Zacznik do Uchway Nr XXVIII/193/2010 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z dnia 22 kwietnia 2010 r.

Wstp Pierwsze rda pisane donoszce o istnieniu osad w obecnych granicach administracyjnych Gminy Polska Cerekiew, pochodz z XIII w. Wzmiankowano wtedy kilka miejscowoci: Witosawice, Polska Cerekiew, Zakrzw, Wronin i Grzdzin. W XIV-XV wieku osadnictwo na terenie gminy utrwala si poprzez lokowanie kolejnych wsi: Jaborowic, Dzielawy, Cikowic, Ligoty Maej, aca, za na w XVIII XIX wieku powstaj: Mierzcin, Koza, Poowa. We wczesnym redniowieczu pojawiaj si pierwsze okolnice, czyli osady, w ktrych zabudowania tworzyy zwarty piercie wok okrgego palcu lub stawu. Miay one charakter obronny, zwarta zabudowa zabezpieczaa dostp do wsi od strony pola, a jedyn drog zamykano na noc bram. Na terenie gminy jedynie Zakrzw posiada genetyczny ukad owalnicy. Bardzo nietypow zabudow posiada Grzdzin, ktry jest wsi placow. Siedlisko wsi miao pierwotnie ukad okrgego placu, wok ktrego skupione byy zagrody. Zabudowa sytuowana bya po zewntrznej stronie drg zamykajcych si w ukadzie trjktnym. W ten sposb powsta ponownie wewntrzny plac, ktry zosta ponownie zabudowany. Ulicwki byy wsiami o zwartej zabudowie po obu stronach prostej drogi, zamykane na noc znajdujcymi si na kocach wsi bramami. Taki ukad genetyczny przedstawia kilka miejscowoci: Witosawice, Ligota Maa, czy Jaborowice. Od XIII wieku zakadano acuchwki, a take folwarki rycerskie i sotysie. We wsi znajdowaa si czasem karczma, przy niej zwykle browar i sodownia, zazwyczaj by take myn wodny albo wiatrak oraz inne urzdzenia przemysowe (kunia, folusz, olejarnie). Zakadano take stawy rybne i sadzawki. Trway lad w krajobrazie osadniczym wsi lskiej pozostawi etap folwarczno-paszczyniany, ktry realizowano na dwa sposoby: poprzez zakadanie nowych jednostek osadniczych, czyli wsi folwarcznych, ktre powstaway na gruntach opuszczonych przez chopw oraz na karczowanych i zasiedlanych terenw lenych, na tzw. surowym korzeniu. Istniejce folwarki powikszano kosztem ziemi chopskiej, charakterystyczne wic dla wielu wsi byo wystpowanie okazaych zabudowa w obrbie starych wsi. W efekcie zagszczania si zabudowy, przeduania wsi, oraz powstawania nowych przysikw, doszo do przeksztacenia si niektrych wsi w skupione osiedla wieloulicowe, czyli wielodronice, ten typ reprezentuje Polska Cerekiew. Ostatni typ to rzdwki (Poowa, Koza, Mierzcin), ktrych ukad charakteryzowa si rwnomiernie rozmieszczonymi zagrodami, usytuowanymi w pewnych odlegociach od siebie, po jednej stronie drogi. Luk pomidzy zabudowaniami wypeniay pola uprawne. Do XVIII wieku na caym lsku, zarwno w miastach, jak i na wsiach, przewaaa architektura drewniana, budynkw mieszkalnych, gospodarczych, oraz sakralnych, przewanie o konstrukcji wiecowo-zrbowej oraz szkieletowo-ryglowej. Od koca XVIII wieku rozpowszechniy si na wsi lskiej inne formy budownictwa drewniano-gliniane (ryglowe) i murowane. Budynki murowane pojawiaj si na wsi pod koniec XIX i na pocztku XX wieku na skutek nakazw wadz pruskich ograniczajcych moliwoci wznoszenia budynkw zrbowych, a take ze wzgldu na intensywn rozbudow i przebudowy wsi lskiej. Powstaway wic domy murowane, z bogatym wystrojem ciany frontowej, najczciej szczytowe, nawizujc do wzorw prowincjonalnej architektury barokowej i klasycystycznej. Zdobiono je wykonanymi z tynku rnego rodzaju pilastrami, gzymsami, plastycznym obramowaniem okien i drzwi oraz wnk szczytowych. Szczyt wieczono falist lini i umieszczano na nich motywy geometryczne. W tym okresie poprawiy si warunki materialne ludnoci wsi, a take upowszechniy si nowe wzory i wymagania yciowe, co spowodowao duy ruch budowlany. Charakterystyczne byo umieszczanie pod szczytem figurki, drewnianej lub z gipsu, przedstawiajcej jakiego witego, na tych terenach by to czsto w. Florian (chroni przed poarami) lub w. Jan Nepomucen. Z tego okresu przetrwao sporo budynkw, zwaszcza mieszkalnych, wikszo z nich wpisana jest obecnie do ewidencji zabytkw.

I. Cel i podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Polska Cerekiew Tezy krajowego programu ochrony zabytkw Wanym elementem polityki kulturalnej pastwa jest ochrona i konserwacja zbytkw. Zabytki zarwno materialne, jak i niematerialne s elementami kultury, ktre ksztatuj nasze otoczenie. Gwnym zadaniem polityki Pastwa w dziedzinie ich ochrony jest stworzenie konkretnych mechanizmw porzdkujcych t stref, dostosowujcych j do warunkw gospodarki rynkowej, zarwno na drodze korekt przepisw prawnych, jak i zmian kompetencji i zasad dziaa instytucji ochrony zabytkw. Wane bd te zmiany strategii i organizacji ochrony zabytkw. Dziaania te powinny zapewni pen ochron wypracowanego w kraju dorobku intelektualnego i praktyk odnoszcych si do bezporedniej ochrony zabytkw przy rwnoczesnym wskazaniu moliwoci i zakresu adaptacji w kraju zasad funkcjonowania ochrony zabytkw w zjednoczonej Europie. Ustawowym obowizkiem Ministra Kultury jest opracowanie krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Ma on okrela cele i kierunki dziaa organw i jednostek administracji publicznej oraz zadania w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, warunki i sposb finansowania planowanych dziaa, a take harmonogram ich realizacji. Strategiczne cele polityki pastwa w sferze ochrony zabytkw W opracowanym przez Ministerstwo Kultury Narodowej Programie Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 2013, sucym wdroeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 2013, okrelono now polityk dziaa wobec dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe stanowi przedmiot ochrony, ale take potencja, ktry powinien zosta umiejtnie wykorzystany w procesie przemian spoeczno-gospodarczych, co z kolei daje zasobom dziedzictwa gwarancje skutecznej ochrony. W krajach wysoko rozwinitych ochrona dziedzictwa staa si wanym instrumentem rozwoju regionalnego i wpywa na stay wzrost rynku pracy. W programie uznano, e ochrona dziedzictwa kulturowego powinna take oznacza mdre zarzdzanie zmieniajc si funkcj obiektw zabytkowych i zmieniajcym si ich potencjaem. Pamita naley rwnie, i obecnie dziedzictwo kulturowe jest take produktem rynkowym. Podkrela si przy tym konieczno uwzgldniania kwestii tosamoci, indywidualnej tradycji i rodzimoci poszczeglnych kultur, co da gwarancj rwnouprawnienia zabytkw, w tym np. dziedzictwa mniejszoci narodowych i religijnych. W interesie spoecznym ley ograniczenie prawa wasnoci, co pozwoli na lepsz ochron zabytkw, jednoczenie pastwo musi stworzy system pomocy kompensujcy dodatkowe obowizki naoone na wacicieli zabytkw. W zwizku z tym niezbdne jest dokonanie zmiany prawno-finansowych aspektw ochrony zabytkw w kraju, a istniejcy system ulg podatkowych powinien ulec rozszerzeniu. Istotne dla ochrony zabytkw jest rwnie utworzenie systemu ochrony zasobw kulturowych w oparciu o mechanizm Narodowego Funduszu Ochrony Zabytkw. Zgodnie z konstytucyjnymi zasadami decentralizacji, w obecnie obowizujcej ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zastosowano regu przekazywania niektrych zada ochrony dbr kultury jednostkom samorzdu terytorialnego, a w szczeglnoci gminom. Ustawowo zagwarantowany czynny udzia sub konserwatorskich w konstruowaniu opracowa planistycznych wymaga rezerwowania rodkw finansowych w celu zapewnienia moliwoci opracowywania rnorodnych specjalistycznych ekspertyz bezporednio przydatnych dla treci studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego gmin. Niezbdne jest take dokonanie zmian dotyczcych usamodzielnienia sub konserwatorskich w wojewdztwach i podporzdkowanie ich bezporednio Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Kulturowego. Strategicznym celem Narodowego Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013 jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Celami czstkowymi programu s: - poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw,

- kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne, - zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, - promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informacyjnego, - rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, - tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, - zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem za granic. W programie zwrcono take uwag na turystyk, wykorzystujc w duym stopniu rodowisko kulturowe, stanowi jednak dla tych obiektw, zwaszcza dla historycznych miast, zarwno szans jak i zagroenie. Rozwj turystyki moe sta si wanym mechanizmem rozwoju wielu orodkw i skutecznym instrumentem ochrony dziedzictwa kulturowego, ale wymaga to zintegrowanego podejcia do zagadnie ochronnych, funkcji miejskich i rynku. Turystyka jest obecnie postrzegana przez wadze samorzdowe jako jeden z istotnych czynnikw rozwoju ekonomicznego. Jednak trzeba mie na wzgldzie, e szybko i selektywno konsumpcji turystycznej stanowi zasadnicze zagroenie dla dziedzictwa kulturowego. Przy tym, w okresie globalizacji, lokalno zyskuje na wartoci i znaczeniu, rwnie w wymiarze rynkowym. Gwarancj skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego w systemie wolnorynkowym jest umiejtne powizanie dziedzictwa ze sfer gospodarcz. Oznacza to konieczno znalezienia kompromisu pomidzy kanonami ochrony a wymogami ekonomii jedynie skuteczna strategia zarzdzania umoliwia skuteczn ochron zabytkowego obszaru. Krajowe uwarunkowania ustawowe i instytucjonalne funkcjonowania ochrony dbr kultury Uregulowania prawne dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami znajduj si w szeregu obowizujcych ustaw, w tym w: - ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568), - ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229 z pn. zm.), - ustawie z dnia 16 padziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, Nr 100, poz. 1085, Nr 110, poz. 1189 i Nr 145, poz. 1623 z pn. zm.), - ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 z pn. zm.), - ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 8, poz. 717), - ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126, Nr 109, poz. 1157 i Nr 120, poz. 1268 z pn. zm.). Zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i w bibliotekach okrelone zostay w: - ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5 poz. 24 z pn. zm.), - ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.). Ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy: - ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1396 i Nr 241, poz. 2074). Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Opracowanie gminnego programu opieki nad zabytkami ma na celu popraw stanu zachowania gminnych zasobw kulturowych. rodkiem prowadzcym do jego realizacji jest ustalenie w programie uwarunkowa dotyczcych finansowania i organizacji dziaa ochronnych wobec rodowiska kulturowego oraz edukacyjnych i wychowawczych wobec spoecznoci. Spodziewanym efektem bdzie, poza popraw stanu rodowiska kulturowego, stworzenie atrakcyjnego produktu turystycznego, przy moliwie najlepszym wykorzystaniu zasobw kultury, rozwj

przedsibiorczoci oraz uwraliwienie mieszkacw gminy na potrzeby zwizane z utrzymaniem i ochron zasobw kulturowych. Art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163, poz. 1568) stanowi, e: w krajowym programie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami okrela si, w szczeglnoci cele i kierunki dziaa oraz zadania w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, warunki i sposb finansowania planowanych dziaa, a take harmonogram ich realizacji. Podobny zakres powinno mie opracowanie sporzdzane w skali gminy. Cele opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami okrelone zostay w art. 87 ust. 2 ww. ustawy. W myl tego przepisu gminny program opieki nad zabytkami ma na celu w szczeglnoci: 1) wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; 6) okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; 7) podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstaw prawn opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami dla gminy Polska Cerekiew stanowi: 1. Rozstrzygnicia ustawowe: - art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.), - art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163, poz. 1568). Artyku ten stanowi, e: wjt sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw, gminny program opieki nad zabytkami ogaszany jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym, z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami wjt sporzdza co 2 lata sprawozdanie, ktre przedstawia radzie gminy. 2. Uchway Rady Gminy Polska Cerekiew - uchwaa Nr VI/58/2003 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z 27 czerwca 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pnocno-zachodniej czci wsi Zakrzw, - uchwaa Nr VI/59/2003 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zespou wsi Polska Cerekiew - Cikowice, - uchwaa Nr XXVI/219/2006 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z dnia 2 marca 2006 r. w sprawie zmiany nr 1 miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zespou wsi Polska Cerekiew Cikowice - wie Polska Cerekiew ul. Raciborska tereny usugowe, - uchwaa Nr XXVI/220/2006 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z dnia 2 marca 2006 r. w sprawie zmiany nr 2 miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zespou wsi Polska Cerekiew Cikowice wie Polska Cerekiew ul. Ciepodolska tereny produkcyjno skadowe, - uchwaa Nr XVI/136/2000 Rady Gminy w Polskiej Cerekwi z dnia 27 grudnia 2000 r. w sprawie uchwalenia Strategii rozwoju Gminy Polska Cerekiew na lata 2000 2015,

- Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Polska Cerekiew uchwaa Rady Gminy Nr XXVIII/172 z 9 czerwca 1998 r. 3. Gminna Ewidencja Zabytkw zaktualizowana w 2006 roku. Przedmiot ochrony W myl ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163, poz. 1568), ochronie podlegaj: 1. Zabytki nieruchome: a) krajobrazy kulturowe, b) ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, c) dziea architektury i budownictwa, d) dziea budownictwa obronnego, e) obiekty techniki, zwaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakady przemysowe, f) cmentarze, g) parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, h) miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. 2. Zabytki ruchome a) dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, b) kolekcje stanowice zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, c) numizmaty i pamitki historyczne, zwaszcza militaria, sztandary, pieczcie, odznaki, medale i ordery, d) wytwory techniki, zwaszcza urzdzenia, rodki transportu oraz maszyny i narzdzia wiadczce o kulturze materialnej, charakterystyczne dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujce poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiay biblioteczne, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, f) instrumenty muzyczne, g) wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, h) przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. 3. Zabytki archeologiczne a) pozostaoci terenowe pradziejowych i historycznych form osadnictwa, b) cmentarzyska, c) kurhany, d) relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. 4. Nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Umieszczony w rozdziale drugim, teje ustawy, art. 7 stanowi, e formami ochrony zabytkw s: 1) wpis do rejestru zabytkw; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenia parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. II. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Polska Cerekiew Wykaz zabytkw nieruchomych Cikowice Kapliczka murowana, pocz. XX w Paac mur., ok. XIX w. Park naturalistyczny, 2 po. XX w. Dom i restauracja mur., XIX/XX w., ul. Fabryczna 31 Dom mieszkalny mur., k. XIX w., ul. Szkolna 14 Dom mieszkalny mur, k. XIX w., ul. Szkolna 16

