You are on page 1of 50

UCHWAA Nr XVIII/79/2009 RADY GMINY W RADKOWIE z dnia 10 lutego 2009r.

w sprawie zatwierdzenia aktualizacji Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Na podstawie art. 18 ust. 2, pkt 15, ustawy z dnia 8 marca 1990r., o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z pniejszymi zmianami) art. 17 ust. 1, pkt 1, ustawy z dnia 12 marca 2004 o pomocy spoecznej (Dz .U z 2008r., Nr 115, poz. 728) Rada Gminy uchwala: 1. Aktualizacj Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych gminy Radkw na lata 20082015 stanowica zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie Uchway powierza si Wjtowi Gminy Radkw. 3. Uchwaa podlega ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym wojewdztwa witokrzyskiego. 4. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa witokrzyskiego. Przewodniczcy Rady Gminy: K. Baut
Zacznik do uchway Nr XVIII/79/2009 Rady Gminy w Radkowie z dnia 10 lutego 2009r.

Gminna Strategia Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Radkw na lata 2008-2015 Aktualizacja Spis treci 1. Cel i proces tworzenia strategii 1.1. Cz wstpna 1.2. Etapy budowania strategii 1.3. Odniesienia strategiczne 1.4. Wartoci, zasady, definicje 1.5. Struktura dokumentu 1.6. Przesanki wynikajce z dokumentw strategicznych 2. Cz diagnostyczna 2.1. Charakterystyka gminy 2.2. Demografia 2.3. Marginalizacja i wykluczenie w perspektywie Orodka Pomocy Spoecznej 2.4. Kwestia dziecka 2.5. Kwestia osb bezrobotnych 2.6. Kwestia uzalenie 2.7. Kwestia przestpczoci 2.8. Kwestia niepenosprawnoci 2.9. Identyfikacja najwaniejszych problemw spoecznych na terenie gminy 2.10. Analiza SWOT 2.11. Zasoby umoliwiajce rozwizywanie problemw spoecznych 2.12. Podsumowanie czci diagnostycznej 3. Cz programowa 3.1. Wizja 3.2. Cele gwne, cele szczegowe oraz kierunki dziaa 3.3. Monitoring i wdraanie strategii 4. Finansowanie Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych 5. Uwagi kocowe 6. Zaczniki

1. Cel i proces tworzenia strategii Strategia Integracji i Rozwizywania Problemw Spoecznych zawiera elementarne informacje dotyczce zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostay najwaniejsze informacje dotyczce metodyki pracy nad strategi. Jest tutaj take pokazany zwizek analizy z innymi dokumentami strategicznymi gminy oraz aktualizacja na podstawie uchway Nr XVIII/79/2009 z dnia 10 lutego 2009r. Cz wstpna Strategia Integracji i Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Radkw na lata 2006-2013 zostaa opracowana i przyjta uchwa Nr XXXI/141/2006 Rady Gminy w Radkowie z dnia 10.10.2006r. Realizacja strategii i zada pomocy spoecznej funkcjonowaa w oparciu o misj i cele strategiczne wspierajc rodzin i zapobiegajc negatywnym procesom wpywajcym na lokaln spoeczno. Gwne cele dotychczasowej strategii to: 1. Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osb starszych i niepenosprawnych, zapewniajc im waciw opiek. 2. Budowa zintegrowanego systemu pomocy rodzinie dysfunkcyjnej. 3. System wsparcia na rzecz osb bezrobotnych. 4. Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwizywania problemw uzalenie na terenie gminy. Majc na uwadze, i rozwizywanie problemw spoecznych nie moe by skuteczne bez udziau spoecznoci lokalnej, co zostao pominite w dotychczas obowizujcej strategii, w zwizku z powyszym rozpoczto aktualizacj strategii na zasadach partycypacyjnych. W zwizku z podpisaniem Porozumienia o wsppracy przy realizacji Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarw Wiejskich pomidzy Marszakiem Wojewdztwa witokrzyskiego a Gmin Radkw, w dniu 22 maja 2008r. zorganizowano pierwszy z warsztatw majcych na celu wypracowanie najbardziej adekwatnych i efektywnych sposobw reagowania na problemy spoeczne. Kolejne dwa spotkania warsztatowe, ktre odbyy si w czerwcu 2008r. pozwoliy na zaktualizowanie celw i formuowanie dziaa im przypisanych. W aktualizacji strategii uwzgldniono materia opracowany przez Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Radkowie, a take badania ankietowe przeprowadzone w roku 2007 wrd liderw lokalnych, oraz badania ankietowe wrd dzieci, modziey i nauczycieli uwzgldniajce sytuacj dziecka w rodowisku szkolnym. Etapy budowania strategii Gminna Strategia Rozwizywania Problemw Spoecznych ma stanowi podstaw do realizacji wzgldnie trwaych wzorw interwencji spoecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanw rzeczy (zjawisk) wystpujcych w obrbie danej spoecznoci, ktre oceniane s negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczeglnoci dziaania publicznych i prywatnych instytucji rozwizujcych kwestie spoeczne, podejmowane dla poprawy warunkw zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osb i rodzin. Prace na aktualizacj Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Radkw zostay rozpoczte w maju 2008r. i zakoczyy si w listopadzie 2008r. Zarzdzeniem Nr 1/2008 Wjta Gminy w Radkowie z dnia 05.02.2008. powoano Zesp roboczy ds. wdraania strategii w skadzie: 1. Stanisaw Herej - Wjt Gminy Radkw 2. Halina Knapik - Kierownik GOPS 3. Zenon Stpie - Proboszcz Parafii Dzierzgw 4. Marianna Szczerba - czonek zarzdu Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Radkw 5. Jarosaw Borkowski - dyrektor Zespou Szk w Radkowie 6. Antoni Suliga - przewodniczcy Komisji ds. Rozwizywania Problemw Alkoholowych 7. Krzysztof Baut - przewodniczcy Rady Gminy w Radkowie Prace nad aktualizacj Strategii prowadzone byy podczas warsztatw z udziaem liderw lokalnych, w skad ktrych wchodzili: radni, przedstawiciele i pracownicy urzdu gminy i jednostek organizacyjnych gminy, czonkowie Gminnej Komisji Rozwizywania Problemw Alkoholowych (GKRPA), dyrektor szkoy i przedszkola samorzdowego, przedstawiciel organizacji pozarzdowej, przedstawiciele spoecznoci lokalnych, kocielnych oraz grup nieformalnych. Do udziau w warsztatach strategicznych zaproszono 24 osoby. Osoby te reprezentoway rne rodowiska spoeczne. Lista osb biorcych udzia w warsztatach w zacznikach Nr 1-3/2008. 1.2. 1.1.

Przebieg warsztatw aktualizujcych strategi. I WARSZTAT - odby si w dniu 15.05.2008r. Cele zrealizowane podczas warsztatu: 1. Okrelono sytuacj spoeczn w gminie. 2. Wypracowano wizj rozwoju spoecznego gminy. 3. Poddano analizie problemy i potrzeby mieszkacw. 4. Oceniono poziom wsppracy pomidzy podmiotami zajmujcymi si polityk spoeczn w gminie. II WARSZTAT - odby si w dniu 09.06.2008r. Cele zrealizowane podczas warsztatu: 1. Zinwentaryzowano zasoby instytucjonalne i pozainstytucjonalne. 2. Oceniono poziom integracji spoecznej. 3. Opracowano cele gwne i szczegowe. 4. Omwiono struktur dokumentu Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych. 5. Uzgodniono zarzdzanie strategi, monitoring i ewaluacj. III WARSZTAT - odby si w dniu 16.06.2008r. Cele zrealizowane podczas warsztatu: 1. Wypracowano koncepcj projektw stanowicych odpowied na problemy i potrzeby spoeczne. 2. Wybrano optymalne projekty w oparciu o zasady rozwoju spoecznego. Dziki zaangaowaniu lokalnych liderw i wykorzystaniu metody partycypacyjnej opracowano projekt dokumentu Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Radkw do 2015r. - Aktualizacja. Przyjta podczas aktualizacji metoda tworzenia Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych oparta zostaa na udziale rnych grup spoecznych speniajcych oczekiwania instytucji spoecznych. Okres realizacji Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych okrelono na lata 2008-2015, co daje siedem lat na realizacj przyjtych dziaa oraz uatwi formuowanie zada gminy, szczeglnie przy pozyskiwaniu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. 1.3. Odniesienia strategiczne Obowizek opracowania Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych wynika wprost z art. 17. ust. 1 ustawy o pomocy spoecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz. U. z 2004r. Nr 64, poz. 593 z pn. zm.). Rnorodno problemw spoecznych wystpujcych w gminie powoduje konieczno wzicia pod uwag take innych aktw prawnych, ktre maj istotny wpyw na konstrukcj dokumentu i rozwizywanie zada spoecznych w przyszoci. S to m.in.: - ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003r. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.), - ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003r. Nr 122, poz. 1143 z pn. zm.), - ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004r. Nr 99, poz. 1001), - ustawa z dnia 26 padziernika 1982r. o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002r. Nr 147, poz. 1231 z pn. zm.), - ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych (Dz. U. z 1997r. Nr 123, poz. 776 z pn. zm.), - ustawa z 28 listopada 2003r. o wiadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003r. Nr 228 poz. 2255 z pn. zm.), - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziaaniu narkomanii (Dz. U. z 2005r. Nr 179, poz. 1485), - ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005r. Nr 180 poz. 1493). Oprcz wspomnianych aktw prawnych przy realizacji strategii odwoano si rwnie do ustaw i aktw wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, owiaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. Opracowujc lokaln strategi integracji i rozwizywania problemw spoecznych, uwzgldniono dokumenty programowe, w ktrych akcentuje si konieczno zapewnienia dialogu i partnerskiej wsppracy instytucji rzdowych, samorzdowych, organizacji pozarzdowych oraz biznesu. Uznaje si take za niezbdn partnersk wspprac z osobami podlegajcymi wykluczeniu spoecznemu. 1.4. Wartoci, zasady, definicje

Warto to termin uywany do okrelenia tego, co godne uznania i podania, cenne i dobre. Czowiek budujcy swj system wartoci pewne z nich eliminuje (odrzuca jako ze, czyli traktuje je jako antywartoci), inne pozostawia i hierarchizuje wedug przypisywanej im wanoci. Warto jest cech wzgldn, a to oznacza, e nie zawsze, nie w kadym miejscu, nie przez wszystkich i nie w kadych okolicznociach przypisywana jest przedmiotom podlegajcym ocenie. Przedmiotami wartociowania w polityce spoecznej s najczciej stosunki spoeczne, stan zaspokojenia potrzeb, instytucje spoeczne, stosunki midzy czowiekiem a przyrod. Polityka spoeczna oparta na okrelonych zasadach, normach i wartociach moe by postrzegana jako przewodnik dziaania pastwa i wadz samorzdowych rnych szczebli w celu: - ksztatowania warunkw ycia ludnoci oraz stosunkw midzyludzkich, a take oglnych warunkw rozwoju; - harmonizowania i godzenia rozbienych interesw rnych grup spoecznych oraz tworzenia warunkw dla pokoju spoecznego midzy kapitaem a prac. Z wartoci wynikaj zarwno cele polityki spoecznej, jak i zasady. rda, z ktrych czerpie wartoci polityka spoeczna, s bardzo rnorodne. S to m.in. ideologie, doktryny spoeczne i gospodarcze, spoeczne oczekiwania wyraane za porednictwem rnych kanaw spoecznej komunikacji, normy zwyczajowe, pogldy osb znaczcych w spoeczestwie. W polityce spoecznej, odwoujcej si do wartoci cenionych przez spoeczestwo, wany jest podzia na wartoci odczuwane i uznawane. Wartoci odczuwane wi si gwnie ze sfer emocjonaln, za uznawane opieraj si na przekonaniach, e pewne cechy powinny by odczuwane jako warto. Zasady to oglne doktryny i normy dziaania, ktrymi powinny kierowa si podmioty polityki spoecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektre zasady polityki spoecznej s tosame z wartociami. Zasady, ktre s najczciej artykuowane bd realizowane w polityce spoecznej, a ktre staj si dla twrcw strategii podstawowymi fundamentami budowania spoecznoci lokalnej, wolnej od zagroe i problemw spoecznych, to: 1. Zasada samopomocy - przejawia si w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagajcych si z podobnymi problemami yciowymi oraz pomocy silniejszych dla sabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup. 2. Zasada przezornoci - oznacza, e bezpieczestwo socjalne jednostki nie moe by tylko efektem wiadcze ze strony spoeczestwa, ale wynika powinno take z odpowiedzialnoci czowieka za przyszo wasn i rodziny. 3. Zasada solidarnoci spoecznej - najczciej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy utosamiana z solidaryzmem spoecznym, oznaczajcym wyszo wsplnych interesw czonkw spoeczestwa nad interesami poszczeglnych klas lub warstw. 4. Zasada pomocniczoci - oznacza przyjcie okrelonego porzdku, w jakim rne instytucje spoeczne dostarczaj jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoi swoich potrzeb; w pierwszej kolejnoci pomoc powinna pochodzi od rodziny, a nastpnie od spoecznoci lokalnej, a na kocu od pastwa. 5. Zasada partycypacji - wyraa si w takiej organizacji ycia spoecznego, ktra poszczeglnym ludziom zapewnia moliwo penej realizacji swoich rl spoecznych, natomiast poszczeglnym grupom pozwala zaj rwnoprawne z innymi miejsce w spoeczestwie. 6. Zasada samorzdnoci - stanowi realizacj takich wartoci, jak wolno i podmiotowo czowieka, a wyraa si w takiej organizacji ycia spoecznego, ktra jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziau w istniejcych instytucjach spoecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesw. 7. Zasada dobra wsplnego - przejawia si w takich dziaaniach wadz publicznych, ktre uwzgldniaj korzyci i interesy wszystkich obywateli i polegaj na poszukiwaniu kompromisw tam, gdzie interesy te s sprzeczne. 8. Zasada wielosektorowoci - polega na rwnoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotw polityki spoecznej, organizacji pozarzdowych i instytucji rynkowych, ktre dostarczaj rodkw i usug sucych zaspokajaniu potrzeb spoeczestwa. Polityka spoeczna, jako przewodnik czy te wskazwka dziaania oparta na zadeklarowanych wartociach i zasadach, okrela i wyjania misj, obejmuje moliwoci i cele przedsiwzi organizacyjnych, wymusza odpowiednie zachowania, nakrelajc przydzia odpowiedzialnoci i towarzyszc temu delegacj kompetencji na wszystkie poziomy organizacyjne. Z wymienionych powyej zasad wynikaj podstawowe cele, ktre powinny ksztatowa polityk spoeczn w danym rodowisku lokalnym. S to przede wszystkim: - denie do poprawy pooenia materialnego i wyrwnywanie szans yciowych grup spoeczestwa ekonomicznie i socjalnie najsabszych; - prowadzenie biecych dziaa osonowych;

dostrzeganie z wyprzedzeniem zagroe spoecznych; dorwnywanie do standardw unijnych i midzynarodowych. Polityka spoeczna Unii Europejskiej opiera swoje zaoenia na dziaaniach zwizanych z polepszeniem warunkw ycia, pracy i ksztacenia, zapewnieniem powszechnoci prawa do zatrudnienia i wyksztacenia, a wreszcie stworzeniem systemu zabezpieczenia spoecznego. Z uwagi na przystpienie naszego kraju do tej struktury spoeczno-gospodarczej jest rzecz oczywist i zrozumia, e wanie te wartoci i zasady stanowi fundament budowy dokumentu wskazujcego lokalne problemy spoeczne i metody ich rozwizywania. W polityce spoecznej terminem problemy spoeczne oznacza si wszelkiego rodzaju dolegliwoci, zakcenia, niedogodnoci wystpujce w yciu zbiorowym. Natomiast okreleniem kwestia spoeczna wyrnia si wrd nich te, ktre: - odznaczaj si szczegln dolegliwoci dla potencjau osobowego spoeczestwa; - s nastpstwem niedostosowania sposobu, w jaki funkcjonuje spoeczestwo, do podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych; - nie s moliwe do rozwizania siami pojedynczych grup ludzkich. W wszym znaczeniu termin kwestia spoeczna oznacza konkretny problem o szczeglnie wysokim stopniu dotkliwoci dla ycia i wspdziaania czonkw spoecznoci. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczno pomidzy zasadami obowizujcymi w danym spoeczestwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji, a deniami jednostek i zbiorowoci do godnego ycia. Przyjmuje si, e rda kwestii spoecznych tkwi wewntrz spoeczestwa, w mechanizmach ycia zbiorowego i mog by - jak kady problem spoeczny - ograniczane i rozwizywane we wszystkich skalach wspycia: od rodziny poprzez rodowiska lokalne i zawodowe po skal oglnopastwow czy midzynarodow. Mechanizmw powstawania problemw spoecznych i kwestii spoecznych upatrywa naley w funkcjonowaniu spoeczestwa. S nimi przede wszystkim: - dezorganizacja spoeczestwa; - gwatowna zmiana spoeczna; - opnienia kulturowe; - przemiany gospodarcze wyprzedzajce przemiany w sposobie mylenia i dziaania; - ze funkcjonowanie instytucji politycznych czy administracyjnych; - niekompetencja politykw czy urzdnikw pastwowych; - dysfunkcjonalno instytucji spoecznych; - dominacja grup spoecznych, eksploatacja, wyzysk; - nierwnoci spoeczne, niesprawiedliwo spoeczna; - ze funkcjonowanie instytucji edukacyjnych; - nieprzystosowanie do penienia okrelonych rl spoecznych. Funkcjonujce w rodowisku lokalnym kwestie i problemy spoeczne prowadz do wykluczenia spoecznego, czyli sytuacji uniemoliwiajcej lub znacznie utrudniajcej jednostce lub grupie zgodne z prawem penienie rl spoecznych, korzystanie z dbr publicznych i infrastruktury spoecznej, gromadzenie zasobw i zdobywanie dochodw w godny sposb. rodkiem umoliwiajcym przeciwdziaanie tej sytuacji jest integracja spoeczna oparta na zasadach dialogu, wzajemnoci i rwnorzdnoci. Podejmowane w tym celu dziaania wsplnotowe su budowie spoeczestwa opartego na demokratycznym wspuczestnictwie, rzdach prawa i poszanowaniu rnorodnoci kulturowej. W spoeczestwie tym obowizuj i s realizowane podstawowe prawa czowieka i obywatela oraz skutecznie wspomaga si jednostki i grupy w realizacji ich celw yciowych. Przygotowujc dokument programowy, wskazujcy kierunki dziaa samorzdu w ksztatowaniu i realizacji lokalnej polityki spoecznej, nie mona nie wspomnie o wartoci podstawowej, ktra posuya autorom za fundament przy jego opracowywaniu. Wartoci t jest zasada wspierania rodziny jako najwaniejszej komrki spoecznej. Jest ona gwnym przesaniem niniejszego dokumentu, gdy od wspierania siy rodziny naley rozpoczyna kady rodzaj oferowanej pomocy. 1.5. Struktura dokumentu Strategie rozwizywania problemw spoecznych to wzgldnie trwae wzory interwencji spoecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanw rzeczy (zjawisk), wystpujcych w obrbie danej spoecznoci, ktre oceniane s negatywnie. Mwic o gminnej strategii rozwizywania problemw spoecznych, naley mie na myli w szczeglnoci dziaania publicznych i prywatnych instytucji pomocy spoecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy warunkw zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osb i rodzin, mieszkacw gminy. W oparciu o metod partycypacji i zrealizowane warsztaty, jak rwnie w oparciu o uzyskane informacje i materiay, zosta przygotowany dokument, ktry pozwoli na racjonalizacj lokalnej polityki

spoecznej oraz wskae obszary, ktre w najbliszym czasie powinny sta si przedmiotem szczeglnej troski wadz lokalnych, uwzgldniajc sygnalizowane potrzeby spoeczestwa gminy Radkw. Metodyka opracowania dokumentu pozwolia zaangaowa rodowisko lokalne w budow strategii na najwaniejszych etapach, od diagnozy do wdroenia i realizacji. METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU

RAMY PRAWNE, ETAPY BUDOWY I WARTOCI


CEL I PROCES TWORZ ENIA STRATEGII

DOKUMENTY OGLNOKRAJOWE

Analiza dokumentw i ich wpyw na lokaln spoeczno

DIAGN OZA

RDA ZASTANE
Dane Statystyczne, Dane Orodka Pomocy Spoecznej, Dane Powiatowego Urzdu Pracy, Dane Policji, Inne.

