UCHWAA Nr XLV/214/09 RADY GMINY W PACANW z dnia 30 czerwca 2009r.

w sprawie przyjcia Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych na lata 2009-2014 Na podstawie art. 18 ust. 1 i ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 08 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (tj. Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z pniejszymi zm.) oraz art. 17 ust. 1, pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy spoecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 539 z pn. zm.) - Rada Gminy w Pacanowie uchwala co nastpuje: 1. Przyjmuje si Gminn Strategi Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Pacanowie na lata 2009-2014, stanowic zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy oraz Kierownikowi Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa witokrzyskiego. Przewodniczcy Rady Gminy: J. Nowicki
Zacznik Nr 1 do uchway Nr XLV/214/09 Rady Gminy w Pacanw z dnia 30 czerwca 2009r.

Strategia Rozwizywania Problemw Spoecznych w Gminie Pacanw na lata 2009-2014

Spis treci I. Wstp 1.1. Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych 1.2. Podstawy merytoryczne Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych 1.3. Zaoenia metodologiczne Narodowa Strategia Intengracji Spoecznej 2.1. Charakterystyka Gminy Pacanw Diagnoza i analiza problemw spoecznych w Gminie Pacanw 3.1. Charakterystyka pomocy spoecznej 3.2. Ubstwo

II. III.

3.3. Bezrobocie 3.4. Niepenosprawno 3.5. Dugotrwaa chorb 3.6. Alkoholizm 3.7. Przemoc w rodzinie 3.8. Bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych 3.9 Trudnoci w przystosowaniu si do ycia po opuszczeniu zakadu karnego 3.10 Zdarzenie losowe 3.11 Klska ywioowa IV. Misja Strategii Gminnej Oirodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie V. Indetyfikacja mocnych i sabych stron ycia spoeczno-gospodarczego - analiza SWOT VI. Cele strategii i kerunki zapobiegania zagroeniom spoecznym 6.1. Cele gwne i operacyjne VII. Wdraanie strategii i monitorowanie jej realizacji VIII. Potrzeby w zakresie rozwizywania problemw spoecznych IX. Wnioski i uwagi I. Wstp Zadaniem wasnym gminy o charakterze obowizkowym jest opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwizywania problemw spoecznych ze szczeglnym uwzgldnieniem programw pomocy spoecznej, profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych i innych, ktrych celem jest integracja osb i rodzin z grup szczeglnego ryzyka. Powyszy obowizek wynika z art. 17 ustawy 12 marca 2004 roku o pomocy spoecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593). Opracowanie strategii rozwizywania problemw spoecznych jest szans peniejszego wykorzystania wszystkich zasobw publicznych i niepublicznych i ich koordynacji. Przy opracowaniu strategii Rozwoju Problemw Spoecznych Gminy Pacanw dokonano przegldu najistotniejszych problemw ycia spoecznego, analizujc ich rda oraz poziom natenia, ustalone zostay sabe i mocne strony tego stanu rzeczy, a take prognozy szans i zagroe jakie naley bra pod uwag przy planowaniu sposobw rozwizywania problemw. Nowe regulacje prawne w zakresie pomocy spoecznej zwikszyy zakres dziaa dla samorzdu terytorialnego. Nastpio przeniesienie organizacji wiadcze pomocy z pastwa na organy samorzdowe. Decentralizacja polityki spoecznej umoliwia diagnoz potrzeb spoecznoci lokalnej oraz dbr skutecznych metod ich zaspokojenia. Dziki temu stworzona zostaa moliwoci opracowania zintegrowanego programu pomocy rodzinie, w wyniku ktrego udzielona pomoc bdzie wszechstronna i kompleksowa. Procedura tworzenia Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Strategia Rozwizywania Problemw Spoecznych jest to dokument zawierajcy koncepcj dziaania ukierunkowanego na dugoterminow pomoc w zaspokojeniu niezbdnych potrzeb osb i rodzin oraz umoliwienia ycia w warunkach odpowiadajcych godnoci czowieka. Dokument ten skada si z nastpujcych elementw: Diagnozowanie sytuacji spoecznej w gminie: - dane demograficzne, informacje o rynku pracy, identyfikacja problemw spoecznych, zasoby instytucjonalne i kadrowe, warunki gospodarcze. Formuowanie misji: - swoista proba okrelenia podanego stanu w perspektywie czasu. Opracowanie misji polega przede wszystkim na poszukiwaniu podstawowych wartoci, na ktrych opiera si powinna cao dziaania. Analiza SWOT: - czyli porzdkowanie informacji pod ktem ich przydatnoci do strategii oraz grupowaniu problemw na sabe i mocne strony w poszczeglnych obszarach problemowych. Ponadto naley dokona oceny problemu pod wzgldem jego znaczenia. Monitoring: - bezporednia i ciga informacja na temat skutecznoci i wydajnoci danego programu. Monitoring powinien by prowadzony w sposb cigy w oparciu o wskazania w opracowanych programach w postaci spodziewanych rezultatw realizacji poszczeglnych celw, programw i zada. 1.2 Podstawy merytoryczne Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Podstaw do opracowania strategii s nastpujce przepisy prawne: 1.1

Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy spoecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593 z pn. zm). Warunki prawne i organizacyjne systemu pomocy spoecznej do dnia 1 maja 2004 roku okrelaa ustawa z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy spoecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 414, pn. zm z 1998r.). Wedug ustawy, pomoc spoeczna jest instytucj polityki spoecznej pastwa, majc na celu umoliwienie osobom i rodzinom przezwycianie trudnych sytuacji yciowych, ktrych nie s one w stanie pokona wykorzystujc wasne uprawnienia, zasoby i moliwoci (art. 2 ust. 1 ustawy). Ustawa o pomocy spoecznej okrela: 1. Zadanie z zakresu pomocy spoecznej, 2. Rodzaje wiadcze z pomocy spoecznej oraz zasady i tryb ich udzielania, 3. Organizacje pomocy spoecznej, 4. Zasady i tryb postpowania kontrolnego w zakresie pomocy spoecznej. Ustawa wymienia rwnie przypadki w jakich udziela si pomocy spoecznej. Wedug ustawy o pomocy spoecznej, pomoc udzielana jest osobom i rodzinom w szczeglnoci z powodu: - Ubstwa, - Sieroctwa, - Bezdomnoci, - Niepenosprawnoci, - Dugotrwaej lub cikiej choroby, - Przemocy w rodzinie, - Potrzeby ochrony macierzystwa lub wielodzietnoci, - Bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwaszcza w rodzinach niepenych lub wielodzietnych, - Braku umiejtnoci w przystosowaniu do ycia modziey opuszczajcej placwki opiekuczowychowawcze, - Trudnoci w integracji osb, ktre otrzymay status uchodcy, - Trudnoci w przystosowaniu do ycia po zwolnieniu z zakadu karnego, - Alkoholizmu lub narkomanii, - Zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, - Klski ywioowej lub ekologicznej. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o wiadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228 poz. 2255 z pn. zm). Ustawa okrela warunki nabywania prawa do wiadcze rodzinnych oraz zasady ustalenia, przyznawania i wypacenia tych wiadcze. wiadczeniami rodzinnymi s: - Zasiek rodzinny oraz dodatki do zasiku rodzinnego, wiadczenia opiekucze: zasiek pielgnacyjny i wiadczenia pielgnacyjne, - Zapomoga wypacana przez gmin na podstawie art. 22a, - Jednorazowa zapomoga z tytuu urodzenia dziecka. Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentw z dnia 7 wrzenia 2007 roku (Dz. U. Nr 192 poz. 1378 z p. zm.). Ustawa okrela zasady postpowania wobec osb zobowizanych do wiadczenia alimentacyjnego na podstawie tytuu wykonawczego, jeeli egzekucja prowadzona przez komornika sdowego jest bezskuteczna oraz przyznawanie zaliczek alimentacyjnych dla osb samotnie wychowujcych dzieci uprawnionych do wiadcze alimentacyjnych na podstawie tytuu wykonawczego, ktrego egzekucja jest bezskuteczna. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 roku (Dz. U. Nr 122 poz. 1143 z p. zm.). Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stwarza szans na powrt do spoeczestwa osobom, ktre z rnych powodw znalazy si na marginesie ycia spoecznego. Ustawa kadzie nacisk na edukacj i aktywizacj rodowisk marginalizowanych zawodowo i spoecznie, a take na wspieranie zatrudnienia dla tych grup. Drug form pomocy przewidzian w ustawie jest wspieranie zatrudnienia osb, ktre ulegy wykluczeniu spoecznemu. Wspieranie moe polega na skierowaniu danej osoby przez Powiatowy Urzd Pracy do pracy u przedsibiorcy. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111 poz. 535 z p. zm.). W myl ustawy ochron zdrowia psychicznego zapewniaj organy administracji rzdowej i samorzdowej oraz instytucje do tego powoane. Ochrona zdrowia psychicznego w szczeglnoci polega na: - Promocji zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym, - Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostpnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbdnej do ycia w rodowisku rodzinnym i spoecznym, - Ksztatowanie wobec osb z zaburzeniami psychicznymi, waciwych postaw spoecznych, a zwaszcza zrozumienie tolerancji, yczliwoci, a take przeciwdziaaniu ich dyskryminacji.