Dzielawy

Grzdzin

Jaborowice

Koza

Ligota Maa

aniec

Mierzcin Polska Cerekiew

Kapliczka murowana, k. XIX w., ul. Kolejowa 34 Kapliczka mur., ok. 1880 r. Dom mieszkalny, k. XIX w., ul. Kolejowa 26, Dom mieszkalny mur, 1849 r., 1909, ul. Kolejowa 46, Dom mieszkalny, 1865 r., ul. Kolejowa 52, Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Kolejowa 72, Koci paraf. p.w. Piotra i Pawa, mur., 1875 r./ wiea 1935 r. Kapliczka mur., ok.1880 r., ul. Polna 33 Kapliczka mur., pocz. XX w. Kaplica cmentarna mur., k. XIX w. Cmentarz rzymsk.-katol., mur., k. XIX w. Cmentarz przykocielny Dom parafialny, mur., k. XIX w., ul. Polna 1 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w, ul. Kocielna 1 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Kocielna 11 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Polna 7 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Raciborska 15 Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w.1911, ul. Raciborska 29 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Raciborska 30 Dom mieszkalny, mur., Pocz. XX w.1912, ul. Raciborska 55 Kaplica mur., 1801 r. Dom mieszkalny mur., pocz. XX w., Nr 14 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w.1898 r., Nr 32 Dom mieszkalny, mur., ok. pol. XIX w., 1902r, Nr 45 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., Nr 54 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., Nr 61 Dom mieszkalny, mur., 1886 r., Nr 12 Kapliczka murowana, k. XIX w. Dom mieszkalny mur., pocz. XX w., Nr 3 Dom mieszkalny mur., 1886 r., Nr 12 Kaplica mur., k. XIX w. Kapliczka mur., k. XIX w. Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., Nr 32/36, Dom mieszkalny mur., ok. 1880, Nr 47 Kapliczka mur., k. XIX w. Kapliczka mur., k. XIX w. Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Raciborska 6 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Raciborska 19 Dom mieszkalny, mur., 1888 r., ul. Raciborska 30 Kapliczka mur., k. XIX w. Koci paraf. p.w. Wniebowzicia NMP, mur., 1617, 1763, 1945-51 Cmentarz przykocielny Cmentarz rzymsko-katol. Ogrodzenie z bramk kocioa paraf, mur., XVIII w. Kapliczka murowana, k. XIX w. Ruiny zamku, mur., 1617, 1894 r. Wiea bramna zamku, mur., XVII w. Pozostaoci parku krajobrazowego/zamek, XIX w Dom mieszkalny, mur., lata 20-te XX w., ul. Kozielska 3, Dom mieszkalny/obecnie plebania, mur., k. XIX w., ul. Ligonia 1 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Ligonia 13 Dom mieszkalny, mur., k. XIX., ul. Ligonia 17 Dom mieszkalny, mur., 1909 r., ul. Miarki 6 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Miarki 14 Dom mieszkalny, mur., 1913 r., ul. Miarki 23 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w, ul. Miarki 27 Poczta mur., k. XIX w., ul. Pocztowa 4

Poowa Witosawice

Wronin

Zakrzw

Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., Rynek 4 Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., Rynek 6 Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., Rynek 14 Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., Rynek 16 Dom mieszkalny, mur., 1905 r., 1917, ul. Zamkowa 21 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Zamkowa 4 Wodocigowa wiea cinie mur., was. PKP, 1911 Dom mieszkalny, mur., 1900 r., Nr 23 Kapliczka murowana, k. XIX w. Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., ul. Kozielska 22 Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w. 1891, ul. Kozielska 58 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Kozielska 39 Kapliczka murowana, pocz. XX w. Dom mieszkalny, mur., pocz. XX w., ul. Gubczycka 10 Dom mieszkalny, mur., ok. po. XIX w., ul. Gubczycka 13 Dom mieszkalny, mur., 1905 r., ul. Gubczycka 24 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Gubczycka 71 Dom mieszkalny, mur., 1909, ul. Gubczycka 75 Koci paraf. p.w. w. Mikoaja, mur., 1831, 1895 r Plebania, mur., k. XIX w. Kapliczka murowana, ok. 1805 r. Kapliczka murowana , ok. po. XX w. Cmentarz przykocielny Cmentarz rzymsko-katol., k. XIX w Dom przedpogrzebowy mur., k. XIX w Paac neobarokowy mur., XIX/XX w. Park krajobrazowy/paac, XIX/XX w. Dwr, mur., 1814, 1956 r. Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Chopina 3 Dom mieszkalny, mur., 1899 r., ul. Chopina 34 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Chopina 38 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Chopina 76 Dom mieszkalny, mur., k. XIX w., ul. Chopina 87 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Chopina 99 Dom mieszkalny, mur., 1859 r., ul. Chopina 106 Dom mieszkalny, mur., ok. 1880 r., ul. Chopina 112 Dom mieszkalny, mur., 1875 r., ul. Chopina 114

Najcenniejsze zabytki wpisano do rejestru zabytkw. S to: - Park paacowy w Cikowicach nr rej. 172/88 z 25.03.1988 r., - Koci paraf. p.w. Wniebowzicia NMP w Polskiej Cerekwii 126/54 z 8.09.1954 r., - Zesp zamkowy w Polskiej Cerekwi (ruiny zamku i pozostaoci parku) 686/63 z 16.10.1963, 323/58 z 10.03.1958 oraz 177/88 z 14.07.1988 r., - Koci paraf. p.w. w. Mikoaja 1207/66 z 14.03.1966 r., - Zesp paacowy w Zakrzowie (paac neobarokowy, park, dwr) 2022/77 z 14.01.1977, 163/88 z 12.02.1988 oraz 1986/72 z 7.12.1972 r. Zabytki ruchome Najcenniejsze obiekty ruchome wpisywane s do rejestru zabytkw na mocy decyzji Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Zabytki ruchome stanowi z reguy wyposaenie kociow, w tym wypadku chodzi o kocioy w dwch miejscowociach gminy Polskiej Cerekwi (Ks.B.t.III-581/72 z 11.05.1972; Ks.B.t.I-75/1-4/05 z 08.08.2005) i Grzdzinie (Ks.B.t.III-629/1-31/75 z 15.05.1975). Oprcz tego w Polskiej Cerekwi znajduj si kamienne rzeby: w. Jana Nepomucena, stojca w parku zamkowym przy drodze do Raciborza, w. Barbary i w. Floriana w bramie muru okalajcego koci w Polskiej Cerekwi oraz Krzy na postumencie przed bram kocioa.