RDA WYWOANE
Analiza SWOT, Badanie ankietowe Identyfikacja problemw spoecznych, Badanie ankietowe Sytuacja dziecka w rodowisku szkolnym. Warsztaty aktualizujce strategi w dniu 15.05.2008r., 09.06.2008r., 16.06.2008r. Instytucjonalne Pozainstytucjonalne

ANALIZA ZASOBW

WIZJA

PR OG RA MO WA N I E

CELE GWNE

CELE SZCZEGOWE

KIERUNKI DZIAA, PROGRAMY


1.6. Przesanki wynikajce z dokumentw strategicznych Konstruujc strategi integracji i rozwizywania problemw spoecznych gminy, naley pamita, e nie jest to jedyny dokument w obszarze polityki spoecznej, ktrego skutki bd dotyczyy jej mieszkacw. Krytyczna analiza dokumentw programowych powstajcych na poziomie kraju, wojewdztwa

czy powiatu pozwala na skuteczniejsze programowanie dziaa na poziomie lokalnym w taki sposb, by nie powiela pewnych dziaa, ale wpisywa si wasnymi propozycjami programowymi w ju funkcjonujc rzeczywisto formalnoprawn. 1.6.1. Narodowe strategiczne ramy odniesienia 2007-2013 (narodowa strategia spjnoci 2007-2013) Zgodnie z rozporzdzeniem Rady ustanawiajcym przepisy oglne dotyczce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego i Funduszu Spjnoci Rada Europejska na poziomie Wsplnoty przygotowaa strategiczne wytyczne w sprawie spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej, okrelajce indykatywne ramy interwencji funduszy, z uwzgldnieniem innych polityk Wsplnoty. Projekt tego dokumentu Komisja Europejska opublikowaa w dniu 5 lipca 2005r. pod nazw Polityka spjnoci wspierajca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne Wytyczne Wsplnoty 2007-2013 (SWW). Dla kadego z celw funduszy wytyczne te realizuj priorytety Wsplnoty, w szczeglnoci promowanie harmonijnego, zrwnowaonego i trwaego rozwoju Wsplnoty. Wytyczne te s okrelane z uwzgldnieniem zintegrowanych wytycznych w zakresie polityki gospodarczej oraz zatrudnienia - Zintegrowany Pakiet Wytycznych w sprawie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia na lata 2005-2008 (ZPW). Na podstawie zapisw Strategicznych Wytycznych Wsplnoty Polska opracowaa Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (NSRO), ktre integruj gwne priorytety Wsplnoty z priorytetami polskimi, uwzgldniajc jednoczenie zapisy Krajowego Programu Reform, odpowiadajcego na wyzwania zawarte w Strategii Lizboskiej. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia stanowi podstaw do programowania interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Spoecznego (EFS) oraz Funduszu Spjnoci (FS). Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 wspierajce wzrost gospodarczy i zatrudnienie okrelaj dziaania o charakterze rozwojowym, jakie Rzd polski zamierza podj w latach 2007-2013 w zakresie promowania trwaego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjnoci oraz wzrostu zatrudnienia. NSRO su jednoczenie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz regionw i grup spoecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji sektorw i regionw problemowych. Zakadanym efektem strategii proponowanej w NSRO jest znaczce podniesienie jakoci ycia mieszkacw Polski i zblienie poziomu rozwoju do obecnie najbiedniejszych starych pastw czonkowskich, a w duszej perspektywie poziomu zblionego do redniej europejskiej. W wyniku przeprowadzonej analizy, ktra wskazaa rnice w poziomie rozwoju spoecznoekonomicznym kraju oraz poszczeglnych jego regionw, w stosunku do innych krajw UE, oraz w odpowiedzi na wyzwania Strategii Lizboskiej i cele Zintegrowanego Pakietu Wytycznych, ktrych instrumentem realizacji na gruncie krajowym jest Krajowy Program Reform, sformuowano cel strategiczny Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013. Zakada on tworzenie warunkw dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki opartej na wiedzy i przedsibiorczoci zapewniajcej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spjnoci spoecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osigany bdzie poprzez realizacj horyzontalnych celw szczegowych, co oznacza, e wszystkie programy, dziaania i projekty podejmowane w ramach NSRO realizuj je jednoczenie aczkolwiek w rnym zakresie. Celami horyzontalnymi NSRO s m.in.: - Poprawa jakoci funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmw partnerstwa. - Poprawa jakoci kapitau ludzkiego i zwikszenie spjnoci spoecznej. - Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoecznej majcej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoci Polski. - Wyrwnywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich 1.6.2. Narodowa Strategia Integracji Spoecznej Cele polityki integracji spoecznej w Polsce wynikaj przede wszystkim z priorytetw okrelonych w przyjtej w czerwcu 2004r. Narodowej Strategii Integracji Spoecznej. Wynikaj rwnie z zaoe w zakresie zwalczania ubstwa i wykluczenia spoecznego przyjtych w grudniu 2000r. przez Rad Europejsk w Nicei. Polska w peni zaakceptowaa ich zasadno, co zostao oficjalnie potwierdzone poprzez przyjcie w grudniu 2003r. Wsplnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Spoecznej (Joint Inclusion Memorandum). Zarwno Krajowy Plan Dziaania na rzecz Integracji Spoecznej, jak i Wsplne Memorandum s elementami realizacji Strategii Lizboskiej, ktra zostaa przyjta przez pitnacie krajw czonkowskich UE w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisuj si take w podstawowe zaoenia Zrewidowanej Strategii Spjnoci Spoecznej Rady Europy, ktrej inauguracja odbya si w lipcu 2004r. w Warszawie. Jednym z tych zao-

e jest budowanie integracji i spjnoci spoecznej w oparciu o prawa czowieka, a zwaszcza te prawa, ktre zostay zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Spoecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Spoecznej stworzone zostay z perspektyw ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Dziaania uwzgldnia te priorytety, ktrych realizacja jest szczeglnie pilna. Wynikaj one take z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-spoecznej ilustrujcej podstawowe przyczyny ubstwa i zagroenia wykluczeniem spoecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji s nastpujce: - wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym; - poprawa jakoci ksztacenia na poziomie gimnazjalnym i rednim; - upowszechnienie ksztacenia na poziomie wyszym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy; - rekompensowanie deficytw rozwoju intelektualnego i sprawnociowego dzieci; - upowszechnienie ksztacenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego: - radykalne ograniczenie ubstwa skrajnego, ktrego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podjcia zdecydowanych dziaa; - ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwienia dochodowego, tak aby rnice te nie odbiegay od przecitnego poziomu w krajach UE. Bezrobocie jest jedn z form wykluczenia spoecznego silnie powizan z innymi jego przejawami, np. ubstwem, w warunkach niskiej skutecznoci systemu zabezpieczenia socjalnego dla osb bezrobotnych i ich rodzin. Dlatego te w Narodowej Strategii Integracji Spoecznej cztery z dwudziestu priorytetw odnosz si do sfery dziaa dotyczcych realizacji prawa do pracy: - ograniczenie bezrobocia dugookresowego; - zmniejszenie bezrobocia modziey; - zwikszenie poziomu zatrudnienia wrd niepenosprawnych; - zwikszanie liczby uczestnikw aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia: - wyduenie przecitnego trwania ycia w sprawnoci; - upowszechnienie dostpu do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych; - zwikszenie zakresu objcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw spoecznych: - zwikszenie dostpu do lokali (mieszka) dla grup najbardziej zagroonych bezdomnoci; - zapewnienie lepszego dostpu do pracownikw socjalnych; - rozwinicie pomocy rodowiskowej i zwikszenie liczby osb objtych jej usugami; - zwikszenie zaangaowania obywateli w dziaalno spoeczn; - realizacja Narodowej Strategii Integracji Spoecznej przez samorzdy terytorialne; - zwikszenie dostpu do informacji obywatelskiej i poradnictwa. 1.6.3. Krajowy Plan Dziaania na rzecz Integracji Spoecznej Krajowy Plan Dziaania na rzecz Integracji Spoecznej to program poprawy dostpu do praw spoecznych i zwikszania poziomu ich realizacji. Jest to rwnie zasadniczy instrument osigania integracji spoecznej w europejskim modelu spoecznym. Realizacja praw spoecznych wymaga oczywicie poniesienia okrelonych kosztw, tak samo jak realizacja wszystkich innych kategorii praw czowieka zawartych w prawie midzynarodowym i krajowym. Naley wic zapewni w sposb trway zasoby finansowe, kadrowe, lokalowe, rzeczowe i inne instytucjom odpowiedzialnym za realizacj tych praw. Prawa spoeczne powinny mie obecnie priorytet w wydatkach publicznych. Ich realizacja znacznie si pogorszya w ostatnich latach, a wic zmniejsza si poziom integracji spoecznej i zwiksza si skala i zasig procesw wykluczenia spoecznego. W Krajowym Planie Dziaa na rzecz Integracji Spoecznej za najwaniejsze uznano: - dziaania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegajce wykluczeniu oraz wspierajce grupy zagroone; - budow systemu bezpieczestwa socjalnego i przeciwdziaanie ubstwu i wykluczeniu spoecznemu; - realizacj prawa do pracy dla kadego, w tym szczeglnie dla grup defaworyzowanych na rynku pracy poprzez odpowiedni polityk makroekonomiczn i polityk zatrudnienia; - rozwj systemu instytucjonalnego z jasnym podziaem odpowiedzialnoci instytucji rzdowych i samorzdowych, otwierajcego przestrze dla aktywnoci obywatelskiej i upodmiotowienia osb korzystajcych z usug spoecznych, wiadczonych zarwno przez pastwo, jak i przez organizacje pozarzdowe. Na poziomie operacyjnym wane jest, e polska polityka integracji spoecznej musi by realizowana we wsppracy z szeroko rozumianymi partnerami spoecznymi. Szczeglnie chodzi tu o zwizki za-

wodowe i zwizki pracodawcw, organizacje pozarzdowe, samorzdy lokalne oraz odpowiednie charytatywne instytucje kociow i zwizkw wyznaniowych. Niezalenie od osignitego poziomu zamonoci oraz stanu koniunktury gospodarczej pastwo nie jest w stanie zrealizowa celw tej polityki bez partnerstwa z innymi instytucjami. 1.6.4. Strategiczne kierunki rozwoju gminy Zasady rozwoju spoecznego - wyrwnywanie szans i podnoszenie jakoci ycia - wsparcie dla istniejcych inicjatyw prospoecznych - tworzenie nowych inicjatyw prospoecznych wspierajcych integracj spoeczn - tworzenie dziaa o szerokim zasigu - tworzenie dziaa o dugotrwaych efektach - dziaania profilaktyczne Gmina Radkw posiada dokumenty planistyczne dotyczce rozwoju gminy w rnych jej obszarach. Gwnym takim dokumentem jest Strategia Rozwoju Gminy Radkw na lata 2001-2010 przyjta uchwa Nr XIX/94 Rady Gminy w Radkowie z dnia 30.01.2001r. Kolejnym dokumentem jest Program Rozwoju Lokalnego Gminy Radkw na lata 2004-2013 przyjty uchwa Nr XV/98/00 Rady Gminy Radkw z dnia 01.07 2004r. Ze strategi rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy jest take powizany Gminny Program Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych, ktry tworzony jest corocznie. W roku biecym 2008 podjty uchwa Nr XII/52/2008 Rady Gminy w Radkowie z dnia 27.03.2008r. Rozwj spoeczno-ekonomiczny kadej jednostki administracyjnej zaley od szeregu czynnikw. Skadaj si na to zarwno poziom wyksztacenia mieszkacw, ich umiejtnoci przedsibiorcze, stopie zamonoci, tradycje gospodarcze, jak te odpowiednie warunki rozwoju kreowane przez samorzd lokalny. Rozwj gospodarczy gminy zalee bdzie przede wszystkim od stworzenia odpowiednich warunkw lokowania przedsiwzi inwestycyjnych. Uwzgldniono dostpno terenw wraz z niezbdn infrastruktur techniczn, jak te system informacyjny, organizacyjny i ekonomiczny stanowicy o atrakcyjnoci gospodarczej gminy. Zadania szczegowe: 1/ Wydzielenie i uzbrojenie terenw przeznaczonych na stref przemysow - ujcie w planie przestrzennego zagospodarowania gminy terenw, ktre mog by przeznaczone na cele strefy przemysowej, - uzbrojenie terenw przemysowych w niezbdn infrastruktur i pozyskanie rodkw finansowych na ten cel. Niezbdne zasoby do zrealizowania zadania: - posiadane przez gmin: tereny, zasoby pracy - potrzebne spoza gminy: rodki finansowe na uzbrojenie terenw strefy przemysowej w niezbdn infrastruktur techniczn (m.in.: z budetu pastwa, ARiMR, rodki z Funduszy i Fundacji Unii Europejskiej). 2/ Opracowanie zasad pozyskiwania potencjalnych inwestorw: - stworzenie ulg podatkowych dla potencjalnych inwestorw (z gminy i spoza gminy) tworzcych nowe miejsca pracy i wykorzystujcych w swej dziaalnoci lokalne surowce i zatrudniajcych mieszkacw gminy, - sprzeda lub dzierawa terenw, budynkw po KR i GS po cenach preferencyjnych dla potencjalnych inwestorw (z terenu gminy) tworzcych nowe miejsca pracy, - opracowanie programu promocji gminy. Niezbdne zasoby do zrealizowania zadania: - posiadane prze gmin: surowce naturalne (drewno, piasek, kreda), zasoby pracy - potrzebne spoza gminy: inwestorzy 3/ Promocja gminy - i opracowanie i wydanie drukiem materiaw promujcych gmin, - opracowanie wasnej strony w internecie, - organizacja promocyjnych imprez lokalnych i ponadlokalnych. Niezbdne zasoby do zrealizowania zadania: - posiadane przez gmin: tereny, sprzt komputerowy, - potrzebne spoza gminy: rodki finansowe, wsppraca z agencjami reklamowymi. 4/ Rozwj rzemiosa i usug - przeprowadzenie badania rynku - zapotrzebowania na usugi, produkty rzemiosa i moliwoci ich rozwoju, - okrelenie rodzajw usug i zakadw rzemielniczych moliwych do utworzenia na terenie gminy,

uruchomienie systemu ulg i zacht dla inwestorw, kreowanie liderw przedsibiorczoci w gminie edukacja potencjalnych przedsibiorcw z zakresu zarzdzania i marketingu oraz prowadzenia rachunkowoci w firmie przy wsppracy z PUP oraz ODR, - tworzenie organizacji wspierajcych rozwj przedsibiorczoci na wsi. Oczekiwane rezultaty: - rozwj gospodarczy gminy - zmniejszenie stopy bezrobocia - wzrost zamonoci mieszkacw 5/ Organizacja turystyki wiejskiej Rozwj turystyki, w tym agroturystyki przyczyni si do stworzenia dodatkowych rde dochodu dla rodzin rolniczych. Poprzez otwarcie bazy noclegowej, promocj walorw terenu, przycignicie potencjalnych nabywcw dziaek rekreacyjnych gmina stanie si atrakcyjnym miejscem nie tylko wypoczynku weekendowego czy okresowego, lecz rwnie miejscem, w ktrym bd osiedla si przybysze z innych terenw. Dziki temu wzbogaca si bdzie kultura gminy, rozwija przedsibiorczo. Niezbdne zasoby do zrealizowania zadania: - posiadane przez gmin: czyste ekologicznie tereny - potrzebne spoza gminy: doradztwo i edukacja wacicieli gospodarstw zamierzajcych rozpocz dziaalno agroturystyczn. Oczekiwane efekty: - stworzenie bazy noclegowej, - utworzenie nowych miejsc pracy, - dodatkowe rda dochodw ludnoci wiejskiej, - zwikszenie liczby turystw. W Programie Rozwoju Lokalnego Gminy Radkw kierowano si nastpujcymi zasadami: 1. Przyjto zaoenie utrzymania Gminy Radkw jako jednostki administracyjnej 2. Przyjto zasad partnerstwa, ktra zapewnia szerokie uczestnictwo mieszkacw gminy w tworzeniu Programu Rozwoju Lokalnego. Adaptacja spoeczna dla programu - uznana zostaa za warunek powodzenia jego realizacji 3. Przy definiowaniu celw i zada do realizacji przyjto zasad - zrwnowaonego rozwoju - rozumianego jako sytuacja, w ktrej nastpuje polepszenie warunkw ycia spoecznoci lokalnej przy uwzgldnieniu ogranicze wynikajcych z moliwoci ekosystemw 4. Zasada hierarchizacji zada i koncentracji na realizacji celw - najwaniejsza ze wzgldu na ograniczone zasoby gminy 5. Pobudzenie i rozwj inicjatyw lokalnych - najwaniejszym atutem gminy s jej mieszkacy 6. Pozytywne zmiany w gminie bd si dokonywa gwnie wysikiem ich mieszkacw 7. Plan Rozwoju Lokalnego jest procesem opracowanym w horyzoncie czasowym. Proces budowania planu nigdy si nie koczy, a w miar realizacji okrelonych zada i zmiany warunkw zewntrznych ulega modyfikacji i aktualizacji. 8. Program Rozwoju Lokalnego Gminy Radkw jest zgodny z opracowan w 2000r. Strategi Rozwoju Gminy Radkw. Uwzgldniajc problemy i uwarunkowania rozwoju lokalnego oraz samorzdu i aspiracje spoecznoci lokalnej przyjmuje si cel gwny rozwoju gminy Radkw w brzmieniu: Systematyczny i trway wzrost standardw ycia, pracy i wypoczynku mieszkacw gminy oraz jej goci, w oparciu o: - zasad zrwnowaonego rozwoju, - wykorzystanie lokalnych zasobw rodowiska przyrodniczego i kulturowego, - stymulowanie warunkw dla rozwoju dziaalnoci gospodarczej, - wielofunkcyjny rozwj gminy. Gminny Program Profilaktyki i Rozwizywania Problemw alkoholowych zakada nastpujce kierunki dziaania: 1/ Zwikszenie dostpnoci pomocy terapeutycznej i rehabilitacji dla osb uzalenionych od alkoholu, 2/ udzielenie rodzinom, w ktrych wystpuj problemy alkoholowe pomocy psychospoecznej, prawnej, a w szczeglnoci ochrony przed przemoc w rodzinie, 3/ Prowadzenie profilaktycznej dziaalnoci informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwizywania problemw alkoholowych i przeciwdziaania narkomanii, w szczeglnoci dla dzieci i modziey, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zaj sportowych, 4/ Wspomaganie dziaalnoci instytucji, stowarzysze i osb fizycznych, sucej rozwizywaniu problemw alkoholowych,

5/ Podejmowanie interwencji w zwizku z naruszeniem przepisw ustawy oraz wystpowanie przed sdem w charakterze oskaryciela publicznego, 6/ Funkcjonowanie Gminnej Komisji. 2. Cz diagnostyczna Cz diagnostyczna zawiera diagnoz problemw spoecznych gminy. Diagnoza zostaa oparta na badaniu rde zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadw. Podczas warsztatw partycypacyjnych uaktualniono i zweryfikowano dane statystyczne i poddano ponownej diagnozie problemy oraz potrzeby spoecznoci gminy. Nakrelono kierunki rozwoju spoecznego gminy. Charakterystyka gminy Radkw jest gmin wiejsk pooon w zachodniej czci wojewdztwa witokrzyskiego. Zajmuje powierzchni 86,32 km2 i liczy 2.690 mieszkacw. Wiejska gmina Radkw jest jedn z szeciu jednostek samorzdu terytorialnego wchodzcego w skad powiatu woszczowskiego (rycina 1). Do gminy, prcz Radkowa, naley dwanacie soectw: Kossw, Krasw, Bakw, Bieganw, Chycza, wierkw, Brzecie, Ojsawice, Sulikw, Skociszewy, Kwilina, Kossw - Nowiny, Dzierzgw. Od pnocy gmina Radkw graniczy z gminami Secemin i Woszczowa, od wschodu - z gminami Nagowice i Oksa, od poudnia - z gmin Moskorzew, a od zachodu - z gmin Szczekociny. 2.1.

