika, kurczy si zamyka topnie kroi napra, nagina rozmawia skaka sta ku, kopa umiera wznie si, wzrosn mierdzie walczy prasowa, przesun kurzy depta, wstpi trafia, spotyka cign upada zapa pyn, eglowa walczy znika zapomina traci znajdowa lecie pyta re marzn wia my

rijzen roepen ruiken scheiden schenken scheppen schieten schijnen schrijven slaan slapen slinken sluiten smelten snijden spannen spreken springen staan steken sterven stijgen stinken strijden strijken stuiven treden treffen trekken vallen vangen varen vechten verdwijnen vergeten verliezen vinden vliegen vragen vreten vriezen waaien wassen

rees riep rook scheidde schonk schiep schoot scheen schreef sloeg sliep slonk sloot smolt sneed spande sprak sprong stond stak stierf steeg stonk streed streek stoof trad trof trok viel ving voer vocht verdween vergat verloor vond vloog vroeg, vraagde vrat vroor woei, waaide waste

gerezen geroepen geroken gescheiden geschonken geschapen geschoten geschenen geschreven geslagen geslapen geslonken gesloten gesmolten gesneden gespannen gesproken gesprongen gestaan gestoken gestorven gestegen gestonken gestreden gestreken gestoven getreden getroffen getrokken gevallen gevangen gevaren gevochten verdwenen vergeten verloren gevonden gevlogen gevraagd gevreten gevroren gewaaid gewassen
s 20

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

way rzuca werbowa wiedzie wskazywa chcie wygrywa stawa si mwi wysya widzie by piewa ton siedzie szuka (czasownik posikowy) pywa milcze

wegen werpen werven weten wijzen willen winnen worden zeggen zenden zien zijn zingen zinken zitten zoeken zullen zwemmen zwijgen

woog wierp wierf wist wees wou, wilde won werd zei, zegde zond zag was (liczba mnoga: waren) zong zonk zat zocht zou zwom zweeg

gewogen geworpen geworfen geweten gewezen gewild gewonnen geworden gezegd gezonden gezien geweest gezongen gezonken gezeten gezocht gezwommen gezwegen

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 21

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Teksty w jzyku niderlandzkim

W tym miejscu znajdziesz specjalnie przygotowane teksty. Jak na nietypowy przewodnik jzykowy przystao nie s to scenki, dialogi czy opisy. W pierwszej czci umieciem tak zwane amacze jzyka. Jeli bdziesz je wytrwale wiczy osigniesz co najmniej trzy cele: zapoznasz si z trudniejszymi zjawiskami fonetycznymi tego jzyka, Twoja wymowa znacznie zbliy si do wymowy rodowitych Belgw czy Holendrw oraz bdziesz w stanie pozytywnie zaskoczy swoich rozmwcw znajomoci tak wyszukanych wyrae. Cz druga to nieco duszy tekst, fragment z Biblii.

Hoor de kleine klompjes klepperen op de klinkers. Posuchaj jak stukaj mae chodaczki na cegach. Gooi geen groene groenten in de grote gracht. Nie wrzucaj zielonych warzyw do duego kanau. De vliegende vieze vis vliegt de vogel achterna. Latajca brudna ryba leci za ptakiem. Drink geen vermouth als je vermoedt dat je nog ver moet. Nie pij wermutu jeli zakadasz, e jeszcze daleko musisz (jecha). Wat een weer weer zei de wasvrouw die aan de was was. C znowu za pogoda powiedziaa praczka w trakcie prania.