Zabytki archeologiczne Na terenie gminy znajduje si 196 stanowisk archeologicznych wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytkw. S to przede wszystkim lady osadnictwa i punkty osadnicze. Kilkadziesit stanowisk ma niezidentyfikowan lokalizacj, s to stanowiska, o ktrych istnieniu wiadomo z niemieckich rde midzywojennych. Pierwsi ludzie pojawili si na terenie Gminy Polska Cerekiew ok. 8000-4500 lat p.n.e. w rodkowej i modszej epoce kamienia. Pooenie stanowisk, przede wszystkim osad i punktw osadniczych, wiadczy o tym, e pierwsze osadnictwo koncentrowao si gwnie w dolinie jedynego cieku wodnego w gminie, czy te w ssiednich suchych dolinach, na urodzajnych ziemiach terenw podgrskich (poudniowa cz terenw gminy okolice Wronina, aca i Grzdzina). Znaczna ilo ladw pierwszego osadnictwa pochodzi z modszej epoki kamienia - neolitu, co zwizane jest z przemianami, jakie zachodziy wwczas w kulturze ludzkiej. Dawne sposoby zdobywania poywienia (zbieractwo, owiectwo), ustpiy miejsca gospodarce wytwrczej, gwnie rolnictwu i hodowli zwierzt. Na terenach gminy znajduj si rwnie znaleziska archeologiczne pochodzce z pniejszych epok: brzu, okresu halsztackiego, okresu wpyww rzymskich i redniowiecza Krajobraz kulturowy Gmina Polska Cerekiew charakteryzuje si urozmaicon rzeb terenu, na ktr skada si obnienie Kotliny Raciborskiej obejmujce rodkowo-pnocn cz gminy oraz teren podgrski Paskowyu Gubczyckiego. Teren gminy pooony jest w dorzeczu Odry, jego jedynymi wikszymi ciekami wodnymi jest Potok Cisek bezporedni dopyw Odry oraz potok Wroska Woda, ktry jest lewobrzenym dopywem tego pierwszego. Wzdu zachodniej granicy przepywa niewielki bezimienny ciek, bdcy prawobrzenym dopywem potoku Olszwka. Na terenie gminy znajduj si uytki ekologiczne, objte ochron w myl ustawy o ochronie przyrody z dn. 16.10.91, czyli zbiorowiska szuwarowe i kowe, a take ki wilgotne z zakrzewieniem. Uytki ekologiczne rolinnoci nielenej obejmujce zbiorowiska szuwarowo-trzcinowe, czsto wraz z unikalnymi ostojami ptactwa i zwierzt oraz zbiorowiska k wilgotnych, gowych pooone w terenie Potoku Cisek i Wroskiej Wody w okolicy aca, Wronina, Grzdzina, Cikowic i Polskiej Cerekwi nale do najcenniejszych zespow na terenie gminy. S one zagroone przez obnienie poziomu wd, regulacj ciekw a take nawoenia wycznie mineralne, stosowanie wczesnych pokosw prowadzi do masowego niszczenia gniazd i lgw. Wszystkie te typy rolinnoci s rwnie zagroone zanikniciem w wyniku niezrozumienia ich roli przez osoby gospodarujce na danym terenie. Ochronie prawnej podlegaj na terenie gminy parki wiejskie wystpujce w zespoach przypaacowych: - naturalistyczny park wiejski okalajcy paac w Cikowicach z drugiej poowy XIX w., - park krajobrazowy przy paacu w Zakrzowie z przeomu XIX/XX wieku, - pozostaoci parku krajobrazowego wok zamku w Polskiej Cerekwi z XIX wieku. Wystpuj tutaj take pomniki przyrody oywionej, okazae i wiekowe drzewa, osobliwe ze wzgldu na sam wiek czy te pochodzenie. Wg ewidencji Wojewdzkiego Konserwatora Przyrody na obszarze gminy zarejestrowano kilka pomnikw przyrody: - dwie lipy znajdujce si w parku w Zakrzowie, - wierk rosncy w kompleksie lenym pooonym na gruntach wsi Koza przy drodze na Szczyty, - db rosncy przy torach kolejowych, na pnoc od zabudowy wsi Wronin, - buk pospolity odmiany zwisajcej (o obwodzie pnia 2,16 m) rosncy na gazonie przed paacem w Cikowicach, - kasztanowiec biay (o obwodzie pnia 2,5 m) rosncy we wschodniej czci parku w Cikowicach obok drogi wiodcej do ogrodw warzywnych, a take drzewa okazowe objte ochron konserwatorsk i zakazem wycinki: - rosnce przed paacem w Cikowicach kasztanowiec ty i czerwony (o rednicy pnia ok. 0,5 m), db szypukowy odmiany stokowatej (o rednicy pnia 0,6 m), sosny czarne szt. 2 (o rednicy pni 0,7 i 0,5 m), - rosncy na obrzeu polany parkowej w Cikowicach wiz szypukowy (o rednicy pnia 1,5 m),

- odcinek starej alei grabowej we wschodniej czci parku w Cikowicach, o drzewach posadzonych szpalerowo, - lipa szerokolistna w parku w Zakrzowie 2 szt., - tulipanowiec amerykaski w parku w Zakrzowie, - sosna czarna w parku w Zakrzowie 2 szt., - platan klonolistny w parku w Zakrzowie 3 szt., - jadlica Douglasa odmiana zielona w parku w Zakrzowie 3 szt., - db wielkoowocowy i burgundzki w parku w Zakrzowie, - buk pospolity w parku w Zakrzowie 3 szt., - wierk ajaski w parku w Zakrzowie. cisej ochronie konserwatorskiej powinny podlega tereny, na ktrych zachoway si zespoy przestrzenne wpisane do rejestru zabytkw. Celem takich dziaa jest zachowanie ich historycznego charakteru oraz zapewnienie ochrony i rewaloryzacji. Na terenie Gminy Polska Cerekiew s to, wymieniane ju powyej tereny zespow paacowo parkowych w Zakrzowie i Cikowicach oraz zespou zamkowo parkowego w Polskiej Cerekwi. Uwarunkowania wewntrzne ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Polska Cerekiew Kwestia ochrony zabytkw na terenie gminy musi by kompatybilna z planem zagospodarowania przestrzennego gminy, jej strategi rozwoju, a take uchwaami przyjtymi w latach poprzednich przez gmin, a dotyczcymi w jakikolwiek sposb ochrony dziedzictwa kulturowego. Stan istniejcy zagospodarowania przestrzennego Gminy Polska Cerekiew oraz poszczeglnych obiektw zabytkowych jest efektem dziaa prowadzonych przez ich wacicieli i uytkownikw oraz wadze gminy. Podstawowym dziaaniem ochronnym w stosunku do obiektw zabytkowych byo wpisanie ich do rejestru zabytkw bd ewidencji gminnej oraz uwzgldnienie odpowiednich ustale w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy i obowizujcym obecnie miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy. Stan zachowania obiektw zabytkowych jest rny. Wikszo zabytkw nieruchomych stanowi domy mieszkalne, pozostae to zespoy paacowo parkowe lub zamkowo parkowe, trzy kocioy parafialne i kilkanacie kapliczek. W najlepszym stanie s obiekty sakralne. W gorszym stanie technicznym jest zabudowa mieszkaniowa stanowica wasno prywatn, zwaszcza budynki ktrych waciciele wyjechali za granic lub nie yj. Budynki te s zaniedbane, o bardzo niskim standardzie oraz oglnie zym stanie technicznym. Poszczeglne lokale mieszkalne remontowane s przez lokatorw w zakresie odpowiadajcych ich moliwociom finansowym czsto z zastosowaniem najtaszych materiaw budowlanych, w tym plastykowej stolarki okiennej, co wprowadza istotne zmiany w elewacjach. Podobnie jest w przypadku detali architektonicznych (gzymsy, licwka etc.), ktre czasem w trakcie remontu byy usuwane. Sytuacja ta wynika z niedoinformowania wacicieli budynkw, ktrzy czsto nie zdaj sobie sprawy ze statusu prawnego budynkw, co prowadzi do ich niewaciwego uytkowania lub podejmowania niewaciwych z punktu widzenia zasad ochrony konserwatorskiej dziaa. W Strategii rozwoju Gminy Polska Cerekiew na lata 2000 2015 za podstaw ewolucji gminy przyjto: - cise powizanie kierunkw gospodarczych z racjonalnym wykorzystaniem walorw i zasobw przyrodniczych, - poprawa warunkw ycia mieszkacw i efektywnoci produkcji rolnej z ochron rodowiska i przestrzeni, - rozwj usug z pielgnowaniem tradycji, ochron folkloru i ratowaniem zabytkw. Natomiast za priorytetowe kierunki rozwoju uznano: - Integracj i aktywizacj spoeczn mieszkacw, - Polepszenie warunkw ycia ludnoci, - Wyspecjalizowane efektywne rolnictwo i przetwrstwo rolno spoywcze, - Tworzenie warunkw do rozwoju podmiotw gospodarczych, - Podniesienie atrakcyjnoci gminy, - Rozwj infrastruktury komunalnej, - Agroturystyk.