Rycina 1. Gmina Radkw na tle powiatu woszczowskiego.

Gmina Radkw pooona jest w zachodniej czci makroregionu Wyyny Maopolskiej i obejmuje dwa mezoregiony: Nieck Woszczowsk i Paskowy Jdrzejowski. Teren gminy ley w grnej czci dorzecza rzeki Biaa Nida oraz jej prawego dopywu - rzeki Kwilinki. Gmina Radkw znajduje si poza gwnymi trasami komunikacyjnymi. Na poudnie od gminy przebiega droga gwna jednojezdniowa (Nr 78), czca lsk z Kielcami. Gmina ma poczenie autobusowe ze Szczekocinami, Woszczow i Kielcami. Odlego z Radkowa do Szczekocin wynosi 18 km, do Woszczowy 21 km, do Kielc 70 km, do Czstochowy 77 km. Na terenie gminy Radkw znajduje si 75 podmiotw gospodarczych prywatnych oraz 1 podmiot publiczny. S tu: jedno przedszkole, jedna szkoa podstawowa oraz jedno gimnazjum. Mieszkacy gminy Radkw maj zapewnion opiek zdrowotn w dwch przychodniach zdrowia oraz trzech gabinetach prywatnych. 2.2. Demografia Poniej prezentujemy sytuacj demograficzn gminy Radkw. W 2007 roku teren gminy zamieszkiwao 2.690 osb.

Ludno wedug poziomu wyksztacenia w 2007 roku (dane w procentach)


w y sz e 8,0

re d n ie

33 ,5

z a w odow e

31 ,0

p o d sta w o w e u ko cz o n e p o d sta w o w e n ie u ko c z o n e 0

2 5,0

5,0

14

21

28

35

Opracowanie wasne

Analizujc struktur wyksztacenia ludnoci gminy w 2007r., naley stwierdzi, i najwicej mieszkacw posiadao wyksztacenie rednie (33,5 %) i zawodowe (31 %), a najmniej osb legitymowao si wyksztaceniem podstawowym nieukoczonym (5 %). Poziom wyksztacenia lokalnej spoecznoci jest wan przesank w procesie oceny umiejtnoci i radzenia sobie poszczeglnych osb przede wszystkim na rynku pracy. Im bowiem dana osoba jest lepiej wyksztacona, tym atwiej potrafi si przystosowa do zmiennej rzeczywistoci rynku pracy. Ludno wedug gwnego rda utrzymania w 2007 roku (dane w %)
65 70 60 50 40 30 20 10 0 z pracy najemnej z pracy na rachunek wasny lub z dochodw z najmu z emerytur i rent inne 13 16 5

Dane Urzdu Gminy Radkw.

Wedug danych Urzdu Gminy Radkw z 2007 roku spord 2.690 mieszkacw gminy 2.104 osb (czyli 78,0 %) utrzymywao si z pracy, w tym 13 % osb z pracy najemnej i 65 % osb z pracy na wasny rachunek (60 % osb z pracy we wasnym gospodarstwie rolnym, w tym 20 % wraz z prac dodatkow). Z pozostaych rde - emerytur i rent - utrzymywao si 16 % osb. Z innych rde utrzymywao si 5 % mieszkacw gminy.

Ludno gminy Radkw w 2007 roku

1347; 50,07%

1343; 49,93%

mczyni

kobiety

Dane Urzdu Gminy Radkw.

Wedug danych Urzdu Gminy Radkw z 31 grudnia 2007 roku gmin Radkw zamieszkiwao 2.690 osb, w tym 1.343 mczyzn i 1.347 kobiet. Na 100 mczyzn przypadao 100 kobiet. Wskanik gstoci zaludnienia wynosi 31 osoby na 1 km2. Z danych uzyskanych z roku 2004 wynika, i gmin Radkw zamieszkiwao 2736 osb, w tym 1367 mczyzn i 1369 kobiet. Jak wynika z analizy przyrost naturalny gminy ulega zmniejszeniu w porwnaniu z rokiem 2007. Sytuacja ta zwizana jest z migracja osb modych szukajcych perspektyw w przyszoci w duych aglomeracjach miejskich Struktura wiekowa mieszkacw gminy Radkw w 2007 roku

663; 25,4%

456; 17,5%

1491; 57,1% osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym

Dane Urzdu Gminy Radkw.

W roku 2007 teren gminy Radkw zamieszkiwao 456 osb w wieku przedprodukcyjnym, 1.491 osb w wieku produkcyjnym oraz 663 osb w wieku poprodukcyjnym. Dane z roku 2004 wskazuj, i teren gminy zamieszkiwao 537 osb w wieku przedprodukcyjnym, 1612 osb w wieku produkcyjnym oraz 616 osb w wieku poprodukcyjnym. Na przestrzeni lat 2004-2007 struktura wiekowa mieszkacw gminy wskazuje, i zmniejszya si liczba dzieci i modziey (osb w wieku przedprodukcyjnym), zwikszya si natomiast liczba osb w wieku produkcyjnym z 1576 do 1612 osb. Liczba osb wieku poprodukcyjnym w roku 2007 zachowaa tendencj spadkow.

Struktura wiekowa mieszkacw gminy Radkw w 2007r. w porwnaniu z wojewdztwem i krajem (w %)


70 60 50 40 30 20 10 0 wiek przedprodukcyjny Radkw wiek produkcyjny wojewdztwo witokrzyskie wiek poprodukcyjny Polska 17,5 21,2 21,2 25,4 16,9 15,3 61,9 57,1 63,5

Badania wasne Centrum AV.

Na przestrzeni minionych lat struktura demograficzna mieszkacw gminy ulegaa zmianom i bdzie zmienia si nadal, co jest charakterystyczne dla caej populacji mieszkacw kraju. Odnotowujemy systematycznie zmniejszajc si liczb dzieci i modziey (w przedziale wiekowym 0-17 lat), co jest zwizane z malejc dzietnoci rodzin, natomiast wzrasta liczba osb w wieku poprodukcyjnym (60 lat dla kobiet i 65 dla mczyzn). Poniewa w niedalekiej przyszoci znaczna grupa osb w wieku produkcyjnym bdzie koczy sw dziaalno zawodow, zasil one grono seniorw, co z perspektywy systemu zabezpieczenia spoecznego jest o tyle wane, e wymaga dostosowania do potrzeb tej grupy odpowiedniej sfery usug spoecznych. Wzrost udziau osb starszych w ogle populacji moe przyczyni si do zwikszenia liczby osb niepenosprawnych. Starsze grupy wiekowe s bardziej naraone na ryzyko niepenosprawnoci - obecnie prawie 60 % niepenosprawnych jest wrd osb po 55. roku ycia. Dodajmy, e proces starzenia si lokalnej spoecznoci wynika take skdind z pozytywnej przesanki - wyduania si redniego czasokresu ycia. Marginalizacja i wykluczenie w perspektywie Orodka Pomocy Spoecznej System pomocy spoecznej jako jeden z elementw zabezpieczenia spoecznego polityki spoecznej pastwa ma za zadanie wspieranie osb i rodzin, ktre z przyczyn obiektywnych nie s w stanie zaspokoi swoich elementarnych potrzeb yciowych. Wedug ustawy o pomocy spoecznej pomoc spoeczna jest instytucj polityki spoecznej pastwa, majc na celu umoliwienie osobom i rodzinom przezwycianie trudnych sytuacji yciowych, ktrych nie s one w stanie pokona, wykorzystujc wasne uprawnienia, zasoby i moliwoci (art. 2.1). Pomoc spoeczna wspiera osoby i rodziny w wysikach zmierzajcych do zaspokojenia niezbdnych potrzeb i umoliwia im ycie w warunkach odpowiadajcych godnoci czowieka (art. 3.1). Ustawa o pomocy spoecznej stwierdza, e udziela si pomocy osobom i rodzinom w szczeglnoci z powodu: 1) ubstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomnoci; 4) bezrobocia; 5) niepenosprawnoci; 6) dugotrwaej lub cikiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzystwa lub wielodzietnoci; 9) bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwaszcza w rodzinach niepenych lub wielodzietnych; 10) braku umiejtnoci w przystosowaniu do ycia modziey opuszczajcej placwki opiekuczo-wychowawcze; 11) trudnoci w integracji osb, ktre otrzymay status uchodcy; 12) trudnoci w przystosowaniu do ycia po zwolnieniu z zakadu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klski ywioowej lub ekologicznej. Za realizacj zada z zakresu pomocy spoecznej na terenie gminy Radkw odpowiedzialny jest Gminny Orodek Pomocy Spoecznej. Do jego obowizkw naley: - prowadzenie diagnostyki jednostkowej i rodowiskowej; - bezporednie i porednie udzielanie wiadcze (w tym organizowanie opieki i usug domowych); - wsppraca z organizacjami i instytucjami, a zwaszcza z samorzdem lokalnym; - aktywizowanie rodowiska lokalnego. 2.3.

Liczba osb korzystajcych z systemu pomocy spoecznej a ludno gminy w 2007 roku

491; 18,3%

2.199 ; 81,7%

osoby objte pomoc spoeczn

pozostali mieszkacy gminy

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Spord 2.690 mieszkacw gminy, 491 osb skorzystao z systemu pomocy spoecznej w roku 2007. Liczba ta obejmuje rwnie pozostaych czonkw rodzin osb, ktrym decyzj administracyjn przyznano wsparcie. W roku 2005 wskanik liczby osb nie osigajcych dochodu na poziomie minimum egzystencji wynosi 12,3 %, w roku 2006 poniej minimum egzystencji yo 7,8 % polskiego spoeczestwa, w roku 2007 - 6,6 %. Analiza zebranych danych statystycznych w latach 2005-2007 dotyczcych oglnej sytuacji demograficznej ludnoci oraz problemu niedostatku pozostajcego w obszarze zainteresowania systemu pomocy spoecznej zdaje si potwierdza zaczynajc si od roku 2005 popraw sytuacji socjalnej ludnoci RP. Poprawa ta dotyczy takich wskanikw jak: minimum egzystencji, minimum socjalne, procentowy udzia w oglnej populacji osb, ktre decyzj otrzymay wiadczenia z pomocy spoecznej, procentowy udzia w oglnej populacji osb w rodzinach wiadczeniobiorcw z pomocy spoecznej. Spord osb korzystajcych z pomocy spoecznej z terenu gminy Radkw w roku 2007-12 rodzin to rodziny, ktrych dochd ksztatowa si poniej minimum socjalnego. W roku 2006 z pomocy skorzystao 4 rodziny poniej minimum socjalnego, natomiast w roku 2007 - 17 rodzin. Analizujc skal ubstwa na terenie gminy Radkw, naley zwrci uwag, i w porwnaniu z danymi krajowymi populacja rodzin yjcych poniej minimum socjalnego posiada tendencj progresywn. Osoby objte pomoc spoeczn w latach 2005-2007

800 549

600

523

491

400 225 200 135 225 134 220 127

0 2005 liczba osb w rodzinach 2006 liczba osb 2007 liczba rodzin

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Jak pokazuje powyszy wykres, liczba osb objtych systemem pomocy spoecznej ulega zmianom. Wynika to nie zawsze ze skali pojawiajcych si problemw spoecznych, a przede wszystkim z ubstwa. Decydujcy wpyw na korzystanie z systemu pomocy spoecznej w Polsce maj regulacje prawne zawarte w ustawie o pomocy spoecznej oraz innych aktach normatywnych. Podstawow przesank przyznania wiadcze jest kryterium dochodowe osoby i rodziny. Obecnie kryterium to ustalono na poziomie 477 z miesicznie w przypadku osoby samotnie gospodarujcej i 351 z na osob w rodzinie. Niski poziom kwot uprawniajcych do przyznania wiadcze zawa liczb potrzebujcych i moe istotnie wypacza skal wystpujcego ubstwa.

Wydatki na pomoc spoeczn i wiadczenia rodzinne w latach 2005-2007

300000 847 209 z 200000 201 009 z 100000 66 607 z 0 2005 zadania wasne 2006 zadania zlecone 2007 wiadczenia rodzinne 97 589 z
91 475 z

173 042 z 129 000 z

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Na wykresie przedstawiono wysoko rodkw finansowych pozostajcych w dyspozycji Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej, uwzgldniajc wydatki na zadania wasne pochodzce z budetu gminy, kwoty na zadania zlecone uzyskane z budetu pastwa oraz warto wiadcze rodzinnych. Analizujc wysoko nakadw przeznaczonych na pomoc spoeczn w gminie, naley zauway, i nakady finansowe wstrzymyway si na porwnywalnym poziomie. Na uwag zasuguje rwnie fakt, i lata 2006 i 2007 spowodoway zwikszenie wydatkw wasnych gminy. Ogem wielko wydatkw na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosa: w roku 2005-267.616 z, w roku 2006-270.631 z, a w 2007 roku - 220.475 z. Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS w latach 2005-2007
350 300 250 200 150 100 50 0 2005 wiadczenia pienine udzielenie porad 2006 2007 wiadczenia rzeczowe opieka psychologiczna 21 11 15 10 15 7 175 108 112 108 209 205

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

wiadczenia pienine s preferowan i najbardziej podan przez beneficjentw form pomocy. Analizujc moliwoci przyznawania przez orodek pomocy spoecznej wiadcze finansowych, naley wskaza na podstawowe zasiki, ktrymi obecnie s: zasiek stay, zasiek okresowy, zasiek celowy, specjalny zasiek celowy, skadki na ubezpieczenie spoeczne i zdrowotne. Typ realizowanych wiadcze w latach 2005-2007
Typy wiadcze Pienine Rzeczowe Udzielenie porad Opieka psychologiczna Liczba osb 175 108 21 11 2005 Liczba rodzin 94 25 9 7 Liczba osb 281 133 91 6 2006 Liczba rodzin 57 38 20 19 Liczba osb 228 99 66 7 2007 Liczba rodzin 65 24 29 9

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Wikszo wiadcze jest przyznawana w drodze decyzji administracyjnej. Beneficjenci niezadowoleni z uzyskanej pomocy maj prawo odwoa si do Samorzdowego Kolegium Odwoawczego, ktre,

w trybie administracyjnym, moe decyzj GOPS-u utrzyma w mocy, uchyli w czci lub caoci albo przekaza do ponownego rozpoznania. Powody przyznawania pomocy spoecznej w 2007 roku (liczba osb w rodzinach)
69; 8,5% 42; 5,2% 253; 31,3% 85; 10,5%

103; 12,7% 111; 13,7% 145; 17,9%

bezrobocie bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych dugotrwaa choroba niepenosprawno alkoholizm potrzeba ochrony macierzystwa ubstwo

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Ustawa o pomocy spoecznej zawiera zamknit list powodw, dla ktrych kady mieszkaniec ma prawo skorzysta z systemu pomocy spoecznej. Podstawow przesank przyznawania pomocy jest spenienie wspominanego wczeniej kryterium dochodowego, informujcego o istotnym braku rodkw do ycia, zarwno w przypadku osoby samotnie gospodarujcej, jak i caej rodziny. W 2007 roku GOPS w Radkowie udziela wsparcia osobom i rodzinom z nastpujcych przyczyn: - bezrobocie - 253 osb w 61 rodzinach, - bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego - 145 osb w 26 rodzinach, - dugotrwaa lub cika choroba - 111 osb w 31 rodzinach, - niepenosprawno - 103 osoby w 33 rodzinach, - alkoholizm - 85 osb w 17 rodzinach, - potrzeba ochrony macierzystwa - 42 osb w 5 rodzinach, - ubstwo - 69 osb w 17 rodzinach. Struktura odbiorcw pomocy spoecznej ze wzgldu na aktywno zawodow w 2007r. (liczba osb w rodzinach)
13; 3,2% 6; 1,5%

14; 3,4% 17; 4,1% 24; 5,8% 42; 10,2%

6; 1,5%

195; 47,4%

94; 22,9%

bezrobotny, bez prawa do zasiku na zasiku dla bezrobotnych pracuje na emeryturze studiuje

nie pracuje pracuje dorywczo uczy si na rencie

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Analizujc struktur odbiorcw pomocy ze wzgldu na aktywno zawodow, dochodzimy do wniosku, e najliczniejsz grup w 2007 roku stanowiy osoby bezrobotne, bez prawa do zasiku (195 osb w rodzinach). Nastpne, co do wielkoci, grupy tworzyy osoby niepracujce oraz otrzymujce zasiek dla bezrobotnych (odpowiednio 94 i 42 osoby w rodzinach). Licznymi grupami byy rwnie osoby pracujce dorywczo (24 osoby w rodzinach) oraz pracujce i uczce si (odpowiednio 17 i 14 osb w rodzinach). Najmniej liczne grupy stanowiy osoby korzystajce ze wiadcze emerytalnych oraz studiujce (odpowiednio po 6 osb w rodzinach). Struktura demograficzna odbiorcw pomocy spoecznej w 2007r. (wedug decyzji administracyjnych)

17; 4,6% 11; 3,0% 9; 2,4%

114; 30,9%

83; 22,5%

19; 5,1% 84; 22,8% 32; 8,7%

do 15 lat

16-21

22-30

31-40

41-50

51-60

61-70

71 i wicej

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Struktura demograficzna wiadczeniobiorcw systemu pomocy spoecznej w 2007 roku bya porwnywalna ze struktur demograficzn caej lokalnej spoecznoci. Niepokojca bya dua grupa beneficjentw w wieku produkcyjnym, ktrzy, posiadajc ku temu warunki, powinni samodzielnie pracowa i osiga dochody umoliwiajce utrzymanie siebie i swoich rodzin. Uwag zwracaa rwnie znaczna liczba dzieci poniej 15. roku ycia wspieranych przez system pomocy spoecznej, gwnie poprzez doywianie w szkoach, co dowodzi istnieniu powanych niedoborw materialnych wrd znacznej liczby rodzin. wiadczenia rodzinne przyznane przez GOPS w 2007 roku
1.059; 56,4%

21; 0,2% 77; 0,9% 1024; 11,9% 291; 3,4%


zasiek rodzinny inne wiadczenia dodatek do zasiku z tytuu rozpoczcia roku szkolnego zasiek pielgnacyjny dodatek do zasiku z tytuu ksztacenia i rehabilitacji dziecka dodatek do zasiku z tytuu podjcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dodatek do zasiku z tytuu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dodatek do zasiku z tytuu urodzenia dziecka

679; 7,9% 368; 4,3% 559; 6,5%

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Zgodnie z ustaw, wiadczeniami rodzinnymi s: zasiek rodzinny i dodatki do tego zasiku oraz wiadczenia opiekucze w postaci zasiku i wiadczenia pielgnacyjnego. W roku 2007 Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Radkowie przyzna ogem: - 5565 zasikw rodzinnych (dla 256 osb), - 368 dodatki do zasiku z tytuu rozpoczcia roku szkolnego (dla 368 osb),

679 zasiki pielgnacyjne (dla 42 osb), 291 dodatki do zasiku z tytuu ksztacenia i rehabilitacji dziecka (dla 24 osb), 1024 dodatkw do zasiku z tytuu podjcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania (dla 85 osb), - 77 dodatkw do zasiku z tytuu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (dla 6 osb), 21 dodatkw do zasiku z tytuu urodzenia dziecka (dla 21 osb), - inne - 559 wiadcze rodzinnych (dla 51 osb). Kwestia dziecka Polityka spoeczna zajmuje si dziemi jako grup wymagajc szczeglnej troski i ochrony. Dziaalno na rzecz dzieci polega przede wszystkim na ochronie ich praw, wyrwnywaniu szans yciowych poprzez uatwienie dostpu do owiaty, suby zdrowia, wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka yciowego. System opieki nad dziemi potrzebujcymi wsparcia organizuj instytucje pastwowe, samorzdy, organizacje pozarzdowe. Na system ten skadaj si: - domy pomocy spoecznej dla dzieci specjalnej troski, - pogotowia opiekucze, - domy dziecka, - orodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i modziey, - ogniska wychowawcze - placwki rodowiskowe zapobiegajce niedostosowaniu spoecznemu i osamotnieniu dzieci i modziey oraz zapewniajce pomoc rodzicom majcym trudnoci w wychowaniu dzieci, - wioski dziecice, - orodki adopcyjno-opiekucze, - rodziny zastpcze, - rodzinne domy dziecka, - modzieowe orodki wychowawcze. Wszystkie te placwki wyrwnuj szanse dzieci i modziey, niemniej dziecko, dla penego i harmonijnego rozwoju swojej osobowoci, powinno wychowywa si w rodowisku rodzinnym, w atmosferze szczcia, mioci i zrozumienia. Do Zespou Szk w Radkowie zostay przesane ankiety celem uzyskania informacji o problemach dzieci i modziey w lokalnym systemie ksztacenia i wychowania. Pozwalaj one zdiagnozowa rodowisko szkolne pod ktem wystpowania zachowa o cechach patologii spoecznej wrd uczniw oraz przekazuj informacje o realizacji dziaa opiekuczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych prowadzonych wrd dzieci i modziey. W sumie do badania przedoono 40 ankiet. Ankiety wypenio 17 uczniw. W materiale badawczym oceniono gwnie pozycj dzieci i modziey w rodowisku lokalnym. Problemy wystpujce w rodowisku dzieci i modziey szkolnej (liczba przypadkw)
50 40 35 25 10 7 4 4 2 0 10 20 30 40 50

2.4.

konflikty z kolegami szkolnymi zaniedbanie przez dom palenie papierosw wagary kradziee

niszczenie mienia szkolnego agresja i przemoc (ogem) opieka kuratora sdowego przemoc w rodzinie

Badania wasne Centrum AV.