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96 poz. 873 z p. zm.). Jest to akt prawny wprowadzajcy kompleksowe rozwizania dotyczce podstawowych dziedzin dziaalnoci organizacji pozarzdowych w Polsce. Ustawa reguluje kwestie: - Prowadzenie dziaalnoci poytku publicznego, - Uzyskanie przez organizacje pozarzdowe statusu organizacji poytku publicznego oraz konsekwencje z tym zwizane, - Nadzr nad prowadzeniem dziaalnoci poytku publicznego, - Wolontariat. Ustawa z dnia 26 padziernika 1982 roku o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35 poz. 230 z pn. zm). Ustawa zobowizuje gmin do podejmowania dziaa do ograniczenia spoywania napojw alkoholowych oraz struktury ich spoywania, inicjowanie i wspieranie przedsiwzi majcych na celu zmian obyczajw w zakresie sposobu spoywania tych napojw, dziaania na rzecz trzewoci w miejscu pracy, przeciwdziaanie powstawaniu i usuwaniu nastpstw naduywania alkoholu, a take wspieranie dziaalnoci w tym zakresie organizacji spoecznych i zakadw pracy. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorw mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71 poz. 733 z pn. zm). Ustawa reguluje zasady i formy ochrony praw lokatorw oraz zasady gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Tworzenie warunkw do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych naley da zada wasnych gminy. Gmina na zasadach i warunkach przewidzianych w ustawie zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a take zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnieniu osb niepenosprawnych (Dz. U. Nr 123 poz. 776 z pn. zm). Ustawa dotyczy osb, ktrych stan fizyczny, psychiczny lub umysowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bd uniemoliwia wypenianie rl spoecznych, a w szczeglnoci zdolnoci do wykorzystania pracy zawodowej, jeeli uzyskay orzeczenie: - O zakwalifikowaniu przez organy orzekajce do jednego z trzech stopni niepenosprawnoci (lekki, umiarkowany, znaczny), - Cakowitej lub czciowej niezdolnoci do pracy na podstawie odrbnych przepisw, - O rodzaju i stopniu niepenosprawnoci osoby, ktra ukoczya 16 rok ycia na podstawie odrbnych przepisw. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99 poz. 1001). Ustawa okrela zadania pastwa w zakresie promocji zatrudnienia, agodzenia skutkw bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania realizowane s poprzez instytucje rynku pracy dziaajce w celu: - Penego i produktywnego zatrudnienia, - Osignicie wysokiej jakoci pracy, - Zasobw ludzkich, - Wzmocnienie integracji oraz solidarnoci spoecznej. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziaaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 poz. 1485). Ustawa okrela zasady i tryb postpowania w zakresie przeciwdziaania narkomanii oraz zobowizuje organy administracji rzdowej do przeciwdziaania naruszeniom prawa dotyczcego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, ktrych uywanie moe prowadzi od narkomanii. Zaoenia metodologiczne Prowadzenie racjonalnej i dugotrwaej polityki spoecznej polega na wspomaganiu i kierowaniu rozwoju rnych dziedzin. Priorytetowym narzdziem polityki spoecznej jest opracowanie strategii pozwalajcej na okrelenie problemw spoecznych oraz definiowanie celw prowadzonych do ich rozwiza. Gwne zaoenia metodologiczne przyjte przy opracowaniu polityki spoecznej dla gminy obejmuje: - Charakterystyk i diagnoz problemw gminy oraz ich lokalizacji, - Zastosowanie analizy SWOT polegajcej na grupowaniu problemw na sabe i mocne strony, - Sformuowanie misji i wizji, - Zdefiniowanie gwnego celu strategicznego i celw porednich, - Uzasadnienie prawidowego doboru celw oraz ich efektywnoci, - Dugi horyzont czasowy - 2013 rok powizany z programowaniem krajowym oraz Unii Europejskiej tj. 2008-2012, - Efektywnoci dokumentu umoliwiajca dostosowanie do zmieniajcych si warunkw zewntrznych i monitorowanie. II. Narodowa Strategia Integracji Spoecznej 1.3.

Cele polityki integracji spoecznej w Polsce wynikaj przede wszystkim z priorytetw okrelonych w przyjtej w czerwcu 2004 roku Narodowej Strategii Integracji Spoecznej. Wynikaj rwnie z zaoe w zakresie zwalczania ubstwa i wykluczenia spoecznego przyjtych w grudniu 2000 roku przez Rad Europejsk w Nicei. Polska w peni zaakceptowaa ich zasadno, co zostao oficjalnie potwierdzone poprzez przyjcie w grudniu 2003 roku Wsplnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Spoecznej. Zarwno Krajowy Plan Dziaania na rzecz Integracji Spoecznej, jak i Wsplne Memorandum s elementami realizacji Strategii Lizboskiej, ktra zostaa przyjta przez pitnacie krajw czonkowskich w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisuj si take w podstawowe zaoenia Zrewidowanej Strategii Spjnoci Spoecznej i Rady Europy, ktrej inauguracja odbya si w lipcu 2004 roku w Warszawie. Jednym z tych zaoe jest budowania integracji i spjnoci spoecznej w oparciu o prawa czowieka, a zwaszcza te prawa, ktre zostay zawarte w zrewidowanej Europejskiej Karcie Spoecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Spoecznej stworzone zostay z perspektyw ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Dziaania uwzgldnia te priorytety, ktrych realizacja jest szczeglnie pilna. Wynikaj one take z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-spoecznej ilustrujcej podstawowe przyczyny ubstwa i zagroenia wykluczeniem spoecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji s nastpujce: - Wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym; - Poprawa jakoci ksztacenia na poziomie gimnazjalnym i rednim; - Upowszechnienie ksztacenia na poziomie wyszym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy; - Rekompensowanie deficytw rozwoju intelektualnego i sprawnociowego dzieci; - Upowszechnienie ksztacenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego: - Radykalne ograniczenie ubstwa skrajnego, ktrego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podjcia zdecydowanych dziaa; - Ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwiania dochodowego tak, aby rnice te nie obiegay od przecitnego poziomu w krajach UE. Bezrobocie jest jedn z form wykluczenia spoecznego silnie powizan z innymi jego przejawami, np. ubstwem, w warunkach niskiej skutecznoci i systemu zabezpieczenia socjalnego dla osb bezrobotnych i ich rodzin. Dlatego te w Narodowej Strategii Integracji Spoecznej cztery z dwudziestu priorytetw odnosz si do sfery dziaa dotyczcych realizacji prawa do pracy: - Ograniczenie bezrobocia dugookresowego; - Zmniejszenie bezrobocia modziey; - Zwikszenie poziomu zatrudnienia wrd niepenosprawnych; - Zwikszenie liczby uczestnikw aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia: - Wyduenie przecitnego trwania ycia w sprawnoci; - Upowszechnienie dostpu do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych; - Zwikszenie zakresu objcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw spoecznych: - Zwikszenie dostpu do lokali (mieszka) dla grup najbardziej zagroonych bezdomnoci; - Zapewnienie lepszego dostpu do pracownikw socjalnych; - Rozwinicie pomocy rodowiskowej i zwikszenie liczby osb objtych jej usugami; - Zwikszenie zaangaowania obywateli w dziaalno spoeczn: - Realizacja Narodowej Strategii Integracji Spoecznej przez samorzdy terytorialne; - Zwikszenie dostpu do informacji obywatelskiej i poradnictwa. Realizacja strategii ma zapewni moliwo dugofalowych dziaa wspierajcych osoby i rodziny w procesie odzyskiwania zdolnoci do samodzielnego funkcjonowania w zmieniajcych si warunkach spoeczno-ekonomicznych, moliwoci sukcesywnego zmniejszenia si liczby rodowisk uzalenionych od wiadcze pomocy spoecznej, a tym samym ograniczenia w przyszoci nakadw pastwa i samorzdu na pomoc spoeczn. Strategia okrela gwnie kierunki dziaa gminy w zakresie pomocy spoecznej oraz rehabilitacji spoecznej i zawodowej osb niepenosprawnych. Priorytet dziaa: - Opieka nad rodzin i dzieckiem, - Integracja ze rodowiskiem osb opuszczajcych rodziny zastpcze, placwki opiekuczowychowawcze, domy pomocy spoecznej, zakady karne, - Integracja spoeczna osb niepenosprawnych,