Dla realizacji tych priorytetw przyjto cele operacyjne i strategiczne, a wrd nich m.in.: - Integracja wok sportu, kultury i pielgnowania tradycji, - Rozwj placwek kultury, - Ochrona rodowiska i przyrody, - Tworzenie terenw zielonych, - Budowa cieek rowerowych i cieek zdrowia, - Poprawa infrastruktury na wsi, - Promocja gospodarstw agroturystycznych, - Rozwj rzemiosa, rkodziea, turystyki i agroturystyki, - Edukacja modziey i dorosych /ekologia, rkodzieo/, - Poprawa estetyki wsi, - Zakadanie terenw zielonych i maej architektury ogrodowej, - Infrastruktura sportowa i rekreacyjna, - Rewitalizacja zabytkw centrum Polskiej Cerekwi, - Tworzenie warunkw do rozwoju agroturystyki, - Organizowanie festiwalu folkloru lskiego, - Wykorzystanie obszarw dzikoci przyrody, - Powstawanie hoteli, restauracji, kawiarenek i winiarni. W Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Polska Cerekiew zaproponowano, aby tereny w Polskiej Cerekwi obejmujce ruin zamku wraz z towarzyszc mu zabudow i parkiem krajobrazowym, zesp zabudowy maomiasteczkowej, zesp zabudowy robotniczej, oraz czciowo chroniony ukad wsi kmiecej obj stref ochrony konserwatorskiej typu B, co uczyniono w jednej z uchwa Rady Gminy. Podobnie wyglda sytuacja z terenami w Zakrzowie obejmujcymi wie kmiec wraz z cmentarzem, paac z parkiem krajobrazowym oraz folwark z dworem. Zaproponowano rwnie wprowadzenie strefy ochrony konserwatorskiej typu B dla wsi Grzdzin z ukadem wsi placowym wraz ze wsi Wronin o ukadzie ulicowym, natomiast ukady przestrzenne wsi Witosawice i Dzielawy wraz ze wsiami Grzdzin i Wronin ochron krajobrazu kulturowo przyrodniczego typu K. W tej drugiej strefie powinna obowizywa: - ochrona caego ukadu przestrzennego wraz z towarzyszc zieleni komponowan, z wyranym zrnicowaniem cech architektoniczno przestrzennych elementw jej struktury, - ochrona i rewaloryzacja obiektw ochron konserwatorsk, - uzupenienie ukadu nowymi obiektami na podstawie opinii konserwatorskiej, - ochrona krajobrazu naturalnego i zwizanego z zaoeniami historycznymi w tym szczeglnie istniejcych form uytkowania terenu, uksztatowania terenu, ukadu drg, miedz, zadrzewie rdpolnych, szpalerw, ciekw i zbiornikw wodnych. Zarwno w przypadku Grzdzina, jak i ewentualnego wprowadzenia ochrony krajobrazu kulturowo przyrodniczego w Witosawicach i Dzielawach, nie podjto jeszcze adnych decyzji. W Studium postulowano utrzymanie projektowanej strefy ochrony krajobrazu przyrodniczego obejmujcej poudniow cz gminy, ustalono take, e stref ochrony archeologicznej obejmuje si zesp udokumentowanych stanowisk archeologicznych pooonych w rejonie wsi Wronin Grzdzin aniec. Natomiast stref obserwacji archeologicznej OW objte zostay tereny doliny cieku wodnego Cisek do wysokoci pierwszej trasy nadzalewowej, ze szczeglnym uwzgldnieniem rejonu wsi Zakrzw. W planie miejscowego zagospodarowania przestrzennego zespou wsi Polska Cerekiew Cikowice uchwalono nowe zasady zagospodarowania terenw podlegajcych ochronie. Ustalono stref ochrony konserwatorskiej i ekologicznej zabytkowych zaoe zamkowo (paacowo) parkowych obejmujcej historyczne zaoenie zamkowo parkowe we wsi Polska Cerekiew i paacowo parkowe we wsi Cikowice. Zgodnie z tym przyjto obowizek: - rewaloryzacji obiektw wpisanych do rejestru zabytkw oraz ujtych w gminnej ewidencji dbr kultury, - zachowania historycznych obiektw pozytywnie eksponowanych w panoramach lub widokach lokalnych, pooonych w granicach strefy, oraz utrzymania ich roli w widoku, - zmiany ksztatu bryy lub wystroju elewacji w celu osabienia negatywnego oddziaywania w widoku wspczesnych obiektw eksponowanych negatywnie,

- uzyskania opinii waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw na etapie ustalania warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu do przedoonej przez inwestora koncepcji architektoniczno-urbanistycznej dla modernizacji obiektw istniejcych i lokalizacji obiektw nowych w zakresie ochrony wartoci zabytkowych, dostosowania rozwiza przestrzennych do walorw kulturowych terenu oraz wpywu obiektu na krajobraz kulturowy. Ustalono rwnie stref ochrony konserwatorskiej zabytkowego zaoenia ruralistycznego obejmujcej ukad przestrzenny wsi genetycznej. Na tym terenie przyjto: - nadrzdno wymogw konserwatorskich nad wszystkimi innymi, oraz obowizek stosowania odstpstw od warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich sytuowanie, w przypadkach uzasadnionych ochron dbr kultury, - nakaz zachowania i rewaloryzacji zasadniczych elementw kompozycji przestrzennej: - historycznego ukadu traktw ulicznych i placw, ich przekrojw oraz nawierzchni z zaleceniem stosowania nawierzchni z materiaw naturalnych, - historycznej parcelacji terenu, - uksztatowania zieleni wysokiej, - historycznych ukadw i linii zabudowy, gabarytw i wysokoci budynkw, ksztatw dachw i wystroju architektonicznego zewntrznego, - obowizek dostosowania nowych obiektw do historycznej kompozycji przestrzennej, w zakresie skali i gabarytw zabudowy, ksztatu dachu oraz zewntrznych podziaw elewacyjnych, - obowizek uzyskania opinii waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw na etapie ustalania warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu do przedoonej przez inwestora koncepcji architektoniczno-urbanistycznej dla modernizacji obiektw istniejcych i lokalizacji obiektw nowych, - wszelkie odkryte w trakcie prac ziemnych przedmioty zabytkowe oraz obiekty nieruchome i nawarstwienia kulturowe podlegaj ochronie prawnej w zakresie okrelonej przez waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw w zakresie dostosowania rozwiza przestrzennych do walorw kulturowych terenu oraz wpywu obiektu na krajobraz kulturowy. Na tym samym obszarze ustalono take stref obserwacji archeologicznej OW, obejmujc teren pooony w granicach strefy ochrony konserwatorskiej zabytkowego zaoenia ruralistycznego i lokalizacj udokumentowanych stanowisk archeologicznych oraz obowizek: - wykonywania, w obrbie stanowisk archeologicznych i ich otoczeniu oraz w strefie OW, wszelkich prac ziemnych pod nadzorem archeologicznym, na podstawie zezwolenia waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw, - spenienia wymogw okrelonych przepisami szczeglnymi w zakresie kwalifikacji osb uprawnionych do wykonywania tych prac w obiekcie i otoczeniu zabytku przez osoby i jednostki prowadzce i nadzorujce prace archeologiczne, - w przypadku odkrycia archeologicznych przedmiotw zabytkowych - nakaz przerwania prac budowlanych w celu przeprowadzenia bada specjalistycznych, decydujcych o dalszym sposobie postpowania w terenie. Podobne zasady przyjto w planie miejscowego zagospodarowania przestrzennego pnocnozachodniej czci wsi Zakrzw, ktry obj swym zasigiem zabytkowy zesp paacowoparkowy oraz tereny pooone po pnocno-zachodniej stronie zabudowy wsi. Dla tych terenw przyjto: - obowizek zachowania zewntrznego i wewntrznego wystroju neobarokowego paacu w jego historycznej formie, - obowizek ochrony konserwatorskiej i ekologicznej zabytkowego zaoenia parku krajobrazowego; wszelkie prace budowlane prowadzone na jego terenie wymagaj uzyskania opinii i zezwolenia waciwego organu pastwowej suby ochrony zabytkw; wszelkie prace ziemne w ssiedztwie zabytkowego paacu prowadzi pod nadzorem archeologicznym, - obowizek ochrony konserwatorskiej zabytkowego neobarokowego paacu (rej. zab.) oraz obowizek uzyskania, okrelonych przepisami szczeglnymi, wytycznych konserwatorskich, uzgodnienia i zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na wszelkie prace projektowe i budowlane, prowadzone w obiekcie i otoczeniu zabytku,

