UCHWAA Nr XXV/136/2009 RADY GMINY SUPIA JDRZEJOWSKA z dnia 30 marca 2009r.

w sprawie przyjcia Aktualizacji Programu Ochrony rodowiska na lata 2008-2012 dla Gminy Supia Jdrzejowska Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15, ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym (jednolity tekst z 2001r. Dz. U. Nr 142 poz. 1591 z pniejszymi zmianami) oraz art. 18 ust. 1 i 2, art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z pniejszymi zmianami) oraz uchway Nr 57/167/08 Zarzdu Powiatu w Jdrzejowie w sprawie wyraenia opinii do projektu aktualizacji Gminnego Programu Ochrony rodowiska na lata 2008-2012 dla Gminy Supia Jdrzejowska. Rada Gminy Supia Jdrzejowska uchwala co nastpuje: 1. Przyjmuje Aktualizacj Programu Ochrony rodowiska na lata 2008-2012 dla Gminy Supia Jdrzejowska stanowicy zacznik do niniejszej uchway. 2. Zobowizuje si Wjta Gminy Supia Jdrzejowska do sporzdzania co dwa lata raportu z wykonania zada objtych w/w programem dla Gminy Supia Jdrzejowska. 3. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy Supia Jdrzejowska. 4. Uchwaa podlega ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa witokrzyskiego. 5. Uchwaa wchodzi w ycie po 14 dniach od daty jej ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa witokrzyskiego. Przewodniczcy Rady Gminy: A. Gregorczyk Zgodnie z ustaw Prawo Ochrony rodowiska Gminny Program Ochrony rodowiska podlega aktualizacji co 4 lata.
Zacznik do uchway Nr XXV/136/2009 Rady Gminy Supia Jdrzejowska z dnia 30 marca 2009r.

Gmina Supia Jdrzejowska Gminny Program Ochrony rodowiska na lata 2008-2012

Spis treci 1. Wstp 1.2. Podstawy prawne 1.3. Cele i zakres Programu 1.4. Okres objty Programem 2. Charakterystyka obszaru gminy 2.1. Pooenie geograficzne 2.2 Warunki klimatyczne 2.3. Sytuacja demograficzna 2.4. Komunikacja 2.5. Sytuacja gospodarcza i spoeczna Rolnictwo Dziaalno gospodarcza Instytucje i obiekty publiczne 2.6. Turystyka i kultura 3. Stan i ocena rodowiska 3.1. Warunki przyrodnicze Lasy Flora i fauna Formy ochrony przyrody 3.2. Powietrze atmosferyczne 3.3. Warunki hydrologiczne Wody powierzchniowe Wody podziemne 3.4. Warunki glebowe 3.5. Surowce mineralne 4. Dziaalno czowieka i jej wpyw na jako rodowiska 4.1. Gospodarka wodno-ciekowa 4.2. Gospodarka odpadami Odpady komunalne Odpady wytworzone w sektorze gospodarczym Odpady niebezpieczne 4.3. Gospodarowanie energi 4.4. Promieniowanie elektromagnetyczne 4.5. Haas Haas drogowy Haas kolejowy Haas przemysowy 4.6. Transport 4.7. Powane awarie 4.8. Zagroenia globalne Zmiany klimatu Zanikanie warstwy ozonowej 4.9. Edukacja ekologiczna Dziaania informacyjno-edukacyjne z zakresu ochrony rodowiska 5. Wnioski z diagnozy 5.1. Uwarunkowania wewntrzne 5.2. Uwarunkowania zewntrzne 5.3. Waniejsze problemy ekologiczne w gminie 6. Priorytety i cele ekologiczne 7. Strategia dziaa krtkoterminowych na lata 2008-2012 7.1. Ochrona przyrody i krajobrazu 7.2. Powietrze atmosferyczne 7.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa 7.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowcw mineralnych 7.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego 7.6. Zapobieganie skutkom awarii 7.7. Edukacja ekologiczna

8. Strategia dziaa dugoterminowych na lata 2012-2016 8.1. Ochrona przyrody i krajobrazu 8.2. Powietrze atmosferyczne 8.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa 8.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowcw mineralnych 8.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego 8.6. Zapobieganie skutkom awarii 8.7. Edukacja ekologiczna 9. Realizacja Programu 9.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu 9.2. Monitoring realizacji programu 9.3. rda i struktura finansowania 10. Zarzdzanie rodowiskiem 11. Streszczenie 12. Literatura 1. Wstp W celu realizacji polityki ekologicznej pastwa Ustawa Prawo ochrony rodowiska z dnia 27.04.2001 roku (Dz. U. Nr 62 poz. 627) wprowadzia obowizek sporzdzenia przez zarzdy wojewdztwa, powiatu i gminy odpowiednio wojewdzkich, powiatowych i gminnych programw ochrony rodowiska (art. 17). Zakres tych programw musi by spjny z polityk ekologiczn pastwa (art. 14), a wic musi okrela: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram dziaa proekologicznych, - rodki niezbdne do osignicia celw, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. Z wykonania programw zarzd wojewdztwa, powiatu i gminy ma sporzdza co 2 lata raporty ktre bd przedstawione odpowiednio sejmikowi wojewdztwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Aktualizacja Gminnego Programu Ochrony rodowiska zostaa opracowana w trybie i na zasadach okrelonych w przepisach o ochronie rodowiska. Majc na uwadze zrwnowaony rozwj, bezpieczestwo ekologiczne, oraz szeroko pojt ochron rodowiska, w Programie przedstawiono priorytety i cele ekologiczne gminy Supia Jdrzejowska. Obejmuje on m.in. zwikszenie poziomu zalesienia gminy, budow sieci kanalizacyjnej i wodocigowej, budow przydomowych oczyszczalni ciekw, promowanie wykorzystania energii ze rde odnawialnych a take szeroko pojt edukacj ekologiczn mieszkacw gminy. 1.2. Podstawy prawne Gwn rol w procesie definiowania polityki ekologicznej peni zapisy nastpujcych dokumen-

tw: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony rodowiska. Jest ona podstawowym aktem prawnym w dziedzinie ochrony rodowiska i peni funkcj ustawy ramowej dla caego ustawodawstwa z tego zakresu. Art. 17 i 18 nakada na Wjta Gminy, obowizek sporzdzenia gminnego programu ochrony rodowiska. - II Polityka Ekologiczna Pastwa, z 2001 roku. Dokument ten ma na celu stworzenie warunkw niezbdnych do realizacji zada ochrony rodowiska na obszarze caej Polski. Okrela te, na podstawie aktualnego stanu rodowiska: cele, priorytety i dziaania proekologiczne wraz ze rodkami niezbdnymi do ich osignicia. Polityka ekologiczna powinna by elementem rwnowaenia rozwoju kraju i harmonizowania celw gospodarczo-spoecznych z celami ochrony rodowiska. - Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2002-2010. Jest dokumentem o charakterze operacyjnym, stanowicym instrument wdroenia II Polityki Ekologicznej Pastwa. Precyzuje sposoby osigania celw zawartych w II Polityce Ekologicznej Pastwa w formie pakietw dziaa inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na lata 2002-2010. Dla kadego pakietu zada okrela jego nazw, ustanawia jednostk odpowiedzialn i jednostki wsppracujce. - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. Jest dokumentem identyfikujcym i hierarchizujcym gwne cele edukacji rodowiskowej. Wskazuje take moliwoci ich realizacji. Cele w niej zawarte zostan przeoone na konkretne zadania w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej oraz w programach lokalnych, sucych realizacji zada edukacyjnych promujcych ide ekorozwoju.

1.3.

Wytyczne Ministerstwa rodowiska sporzdzania programw ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym.

Cele i zakres Programu Gwnym celem polityki ekologicznej pastwa, ustanowionym w krajowych dokumentach programowych jest zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego spoeczestwa polskiego w XXI w. oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrwnowaonego rozwoju kraju. Zasad, stanowic nadrzdne kryterium rozwiza strategicznych na wszystkich szczeblach zarzdzania powinna by konstytucyjna zasada zrwnowaonego rozwoju. Zakada ona takie prowadzenie polityki i dziaa w poszczeglnych sektorach gospodarki i ycia spoecznego, aby zachowa zasoby i walory rodowiska w stanie zapewniajcym trwae, nie doznajce uszczerbku, moliwoci korzystania z nich, zarwno przez obecne jak i przysze pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwaoci funkcjonowania procesw przyrodniczych oraz naturalnej rnorodnoci biologicznej na poziomie krajowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. W praktyce oznacza to rwnorzdne traktowanie racji ekologicznych, spoecznych i gospodarczych oraz powoduje konieczno integrowania zagadnie ochrony rodowiska z polityk sektororow w pozostaych dziedzinach gospodarki. W sferze realizacji polityki ekologicznej zasada zrwnowaonego rozwoju powinna by stosowana wraz z nastpujcymi zasadami pomocniczymi i konkretyzujcymi: - zasad przezornoci - promujc dziaania, ktrych celem jest rozwizywanie problemw rodowiskowych wwczas, gdy pojawia si uzasadnione prawdopodobiestwo, e wymagaj one rozwizania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje tego naukowe potwierdzenie; - zasad integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - zakadajc uwzgldnianie w politykach sektorowych celw ekologicznych na rwni z celami gospodarczymi i spoecznymi; - zasad rwnego dostpu do rodowiska przyrodniczego - realizowan w aspekcie midzypokoleniowym, midzygrupowym oraz rwnowaenia szans pomidzy czowiekiem a przyrod; - zasad regionalizacji - przewidujc rozszerzenie uprawnie samorzdu terytorialnego i wojewodw do ustalania regionalnych opat, normatyww, ulg i wymogw ekologicznych wobec jednostek gospodarczych oraz regionalizowanie oglnokrajowych narzdzi polityki ekologicznej; - zasad uspoecznienia - majc na celu stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunkw do udziau obywateli, grup spoecznych i organizacji pozarzdowych w procesie ksztatowania modelu zrwnowaonego rozwoju, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, wiadomoci i wraliwoci ekologicznej; - zasad zanieczyszczajcy paci - skadajc pen odpowiedzialno (w tym materialn) za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagroe dla rodowiska na sprawc; - zasada likwidacji zanieczyszcze u rda - zapewnia ona likwidacj zanieczyszcze w miejscu ich powstawania; - zasad prewencji - ktra stanowi, e przeciwdziaanie negatywnym skutkom dla rodowiska powinno by podejmowane ju na etapie planowania i realizacji przedsiwzi; - zasad stosowania najlepszych dostpnych technik (BAT) - promujc wybr najlepszych, dostpnych w danej chwili rozwiza technicznych; - zasad subsydiarnoci - polegajc na stopniowym przekazywaniu czci kompetencji i uprawnie decyzyjnych dotyczcych ochrony rodowiska na waciwy szczebel regionalny lub lokalny, tak aby problem by rozwizywany na najniszym szczeblu, na ktrym moe zosta skutecznie rozwizany; - zasad klauzul zabezpieczajcych - ktra umoliwia stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych rodkw ochronnych w porwnaniu z wymaganiami prawa UE; - zasad skutecznoci ekologicznej i efektywnoci ekonomicznej - majc zastosowanie przy wyborze planowanych przedsiwzi inwestycyjnych ochrony rodowiska oraz do oceny osignitych wynikw w trakcie i po zakoczeniu ich realizacji. Gminny Program Ochrony rodowiska obejmuje nastpujce elementy i zagadnienia: - charakterystyk gminy Supia Jdrzejowska, - diagnoz obecnego stanu rodowiska na terenie gminy, - okrelenie zagroe rodowiska na terenie gminy, - okrelenie priorytetw i celw ekologicznych wynikajcych z diagnozy stanu rodowiska i analizy dostpnych programw, - okrelenie dziaa dla poprawy stanu rodowiska na lata 2008-2012 (krtkoterminowe) i na lata 20012-2016 (dugoterminowe), - omwienie sposobu realizacji i finansowania przedstawionych zada oraz zarzdzania programem. 1.4. Okres objty Programem

Program zosta sporzdzony do roku 2016. Przyjto dziaanie zgodnie z polityk ekologiczna pastwa na dziaania krtkoterminowe, tj. na cztery lata 2008-20012 z uwzgldnieniem perspektyw na lata 2012-2016. Jest to take zgodne z ustaleniami Prawa ochrony rodowiska, okrelajcego w art. 14 ust. 2, i polityk ekologiczn przyjmuje si na cztery lata, z tym e przewidziane w niej dziaania w perspektywie obejmuj kolejne cztery lata. Ocena i weryfikacja realizacji zada Programu dokonywana bdzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjcia Programu. Moliwa jest aktualizacja zarwno programu ochrony rodowiska jak i planu gospodarki odpadami po upywie 4 lat (zgodnie z ustaw o odpadach). 2. Charakterystyka obszaru gminy Pooenie geograficzne Gmina Supia Jdrzejowska pooona jest w zachodniej czci wojewdztwa witokrzyskiego oraz powiatu jdrzejowskiego w obrbie Niecki Woszczowskiej i Paskowyu Jdrzejowskiego, ok. 250 m. n.p.m., w zlewisku rzeki Pilica. Ssiaduje z nastpujcymi gminami: - powiatu woszczowskiego: Moskorzew od pnocy; - powiatu jdrzejowskiego: Nagowice od pnocnego wschodu, Sdziszw od poudniowegowschodu; - powiatu zawierciaskiego (woj. lskie): arnowiec od poudnia, Szczekociny od pnocnegozachodu. Gmina Supia Jdrzejowska zajmuje obszar 10 842 ha, w tym: - uytki rolne 8 977 ha; - lasy i grunty lene 1 444 ha; - grunty zabudowane 296 ha. W skad gminy wchodzi 14 wsi soeckich. Siedziba gminy znajduje si w Supi, ktra oddalona jest od 55 km od Kielc i 22 km od Jdrzejowa. Warunki klimatyczne Obszar gminy Supia Jdrzejowska naley do Maopolskiego Regionu Klimatycznego (wg klimatycznego podziau Polski) i dzielnicy klimatycznej czstochowsko-kieleckiej. Dzielnica ta jest stosunkowo ciepa i niezbyt wilgotna. rednia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 7,5C. rednia temperatura stycznia wynosi 3,5C, natomiast lipca 18C. rednia roczna suma opadw wynosi 560,4 mm. Maksimum opadw atmosferycznych przypada na lipiec i czerwiec, najmniej na padziernik i marzec. Pokrywa niena zalega przez rednio 63 dni w cigu roku, a parowanie terenowe wynosi 400-450 mm. Rejon ten znajduje si na szlaku burz gradowych, lecz nie burz katastroficznych. Na terenie gminy przewaaj wiatry zachodnie i poudniowo-zachodnie, procent cisz wynosi 57. Dugo okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni. Rnice w dugoci tego okresu zwizane s m.in. z uksztatowaniem terenu - najduszy jest w przypadku stokw o wystawie poudniowej. 2.3. Sytuacja demograficzna Administracyjnie gmina Supia Jdrzejowska wchodzi w skad powiatu jdrzejowskiego. Jest to gmina wiejska, ktra obejmuje 14 soectw. Teren gminy zamieszkuje 4 658 osb (wg UG, grudzie 2007r.). W obrbie gminy notuje si ujemny przyrost naturalny. Tabela 1. Liczba ludnoci i powierzchnia soectw w gminie Supia Jdrzejowska.
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Soectwo Dbrowica Jasieniec Nowa Wie Nowy Wgrzynw Stary Wgrzynw Obiechw Raszkw Rawka Rnica Siesko Supia Sprowa Wielopole Wywa Powierzchnia [ha] 976 629 380 1 016 804 1 109 162 964 1 094 1 441 1 441 130 678 Liczba mieszkacw 192 254 263 187 342 258 375 143 540 449 848 341 123 343

2.1.