Wskazujc najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamknitego zestawu kategorii, majc do wyboru 21 zmiennych. Stwierdzano obecno lub brak poszczeglnych cech, podawano jednoczenie liczb wystpujcych przypadkw.

Okrelajc problemy uczniw i szkoy w pytaniach otwartych, wskazywano gwnie na konflikty z kolegami, agresj przejawiajc si w ponianiu innych, niszczeniu sprztu szkolnego, a take narkotyzowanie si, udzia modziey w negatywnych grupach i zaniedbanie przez dom zwizane z niewydolnoci opiekuczo-wychowawcz rodzicw. Szkoa posiada dostp do Internetu, prowadzi doywianie uczniw (zgodnie z zapotrzebowaniem), umoliwia korzystanie z sali gimnastycznej oraz zatrudnia pedagoga. Placwka oferuje swoim wychowankom zajcia dodatkowe (m.in. rnorodne tematycznie koa zainteresowa i zajcia szkolnego kka sportowego), a dla uczniw ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zajcia wyrwnawcze i korekcyjnokompensacyjne. Z analizy bada pochodzcych z roku 2006 tzn. ankiety przeprowadzonej przez Gminny Orodek Pomocy Spoecznej wrd dzieci, modziey w wieku 10-15 i nauczycieli, jak rwnie z opinii uczestnikw warsztatw strategicznych, ktre odbyy si w roku 2008, a w szczeglnoci przedstawicieli placwek owiatowych wynika zbieno opinii stwierdzajcych, i szkoa jest miejscem bezpiecznym dla dzieci i modziey, cho zdarzaj si rwnie miejsca (np. szatnia), ktre wymagaj nadzoru ze strony nauczycieli. Realizowane programy profilaktyczne, takie jak Profilaktyka w szkole, Zachowaj trzewy umys, pozwalaj modziey pozna skutki uzalenie i zminimalizowa zjawiska patologiczne. Nauczyciele ksztatuj wrd modziey postawy charytatywne i propaguj ide wolontariatu poprzez uczestnictwo w rnych akcjach charytatywnych, m.in. Wielka Orkiestra witecznej Pomocy i Gra Grosza. Wrd rnych form pomocy szkoa proponuje rodzicom i uczniom m.in. udzia w warsztatach szkoleniowych, organizowanie konsultacji w placwkach specjalistycznych (w Poradni PsychologicznoPedagogicznej) oraz wsparcie materialne (stypendia), rzeczowe (wyprawki szkolne) i w formie doywiania. Analizujc potrzeby dzieci i modziey, wskazano na konieczno zorganizowania dodatkowych zaj pozalekcyjnych oraz grup warsztatowych w Domu Kultury, a take zatrudnienia pedagoga i psychologa w rodowiskowej wietlicy terapeutycznej. Aktualizacja strategii nie wnosi zmian do polityki spoecznej w kwestii dziaalnoci na rzecz dzieci, dostrzegajc problemy wychowawcze i rodowiskowe jako priorytet dziaa. Kwestia osb bezrobotnych Statystyki dotyczce bezrobocia w znacznym stopniu znieksztacaj obraz zjawiska ze wzgldu na duy stopie tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechnoci pracy na czarno. Bezrobocie powoduje, i standard ycia wielu ludzi stale si obnia i rozszerza si obszar patologii spoecznej. Bezrobotnym, zgodnie z definicj ustawow, jest osoba pozostajca bez pracy, ale jednoczenie zdolna i gotowa do jej podjcia w penym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniajc si do zuboenia materialnego, w bezporedni sposb wpywa na poziom ycia rodzin, wywierajc negatywne skutki, zwaszcza w postaci: - dezintegracji rodziny, - zmniejszenia siy wsparcia emocjonalnego i solidarnoci pomidzy czonkami rodziny, - zwikszenia ryzyka zaistnienia patologii ycia spoecznego. Dugookresowe bezrobocie ma wpyw na ekonomiczn i psychospoeczn sfer ycia czowieka bezrobotnego oraz jego rodzin. Jednym z pierwszych skutkw utraty pracy jest obnienie standardu ycia rodziny, take wtedy, gdy otrzymywane s wiadczenia kompensujce pac. Sytuacja materialna osb dotknitych bezrobociem zaley od ich standardu ycia w czasie trwania zatrudnienia, a zwaszcza od posiadanych dbr trwaego uytku, oszczdnoci i dugw. Due znaczenie ma poziom, od ktrego zaczyna si proces degradacji ekonomicznej i spoecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji s rodziny wiadczeniobiorcw pomocy spoecznej, ktre od dawna korzystay z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich dochodw, wielodzietnoci, inwalidztwa. Trudnoci finansowe w takich rodzinach prowadz do drastycznych ogranicze wydatkw nawet na podstawowe potrzeby bytowe. Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotknitej, lecz take caej rodziny. Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, co przejawia si problemami opiekuczo-wychowawczymi, przemoc czy zanikiem autorytetu rodzicielskiego. Moe take prowadzi do rozpadu rodziny. W tych okolicznociach pojawia si rwnie groba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorw osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego. Moliwoci budetu pastwa i samorzdu lokalnego s ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, ktra przyjmuje zrnicowane formy. Praca socjalna prowadzona przez pracownikw socjalnych to midzy innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji ycia zawodowego, rozbudzanie motywacji do dziaania ukierunkowanego na zatrud2.5.

nienie oraz technika kontraktu socjalnego, ktra pozwala na uzalenienie pomocy - formy, wysokoci i okresu wypacania wiadczenia - od aktywnoci bezrobotnego i jego rodziny. Niepokojcy jest wpyw bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczeglnie niebezpiecznym zjawiskiem staje si przemoc w rodzinie. Dugie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji ycia rodzinnego. Przymusowa bezczynno zawodowa i nieuregulowany tryb ycia wyzwalaj zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzin i lokalne rodowisko spoeczne. Negatywne emocje zwizane z sytuacj bezrobocia przenoszone s na najbliszych - ofiarami przemocy i zego traktowania s najczciej kobiety i dzieci. Dugotrwae bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospoecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaywa. Stopa bezrobocia w kraju, wojewdztwie i powiecie w roku 2007
30

20

14,6

14,4 11,2 8,8 10

0 2007 Polska powiat woszczowski wojewdztwo witokrzyskie gmina Radkw

Dane Gwnego Urzdu Statystycznego.

Stopa bezrobocia to procentowy udzia liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludnoci aktywnej zawodowo, ale bez osb odbywajcych czynn sub wojskow oraz pracownikw jednostek budetowych prowadzcych dziaalno w zakresie obrony narodowej i bezpieczestwa publicznego. Analizujc powyszy wykres, naley stwierdzi, i w roku 2007 powiat woszczowski charakteryzowa si nisz, w stosunku do wojewdztwa witokrzyskiego, stop bezrobocia, natomiast wysz skal w stosunku do kraju. Generalnie w skali caego kraju - z uwagi na popraw kondycji gospodarki - mamy do czynienia z powolnym zmniejszaniem si stopy bezrobocia. Wedug danych Powiatowego Urzdu Pracy we Woszczowie na dzie 31 grudnia 2007 roku w gminie Radkw pozostawao zarejestrowanych 142 bezrobotnych. Wrd nich nieco nisz liczebnie grup byli mczyni, ktrzy stanowili 64 ogu bezrobotnych w gminie. Naley doda, e poziom bezrobocia odnotowany w statystykach instytucji rynku pracy moe by rny od rzeczywistej liczby informujcej o osobach pozostajcych bez pracy.

Bezrobotni i osoby w wieku produkcyjnym z kocem 2007 roku

142; 8,8% 1078; 38%

1612; 57%
osoby bezrobotne Osoby w wieku poprodukcyjnym
Dane Powiatowego Urzdu Pracy we Woszczowie.

osoby aktywne zawodowo

Spord 2.690 osb z terenu gminy Radkw 1078 stanowi osoby w wieku poprodukcyjnym, 1612 to osoby w wieku produkcyjnym, spord ktrych 142 osoby zarejestrowane s w Powiatowym Urzdzie Pracy jako osoby bezrobotne. Bezrobotni wedug wieku z kocem 2007 roku

100 75 50 25 0 18-24 25-34 35-44 45-54 liczba osb ogem


Dane Powiatowego Urzdu Pracy we Woszczowie.

71 47 24 18

16 7

18 5 1

12 1 55-59 60-64

liczba kobiet

Z kocem 2007 roku w grupie bezrobotnych najwicej byo ludzi modych, czsto nie posiadajcych wczeniejszych dowiadcze zawodowych. Byo to porwnywalne z sytuacj w kraju. Niepokoia take liczna grupa osb bezrobotnych w wieku 18-24 lata. We wszystkich grupach wiekowych odnotowano niekorzystn sytuacj kobiet.

Bezrobotni wedug wyksztacenia z kocem 2007 roku


5 3 47 21 23 12 12 6 45 28 0 20 40 60 80 100

wysze policealne i rednie zawodowe rednie oglnoksztacce zasadnicze zawodowe gimnazjalne i nisze

liczba osb ogem


Dane Powiatowego Urzdu Pracy we Woszczowie.

liczba kobiet

Z kocem 2007 roku zdecydowanie lepsz sytuacj na rynku pracy posiaday osoby z wyksztaceniem wyszym; tych w rejestrach bezrobotnych figurowao najmniej. Wraz z malejcym poziomem wyksztacenia zwiksza si udzia bezrobotnych w rejestrach Powiatowego Urzdu Pracy. Zestawiajc ten fakt z sytuacj na rynku pracy, naley nadal zachca modzie do zdobywania wyksztacenia, natomiast w przypadku osb ju bezrobotnych szczeglny nacisk naley pooy na szkolenia, doksztacanie i zmian kwalifikacji zawodowych. 2.6. Kwestia uzalenie Problemy wynikajce z picia alkoholu i zaywania narkotykw stanowi obecnie jedn z powaniejszych kwestii spoecznych. Zjawisko to ma istotny wpyw zarwno na poczucie bezpieczestwa spoecznego (wzrasta liczba nieletnich nietrzewych sprawcw przestpstw, ale rwnie nieletnich nietrzewych ofiar), jak rwnie oglny stan zdrowia populacji, zdolno do konkurencji na coraz bardziej wymagajcym rynku pracy, a take na relacje interpersonalne z rwienikami i rodowiskiem rodzinnym. Liczba osb uzalenionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych jest trudna do ustalenia. Z jednej strony moemy si opiera na danych szacunkowych ustalonych dla populacji, m.in. przez Pastwow Agencj Rozwizywania Problemw Alkoholowych, ktre prezentuje ponisze zestawienie, z drugiej na danych przedstawianych przez poszczeglne instytucje podejmujce kwestie uzalenie w swej dziaalnoci statutowej.
Populacje osb, u ktrych wystpuj rne kategorie problemw alkoholowych W Polsce W miecie W miecie W gminie 38,6 mln 100 tys. mieszk. 25 tys. mieszk. 10 tys. mieszk. Liczba osb uzalenionych od alkoholu ok. 2 % populacji ok. 800 tys. ok. 2.000 osb ok. 500 osb ok. 200 osb Doroli yjcy w otoczeniu alkoholika ok. 4 % populacji ok. 1,5 mln ok. 4.000 osb ok. 1.000 osb ok. 400 osb (wspmaonkowie, rodzice) Dzieci wychowujce si w rodzinach ok. 4 % populacji ok. 1,5 mln ok. 4.000 osb ok. 1.000 osb ok. 400 osb alkoholikw Osoby pijce szkodliwie 5-7 % populacji 2-2,5 mln 5.000-7.000 osb 1.250-1.750 osb ok. 500-700 osb razem Ofiary przemocy domowej w rodzinach z 2/3 osb dorosych oraz ok. 5.300 osb: ok. 1.330 osb: ok. 530 osb: ok. 2 mln osb: dorosych i dzieci dorosych i dzieci dorosych i dzieci problemem alkoholowym 2/3 dzieci z tych rodzin dorosych i dzieci

Dane szacunkowe Pastwowej Agencji Rozwizywania Problemw Alkoholowych.

Definiujc problem alkoholizmu, przyjmuje si, e jest to caoksztat problemw zwizanych z uywaniem napojw alkoholowych. Rozumie si przez to zarwno upoledzenie decyzji dotyczcych rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegajcych na niemonoci przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwch paszczyznach: - jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemono utrzymania si w abstynencji); - jako zagadnienie spoycia napojw alkoholowych i akceptowanych przez spoeczestwo wzorw picia, co stwarza konieczno poszukiwania alkoholu. Rozmiary zjawiska uzalenie odnotowane w oficjalnych statystykach rni si od faktycznego stanu. Najlepiej wida to w sferze odczu spoecznych mieszkacw, ktrzy bardzo czsto wskazuj na alkoholizm jako powany problem spoeczny czego dowodem byy warsztaty strategiczne, w ktrych spoeczno lokalna jako gwny problem naszej gminy wskazywaa alkoholizm w rodzinach. Spord

127 rodzin objtych pomoc spoeczn przez Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Radkowie w 2007 roku, 17 rodzin liczcych 69 osb sw trudn sytuacj yciow tumaczyo problemem alkoholowym. W analizowanym okresie z tytuu narkomanii miejscowy Orodek nie wiadczy pomocy, co jednak nie moe by tosame z twierdzeniem o braku wystpowania zjawiska. Aby eliminowa niekorzystny wpyw alkoholizmu na spoeczno gminy, konieczne jest prowadzenie dziaa o charakterze profilaktycznym oraz rnych form promocji zdrowego stylu ycia. Wan rol odgrywaj w tym procesie uchwalane corocznie programy profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych oraz podejmowane przez Gminn Komisj Rozwizywania Problemw Alkoholowych w ramach przysugujcych jej uprawnie dziaania. W 2007 roku Gminna Komisja Rozwizywania Problemw Alkoholowych przyja 5 wnioskw dotyczcych skierowania na leczenie odwykowe osb uzalenionych, z tego 3 osoby skierowano na leczenie. rodki finansowe suce rozwizywaniu problemw uzalenie w latach 2005-2007
30 012 z 30000 28 962 z 29 093 z

20000

10000

0 2005 2006 rodki finansowe


Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

2007

Wielko rodkw przeznaczonych na profilaktyk i rozwizywanie problemw alkoholowych w gminie Radkw na przestrzeni lat 2005-2007 ulegaa niewielkim wahaniom. W 2005r. wyniosa 30.012,00 z, w roku nastpnym 28.962,00 z, a w 2007r. 29.093,00 z. 2.7. Kwestia przestpczoci Przestpczo jest jednym z tych zjawisk spoecznych, ktre odciskaj dotkliwe pitno na funkcjonowaniu lokalnej spoecznoci. Jest to margines ycia spoecznego, ale intensywno zdarze oraz czstotliwo, z jak wystpuj, mog mie wpyw na formowanie si postaw i zachowa ludzi tworzcych spoeczno gminy Radkw.

Wybrane kategorie przestpstw popenionych na terenie gminy Radkw w 2007 roku


32 12

6 3 3 1 0 nietrzewi kradziee linii nieumylne spowodowanie mierci uszkodzenie ciaa rozboje zmuszanie do okrelonego czynu napa na funkcjonariusza spowodowanie bezporedniego niebezpieczestwa przywaszczenie mienia groby karalne alimenty niestosowanie si do wyroku sdowego skadanie faszywych zezna uszkodzenie mienia nieletni, ktrzy kierowali rowerem po uyciu alkoholu 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2

Dane Posterunku Policji w Moskorzewie Komendy Powiatowej Policji we Woszczowie.

Analizujc powysze zestawienie naley stwierdzi, i najczciej popenianymi przestpstwami w roku 2007 byy przestpstwa zwizane z naduywaniem alkoholu. Natomiast w kategorii przestpstw drogowych, 2 czyny polegajce na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzewoci przez nieletnich. W analizowanym okresie odnotowano rwnie m.in. 2 przypadki uszkodzenia ciaa, doszo rwnie do 3 przypadkw nieumylnego spowodowania mierci. Jak wynika z danych Posterunku Policji najwikszym zagroeniem dla spoeczestwa s osoby nietrzewe. Kwestia niepenosprawnoci W rozumieniu ustawy o pomocy spoecznej niepenosprawno oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysowy, powodujcy trwae lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bd uniemoliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem obecnie niepenosprawno jest rwnie rozumiana jako wynik barier spoecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w rodowisku zamieszkania. W zwizku z tym polityka spoeczna powinna promowa aktywne dziaania na wszystkich szczeblach ycia spoecznego oraz aktywnie wspiera wszelkie dziaania na rzecz rwnouprawnienia osb niepenosprawnych, a take przeciwdziaa ich dyskryminacji i tworzy mechanizmy wyrwnujce szanse yciowe oraz warunki do korzystania z przysugujcych im praw. 2.8.

Osoby niepenosprawne wedug wieku w 2007 roku (dane w procentach)


11% 15% 12%

62% poniej 16 lat 26-65 lat


Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

17-25 lat powyej 65 lat

Wedug danych Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej, najliczniejsz grup osb niepenosprawnych stanowi osoby w wieku od 26-65, jednake niepokojcym problemem spoecznym, jest liczba dzieci niepenosprawnych do 16 roku ycia. Osoby niepenosprawne ze wzgldu na stopie niepenosprawnoci w 2007 roku
8; 10,8% 7; 9,5%

59; 79,7% stopie lekki stopie umiarkowany stopie znaczny

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Wedug danych Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie w roku 2007 w gminie Radkw zamieszkiwao 128 osb niepenosprawnych (w tym 74 dorosych i 54 dzieci), co stanowio 4,8 % ogu mieszkacw gminy. Grupa ta bya silnie zrnicowana nie tylko pod wzgldem stopnia niepenosprawnoci, ale take wieku, wyksztacenia i rda utrzymania. W skali caego kraju zdecydowana wikszo osb niepenosprawnych - 84 % - utrzymuje si gwnie ze wiadcze spoecznych: rent, emerytur i zasikw. Jedynie dla 8 % tej populacji gwne rdo utrzymania stanowi praca, za kolejne 8 % pozostaje na utrzymaniu innych osb, nie posiadajc wasnych rodkw na przeycie. Prawie poowa osb niepenosprawnych legitymuje si co najwyej wyksztaceniem podstawowym, a to znacznie utrudnia wejcie na rynek pracy i utrzymanie zatrudnienia.

Osoby niepenosprawne wedug poziomu wyksztacenia w 2007 roku (dane w procentach)


3% 35% 29%

30%

wysze

rednie

zawodowe

podstawowe

Dane Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Radkowie.