Opieka nad osobami starszymi i niepenosprawnymi, szkolenie, doskonalenie i doradztwo metodyczne dla kadr pomocy spoecznej. W celu osignicia zaoe okrelonych w niniejszej strategii, zaoono doprowadzenie do realizacji nastpujcych przedsiwzi strategicznych: - zabezpieczenie wsparcia i caodobowej opieki dla osb samotnych, i oczekujcych pomocy, - tworzenie wietlic socjoterapeutycznych i rodowiskowych, - zapewnienie dzieciom niedostosowanym spoecznie opieki, - pomoc rodzinie i dzieciom przez placwki wsparcia dziennego, Charakterystyka gminy Pacanw Pooenie gminy - obejmuje ona obszar graniczny wojewdztwa witokrzyskiego po poudniowo wschodniej stronie. Ssiaduje przez sw poudniow granic, przebiegajc na rzece Wile, z wojewdztwem maopolskim. Znajduje si w powiecie buskim po wprowadzonych zmianach w ustroju administracyjnym Polski 01.01.1999r. W wojewdzkim ukadzie administracyjnym Gmina graniczy z nastpujcymi jednostkami administracyjnymi: z powiatu Busko: - od zachodu z gmin Solec Zdrj - od pnocnego zachodu z gmin Stopnica z powiatu Staszw: - od pnocnego wschodu: z gmin Olenica, - od wschodu z gmin ubnice. 2) wojewdztwa maopolskiego z powiatu Dbrowa Tarnowska od poudnia: z gminami Szczucin i Mdrzechw Gmina Pacanw zajmuje obszar 124 km2, co stanowi ok. 1,2 % powierzchni caego wojewdztwa witokrzyskiego. Odlego miejscowoci gminnej Pacanw od siedziby wadz wojewdztwa - Kielc wynosi ok. 70 km. czna dugo granic gminy wynosi 58 km, z czego 15 km przypada na granic naturaln, na rzece Wile. Mapa 1. Pooenie gminy Pacanw w wojewdztwie witokrzyskim 2.1

Mapa 2. Pooenie Gminy Pacanw w powiecie buskim

Wewntrzny podzia administracyjny Gminy: W skad Gminy Pacanw wchodzi 28 soectw tj.; Biechw, Biskupice, Chrzanw, Grabowica, Karsy Dolne, Karsy Due, Karsy Mae, Kpa Lubawska, Komorw, Kko abieckie, Ksinice, Niegosawice, Obleko, Pacanw, Podwale, Rataje Karskie, Supskie, Supia, Trzebica, Wola Biechowska, Wjcza, Wjeczka, Zborwek, Zborwek Nowy, Zocza Ugory, abiec, Kwasw, Sroczkw. Powizania wewntrzne i zewntrzne Gminy: Gmina Pacanw posiada dobrze rozwinit sie drg komunikacji koowej, odpowiadajcej strukturze zagospodarowania przestrzennego wewntrz Gminy i jej powizaniom zewntrznym. Przez teren Gminy Pacanw przebiegaj dwa odcinki drg o znaczeniu midzyregionalnym: droga krajowa nr 73 Winiwka - Kielce - Tarnw. Jej dugo na terenie gminy wynosi 11.94 km. Jest to droga III klasy technicznej o jezdni szerokoci 7.0 m. i przekroju drogowym, droga krajowa nr 79 Bytom Krakw - Sandomierz - Kozienice - Warszawa. Jej dugo w granicach gminy wynosi 11.83 km. Jest to droga IV klasy technicznej z jezdni o nawierzchni bitumicznej, szerokoci 6.0 m. i przekroju drogowym. Ukad podstawowy uzupenia sie drg powiatowych, na ktr skadaj si 24 odcinki o cznej dugo wynoszcej 110,086 km oraz sie drg gminnych skadajca si z 126 odcinkw o cznej dugoci 209,363 km. Drogi powiatowe, gminne i lokalne realizuj przede wszystkim powizania komunikacyjne wewntrz gminy oraz powizania lokalne z miejscowociami w gminach ociennych. Mapa 3. Wewntrzny podzia administracyjny gminy

Podstawowe dane o strukturze uytkw rolnych gminy przedstawia ponisza tabela. Tabela 1. Uytki rolne w gminie Pacanw
Uytki rolne Powierzchnia uytkw rolnych Grunty orne Sady ki Pastwiska Lasy Pozostae grunty i nieuytki Razem Powierzchnia uytkw rolnych w ha w latach 2008 w hektarach procentowo 10.679 85,74 % 8.983 72,12 % 261 2,01 % 997 8,00 % 438 3,52 % 224 1,80 % 1552 12,46 % 12.455 100 %

Gminie Pacanw dominuj grunty orne i ki. Znikoma jest powierzchnia sadw i pastwisk. Stosunkowo duo, bo 1552 ha, jest pozostaych gruntw i nieuytkw. Gmina Pacanw zalicza jest w opracowaniach planistycznych do poudniowego obszaru rolniczego, ktrego gwnym kierunkiem zagospodarowania przestrzennego winien by rozwj wielofunkcyjny oparty na intensywnych procesach restrukturyzacyjnych rolnictwa i gospodarki ywnociowej. Tabela 2. Klasy bonitacyjne uytkw rolnych
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Klasa bonitacyjna I II III IV V VI Procentowy udzia 6% 19 % 35 % 33 % 5% 2% 100 %

Gleby gminy s dobre pod wzgldem bonitacyjnym i to determinuje charakter gminy jako rolniczy. Dochody mieszkacw w znacznej czci pochodz z pracy w rolnictwie. Zaleno od warunkw pogodo-

wych powoduje naraenie na uzalenienie dochodw od aury. Pooone w nizinnej czci obszary rolnicze naraone s na zalewy wodami Kanau - Strumie i wodami Wisy. Typowa dla gminy jest wielokierunkowa produkcja z dominujc upraw produkcji zwierzcej, zb, duym udziaem ziemniakw i warzyw Gmina Pacanw charakteryzuje si bardzo nisk lesistoci. Zalesienie stanowi 1,8 % powierzchni oglnej gminy. Zdecydowana wikszo rosncych tu lasw stanowi wasno prywatn. Pod wzgldem klimatycznym, teren gminy Pacanw pooony jest w regionie nizinnym podkarpackim. Obszar ten cechuje si cieplejszym klimatem o mniejszych opadach ni na terenach ssiednich. Podstawowe elementy klimatu, ustalone na podstawie wieloletnich obserwacji, ksztatuj si nastpujco: - Opad roczny od 550 do 600 mm, - rednia roczna temperatura od 7,5 do 8,0C, - Czas zalegania pokrywy nienej od 70 do 100 dni. Lato trwa rednio 90 do 100 dni, a okres wegetacyjny 200 do 210 dni (od 1.IV do 4.XI). Pierwsze przymrozki pojawiaj si rednio 1.X a ostatnie 13.V. 2.10. Infrastruktura techniczna Poziom wyposaenia Gminy Pacanw w poszczeglne elementy infrastruktury technicznej jest bardzo zrnicowany i przedstawia si nastpujco: Zaopatrzenie w wod Za wyjtkiem zabudowy rozproszonej, caa Gmina zaopatrywana jest w wod z wodocigu komunalnego, zasilanego z uj wody zlokalizowanych w miejscowociach Wjeczka i abiec. czna dugo sieci wynosi ponad 200 km. Z wodocigu komunalnego korzysta obecnie ok. 96 % mieszkacw, tj 2500 odbiorcw i wykazuje tendencje wzrostowe. Istniejcy na obszarze Gminy system wodocigowy jest prawidowy, w dobrym stanie technicznym. Kanalizacja i oczyszczanie ciekw Na obszarze Gminy brak jest kompleksowej sieci kanalizacyjnej sanitarnej i opadowej. W roku 2003 zosta wykonany I etap kanalizacji sanitarnej w Pacanowie wraz z oczyszczalni ciekw w miejscowoci Supia o docelowej przepustowoci 420 m3/dob. czna dugo sieci wynosi 8674 mb, wykonanych zostao 88 przyczy. Ponadto istniej lokalne, o niewielkiej przepustowoci oczyszczalnie ciekw zrealizowane na potrzeby Domu Pomocy Spoecznej w Supi, szkoy w Ratajach Supskich, Gospodarstwa Rybnego Biechw i Mleczarni w Wjczy. cieki z pozostaych obiektw, w tym obiektw usug publicznych, gromadzone s w zbiornikach wybieralnych i wywoone do oczyszczalni ciekw w m. Supia oraz poza obszar Gminy do oczyszczalni ciekw w Olenicy i Solcu Zdroju. Gospodarka cieplna Na obszarze Gminy nie wystpuje scentralizowana gospodarka cieplna. Ogrzewanie obiektw i produkcja ciepej wody uytkowej odbywa si indywidualnie w oparciu o rne rda energii (wgiel i drewno, w niewielkiej iloci gaz ziemny, gaz pynny, olej opaowy i energia elektryczna). Niektre obiekty publiczne i budynki wielorodzinne posiadaj kotownie gazowe, oparte na gazie sieciowym lub pynnym oraz kotownie olejowe (szkoa podstawowa i budynek Caritasu w Ratajach Supskich). Gazownictwo Zgazyfikowane s miejscowoci: Chrzanw, Wjeczka, Wjcza, Biechw, Wola Biechowska, Supia, Pacanw, Karsy Due i Ksinice/ 14 soectw w Gminie. Aktualnie na obszarze gminy znajduje si 54,6 km rozdzielczej sieci gazowej. Ilo odbiorcw - 367 sztuk, ilo przyczy - 655 sztuk. W miejscowociach gdzie brak jest sieci gazowej wikszo mieszkacw korzysta z gazu pynnego. Zabytki Na obszarze gminy znajduj si obiekty wpisane do rejestru zabytkw, m.in.: 1) zesp Kocioa Parafialnego P.W. w. Marcina w Pacanowie - dzwonnica murowana, 2 poowy XVII, przebudowana w 1906 - kostnica murowana, z pocztku XX w. - ogrodzenie z bramkami, murowano-elazny, z pocztku XX - plebania, murowana k. XIX w., przebudowana. - cmentarz Parafialny w Pacanowie.