2.2

powierzchnia wyrwnawcza Razem

18 10 842

4 658

Komunikacja Gmina Supia Jdrzejowska pooona jest poza waniejszymi szlakami komunikacyjnymi. W gminie nie ma drogi krajowej, ani wojewdzkiej, wystpuj natomiast drogi powiatowe i gminne. Waniejszym szlakiem komunikacji tranzytowej jest linia kolejowa Kozw-Koniecpol. Linia ta stanowi fragment cigu kolejowego magistralnego czcego Krakw z Warszaw. Sytuacja gospodarcza i spoeczna Gmina Supia Jdrzejowska posiada charakter rolniczy. Wrd form uytkowania terenu dominuj uytki rolne (80,79 % powierzchni). Lasy i grunty lene zajmuj 12,63 % powierzchni, natomiast pozostae grunty, w tym tereny zurbanizowane i nieuytki, przypada 6,58 % . Na ok. 2 650 osb w wieku produkcyjnym, zamieszkujcych w gminie Supia Jdrzejowska, liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzdzie Pracy w 2007 roku wyniosa 177 osb. Tabela 2. Liczba bezrobotnych na terenie gminy Supia Jdrzejowska (dane PUP Jdrzejw, IV kwarta 2007r.).
Liczba bezrobotnych (wg PUP Jdrzejw) zwolnieni z przyczyn z prawem do zasiku dot. zakadu racy 6 11 pozostajcy bez pracy > 12 m-cy 88

2.4.

2.5.

ogem 177

w tym kobiety 117

w wieku 18-44 lat 145

Baza ekonomiczna jest silnie zrnicowana przestrzennie. Dobrze rozwinita obecnie jest maa i rednia przedsibiorczo pozarolnicza, skupiona w sektorze gospodarki prywatnej. Dziaalno gospodarcza w zakresie handlu i usug prowadzona jest na potrzeby rolnictwa i wasne mieszkacw. Wysok pozycj w gospodarce regionu zajmuje rolnictwo. Atutem gminy s due moliwoci intensyfikacji produkcji ekologicznej, rozwijanej rwnolegle z agroturystyk i ekoturystyk. Dotyczy to w szczeglnoci obszarw objtych prawn ochron przyrody. Rolnictwo Rolnictwo stanowi znaczcy sektor w gospodarce gminy. Uytki rolne stanowi 80,79 % powierzchni terenu. Bonitacja gleb ornych w gminie przedstawia si nastpujco: - klasa I - 0,1 % - klasa II - 0,5 % - klasa IIla - 9,5 % - klasa Illb - 12,8 % - klasa IVa - 26,2 % - klasa IVb - 22,3 % - klasa V - 15,9 % - klasa VI - 12,3 % - klasa VI3 - 0,4 % rednia wielko gospodarstwa rolnego wynosi 6,46 ha, w ktrych dziaalno rolnicza stanowi podstawowe rdo utrzymania. W produkcji rolinnej dominuje gwnie uprawa pszenicy, jczmienia, yta i ziemniakw. Teren posiada due tradycje w hodowli trzody chlewnej i byda. Na terenie gminy zarejestrowane jest jedno gospodarstwo ekologiczne w Siesku. W miejscowoci Supia funkcjonuje jedyna w wojewdztwie Stacja Dowiadczalna Oceny Odmian. Prowadzi ona dziaalno badawczo-dowiadczaln w zakresie oceny wartoci gospodarczej odmian pod wzgldem cech rolniczych i oglnouytkowych. Dziaalno gospodarcza Na terenie gminy Supia Jdrzejowska brak jest wikszych zakadw przemysowych. Zarejestrowanych jest natomiast 125 podmiotw gospodarczych (grudzie 2007r.). Wrd nich dominuj gwnie rne formy dziaalnoci usugowej, przede wszystkim podmioty handlowe oraz oferujce usugi w segmencie budownictwa, mechaniki pojazdowej i transportu. Wrd zakadw produkcyjnych dziaajcych na terenie gminy istotne miejsce zajmuje PPHU PROFPLAST (produkcja wyrobw z tworzyw sztucznych (pyt, rur, ksztatek i opakowa). Tabela 3. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w gminie Supia Jdrzejowska.

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Podmioty gospodarcze mechanika pojazdowa sklepy, inne handlowe tartacznictwo usugi budowlane usugi elektroinstalacyjne usugi lene usugi medyczne i weterynaryjne usugi spawalnicze usugi transportowe zakady produkcji piekarniczo-cukierniczej inne Ogem

liczba 8 47 1 12 2 7 7 5 12 2 23 125

Instytucje i obiekty publiczne Instytucjami i obiektami uytecznoci publicznej dziaajcymi na terenie gminy Supia Jdrzejowska s: - Urzd Gminy Supia Jdrzejowska - obsuga administracyjna ludnoci, Jednostkami organizacyjnymi Urzdu gminy s: - Zesp Placwek Owiatowych im. Zbigniewa Kopra w Supi z fili w Rnicy, Szkoa Podstawowa w Obiechowie, Szkoa Podstawowa w Starym Wgrzynowie oraz Gimnazjum Publiczne im. Romana Czerneckiego w Supi, - Biuro Obsugi Szk, - Gminny Orodek Pomocy Spoecznej, - Urzd Stanu Cywilnego, - Gminna Biblioteka Publiczna w Supi, - Zakad Gospodarki Komunalnej. - Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej w Supi z fili w Starym Wgrzynowie, - Posterunek Policji w Supi, - Poczta Polska - Urzd Pocztowy obsugujcy teren gminy, - Bank Spdzielczy Sdziszw Oddzia w Supi, - Apteka, - wietlica Wiejska, - Stacja Dowiadczalna Oceny Odmian, - Zakad Leczniczy dla Zwierzt w Supi. 2.6. Turystyka i kultura Gmina Supia Jdrzejowska charakteryzuje si maymi tradycjami turystycznymi. Brak jest na terenie gminy niezbdnej infrastruktury turystycznej. Obecnie znajduj si tutaj dwa gospodarstwa agroturystyczne oraz niewielki hotel w budynku biura Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Supi. Gmina posiada istotne walory rekreacyjne, jak dobrze zachowana przyroda, czyste powietrze i wody rzeki Pilicy oraz lasy zasobne w owoce runa lenego. Innym czynnikiem warunkujcym atrakcyjno turystyczn gminy s zabytki architektury: - XVIII-wieczny dwr ziemiaski w Supi zbudowany w stylu klasycystycznym - obecnie siedziba wadz samorzdowych, - XVIII-wieczny koci w Supi zbudowany w stylu klasycystycznym, - Spichlerz z 1901 roku w Supi, - XVIII-wieczny koci w Obiechowie i kaplica Mieroszewskich, - Zesp dworski w Raszkowie z koca XVIII wieku, otoczony parkiem z licznym starodrzewiem z zachowanymi alejami: jesionow i kasztanow, - Zesp paacowo-parkowy w Rnicy z pocztku XX wieku (obiekt jest w bardzo zej kondycji ze wzgldu na brak zainteresowania ze strony prywatnego waciciela), Na terenie gminy znajduje si wiele mogi onierzy i partyzantw polegych podczas II wojny wiatowej. W gminie Supia Jdrzejowska obecne s lady wydarze historycznych, miejsca pamici narodowej zwizane z walkami narodowowyzwoleczymi: - Kopiec-mogia kosynierw w miejscowoci Wywa, upamitniajca bitw Tadeusza Kociuszki z wojskami carskimi i pruskimi z 1794 roku, zwana w historii bitw pod Szczekocinami, - Tablica w Wywie upamitniajca sylwetk Naczelnika, - Szlak kociuszkowski znaczony kosami w miejscowoci Wywa, - Krzy powicony ofiarom pacyfikacji wsi Wywa przez niemieckiego okupanta w 1944 roku,

Tablica pamitkowa w siedzibie Urzdu Gminy w Supi, powiecona twrcom i uczniom tajnego nauczania w latach 1940-1945. Znajdowaa si tu filia Uniwersytetu Jagielloskiego z wydziaami prawa, filozofii, historii, polonistyki i medycyny, - Paac w Rnicy - w latach 50-tych XX wieku by siedzib reaktywowanego Uniwersytetu Ludowego. Byo to miejsce spotka wielu znakomitych polskich pisarzy, poetw, pedagogw i ludzi nauki. Dziaalno kulturalna na terenie gminy Supia Jdrzejowska skupia si wok placwek szkolnych, Gminnej Biblioteki Publicznej oraz wietlicy Wiejskiej w Supi. Na terenie gminy dziaa zesp ludowy Nowowsianki i orkiestra dta oraz kluby sportowe: piki nonej START i piki siatkowej IMPULS. Ponadto dziaalno prowadz stowarzyszenia: Koa Gospody Wiejskich, Ochotnicze Strae Poarne, Stowarzyszenie Przyjaci Gimnazjum Publicznego im. Romana Czerneckiego w Supi. Do kalendarium staych imprez kulturalno-rozrywkowych mona zaliczy: noc witojask, rajd kociuszkowski, doynki gminne oraz festyn rodzinny. 3. Stan i ocena rodowiska 3.1. Warunki przyrodnicze Lasy Wanym elementem przyrodniczym w gminie Supia Jdrzejowska s lasy i grunty lene, ktre zajmuj 1 371 ha, co stanowi 13 % powierzchni gminy. W strukturze wasnociowej dominuj lasy, stanowice wasno Skarbu Pastwa i znajdujce si w Zarzdzie Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Radomiu. W gminie Supia Jdrzejowska lasy znajduj si w Zarzdzie Nadlenictw Jdrzejw. Gwny kompleks leny zlokalizowany jest w zachodniej czci gminy, w ssiedztwie doliny Pilicy, w pozostaej czci terenu s to rozproszone poacie lene. W strukturze wiekowej dominuj lasy klasy III. Przewaajcym typem siedliskowym jest br wiey, przy znacznym udziale borw mieszanych i lasw mieszanych. Gwnym gatunkiem lasotwrczym jest sosna zwyczajna oraz brzoza, db i olsza czarna. Prywatne kompleksy lene na terenie gminy s zazwyczaj rozdrobnione i mieszcz si w przedziaach: 0,1-1 ha oraz 1,01-5 ha. W przewaajcej czci stanowi je drzewostany przedzielone polami uprawnymi i czce si w kilku i kilkudziesiciohektarowe kompleksy. Powoduje to przerwanie cigoci naturalnych ekosystemw i ograniczenie liczby nisz ekologicznych, stanowicych ostoje dla zwierzt. Oglnymi zagroeniami dla lasw s: poary, kradziee drewna, zamiecanie ich w pobliu terenw mieszkaniowych i drg. Wedug informacji nadlenictw oglny stan drzewostanw na terenie gminy Supia Jdrzejowska jest dobry, nie obserwuje si pojawiania si szkodliwych owadw lenych ani uszkodze drzewostanu w wyniku zanieczyszcze powietrza. Flora i fauna Na obszarze gminy Supia Jdrzejowska zachowaa si bogata szata rolinna. Wystpuje tu wiele gatunkw rzadkich i chronionych, m.in. zawilec wielokwiatowy, konwalia majowa, wawrzynek wilczeyko, bluszcz pospolity, dziewisi bezodygowy, orlik pospolity, ciemiyca zielona, miodunka mikkowosa, milek wiosenny, zocie baldachogroniasty, irys botny, knie botna, strzaka wodna. Omawiany obszar cechuje bogactwo fauny wynikajce z rnorodnych warunkw siedliskowych. W biotopach lenych, ekosystemach pl uprawnych, k i staww wystpuj m.in.: mija zygzakowata, ropucha zielona i szara, aba trawna, bocian biay i czarny, sowy, myszow zwyczajny, abdzie, przepirki, bbr europejski, asica, nietoperze oraz gatunki popularne: zajc, dzik, lis, sarna. Formy ochrony przyrody Na terenie gminy Supia Jdrzejowska zlokalizowany jest fragment korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym - Dolina Pilicy. Obszar ten naley do Krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Sie ta jest wielkoprzestrzennym systemem obszarw wzowych najlepiej zachowanych pod wzgldem przyrodniczym i reprezentatywnych dla rnych regionw przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sob powizanych korytarzami ekologicznymi, ktre zapewniaj cigo wizi przyrodniczych w obrbie tego systemu. Funkcje takich korytarzy i cigw peni mao przeksztacone przez czowieka doliny rzek i ciekw, strefy zadrzewie i zakrzewie rdpolnych lub wyduone kompleksy lene. Na obszarze omawianej gminy wielkoprzestrzenny system ochrony przyrody obejmuje fragment Miechowsko-Dziaoszycki Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar ten pooony jest w poudniowozachodniej czci gminy Supia Jdrzejowska, gdzie zajmuje 8 360 ha jej powierzchni. Zosta on powoany rozporzdzeniem nr 12/95 Wojewody Kieleckiego z dnia 29 wrzenia 1995r. Odsaniaj si tu margle i