Osoby niepenosprawne s bardzo zrnicowan grup ludzi, w zwizku z czym konieczna jest polityka, ktra bdzie respektowa t rnorodno. Szczeglnej uwagi wymagaj osoby o zoonych, wielorakich potrzebach uzaleniajcych je od pomocy innych oraz ich rodziny. Niepenosprawni s czsto gorzej wyksztaceni, co zdecydowanie utrudnia ich funkcjonowanie na rynku pracy. Rodziny posiadajce niepenosprawne dzieci wymagaj szczeglnej uwagi, jeeli chodzi o ich edukacj i spoeczne wczanie oraz moliwoci rehabilitacyjne. Szczeglnych wysikw wymaga rehabilitacja spoeczna i zawodowa osb niepenosprawnych, tj. m.in.: promocja dostpu osb niepenosprawnych do zatrudnienia oraz budowa systemu wsparcia dla osb chorych psychicznie, ktrych systematycznie przybywa. Wspomniane dziaania stwarzaj moliwo integracji tej grupy osb z pozosta czci spoeczestwa. Jednoczenie nadal powinny by konsekwentnie likwidowane bariery architektoniczne, komunikacyjne oraz transportowe, utrudniajce osobom niepenosprawnym funkcjonowanie w spoeczestwie. Identyfikacja najwaniejszych problemw spoecznych na terenie gminy Identyfikacja problemw spoecznych jest jednym z najwaniejszych elementw kadego postpowania diagnostycznego, majcego okreli zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwizywania. Podstawowym narzdziem badawczym przy pierwotnym tworzeniu strategii, za pomoc ktrego identyfikowano problemy spoeczne gminy, bya ankieta rozesana przez Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w roku 2006 do osb majcych wpyw na ksztat lokalnej polityki spoecznej, midzy innymi do osb reprezentujcych wybrane instytucje lokalne, takie jak: orodek zdrowia, koci, szkoa, organizacje pozarzdowe, a take do lokalnych przedsibiorcw, pracownikw socjalnych GOPS-u, radnych, mieszkacw gminy. Z nadesanych odpowiedzi wyoni si obraz najistotniejszych kwestii dotykajcych lokaln spoeczno. Szczeglnie naraone grupy spoeczne oraz miejsca wymagajce interwencji Za wyjtkowo naraone uznano osoby alkoholizujce si (w tym ludzi modych) i ich rodziny, szczeglnie rodziny wielodzietne. Kolejne grupy dotknite lokalnymi problemami spoecznymi stanowi osoby bezrobotne, ludzie starsi, samotni i niepenosprawni. Do osb naraonych zaliczono rwnie osoby ubogie, chore oraz samotnie wychowujce dzieci. W kwestii zwizanej z wyborem rodowisk, ktre wymagaj pomocy, uznano, i pomoc spoeczna powinna by kierowana do poszczeglnych miejscowoci gminy, ze zwrceniem szczeglnej uwagi na szkoy oraz niektre rejony Radkowa. Za miejsca wymagajce nadzoru uznano ulice, przystanki autobusowe, obiekty, w ktrych organizowane s dyskoteki oraz zabawy taneczne, a take okolice sklepw sprzedajcych alkohol. Kwestie uznane za najistotniejsze w tworzeniu strategii na podstawie ankiety przeprowadzonej przez GOPS w roku 2006 wrd liderw spoecznoci lokalnej. Ankietowani wskazali problemy, na ktrych powinna skupi si lokalna strategia integracji i rozwizywania problemw spoecznych. Wybierali trzy najistotniejsze kwestie z zamknitego katalogu 17 problemw. Przedstawiamy gradacj problemw wedug liczby wskaza. 2.9.

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Pomoc osobom i rodzinom ubogim

Kwestie spoeczne Pomoc rodzinom dotknitym problemem uzalenie Pomoc ludziom starym, samotnym Pomoc bezrobotnym w przekwalifikowaniu si i znalezieniu pracy Pomoc osobom niepenosprawnym

Liczba wskaza 23 18 16 16 12

Z powyszego zestawienia, w ktrym uwzgldniono typowania ze wszystkich 40 ankiet, wynika rozkad wskaza dotyczcych kwestii spoecznych. Rozkad wskaza istniejcych kwestii spoecznych na terenie gminy Radkw wedug ankiety z 2006 roku

Pomoc osobom niepenosprawnym


Pomoc osobom i rodzinom ubogim

Pomoc rodzinom dotknitym problemem uzalenie

Kwestie najistotniejsze w tworzeniu strategii integracji i rozwizywania problemw spoecznych gminy Radkw

Pomoc osobom starym i samotnym

Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu si i znalezieniu pracy

Badania wasne Centrum AV.

Ponadto do kwestii wanych zaliczono m.in. pomoc dla dzieci i modziey w poszukiwaniu alternatywnych form spdzania wolnego czasu, pomoc dotknitym przemoc domow oraz pomoc dla samotnych matek w ciy, ktre s w trudnej sytuacji yciowej. Z uwagi na warto poznawczo-diagnostyczn bada przeanalizowano szczegowo ich wyniki z uwzgldnieniem pci, wieku oraz wyksztacenia respondentw. Dziki temu poszerzono cel bada, okrelajc nie tylko zasadnicze problemy, ktre naley rozwiza, ale rwnie podjto prb ustalenia, ktre z nich s najwaniejsze dla poszczeglnych grup badanych. Trzeba jednake zaznaczy, e nie wszyscy respondenci wypenili cz metryczkow ankiety. Nie mona byo zatem zidentyfikowa cech demograficznych kadego uczestnika bada. Dlatego omawiajc ponisze zagadnienia, oparto si jedynie na dostpnych danych.

Wiek badanych a najwaniejsze problemy spoeczne

60-64

55-59

45-54

35-44

25-34

18-24

0 pytanie 1 pytanie 8
Badania wasne Centrum AV

1 pytanie 2 pytanie 9

2 pytanie 3 pytanie 10

3 pytanie 4 pytanie 11

4 pytanie 5 pytanie 12

5 pytanie 6 pytanie 13

6 pytanie 7

Na wykresie najczciej wskazywanych problemw spoecznych uwzgldniono wiek ankietowanych. Graficznie przedstawiono 13 z 17 pyta/problemw, bowiem na 4 nie wskaza aden z badanych. (Pominito nastpujce opcje: pomoc byym winiom w powrocie do spoeczestwa, pomoc w dostpie do profilaktyki i ochrony zdrowia dla osb marginalizowanych, pomoc chorym na AIDS, pomoc osobom w integracji ze spoeczestwem.) Wykres pozostawia nastpujce pytania/problemy: 1. pomoc rodzinom dotknitym problemami uzalenie, 2. pomoc uchodcom i repatriantom, 3. pomoc osobom i rodzinom ubogim, 4. pomoc ludziom starym, samotnym, 5. pomoc niepenosprawnym, 6. pomoc ludziom dotknitym klskami ywioowymi, 7. pomoc samotnym kobietom w trudnej sytuacji, 8. pomoc bezdomnym, 9. pomoc bezrobotnym w przekwalifikowaniu si, 10. pomoc osobom nie radzcym sobie z opiek i wychowaniem dzieci, 11. pomoc rodzinom dotknitym przemoc domow, 12. pomoc dla rodzin i osb w rozwizywaniu problemw mieszkaniowych, 13. pomoc w poszukiwaniu alternatywnych form spdzania czasu wolnego - przeciwdziaania przestpczoci nieletnich. Okazao si, e w dwch najmodszych grupach wiekowych (18-24 i 25-34 lata) najczciej wskazywano na pomoc osobom i rodzinom ubogim jako na najwaniejszy obszar problemw spoecznych. Ten problem schodzi na drugie miejsce w grupie wiekowej 45-54 lata, ustpujc tylko kwestii ludzi starych i samotnych. Na trzeciej pozycji w hierarchii wanoci problemw w tej kategorii wiekowej pojawia si kwestia przekwalifikowania si bezrobotnych, na ktr z kolei modsze roczniki nie wskazuj tak czsto.

Problemy spoeczne w ocenie kobiet i mczyzn


10 10 8 6 4 4 2 0 6 7 4 3 4 5 4 4 2 2 1 1 1 1 4 4 8

Badania wasne Centrum AV

Zarwno kobiety (13 ankiet) jak i mczyni (11 ankiet) najczciej wskazywali na trzy obszary, na ktrych powinna skupi si strategia rozwizywania problemw spoecznych. Pierwszy to pomoc osobom i rodzinom ubogim, drugi - pomoc bezrobotnym w przekwalifikowaniu si i znalezieniu pracy, trzeci - pomoc rodzinom dotknitym uzalenieniami. Istotne rnice w liczbie wskaza zauway mona w punkcie dotyczcym pomocy bezrobotnym w przekwalifikowaniu si. Kobiety dwa razy czciej od mczyzn uznaway ten problem za najwaniejszy. Z kolei dla mczyzn obszarem, na ktrym powinna si skupi lokalna strategia rozwizywania problemw spoecznych, jest pomoc osobom i rodzinom ubogim. Wydaje si zatem, e kobiety, w przeciwiestwie do mczyzn, mniej licz na system opieki spoecznej. Prezentuj aktywn postaw, upatrujc rozwizanie problemu w przekwalifikowaniu zawodowym umoliwiajcym znalezienie pracy. Kobiety i mczyni o samodzielnym rozwizywaniu problemw

Badania wasne Centrum AV

Ankiet zamyka pytanie otwarte o dziaania, jakie naley podj, aby mieszkacy gminy w jak najwikszym stopniu samodzielnie rozwizywali problemy. Odpowiedzi pogrupowano w trzy kategorie, ktre na wykresie okrelono hasowo. W hale da prac respondentom chodzio nie tylko o zwikszenie moliwoci zarobkowania, ale take o podwyki pac. Haso uczy samodzielnoci rozumieli szeroko - jako system szkole i aktywizacj lokalnej spoecznoci na rzecz rozwizywania grupowych oraz indy-

py ta ni py e 1 ta ni py e 2 ta ni py e 3 ta ni py e 4 ta ni py e 5 ta ni py e 6 ta ni py e 7 ta ni py e 8 ta n py i e 9 ta ni py e 1 0 ta ni e py 11 ta ni py e 1 2 ta ni e py 13 ta ni py e 1 4 ta ni py e 1 5 ta ni e py 16 ta ni e 17

kobiety

mczyni

pomaga ubogim

14,3 20,0

uczy samodzielnoci

57,1 10,0

da prac

28,6 70,0 0 10 20 kobiety 30 40 50 60 70 80

mczyni

widualnych problemw. Z kolei pomoc ubogim to postulat usprawnienia systemu opieki spoecznej, a take gotowo do osobistego udzielenia wsparcia potrzebujcym. I tym razem kobiety potwierdziy aktywn postaw, uznajc prac za podstawowy sposb samodzielnego rozwizywania problemw. Mczyni czciej wskazywali na konieczno zapewnienia zewntrznego wsparcia, np. w postaci oferty szkoleniowej, przygotowujcego do samodzielnego rozwizywania problemw. Podejcie mczyzn cechowaa rozwaga przejawiajca si w akcentowaniu przygotowa przed zmierzeniem si z wyzwaniem, co nazwano hasowo - uczeniem samodzielnoci. Natomiast kobiety deklaroway, e naley by samodzielnym, pracowa i postpowa wedug dewizy - bierz byka za rogi. Tak przedstawiaa si problematyka spoeczna analizowana na podstawie ankiety przeprowadzonej w roku 2006, natomiast proces aktualizacji strategii polegajcy na zasadzie partycypacji zasadniczo nie zmieni diagnostyki problemw, zmieni si ranking najwaniejszych kwestii spoecznych, ktre zaburzaj funkcjonowanie spoecznoci lokalnej i rodzin. W oparciu o diagnoz uczestnicy warsztatw wypracowali najwaniejsze obszary problemowe spoecznoci gminy. 1. Alkoholizm i patologie 2. Bezrobocie, ubstwo 3. Samotno osb starszych, brak tolerancji 4. Bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych, przemoc w rodzinie, agresja u dzieci 5. Osoby niepenosprawne, zaburzenia psychiczne. Osoby uczestniczce w warsztatach strategicznych uznay za najistotniejsze kilkanacie problemw dotykajcych spoeczestwo naszej gminy. Wypracowane kwestie zblione byy do diagnozy Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej. Za najistotniejszy z nich bez wtpienia uznano alkoholizm (prowadzcy do przemocy w rodzinie, a tym samym do destabilizacji ycia rodzin, uboenia rodzin i problemw wychowawczych w rodzinach). Problem bezrobocia na terenie gminy zhierarchizowano na drugim miejscu. Dwa pierwsze problemy cile wi si z problemem patologii, ktr uznano rwnie za istotne zjawisko spoeczne, szczeglnie wrd modziey. Starzenie si wsi stanowi powany problem nie tylko dla spoecznoci lokalnej, ale take dla wadz samorzdowych. Uczestnicy warsztatw strategicznych zwrcili uwag na agresj wrd dzieci, a take zorganizowanie czasu wolnego dla najmodszej grupy spoecznej (orodki kultury, obiekty sportowe, kawiarenki internetowe). Wszystkie wymienione problemy spoeczne maj rwnie wpyw na kolejny problem, ktry wie si z przemoc w rodzinie, czsto bardzo skrztnie ukrywan w czterech cianach. Niezaradno yciowa zauwaana jest przez spoeczno lokaln jako problem, w kierunku ktrym naley podj dziaania terapeutyczne, psychologiczne, a take pedagogiczne. Jako gmina typowo rolnicza wikszo naszego spoeczestwa utrzymuje si z niewielkich, niskodochodowych gospodarstw rolnych, dlatego problem ubstwa dotyka rwnie nasz gmin. Na problem w sprawach bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych szczegln uwag zwrcili pedagodzy, jak rwnie pracownicy Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej. 2.10. Analiza SWOT Bardzo uyteczn metod przy okrelaniu priorytetw rozwojowych jest coraz powszechniej stosowana w pracach nad strategi analiza SWOT. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich sw: Strengths (mocne strony), Weaknesses (sabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagroenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywn metod identyfikacji sabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagroe, jakie stoj przed organizacj. Analiz t mona z powodzeniem zastosowa do dowolnego przedsiwzicia, wcznie z programowaniem strategicznym. Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Przy waciwym opracowaniu stanowi punkt wyjciowy dla okrelania celw strategicznych oraz projektw socjalnych. Analiza SWOT zostaa wypracowana podczas odbywajcych si warsztatw partycypacyjnych. Przedstawione poniej czynniki obejmuj: - S - Silne strony, atuty - zasoby gminy - Zaangaowanie wadzy - Nieza infrastruktura - Wzrost znaczenia wyksztacenia - Pozyskiwanie rodkw pozabudetowych - Odpowiednie przygotowanie zawodowe i dowiadczenie liderw spoecznoci lokalnej - Dobra wsppraca instytucji na terenie gminy - Lokalizacja - z dala od przemysu

Pikne, atrakcyjne okolice (lasy, pola, ki itd.) Maa gmina Imprezy integracyjne Wsppraca z innymi rodowiskami (fundacjami) Wsppraca ze Stowarzyszeniem na rzecz Rozwoju Gminy Radkw w zakresie pomocy dla niepenosprawnych mieszkacw gminy, ze szczeglnymi uwzgldnieniem dzieci i modziey. W - Wady, sabe strony - zasoby gminy - Wyludnienie i starzenie - Mae zaangaowanie spoeczne - Roszczeniowa postawa - Brak miejsc pracy na terenie gminy - Maa liczba organizacji pozarzdowych - Niewystarczajca ilo rodkw finansowych - Brak infrastruktury socjalnej - mieci - dzikie wysypiska - Narastajce patologie - Saba komunikacja gminy z instytucjami zewntrznymi - brak infrastruktury spoecznej dla osb niepenosprawnych, szczeglnie dzieci i modziey, - brak instytucji sprawujcych opiek nad osobami starszymi. Okazje, moliwoci, szanse - otoczenie gminy - Blisko innych wojewdztw - szansa w turystyce - Przybysze - przypyw ludzi, rnorodno kulturowa - zatrudnienie - Zakadanie wsplnych organizacji np. LGD - Wymiana pomysw, czerpanie wzorcw, kontakty T - Trudnoci, zagroenia - otoczenie gminy - Ucieczka ludzi do miast za prac - Konkurencyjno (rozwj bogatszych wikszych gmin) - Zagroenie ekologiczne np. pozastawianie psw itp. - Zagroenie zdrowia - modzie przywozi narkotyki Analiza SWOT przygotowana w Gminnym Orodku Pomocy Spoecznej Kwestia osb uzalenionych

Mocne strony - prawidowo wykorzystywane rodki pochodzce z zezwole, - wymiana dowiadcze pomidzy instytucjami dziaajcymi w obszarze uzalenie, - udzia spoecznoci lokalnej w dziaaniach pomocowych. Sabe strony - sabe przygotowanie kadry do pracy z uzalenionymi, - niewaciwie przygotowana baza lokalowa i brak bazy lecznictwa odwykowego, - brak miejsc pobytu dla ofiar przemocy, - ograniczona ilo rodkw finansowych na profilaktyk i rozwizywanie problemw alkoholowych, - brak organizacji pozarzdowych zajmujcych si osobami uzalenionymi, - saba wsppraca z Kocioem. Szanse - traktowanie uzalenie jako problemu spoecznego, - wsppraca fachowcw rnych dziedzin na rzecz przeciwdziaania uzalenieniom, - istnienie systemu wsparcia dla osb i rodzin wymagajcych specjalistycznej pomocy, - dostateczne wykorzystywanie systemu informacji. Zagroenia - niemono sprostania potrzebom w zakresie uzyskiwania pomocy w dziedzinie uzalenie, - zjawiska zmczenia, bezsilnoci i bezradnoci w spoeczestwie, - brak skutecznoci i efektywnoci w dziaaniach na rzecz uzalenionych. Rozwj kadr i sub pomocowych Mocne strony - posiadanie wyspecjalizowanej kadry pracownikw pomocy spoecznej,