2) zesp Kocioa Parafialnego P.W. w. Idziego w Zborwku - koci drewniany, 1459 - obecnie prezbiterium nawy murowany, dobudowany w 1906-1908, wg proj. arch. St. Szpakowskiego, restauracja kocioa drewnianego, ok. 1960, - dzwonnica drewniana, XIX w., - kapliczka murowana, XIX w., - ogrodzenie murowano-elazne, 1906-1908, - cmentarz Parafialny w Zborwku, 3) dawny spichlerz dworski w Supi. Ze wzgldu na rolniczy charakter gminy, na wsi notuj si nadwyk siy roboczej. Duo ludzi w poszukiwaniu pracy poza gmin. Tabela 3. Liczba ludnoci w Gminie Pacanw w latach 2004-2008 wedug stanu na 31 grudnia
Rok Liczba ludnoci 2004 8352 2005 8213 2006 8128 2007 8097 2008 8040

rdo. Dane ewidencji ludnoci Urzdu Gminy Pacanw

Liczba ludno w Gminie Pacanw ulega systematycznemu spadkowi. Wynika ona z ruchw naturalnych i z migracji. Nastpuje odpyw ludzi modych. Wystpio zjawisko migracji zagranicznej. Tabela 4. Ruchy naturalne ludnoci w Gminie Pacanw w latach 1998-2007
Urodzenia ywe Ogem Mczyni Kobiety Ogem Mczyni Kobiety rda. Dane GUS lata osoba osoba osoba osoba osoba osoba 1998 97 42 55 120 60 60 1999 84 43 41 135 61 74 Ruch naturalny wg pci 2000 2001 2002 67 82 71 25 41 37 42 41 34 Zgony ogem 134 154 123 57 78 61 77 76 62 2003 77 43 34 138 69 69 2004 75 37 38 119 50 69 2005 62 29 33 123 62 61 2006 65 35 30 151 73 78 2007 70 36 34 125 66 59

Tabela 5. Przyrost naturalny ludnoci w Gminie Pacanw w latach 1998-2007

Przyrost naturalny Ogem Mczyni Kobiety rda. Dane GUS osoba osoba osoba 1998 - 23 - 18 -5 1999 - 51 - 18 - 33 2000 - 67 - 32 - 35 2001 - 72 - 37 - 35 2002 - 52 - 24 - 28 2003 - 61 - 26 - 35 2004 - 44 - 13 - 31 2005 - 61 - 33 - 28 2006 - 86 - 38 - 48 2007 - 55 - 30 - 25

Tabela 6. Saldo migracji ludnoci w Gminie Pacanw w latach 1998-2007

w ruchu wewntrznym w latach Ogem osoba Mczyni osoba Kobiety osoba Ogem Mczyni Kobiety rda. Dane GUS osoba osoba osoba 1998 - 30 - 22 -8 0 0 0 1999 23 15 8 0 0 0 Saldo migracji 2000 2001 - 38 - 25 - 19 -6 - 19 - 19 Zagranica 0 -1 0 -1 0 0 2002 -3 -1 -2 0 0 0 2003 -7 - 16 9 0 0 0 2004 - 13 -9 -4 1 0 1 2005 - 14 1 - 15 0 0 0 2006 0 8 -8 -1 -2 1 2007 6 5 1 -8 -9 1

Tabela 7. Rozkad procentowy ludnoci Gminy Pacanw w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach 1998-2007
Ludno w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym (powyej 18 do 60 kobiety i 65 mczyni) i poprodukcyjnym (powyej 60 kobiety i 65 mczyni) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Przedprodukcyjnym 22,81 22,42 21,81 21,39 21,00 20,60 20.22 19,67 19,13 produkcyjnym 52,66 53,00 53,55 54,47 55,10 56,11 56,53 56,89 57,85 poprodukcyjnym 24,52 24,58 24,64 24,14 23,89 23,28 23,24 23,38 23.01

2007 19,00 58,18 22,82

rda. Dane GUS

Dane statystyczne wskazuj na obnianie si procentowego udziau ludnoci w wieku przedprodukcyjny i poprodukcyjnym. Wzrosa procent ludzi w wieku produkcyjnym, co jest uwarunkowane wyem demograficznym lat powojennych i wchodzeniem w wiek produkcyjny wyu lat osiemdziesitych. III. Diagnoza i analiza problemw spoecznych w Gminie Pacanw Charakterystyka pomocy spoecznej Pomoc spoeczna peni znaczc funkcj zabezpieczenia spoecznego, a jej przedmiotem s dziaania ukierunkowane na przeciwdziaanie i agodzenie skutkw przemian dokonujcych si w obszarze ycia spoecznego. W Pacanowie instytucj wykonujc zadania nalece do waciwoci gminy z zakresu pomocy spoecznej jest Gminny Orodek Pomocy Spoecznej. Orodek Pomocy Spoecznej realizuje zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej, zadania okrelone w ustawie o wiadczeniach rodzinnych, przeciwdziaania alkoholizmowi. Poczenie w ramach jednej instytucji zada pozwala obj rodzin i osob kompleksowym systemem wsparcia oraz skuteczniej rozwiza problemy spoeczne. Orodek Pomocy Spoecznej realizuje zadania o charakterze wasnym, wasnym obowizkowym i zleconym. Do zada wasnych o charakterze obowizkowym naley: - opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwizywania problemw spoecznych ze szczeglnym uwzgldnieniem programw pomoc spoecznej, profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych i innych, ktrych celem jest integracja osb i rodziny z grup szczeglnego ryzyka, - sporzdzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy spoecznej, - udzielenie schronienia, zapewnienie posiku oraz ubrania osobom tego pozbawionym, - przyznawanie i wypacanie zasikw okresowych, - przyznawanie i wypacanie zasikw celowych, - przyznawanie i wypacanie zasikw celowych na pokrycie wydatkw powstaych w wyniku zdarzenia losowego, - przyznawanie i wypacanie zasikw celowych na pokrycie wydatkw na wiadczenia zdrowotne osobom bezrobotnym oraz innym osobom nie majcym dochodu i moliwoci uzyskania wiadczenia na podstawie przepisw o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, - opacenie skadek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za osob, ktra rezygnuje z zatrudnienia w zwizku z koniecznoci sprawowania bezporedniej, osobistej opieki nad dugotrwale lub ciko chorym czonkiem rodziny oraz wsplnie zamieszkujcymi matk, ojcem lub rodzestwem, - praca socjalna, - organizowanie i wiadczenie usug opiekuczych, w tym specjalistycznych w miejscu zamieszkania, z wyczeniem specjalistycznych usug opiekuczych dla osb z zaburzeniami psychicznymi, - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placwkach opiekuczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin, - doywianie dzieci, - sprawianie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym, - kierowanie do domu pomocy spoecznej i ponoszenie odpatnoci za pobyt mieszkaca gminy w tym domu, - sporzdzanie sprawozdawczoci oraz przekazywanie jej waciwemu wojewodzie, rwnie w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego, - utrzymanie orodka pomocy spoecznej w tym zapewnienie rodkw na wynagrodzenie pracownikw. Do zada wasnych gminy naley: - przyznawanie i wypacanie zasikw specjalnych celowych, - przyznawanie i wypacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasikw, poyczek oraz pomocy w naturze, - prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy spoecznej i orodkach wsparcia o zasigu gminnym oraz kierowanie do nich osb wymagajcych opieki, - podejmowanie innych zada z zakresu pomocy spoecznej wynikajcych z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programw osonowych, 3.1