opoki kredowe w formie szerokich spaszczonych garbw pozbawionych utworw czwartorzdowych i wwozy lessowe z bogatym zestawem chronionych i rzadkich gatunkw rolin. Na terenie gminy znajduje si obszar podlegajcy ochronie jako uytek ekologiczny (zgodnie z Rozporzdzeniem Nr 355/2001 Wojewody witokrzyskiego z dnia 23 listopada 2001r.). Jest to stanowisko kserotermicznych muraw o charakterze stepowym oraz zbiorowisko rolin charakterystycznych dla mokrade i bagien na obszarze ki rdlenej, mokrade i bagien o powierzchni 9,92 ha pooonej w obrbie miejscowoci Sprowa Czarny Las. Obszar uytkw ekologicznych podlega szczeglnej ochronie prawnej. Wszelkie prace mogce naruszy istniejce zakazy i ograniczenia ustanowione na terenie gminy Supia Jdrzejowska wymagaj uzgodnienia z Wojewod. Zgodnie z Uchwa Nr IV/29/2003 Rady Gminy Supia Jdrzejowska znajduje si las uznany za chroniony o powierzchni 288,64 ha, w tym: - lasy stanowice ostoje zwierzt podlegajcych ochronie gatunkowej na pow. 0,7 ha, - lasy stanowice ostoje zwierzt podlegajcych ochronie gatunkowej wodochronne na pow. 26,69 ha, - lasy wodochronne na pow. 261,24 ha, W stosunku do terenw, do ktrych maj zastosowanie przepisy szczeglne, obowizuj zasady okrelone dla: - gleb chronionych - na podstawie ustawy o ochronie gruntw rolnych i lenych, - lasw chronionych - na podstawie ustawy o lasach, - stref bezporednich i porednich uj wody - na podstawie ustawy prawo wodne. Na terenie gminy zarejestrowano rwnie dwa pomniki przyrody nieoywionej: rdo w miejscowoci Dbrowica oraz rdo w. Jana w miejscowoci Obiechw. Ochron konserwatorska w gminie Supia Jdrzejowska zostay objte parki podworskie: - park paacowy w Supi z XVIII-XIX w. o powierzchni 5 ha, - park Zespou Dworskiego w Siesku z XIX w. o powierzchni 3,8 ha, - park Zespou Dworskiego w Rnicy z XIX-XX w. o powierzchni 4 ha, - park paacowy w Raszkowie z XIX-XX w. z licznym starodrzewiem, alej jesionow i kasztanow o powierzchni 4,43 ha. Ponadto na terenie gminy znajduj si pozostaoci dawnych parkw w miejscowociach Wywa i Sprowa, po ktrych pozostao niewiele okazw drzew. Powietrze atmosferyczne Jedn z najpowaniejszych przyczyn zmian klimatu w skali lokalnej, regionalnej i globalnej jest zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. W wyniku procesw chemicznych, biologicznych lub fizycznych do atmosfery dostaj si rne substancje lub energia w rnej postaci. Powysze procesy mog zachodzi samoistnie w przyrodzie lub s wynikiem dziaalnoci czowieka. Zanieczyszczenia antropogeniczne wprowadzane do powietrza w postaci jonw, zwizkw chemicznych, aerozoli, pyw, unoszone przez atmosfer i hydrosfer, maj wpyw na zmiany klimatu, zakwaszenie lub alkalizacj opadw, wd powierzchniowych i podziemnych, gleb i wd glebowych, itd. Gwnym rdem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja zmian jakie zachodz w iloci emitowanych zanieczyszcze do powietrza oraz ste zanieczyszcze powietrza i opadw atmosferycznych. Podstawowymi parametrami charakteryzujcymi stan zanieczyszczenia powietrza s rednie stenia substancji w powietrzu dla okrelonych okresw uredniania oraz depozycja zanieczyszcze wraz z opadami atmosferycznymi do podoa. Najczciej wystpujcymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza s: pyy, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek wgla. Najwikszym antropogenicznym rdem emisji rnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze emitowanych zanieczyszcze przewaaj zanieczyszczenia gazowe, a wrd nich: dwutlenek wgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek wgla. Zgodnie z Ustaw Prawo Ochrony rodowiska oceny jakoci powietrza dokonuje si w poszczeglnych strefach, ktrymi s aglomeracje powyej 250 tys. Mieszkacw oraz obszary powiatu nie wchodzce w skad aglomeracji. W wojewdztwie witokrzyskim opracowano wstpn ocen jakoci powietrza w strefach i klasyfikacj stref, wedug kryteriw: - ochrona zdrowia ludzi (SO2, NO2, py zawieszony, Pb, Co, benzen i O3), - ochrona rolin (SO2, NOX, O3). Klasyfikacj wykonano dla kadego rodzaju zanieczyszczenia, a nastpnie na podstawie klas wynikowych okrelono jedn klas ogln, dla kadej strefy, ze wzgldu na ochron zdrowia ludzi oraz jedn klas ogln ze wzgldu na ochron rolin. Na podstawie wstpnej oceny jakoci powietrza powiat jdrzejowski zakwalifikowano do klasy B, ze wzgldu na ochron zdrowia (poziom ste jest powyej wartoci dopuszczalnej, ale nie przekracza wartoci dopuszczalnej powikszonej o margines tolerancji) oraz do klasy A, ze wzgldu na ochron rolin (poziom ste nie przekracza wartoci dopuszczalnej). 3.2.

Z powodu na zakwalifikowanie powiatu do klasy B ze wzgldu na zanieczyszczenie powietrza pyem, naley podejmowa dziaania prowadzce do osignicia stopnia zanieczyszczenia poniej poziomu dopuszczalnego, aby zapobiec takiej sytuacji, gdzie bdzie niezbdne wykonanie kosztownego Programu Ochrony Powietrza. Dla klasy A, wymaganym dziaaniem jest utrzymanie jakoci powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. Wielko emisji zanieczyszcze z terenu powiatu jdrzejowskiego przedstawiono w Tabeli 4. Tabela 4. Wielko emisji zanieczyszcze do powietrza z terenu powiatu jdrzejowskiego w latach 2004-2005 (dane GUS).
Rok 2004 2005 Pyy ogem Mg 171 92 % 2,9 2,0 dwutlenek siarki Mg % 203 0,6 307 1,4 Zanieczyszczenia gazowe tlenki azotu tlenek wgla dwutlenek wgla Mg % Mg % Mg % 1417 7,2 875 3,9 745 220 7,2 1326 7,6 1 702 8,4 688 653 7,6 pozostae Mg % 8 1,4 17 2,9

Teren gminy Supia Jdrzejowska posiada charakter typowo rolniczy, brak jest wikszych zakadw przemysowych i przetwrczych, ktre mog by rdem zanieczyszcze powietrza. Gwnymi emitentami zanieczyszcze powietrza na terenie gminy s: - kotownie indywidualne w gospodarstwach domowych, - kotownie w budynkach uytecznoci publicznej, - komunikacja. Jako niekorzystn cech gospodarki cieplnej gminy naley wymieni fakt, i gwnym paliwem w tym sektorze pozostaje wgiel (mia, koks) o rnej jakoci i rnym stopniu zasiarczenia, spalany w instalacjach pozbawionych najczciej urzdze do redukcji zanieczyszcze. Zbyt niski jest udzia innych rde energii. Jednak w ostatnich latach na ternie gminy Supia Jdrzejowska, podobnie jak na terenie caego powiatu jdrzejowskiego realizowany jest program modernizacji lokalnych kotowni. Modernizacja polega na zamianie kotowni koksowo-wglowych na olejowe. Oprcz rde lokalnych na stopie zanieczyszczenia powietrza znaczco wpywaj rwnie ponadregionalne zanieczyszczenia gazowe i pyowe pochodzce z duych orodkw przemysowych (gwnie z aglomeracji lskiej). Du rol w ksztatowaniu lokalnego poziomu zanieczyszcze w powietrzu ma niska emisja, ktra pochodzi gwnie ze spalania wgla w lokalnych kotowniach i paleniskach indywidualnych. Wielko emisji z tych rde jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienno sezonow, zwizan z okresem grzewczym. Na nisk emisj wpywa rwnie komunikacja. W przypadku drg o zwikszonym nateniu ruchu naley liczy si z okresowo podwyszonymi, ale prawdopodobnie nie przekraczajcymi norm, steniami wglowodorw, tlenku wgla, tlenkw azotu, ozonu, aldehydw, pyw i metali, w tym zwaszcza oowiu. Istotne znaczenie ma rwnie zapylenie powstajce na skutek cierania si opon i nawierzchni drg. 3.3. Warunki hydrologiczne Wody powierzchniowe Gwn rzek gminy Supia Jdrzejowska jest Pilica, przepywa z poudnia na pnoc przez zachodni cz gminy. Pilica jest typow rzek nizinn, pync na piaszczystym podou po szerokiej trasie zlewowej pokrytej kami, terenami podmokymi i torfowiskami. Najbardziej charakterystyczn cech Pilicy jest naturalny ukad hydrologiczny, a najwaniejszym elementem jest meandrowanie rzeki z licznymi zakolami i starorzeczami. Zachodnia cz gminy odwadniana jest przez rzek Pilic i jej liczne dopywy, natomiast wschodnia cz omawianego terenu odwadniana jest przez lewobrzene dopywy rzeki Mierzawy (prawobrzeny dopyw Nidy). Znaczna cz gminy pokryta jest okresowo prowadzcymi wod rowami melioracyjnymi. Na obszarze gminy Supia Jdrzejowska brak jest zbiornikw zaporowych, istniej natomiast stawy i niewielkie oczka wodne pochodzenia naturalnego i sztucznego. Znajduj si tu stawy rybne w miejscowociach: Sprowa - Czarny Las i Dbrowica. Zestawienie zbiornikw wodnych na terenie gminy przedstawia Tabela 5. Na terenie gminy realizowane s rwnie zadania z zakresu melioracji podstawowej, polegajce na konserwacji rzek oraz prace zwizane z odwodnieniem gruntw za pomoc roww melioracyjnych. Tabela 5. Zbiorniki wodne na terenie gminy Supia Jdrzejowska.

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Miejscowo Dbrowica Nowy Wgrzynw Obiechw Raszkw Ronica Siesko Supia Sprowa Sprowa - Czarny Las

Przeznaczenie stawy rybne zbiornik naturalny zbiornik naturalny zbiornik naturalny zbiornik naturalny zbiornik naturalny zbiornik naturalny zbiorniki naturalne 3 stawy rybne

Powierzchnia [ha] 2,61 0,98 0,23 0,68 0,84 0,35 3,09 2,53 52,08

Stan czystoci wd powierzchniowych, na terenie wojewdztwa witokrzyskiego, oceniany jest corocznie w oparciu o analityczne pomiary kontrolne realizowane w ramach monitoringu rodowiska dla wd powierzchniowych pyncych (sie krajowa i regionalna) oraz zbiornikw zaporowych (sie regionalna). Badania te wykonuje Laboratorium Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Kielcach. Na terenie gminy Supia Jdrzejowska monitoringiem krajowym wd powierzchniowych objta jest rzeka Pilica (p.p.k. Szczekociny, powyej Szczekocin). W roku 2005 stwierdzono III klas czystoci wody w badanym punkcie. Podstawowymi rdami antropogenicznego zanieczyszczenia wd powierzchniowych s cieki komunalne z jednostek osadniczych (surowe lub niedostatecznie oczyszczone), cieki przemysowe, wody odpywowe z terenw zurbanizowanych, spywy powierzchniowe z terenw rolniczych i komunikacyjnych. Na jako wd w gminie Supia Jdrzejowska znaczcy wpyw maj adunki zanieczyszcze wnoszone z ssiednich terenw, ale gwnie z powodu braku dostatecznej dugoci sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy oraz oczyszczalni ciekw komunalnych wysokiej sprawnoci. Wody podziemne Na terenie caej gminy poziomy wodonone wystpujce w utworach kredy stanowi Gwne Zbiorniki Wd Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP na tych obszarach wynika z istniejcych i obowizujcych przepisw (Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, Dz. U. Nr 115, poz. 1229). Gwne Zbiorniki Wd podziemnych na terenie gminy to: GZWP 408 - Niecka Miechowska NW (Cr3), GZWP 409 - Niecka Miechowska SE (Cr3). Poziom wodonony w utworach kredy grnej (Cr3) zwizany jest z wystpowaniem margli i opok. Zwierciado wody wystpuje najczciej na gbokoci 10-30 m i moe wystpowa pod niewielkim napiciem hydrostatycznym. Poziom ten jest sabo izolowany od powierzchni terenu, w zwizku z tym naraony jest na zanieczyszczenia z powierzchni. Jako wody podziemnej w wikszoci studni wierconych wykazuje Ib klas czystoci, odpowiadajc wymaganiom stawianym wodzie do spoycia przez ludzi. Lokalnie mog zawiera podwyszon zawarto elaza i manganu, wymagajce prostego uzdatnienia. Czwartorzdowe (Q) pitro wodonone tworz poziomy dolin rzecznych. Poziom ten wystpuje na caym terenie gminy lecz nie stanowi cigej warstwy wodononej. Ujmowany jest on studniami kopanymi na potrzeby lokalne indywidualnych gospodarstw rolnych. Zwierciado wody jest przewanie swobodne i wystpuje na gbokoci kilku-kilkunastu metrw. Poziom ten nie jest izolowany od powierzchni terenu, w zwizku z tym naraony jest na zanieczyszczenia. Jako wody podziemnej wykazuje podwyszon zawarto elaza i manganu oraz ponadnormatywne przekroczenia zwizkw azotynw i azotanw, co uwarunkowane jest brakiem w tych miejscach kanalizacji sanitarnej. Bogate zasoby wd podziemnych na terenie gminy Supia Jdrzejowska s gwnym rdem ludnoci w wod pitn i na potrzeby gospodarcze. Na obszarze gminy wody podziemne wystpuj w utworach kredowych i lokalnie czwartorzdowych. Czciowo poziomy te nie s izolowane od powierzchni terenu warstw utworw nieprzepuszczalnych; utwory wodonone stanowi wychodnie na powierzchni terenu. Istnieje zatem due ryzyko naraenia tych wd na wpywy zanieczyszczenia antropogenicznego. Istotnym ogniskiem zanieczyszcze w gminie Supia Jdrzejowska, ktre moe prowadzi do degradacji wd podziemnych, s: - infiltracja zanieczyszcze z wd powierzchniowych, - wgbna migracja zwizkw chemicznych z obszarw rolniczych, zurbanizowanych i komunikacyjnych o sabej izolacji gruntowej warstw wodononych, - niewaciwe metody pozbywania si ciekw (rozsczkowanie nieoczysczonych ciekw, wiadome stosowanie nieszczelnych szamb), - eksploatacja surowcw mineralnych, ktra moe powodowa przerwanie warswy izolacyjnej.

W gminie Supia Jdrzejowska prowadzony jest monitoring wd podziemnych w ramach monitoringu regionalnego i krajowego. Badania terenowe i oprbowania prowadzone s przez Pastwowy Instytut Geologiczny, a analizy chemiczne pobranych prbek wody wykonuje Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie. W ramach sieci monitringu regionalnego na terenie gminy obserwowana jest studnia gbinowa ujmujca poziom grnokredowy - punkt nr 81 w Obiechowie. W badaniach z 2005 roku stwierdzono klas III z przekroczon dopuszczaln do spoycia zawartoci manganu. 3.4. Warunki glebowe Gmina Supia Jdrzejowska zalicza si do gmin o rednich warunkach przyrodniczo-glebowych. Wrd form uytkowania terenu na obszarze gminy dominuj uytki rolne, ktre zajmuj 78,2 % powierzchni, z czego na grunty orne przypada 7 302 ha, na sady - 52 ha, ki - 877 ha i pastwiska - 203 ha. Obszar gminy wykazuje zrnicowanie pod wzgldem klas bonitacyjnych gleb od I do VI. Prawie 48,5 % gruntw ornych to gleby IV klasy bonitacyjnej, gleby III klasy zajmuj 22,3 %, natomiast V i VI - 28,6 %. Tylko 0,6 % zajmuj gleby I i II klasy. Na omawianym obszarze wystpuj gleby rdzinowe wytworzone z utworw kredowych, gleby zwizane z podoem piaszczysto-glinowym (brunatne i rdzawe) oraz gleby wytworzone na podou organicznym (torfowe, bagienne). Najlepsze, yzne rdziny reprezentowane s przez rdziny czarnoziemne i brunatne. Gleby brunatne pokrywaj prze wanie agodne zbocza, co zwiksza ich podatno na erozj. Paty czarnych ziem pokrywaj nisze rejony gminy. W dolinach rzek wystpuj uytki zielone na glebach torfowych. Najwysz bonitacj gleb ornych maj miejscowoci: Rnica, Siesko, Supia, Wywa, Obiechw i Sprowa. W miejscowociach tych znaczny jest udzia rdzin brunatnych. Istotny udzia gleb sabych i bardzo sabych stwierdza si w miejscowociach: Nowy Wgrzynw, Nowa Wie, Dbrowica, Sprowa i Jasieniec. Uytki zielone redniej jakoci zajmuj okoo 55 %, a sabe i bardzo sabe okoo 45 %. Najwikszy kompleks uytkw zielonych wystpuje w dolinie rzeki Pilicy. Pod wpywem czynnikw naturalnych i antropogenicznych nastpuje pogorszenie waciwoci uytkowych gleb, czyli ich degradacja. Wrd gwnych przyczyn, ktre powoduj obnienie waciwoci produkcyjnych gleb istotn rol odgrywa min. Bdne i nadmierne stosowanie rodkw ochrony rolin i nawozw sztucznych oraz oddziaywanie przemysu, transportu i gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony rodowiska najwaniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami cikimi. Tego typu zanieczyszczenia wystpuj na terenach i w otoczeniu zakadw przemysowych, na terenach miast, w pobliu tras komunikacyjnych oraz w obszarach objtych oddziaywaniem skadowisk odpadw komunalnych i przemysowych. Zgodnie z ustaw o ochronie gruntw rolnych i lenych wyrnia si podstawowe kierunki ochrony gruntw rolnych i lenych: - ochron ilociow polegajc na ograniczaniu przeznaczenia tych gruntw na inne cele, - ochron jakociow polegajc na zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji, szkodom powstajcym w wyniku dziaalnoci nierolniczej i nielenej, przywracaniu i poprawianiu ich wartoci, - zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiornikw wodnych, - poprawianie wartoci uytkowej gruntw lenych oraz zapobieganie obnianiu ich produkcyjnoci. Na cele nierolnicze i nielene mona przeznacza przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntw jako nieuytki, a w razie ich braku - inne grunty o najniszej przydatnoci rolniczej. Przeznaczenia gruntw rolnych i lenych na cele nierolnicze i nielene mona dokona jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegowej ochronie podlegaj uytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III, wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz uytki rolne klas IV-VI - jeli zostay wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach zagospodarowanie gruntw na cele nierolnicze i nielene czy si z uzyskaniem zgody na wyczenie ich z produkcji rolniczej i lenej. Inwestorzy w znacznej mierze wykorzystuj grunty najmniej przydatne dla rolnictwa, dla swych zamierze inwestycyjnych. Na terenie gminy Supia Jdrzejowska nie prowadzi si monitoringu krajowego i regionalnego gleb. Bezporednie zagroenie zanieczyszczeniem jest niewielkie, gdy na terenie gminy brak jest wikszych zakadw przemysowych oraz waniejszych szlakw komunikacyjnych. Skadowisko odpadw komunalnych znajduje si poza omawianym terenem, w Borszowicach, w gminie Sdziszw. 3.5.