- prowadzenie dziaa socjalnych z rodzin. Sabe strony - niewystarczajca pomoc Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w rozwizywaniu lokalnych problemw spoecznych, - brak wyspecjalizowanej kadry pracownikw kompleksowo zajmujcych si rodzinami z rnymi problemami, - przecienie pracownikw socjalnych liczb zada, - brak placwki opiekuczo-wychowawczej, - utrudniony dostp do placwek owiatowych zajmujcych si ksztaceniem w zakresie usug opiekuczych. Szanse - stae doskonalenie zawodowe pracownikw pomocy spoecznej, - ilo wykwalifikowanej kadry w stosunku do potrzeb jest wystarczajca. Zagroenia - ze przygotowanie zawodowe absolwentw szkolnictwa do potrzeb rynku w zakresie sub pomocy spoecznej, - brak wsppracy z jednostkami pomocy spoecznej prowadzonym przez inne podmioty. Kwestie dzieci, modziey i rodziny Mocne strony - wsppraca instytucji zajmujcych si problematyk dzieci i modziey, - waciwa komunikacja pomidzy pracownikami sfery rzdowej i pozarzdowej, - prowadzenie dziaa w kierunku rozwoju zastpczej opieki rodzinnej nad dziemi, - aktywne poszukiwanie rodkw pozabudetowych, - zabezpieczanie dzieciom i modziey dostpu do rnorodnych form spdzania czasu wolnego. Sabe strony - mao aktywna dziaalno pracownikw sub spoecznych na rzecz pomocy dzieciom i modziey, - brak wsparcia przez samorzd organizacji pozarzdowych i grup nieformalnych pracujcych na rzecz dzieci, modziey i rodziny oraz prowadzenia dziaa zapobiegajcych dysfunkcjom rodziny, - brak warunkw do prowadzenia skutecznej pracy socjalnej, - brak propagowania idei wolontariatu na rzecz dzieci i modziey, - niedostateczna ilo rodkw finansowych, - nieadekwatne do potrzeb zatrudnienie kadry merytorycznej w systemie pomocy spoecznej, - deficyt placwek resocjalizacyjnych dla nieletnich, domw dla samotnych matek oraz orodkw wsparcia dla rodzin w kryzysie. Szanse - wzrost znaczenia organizacji pozarzdowych na rzecz pomocy dzieciom i modziey, - czonkostwo Polski w Unii Europejskiej jest szans na popraw polityki spoecznej wobec dzieci, modziey i rodziny, - prowadzenie przez szkoy programw profilaktycznych. Zagroenia - decentralizacja wadzy nie sprzyja udzielaniu pomocy spoecznej dzieciom i modziey, - niski poziom wsppracy pomidzy szko a rodzin, - wystpowanie zjawisk rozpadu wizi spoecznych i zaniku kontroli spoecznej oraz zagroe funkcjonowania rodziny: uzalenie, zjawiska rozpadu wizi rodzinnych, bezrobocia, przemocy w rodzinie i ubstwa, - niewystarczajca opieka medyczna w szkoach, - niski poziom kultury prawnej spoeczestwa, - brak stabilnoci prawnej w dziedzinie pomocy spoecznej dziecku i rodzinie. Kwestia osb bezrobotnych Mocne strony - wzrost znaczenia wyksztacenia jako wartoci, - odpowiednie przygotowanie pracownikw pomocy spoecznej do pracy z osobami bezrobotnymi. Sabe strony - wysoka skala bezrobocia na terenie gminy; wysokie bezrobocie dugotrwae zarwno wrd mczyzn, jak i kobiet, - wystpowanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia,

osoby bezrobotne dugotrwale, charakteryzujc si niskim poziomem wyksztacenia, nie podnosz swoich kwalifikacji, - nie istniej organizacje pozarzdowe pomagajce osobom bezrobotnym. Szanse - nie wzrasta zjawisko dziedziczenia bezrobocia, - wadze lokalne i regionalne wsppracuj z partnerami spoecznymi w ramach rozwizywania problemw osb bezrobotnych i dugotrwale bezrobotnych, - wzrost dostpnoci ksztacenia ustawicznego na terenach wiejskich, Zagroenia - wzrost bezrobocie dugotrwaego, - rozwj zjawiska wykluczenia spoecznego w niektrych grupach spoecznych lub/i w ukadzie geograficznym, - nie wzrasta mobilno zawodowa i geograficzna, - programy dla bezrobotnych dugotrwale nie s powizane z programami rozwoju zasobw ludzkich, przekwalifikowa i reorganizacj, - istnienie zjawiska osabienia instytucji rodzinnych w zbiorowociach dotknitych dugotrwaym bezrobociem, - istnienie zjawiska nielegalnego zatrudnienia. Kwestia ludzi starszych Mocne strony - kadra posiada profesjonalne przygotowanie w wiadczeniu pomocy osobom starszym. Sabe strony - brak okrelonego standardu usug dla ludzi starszych, - niewystarczajca ilo kadry zajmujcej si problematyk tych osb, - osoby starsze nie maj moliwoci kontynuacji aktywnoci zawodowej i samo-realizacji w organizacjach samopomocowych, - nie korzystanie z pomocy wolontariuszy w dziedzinie pomocy osobom starszym, - marginalizacja osb starszych oraz marginalizacja i izolacja placwek pomocy spoecznej, - utrudniony dostp do jednostek organizacyjnych pomocy spoecznej, - niski poziom ycia osb starszych; wzrost liczby wiadczeniobiorcw pomocy spoecznej, - gmina nie dysponuje maymi formami pomocy spoecznej dla osb starszych, - utrudniony dostp do domw pomocy spoecznej, - na terenie gminy zwiksza si udzia osb w wieku poprodukcyjnym w oglnej liczbie mieszkacw, - brak dziaa w celu poprawy sfery technicznej uatwiajcej codzienne ycie osb starszych, - nieprawidowy obieg informacji o formach pomocy spoecznej. Szanse - uwraliwianie systemu owiaty na problemy ludzi starszych, - dostosowywanie standardw do wymogw Unii Europejskiej, - nie wzrasta liczba osb samotnych na terenie gminy, - dostosowanie infrastruktury do potrzeb osb starszych, - koordynacja dziaa podmiotw na rzecz starszych, - dokadne rozpoznanie potrzeb i podmiotowe traktowanie osb starszych. Zagroenia - migracja ludzi modych na inne tereny oraz niekorzystne zjawiska demograficzne, - niesprzyjajca pomocy osobom starszym sytuacja spoeczna i finansowa kraju. Kwestia osb niepenosprawnych Mocne strony - przepyw informacji pomidzy podmiotami pomocowymi, - zaangaowanie rodowiska niepenosprawnych w dziaania samopomocowe, - rozpowszechnianie pozytywnych postaw charytatywnych i filantropijnych. Sabe strony - w sferze niepenosprawnoci nie funkcjonuj organizacje pozarzdowe, - istnienie barier utrudniajcych peen udzia osb niepenosprawnych w yciu spoecznym, - nierwnomierna i niewystarczajca oferta pomocy osobom niepenosprawnym, - niedostateczna baza rehabilitacyjna i oferta opieki nad osobami niepenosprawnymi, - niepene rozpoznanie liczby osb niepenosprawnych.

Szanse - wzrost spoecznej akceptacji osb niepenosprawnych i edukacji na temat potrzeb niepenosprawnych. Zagroenia - nierwnomierne korzystanie ze rodkw pozabudetowych i pomocowych, - sytuacja ekonomiczno-gospodarcza kraju nie sprzyja pomocy osobom niepeno-sprawnym, - brak dziaa w zakresie upowszechniania w mediach problematyki niepeno-sprawnoci w celu ksztatowania pozytywnych postaw, - spadek liczby miejsc pracy dla osb niepenosprawnych, - nie likwidowanie barier architektonicznych, - wzrost zapotrzebowania na placwki opieki stacjonarnej oraz usugi opiekucze i stacjonarne. 2.11. Zasoby umoliwiajce rozwizywanie problemw spoecznych Zasobami umoliwiajcymi rozwizywanie problemw spoecznych okrelamy instytucje znajdujce si na terenie gminy lub obejmujce swym zasigiem dziaania jej mieszkacw, ktre funkcjonuj w obszarze polityki spoecznej i rozwizuj dane problemy. S to zarwno jednostki samorzdowe, jak i niepubliczne, na przykad organizacje pozarzdowe. 2.11.1. Zasoby instytucjonalne Instytucj oferujc pomoc i wsparcie na terenie gminy Radkw jest Gminny Orodek Pomocy Spoecznej mieszczcy si w Radkowie. Orodek realizuje zadania wynikajce z ustawy o pomocy spoecznej i wiadcze rodzinnych, m.in. koordynuje rozwizywanie problemw spoecznych w gminie. Kadr placwki stanowi kierownik, pracownik socjalny oraz opiekunki specjalistyczne. Oferta jednostki skierowana jest do mieszkacw gminy, ktrzy znajduj si w trudnej sytuacji materialno-bytowej i zdrowotnej.
Nazwa instytucji Urzd Gminy Rola i zadania Moliwoci na rzecz rozwoju

Wynikajce z ustawy o samo- Pomoc przy powstawaniu innych organizacji. rzdzie Pomoc przy zawieraniu partnerstwa. Zwikszenie zaangaowania w problemy spoeczne mieszkacw. Ustawa o pomocy spoecznej i Utworzenie grup wsparcia i samopomocowych. Zaangaowanie ustawa o wiadczeniach rodzin- mieszkacw. nych

Orodek Pomocy

Gminna Biblioteka Publiczna Promocja i rozpowszechnianie Zaktywizowanie modziey. Wsppraca z innymi organizacjami, i Dom Kultury czytelnictwa instytucjami. Pobudzanie zainteresowa. Dziaania integracyjne. Zesp Szk Policja Przedszkole samorzdowe Orodek Zdrowia Bank Spdzielczy Poczta Edukacja i wychowanie Bezpieczestwo i ochrona. Zwikszenie roli wychowania modziey. Wykorzystanie potencjau i zasobw celem zorganizowania czasu wolnego. Zwikszenie kontroli i zapobiegania przestpczoci nieletnich. Prewencja.

Opieka, wychowanie i edukacja. Dziaania integracyjne i wychowawcze. Ochrona zdrowia i profilaktyka Promowanie zdrowego stylu ycia, kampanie spoeczne, usugi specjalistyczne.

Obsuga finansowa mieszkacw Promocja przedsibiorczoci, edukacja ekonomiczna. Obsuga mieszkacw Komunikacja midzy mieszkacami, kolekcjonowanie znaczkw.

2.11.2. Zasoby pozainstytucjonalne - organizacje pozarzdowe Kada spoeczno, w ktrej istniej silne wizi spoeczne, winna organizowa wspprac midzy samorzdem a organizacjami pozarzdowymi, aby wspdziaa w kierunku uzupenienia i usprawnienia instytucjonalnego form pomocy. W gminie Radkw funkcjonuje Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Radkw oraz istniej dwie parafie Kocioa rzymskokatolickiego. Pomidzy sektorem publicznym a pozarzdowym istnieje dobry przepyw informacji dotyczcy podopiecznych korzystajcych z pomocy. Samorzd gminy dysponuje uregulowaniami okrelonymi przez odpowiednie akty prawa miejscowego dotyczce wsppracy z organizacjami nalecymi do sektora pozarzdowego. Skutkuje to podejmowaniem wsppracy z tymi organizacjami w zakresie zlecania realizacji zada wasnych i wsparcia rzeczowego.

Nazwa instytucji Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Radkw Parafie (Kossw, Dzierzgw) Grupa terapeutyczna AA -

Rola i zadania plac zabaw odnowa pomnika wydanie ksiki bank ywnoci pozyskiwanie funduszy promocja gminy kultywowanie tradycji regionu, integracja pokole wita kocielne uczestnictwo dzieci i modziey w liturgii pomoc i wsparcie osobom potrzebujcym spotkania terapeutyczne pomoc psychologiczna wzajemne wspieranie promocja regionu, promocja zdrowego trybu ycia dodatkowe zarobki poza gospodarstwem podtrzymywanie tradycji, promocja regionu zagospodarowanie czasu wolnego twrczo ludowa udzia w doynkach bezpieczestwo mieszkacw wspieranie osb niepenosprawnych

Moliwoci na rzecz rozwoju integracja spoecznoci lokalnej

integracja parafii dawanie dobrego przykadu oddziaywanie na innych z takim problemem spotkania w szkoach z dziemi i modzie pozyskiwanie dodatkowych funduszy dawanie przykadu (estetyka obejcia) promocja kultury ludowej wrd dzieci i modziey (szkoy) spotkania midzypokoleniowe promocja miejsca i ludzi, dziaalno edukacyjna i wydawnicza promocja regionu zaangaowanie si w ycie kulturalne i spoeczne wsi zabezpieczanie przed skutkami zagroe objcie pomoc rodzin osb niepenosprawnych integracja integracja integracja pokoleniowa wzajemne duchowe wsparcie

Gospodarstwo (Brzecie, Bakw)

agroturystyczne Zesp Dzierzgowianie Twrcy ludowi Koo Gospody Wiejskich Ochotnicza Stra Poarna Caritas Klub strzelecki Zwizek Emerytw i Rencistw -

moliwo realizacji zainteresowa organizowanie spotka z emerytami organizowanie wycieczek krajoznawczych -

2.11.3. Poziom integracji spoecznej w gminie Radkw Podczas warsztatw strategicznych oceniono poziom integracji spoecznej w gminie Radkw. Zaangaowanie spoecznoci w dziaania na rzecz rodowiska lokalnego jest sabe, co potwierdzone zostao take podczas pracy warsztatowej. Lokalni liderzy podczas warsztatw strategicznych zwracali uwag na panujc w rodowisku znieczulic spoeczn. Stwierdzono, i wystpuj sabe wizi midzy mieszkacami, nieliczne przejawy wzajemnej pomocy i wsplnych dziaa. Organizowane spotkania w zakresie dziaa spoecznych nie ciesz si popularnoci. Na terenie gminy dziaaj dwa stowarzyszenia oraz organizacje nieformalne, tj. klub AA, Rady Soeckie, Rady Rodzicw dziaajce przy szkoach. Podczas warsztatw dotyczcych aktualizacji strategii udzia brao 17 osb, ktre czynnie wczyy si w ten proces. Frekwencja liderw lokalnych uczestniczcych w spotkaniach
Spotkanie promocyjno-informacyjne 10.04.2008r. 24 Warsztaty dot. aktualizacji strategii 15.05.2008r. 15 09.06.2008r. 18 16.06.2008r. 24

Ilo osb uczestniczcych

Ocena integracji spoecznej


Wizi pomidzy Mieszkacy w maym Wystpuj sabe wizi Wystpuj pozytywne mieszkacami s stopniu identyfikuj si midzy mieszkacami, wizi pomidzy mieszlune, spoeczno, ze spoecznoci i jej wystpuj nieliczne kacami, podejmowane charakteryzuje wysoki sprawami, brak zaanprzejawy wzajemnej s wsplne dziaania w poziom obojtnoci gaowania spoecznego pomocy i wsplnych zakresie spraw spodziaa spoecznej mieszkacw ecznych 1 2 3 4 Wystpuj liczne przejawy samopomocy, spoeczno jest zintegrowana, mieszkacy identyfikuj si ze spoecznoci 5 Spoeczno jest mocno zintegrowana, wspdziaa ze sob, wystpuj bardzo czste wsplne dziaania, mieszkacy mocno identyfikuj si ze spoecznoci 6

Podczas oceny stanu integracji spoecznej liderzy wskazali podany stan w tej kwestii, ktry mieci si w przedziale trzecim.

2.12. Podsumowanie czci diagnostycznej Dokonujcy diagnozy problemw spoecznych na terenie gminy zesp korzysta z szeregu moliwoci, jakie stwarza funkcjonowanie jednostek organizacyjnych samorzdu terytorialnego, jednostek pozarzdowych oraz instytucji wspdziaajcych w szeroko rozumianym obszarze polityki spoecznej. Nie poprzestajc na analizie rde zastanych, ktrymi dysponuj Gminny Orodek Pomocy Spoecznej, Policja, Powiatowy Urzd Pracy i inne, korzystano obficie z bardzo wskazanych przy sporzdzaniu analiz diagnostycznych rde wywoanych, tj. bada ankietowych i analizy SWOT oraz metody partycypacyjnej poprzez zorganizowanie warsztatw strategicznych. Sumujc uzyskane informacje i nakadajc wyniki diagnozy na zakres moliwoci instytucji oraz organizacji pozarzdowych pracujcych na rzecz spoecznoci, moemy wskaza najwaniejsze obszary problemowe, ktrych rozwizanie powinno sta si priorytetem dziaa samorzdu, instytucji i organizacji pozarzdowych. Zesp przygotowujcy dokument uzna, e naley zaprogramowa dziaania, zmierzajce do rozwizania nastpujcych problemw: - Uzalenienie od rodkw psychoaktywnych jest jednym z problemw spoecznych wystpujcych na terenie gminy. Przyczynia si do powstawania szeregu negatywnych zjawisk, szczeglnie przemocy domowej, skutecznie ograniczajcych wydolno rodzin nimi dotknitych. - Istnienie wysokiego poziomu bezrobocia skutecznie uniemoliwia realizacj celw osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszkacw gminy, pogbiajc obszary ubstwa. - Postpujce starzenie si spoecznoci lokalnej oraz pogarszajca si sytuacja materialna osb starszych, samotnych i niepenosprawnych skutecznie ogranicza im samodzielny, peny i czynny udzia w yciu spoecznym. - Dysfunkcje opiekuczo-wychowawcze w rodzinach wymagajcych profesjonalnej pomocy w rozwizywaniu pojawiajcych si trudnoci. - Ograniczona liczba organizacji pozarzdowych na terenie gminy skutecznie utrudnia realizacj nowatorskich rozwiza oraz wystpowanie o fundusze wspomagajce rozwizywanie lokalnych problemw spoecznych Zwizek zidentyfikowanych problemw spoecznych z programowaniem dziaa

ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY SPOECZNE

INNE DOKUMENTY STRATEGICZNE

PROGRAMOWANIE ROZWIZYWANIA PROBLEMW

MOLIWOCI FINANSOWE I ORGANIZACYJNE

ZADANIA SAMORZDU GMINNEGO, PODMIOTW SPOECZNYCH I GOSPODARCZYCH

Powyszy wykres przedstawia zwizek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemw spoecznych z czynnikami, ktre naley bra pod uwag w programowaniu dziaa sucych rozwizywaniu problemw spoecznych rodowiska lokalnego. Oczywicie wpyw poszczeglnych czynnikw jest zoony i niejednorodny. Najwiksze znaczenie przy projektowaniu dziaa maj moliwoci kompetencyjne samorzdu lokalnego oraz warunki finansowe, nieco mniejsze, cho take istotne, inne dokumenty strategiczne omwione w czci wstpnej.

3. Cz programowa W tej czci strategii zawarte s programy szczegowe polityki i pomocy spoecznej, przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostay one ujte w formie misji/wizji, celw gwnych, celw szczegowych i kierunkw dziaa. Wizja Gmina Radkw to gmina, w ktrej spoeczno bdzie wyedukowana, osoby potrzebujce otoczone bd wsparciem i pomoc. W dzieciach i modziey ksztatowane bd pozytywne wartoci i postawy. Spoeczno bdzie ya w czystym rodowisku, pamitajc o swoim dziedzictwie kulturowym. 3.2. Cele gwne, cele szczegowe oraz kierunki dziaa Cel strategiczny: 1. Rozwijanie integracyjnego wsparcia dla rodzin dysfunkcyjnych oraz osb niepenosprawnych zapewniajc im odpowiedni opiek i pomoc oraz godne warunki ycia dla osb starszych. Cele szczegowe 1/ zorganizowanie systemowej pomocy rodzinie z problemami opiekuczo-wychowawczymi 2/ aktywizacja osb niepenosprawnych i spoecznoci lokalnej w zakresie dziaa na rzecz osb niepenosprawnych i ich rodzin 3/ utrzymywanie osb starszych w miejscu zamieszkania poprzez proponowane innowacyjnych form pomocy usugowej w rodowisku Dziaania do celu strategicznego Nr 1 i celw szczegowych 1-3. - utworzenie punktu informacji dla spoecznoci lokalnej - wzbudzenie aktywnoci wrd osb odpowiedzialnych za wychowanie (rodzicw, nauczycieli) w organizowania konstruktywnych form ksztatowania osobowoci i wyrwnywania szans yciowych i zapobieganiu postaw destrukcyjnych - uatwienie osobom niepenosprawnym korzystania ze sprztu medyczno-rehabilitacyjnego - zwikszenie wsppracy z samorzdem oraz organizacjami pozarzdowymi w zakresie dziaa podejmowanych na rzecz osb niepenosprawnych - rozwijanie usug opiekuczych, w szczeglnoci poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry - rozwj oferty kulturalnej adresowanej do osb w podeszym wieku, w celu ich aktywizacji - podejmowanie dziaa zmierzajcych do powstania na terenie gminy Domu Pomocy Spoecznej Odpowiedzialni za realizacj kierunkw dziaa: Rada i Urzd Gminy, jednostki organizacyjne samorzdu gminnego i pomocy spoecznej, placwki owiatowe. rodki finansowe: Budet samorzdu lokalnego, rodki pozyskane z funduszy zewntrznych, rzdowych, pozarzdowych, programw celowych. Partnerzy: Instytucje rzdowe, samorzdowe, organizacje spoeczne. Czas realizacji: Rozpoczcie realizacji - czerwiec 2009r. Wskaniki: Utworzenie lokalnej grupy samopomocowej (Klub Seniora). Zwikszenie zatrudnienia w zakresie usug opiekuczych. Utworzenie Rodzinnego Domu Pomocy. Cel strategiczny: 2. Przeciwdziaanie patologiom i wzmocnienie systemu pomocy i opieki osobom uzalenionym oraz ich rodzinom. Cele szczegowe: 1/ Zapobieganie powstawaniu nowych problemw uzalenie. 2/ Zmniejszenie rozmiarw wystpujcej problematyki uzalenie. 3/ Zwikszenie zasobw niezbdnych do radzenia sobie z problemami ju istniejcymi. 4/ Przeciwdziaanie przemocy domowej. Dziaania do celu strategicznego Nr 2 i celw szczegowych 1-4: - utworzenie grup wsparcia dla rodzin osb uzalenionych - akcje edukacyjno-profilaktyczne dotyczce zagroenia uzalenieniami 3.1.

tworzenie alternatywnych form spdzania czasu wolnego zwikszenie kontroli punktw sprzeday alkoholi utworzenie systemu ochrony dzieci i modziey niwelowanie agresywnych zachowa wrd modziey tworzenie organizacji i grup modzieowych zapewnienie opieki nad dziemi w wieku przedszkolnym przeciwdziaanie alkoholizmowi przeciwdziaanie przemocy domowej i zaniedbaniom - opracowanie i realizacja lokalnego programu przeciwdziaania przemocy domowej Odpowiedzialni za realizacj kierunkw dziaa: Rada i Urzd Gminy, jednostki organizacyjne samorzdu gminnego i pomocy spoecznej, placwki owiatowe. rodki finansowe: Budet samorzdu lokalnego, rodki pozyskane z funduszy zewntrznych, rzdowych, pozarzdowych, programw celowych. Partnerzy: Instytucje rzdowe, samorzdowe, organizacje spoeczne. Czas realizacji. Rozpoczcie dziaa: wrzesie 2009r. Wskaniki: Utworzenie grupy samopomocowej AL.-ANON. Udostpnienie systemowej pomocy psychologicznej i terapeutycznej dla rodzin o osb wspuzalenionych. Cel strategiczny: 3. Kreatywno i przedsibiorczo osb bezrobotnych drog na rynek pracy. Cele szczegowe: 1/ Podnoszenie umiejtnoci w poszukiwaniu pracy i przedsibiorczoci 2/ Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom zagroonym wykluczeniem spoecznym, dugotrwale bezrobotnym, w tym kobietom. 3/ Rozwijanie integracji spoecznej. Dziaania do celu strategicznego Nr 3 i celw szczegowych 1-3: - zwikszenie edukacji zawodowej, - zwikszenie pomocy psychologicznej dla osb niezaradnych yciowo, - zwikszenie roli samopomocy w rozwizywaniu problemw i potrzeb yciowych, - staa wsppraca z Powiatowym Urzdem Pracy w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia na terenie gminy, szczeglnie w zakresie organizacji staw i przygotowania zawodowego oraz prac interwencyjnych i robt publicznych, - objcie prac socjaln osb dugotrwale bezrobotnych, tak by zachci te osoby do systematycznego poszukiwania zatrudnienia, - objcie pomoc materialn rodzin dotknitych problemem bezrobocia, - wspudzia w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Spoecznego przez instytucj rynku pracy, - wsparcie osb bezrobotnych w zmianie kwalifikacji, ksztaceniu, a w szczeglnoci poprzez zapewnienie dostpu do odpowiednich rde informacji. Odpowiedzialni za realizacj kierunkw dziaa: Rada i Urzd Gminy, jednostki organizacyjne samorzdu gminnego i pomocy spoecznej. rodki finansowe: Budet samorzdu lokalnego, rodki pozyskane z funduszy zewntrznych: rzdowych, pozarzdowych, programw celowych. Partnerzy: Instytucje rzdowe, samorzdowe, organizacje spoeczne, Powiatowy Urzd Pracy. Czas realizacji: Rozpoczcie dziaa - marzec 2009r. Wskaniki: Utworzenie lokalnego punktu konsultacyjnego dla osb dugotrwale bezrobotnych ze szczeglnym uwzgldnieniem osb powyej 50-go roku ycia (doradztwo prawne, prawno-psychologiczne). Cel strategiczny: 4. Rozwj spoeczestwa obywatelskiego.