- obowizek ochrony konserwatorskiej drzew okazaych, godnych objcia ochron prawn w formie pomnika przyrody, - obowizek ochrony konserwatorskiej dworu murowanego (1814 r.) oraz obowizek uzyskania opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw do decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wszelkich prac konserwatorskich i remontowych oraz projektu budowlanego, - zakaz naruszania historycznej kompozycji przestrzennej folwarku, poprzez realizacj nowych obiektw kubaturowych na wewntrznym dziedzicu, - obowizek zachowania elementw historycznego ukadu przestrzennego folwarku, w tym szczeglnie sposb sytuowania zwartej lub pzwartej zabudowy w ukadzie przestrzennym [ ] wok wewntrznego dziedzica; dopuszcza si sytuowanie budynkw w granicy dziaki lub terenu przy zachowaniu innych przepisw szczeglnych. Gmina Polska Cerekiew naley do Fundacji EURO-COUNTRY Partnerstwo dla Zrwnowaonego Rozwoju Obszarw Wiejskich, ktrej celem jest wspieranie spoeczno gospodarczego rozwoju gmin: Polska Cerekiew, Cisek, Pawowiczki, Bierawa i Reska Wie. Fundacja bdzie realizowaa swoje cele poprzez wykonywanie zada w zakresie m.in. promocji obszarw wiejskich wszystkich wymienionych gmin, wykorzystywania naturalnych zasobw przyrodniczych, gospodarczych i kulturowych gmin oraz podejmowanie dziaa zmierzajcych do wykreowania nowatorskiego produktu regionalnego. Fundacja dziaajc na rzecz rozwoju obszarw wiejskich, uwzgldnia ochron oraz promocj rodowiska naturalnego, krajobrazu i zasobw historyczno kulturowych, rozwj turystyki i sportu oraz popularyzacj i rozwj produkcji wyrobw regionalnych. III. Cele Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Na terenie Gminy Polska Cerekiew, jak to powyej zostao ju wspomniane, wikszo zabytkw stanowi domy mieszkalne, najczciej wasno prywatna, ale znajduj si tutaj rwnie dwa zespoy paacowo parkowe i jeden zamkowo parkowy. Na gminie spoczywa obowizek rewitalizacji przede wszystkim paacu w Zakrzowie, poniewa paac w Cikowicach zosta wykupiony, za zamek w Polskiej Cerekwi jest trwa ruin i jego remont gwnie polegaby na rekonstrukcji. W programie opieki nad zabytkami przyjmuje si, e ochrona dbr kultury materialnej i niematerialnej jest celem polityki przestrzennej, natomiast ksztatowanie rodowiska kulturowego powinno generowa rozwj innych dziedzin ycia regionu, np. agroturystyk. Naley wykluczy moliwo dokonywania niekontrolowanych przemian krajobrazu kulturowego, za wszystkie zabytki powinny by wykorzystane i uytkowane z zapewnieniem opieki konserwatorskiej i rewaloryzacji. W zwizku z tym program opieki nad zabytkami gminy Polska Cerekiew kadzie szczeglny nacisk na odnow paacu w Zakrzowie, monitorowanie nowych wacicieli paacu w Cikowicach aby remont przeprowadzany by pod cisym nadzorem konserwatorskim, a take na wspprac z wacicielami zabytkowych domw wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytkw oraz edukacj mieszkacw gminy. Oprcz projektu remontu paacu neobarokowego w Zakrzowie gmina posiada projekt dotyczcy zagospodarowania terenu kompleksu zamkowo parkowego w Polskiej Cerekwi, ktry bdzie rwnie obejmowa dawne budynki dworskie obecnie suce jako budynki mieszkalne. Projekt przewiduje m.in. zamian kompleksu na teren rekreacyjno usugowy tworzcy jednolit cao z zespoem zamkowo parkowym. Wntrz parku ma zosta wypenione alejkami rekreacyjno spacerowymi z elementami maej architektury stawem z wpywajcym strumykiem, fos i torami przeznaczonymi dla yworolkowcw, placykami z urzdzeniami zabaw dla dzieci, a take centralnie usytuowanym amfiteatrem z muszla koncertow. Projekt pozostaje jednak na razie w sferze planw. Przyszociowo trzeba bdzie take wprowadzi wspominan powyej stref ochrony konserwatorskiej typu B dla wsi Grzdzin z ukadem wsi placowym wraz ze wsi Wronin o ukadzie ulicowym, jak rwnie stref ochrony krajobrazu kulturowo przyrodniczego obejmujc ukady przestrzenne wsi Witosawice i Dzielawy wraz ze wsiami Grzdzin i Wronin

Przyjmuje si, e celami gminnego programu opieki nad zabytkami jest: 1. Utrzymanie i zarzdzanie gminnymi zasobami kultury Priorytet: Odnowa wiejska Cel strategiczny Odnowa przestrzeni: - Odnowa regionalnej architektury - Dbao o ma architektur i ziele - Podnoszenie jakoci infrastruktury wiejskiej - Ochrona rodowiska naturalnego - Podnoszenie atrakcyjnoci turystycznej - Ochrona najcenniejszych zabytkw - Zapewnienie rozwoju infrastruktury wsi Cel strategiczny Integracja wartoci historycznych i tradycji lokalnych - Umacnianie tradycyjnych form dziaalnoci gospodarczej - Wspomaganie zmiany strukturalnej w rolnictwie - Upowszechnienie i promowanie przyjaznych dla rodowiska produktw i usug - Aktywizacja spoecznoci wiejskich - Stworzenie produktw regionalnych i identyfikacja z nimi - Wsparcie rozwoju turystyki opartej o agroturystyk Priorytet: Rozwj instytucji opieki nad zabytkami Cel strategiczny Funkcjonalne zarzdzanie dziedzictwem - Aktywizacji uytkownikw-wacicieli obiektw zabytkowych do inwestycji we wasne nieruchomoci - Zwikszenie roli partnerstwa organizacji pozarzdowych dla skutecznego zarzdzania i opieki nad zasobami kultury - Zapewnienie powszechnego dostpu do elektronicznych baz informacji o zabytkach 2. Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego Priorytet: Ksztatowanie struktur przestrzennych Cel strategiczny Formuowanie zasad ochrony i ksztatowania strefy kulturowej - Zapewnienie bezpieczestwa obiektw zabytkowych - Egzekwowanie zalece konserwatorskich - Odnowa najcenniejszych zabytkw - Utrzymanie regionalnego zrwnowaonego krajobrazu architektonicznego Cel strategiczny Ksztatowanie spjnej przestrzeni sieci powiza przyrodniczych - Zachowanie i uczytelnienie istniejcych wartoci estetyczno widokowych - Wspieranie tradycyjnych form rolnictwa - Kreowanie tendencji rozwoju terenw osadniczych 3. Promocja, edukacja i dokumentacja walorw zasobw kultury Priorytet: Promowanie gminnych zasobw kultury Cel strategiczny Rynkowe zorientowanie regionalnych zasobw kultury - Poszukiwanie rozwiza ekonomicznych dla zabytkw - Tworzenie ofert turystyczno rekreacyjnych oraz kulturalnych Cel strategiczny wiadomo dziedzictwa kulturowego - Powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kultury - Wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego - Osignicie dobrego stanu bezpieczestwa obiektw zabytkowych - Zwikszenie roli spoecznego partnerstwa opieki nad zabytkami. IV. Wdraanie programu, rda finansowania Realizacja programu bdzie si odbywa poprzez zesp dziaa podjtych przez Rad Gminy na rzecz osignicia celw w nim przyjtych. Rada Gminy musi dziaa we wsppracy z wacicielami obiektw zabytkowych, jednoczenie ma oddziaywa w okrelony sposb, zarwno na wacicieli, jak i osoby postronne majce do czynienia z obiektami i przestrzeniami zabytkowymi w celu wywoania podanych zachowa prowadzce do realizacji konkretnych celw.