Surowce mineralne Obszar gminy Supia Jdrzejowska jest mao zasobny w surowce mineralne, co uwarunkowane jest budow geologiczn. Cay teren gminy ley w obrbie niecki miechowskiej, ktrej podoe stanowi sfadowane i pocite uskokami skay paleozoiczne. Charakterystyczne dla tego obszaru s osady jury rodkowej: piaski i piaskowce glaukonitowe, wapienie, margle, gezy i opoki.

W ramach prac rozpoznawczych na omawianym obszarze, pod kontem margli, piaskw, torfw i surowcw ilastych, ustalono prognostyczne zasoby jedynie dla torfw w dolinie rzeki Pilicy pomidzy arnowcem a Szczekocinami. Zasoby te oszacowano na ok. 11 713 tys. m3 torfw. Cakowita powierzchnia zoa szacowana jest na 1 040 ha, z czego w granicach gminy pozostaje ok. 800 ha. Torfy te s silnie rozoone i przechodz w gytie. Zawieraj do 25 % bituminw i do 6 % popiou. Miszoci ich s niewielkie, rednio ok. 1,5 m. Ewentualne podjcie eksploatacji bdzie musiao by poprzedzone bardzo wnikliw analiz, ze wzgldu na rol jak speniaj torfy w utrzymaniu warunkw wodnych oraz ze wzgldu na fakt ochrony gleb organicznych. Opoki i margle na terenie gminy byy kopalinami wydobywanymi dawniej dla potrzeb budownictwa mieszkalnego i gospodarczego. Obecnie po ich eksploatacji pozostay nieczynne wyrobiska o powierzchni ok. 1 ha i gbokoci 5-6 m wystpujce na obszarze caej gminy. Cz t tych wyrobisk zamieniono w dzikie wysypiska, cz ulega samorekultywacji (porosa traw, krzewami lub drzewami). Najwicej tego rodzaju wyrobisk wystpuje w miejscowociach: Raszkw, Sprowa i Supia. Piaski na terenie omawianej gminy s kopalin najczciej eksploatowan i aktualnie wydobywan na potrzeby wasne mieszkacw. We wszystkich przypadkach jest to eksploatacja dorywcza bez koncesji. Czsto odbywa si na terenach bdcych w gestii Agencji Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa lub gminy i mog doprowadzi do dewastacji powierzchni terenu. Na terenie gminy piaski w najwikszej iloci wystpuj pomidzy miejscowociami Obiechw i Raszkw oraz na poudnie od miejscowoci Supia oraz w rejonie miejscowoci Nowy Wgrzynw. Teren gminy Supia Jdrzejowska jest obszarem niekorzystnym do prowadzenie eksploatacji surowcw mineralnych ze wzgldu na pooenie caego obszaru w obrbie GZWP oraz znacznej powierzchni na terenach prawnie chronionych (obszar chronionego krajobrazu). Obecnie eksploatowane tereny powinny posiada opracowana dokumentacj geologiczn wraz z podanym kierunkiem rekultywacji po zakoczeniu eksploatacji. Pozwoli to zminimalizowa ujemne skutki wydobycia na rodowisko naturalne. 4. Dziaalno czowieka i jej wpyw na jako rodowiska Gospodarka wodno-ciekowa Gwnym przepisem prawa, odnoszcym si do zagadnie gospodarki wodnej jest ustawa z dn. 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne. Ustawa ta reguluje gospodarowanie wod w nawizaniu do Dyrektywy Wodnej 2000/60/EC. Przepisy te przewiduj prowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju. Zakadaj te zlewniowe ksztatowanie i ochron zasobw wodnych. Taki system gospodarowania oznacza caociowe spojrzenie na tworzenie si zasobw wodnych, moliwo ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodzce w zlewni. Sprzyja temu winna polityka ekologiczna pastwa, ktra bdzie ukierunkowana na przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym waciwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie midzy innymi odpowiednich rde poboru wody. Zgodnie z ustaw Prawo wodne korzystanie z zasobw wodnych nie moe powodowa pogorszenia stanu ekologicznego wd i ekosystemw od nich zalenych, a take marnotrawstwa wody, marnotrawstwa energii wody, ani wyrzdzania szkd. Na terenie gminy brak jest sieci wodocigowej. Gospodarstwa indywidualne zaopatrywane s w caoci w wod pochodzc z indywidualnych studni kopanych ujmujcych wody gruntowe z poziomu czwartorzdowego. Jako wd w studniach kopanych wykazuje ponadnormatywne przekroczenia azotanw i azotynw, co uwarunkowane jest brakiem w tych miejscach kanalizacji sanitarnej. Ponadto ta terenie gminy zlokalizowanych jest 19 studni wierconych zlokalizowanych przy zakadach, szkoach i Orodku Zdrowia. Ze studni tych pobierana jest woda z poziomu kredowego, ktra wykazuje ponadnormatywn zawarto elaza i manganu. Kanalizacja gminy istnieje tylko w czci miejscowoci Supia. Dugo sieci wynosi 3,7 km. Liczba przyczy wynosi 98 gospodarstw, w tym Zesp Placwek Owiatowych i Gimnazjum. cieki doprowadzane s do oczyszczalni biologiczno-chemicznej typu EKOBLOK w Supi. Oczyszczalnia ta charakteryzuje si przepustowoci 120 m3/dob. W miejscowoci Obiechw przy Szkole Podstawowej funkcjonuje oczyszczalnia ciekw typu BIOLCERE o przepustowoci 5,4 m3/dob. Pozostae miejscowoci odprowadzaj cieki do zbiornikw bezodpywowych. Brak kanalizacji sanitarnej na wikszej czci obszaru gminy Supia Jdrzejowska wpywa na lokalne zanieczyszczenia gleb i wd podskrnych oraz pogorszenie jakoci wody w ujciach, z ktrych korzystaj mieszkacy i przedsibiorcy. Sytuacja powysza praktycznie wyklucza rozwj gminy w kierunku agroturystyki oraz brany handlowej i usugowej. Dlatego te w najbliszym czasie realizowany bdzie program wodocigowania i kanalizowania obszaru gminy. Projekt kanalizacji sanitarnej przewiduje wczenie miejscowoci: Nowa Wie, Supia, Rawka i Wywa do sieci kanalizacyjnej gminy Sdziszw. cieki z terenw w.w. miejscowoci bd doprowadzane 4.1.

do oczyszczalni ciekw komunalnych w Sdziszowie. Rwnie woda doprowadzana bdzie do sieci gminnej z uj wd podziemnych znajdujcych si na terenie gminy Sdziszw. Ponadto planuje si rwnie wybudowanie wasnego ujcia wody w miejscowoci Wielkopole. Wybudowanie jednolitego systemu kanalizacji spowoduje odcicie dostpu ciekw do wd podziemnych i przyczyni si do poprawy jakoci wody oraz ograniczenia skaenia gleb. Gospodarka odpadami Szczegowe dane na temat gospodarki odpadami na terenie gminy Supia Jdrzejowska przedstawia osobne opracowanie Gminny Plan Gospodarki Odpadami na lata 2008-2012. W opracowaniu tym szczegowo omwiono aktualny stan gospodarki odpadami, prognozowane zmiany, strategi dziaa krtko- i dugoterminowych w gospodarce odpadami, instrumenty finansowe suce realizacji zamierzonych celw oraz system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celw. W rozdziale tym przedstawiono w skrcie problematyk odpadw. Odpady komunalne Na terenie gminy prowadzona jest zbirka odpadw komunalnych mieszanych (nie segregowanych). Do gromadzenia odpadw stosowane s worki i pojemniki o rnej pojemnoci. Zbirk i transportem odpadw komunalnych zajmuj si: Zakad Gospodarki Komunalnej i w niewielkiej czci specjalistyczna firma prywatna TAMAX Sdziszw. Na terenie gminy znajduje si 1170 zamieszkanych posesji oraz cztery bloki wielorodzinne (30 mieszka). W roku 2007 ilo umw zawartych na wywz odpadw komunalnych wynosia 306, co stanowi 26,15 % Podstawow metod unieszkodliwiania odpadw komunalnych w gminie Supia Jdrzejowska jest skadowanie. Na terenie gminy brak jest skadowiska odpadw komunalnych. Odpady z terenu gminy wywoone s na midzygminne skadowisko w Borszowicach w gminie Sdziszw. Wedug zebranych informacji w latach 2004-2006 na skadowisko z terenu gminy Supia Jdrzejowska przekazano: - 2004r. - 161,8 Mg; - 2005r. - 180,1 Mg; - 2006r. - 213,1 Mg; - 2007r. - 254,25 Mg odpadw komunalnych. Na terenie gminy nie prowadzi si zorganizowanej zbirki odpadw ulegajcych biodegradacji, wielkogabarytowych i niebezpiecznych. Odpady wytworzone w sektorze gospodarczym Gmina Supia Jdrzejowska ma charakter typowo rolniczy. Dziaalno gospodarcza w zakresie handlu i usug prowadzona jest na potrzeby rolnictwa i wasne mieszkacw. Brak jest wikszych zakadw przemysowych, w zwizku z czym ilo wytwarzanych odpadw w sektorze gospodarczym jest niewielka. Wrd wikszych zakadw produkcyjnych dziaajcych na terenie gminy Supia Jdrzejowska mona wymieni: - PPHU PROFPLAST - produkcja wyrobw z tworzyw sztucznych (pyt, rur, ksztatek i opakowa) Stary Wgrzynw; - PPHU JOCKER - produkcja paluszkw i ciast - Raszkw; - ZHPUiT RP- piekarnia - Supia. PPHU PROFPLAST posiada wasn instalacj do unieszkodliwiania folii. Jest to instalacja wykorzystujca folie odpadowe do produkcji. Ponadto na terenie gminy dziaaj przede wszystkim podmioty handlowe, a take oferujce usugi remontowo-budowlane, z zakresu mechaniki pojazdowej oraz transportu. Najwicej powstaje odpadw budowlanych i obojtnych z rozbirek obiektw i budynkw mieszkalnych jak np. gruz ceglany, materiay ceramiczne, beton, elementy gipsowe oraz odpady z budowy nowych obiektw. Do tej grupy nale rwnie inne rodzaje odpadw, jak np. drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady z azbestu, elektryczne i elektroniczne oraz odpady z rozbirki powierzchni). Szacowanie iloci powstajcych odpadw jest trudne i opiera si na metodzie wskanikowej (okoo 40 kg/mieszkaca na rok), zwaszcza, e dua cz odpadw budowlanych jest wykorzystywana do budowy fundamentw i drg, a take niwelacji i rekultywacji terenu. Zatem niewielka cz tyche odpadw trafia na skadowisko. Innym rdem odpadw z sektora gospodarczego jest dziaalno zakadw piekarniczych, ktre s odbierane i zagospodarowywane przez odbiorcw indywidualnych. 4.2.

Odpady niebezpieczne Wrd odpadw niebezpiecznych stwarzajcych szczeglne zagroenie zanieczyszczenia rodowiska na terenie gminy Supia Jdrzejowska nale: oleje odpadowe (wyczajc oleje jadalne), akumulatory i baterie, odpady zawierajce azbest, rodki ochrony rolin, zuyte urzdzenia elektryczne i elektroniczne, wycofane z eksploatacji pojazdy, odpady medyczne i weterynaryjne. Nie stwierdza si wystpowania na omawianym terenie odpadw zawierajcych PCB (polichlorowane bifenyle). Brak jest kompleksowego systemu zbierania i unieszkodliwiania w.w. odpadw. Najczciej s one wyrzucane przez mieszkacw do workw na odpady komunalne. Zuyte akumulatory oowiowe s zbierane przez sklepy z czciami i akcesoriami samochodowymi, przy okazji zakupu nowych urzdze oraz przez niektre stacje paliw. Na terenie gminy brak jest zorganizowanej zbirki przeterminowanych lekarstw od mieszkacw. Odpady zawierajce azbest stanowi przede wszystkim pyty azbestowo-cementowe stosowane jako pokrycia dachowe. W 2004 roku przeprowadzono inwentaryzacj tyche pokry, z ktrej wynika, e na terenie gminy znajduje si 418 712,3 m3 pyt cementowo-azbestowych. Wymian wszystkich tego typu pokry przewiduje si do 2032 roku. Odpady powstajce podczas biecych rozbirek i remontw oraz wymiany pokry dachowych, zawierajcych azbest s na bieco przekazywane poza teren gminy na skadowisko odpadw zawierajcych azbest w Dobrowie, w gminie Tuczpy. 4.3. Gospodarowanie energi rdami energii odnawialnej s: - energia wiatru, - energia biogazu, - energia biomasy, - energia promieniowania sonecznego, - energia geotermalna, - energia wd rdldowych. W gminie Supia Jdrzejowska w ogrzewaniu przewaa jako paliwo wgiel kamienny. W wyniku tego w sezonie grzewczym nastpuje wzrost emisji pyowo-gazowej na terenach zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. Na terenie gminy nie istnieje aden zorganizowany system ciepowniczy. Funkcjonuj jedynie kotownie przy budynkach mieszkalnych, szkoach oraz budynkach administracyjnych i usugowych. Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany by program modernizacji lokalnych kotowi. Modernizacja polegaa na zmianie kotowni koksowo-wglowych na olejowe. Wrd mieszkacw gminy powszechna staje si rwnie termorenowacja budynkw mieszkalnych. Obszar gminy Supia Jdrzejowska charakteryzuje si dogodnymi warunkami do produkcji energii cieplnej z wykorzystaniem promieniowania sonecznego przez kolektory cieczowe lub prniowe. Kolektory soneczne mog by wykorzystywane do podgrzewania wody i ogrzewania domw jednorodzinnych i budynkw gospodarskich. Podobn funkcj mog spenia mae elektrownie wodne na terenach z pyncymi wodami powierzchniowymi. W roku 2007, w Zespole Placwek Owiatowych i Gimnazjum w Supi, zainstalowane zostay kolektory soneczne. S one wykorzystywane do ogrzewania wody biecej. Mieszkacy gminy posiadaj rwnie due moliwoci wykorzystania energii z biomasy. Teren ten charakteryzuje si dogodnymi warunkami do uprawy rolin do celw energetycznych, jak np. wydajne gatunki wierzb i topoli. Na terenie gminy nie jest wykorzystywana energia wiatru. Nie ma take sieci gazowej, ktra umoliwiaaby opalanie gazem ziemnym. Promieniowanie elektromagnetyczne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z pniejszymi zmianami) wprowadza regulacje dotyczce ochrony przed polami elektromagnetycznymi (PEM), ktre ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o czstotliwociach od 0 Hz do 300 GHz (zakres promieniowania niejonizujcego). Nadrzdnym celem ochrony przed PEM jest utrzymanie poziomw pl elektromagnetycznych poniej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. W otaczajcym rodowisku wystpuj pola elektromagnetyczne naturalne (pole magnetyczne Ziemi, promieniowanie soneczne i kosmiczne) oraz wytwarzane sztucznie, o rnych czstotliwociach. 4.4.