Cele szczegowe: 1. Propagowanie i rozwijanie wrd spoecznoci lokalnej idei obywatelskiej odpowiedzialnoci i uczestniczenia w zaspokajaniu ludzkich potrzeb. 2. Stwarzanie korzystnych warunkw dla powstawania i rozwoju nowych organizacji pozarzdowych na terenie gminy. 3. Wsppraca z partnerami zewntrznymi zmierzajca do budowy struktur pozarzdowych. Dziaania do celu strategicznego Nr 4 i celw szczegowych 1-3: 1. Rozszerzenie wsppracy z funkcjonujcym na terenie gminy Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Gminy Radkw. 2. Analiza ofert organizacji pozarzdowych funkcjonujcych na terenie powiatu i wojewdztwa. 3. Rozwj wsppracy z organizacjami pozarzdowymi o dziaalnoci ponadlokalnej i oglnopolskiej poprzez zaprezentowanie im walorw i moliwoci samorealizacji na terenie gminy. 4. Inicjowanie ruchu pozarzdowego na terenie gminy poprzez uczestnictwo w szkoleniach dla liderw. 5. Propagowanie idei samopomocy i obywatelskiego uczestnictwa w yciu spoecznoci lokalnej oraz promowanie idei wolontariatu. 6. Podejmowanie dziaa zmierzajcych ku powoaniu Gminnego Centrum Wolontariatu. Odpowiedzialni za realizacj kierunkw dziaa: Rada i Urzd Gminy, szkoy, jednostki organizacyjne samorzdu gminnego i pomocy spoecznej. rodki finansowe: Budet samorzdu lokalnego, rodki pozyskane z funduszy zewntrznych: rzdowych, pozarzdowych, programw celowych. Partnerzy: Instytucje rzdowe, naukowe, samorzdowe, organizacje spoeczne, ze szczeglnym uwzgldnieniem organizacji poytku publicznego. Czas realizacji: Rozpoczcie dziaa - marzec 2009r. Wskaniki: Powstanie Gminnego Centrum Wolontariatu i Samopomocy Lokalnej. 3.3. Monitoring i wdraanie strategii 3.3.1. Monitoring i ewaluacja Monitoring i ewaluacja zapisw strategicznych polega bdzie na systematycznej ocenie realizowanych dziaa przy udziale Zespou Wdraajcego Strategi i przedstawicieli spoecznych, ktrzy opiniowa bd take roczne plany realizacji strategii. Dokonywana bdzie rwnie modyfikacja kierunkw dziaania w przypadku istotnych zmian spoecznych, ktre mog pojawi si poprzez zmian regulacji prawnych czy te narastanie poszczeglnych dolegliwoci spoecznych. Caociowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodno ocenianej polityki z przyjtymi wartociami i zasadami. Ewaluacja jest dziaalnoci z natury normatywn, gdy z jednej strony wykorzystuje si w niej istniejce normy, z drugiej za w jej wyniku mog pojawi si propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest take dziaalnoci instrumentaln, poniewa jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki spoecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji bd przede wszystkim: - Zesp wdraajcy strategi. Zesp powoany bdzie przez wjta odrbnym zarzdzeniem, a w jego skad mog wej m.in.: zastpca wjta, kierownik Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej, przewodniczcy Gminnej Komisji Rozwizywania Problemw Alkoholowych, dyrektor Zespou Szk w Radkowie, kierownik Gminnej Biblioteki Publicznej, przedstawiciel suby zdrowia, kierownik posterunku Policji, przedstawiciel Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Radkw. - Roczna ocena wdraania strategii. Zesp wdraajcy strategi zbiera si bdzie przynajmniej raz w roku i ocenia bdzie poziom wdraania poszczeglnych celw i kierunkw dziaa. Zesp swoj ocen przekaza bdzie wjtowi i radzie, sugerujc przyjcie proponowanych rozwiza, np. programw celowych. - Odpowiedzialny za wdraanie strategii; Wjt Gminy Radkw Kierownik Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej - Aktualizacja strategii odbywaa si bdzie programowo raz na 2 lata. 3.3.2. Wskaniki stopnia efektywnoci realizacji strategii W obszarze polityki spoecznej dysponujemy stosunkowo szerok gam wskanikw spoecznych, za pomoc ktrych moemy skutecznie ocenia poziom wdraanych w wybranym sektorze zmian. Zesp

wdraajcy strategi bdzie korzysta z szerokiego wachlarza wskanikw odzwierciedlajcych wane wartoci zakadane do osignicia i ukierunkowujce proces rozwoju. - W obszarze dotyczcym ludnoci: - przyrost naturalny na 1.000 osb, - saldo migracji na 1.000 osb. - W obszarze dotyczcym rynku pracy: - udzia zarejestrowanych bezrobotnych w oglnej liczbie czynnych zawodowo, - udzia bezrobotnych do 30. roku ycia w oglnej liczbie bezrobotnych, - liczba poszukujcych pracy na jedno wolne miejsce pracy. - W obszarze dotyczcym dochodw i wydatkw ludnoci: - dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, - dochody na 1 osob w podstawowych typach gospodarstw domowych, - odsetek osb yjcych w ubstwie, - gboko ubstwa, - udzia gospodarstw domowych oceniajcych swoj sytuacj jako z lub bardzo z. - W obszarze dotyczcym owiaty i wyksztacenia: - liczba ludnoci z wyksztaceniem wyszym na 1.000 osb w wieku 25 lat i wicej, - liczba ludnoci z wyksztaceniem co najmniej rednim na 1.000 osb w wieku 20 lat i wicej. Dodajmy, e istniej rwnie wskaniki - instrumenty polityki spoecznej, za pomoc ktrych cele mog by osignite lub ktre mog wspomaga procesy osigania celw. S to m.in. procentowe udziay: - osb dotknitych problemami alkoholowymi korzystajcych z pomocy w tym zakresie w ogle - osb dotknitych tymi problemami, - osb dotknitych problemami alkoholowymi nalecych do klubw AA itp. w ogle osb dotknitych tymi problemami, - modziey wyedukowanej w zakresie zagroe alkoholowych w ogle modziey, - modziey wyedukowanej w zakresie zagroe zwizanych z narkotykami w ogle modziey, - osb dotknitych problemami narkomanii korzystajcych z pomocy w tym zakresie w ogle osb dotknitych tymi problemami, - osb dotknitych problemami ubstwa korzystajcych z pomocy w tym zakresie w ogle osb dotknitych tymi problemami, - osb dotknitych problemami dotyczcymi niepenosprawnoci korzystajcych z pomocy w tym zakresie w ogle osb dotknitych tymi problemami. Powysze wskaniki s w wikszoci dostpne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji zajmujcych si pomoc spoeczn. Cz danych moe by zbierana okresowo poprzez badania ankietowe wrd mieszkacw gminy oraz w kluczowych dla rozwizywania problemw spoecznych instytucjach. Ostateczny ksztat systemu monitoringu powinien zosta skorelowany z projektami, ktre bd realizowane w ramach strategii. Najpowszechniej wskaniki lokalnej efektywnoci osiganych celw s pogrupowane wok najwaniejszych obszarw realizacyjnych strategii i odnosz si do poszczeglnych zagadnie. Podstawowymi wskanikami, jakie mog by przyjte dla pomiaru efektywnoci wdraania strategii, s wskaniki ekonomiczne i spoeczne. - Ekonomiczne: stopie poniesionych nakadw, koszty jednostkowe uzyskania efektu, ilo rodkw finansowych przeznaczonych na realizacj danego projektu. - Spoeczne: liczba programw i projektw socjalnych zrealizowanych w odniesieniu do poszczeglnych celw strategicznych, liczba uczestnikw szkole i warsztatw, ocena wartoci merytorycznej realizowanych projektw, inicjatywy spoeczne w obszarze aktywizacji i integracji spoecznej, liczba osb usamodzielnionych. 3.3.3. Cechy programw i projektw Strategia integracji i rozwizywania problemw spoecznych bdzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorzdu lokalnego znajd zasoby umoliwiajce budow i realizacj programw celowych zgodnych z przyjtymi kierunkami dziaa. Programy mona realizowa w okresach rocznych, duszych lub krtszych, w zalenoci od charakteru danego projektu. Przy budowie projektw znaczenie bd miay rodki, ktre Rada Gminy rocznie bdzie przeznaczaa na ten cel. Projekty winny by realizowane w ramach: - wasnych zasobw samorzdu (np. projekty GOPS-u), - poprzez organizacje pozarzdowe, - poprzez inne instytucje zewntrzne.

Projekty i programy mog by przyjmowane przez Rad Gminy stosownymi uchwaami, ktre winny przybiera formu zacznikw do niniejszej strategii. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny by zgodne z przyjtymi kierunkami dziaa. Ponadto powinny je cechowa: efektywno, skuteczno i celowo. - Efektywno - jest to jedna z najbardziej podanych cech polityki spoecznej i jednoczenie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce spoecznej w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomi, prakseologi i socjologi. Jest to relacja midzy osignitymi bd planowanymi celami (korzyciami) danego dziaania a ponoszonymi lub planowanymi nakadami. Mona tego dokona dwoma sposobami: osigajc maksymalny stopie realizacji celu przy danym nakadzie zasobw (zwikszenie wydajnoci) lub uywajc minimalnego nakadu rodkw, by w jak najwikszym stopniu zbliy si do realizacji celu (oszczdzanie zasobw). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwizuj jedn kwesti spoeczn, nie przyczyniajc si do powstania nowych. Su zachowaniu rwnowagi midzy interesami rnych grup spoecznych oraz podnosz poziom zaspokajania potrzeb spoeczestwa, oszczdnie i wydajnie dysponujc posiadanymi rodkami. - Skuteczno - jest to zgodno midzy stanem rzeczy, okrelanym jako skutek danego dziaania, a zakadanym celem. Skuteczno jest stopniowalna: za skuteczne uznaje si nie tylko dziaania, ktrych skutki s tosame z celem, ale i te, ktre zbliaj do jego osignicia. Skuteczno jest ocen, dla ktrej punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy w polityce spoecznej moe by postrzegany bardziej konkretnie - jako podane i zaplanowane zmiany w jakiej dziedzinie ycia spoecznego (np. ograniczanie obszarw biedy). - Celowo - jest to cecha oznaczajca dotarcie z danym programem do rodowiska osb rzeczywicie go potrzebujcych. Ocena celowoci powinna si opiera na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu. 3.3.4. Proponowane projekty - bank pomysw Prezentowane projekty powstay w trakcie prac warsztatowych nad aktualizacj strategii i przedstawimy je na zasadzie banku pomysw, tzn. ich realizacja moliwa bdzie dopiero wtedy, gdy wnioskodawca projektu pozyska na niego rodki finansowe. Projekt I Razem moemy wicej W naszej gminie narastajcym i coraz bardziej zauwaalnym problemem jest nadmierne spoycie alkoholu. Problem ten dotyczy nie tylko dorosych, ale rwnie dzieci, modzie i ich rodziny. Zauwaalnym problemem jest rwnie uywanie narkotykw przez modzie w okresie wakacyjnym oraz nadmierna agresja wrd dzieci i modziey. Powyszymi problemami dotknite s rodziny osb uzalenionych, dlatego aby im pomc chcemy utworzy grupy wsparcia dla rodzin osb uzalenionych. Przez wsplne spotkania rodziny mog dzieli si dowiadczeniami, problemami, a take wspiera si nawzajem.
Zadanie / Czas a/ b/ c/ utworzenie grup samopomocowych dla rodzin osb uzalenionych zdiagnozowanie rodzin, w ktrych istnieje problem alkoholowy (GOPS, Policja, Ksidz) rozpowszechnienie informacji o spotkaniach plakaty ulotki, zawiadomienia rozmowy z rodzinami zorganizowanie spotkania (5 spotka) ze specjalist (animatorem) od grup samopomocowych z rodzinami osb uzalenionych (jak dziaaj, na jakiej zasadzie takie grupy si tworzy) utworzenie grupy samopomocowej i ich spotkania I x x II x III IV V VI Odpowiedzialny Organizator GOPS

Organizator

Organizator

Organizator

Organizator: Komisja ds. Rozwizywania problemw alkoholowych. Partnerzy: GOPS, Policja, Ksidz, Szkoy - nauczyciele.

Budet
Zadania 1/ Koszt delegacji - wywiady rodowiskowe 2/ Rozpowszechnianie informacji: zamwienie, zaprojektowanie plakatw 3/ Koszt delegacji specjalisty, poczstunek 4/ Koszt wynajcia lokalu Koszt 500,00 z 3.000,00 z 2.600,00 z + 400,00 z = 3.000,00 z 1.400,00 z

Rezultaty: Ilo odbytych spotka. Ilo osb uczestniczcych w spotkaniach. Grupa 15 osb potrafi rozmawia o problemie i radzi sobie z nim. Rodziny wspieraj si nawzajem, umiej pomc osobie uzalenionej. Przez spotkania osoby te nauczyy si konsekwencji w swoim dziaaniu, pokazay osobie uzalenionej drog do terapii, leczenia. Projekt II Na Jasn Przyszo Obserwujemy, e w rodowisku lokalnym jest dua grupa osb bezrobotnych, wrd nich s zarwno osoby wyksztacone, jak i niewyksztacone, co wskazuje na niezaradno yciow i niezaradno metod poszukiwania pracy. Analiza sytuacji osobistej i rodzinnej wskazuje, e s to osoby z duym potencjaem, jednak o zanionym poczuciu wasnej wartoci, czsto niewiadome zasobw lokalnego rodowiska, co przyczynia si do biernej postawy i niechci wobec podejmowania dziaa na wasn rk (zakadanie firm), objawy przed niepowodzeniem na polu zawodowym. Z bada ankietowych wynika, e osoby te najczciej nie s dobrze poinformowane w zakresie ofert pracy, jak rwnie formuowania dokumentw aplikacyjnych, nie maj dostatecznej wiedzy jak pozyskiwa rodki na wasny rozwj zawodowy bd zaoenia dziaalnoci gospodarczej. Sytuacja ta przyczynia si do szerzenia patologii, postaw destrukcyjnych i agresywnych oraz zahamowania rozwoju spoecznego. Warsztaty planowania wasnej przyszoci zawodowej dla osb bezrobotnych.
Zadania / Czas Rozpowszechnianie informacji o warsztatach Zebranie grupy i spotkanie zapoznawcze Jestem silny (podnoszenie samooceny) Badanie rynku pracy i poznanie metod Ksztatowanie umiejtnoci, autoprezentacja (CV, list motywacyjny) 6/ Badanie zasobw lokalnego rodowiska, informacja o dziaalnoci gospodarczej 7/ Rne sposoby planowania przyszoci zawodowej, dziaanie w organizacjach pozarzdowych 1/ 2/ 3/ 4/ 5/ 8/ Dzie przedsibiorczoci + gieda ofert I x x x II III IV V VI Odpowiedzialny GOPS GOPS Psycholog, specjalista PUP GOPS, go (wiczenia w grupach) specjalista x x Centrum aktywnoci Lokalni przedsibiorcy, instytucje

x x x

Organizator: GOPS Radkw Partnerzy: PUP, psycholog, organizacje pozarzdowe Budet


Zadania 1. Wynajem sali 2. Materiay biurowe 3. Poczstunek 4. Wynagrodzenie koordynatora 5. Wynagrodzenie instruktorw 6. Obsuga ksigowa 7. Koszt cza telefonicznego, internetowego i poczty 8. Pomoce edukacyjne (pyty CD, DVD, ksiki) 9. Promocja projektu. 10. Dzie przedsibiorczoci, spotkanie finaowe (poczstunek oglny + nagrody) Koszt Umowa nieodpatnego uyczenia 600,00 z 600,00 z 3.000,00 z 2.400,00 z 600,00 z 600,00 z 1.200,00 z 2.200,00 z 1.200,00 z

Rezultaty: 30 osobowa grupa bdzie zorientowana w ofertach na rynku pracy, 25 osb podniesie samoocen (ankiety, wywiady), 30 pozna metody poszukiwania, a 25 bdzie potrafio dobrze posugiwa si t metod. 30 osb pozna zasoby lokalne i napisze plan przyszoci zawodowej. 25 % wemie udzia w pracach organizacji pozarzdowych, 25 % skorzysta z konkretnych ofert pracy (zacienienia wsppracy), pobudzenie aktywnoci spoecznej (oywienie rodowiska). Projekt III Dni u Specjalisty w Radkowie Bezradno rodzin w radzeniu sobie z problemami wychowawczymi Nadmierna agresja u dzieci i modziey Niedostosowanie spoeczne u dzieci brak dostpnoci do fachowej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, neurologicznej, psychiatrycznej
I x II x x x x x x x III x x IV V VI Odpowiedzialny GOPS Orodek Interwencji Kryzysowej Poradnie specjalistyczne GOPS GOPS GOPS

Zadanie / Czas 1/ Zorganizowanie lokalu 2/ Wykaz specjalistw do przeprowadzania bada (ustalenie specjalistw) 3/ Ustalenie terminw bada 4/ Opracowanie wzorw plakatw reklamowych i zlecenie druku 5/ Dystrybucja plakatw, reklama sowna oraz prasowa 6/ Przeprowadzenie bada

Organizator: GOPS, placwki owiatowe, Partnerzy: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Radkw, ksidz, Orodek Interwencji Kryzysowej, poradnie specjalistyczne. Budet
Zadanie Zorganizowanie lokalu - wynajcie Ustalenie specjalistw Ustalenie terminu bada Wykonanie plakatu przez plastyka, zlecenie druku 5/ Reklama prasowa lokalna 6/ Przeprowadzenie bada 1/ 2/ 3/ 4/ Koszt 16 x 400 8 x 100 30 x 20 16 x 14 x 150 6.400,00 z 800,00 z 100,00 z 600,00 z 500,00 z 1.000,00 z 33.600,00 z

Rezultaty: 1. Liczba osb, ktre skorzystay z konsultacji specjalistycznych. 2. Liczba osb skierowanych na dalsze leczenie. 3. Ocena zdrowia mieszkacw. 4. Dziaania profilaktyczne - promocja zdrowia. 4. Finansowanie Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Zidentyfikowane cele i dziaania dotyczce rozwizywania problemw spoecznych w gminie wymagaj odpowiednich rde finansowania. Przewidywane rda finansowania strategii to: rodki finansowe wewntrzne (rodki budetowe, sponsoring, rodki wasne): - rodki pochodzce z budetu gminy w zakresie finansowania zada wasnych gminy w zakresie pomocy spoecznej oraz w innych obszarach ujtych w strategii. - rodki pochodzce z budetu pastwa na zadania zlecone gminie przez administracj rzdow. - rodki budetu samorzdu powiatowego, samorzdu wojewdztwa, - rodki od lokalnych sponsorw rodki finansowe zewntrzne (programy pomocowe): - Programy Unii Europejskiej - Programy bilateralne - Fundusze organizacji midzynarodowych - Krajowe fundusze publiczne (np. PFRON) - Fundusze prywatne, rodki fundacji.