wsppraca z Powiatowym Urzdem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usugach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Do zada zleconych z zakresu administracji rzdowej realizowanych przez gmin naley: - przyznawanie i wypacanie zasikw staych, - opacanie skadek na ubezpieczenie zdrowotne okrelonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, - organizowanie i wiadczenie specjalistycznych usug opiekuczych w miejscu zamieszkania dla osb z zaburzeniami psychicznymi, - przyznanie i wypacanie zasikw celowych na pokrycie wydatkw zwizanych z klsk ywioow lub ekologiczn, - prowadzenie i rozwj infrastruktury rodowiskowych domw samopomocy dla osb z zaburzeniami psychicznymi, - realizacja zada wynikajcych z rzdowych programw pomocy spoecznej, majcych na celu ochron poziomu ycia osb, rodzin i grup spoecznych oraz rozwj specjalistycznego wsparcia. Tabela 2. Kwota rodkw wydawanych na pomoc spoeczn w gminie Pacanw w latach 2004-2008 w zotych
Wyszczeglnienie Zadania wasne Zasiki celowe Zasiki okresowe Doywianie Zadania zlecone W tym: klski ywioowe W tym usugi psychiatryczne Ogem (1+5) Zasiki rodzinne Zaliczka alimentacyjna/fundusz alimentacyjny Ogem (10+11) 1 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 Kwota rodkw wydawanych na pomoc spoeczn w gminie Pacanw w latach w zotych 2004 2005 2006 2007 2008 wiadczenia z ustawy o pomocy spoecznej 85.356 113.913 241.125 241.640 290.291 12785 14.657 73.856 22.650 23.888 25.087 54.828 33.340 57.305 113.949 47.484 44.428 133.929 161.685 152.454 155.015 174.767 1.012.054 200.341 172.201 0 0 853.464 38.056 0 22.714 22.400 23.924 23.083 24.402 240.371 288.680 1.253.179 441.981 462.492 wiadczenia rodzinne i alimentacyjne 5.914 1.143.926 1.919.071 2.141.762 2.095.643 xxx 34.317 115.484 129.800 91.820+ 38.138= 130.003 5.914 1.148.243 2.034.555 2.271.562 2.225.646

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie.

Dokonujc analizy danych w tabeli naley stwierdzi, e generalnie kwota rodkw finansowych na zadania wasne wzrasta w zwizku z dofinansowaniem rodkw z programu Pomoc pastwa w zakresie doywiania i zasikw okresowych. Natomiast na zadania zlecone, w zakresie zasikw staych, usug psychiatrycznych, wydatki te ulegaj pewnej stabilizacji w zakresie zasikw staych Natomiast zwikszaj si wydatki na pomoc osobom zaburzeniami psychicznymi. Za porednictwem pomocy spoecznej s wspierane grupy doznajce klsk ywioowych. W okresie przedstawianym bya ni susza w rolnictwie w roku 2006 i w zwizku z tym wypacana pomoc rodzinom ni dotknitych. Zmiana ustawy o pomocy spoecznej i ustawy o wiadczeniach rodzinnych, wprowadzia zamiast dotychczasowego katalogu wiadcze dla rodziny, nowe zasady wiadcze rodzinnych tj. zasiek rodzinny z dodatkami. Od 2004 roku wiadczenia rodzinne, od 2005 zaliczka alimentacyjna, a od 2008 roku fundusz alimentacyjny, s wypacane za porednictwem gmin ze rodkw budetu pastwa. Na wiadczenia rodzinne od 2004 roku kwota wydatkowana wzrasta w zwizku z przejmowaniem zada i zmianami w uprawnieniach. Nastpowa wzrost wiadcze rodzinnych w poszczeglnych latach, nowe dodatki do wiadcze rodzinnych, jak porodowe, z tytuu urodzenia dziecka. Pomoc dla kombatantw do roku 2001 bya udzielana ze rodkw Pastwowego Funduszu Kombatantw przekazywanych do OPS-w. A od 2001 roku kombatanci i inne osoby uprawnione, znajdujce si w trudnej sytuacji, mog zwrci si o pomoc bezporednio do Urzdu do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych w Warszawie. OPS wydaje opini w sprawach pomocy finansowej. Inn bardzo wan pomoc jest doywianie dzieci w szkoach podstawowych, gimnazjach oraz szkoach ponad gimnazjalnych. Z analizy wynika, e zarwno liczba dzieci jak i kwota rodkw na doywianie corocznie wzrasta. Przyczyn jest zmiana polityki wobec potrzeb dzieci z rodzin o niskich dochodach i wdroenie programw zapobiegajcych niedoywieniu dzieci. W wykonanie zadania angauje si gmina i pastwo, w ramach odpowiednich programw.

Gminny Orodek w Pacanowie swoim dziaaniem obejmuje osoby i rodziny znajdujce si w trudnej sytuacji finansowej, zdrowotnej i rodzinnej z terenu gminy. W zwizku z pojawiajcymi si nowymi problemami spoecznymi wchodz do systemu pomocy spoecznej wci nowe kategorie klientw. Tabela 3. Powody przyznawania pomocy GOPS w latach 2004-2008
Powody trudnej sytuacji yciowej Ubstwo Sieroctwo Bezdomno Potrzeba ochrony macierzystwa Bezrobocie Niepenosprawno Dugo trwaa choroba Bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych prowadzenia gospodarstwa domowego Alkoholizm Narkomania Trudnoci w przystosowaniu si do ycia po opuszczeniu zakadu karnego Klska ywioowa Zdarzenia losowe Przemoc w rodzinie Liczba osb korzystajcych z pomocy spoecznej 31.12.2004 178 0 2 33 55 107 52 61 Liczba rodzin znajdujcych si w trudnej sytuacji yciowej w latach 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.12.2008 256 276 325 321 0 0 0 0 2 1 3 4 5 2 32 42 112 125 95 86 85 57 63 48 59 68 96 42 65 111 153 52

35 0 3 0 3 2 405

34 0 2 0 0 0 625

36 0 1 822 5 2 986

28 0 3 0 15 1 462

28 0 3 0 2 3 683

rda: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie.

Najczstszymi przyczynami udzielenia pomocy byy przede wszystkim osoby dotknite dugotrwa chorob, ktre stanowi od 7 % do 23 % ogem korzystajcych z pomocy spoecznej w poszczeglnych latach. Nastpn przyczyn jest bezrobocie, ktre stanowi od 10 % do 18 % osb korzystajcych z pomocy. Kolejnym powodem przyznawania pomocy jest niepenosprawno, ktra stanowi od 12 % do 26 % ogu korzystajcych z pomocy. Niepokojcym zjawiskiem jest bezradnoci w sprawach opiekuczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Problem ten stanowi od 8 % do 15 % ogu podopiecznych. W okresie 2004-2008 odnotowano przyznania pomocy z powodu wystpowania bezdomnoci na poziomie 2 do 4 przypadkw rocznie. Nie wystpowao sieroctwa i narkomanii w rodzinie jako powd udzielenia pomocy. Tabela 4. Struktura rodzin z podziaem na rodziny pene, niepene korzystajce z pomocy w latach 2004-2008
Struktura rodzin z podziaem na pene, niepene Rodziny pene Rodziny niepene Emeryci Osoby samotne Razem 2004 119 17 23 52 211 Liczba rodzin penych i niepenych w latach 2005 121 11 26 84 363 2006 156 25 24 158 363 2007 204 16 58 98 270 2008 49 39 73 71 232

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie.

Tabela 5. Struktura rodzin penych korzystajcych z pomocy z podziaem na ilo wychowywanych dzieci w latach 2004-2007
Struktura rodzin penych korzystajcych z pomocy z podziaem na ilo wychowywanych dzieci Rodziny z jednym dzieckiem Rodziny z dwjk dzieci Rodziny z trjk Rodziny z czwrk dzieci i wicej Liczba rodzin penych korzystajcych z pomocy z podziaem na ilo wychowywanych dzieci w latach 2004 41 32 22 24 2005 43 33 23 22 2006 53 46 32 25 2007 63 88 36 17 2008 16 29 24 19

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Analizujc tabel 5 naley stwierdzi, i w oglnej liczbie rodzin korzystajcych z pomocy najwicej liczbowo rodzin to rodziny z dwjk i trjk dzieci, lecz stosunkowo wysoki odsetek jest rodzin z czwrk i wiksz iloci dzieci. Rodziny te znajduj si w gorszej sytuacji i wicej tych rodzin jest zmuszone korzysta z pomocy orodka pomocy spoecznej. Tabela 6. Struktura rodzin niepenych korzystajcych z pomocy z podziaem na ilo wychowywanych dzieci w latach 2004-2006
Struktura rodzin niepenych korzystajcych z pomocy z podziaem na ilo wychowywanych dzieci Rodziny z jednym dzieckiem Rodziny z dwjk dzieci Rodziny z trjk dzieci Rodziny z czwrk i wicej dzieci

Liczba rodzin niepenych korzystajcych z pomocy na ilo wychowywanych dzieci w latach 2004 2 4 5 12 2005 4 4 2 1 2006 7 8 7 3 2007 6 5 3 2 2008 17 11 8 3