Najbardziej niebezpiecznymi urzdzeniami wytwarzajcymi PEM i wpywajcymi na rodowisko s nadajniki GSM, stacje radiowe i telewizyjne oraz linie wysokiego napicia. Pola o niskich czstotliwociach, ok. 50 Hz, generuj linie wysokiego napicia. Pola o wyszych czstotliwociach to fale radiowe, a ich grne zakresy to mikrofale. Telefonia komrkowa w Polsce (take stacje bazowe) korzystaj z dwch czstotliwoci w zakresie mikrofal: 900 MHz i 1800 MHz. Cech pola elektromagnetycznego jest to, e jego natenie spada wraz z rosnc odlegoci od rda, ktre je wytwarza. Do sztucznych rde pl elektromagnetycznych mogcych mie ujemny wpyw na rodowisko, na terenie gminy Supia Jdrzejowska naley: - linia elektromagnetyczna (9,25 km) o napiciu znamionowym 220 kV, relacji Roki - onica, - linia elektromagnetyczna (10,75 km) o napiciu znamionowym 110 kV, relacji Sdziszw - Szczekociny, - bazowe stacje telefonii komrkowej instalowane na masztach, zlokalizowane w Starym Wgrzynowie (Plus, Era GSM, Centertel) i w Supi (Plus), - urzdzenia emitujce PEM, pracujce w zakadach oraz bdce w dyspozycji policji i stray poarnej oraz urzdzenia mogce oddziaywa w skali mikro (kuchenki mikrofalowe, piece konwektorowe). Zasilanie energetyczne odbywa si na terenie gminy z trzech linii magistralnych ze stacji transformatorowo-rozdzielczej GPZ Sdziszw w kierunkach: Szczekociny, Nagowice, Myszkw (woj. lskie). Gmina zasilana jest rwnie z ukadu sieci rednich napi rozwinitych ze stacji transformatorowo-rozdzielczej GPZ Sdziszw. Na terenie gminy pracuje 71 stacji transformatorowych o cznej mocy 4 785 kVA. Linie elektromagnetyczne o napiciu 110 i 220 kV na terenie gminy przebiegaj w bezpiecznych odlegociach od zwartej zabudowy mieszkalnej. Podobnie przedstawia si lokalizacja podstacji elektroenergetycznych i stacji telefonii komrkowej. Uciliwo linii mieci si w strefach ochronnych. Dla linii 110 kV maksymalny zasig wynosi 12 m, dla 220 kV - 24 m, liczc od osi skrajnych przewodw. Obszar gminy znajduje si ponadto w zasigu nadajnikw stacji telewizyjnych i radiowych. Instytucj wykonujc pomiary natenia pola elektromagnetycznego emitowanego przez poszczeglne rda jest Wojewdzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Stosowne badania wykonywane s w przypadku budowy i uruchamiania nowego nadajnika oraz w przypadku zmiany parametrw jego pracy. Z bada przeprowadzonych przez WSS-E w rnych rejonach wojewdztwa wynika, i nie notuje si przekrocze natenia pola elektromagnetycznego w miejscach staego pobytu ludzi w pobliu rde promieniowania. Haas Stan rodowiska ze wzgldu na jego zanieczyszczenie haasem okrela si jako klimat akustyczny, rozumiany jako wynik rnych grup haasu komunikacyjnego, przemysowego i innych. Haas to powszechnie wystpujce zanieczyszczenie rodowiska. Ich wpyw na czowieka jest czsto bagatelizowany, gdy niewiele osb zdaje sobie spraw z ich znaczenia. Jednake wedug bada ankietowych dla przecitnego czowieka haas jest niemale dziesiciokrotnie bardziej dokuczliwy ni zanieczyszczenie powietrza. Haasem nazywa si niepodane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne orodka sprystego, dziaajce za porednictwem powietrza na orodek suchu i inne zmysy oraz elementy organizmu czowieka. W przypadku wibracji drgania przenoszone s przez ciaa stae. W zwizku ze stwierdzon uciliwoci akustyczn haasu komunikacyjnego, Pastwowy Zakad Higieny opracowa skal subiektywnej uciliwoci zewntrznych tego rodzaju haasw zgodnie z dokonan klasyfikacj uciliwoci haasw komunikacyjnych zaley on od wartoci poziomu rwnowanego LAeg i wynosi odpowiednio: - maa uciliwo LAeg < 52 dB - rednia uciliwo 52 dB < LAeg < 62 dB - dua uciliwo 63 dB < LAeg < 70 dB - bardzo dua uciliwo LAeg < 70 dB. Na terenie gminy rdami powstawania haasu s: - transport drogowy, transport kolejowy, - zakady produkcyjne. Haas drogowy Ruch samochodowy jest duym zagroeniem dla rodowiska ludzi ze wzgldu na uciliwo haasu. 4.5.

Gmina Supia Jdrzejowska pooona jest poza zasigiem drg krajowych i wojewdzkich. Zagroenia haasem zwizane s jedynie z przebiegiem przez teren gminy drg powiatowych i gminnych. Na terenie gminy cznie dugo drg wynosi 129,078 km, z tego: - 11 odcinkw drg powiatowych - 63,98 km, - 31 odcinkw drg gminnych - 65,098 km. W obrbie gminy nie prowadzi si pomiarw haasu drogowego. Haas kolejowy Przez teren gminy Supia Jdrzejowska przebiega jedna linia kolejowa nr 64 relacji Kozw - Koniecpol, wchodzca w skad pastwowego ukadu sieci kolejowych w Polsce. W obrbie gminy znajduje si 8,75 km tej linii. Podobnie jak przy ruchu drogowym nie s prowadzone badania dotyczce natenia haasu na rodowisko. Haas kolejowy w caej Polsce ksztatuje si na jednakowym poziomie. W porze nocnej haas pochodzcy od linii kolejowej moe przekracza dopuszczaln warto 50 dB w odlegoci do okoo 80 m od osi torw. Haas przemysowy Haas przemysowy w gminie Supia Jdrzejowska zwizany jest jedynie z maymi zakadami produkujcymi lub usugowymi typu: stolarstwo, mechanika pojazdowa, tartacznictwo, usugi lene itp. Haas wytwarzany w maych zakadach z reguy nie przekracza dopuszczalnych norm. Transport Transport stwarza istotne zagroenie dla rodowiska ze wzgldu na emisj spalin i haas komunikacyjny. Wrd szkodliwych substancji emitowanych przez transport drogowy i kolejowy znajduj si: ow, tlenek wgla, tlenki azotu, wglowodory. Ponadto transport stwarza zagroenie dla zwierzyny lenej i polnej. Na szlakach komunikacyjnych przebiegajcych w okolicach lasw i terenw niezamieszkanych stwierdza si znaczna miertelno zwierzt, szczeglnie w okresach rozrodczych zwizanych z wdrwk na tereny rozrodu. Due straty zwizane ze miertelnoci na drogach odnotowywane s szczeglnie w populacji pazw. Wyeliminowanie uciliwoci zwizanych z transportem jest bardzo trudne i wymaga likwidacji zanieczyszcze u rda. Powinny one obejmowa zmiany technologiczne, w tym zmian stosowanych paliw i silnikw, wprowadzanie ruchu uspokojonego oraz tworzenie specjalnych przej dla zwierzt. Gmina Supia Jdrzejowska pooona jest poza zasigiem drg krajowych i wojewdzkich. Przez teren gminy przebiegaj drogi powiatowe i gminne. czna dugo drg wynosi 129,078 km, z tego: - 11 odcinkw drg powiatowych - 63,98 km, - 31 odcinkw drg gminnych - 65,098 km. Przez teren gminy Supia Jdrzejowska przebiega take jedna linia kolejowa nr 64 relacji Kozw Koniecpol, wchodzca w skad pastwowego ukadu sieci kolejowych w Polsce (8,75 km linii w obrbie omawianej gminy). 4.7. Powane awarie Powane awarie obejmuj skutki zaistniae w wyniku awarii przemysowych i transportowych z udziaem niebezpiecznych substancji chemicznych. Awarie te mog prowadzi take do natychmiastowego powstania zagroenia ycia lub zdrowia ludzi lub rodowiska lub powstania takiego zagroenia z opnieniem. Podstawowym aktem prawnym w tej dziedzinie jest ustawa Prawo ochrony rodowiska (POS), w ktrej zawarte s przepisy oglne oraz okrelone s: instrumenty prawne suce przeciwdziaaniu awariom przemysowym, obowizki zakadu stwarzajcego takie zagroenie, obowizki organw administracji w tym zakresie. Zgodnie z ustaw PO w razie wystpienia takiej awarii Wojewoda poprzez Komendanta Wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej i Wojewdzkiego Inspektora Ochrony rodowiska podejmuje dziaania niezbdne do usunicia awarii i jej skutkw. O podjtych dziaaniach informuje Marszaka Wojewdztwa. Niska jako drg i sabe przystosowanie pasa drogowego do bezpiecznego przewozu materiaw niebezpiecznych, potencjalnie stwarzaj moliwo zaistnienia w przyszoci powanej awarii na drodze. Wane jest aby suby ratownicze dysponoway odpowiednim sprztem ratowniczym i miay wypracowany schemat postpowania w takiej sytuacji. Istotny jest te stan techniczny obiektw gdzie nawet czasowo przechowuje si substancje mogce stanowi zagroenie dla rodowiska w przypadku ich niekontrolowanego wycieku. 4.6.

Konieczne jest opracowanie programu informowania spoeczestwa o powanych awariach rodowiskowych, opracowanie sposobu ewakuacji oraz podniesienie poziomu wiedzy w tym zakresie. Potencjalne zagroenia rodowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie gminy Supia Jdrzejowska stwarzaj gwnie: - transport drogowy i kolejowy materiaw i substancji niebezpiecznych (toksycznych, atwopalnych, wybuchowych), powodujcy m.in. zagroenie zanieczyszczenia gleb oraz poarowe na terenach lenych, - magazynowanie materiaw i substancji niebezpiecznych, w tym czasowe magazynowanie odpadw niebezpiecznych. Potencjalnym rdem zagroe jest rzeka Pilica, wraz z ktr na teren gminy mog dopywa wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia. Ponadto na terenie miejscowoci Dbrowica, przez ktr przepywa Pilica istnieje niebezpieczestwo powodzi. Przeciwdziaanie zagroeniom rodowiska realizowane jest poprzez: - prowadzenie kontroli przedsibiorcw, ktrych dziaalno moe stanowi przyczyn powstania nadzwyczajnych zagroe rodowiska, - prowadzenie szkole pracownikw administracji publicznej i przedsibiorcw, - badanie przyczyn powstawania NZ oraz sposobw likwidacji skutkw, prowadzenie rejestru nadzwyczajnych zagroe (baza EKOAWARIE). 4.8. Zagroenia globalne Zmiany klimatu W ostatnim stuleciu obserwuje si w skali caego globu symptomy stopniowego ocieplenia si klimatu. Okresy ocieplania i ozibiania si nie s niczym nowym w historii Ziemi, jednak po raz pierwszy rdem tych zmian rodzcych skutki wpywajce na zuycie caej ludzkoci - jest prawie na pewno dziaanie czowieka. Dowodem jest niespotykana dotychczas tempo zmian. Najwiksz rol w ksztatowaniu zmian klimatu przypisuje si: - wzrostowi emisji CO2 do atmosfery powstajcego w wyniku spalania paliw, - wylesianiu terenw, zuboeniu pokrywy rolinnej, - intensyfikacj hodowli, - nieszczelnoci sieci gazowych, - produkcji przemysowej chlorowcopochodnych wglowodanw, - emisji NO2, - zmian w tempie obiegu pary wodnej. Zanikanie warstwy ozonowej Powanym problemem w skali globalnej staje si zuboenie warstwy ozonowej, chronicej przed szkodliwymi skutkami promieniowania ultrafioletowego. Gwn przyczyn zmian zachodzcych w stratosferze jest emisja zwizkw chemicznych, a gwnie zwizkw organicznych chloru i bromu (gwnie freonw i halonw) powodujcych rozpad ozonu. Zwizki te byy lub s nadal stosowane w rnego rodzaju urzdzeniach technicznych i produktach zwaszcza w przemyle chodniczym izolacyjnym i kosmetycznym. Ze wzgldu na dugi okres ycia freonw i halonw w atmosferze (do kilkuset lat) moe doj do tego i stenie bdzie roso, pomimo podjtych dziaa na rzecz wyeliminowania ich ze stosowania. Poruszone wyej problemy dotycz mieszkacw caej planety, a wic take mieszkacw gminy Supia Jdrzejowska. W celu ograniczenia powstawania tego typu zjawisk naley podejmowa wszelkie dziaania ktre bd ograniczay zuycie i emisj substancji niszczcych warstw ozonow. 4.9. Edukacja ekologiczna Problematyka podnoszenia wiadomoci ekologicznej spoeczestwa oraz edukacji ekologicznej wynikajca z przepisw Prawa ochrony rodowiska obejmuje: - dostp do informacji o rodowisku, - udzia spoeczestwa w postpowaniu w sprawach ochrony rodowiska, - udzia w postpowaniach w sprawie ocen oddziaywania na rodowisko, skutkw realizacji planw i programw oraz planowanych przedsiwzi, - ochron rodowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji, - edukacj ekologiczn w szkoach. W Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej wyrniono 3 strefy dziaalnoci: - edukacja formalna jako system ksztacenia szkolnego, - wiadomo ekologiczna, - szkolenia jako zinstytucjonalizowane formy przekazywania wiedzy.