1. rodki pochodzce z Unii Europejskiej Europejski Fundusz Spoeczny (EFS) - jest najwaniejszym instrumentem Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziaania bezrobociu i rozwoju zasobw ludzkich. EFS wspiera dziaania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Polska korzysta z moliwoci, jakie stwarza Europejski Fundusz Spoeczny (EFS). W obowizujcym okresie programowania 2007-2013 rodki EFS finansowa bd wycznie dziaania Programu Operacyjnego Kapita Ludzki PO KL. Program Operacyjny Kapita Ludzki (PO KL) Program, ktry jest finansowany z EFS stanowi odpowied na wyzwania, jakie przed pastwami czonkowskimi UE, w tym rwnie Polsk, stawia odnowiona Strategia Lizboska. Do wyzwa tych nale: uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy, rozwijanie wiedzy i innowacji oraz tworzenie wikszej liczby trwaych miejsc pracy. Zgodnie z zaoeniami Strategii Lizboskiej oraz celami polityki spjnoci krajw unijnych, rozwj kapitau ludzkiego i spoecznego przyczynia si do peniejszego wykorzystania zasobw pracy oraz wsparcia wzrostu konkurencyjnoci gospodarki. Dc do efektywnego rozwoju zasobw ludzkich, program bdzie koncentrowa wsparcie na nastpujcych obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja spoeczna, rozwj potencjau adaptacyjnego pracownikw i przedsibiorstw, a take zagadnienia zwizane z budow sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdraaniem zasady dobrego rzdzenia. Celem gwnym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spjnoci spoecznej, a do osignicia tego celu przyczynia si realizacja celw strategicznych. PO KL skada si z 10 priorytetw, realizowanych rwnolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym: I. Rynek pracy otwarty dla wszystkich II. Promocja integracji spoecznej III. Regionalne kadry gospodarki IV. Rozwj wyksztacenia i kompetencji w regionach V. Pomoc techniczna. Ok. 60 % rodkw PO KL zostanie przeznaczona na wsparcie realizowane w poszczeglnych regionach, za pozostaa kwota (ok. 40 %) bdzie wdraana sektorowo przez odpowiednie resorty. Program Operacyjny Kapita Ludzki finansowany bdzie w 85 % ze rodkw Unii Europejskiej (Europejskiego Funduszu Spoecznego) oraz w 15 % ze rodkw krajowych. Cao kwoty, jak przewidziano na realizacj Programu, wynosi prawie 11,5 mld euro, w tym wkad finansowy Europejskiego Funduszu Spoecznego to ponad 9,7 mld euro, a pozosta cz stanowi rodki krajowe. Szczegowe informacje mona uzyska na stronach internetowych. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa witokrzyskiego (RPO W) Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa witokrzyskiego na lata 2007-2013 (RPOW 2007 2103) stanowi kompleksowe narzdzie prowadzenia polityki rozwoju regionu w latach 2007-2013. Program jest jednym z instrumentw realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO 2007-2013) wspierajcych wzrost gospodarczy i zatrudnienie na lata 2007-2013, przyjtych przez Rad Ministrw w dniu 29 listopada 2006r. W celu przezwycienia barier rozwojowych przedsibiorczoci w witokrzyskim, w osi priorytetowej: Rozwj przedsibiorczoci Programu przewidziano bezporednie wsparcie inwestycyjne mikro, maych i rednich firm. Preferowane bd projekty podmiotw dziaajcych w sektorze produkcyjnym i usugowym, w tym w brany turystycznej, dziki realizacji inwestycji generujce nowe miejsca pracy i wdraajce nowe, innowacyjne technologie i rozwizania. Przedsibiorstwa bd te miay moliwo uzyskania dotacji na tworzenie nowych miejsc pracy, jak rwnie dofinansowania organizacji misji gospodarczych oraz kosztw udziau w targach. Regiony podnosz sw konkurencyjno rwnie poprzez zapewnienie mieszkacom dostpu do wysokiej jakoci usug sfery publicznej, tj. ochrony zdrowia, edukacji, dbr kultury, zrnicowanych moliwoci wypoczynku i zagospodarowania czasu wolnego. Poprawa dostpu do tych usug ma duy wpyw na wzrost atrakcyjnoci ycia w regionie, a co si z tym wie, pozwoli na zahamowanie odpywu ludzi modych, szczeglnie z wyszym wyksztaceniem, poza wojewdztwo w tym celu bdzie realizowana O priorytetowa 5. Wzrost jakoci infrastruktury spoecznej oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystyk i sport.

Program Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) Program Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 bdzie realizowany na terenie caego kraju. Podstaw jego wdraania jest opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi projekt, ktry zosta zaakceptowany przez Komitet Rozwoju Obszarw Wiejskich Unii Europejskiej (24 lipca 2007r.). Instrumenty PROW podzielono na osie, ktrych realizacja ma si przyczyni do osignicia nastpujcych celw: - poprawa konkurencyjnoci rolnictwa i lenictwa przez wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji, - poprawa rodowiska naturalnego i terenw wiejskich przez wspieranie gospodarowania gruntami, - poprawa jakoci ycia na obszarach wiejskich oraz popierania rnicowania dziaalnoci gospodarczej. W ramach priorytetowych kierunkw wsparcia obszarw wiejskich UE, zdefiniowano cztery osie: O 1: Poprawa konkurencyjnoci sektora rolnego i lenego O 2: Poprawa rodowiska naturalnego i obszarw wiejskich O 3: Jako ycia na obszarach wiejskich i rnicowanie gospodarki wiejskiej O 4: Leader Realizacja Osi 3: Jako ycia na obszarach wiejskich i rnicowanie gospodarki wiejskiej bdzie realizowana przez nastpujce dziaania: - przejcie do dziaalnoci pozarolniczej, - wspieranie tworzenia i rozwoju mikro-przedsibiorstw w celu promocji przedsibiorczoci i rozwijania ekonomicznych podstaw regionu, - promocja turystyki, - ochrona, podnoszenie jakoci i zarzdzanie dziedzictwem kulturowym; - podstawowe usugi na rzecz gospodarki i ludnoci wiejskiej, - odnowa wsi i rozwj, ochrona i podniesienie jakoci wiejskiego dziedzictwa kulturowego, - system szkole zawodowych dla podmiotw gospodarczych dziaajcych w obszarach objtych osi priorytetow 3, - system zdobywania kwalifikacji i aktywizacji w celu przygotowania i wdroenia lokalnej strategii rozwoju. O 4: Leader Leader jest podejciem wielosektorowym, przekrojowym i partnerskim, realizowanym lokalnie na okrelonym obszarze, umoliwiajcym osignicie celw osi trzeciej. Celem osi czwartej jest przede wszystkim budowanie kapitau spoecznego poprzez aktywizacj mieszkacw oraz przyczynianie si do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, a take polepszenie zarzdzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja, w skutek poredniego wczenia lokalnych grup dziaania w system zarzdzania danym obszarem. Pomocne w osigniciu celw osi bd rwnie projekty wsppracy. W ramach Leader mona realizowa: mae projekty, ktre mog dotyczy: - organizacji szkole i innych przedsiwzi o charakterze edukacyjnym - promocji i rozwoju lokalnej aktywnoci, w tym promocji lokalnej twrczoci kulturalnej i artystycznej, z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego - rozwoju agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich - organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych - zakupu oprogramowania, urzdze i sprztu komputerowego (w tym urzdze i sprztu umoliwiajcego dostp do Internetu oraz zakup usugi dostpu do Internetu) i ich udostpnianie na potrzeby spoecznoci wiejskiej w celu podniesienia jakoci ycia ludnoci - renowacji, zabezpieczenia i oznakowania przydronych kapliczek, pomnikw przyrody, odkrywek geologicznych i innych miejsc i budowli charakterystycznych dla danej miejscowoci - odnawiania elewacji i dachw prywatnych budynkw, ogrodze, oraz innych obiektw charakterystycznych dla budownictwa danego regionu - zakupu strojw, eksponatw i innego wyposaenia dla zespow artystycznych, zespow folklorystycznych oraz innych grup i zespow kultywujcych miejscowe tradycje i zwyczaje - zakupu wyposaenia wietlic wiejskich i ich remont. Fundusze organizacji midzynarodowych Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarw Wiejskich (PPWOW) Program powsta w Ministerstwie Pracy i Polityki Spoecznej i ma suy rozwizywaniu problemw spoecznych. W dniu 7 kwietnia 2006r. podpisana zostaa umowa pomidzy Bankiem wiatowym a polskim rzdem w sprawie poyczki na finansowanie PPWOW. Ma on trwa do koca 2009r. Program

skada si z trzech czci - Programu Integracji Spoecznej, reformy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego oraz kampanii informacyjno-wiadomociowej na temat problemw integracji Spoecznej i reformy KRUS. Do finansowania czci zada zawartych w Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Radkw suy Program Integracji Spoecznej. Ten program to nie tylko pienidze, ale i skuteczne narzdzia do rozwoju gminy. Samorzdy gminne otrzymuj wsparcie w projektowaniu lokalnej strategii rozwizywania problemw spoecznych, do ich dyspozycji jest najlepszy moliwy know how - eksperci, szkolenia, baza Dobrych Praktyk, a take wysoko kwalifikowani konsultanci, ktrzy na bieco wsppracuj z gminami. Gminy otrzymuj te wsparcie dla lepszego aktywizowania lokalnej spoecznoci, pomoc w identyfikacji lokalnych liderw, motywowaniu ich do dziaania oraz w zachcaniu mieszkacw do aktywnego wczania si w rozwizywanie problemw spoecznych. Do programu zakwalifikowano 500 na 2,5 tys. polskich gmin. Wybrano te gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, ktre s w najgorszej sytuacji z uwagi na mnogo problemw spoecznych. Wzito przy tym pod uwag kilkanacie wskanikw takich jak m. in. niski dochd na mieszkaca, peryferyjno pooenia, liczba klientw pomocy spoecznej, struktura demograficzna, niekorzystna struktura gospodarcza i maa aktywno spoeczna. Program stworzy moliwo sfinansowania projektw dla trzech grup beneficjentw: 1) ludzi starszych, 2) dzieci i modziey, 3) rodzin z dziemi. Pomoc dla osb starszych obejmie m.in.: usugi opiekucze o rnym zakresie i charakterze; rodowiskowe formy opieki nad osobami w podeszym wieku, rozwj usug wspomagajcych, uatwiajcych codzienne funkcjonowanie /dostp do informacji, gastronomia, transport, ksztacenie ustawiczne/; rozwj form pomocy w okresowym wyrczaniu opiekunw rodzinnych; mieszkania chronione dajce moliwo maksymalnie dugiej samodzielnoci; wspieranie rnych form samopomocy. Pomoc dla dzieci i modziey obejmie m.in.: rozwj sieci wietlic rodowiskowych dostpnych dla wszystkich dzieci; tworzenia klubw modzieowych z ofert adekwatn dla potrzeb nastolatkw opart na samorzdnoci i samoorganizacji z udziaem wychowawcy; tworzenie kawiarenek internetowych; tworzenie sieci poradnictwa i wspierania w sytuacjach kryzysowych i poradnictwa zawodowego dla modziey; tworzenie zastpczych form opieki gwnie rodzinnej dla dzieci i modziey, ktrej rodzice niewaciwie wywizuj si ze swoich obowizkw. Natomiast pomoc dla rodzin z dziemi obejmie m.in. poradnictwo prawne, socjalne, rodzinne oraz pedagogiczno-psychologiczne; opieka instytucjonalna nad dziemi w wieku szkolnym i modszym; mini przedszkola lub mini obki o charakterze rodzinnym. Fundusze krajowe PFRON 1) Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych jest funduszem celowym, ktrego rodki przeznaczane s na rehabilitacj zawodow i spoeczn osb niepenosprawnych oraz zatrudnianie osb niepenosprawnych. rodki PFRON przeznaczane s midzy innymi na: - dofinansowanie wynagrodze osb niepenosprawnych - zatrudnianie osb niepenosprawnych - przystosowanie nowych i istniejcych miejsc pracy dla osb niepenosprawnych - sport i rekreacj osb niepenosprawnych - zaopatrzenie w sprzt rehabilitacyjny - likwidacj barier architektonicznych i komunikacyjnych - wsparcie edukacji osb niepenosprawnych - realizacj programw wasnych Celem strategicznym programu jest wyrwnanie szans w zdobyciu wyksztacenia przez uczniw, bdcych osobami niepenosprawnymi, zamieszkujcych gminy. Cele operacyjne programu to: a) poprawa warunkw ksztacenia uczniw, bdcych osobami niepenosprawnymi, zamieszkujcymi gminy, b) umoliwienie uczestnictwa w zajciach majcych na celu podniesienia sprawnoci fizycznej i psychicznej, c) likwidacja barier transportowych utrudniajcych lub uniemoliwiajcych pobieranie przez uczniw nauki.

Celem programu jest rwnie wzrost udziau osb niepenosprawnych zamieszkujcych gminy w oglnej liczbie osb pobierajcych nauk na poziomie ponadgimnazjalnym. Fundusze prywatne, rodki fundacji (przykady) Fundacja Wspomagania Wsi Celem Fundacji jest: 1. Wspomaganie inicjatyw gospodarczych i spoecznych mieszkacw wsi i maych miast oraz inicjatyw zwizanych z popraw stanu infrastruktury obszarw wiejskich midzy innymi poprzez: - poprawa warunkw ycia i gospodarowania na wsi. - rozwj spoeczny i kulturalny wsi. - rozwj owiaty wrd ludnoci wsi. - organizowanie opieki spoecznej na wsi. Fundacja realizuje swoje cele poprzez: udzielanie dotacji lub zwrotnej pomocy finansowej, prowadzenie doradztwa techniczno-ekonomicznego, prowadzenie szkole, popularyzowanie wiedzy teoretycznej i praktycznej, organizowanie wymiany modziey, Fundacja realizuje swoje cele poprzez bezporednie prowadzenie inicjowanych przez siebie przedsiwzi lub w formach porednich, poprzez udzielanie pomocy organizacyjnej lub finansowej instytucjom, organizacjom i osobom fizycznym. Fundacja Batorego Do priorytetowych zada Fundacji naley: - wzmacnianie roli organizacji pozarzdowych i zwikszanie aktywnoci obywateli - propagowanie zasad pastwa prawa i przejrzystoci w yciu publicznym - rozwijanie wsppracy i solidarnoci midzynarodowej Podstawow metoda Fundacji jest dziaalno grantodawcza. Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga Misj Fundacji jest wspieranie prac na rzecz dobra publicznego w zakresie edukacji, kultury i sztuki, ochrony zdrowia i opieki socjalnej. Zadania realizowane s midzy innymi poprzez: tworzenie nowoczesnych programw edukacyjnych, pomocnych w ksztaceniu dzieci i modziey wybitnie uzdolnionej, udzielanie wsparcia organizacjom skutecznie dziaajcym na rzecz zreformowania edukacji ekonomicznej i nauki przedsibiorczoci w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki rynkowej, dotowanie szczeglnie wartociowych dziaa edukacyjnych w zakresie kultury, ze szczeglnym uwzgldnieniem muzyki i dziedzictwa kulturowego, wspieranie inicjatyw lokalnych i regionalnych. Fundacja PZU Celem Fundacji jest wspieranie nowatorskich inicjatyw sucych podniesieniu jakoci ycia spoecznego oraz rozwojowi indywidualnemu. Pomoc kierowana jest do organizacji pozarzdowych prowadzcych dziaalno w obszarze programowym Fundacji obejmujcym edukacj, pomoc spoeczn, kultur i sztuk oraz ochron zdrowia. 5. Uwagi kocowe Zapisy zawarte w strategii bd realizowane w ramach kierunkw poszczeglnych dziaa, w zalenoci od posiadanych przez samorzd i pozyskanych z zewntrz rodkw finansowych. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki spoecznej powinny by zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami dziaa. Powinny je rwnie rozwija i uszczegawia. Odnosi si to zarwno do programw przyjmowanych przez organy samorzdu corocznie, jak i dokumentw wieloletnich, m.in. do: - Programu Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych, - Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodzin, - Programu Wsppracy z Organizacjami Pozarzdowymi, - Programu Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie, - Programu Przeciwdziaania Narkomanii. Autorzy niniejszego dokumentu pragn zoy serdeczne podzikowania tym wszystkim, ktrzy przyczynili si do identyfikacji najwaniejszych problemw spoecznych rodowiska lokalnego, oraz maj nadziej na dalsz wspprac prowadzc do zmiany spoecznej.

Zacznik Nr 1 Lista uczestnikw warsztatw partycypacyjnego modelu budowania strategii rozwizywania problemw spoecznych w gminie Radkw w dniu 15.05.2008r. 1. Jarosaw Borkowski 2. Tomasz Bugajny 3. Waldemar Rwnicki 4. Ewa Orliska 5. Kazimierz Grochowina 6. Marek Szczerba 7. Emilia Frej 8. Alicja Krgiel 9. Antoni Suliga 10. Teresa Kaczmarek 11. Magdalena Hankiewicz 12. Halina Knapik 13. Joanna Ra-Kocela 14. Arkadiusz Jasiski 15. Magorzata Rudnicka Zacznik Nr 2 Lista uczestnikw warsztatw partycypacyjnego modelu budowania strategii rozwizywania problemw spoecznych w gminie Radkw w dniu 09.06.2008r. 1. Jarosaw Borkowski 2. Tomasz Bugajny 3. Waldemar Rwnicki 4. Ewa Orliska 5. Kazimierz Grochowina 6. Emilia Frej 7. Alicja Krgiel 8. Antoni Suliga 9. Teresa Kaczmarek 10. Marianna Natkowska 13. Magdalena Hankiewicz 14. Halina Knapik 15. Joanna Ra-Kocela 16. Magorzata Smolarz 17. Arkadiusz Jasiski 18. Jolanta Mrz Zacznik Nr 3 Lista uczestnikw warsztatw partycypacyjnego modelu budowania strategii rozwizywania problemw spoecznych w gminie Radkw w dniu 16.06.2008r. 1. Jarosaw Borkowski 2. Tomasz Bugajny 3. Waldemar Rwnicki 4. Ewa Orliska 5. Andrzej uber 6. Emilia Frej 7. Alicja Krgiel 8. Antoni Suliga 9. Teresa Kaczmarek 10. Marianna Natkowska 13. Magdalena Hankiewicz 14. Halina Knapik 15. Joanna Ra-Kocela 16. Magorzata Smolarz 17. Arkadiusz Jasiski

18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

Jolanta Mrz Marian Kaczmarek Marianna Szczerba Krzysztof Baut Jolanta Szczsna Kazimierz Grochowina Krzysztof Rajca

You might also like