Dostpne instrumentarium suce realizacji niniejszego programu wynika przede wszystkim z obowizujcych przepisw prawnych oraz opartych na nich dziaaniach umocowanych w realiach finansw publicznych i instrumentw prawno ekonomicznych. Rada Gminy bdzie podejmowa konkretne dziaania majce na celu ochron dbr kultury. Nale do nich: - wykorzystywanie wszelkich dopuszczonych prawem i polityk ochronn pastwa przepisw dla efektywnego przygotowania polityki i programw ochrony zasobw kulturowych gminy, - pozyskiwanie wszelkich dostpnych rodkw finansowych, - pozyskanie poparcia spoecznego dla dziaa zwizanych z ochron zasobw kulturowych gminy, - koordynowanie dziaa podjtych w celu ochrony dbr kultury na terenach gminy, - wsppraca z organizacjami pozarzdowymi zajmujcymi si ochron zabytkw i opiek nad zabytkami, - efektywne zarzdzanie programem, - prowadzenie cigego monitoringu zmian w stanie zasobw kulturowych gminy. Gmina posiada gotowy projekt remontu neobarokowego paacu w Zakrzowie Unowoczenienie bazy kulturalnej w Zakrzowie poprzez renowacj paacu, ktry zosta zatwierdzony przez starost uchwa nr 64/2005. Projekt posiada pozwolenie konserwatora zabytkw nr 112/N/05. Kwota kosztorysu wynosi 564 449,60 PLN (netto), 688 628,51 PLN (brutto). W planie prac remontowych przewidziano: - wymian pokrycia papowego na now pap termozgrzewaln, - wymian skorodowanych fragmentw pokrycia z blachy, - wymian rynien, rur spustowych i obrbek blacharskich na nowe z blachy tytanowo - cynkowej, - przemurowanie kominw powyej poaci dachowej, - malowanie pokrycia z blachy, - renowacja elewacji budynku, - malowanie stolarki okiennej i drzwi zewntrznych, - wymian posadzek PCV cigw komunikacyjnych na posadzki z kamiennych pytek marmurowych, - przebudow nawierzchni dojcia i dojazdu do paacu poprzez wyoenie betonow kostk brukow. Najwikszym problemem jest kwestia finansowania, poniewa gmina nie jest w stanie samodzielnie sfinansowa projektu, dlatego te poszukuje rnych innych rde. Pod uwag naley bra: rda publiczne - Budet pastwa - Budet gminy - rodki Unii Europejskiej rda niepubliczne - Osoby fizyczne - Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje - Kocielne osoby prawne W zwizku z tym gmina bdzie si staraa o przyznanie rodkw z budetu pastwa oraz rnych programw powizanych z funduszami pomocowymi Unii Europejskiej. Krajowym programem wspierajcym inicjatywy kulturalne jest Narodowa strategia rozwoju kultury na lata 2004-2013. Wrd wielu programw operacyjnych znajduj si dwa, z ktrych fundusze wspieraj programy zwizane z ochron dziedzictwa kulturowego. S to: program operacyjny Rozwj inicjatyw lokalnych" oraz program operacyjny Dziedzictwo kulturowe. Program operacyjny Rozwj inicjatyw lokalnych Celem programu jest wyrwnywanie rnic w dostpie do kultury, pobudzanie kulturalnych inicjatyw lokalnych oraz stwarzanie na poziomie lokalnym warunkw do rozwoju twrczoci. W ramach programu wspierane bd wszystkie niskobudetowe zadania (tj. takie, w ktrych

maksymalna wnioskowana dotacja z budetu Ministra Kultury wynosi maksymalnie 25 000 z) z zakresu: - upowszechniania kultury, - edukacji kulturalnej, - promocji twrczoci, - ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, - inwestycji oraz zakupu wyposaenia. Uprawnionymi wnioskodawcami mog by: - pastwowe i samorzdowe instytucje kultury i instytucje filmowe, - jednostki samorzdu terytorialnego, - publiczne i niepubliczne szkoy artystyczne I i II stopnia oraz uczelnie artystyczne, - organizacje pozarzdowe, dla ktrych prowadzenie dziaalnoci kulturalnej jest podstawowym celem statutowym, - kocioy (parafie) i zwizki wyznaniowe, - przedsibiorcy dziaajcy w sferze kultury (pomoc de minimis), - archiwa pastwowe. Program operacyjny Dziedzictwo kulturowe" Celem programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytkw oraz rozwj kolekcji muzealnych. Program dotyczy rwnie placwek emigracyjnych oraz zabytkw polskich i z Polsk zwizanych, znajdujcych si poza granicami kraju. Celami czstkowymi programu s: - poprawa stanu zachowania zabytkw, - zwikszanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym take dziedzictwa archeologicznego), - kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele inne ni kulturalne, - zwikszenie roli zabytkw i muzealiw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, - poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytkw i ich dokumentacji, - zabezpieczenie zabytkw, muzealiw i archiwaliw przed skutkami klsk ywioowych, kradzieami i nielegalnym wywozem za granic oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego. Cele programu realizowane bd poprzez 2 priorytety: Priorytet 1 Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych Priorytet 2 Rozwj i konserwacja kolekcji muzealnych. Priorytet 1 - Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych: Departamentem zarzdzajcym jest Departament Ochrony Zabytkw (DOZ). Rodzaje kwalifikujcych si zada (projekty realizowane bez udziau rodkw europejskich) to: a) rewitalizacja historycznych obszarw miejskich, b) ochrona i zachowanie krajobrazu kulturowego wsi, c) rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, modernizacja i adaptacja na cele inne ni kulturalne historycznych obiektw i zespow zabytkowych wraz z ich otoczeniem, w tym zespow fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych, parkw i ogrodw, d) rewaloryzacja i konserwacja zabytkw budownictwa drewnianego, e) rewaloryzacja i konserwacja zabytkw romaskich, f) rewaloryzacja zabytkowych cmentarzy oraz renowacja, ochrona i zachowanie miejsc pamici i martyrologii w kraju i za granic, g) prowadzenie bada archeologicznych i zabezpieczanie zabytkw archeologicznych, h) konserwacja zabytkw ruchomych (nie wchodzcych w skad zasobw muzealnych), w tym w szczeglnoci wystroju i historycznego wyposaenia kociow w kraju i za granic, i) dokumentowanie zabytkw (w tym badania naukowe i inwentaryzacja),

j) zabezpieczenie przed skutkami klsk ywioowych, zniszczeniem, kradzie i nielegalnym wywozem zagranic zabytkw ruchomych i nieruchomych, k) ochrona zabytkw na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego, l) rewaloryzacja oraz prace remontowe i konserwatorskie w zabytkach polskich lub z Polsk zwizanych, znajdujcych si poza granicami kraju. Uprawnieni wnioskodawcy to: - jednostki samorzdu terytorialnego, realizujce zadania na wasn rzecz lub na rzecz instytucji nie bdcych instytucjami kultury, - organizacje pozarzdowe, za wyjtkiem dziaajcych w sferze kultury, - kocioy i zwizki wyznaniowe, - prywatni waciciele lub posiadacze zabytkw, - podmioty prowadzce dziaalno gospodarcz, - pastwowe instytucje kultury realizujce wybrane zadania. /informacje pochodz ze strony: www.mk.gov.pl/. W latach 2007 2013 przyznane zostan Polsce nowe rodki z Funduszy Strukturalnych przeznaczone na dofinansowanie rozwoju regionalnego. W ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007 2013 zdefiniowano cztery osie wsparcia obszarw wiejskich UE: O 1: Poprawa konkurencyjnoci sektora rolnego i lenego; O 2: Poprawa rodowiska naturalnego i obszarw wiejskich; O 3: Jako ycia na obszarach wiejskich i rnicowanie gospodarki wiejskiej; O 4: Leader. Powysze kierunki wsparcia w peni odzwierciedlaj potrzeby Polski w zakresie rozwoju obszarw wiejskich i ustanawiaj podstawowe sfery, wok ktrych zostan zaprogramowane szczegowe instrumenty wsparcia. W kadym z tych kierunkw przewidziano konkretne dziaania. Dla programu opieki nad zabytkami najwaniejsze jest dziaanie Odnowa i rozwj wsi opatrzone kodem 322. Jego podstaw prawn stanowi art. 57 rozporzdzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarw wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich (EFFROW) (Dz. Urz. UE L 277, str. 1 z 21.10.2005). Realizacja dziaania tworzy warunki dla rozwoju spoeczno-ekonomicznego obszarw wiejskich i aktywizacji ludnoci wiejskiej przez pomoc przyznawan na realizacj projektw zwizanych z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej, w tym utrzymaniem, odbudow i popraw stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi. Dziaanie bdzie wpywa na popraw jakoci ycia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb spoecznych i kulturalnych mieszkacw wsi oraz promowanie obszarw wiejskich. Umoliwi rozwj tosamoci spoecznoci wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarw wiejskich oraz wpynie na wzrost atrakcyjnoci turystycznej i inwestycyjnej obszarw wiejskich. Pomoc udzielana bdzie podmiotom z tytuu inwestycji w zakresie: - remontu, przebudowy i wyposaenia obiektw penicych funkcje publiczne, spoeczno - kulturalne, rekreacyjne i sportowe, w tym obiektw zabytkowych, - remontu, przebudowy i wyposaenia obiektw sucych promocji obszarw wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa kulturowego, tradycji, sztuki lub kultury, - ksztatowania przestrzeni publicznej, - budowy lub remontu, przebudowy publicznej infrastruktury zwizanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych i spoeczno-kulturalnych, - zakupu obiektw zabytkowych lub charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie oraz ich adaptacj na cele publiczne, - odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomnikw historii, obiektw architektury sakralnej i miejsc pamici. Beneficjentem projektu moe by gmina, instytucja kultury, dla ktrej organizatorem jest jednostka samorzdu terytorialnego, koci lub zwizek wyznaniowy, organizacja pozarzdowa. Pomoc moe by przyznana, jeeli: 1) projekt jest realizowany: a) w gminie wiejskiej, albo