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

W analizowanych latach najwiksz grup osb korzystajcych ze wiadcze pomocy jest grupa rodzin penych wielodzietnych tj. wychowujcych troje i wicej dzieci. Rodziny pene stanowi ponadto poow korzystajcych z pomocy. Od 2004 roku do 2006 roku zauwaa si sta tendencje wzrostow rodzin penych korzystajcych z pomocy spoecznej. W 2005 roku odnotowano spadek, ktry najprawdopodobniej spowodowany zosta wprowadzeniem nowego rodzaju wiadczenia socjalnego, jakim jest stypendium szkolne. Stypendium przeznaczone jest na pokrycie kosztw udziau w zajciach edukacyjnych w tym wyrwnawczych wykraczajcych poza zajcia realizowane w szkole w ramach planu nauczania, a take udziau w zajciach edukacyjnych realizowanych poza szko, pomoc rzeczow o charakterze edukacyjnym, w tym w szczeglnoci zakup podrcznikw, oraz cakowite lub czciowe pokrycie kosztw zwizanych z pobieraniem nauki poza miejscem zamieszkania. Stypendium w znacznym stopniu odciyo budety domowe rodzin najuboszych (stypendium jest przeznaczone dla rodzin, ktrych dochd miesiczny na osob w rodzinie okrela art. 8 ustawy o pomocy spoecznej. Ubstwo To pojcie ekonomiczne i socjologiczne opisujce brak dostatecznych rodkw materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki w szczeglnoci w zakresie: jedzenie, schronienie, ubranie, transportu oraz podstawowych potrzeb kulturowych i spoecznych. Wedug Banku wiatowego ubstwo jest to niemono osignicia minimalnego standardu yciowego. Wedug EWG, ubstwo odnosi si do osb, rodzin lub grup osb, ktrych rodki materialne, kulturowe i socjalne s ograniczone w takim stopniu, e poziom ycia obnia si poza akceptowane minimum w kraju zamieszkania. Wyrnia si trzy zasadnicze podejcia do statystycznego okrelenia granic ubstwa: 1. Na podstawie poziomu dochodw lub wydatkw gospodarstw domowych. 2. Na podstawie subiektywnych ocen gospodarstw domowych, ktre okrelaj moliwo zaspokojenia potrzeb przy rnych poziomach dochodw. 3. Przy zastosowaniu niepieninych wskanikw charakteryzujcych poziom ycia (m.in. warunki mieszkaniowe, zasobno gospodarstwa domowego). W badaniach poziomu ubstwa stosuje si m.in. nastpujce granice: 1. Minimum socjalne - liczone jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jako granica ostrzegajca przed ubstwem, wyznaczajca sfer niedostatku. Minimum to uwzgldnia koszyk dbr i usug uznanych za niezbdne do normalnego funkcjonowania czowieka w spoeczestwie, a jego poziom zbliony jest do przecitnego poziomu wydatkw gospodarstw domowych. 2. Relatywn granic ubstwa - poowa rednich wydatkw ekwiwalentnych ogu gospodarstw domowych w kraju. 3. Lini ubstwa bezwzgldnego (absolutnego) - szacowan przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, jako poziom minimum egzystencji dwukrotnie niszy od poziomu minimum socjalnego. Konsumpcja nisza od poziomu wyznaczonego t granic prowadzi do biologicznego wyniszczenia. Natenie ubstwa w caej populacji i w poszczeglnych jej grupach charakteryzuje si przy pomocy dwch zasadniczych wskanikw: 3.2

Zasigu ubstwa (udzia gospodarstw domowych posiadanych dochody poniej linii ubstwa w oglnej liczbie gospodarstw), - Gbokoci ubstwa (rnica pomidzy granic ubstwa i rednim dochodem jednostek ubogich, odniesiona do wartoci granic ubstwa). W latach osiemdziesitych ubstwo dotyczyo przede wszystkim rodzin emeryckich i dysfunkcyjnych (tzw. rodzin patologicznych). W latach dziewidziesitych najczstsza przyczyn marginalizacji rodzin i rozszerzenia si skali ubstwa stanowi bezrobocie i zbyt niskie dochody gospodarstw domowych. Badania poziomu ubstwa prowadzone w latach dziewidziesitych przez rne orodki naukowe jednoznacznie wskazuj, i zagroenie ubstwem najsilniej koreluje z niskim poziomem wyksztacenia, miejscem zamieszkania w maym miecie i na wsi oraz z wielkoci gospodarstwa domowego. Istotnym wyznacznikiem biedy jest rwnie typ rodziny. Najwysze zagroenie ubstwem istnieje w rodzinach wielodzietnych. Najbardziej zagroone s rodziny z trojgiem i wicej dzieci, w nastpnej kolejnoci rodziny niepene i rodziny osb starszych utrzymujcych si ze wiadcze emerytalnorentowych. Wykres 1. Liczba rodzin i osb, ktrym przyznano pomoc z tytuu ubstwa w latach 2004-2008

rdo. Dane ze sprawozda GOPS w Pacanowie

Ubstwo jest zjawiskiem obejmujcym w szczeglnoci rodziny wielodzietne, niepene, posiadajce niepenosprawnych czonkw rodziny. Efektem ubstwa jest dezorganizowanie ycia rodziny szczeglnie dzieci, niedoywienie, zaniedbania w warunkach mieszkaniowych oraz rnego rodzaju patologie. Na terenie gminy Pacanw obserwujemy, e w 2004 roku liczba osb ubogich wyniosa 178, a w 2005 ta liczba wyniosa 256 osb. Wzrastaa ilo osb ubogich te w nastpnych latach i w 2006 roku liczba osb ubogich wyniosa 276, w 2007 roku 325, by w roku 2008 nieco si obniy do 321 osb. Najwiksz liczb osb ubogich w gminie mona zaobserwowa w 2007 roku. Wspczesne ubstwo dotyka ludzi starszych, chorych i samotnych posiadajcych niskie dochody i ludzi w wieku produkcyjnym, nie majcych moliwoci podjcia pracy. Osoby i rodziny pozostajce w ubstwie staj si niewydolne wychowawczo i ekonomicznie oraz dysfunkcjonalne. Ubstwo jest problemem dziedzicznym, dzieci pochodzce ze rodowisk ubogich nie maj normalnych szans na swj rozwj. Bezrobocie Bezrobocie jest zjawiskiem polegajcym na tym, e cz ludzi zdolnych do pracy i chccych pracowa nie znajduj adnego zatrudnienia. Pod pojciem bezrobotnego naley rozumie osob niezatrudnion i niewykonujc adnej innej pracy zarobkowej, zdoln i gotow do podjcia zatrudnienia w penym wymiarze czasu pracy, nie uczc si w szkole w systemie dziennym, zarejestrowan we waciwym dla miejsca zameldowania (staego lub czasowego) Urzdu Pracy. Wykres 2. Liczba bezrobotnych w latach 2004-2008 w gminie Pacanw w ujciu kwartalnym zarejestrowanych w Urzdzie Pracy w Busku-Zdroju 3.3

rdo. Dane Powiatowego Urzdu Pracy w Busku-Zdroju

Wykres 3. Liczba bezrobotnych kobiet w Gminie Pacanw w latach 2005-2008 w ujciu kwartalnym

rdo. Dane Powiatowego Urzdu Pracy w Busku-Zdroju

Wykres 4. Liczba bezrobotnych pobierajcych zasiki z Urzdu Pracy w Busku-Zdroju z Gminy Pacanw w okresie od 2005 do 2008 w ujciu kwartalnym

rdo. Dane Powiatowego Urzdu Pracy w Busku-Zdroju

Wykres 5. Liczba osb bezrobotnych w wieku od 18 do 44 lat z gminy Pacanw w okresie od 2005 do 2008 roku w ujciu kwartalnym

rdo. Dane Powiatowego Urzdu Pracy w Busku-Zdroju

Wykres 6. Bezrobotni pozostajcy bez pracy powyej 12 m-cy w Gminie Pacanw w ujciu kwartalnym

rdo. Dane Powiatowego Urzdu Pracy w Busku-Zdroju

Wykresy przedstawiaj liczb bezrobotnych w gminie Pacanw w rnym ujciu wedug stanu na koniec kadego kwartau w okresie od 2005 roku do 2008 roku. Liczby te ulegaj systematycznemu obnianiu si. Z danych wynika, e ilo kobiet wrd bezrobotnych stanowi od 44 % do 46 %. Bezrobotni pobierajcy zasiki z urzdu prac stanowi od 3 % do 9 %. Osoby w wieku mobilnoci zawodowej stanowiy w 2005 roku ok. 87 % ogu bezrobotnych. Stan ten uleg obnieniu do 78 % w biecym roku. Ulego nieznacznemu obnieniu procentowemu bezrobocie dugotrwae powyej 12 m-cy, z 46 % na 41 %. Obniya si znacznie liczba bezrobotnych od pocztku 2005 roku do pierwszego kwartau 2009r. z liczby 413 do 256. Charakterystycznemu falowaniu ulega poziom bezrobocia w cyklu rocznym. Maksimum fali przypada na grudzie - stycze, by obnia si z wiosn do najniszego poziomu w czerwcu. Nastpnie podwysza si we wrzeniu z powodu rejestrowania si ludzi modych po ukoczeniu szkoy, a jesieni traceniu pracy przez pracownikw sezonowych, aby podwyszy si do maksimum w kocu roku. Jednak kade nastpne maksimum jest mniejsze w ostatnich latach od poprzedniego.