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 22

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Ik zag de zon in de Zuiderzee zinken. Widziaem soce tonce w Poudniowym Morzu. Apen apen apen altijd na. Mapy zawsze mapuj mapy. Moeder sneed zeven scheve sneden brood. Matka kroi siedem krzywych kromek chleba. To en Tom aten tomaten, Tom at en To vrat. To i Tom jedli pomidory. Tom jad a To ar. Ik zou jou ook wel eens hebben willen zien durven blijven staan kijken! Chciabym zobaczy jak pozwalasz sobie na to by dalej sta i patrze! (siedem czasownikw w jednym cigu)

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 23

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Hymn o mioci. Al sprak ik de talen van alle mensen en zelfs die van de engelen wanneer ik de liefde niet had, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal. Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen, al bezat ik alle kennis en had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen wanneer ik de liefde niet had, ik zou niets zijn. Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn wanneer ik de liefde niet had, het zou mij niet baten. De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. Alles verdraagt ze, onbegrensd zijn haar geloof en hoop, in alles volhardt ze. De liefde zal nooit vergaan. Profetie, ze zal verdwijnen; klanktaal, ze zal verstommen; kennis, ze zal verloren gaan, want ons kennen schiet tekort en ons profeteren is beperkt.
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 24

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Wanneer het volmaakte komt, zal alles wat beperkt is verdwijnen. Toen ik nog een kind was sprak ik als een kind, dacht ik als een kind, redeneerde ik als een kind. Nu ik volwassen ben heb ik al het kinderlijke achter me gelaten. Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar dan zullen we oog in oog met God staan. Nu is mijn kennen nog beperkt, maar dan zal ik volledig kennen, zoals God mij kent. Nu zijn er nog geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de belangrijkste daarvan is de liefde. Gdybym mwi jzykami ludzi i aniow a mioci bym nie mia, stabym si jak mied brzczca albo cymba brzmicy. Gdybym te mia dar prorokowania i zna wszystkie tajemnice, i posiada wszelk wiedz, i wszelk moliw wiar, tak ibym gry przenosi, a mioci bym nie mia, bybym niczym. I gdybym rozda na jamun ca majtno moj, a ciao wystawi na spalenie, lecz mioci bym nie mia, nic bym nie zyska. Mio cierpliwa jest, askawa jest. Mio nie zazdroci, nie szuka poklasku, nie unosi si pych, nie dopuszcza si bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi si gniewem, nie pamita zego, nie cieszy si z niesprawiedliwoci, lecz wspweseli si z prawd. Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokada nadziej, wszystko przetrzyma. Mio nigdy nie ustaje,
Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA s 25

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

nie jest jak proroctwa, ktre si skocz, albo jak dar jzykw, ktry zniknie, lub jak wiedza, ktrej zabraknie. Po czci bowiem tylko poznajemy, po czci prorokujemy. Gdy za przyjdzie to, co jest doskonae, zniknie to, co jest tylko czciowe. Gdy byem dzieckiem, mwiem jak dziecko, czuem jak dziecko, mylaem jak dziecko. Kiedy staem si mem, wyzbyem si tego, co dziecice. Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy za zobaczymy twarz w twarz. Teraz poznajemy po czci, wtedy za poznam tak, jak i zostaem poznany. Tak wic trwaj wiara, nadzieja, mio te trzy. Z nich za najwiksza jest mio.

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 26

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

Drogi Czytelniku, Dzikujemy za wybranie jednego z naszych przewodnikw jzykowych. Dokadamy wszelkich stara by stanowiy one najwyszej jakoci materiay dla osb, ktre chc samodzielnie uczy si jzykw obcych. Bardzo nam zaley na Twoich uwagach. Prosimy Ci zatem o wypenienie krtkiej ankiety na stronie www.jezyki-obce.pl/ankieta lub o przesanie uwag odnonie naszych publikacji poczt elektroniczn na adres: biuro@jezyki-obce.pl. Z gry dzikujemy i yczymy Ci skutecznej i przyjemnej nauki jzyka niderlandzkiego, Wydawnictwo Apart

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 27

To jest patny e-book. Prosz nie rozpowszechnia.

www.jezyki-obce.pl

biuro@jezyki-obce.pl www.jezyki-obce.pl

Czas na jzyk niderlandzki. GRAMATYKA

s 28