b) w gminie miejsko-wiejskiej, z wyczeniem miast liczcych powyej 5 tys. mieszkacw, albo c) w miastach o liczbie mieszkacw mniejszej ni 5 tys.; 2) projekt jest objty Planem Odnowy Miejscowoci, zgodnych ze strategi rozwoju gminy lub studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy lub miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego; 3) projekt nie ma charakteru komercyjnego; 4) w przypadku gdy projekt realizowany bdzie na nieruchomoci nienalecej do beneficjenta, beneficjent posiada prawo do dysponowania t nieruchomoci przez okres 7 lat po zakoczonej realizacji projektu; 5) beneficjent bdcy organizacj pozarzdow ma status organizacji poytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873), dziaa w obszarze zbienym z celami dziaania w szczeglnoci na rzecz aktywizacji ludnoci, rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego; 6) projekt skadany przez instytucj kultury, dla ktrej organizatorem jest jednostka samorzdu terytorialnego, zosta zaakceptowany przez t jednostk; 7) projekt realizowany w ramach osi 4 uzyska akceptacj odpowiedniej Lokalnej Grupy Dziaania. Pomoc ma form zwrotu czci kosztw kwalifikowalnych projektu. Maksymalna wysoko pomocy na realizacj projektw w jednej miejscowoci wynosi 500 tys. z w okresie realizacji Programu. Poziom pomocy wynosi maksymalnie 75% kosztw kwalifikowalnych projektu. Beneficjenci, czyli jednostki samorzdu terytorialnego i instytucje kultury musz mie zapewniony wkad z krajowych rodkw publicznych w wysokoci co najmniej 25 % kosztw kwalifikowalnych projektu, pochodzcych ze rde innych ni rodki PROW. Beneficjenci - organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe otrzymuj pomoc pochodzc z publicznych rodkw Unii Europejskiej i krajowych. /informacje pochodz ze strony www.minrol. gov.pl/ Kolejnym programem jest Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Wspiera on midzy innymi projekty w zakresie transportu, ochrony rodowiska, kultury i zachowania dziedzictwa narodowego oraz ochrony zdrowia. Jednym z priorytetw programu jest rozbudowa i modernizacja infrastruktury sucej wzmacnianiu konkurencyjnoci regionw. Celem realizacji tego priorytetu jest wzrost atrakcyjnoci wszystkich regionw przez oddziaywanie na obecne mocne strony regionw gwnie za pomoc inwestycji w infrastruktur. Priorytetowo bd traktowane modernizacja i rozwj infrastruktury technicznej i spoecznej wpywajcej na rozwj potencjau regionu jako caoci, w tym ze znajdujcymi si na jego obszarze najbardziej dynamicznymi centrami wzrostu. W ramach Priorytetu 1 definiuje si 6 celw czstkowych, ktrych realizacja determinuje konkurencyjno regionw: - Wzrost znaczenia centrw regionalnych jako miejsca inwestycji i koncentracji dziaalnoci gospodarczej, spoecznej, turystycznej i kulturalnej. - Poprawa powiza infrastrukturalnych szczeglnie pomidzy orodkami regionalnymi i pozostaymi obszarami wojewdztw dla zwikszenia moliwoci rwnomiernego rozwoju gospodarczego, dostpu do zatrudnienia, nauki, kultury i wypoczynku. - Uzupenienie powiza z krajowym i midzynarodowym ukadem transportowym, a tym samym zwikszenie zasigu oddziaywania programw rozbudowy i modernizacji sieci infrastrukturalnych planowanych w ramach innych programw operacyjnych, sucych wdroeniu Podstaw Wsparcia Wsplnoty (PWW) tj. Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO) Transport na lata 2004-2006 oraz projektw realizowanych w ramach Funduszu Spjnoci. - Ochrona rodowiska i zachowanie zasobw naturalnych. - Poprawa dostpu mieszkacw do infrastruktury technicznej i spoecznej decydujcej o moliwociach rozwojowych regionw. - Poprawa funkcjonowania transportu publicznego w miastach i aglomeracjach. W duszej perspektywie rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoecznej oraz poprawa pocze pomidzy orodkami regionalnymi przyczyni si do zwikszenia mobilnoci zawodowej i przestrzennej mieszkacw, a tym samym wzrostu dostpu do zatrudnienia i nauki. rodki przeznaczone na realizacj projektw w ramach tego Priorytetu bd pochodzi z EFRR oraz midzy innymi rodkw samorzdu terytorialnego, budetu pastwa i podmiotw prywat-

nych. Zdefiniowano 6 dziaa, ktrych realizacja determinuje konkurencyjno regionw i w ramach ktrych mona realizowa poszczeglne projekty: 1.1. Modernizacja i rozbudowa regionalnego ukadu transportowego 1.2. Infrastruktura ochrony rodowiska 1.3. Regionalna infrastruktura spoeczna 1.4. Rozwj turystyki i kultury 1.5. Infrastruktura spoeczestwa informacyjnego 1.6. Rozwj transportu publicznego w aglomeracjach. Do gwnych celw Dziaania 1.4 nale: - wzrost znaczenia kultury i turystyki jako czynnikw stymulujcych rozwj spoeczno - gospodarczy regionw z uwzgldnieniem potrzeby zapewnienia zrwnowaonego rozwoju i ochrony rodowiska, - uatwienie dostpu do obiektw kultury i turystyki, midzy innymi poprzez rozbudow infrastruktury oraz rozwijanie kompleksowego systemu informacji kulturalnej i turystycznej, - wyduenie sezonu turystycznego, - zwikszenie zagranicznej turystyki przyjazdowej do Polski oraz turystyki krajowej poprzez podniesienie konkurencyjnoci regionalnych produktw turystycznych i kulturowych zarwno na rynkach zagranicznych, jak i na krajowym. W ramach Dziaania przewidziane do realizacji s projekty, ktre maj wpyw na zwikszenie atrakcyjnoci gospodarczej i inwestycyjnej regionu oraz tworz warunki dla wzrostu zatrudnienia. Przewiduje si take projekty infrastrukturalne i promocyjne z zakresu turystyki i kultury. W ramach jednego projektu nie mona czy inwestycji infrastrukturalnych z projektami promocyjnymi. /informacje pochodz ze strony www.zporr. gov.pl/ V. Monitoring dziaania gminnego programu opieki nad zabytkami Ustawa dotyczca ochrony zabytkw przewiduje, e Wjt Gminy Polska Cerekiew ma obowizek sporzdzania co dwa lata sprawozda z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. Sprawozdanie to ma by przedstawione Radzie Gminy. Kolejna edycja (aktualizacja) gminnego programu opieki na zabytkami dla Gminy Polska Cerekiew opracowana ma by po 4 latach od przyjcia go przez Rad Gminy. Ocena stanu realizacji programu powinna by przeprowadzana przez Rad Gminy przy ewentualnym udziale Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Dla oceny tej istotne znaczenie mie bdzie take opinia spoeczestwa gminy, wobec czego niezbdne jest udostpnienie programu do publicznej wiadomoci. Dla potrzeb dokonania oceny gminnego programu opieki nad zabytkami niezbdne jest prowadzenie monitoringu wybranych wskanikw i wynikw dziaa podejmowanych dla realizacji poszczeglnych celw okrelonych w tym programie.