Problematyka ochrony rodowiska i zrwnowaonego rozwoju uwzgldniona jest, w podstawowych programach ksztacenia oglnego dla wszystkich typw szk. Celami oglnymi edukacji ekologicznej s: - uwiadamianie zagroe rodowiska przyrodniczego, wystpujcych w miejscu zamieszkania, - budzenie szacunku dla przyrody, - rozumienie zalenoci istniejcych w rodowisku przyrodniczym, - zdobycie umiejtnoci obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu, - poznanie wspzalenoci czowieka i rodowiska, - wyrobienie poczucia odpowiedzialnoci za rodowisko, - rozwijanie wraliwoci na problemy rodowiska naturalnego. Program cieki edukacyjnej czy oglne treci niezbdne w edukacji ekologicznej w szkoach podstawowych, gimnazjalnych i szkoach rednich. Tymi koniecznymi treciami s: - przyczyny i skutki niepodanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze, - rnorodno biologiczna (gatunkowa, genetyczna, ekosystemw) - znaczenie jej ochrony, - ywno - oddziaywanie produkcji ywnoci na rodowisko, - zagroenia dla rodowiska wynikajce z produkcji i transportu energii; energetyka jdrowa - bezpieczestwo i skadowanie odpadw. Dziaania informacyjno-edukacyjne z zakresu ochrony rodowiska Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (klasy I-III) Dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym poleca si: - przeprowadzenie pogadanki na temat ochrony przyrody, zasad postpowania na terenach objtych ochron, - zorganizowanie cieki dydaktycznej w poblie obszarw cennych przyrodniczo, - zorganizowanie konkursu plastycznego o tematyce zwizanej z ochron przyrody i rodowiska. Uczniowie szk podstawowych i gimnazjum Wrd uczniw szk podstawowych i gimnazjum proponuje si: - przeprowadzenie pogadanek na temat ochrony przyrody, efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, zanieczyszcze rodowiska, - rozpropagowanie ulotek, broszur, informatorw i czasopism o tematyce ekologicznej, - przeprowadzenie konkursw plastycznych, fotograficznych, - wykonanie plakatw, broszur o tematyce ekologicznej, - organizowanie wycieczek krajoznawczych, - prowadzenie k zainteresowa i k ekologicznych, - prowadzenie akcji Pommy zwierztom przetrwa zim, Obchody Dnia Ziemi, Sprztanie wiata. Doroli mieszkacy gminy Gwn metod edukacji ekologicznej dorosych mieszkacw gminy bdzie: - rozpowszechnianie ulotek, broszur i plakatw, - organizowanie festynw i innych imprez masowych o tematyce ekologicznej, - udzielanie profesjonalnych porad z zakresu rolnictwa ekologicznego i gospodarstw agroturystycznych. 5. Wnioski z diagnozy 5.1. Uwarunkowania wewntrzne

Zasoby przyrody Mocne strony Sabe strony wysokie walory przyrodnicze rzeki Pilicy, - niska lesisto gminy, obecno kompleksw lenych, - may zasb zwierzyny ownej, nowe nasadzenia lene (gwnie prywatne), - dziaalno rabunkowa w lasach. wystpowanie obszarw prawnie chronionych na terenie gminy, zaangaowanie organizacji w prowadzenie racjonalnej gospodarki owieckiej i rybackiej. Powietrze Mocne strony Sabe strony dobra jako powietrza, - niskie wykorzystanie energii ze rde odnawialnych, brak duych zakadw przemysowych, - brak gazyfikacji gminy, modernizacja lokalnych kotowni, - dua ilo domowych kotowni wglowych. korzystne warunki solarne i wietrzne dla energetyki odna-

wialnej. Zasoby i jako wd Mocne strony Sabe strony wysoka zasobno zbiornika wd podziemnych, - saba izolacja poziomu kredowego - rda zaopatrzenia ludnoci, dobra jako wd podziemnych, istnienie korytarza ekologicznego zwizanego z dolin rzeki - niewielkie zasoby wd powierzchniowych. Pilicy. Gospodarka wodno-ciekowa Mocne strony Sabe strony obecno komunalnej oczyszczalni ciekw, - maa ilo przyczy do sieci kanalizacyjnej, dziaania na rzecz instalacji przydomowych oczyszczalni - brak sieci wodocigowej na terenie gminy. ciekw na terenach o maej gstoci zaludnienia, prowadzenie prac zwizanych z dobudow sieci kanalizacyjnej do sieci gminy Sdziszw, dziaania na rzecz budowy sieci wodocigowej. Powierzchnia ziemi Mocne strony Sabe strony niski stopie degradacji ziemi, - wyrobiska po dzikiej eksploatacji surowcw mineralnych, brak gbokich i rozlegych wyrobisk po eksploatacji surow- - wystpowanie dzikich wyrobisk na obszarach cennych cw mineralnych, przyrodniczo. dostpno do z surowcw mineralnych (piasek, torf). Gospodarowanie zasobami rodowiska Mocne strony aktywny udzia szk na rzecz ekologii. Sabe strony niski stan wiadomoci ekologicznej mieszkacw gminy, sabe wyposaenie w odpowiedni sprzt informacyjny.

5.2.
-

Uwarunkowania zewntrzne
Zagroenia niska wiadomo ekologiczna spoeczestwa, brak spjnych rozwiza instytucjonalnych w zakresie ochrony rodowiska, brak umiejtnoci pozyskiwania rodkw z funduszy UE, nieczytelno przepisw prawa w zakresie ochrony rodowiska, kopoty z pozyskiwaniem krajowych rde finansowych, zy system finansowania.

Szanse integracja z UE i wpyw rodkw pomocowych na popraw rodowiska gminy, transformacja na grunt gminy regulacji oglnokrajowych i midzynarodowych zobowizujcych do podniesienia jakoci rodowiska, proces decentralizacji i demokratyzacji zarzdzenia rodowiskiem, postp technologiczny, korzystne warunki rodowiska do wdraania programw rolno-rodowiskowych, istnienie w rodowisku organizacji dziaajcych na rzecz edukacji ekologicznej, wzrost zainteresowania terenami o nieskaonej przyrodzie, popyt na ywno produkowan ekologicznie, wsppraca z ssiednimi gminami na rzecz wsplnych dziaa.

5.3. Waniejsze problemy ekologiczne w gminie Niezadowalajca infrastruktura oczyszczania ciekw Kanalizacja gminy istnieje tylko w czci miejscowoci Supia. cieki doprowadzane s do oczyszczalni biologiczno-chemicznej typu EKOBLOK w Supi. Oczyszczalnia ta charakteryzuje si przepustowoci 120 m3/dob. W miejscowoci Obiechw przy Szkole Podstawowej funkcjonuje oczyszczalnia ciekw typu BIOLCERE o przepustowoci 5,4 m3/dob. Pozostae miejscowoci odprowadzaj cieki do zbiornikw bezodpywowych. Brak kanalizacji sanitarnej na wikszej czci obszaru gminy Supia Jdrzejowska wpywa na lokalne zanieczyszczenia gleb i wd podskrnych oraz pogorszenie jakoci wody w ujciach, z ktrych korzystaj mieszkacy i przedsibiorcy. Niepeny system gospodarowania odpadami Na terenie gminy prowadzona jest zbirka odpadw komunalnych mieszanych (nie segregowanych). Do gromadzenia odpadw stosowane s worki i pojemniki o rnej pojemnoci. W najbliszych miesicach planowane jest wprowadzenie selektywnej zbirki odpadw komunalnych z uyciem workw w odpowiednich barwach na papier, plastik, szko barwne i bezbarwne, metale oraz pozostae odpady. Na terenie gminy nie prowadzi si selektywnej zbirki odpadw niebezpiecznych. W roku 2007 ilo umw zawartych na wywz odpadw komunalnych wynosia 306, co stanowi jedynie 26,15 %.

Podstawow metod unieszkodliwiania odpadw komunalnych w gminie Supia Jdrzejowska jest skadowanie. Odpady z terenu gminy wywoone s na midzygminne skadowisko w Borszowicach w gminie Sdziszw. Po wprowadzeniu selektywnej zbirki segregowane odpady bd przekazywane odbiorcom do celw recyklingowych. Degradacja powierzchni ziemi w wyniku dzikiej eksploatacji surowcw mineralnych W wyniku dzikiej eksploatacji nastpuje dewastacja powierzchni ziemi, wynikajca z nieprawidowego i niekontrolowanego wydobycia surowcw mineralnych. Na terenie tym wystpuje kilka wyrobisk, ktre zlokalizowane s rwnie w lasach, na obszarach objtych ochron przyrody. Wyrobiska te najczciej s niewielkie lecz stanowi due zagroenie dla rodowiska. S one czsto miejscem tworzenia nielegalnych wysypisk mieci. Nieprawidowe rozwizania komunikacyjne Niezadowalajce rozwizania tras komunikacyjnych (drogowych i kolejowych) pod wzgldem technicznym i strukturalnym, stwarzaj zagroenie dla rodowiska w zakresie pogorszenia klimatu akustycznego i zanieczyszczenia powietrza. Mog te stanowi potencjalne rdo wystpienia nadzwyczajnych zagroe rodowiska (powanych awarii). Dotyczy to zwaszcza przewoenia substancji niebezpiecznych. 6. Priorytety i cele ekologiczne
Elementy ochrony rodowiska Podstawowe zadania podjcie dziaa w celu objcia ochron najcenniejszych obiektw - utworzenie pomnikw przyrody ocena stanu parkw podworskich oraz ich restytucja realizacja koncepcjji zadrzewie i zakrzewie na obszarze gminy zabezpieczenie cigoci lasw i ich funkcji pozaprodukcyjnych, podnoszenie lesistoci gminy wdroenie krajowego programu rolno-rodowiskowego zachowanie naturalnych zbiornikw retencyjnych (tereny podmoke, torfowiska, oczka wodne, nieuregulowane cieki wodne) renaturyzacja ekosystemw tworzenie infrastruktury turystycznej modernizacja lokalnych kotowni powietrze atmosferyczne termomodernizacja budynkw Obszar dziaa obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy budynki uytecznoci publicznej budynki uytecznoci publicznej i budynki indywidualne obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar GZWP gleby wysokiej klasy bonitacyjnej i tereny o duych spadkach obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszary objte prawn ochron przyrody obszar gminy obszar gminy obszar gminy obszar gminy drogi powiatowe i linia kolejowa obszar gminy obszar gminy

rodowisko przyrodnicze

promocja wykorzystania energii ze rde odnawialnych budowa sieci kanalizacyjnej budowa sieci wodocigowej zasoby wodne i gospodarka wodno- budowa przydomowych oczyszczalni ciekw ciekowa przywrcenie dobrej jakoci wd powierzchniowych, ochrona rzek i rde ochrona jakoci i iloci wd podziemnych oraz oszczdna ich eksploatacja zapobieganie erozji gleb poprzez zadrzewienie i zakrzewianie rdpolne powierzchnia ziemi i gleby popieranie tworzenia gospodarstw opartych o produkcj ywnoci ekologicznej ochrona rzeby terenu i wartoci estetycznych krajobrazu rekultywacja terenw poeksploatacyjnych przezorno w udostpnianiu terenw zwaszcza cennych przyrodniczo dla dziaalnoci gospodarczej likwidacja nielegalnego wydobycia

zasoby surowcw mineralnych

uwzgldnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zagroe zwizanych z haasem haas i promieniowanie sporzdzenie rejestru terenw zagroonych haasem i promieniowaniem elektromagnetyczne elektromagnetycznym uwzgldnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zagroe promieniowaniem elektromagnetycznym opracowanie i aktualizacja procedur postpowania w przypadku powanej powane awarie awarii dziaania wadz samorzdowych na rzecz edukacji ekologicznej edukacja ekologiczna dostosowanie form edukacji ekologicznej do potrzeb rnych grup spoeczestwa

7. Strategia dziaa krtkoterminowych na lata 2008-2012

7.1. Ochrona przyrody i krajobrazu 1) opracowanie miejscowego planu zagospodarowania gminy z uwzgldnieniem ochrony rodowiska w tym jego przyrody, 2) objcie ochron na wniosek Rady Gminy lub wojewody pomnikw przyrody ywej na terenie gminy, 1) dokonanie oceny zachowania parkw podworskich, 2) wykonanie w porozumieniu z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw operatu dotyczcego stanu zachowania zabytkowych obiektw dworsko-parkowych, 3) ochrona istniejcych zadrzewie, 4) opracowanie koncepcji zadrzewie i zakrzewie na obszarze gminy, 5) pielgnacja i urzdzanie istniejcych terenw zielonych - parkw, zielecw itp. zwikszenie ich powierzchni na terenie gminy Supia Jdrzejowska, 6) podnoszenie lesistoci gminy poprzez realizacj planu zalesienia gminy - wsppraca z rolnikami i nadlenictwami, 7) ochrona obiektw wpisanych do rejestru zabytkw, 8) rozwj i utrzymanie infrastruktury turystycznej, 9) zebranie danych i opracowanie koncepcji zachowania naturalnych zbiornikw wody. 7.2. Powietrze atmosferyczne 1) modernizacja lokalnych kotowni wglowych oraz termomodernizacja budynkw bdcych wasnoci gminy, 2) propagowanie termomodernizacji budynkw wrd mieszkacw gminy, 3) wsppraca z administracj wojewdzk i powiatow w zakresie kontroli i biecej aktualizacji jednostek gospodarczych z terenu gminy wprowadzajcych substancje zanieczyszczajce do powietrza atmosferycznego, 4) rozszerzenie propagowania wykorzystania energii ze rde odnawialnych - umieszczenie stosownych informacji w wydziale budownictwa i ochrony rodowiska, rozwaenie moliwoci zastosowania ulg podatkowych dla osb instalujcych odpowiednie urzdzenia lub pozyskanie rodkw na wsparcie inicjatyw, 5) propagowanie zmiany standardowych nonikw energii (wgiel, mia, koks) na bardziej ekologiczne (gaz, olej), 6) rozbudowa i modernizacja drg, 7) budowa cieek rowerowych. 7.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa 1) prowadzenie procedury zwizanej z budow kanalizacji sanitarnej i sieci wodocigowej na terenie gminy, 2) budowa sieci kanalizacyjnej i wodocigowej w miejscowoci Nowa Wie, Supia, Rawka i Wywa z podczeniem do oczyszczalni ciekw oraz uj wody podziemnej w Sdziszowie, 3) zamknicie gminnej oczyszczalni ciekw komunalnych w Supi po podczeniu kanalizacji do sieci kanalizacyjnej gminy Sdziszw, 4) wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ciekw na terenach nieskanalizowanych z uwagi na ma gsto zaludnienia, 5) inwentaryzacja iloci oraz stanu technicznego uj wd podziemnych na terenie gminy w celu moliwoci przejcia tych uj i ich modernizacji na potrzeby komunalne, 6) ochrona zasobw i jakoci wd podziemnych: - kontrola waciwej eksploatacji uj czynnych, - oszczdna eksploatacja wd podziemnych, - egzekwowanie zapisw stref ochronnych uj wd podziemnych, - ograniczenie wykorzystania wd podziemnych do celw innych ni zaopatrzenie ludnoci w wod, 7) ochrona zasobw i jakoci wd powierzchniowych: - ochrona rdliskowych odcinkw rzek (zakaz poboru wd, zakaz zrzutu ciekw), - edukacja rolnikw w zakresie ograniczenia i zgodnego z okresem karencji stosowania nawozw sztucznych i rodkw ochrony rolin, - likwidacja niezorganizowanych zrzutw ciekw, - konserwacja i czyszczenie rzek i roww melioracyjnych, 8) opracowanie i wdroenie systemu informowania mieszkacw gminy o jakoci wody do picia. 7.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowcw mineralnych 1) wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego obszarw ochrony rzeby i krajobrazu,