Wykres 7. Liczba osb bezrobotnych korzystajcych z pomocy spoecznej w gminie Pacanw w latach 2004-2008

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

W 2004 roku Orodek Pomocy Spoecznej w Pacanowie udzieli pomocy 55 osobom bezrobotnym, a w 2005 nastpi wzrost do 113, by w 2006 roku liczba osb bezrobotnych korzystajcych spada do 85 obniajc si w 2007 do 59. W roku 2008 stan korzystajcych wynis 65 i bya wysza ni w latach poprzednich. W 2007 roku udzielono pomocy 33 osobom. Bya to najmniejsza liczba osb bezrobotnych w porwnaniu w poprzednimi latami. W celu skutecznego zwalczania bezrobocia i zapobiegania bezrobociu konieczne jest podjcie szeregu dziaa, ktre zaowocuj: - Zwikszeniem liczby miejsc pracy, - Stworzeniem warunkw do zdobycia dowiadczenia zawodowego dla absolwentw, - Aktywizacj bezrobotnych. Dziaania takie podejmowane powinny by przy wsppracy Powiatowego Urzdu Pracy, Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej. Powiatowy Urzd Pracy przeciwdziaa bezrobociu w oparciu o obowizujce ustawodawstwo. Aktualnie przewiduje ono nastpujce formy aktywizacji zawodowej: - Przygotowanie zawodowe, - Prace interwencyjne, - Sta, - Szkolenia, - Roboty publiczne, - Prace spoeczno-uyteczne. Niepenosprawno Niepenosprawno to dugotrway stan, w ktrym wystpuj pewne ograniczenia w prawidowym funkcjonowaniu czowieka. Ograniczenia te spowodowane s wskutek obnienia sprawnoci funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to take uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata moe by cakowita, czciowa, trwaa lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna. Niepenosprawno jest jednym z najwaniejszych problemw wspczesnego wiata. Wynika to z powszechnoci i rozmiaru tego zjawiska. Z niepenosprawnoci fizyczn wi si zazwyczaj tzw. niepenosprawno spoeczna, czyli niemono penego funkcjonowania w spoeczestwie. Niepenosprawno ma rne przyczyny i moe, to by niepenosprawno wrodzona, a take stanowica cech osb starszych lub nabyta w wyniku wypadku czy choroby. Moe wynika take z racego zaniedbania w rodzinie. Osoby niepenosprawne zamieszkujce tereny wiejskie, maj znacznie mniejsze od przecitnych szans na zatrudnienie i przez to s szczeglnie zagroone ubstwem i wykluczeniem spoecznym. Dlatego te osoby niepenosprawne powinny mie zapewniony dostp do: edukacji, fachowej opieki medycznej, doradztwa socjalnego i psychologicznego, tworzenia warunkw integracji ze rodowiskiem lokalnym, inicjowanie zrzeszenia si osb niepenosprawnych w organizacje i zwizki. 3.4

Poprzez zapewnienie odpowiednich warunkw bytowych i ekonomicznych (tworzenie miejsc pracy dla osb niepenosprawnych) oraz odpowiedni rozwj spoeczny tej grupy osb (rehabilitacja zdrowotna, edukacyjna, spoeczna) maj one szans na godne ycie ze swoj niepenosprawnoci. Wykres 8. Liczba osb niepenosprawnych korzystajcych z pomocy spoecznej w gminie Pacanw w latach 2004-2008

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Wykres 8 przedstawia liczb osb niepenosprawnych korzystajcych z Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie. W 2004 roku wyniosa ona 107 osoby, a w 2005 liczba niepenosprawnych osb zwikszya si do 125. Nastpnie w roku ubiegym w 2006 roku liczba osb niepenosprawnych bya mniejsza ni poprzednich latach i wyniosa 57. W 2007 roku odnotowano wzrost w stosunku do roku poprzedzajcego do 68 osb niepenosprawnych. Take wzrost nastpi w roku 2008 i osign 111 osb, ktrzy korzystali z pomocy spoecznej. Przecitna ilo korzystajcych w tych latach wyniosa ok. 93 osoby. 3.5 Dugotrwaa choroba Z problemem niepenosprawnoci czy si sytuacja osb dotknitych dugotrwaa cik chorob. W wikszoci przypadkw s to osoby starsze. Dugotrwaa i cika choroba wymaga staego wsparcia opieki ze strony rodziny lub pastwa polegajcej na zapewnieniu odpowiednich warunkw ekonomicznych, poprawy warunkw mieszkaniowych zapewnieniu usug opiekuczych, zagwarantowaniu dostpnoci do usug medycznych.

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Z powodu dugotrwaej lub cikiej choroby Orodek Pomocy Spoecznej w gminie Pacanw udzieli wsparcia finansowego w 2004 roku 52 rodzinom, w 2005 roku 95 rodzinom, a natomiast w 2006 udzielono pomocy 63 rodzinom. W nastpnych latach nastpuje wzrost. W 2007 roku Orodek Pomocy Spoecznej w Pacanowie udzieli wsparcia finansowego 96 rodzinom. Rok 2008 przynosi wzrost do 153 osb. Przecitna korzystajcych w latach 2004-2008 wynosi 91,8 osb. Alkoholizm Zmiany stylu ycia w Polsce oraz wysoki poziom bezrobocia spowodoway w ostatnich latach silne tendencje gwatownego wzrostu spoycia substancji uzaleniajcych. Zesp uzalenienia od alkoholu jest chorob chroniczn i postpujc, ktra zaczyna si i rozwija bez wiadomoci osoby zainteresowanej. Polega na niekontrolowanym piciu napojw alkoholowych i moe doprowadzi do przedwczesnej mierci. Charakteryzuj j takie zjawiska jak: - codzienne wypijanie alkoholu w celu zadowalajcego funkcjonowanie, - cige picie wystpujce naprzemiennie z okresami trzewoci, - zmiany tolerancji na alkohol, - utrata kontroli nad piciem, - zaburzenia pamici i wiadomoci, - nawroty picia po prbach utrzymania okresowej abstynencji. O uzalenieniu moemy mwi, gdy co najmniej trzy spord wymienionych objaww wystpoway co najmniej przez jeden miesic w cigu ostatniego roku. Alkoholizm w gminie Pacanw jest jednym z problemw spoecznych. Jest bardzo trudny do potwierdzenia, gdy wie si to z przeprowadzeniem okrelonych bada, przeprowadzonych jedynie na wniosek rodziny, ktra czsto ukrywa ten problem. 3.6

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Z powodu uzalenienia lub naduywania alkoholu, przez co najmniej jednego z czonkw rodziny, Orodek Pomocy Spoecznej w roku 2004 przyzna 35 rodzinom pomoc finansow, w roku 2005 przyznano tak pomoc 34 rodzinom, w 2006 roku 36. W latach 2007 i 2008 ilo ta bya identyczna i wynosia 28 rodzin. rednia z lat 2004-2008 wynosi 32,2 osb. 3.7 Przemoc w rodzinie Przemoc w rodzinie jest to zamierzone i wykorzystujce przewag siy dziaanie przeciw czonkowi rodziny, naruszajce prawa i dobra osobiste, powodujce cierpienie i szkody. Przemoc w rodzinie charakteryzuje si tym, e: - Jest intencjonalna - przemoc jest zamierzonym dziaaniem czowieka i ma na celu kontrolowanie i podporzdkowanie ofiary, - Siy s nierwnomierne; w relacji jedna ze stron ma przewag nad drug, ofiara jest sabsza, a sprawca silniejszy, - Narusza prawa i dobra osobiste; sprawca wykorzystuje przewag siy narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalnoci fizycznej, godnoci, szacunku), - Powoduje cierpienie i bl; sprawca naraa zdrowie i ycie ofiary na powane szkody; dowiadczenie blu i cierpienie sprawia, i ofiara ma mniejsz zdolno do samoobrony. Rozrniamy cztery rodzaje przemocy: 1. Przemoc fizyczna - popychanie, odpychanie, obezwadnienie, policzkowanie, szczypanie, duszenie, bicie otwart rk i piciami i bicie przedmiotami, ciskanie w kogo przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami rcymi, uycie broni, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy; 2. Przemoc psychiczna - wymiewanie pogldw, religii, pochodzenia, narzucanie wasnych pogldw, karanie przez odmow uczu, zainteresowania, szacunku, staa krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja spoeczna (kontrolowanie i ograniczenia kontaktw z innymi osobami), domaganie si posuszestwa, ograniczenie snu i poywienia, degradacja werbalna (wyzywanie, ponienie, upokorzenie, zawstydzenie), stosowanie grb; 3. Przemoc seksualna - wymuszenie poycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z innymi osobami, sadystyczne formy wspycia seksualnego, demonstrowanie zazdroci, krytyka zachowa seksualnych; 4. Przemoc ekonomiczna - odbieranie zarobionych pienidzy, uniemoliwienie podjci pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny itp. Orodek pomocy Spoecznej udziela pomoc w latach 2004-2008 kilkakrotnie. W roku 2004 byy to dwa przypadki. Nastpny rok nie przynis takich przypadkw. Na tym samym poziomie udzielono pomocy w 2006 roku. Jeden przypadek pomocy z powodu przemocy wystpi w 2007 roku. Wzrost nastpi do 3 przypadkw w 2008 roku.