2) likwidacja nielegalnego wydobycia surowcw mineralnych, 3) dostosowanie wydobycia do obowizujcych przepisw i wymaga ochrony rodowiska (wsppraca ze Starostwem), 4) wykonanie rekultywacji terenw poeksploatacyjnych, 5) ochrona terenw cennych przyrodniczo (ustanowionych ustaw o ochronie przyrody, ustaw o ochronie gruntw rolnych i lenych) przed udostpnianiem dla dziaalnoci gospodarczej. 7.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego 1) uczestniczenie (np. poprzez proponowanie monitorowanych obszarw) w okresowym monitorowaniu przez WIO poziomu haasu na wybranych obszarach gminy, 2) nadzr nad sukcesywnym eliminowaniem uciliwoci haasu (w miejscach jego przekroczenia) w rejonie waniejszych arterii komunikacyjnych. Na obszarach zagroonych naley obligowa inwestorw do wypeniania zobowiza dotyczcych eliminacji uciliwoci, poprzez realizacj infrastruktury przeciwhaasowej (budowa w miar moliwoci ekranw akustycznych, tworzenie pasw zieleni mogcych peni funkcje ekranw akustycznych, poprawa jakoci nawierzchni drg) oraz zmniejszanie dopuszczalnej prdkoci pojazdw na wybranych odcinkach. 3) modernizacja drg i ukadu sieci drogowej w celu zmniejszenia poziomu haasu (wedug istniejcych planw UG i innych), 4) wsppraca przy sporzdzaniu rejestru terenw zagroonych haasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, 5) wprowadzenie do planw miejscowych zapisw, dotyczcych istniejcych i projektowanych obiektw promieniowanie niejonizujcego wraz ze wskazanie stref II stopnia. 7.6. Zapobieganie skutkom awarii 1) koordynacja zagadnienia dotyczcego weryfikacji (na podstawie dotychczasowych dowiadcze wasnych, jak i rwnie dowiadcze ssiednich regionw) i aktualizacji procedury postpowania w przypadku awarii drogowej i kolejowej (wspdziaanie sub: Stra Poarna, Policja, Pogotowie Ratunkowe, WIO). 7.7. Edukacja ekologiczna 1) wprowadzenie do lokalnej prasy cyklicznych artykuw zwizanych z ochron rodowiska, a take prawnymi i ekonomicznymi jej aspektami, 2) prowadzenie akcji Midzynarodowego Dnia Ziemi i Sprztania wiata w szkoach podstawowych i gimnazjum, 3) organizowanie konkursw, wystaw, imprez aktywizujcych mieszkacw gminy do troski o rodowisko, 4) propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja zdrowej ywnoci), zalesie oraz wspzalenoci celw rodowiskowych i ekonomicznych, 5) budowa cieek rowerowych, wytyczanie szlakw turystycznych na terenach cennych przyrodniczo i kulturowo. 8. Strategia dziaa dugoterminowych na lata 2012-2016 8.1. Ochrona przyrody i krajobrazu 1) motywacja spoecznoci lokalnych do dziaa na rzecz utrzymania walorw przyrodniczych terenw, 2) realizacja koncepcji wprowadzania zadrzewie i zakrzewie na wybranych obszarach gminy, 3) pielgnacja istniejcych i urzdzanie nowych terenw zielonych (parkw, zielecw), 4) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury turystycznej, 5) kontynuacja ochrony lasw, 6) renaturyzacja ekosystemw. 8.2. Powietrze atmosferyczne 1) kontynuacja propagowania wykorzystania energii ze rde odnawialnych, 2) propagowanie termomodernizacji budynkw, 3) kontynuacja modernizacji i konserwacji lokalnych kotowni wglowych, 4) wsppraca z administracj powiatow i wojewdzk w zakresie kontroli podmiotw gospodarczych emitujcych zanieczyszczenia. 8.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa 1) wykonanie ujcia wd podziemnych w miejscowoci Wielopole,

2) utworzenie zbiornika retencyjnego w miejscowoci Dbrowica, 3) budowa sieci wodocigowej w pozostaej czci gminy, 4) prowadzenie dziaa na rzecz ograniczenia spywu zanieczyszcze azotowych (skadowanie obornika, magazynowania gnojowicy) ze rde rolniczych i rodkw ochrony rolin, 5) wdroenie systemu indywidualnego oczyszczania ciekw na terenach o rozproszonej zabudowie. 8.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowcw mineralnych 1) ochrona terenw cennych przyrodniczo (ustanowionych ustaw o ochronie przyrody, ustaw o ochronie gruntw rolnych i lenych) przed udostpnianiem dla dziaalnoci gospodarczej, 2) wprowadzenie na terenach chronionych produkcji rolnej zgodnie z ustaw o rolnictwie ekologicznym. 8.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego 1) uczestnictwo w okresowym monitorowaniu przez WIO poziomu haasu na wybranych obszarach gminy, 2) uczestnictwo w monitorowaniu oddziaywania na rodowisko rde pl elektromagnetycznych i ich wpywu na zdrowie ludzi. 8.6. Zapobieganie skutkom awarii 1) aktualizacja procedury postpowania w przypadku awarii drogowej i kolejowej, 8.7. Edukacja ekologiczna 1) wspieranie rolnictwa ekologicznego, 2) wspieranie dziaa zmierzajcych do osignicia certyfikatw ekologicznych, promowanie podmiotw posiadajcych certyfikaty, 3) stworzenie powszechnego dostpu do informacji dotyczcych problematyki ochrony rodowiska (witryny internetowe, broszury, publikacje), 4) aktywizacja mieszkacw gminy do dziaa na rzecz ochrony rodowiska i przyrody, 5) kontynuacja szkole urzdnikw, radnych, nauczycieli, sotysw, 6) wprowadzenie w szkoach programw edukacyjnych z zakresu ochrony rodowiska, 7) organizacja programw edukacyjnych dla rolnikw i przedsibiorcw. 9. Realizacja Programu Szacunkowe koszty realizacji Programu Przedstawione koszty inwestycyjne bd dotyczy przedsiwzi podstawowych z zakresu ochrony rodowiska przewidzianych do realizacji do 2016 roku.
Grupa dziaa Zakres dziaa ocena stanu parkw podworskich oraz ich restytucja, utworzenie pomnikw przyrody rodowisko przyrodnicze realizacja koncepcji zadrzewie i zakrzewie podnoszenie lesistoci gminy tworzenie szlakw turystycznych i cieek rowerowych modernizacja lokalnych kotowni powietrze atmosferyczne termomodernizacja budynkw uytecznoci publicznej: - Orodek Zdrowia w Supi - Szkoa Podstawowa w Obiechowie Przewidywane koszty realizacji [z] 100.000 20.000 10.000 20.000 100.000 rdo finansowania fundusze unijne, budet gminy fundusze unijne, budet gminy fundusze unijne, budet gminy fundusze unijne, budet gminy fundusze unijne, budet gminy WFO, budet gminy budet gminy RPO

9.1.

505.670 350.000 1.000 10.000.000

promocja wykorzystania energii ze rde odnawialnych budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowociach: Nowa Wie, Spia, Rawka, Wywa budowa sieci wodocigowej w miejscowociach: Nowa Wie, Supia, Rawka, Wywa zasoby wodne i gospodarka budowa sieci wodocigowej w pozostaych miejscowowodno-ciekowa ciach gminy Supia Jdrzejowska budowa ujcia wody w m. Wielkopole wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ciekw powierzchnia ziemi i gleby rekultywacja dzikich wyrobisk eksploatacyjnych

1.000.000 500.000 6.000.000 50.000

SPO SPO SPO budet gminy

zasoby surowcw mineralnych Haas i promieniowanie elektromagnetyczne powane awarie edukacja ekologiczna

likwidacja nielegalnego wydobycia, dostosowanie wydobycia do obowizujcych przepisw - wsppraca ze starostwem wsppraca przy sporzdzaniu rejestru terenw zagroonych haasem i promieniowaniem elektromagnetycznym weryfikacja i aktualizacja procedury postpowania w przypadku powanej awarii drogowej lub kolejowej edukacja mieszkacw gminy (broszury, publikacje, programy edukacyjne)

5.000

budet gminy

Monitoring realizacji programu Bezporednia odpowiedzialno za wdraanie Programu ponosi Wjt Gminy Supia Jdrzejowska oraz dziaajcy z jego upowanienia pracownicy Urzdu Gminy. Realizacja szeregu zada wymaga udziau gminy, administracji rzdowej i samorzdowej szczebla wojewdzkiego i powiatowego oraz przedsibiorcw. Wymaga take wsparcia spoecznego. Uczestnikiem realizacji Programu bd take: administracja specjalna - zajmujca si kontrol przestrzegania prawa w zakresie ochrony rodowiska, prowadzca monitoring jego stanu oraz administracja poszczeglnymi komponentami rodowiska (Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Kielcach, Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie i Krakowie, Regionalna Dyrekcja Lasw Pastwowych w Radomiu) oraz jednostki dysponujce celowymi rodkami finansowymi (np. Fundusze Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska w kolejnych latach Wjt Gminy Supia Jdrzejowska bdzie przedkada Radzie Gminy sprawozdania z realizacji Programu co 2 lata. Bdzie wwczas take moliwo zmian w zapisach, gdy cele i zadania Programu mog ulega zmianie, wraz ze zmieniajc si sytuacja prawn, spoeczn, gospodarcz czy stanem rodowiska. Jednym z elementw procesu wdraania Programu jest jego monitorowanie, polegajce na cigej obserwacji i kontroli realizacji przewidzianych zada.
Grupa dziaa rodowisko przyrodnicze powietrze atmosferyczne Wskaniki liczba terenw i obiektw poddanych ochronie prawnej powierzchnia terenw zalesionych liczba zmodernizowanych kotowni liczba obiektw wykorzystujcych energi soneczn jako wody pitnej jako wd powierzchniowych i podziemnych procent zwodocigowania gminy procent skanalizowania gminy ilo gospodarstw przyczonych do kanalizacji liczba przydomowych oczyszczalni ciekw liczba terenw poeksploatacyjnych surowcw mineralnych ilo instalacji emitujcych pola elektromagnetyczne o znaczcych parametrach liczba awarii o charakterze rodowiskowym liczba publikacji promujcych walory przyrodnicze gminy dugo szlakw turystycznych liczba zorganizowanych szkole i programw edukacyjnych liczba szk uczestniczcych w konkursach zwizanych z ochron rodowiska liczba gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych Jednostka miary szt. ha szt. szt. klasa klasa % % szt. szt. szt. szt. szt. szt. km szt. szt. szt. Stan z 2007r. 3 tereny, 2 obiekty (rda), 4 parki podworskie 1 371 2 1 brak danych III (badania z 2005r.) 0 7,26 85 2 brak danych 4 nadajniki telefonii komrkowej, 2 linie wysokiego napicia 0 5 10 12 5 1 ekologiczne 2 agroturyst.

9.2.

gospodarka wodno-ciekowa

powierzchnia ziemi, gleby i surowce mineralne haas i promieniowanie elektromagnetyczne powane awarie drogowe i kolejowe

edukacja ekologiczna

rda i struktura finansowania Podstawowymi rdami finansowania dziaa zwizanych z ochron rodowiska w gminie Supia Jdrzejowska bd: - fundusze wasne gminy; - fundusze wasne inwestorw, poyczki, dotacje, dopaty do oprocentowania preferencyjnych kredytw udzielane przez Narodowy i Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej; - kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony rodowiska (BO S.A.) z dopatami do oprocentowania lub ze rodkw donatorw;

9.3.

zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, fundacje Unii Europejskiej).

Fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej NFOiGW jest najwiksz instytucj w Polsce, finansujc przedsiwzicia podejmowane dla poprawy jakoci rodowiska w dziedzinie: ochrony wd, gospodarki wodnej, ochrony powierza, ochrony powierzchni ziemi, lenictwa, ochrony przyrody i krajobrazu, geologii, grnictwa i edukacji ekologicznej. Zakres dziaania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsiwzi proekologicznych o zasigu oglnokrajowym oraz ponadregionalnym. W NFOiGW stosowane s trzy formy dofinansowania: - finansowanie poyczkowe (poyczki udzielane przez NFOiGW, kredyty udzielane przez banki ze rodkw NFOiGW, konsorcja czyli wsplne finansowanie NFOiGW z bankami, linie kredytowe ze rodkw NFOiGW obsugiwane przez banki); - finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopaty do kredytw bankowych, umorzenia); - finansowanie kapitaowe (obejmowanie akcji i udziaw w zakadach bd ju istniejcych spkach w celu osignicia efektu ekologicznego). Wniskodawcami ubiegajcymi si o dofinansowanie z NFOiGW mog by m.in. jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorstwa, instytucje i urzdy, osoby fizyczne. Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Rol WFOiGW jest wspierane finansowe przedsiwzi proekologicznych o zasigu regionalnym. Fundusz wspiera procesy inwestycyjne na terenie wojewdztwa, poprzez udzielanie niskooprocentowanych (6-9 %) i czciowo umarzalnych poyczek, przyznawanie dotacji, w szczeglnoci na zadania, ktre: - znajduj odzwierciedlenie w strategii rozwoju wojewdztwa, spjnej z polityk ekologiczn pastwa; - zawarte w lokalnych i dugookresowych programach ochrony rodowiska; - realizowane s za zakadach szczeglnie uciliwych dla rodowiska; - realizowane s na terenach szczeglnie cennych przyrodniczo; - speniaj rol dwigni finansowej przez pobudzenie wykorzystania rodkw podmiotw gospodarczych, samorzdw terytorialnych oraz gminnych i powiatowych funduszy ochrony rodowiska, a take ograniczaj uciliwoci dla rodowiska. Fundusz preferuje finansowe wspomaganie wnioskodawcw, ktrzy w realizowane przedsiwzicia angauj rodki wasne. Beneficjentami ubiegajcymi si o rodki finansowe z WFOiGW mog by m.in. jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorstwa, instytucje i urzdy, instytucje pozarzdowe (fundacje, stowarzyszenia). Powiatowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Fundusz ten utworzony zosta wraz z powstaniem powiatowego szczebla administracji pastwowej; fundusz ten nie posiada osobowoci prawnej. Obecnie rodki powiatowych funduszy przeznacza si na wspomaganie dziaalnoci w zakresie okrelonym jak dla gminnych funduszy, a take na realizacj przedsiwzi zwizanych z ochron powierzchni ziemi i inne zadania ustalone przez rad powiatu, suce ochronie rodowiska i gospodarce wodnej, wynikajce z zasady zrwnowaonego rozwoju. Gminny Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Celem dziaania GFOiGW jest dofinansowanie przedsiwzi proekologicznych na tereniej gminy. Dysponentem GFOiGW jest Rada Gminy. rodki Funduszu mog by wykorzystane na: - edukacj ekologiczn oraz propagowanie dziaa proekologicznych i zasady zrwnowaonego rozwoju; - dotowanie i kredytowanie zada modernizacyjnych i inwestycyjnych sucych ochronie rodowiska; - realizacje przedsiwzi zwizanych z gospodarczym wykorzystaniem odpadw. Gminne fundusze nie posiadaj osobowoci prawnej podobnie jak powiatowe i nie mog udziela poyczek. rodki gminnych i powiatowych funduszy przeznaczone s na projekty tzw. mikkie nie wymagajce znacznych nakadw finansowych. Beneficjentami tych rodkw mog by przede wszystkim instytucje i urzdy, organizacje pozarzdowe oraz osoby fizyczne. Fundacje i programy pomocowe Wrd dziedzin priorytetowych EkoFunduszu znajduje si ochrona rnorodnoci biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, zmniejszenie trasngranicznego transportu SO2 i NO2, ograniczenie emisji gazw cieplarnianych oraz eliminacja stosowania substancji niszczcych

warstw ozonow i innych. Priorytetowe znaczenie ma rwnie ograniczenie dopywu zanieczyszcze do Batyku, zmniejszenie spywu zanieczyszcze obszarowych, ochrona zasobw wody pitnej, ochrona GZWP przed infiltracj zanieczyszczonych wd powierzchniowych. rodki EkoFunduszu maj charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej i stosuje si do nich preferencje wynikajce z obowizujcych przepisw. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s wedug obowizujcych procedur EkoFunduszu na podstawie kryteriw: ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzyma dotacj wszystkie te oceny musza by pozytywne, a wnioskodawca musi wykaza si wiarygodnoci finansow, a take zapewnieniem penego finansowania projektu w czci nie objtej dotacj EkoFunduszu. Gdy inwestorem s wadze samorzdowe, dotacja moe pokry do 30 % kosztw (w szczeglnych przypadkach do 50 %), dla jednostek budetowych, podejmujcych inwestycje proekologiczne wykraczajce poza zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu moe pokry do 30 % kosztw. Z dotacji funduszu nie mog korzysta te przedsiwzicia, ktre kwalifikuj si do otrzymania dofinansowania z programw pomocowych Unii Europejskiej. Beneficjentami EkoFunduszu mog by samorzdy, przedsibiorcy, placwki suby zdrowia, placwki owiatowe i edukacyjne oraz przedsibiorstwa komunalne. Banki wspierajce inwestycje ekologiczne Banki kredytuj inwestycje ekologiczne na zasadach komercyjnych. Przedmiotem kredytowania jest zakup i/lub monta urzdze sucych ochronie rodowiska. Warunki kredytowania w bankach s rne. W wikszoci przy spenieniu odpowiednich warunkw banki wyraaj ch kredytowania nawet 100 % kosztw inwestycyjnych. Podmiotami uprawnionymi do ubiegania si o kredyt s jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorcy i osoby fizyczne. Okres kredytowania wynosi przewanie 5-10 lat. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych Gwnym celem FRIK jest wspieranie dziaa pobudzajcych rozwj regionalny kraju, co wie si z udzielaniem preferencyjnych kredytw, przeznaczonych na projekty inwestycji komunalnych, realizowanych przez gminy oraz zwizki gmin. Oprocentowanie kredytu wynosi 0,5 stopy redyskontowej weksli. Jest on udzielany pod warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku zoonego przez inwestora. Wnioski s rozpatrywane przez Bank Gospodarstw Krajowego. Przy opiniowaniu wniosku BGK bdzie uwzgldnia kryteria przyjte w ramach programw operacyjnych, finansowanych ze rodkw Unii Europejskiej. Wysoko poyczek moe wynie 80 % zaplanowanych kosztw netto inwestycji, nie wicej jednak ni 500 tys. z. na jeden projekt. Fundusze Strukturalne, Fundusz Spjnoci oraz programy operacyjne Fundusze Strukturalne i Fundusz Spjnoci speniaj rol silnego instrumentu pomocowego, zapewniajcego kierowanie duych rodkw finansowych, m.in. na ochron rodowiska i zadania realizowane w tym zakresie. Pomoc z zasobw Funduszy Strukturalnych bdzie udzielana gwnie na projekty jednostek samorzdu terytorialnego, z pooeniem nacisku na wzmocnienie potencjau rozwojowego regionw. rodki pochodzce z Funduszu Spjnoci maj wspiera racjonaln gospodark odpadami komunalnymi, w tym tworzenie systemw zbirki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadw komunalnych (sortownie), systemy zbirki i unieszkodliwiania odpadw niebezpiecznych. Celem strategii dla Funduszu jest wsparcie podmiotw publicznych w realizacji dziaa na rzecz poprawy stanu rodowiska bdce realizacj zobowiza Polski wynikajcych z wdraania prawa ochrony rodowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie: - realizacji indywidualnych projektw; - programw grupowych z zakresu ochrony rodowiska, programw ochrony rodowiska rzdowych i samorzdowych. czna warto projektu ubiegajcego si o dofinansowanie z FS powinna przekracza 10 mln Euro, co moliwe jest do zrealizowania przez due i rednie miasta lub zwizki miast czy gmin. Wrd programw operacyjnych na lata 2007-2013 znajduj si: - Infrastruktura i rodowisko, - Innowacyjna Gospodarka, - Kapita Ludzki, - Pomoc Techniczna, - Europejska Wsplnota Terytorialna, - Rozwj Polski Wschodniej, - Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich, - Regionalne Programy Operacyjne (RPO).

Dotacje z RPO na realizacj inwestycji z zakresu ochrony rodowiska bd pozyskiwane w ramach priorytetu Rozwj Infrastruktury ochrony rodowiska i energetycznej. 10. Zarzdzanie rodowiskiem Reforma ustrojowa pastwa (01.01.1999r.) wprowadzia zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony rodowiska. Funkcjonuje ona na 4 poziomach: centralnym, wojewdzkim, powiatowym i gminnym. Struktura ta nie ma charakteru cile hierarchicznego. Skadaj si na ni odrbne i niezalene od siebie organy rzdowe i samorzdowe, a dany szczebel administracji realizuje w zasadzie tylko te zadania, ktrych nie mona realizowa na szczeblu niszym. Do organw ochrony rodowiska nale: - na poziomie gminy (miasta) wjt, burmistrz lub prezydent miasta. Rozpatruj oni sprawy zwizane z korzystaniem ze rodowiska przez osoby fizyczne nie bdce przedsibiorcami, wycinaniem drzew, krzeww, utrzymaniem zieleni, realizuj uchway rad gmin w sprawie utrzymania czystoci i porzdku w gminach, zaopatrzenia w wod, ciepo, energi, odprowadzania ciekw, systemu zbierania odpadw komunalnych, realizacji postanowie planu zagospodarowania przestrzennego gminy. W imieniu Burmistrza Sdziszowa zadania ochrony rodowiska wykonuj gwnie inspektorzy ds. planowania przestrzennego oraz ds. drogownictwa i gospodarki komunalnej; - na poziomie powiatu - starosta. Wydaje decyzje dla przedsiwzi, ktre s klasyfikowane jako przedsiwzicia mogce znaczco oddziaywa na rodowisko, sprawujcy nadzr nad lasami nie stanowicymi wasnoci Skarbu Pastwa, spkami wodnymi, racjonaln gospodark owieck, ochron przyrody, realizujcy zadania z zakresu edukacji ekologicznej; - na poziomie wojewdztwa - wojewoda. Wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, wymagajcych obligatoryjnie raportu o oddziaywaniu na rodowisko, obejmuje ochron konserwatorsk cenne formy ochrony przyrody, realizuje zadania z zakresu owiectwa, nadzoru nad lasami prywatnymi; - Marszaek Wojewdztwa - zajmuje si egzekwowaniem opat z tytuu gospodarczego korzystania ze rodowiska i ich redystrybucj na rzecz funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej; prowadzi take baz danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej iloci wody w wojewdztwie. Jest organem w zakresie melioracji wodnych, uchwala wojewdzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategi rozwoju wojewdztwa i program ochrony rodowiska, sprawuje kontrol nad WFOiGW; - Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska - wykonuje kontrole przestrzegania wymogw ochrony rodowiska przez wszystkich korzystajcych ze rodowiska, bada i ocenia stan rodowiska (monitoring rodowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogw ochrony rodowiska, prowadzi dziaania zapobiegajce nadzwyczajnym zagroeniom rodowiska; - na szczeblu krajowym - Minister rodowiska. Odpowiedzialny jest za realizacj Polityki ekologicznej pastwa, konwencji midzynarodowych, przygotowanie projektw ustaw z zakresu ochrony rodowiska i rozporzdze wykonawczych. Nowy podzia kompetencji w zakresie ochrony rodowiska nakada na wszystkie szczeble samorzdu i organw rzdowych obowizek wzajemnego informowania si i uzgadniania decyzji. Naley podkreli wzmocnienie relacji i wpywu organw samorzdowych na dziaanie Inspekcji Ochrony rodowiska oraz uprawnienia kontrolne organw samorzdowych. Oprcz wyej wymienionych zada Wjta Gminy, okrelone zadania w zakresie ochrony rodowiska nale do Rady Gminy, m.in.: - uchwala program ochrony rodowiska wraz z planem gospodarki odpadami, - co 2 lata analizuje raporty z realizacji programu ochrony rodowiska i planu gospodarki odpadami, Ponadto na terenie gminy okrelone zadania z zakresu zarzdzania wodami publicznymi wykonuje Dyrektor Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej w Warszawie (Zlewnia rzeki Pilicy) oraz Dyrektor Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej w Krakowie (Zlewnia rzeki Nidy), Lasami Skarbu Pastwa zarzdza Nadleniczy Nadlenictwa Jdrzejw. 11. Streszczenie Gmina Supia Jdrzejowska pooona jest w poudniowo-zachodniej czci wojewdztwa witokrzyskiego i powiatu jdrzejowskiego. Powierzchnia gminy wynosi 107,9 km2 10 788 ha i zamieszkana jest przez 4 658 osb (stan na koniec 2007r.) Obszar gminy pooony jest o obrbie Niecki Woszczowskiej i Paskowyu Jdrzejowskiego. Bezporedni zwizek z budowa geologiczn ma wystpowanie wd podziemnych. Na terenie gminy wody podziemne wystpuj w utworach kredowych i czwartorzdowych. Gwne Zbiorniki Wd Pod-

ziemnych w obrbie gminy to: GZWP 408 - Niecka Miechowska NW (Cr3) i GZWP 409 - Niecka Miechowska SE (Cr3). Na omawianym obszarze wystpuj gleby rdzinowe wytworzone z utworw kredowych, gleby zwizane z podoem piaszczysto-glinowym (brunatne i rdzawe) oraz gleby wytworzone na podou organicznym (torfowe, bagienne). Obszar gminy wykazuje zrnicowanie pod wzgldem klas bonitacyjnych gleb od I do VI. Zasoby mineralne wystpujce na omawianym obszarze to gwnie osady jury rodkowej: piaski i piaskowce glaukonitowe, wapienie, margle, gezy i opoki. Wanym elementem przyrodniczym w gminie Supia Jdrzejowska s lasy i grunty lene, ktre zajmuj 1 371 ha, co stanowi 13 % powierzchni gminy. Na terenie gminy Supia Jdrzejowska zlokalizowany jest fragment korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym - Dolina Pilicy. Obszar ten naley do Krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Ochron prawn w gminie objte s: - fragment Miechowsko-Dziaoszycki Obszaru Chronionego Krajobrazu o powierzchni 8 360 ha, - uytek ekologiczny o powierzchni 9,92 ha pooonej w obrbie miejscowoci Sprowa Czarny Las, - las uznany za chroniony o powierzchni 288,64 ha, - dwa pomniki przyrody nieoywionej: rdo w miejscowoci Dbrowica oraz rdo w. Jana w miejscowoci Obiechw, - cztery parki podworskie. Oglny stan rodowiska na omawianym terenie jest zadowalajcy. Jednak w pewnych obszarach wida opnienia w kwestii wspierania jego ochrony. S to gwnie: gospodarka wodno-ciekowa (brak sieci wodocigowej i kanalizacyjnej) i ochrona powietrza atmosferycznego (emisja gazw i pyw pochodzcych z palenisk domowych, kotowni wglowych, brak wykorzystania energii ze rde odnawialnych). Opracowanie uwzgldnia dziaania majce na celu ochron powietrza atmosferycznego, zasobw wodnych, powierzchni ziemi i surowcw mineralnych oraz zapobieganiu nadmiernemu haasowi i promieniowaniu elektromagnetycznemu. Opracowane zostay take dziaania z zakresu edukacji ekologicznej mieszkacw gminy. W Programie okrelono dziaania krtko - i dugoterminowe w podziale na lata 2008-2012 i 2012-2016. Gwne dziaania planowane na terenie gminy to: - objcie ochron najcenniejszych obiektw - utworzenie pomnikw ochrony przyrody, - podnoszenie lesistoci gminy, - modernizacja lokalnych kotowni, - promocja wykorzystania energii odnawialnej, - budowa sieci kanalizacyjnej i wodocigowej, - budowa przydomowych oczyszczalni ciekw. Program okrela rwnie system monitoringu realizacji zaplanowanych dziaa z zakresu ochrony rodowiska na terenie gminy oraz rda ich finansowania, ktrymi bd gwnie: fundusze wasne gminy, dotacje i dopaty z NFOiGW i WFOiGW, kredyty preferencyjne oraz zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe. Realizacja Programu pozostaje w zakresie Rady Gminy oraz Wjta Gminy, ktry co dwa lata ma jej przedkada sprawozdanie z realizacji Programu. 12. Literatura 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Baraski J., Geografia rolnictwa Polski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007r., Kondracki J., Geografia Regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002r., Matuszkiewicz J. M., Zespoy lene Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005r., Mizerski W., Geologia Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005r., Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Supia Jdrzejowska na lata 2004-2013. Supia, padziernik 2004r., Podstawy Polityki Przestrzennej Gminy i Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego. Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Supia Jdrzejowska. EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i Rozwoju lokalnego. Kielce, Polityka Ekologiczna Pastwa na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014. Ministerstwo rodowiska. Warszawa, grudzie 2006r., Stan rodowiska w wojewdztwie witokrzyskim w roku 2005. Raport. Inspekcja ochrony rodowiska, WIO w Kielcach. Biblioteka Monitoringu rodowiska. Kielce 2006r., Strategia Rozwoju Gminy Supia Jdrzejowska. Supia, Kielce 2000r., Strategia Rozwoju Wojewdztwa witokrzyskiego. Zarzd Wojewdztwa witokrzyskiego. Kielce, czerwiec 2002r., materiay Urzdu Gminy Supia Jdrzejowska,

12. regulacje prawne: - Ustawa Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627) z dnia 27 kwietnia 2001r. - Ustawa o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z pniejszymi zmianami) z dnia 27 kwietnia 2001r. - Ustawa o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach (Dz. U. nr 132, poz. 622 z pniejszymi zmianami) z dnia 13 wrzenia 1996r. - Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. nr 63, poz. 638) z dnia 11 maja 2001r. - Ustawa o obowizkach przedsibiorstw w zakresie gospodarowania niektrymi odpadami oraz o opacie produktowej i opacie depozytowej (Dz. U. nr 63, poz. 639) z dnia 11 maja 2001r. - Ustawa o samorzdzie gminnym (Dz. U. nr 16, poz. 95 z pniejszymi zmianami) z dnia 8 marca 1990r. - Ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektrych innych ustaw (Dz. U. nr 7, poz. 78) z dnia 19 grudnia 2002r. - Ustawa o zmianie ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. nr 11, poz. 97) z dnia 18 grudnia 2003r. - Ustawa o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i grnicze oraz ustawy o odpadach (dz. U. nr 90, poz. 758) z dnia 22 kwietnia 2005r. - Ustawa o zmianie ustawy o odpadach i zmianie innych ustaw (Dz. U. nr 175, poz. 1458) z dnia 29 lipca 2005r. - Prawo geologiczne i grnicze z dnia 4 lutego 1994r. (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z pniejszymi zmianami) - Ustawa z dnia 28 wrzenia 1991r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z pniejszymi zmianami) - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880). - Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717) - Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z pniejszymi zmianami). - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierzt (Dz. U. Nr 106, poz. 1002 z pn. zmianami) oraz przez szereg rozporzdze wydanych do ustaw.