3.8

Bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych Wrd klientw GOPS dua cz stanowi rodziny korzystajce z pomocy z powodu bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych i bezradnoci w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Bezradno jest sama w sobie problemem wystpujcym bardzo rzadko lub wcale nie wystpuje. Zazwyczaj czy si z innymi problemami tj. alkoholizmem, niedojrzaoci emocjonaln, przemoc, agresywnoci, problemami zwizanymi ze wspyciem w spoeczestwie. Problemy te najczciej ujawniaj si w rodowisku rodzinnym, nastpnie szkolnym w postaci zachowa konfliktowych, buntowniczych, amania przez dzieci i modzie obyczajw, norm i wartoci.

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Z tytuu bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych z pomocy korzystao w 2004 roku 61 rodzin, a w 2005 pomocy udzielono 86 rodzinom, natomiast w 2006 udzielono 48 rodzinom i ta liczba bya nisza ni poprzednich latach. Z tytuu bezradnoci w sprawach opiekuczo-wychowawczych z pomocy w 2007 roku skorzystao 42 osb i bya to liczba mniejsza w porwnaniu z poprzednimi latami. Ponownie wzrost nastpi w 2008 roku do poziomu 52 osb. Przecitna liczba korzystajcych w tych latach z powodu niezaradnoci yciowej wyniosa 57,8 osb. Trudno w przystosowaniu si do rodowiska po opuszczeniu zakadu karnego Pobyt w zakadzie karnym, czsto wieloletni zmienia psychik skazanego, zanika w nim zdolno funkcjonowania w yciu na wolnoci. Czsto trafiaj do rodowiska pozbawieni moliwoci samodzielnego adoptowania si. Orodek Pomocy Spoecznej wspiera takie osoby w adaptacji w miejscu zamieszkania. Dane dotyczce przyznanej pomocy z tego powodu przedstawia ponisza tabela. Tabela 6. Ilo osb, ktrym udzielono pomocy z powodu trudnoci w przystosowaniu si do ycia po opuszczeniu zakadu karnego
Rok Ilo przypadkw 2004 3 2005 2 2006 1 20007 3 2008 3

3.9

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

3.10 Zdarzenia losowe Gmina zapewnia swoim mieszkacom odpowiedni pomoc w okolicznociach, gdy nie mog sami przy uyciu wasnych rodkw przezwyciy trudnoci. Zdarzenia losowe, jakie wynikaj z naturalnych przyczyn, niezalenych od poszkodowanego, czyni go bezradnym. Pomoc udzielana jest najczciej w postaci jednorazowych zasikw, pomocy w naturze lub innej stosownej do sytuacji. Jako zadanie wasne gminy podlega finansowaniu ze rodkw wasnych. Udzielanie wsparcia z powodu zdarzenia losowego poprawia spjno spoecznoci lokalnej. Rozkad przypadkw poszczeglnych latach jest nierwnomierny.

Tabela 7. Ilo osb, ktrym udzielono pomocy z powodu zdarzenia losowego

Rok Ilo przypadkw 2004 3 2005 0 2006 5 2007 15 2008 2

rdo: Sprawozdanie z Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie

Czstymi powodami przyznania pomocy, jako zdarzeniami losowymi s poary, wichury, powodzie i tym podobne zajcia. 3.11 Klska ywioowa Wystpuje sporadycznie, jako zdarzenie dotykajce szerok rzesz ludzi na danym terenie powodujc szkody o znacznej wartoci w majtku lub zdrowiu. Jest ogaszana przez Rad Ministrw. Pomoc finansowana jest z budetu pastwa. W prezentowanym okresie 2004-2008 zdarzenie takie wystpio jeden raz i bya to susza, ktra dotkna gospodarstwa rolne. IV. Misja Strategii Gminnego Orodka Pomocy Spoecznj w Pacanowie W sferze ycia spoecznego misj Gminy Pacanw jest zapewnienie dobrej jakoci ycia swoim mieszkacom oraz dostpu do opieki medycznej, wyksztacenia i szeroko pojtych usug dla ludnoci zamieszkujcej gmin. V. Indetyfikacja mocnych i sabych stron ycia spoeczno-gospodarczego - analiza SWOT Jednym z pionierw tworzcych podstawy zarzdzania strategicznego w 50-latach by H.I. Ansoff. Podstawow zasug Ansoffa jest opracowanie jednej z pierwszych w peni wyksztaconych koncepcji zarzdzani strategicznego. Ansoff okreli usystematyzowany, kompletny zbir strategii rozwoju firmy w postaci wektorw w tzw. Macierzy produkt - rynek oraz opracowa oglne zasady formuowania strategii. Tworzy on podstaw analizy SWOT, powszechnie uwaanej dzi z najwaniejsze podejcie do formuowania strategii. Analiza SWOT nie funkcjonuje jednak samodzielnie, w oderwaniu od procesu zarzdzania strategicznego. Koncepcja analizy strategicznej jej zakres oraz metody wynikaj przede wszystkim z przyjtej koncepcji formuowania strategii. Analiza problemw krytycznych daje oglne ramy analizy aktualnej sytuacji firmy i formuowanie odpowiedniej strategii. Strategia jest sposobem realizacji okrelonego celu. Zatem uwiadomienie celu i zada organizacji jest niezbdne dla wybory waciwej strategii. Analiza problemw krytycznych przedstawia zarys procesu zarzdzania strategicznego. Odnonie za do zasady wyboru strategii formuuje bardzo ogln zasad poszukiwania krytycznych wpyww zewntrznych i wewntrznych oraz oparcia na nich wyboru strategii. Analiza formuowania strategii rozwoju firmy SWOT odzwierciedla koncepcje strategicznego dopasowania, formuowania strategii, stanowi jej konkretyzacj. Jest jedn z technik bada jakociowych. Nazwa jej pochodzi z jzyka angielskiego i jest skrtem sw: Strenghs (silne strony, atuty), Weaknesses (saboci), Oprtunities (moliwoci, szanse w otoczeniu), Threats (zagroenia). Zastosowaniem analizy SWOT jest niezwyke: 1. Moe by zastosowane przez analitykw przygotowujcych plany strategiczne lub inwestycyjne, plany nad wdraaniem oraz nadzorowaniem norm ISO, 2. Do analizy strategicznej, na bazie ktrej mog by budowane plany strategiczne, 3. Do wspomagania procesw restrukturyzacji, ktrych zadaniem jest podwyszenie trafnoci podejmowanych decyzji kierunkowych, 4. W celu wypracowania strategii dostosowanej do gospodarki rynkowej, 5. W celu poznania i zrozumienia swojego rodowiska wewntrznego i zewntrznego, aby opracowa efektywny plan dziaania, 6. W celu okrelenia kluczowych czynnikw organizacji, majcych decydujcy wpyw na przyszo, 7. W celu ustalenia kolejnych wersji rozwojowych dla rnych punktw przyszoci, 8. Do tworzenia strategicznych c celw oraz opracowania biznesplanw. Metoda SWOT jest rwnie podstawowym narzdziem stosowanym przez doradcw ekonomicznych i zespoy doradcze wsppracujce z organizacjami, w celu wypracowania strategii dostosowujcej organizacj do konkurencyjnej gospodarki rynkowej. Pocztkowo analiz wykorzystywano gwnie do tworzenia biznesplanw. Dopiero pniej zauwaono szerokie zastosowania i moliwoci wykorzystywania jej w innych dziedzinach ycia. Obecnie analiza SWOT znajduje powszechne zastosowanie rwnie w opracowywaniu strategii rozwizywania proble-

mw spoecznych. Analiza SWOT oparta jest na schemacie klasyfikacji dzielcym wszystkie czynniki majce wpyw na biec i przysz pozycj organizacji. Zastosowania metody analizy statystycznej SWOT oznacza dziaanie kolejno wedug nastpujcych etapw: 1. Okreli silne i sabe strony organizacji, 2. Znale w otoczeniu zewntrznym moliwoci dla rozwoju firmy oraz zagroenia, 3. Okreli dopuszczalne kombinacje dziaa (strategii) wykorzystujce mocne strony oraz okazje, a jednoczenie nie angaujce sabych stron oraz unikajce ich efektywno, 4. Oceni dopasowanie poszczeglnych kombinacji oraz ich efektywnoci, 5. Wybra strategi charakteryzujc si najlepszym dopasowaniem oraz efektywnoci. Znajc podane kierunki dziaania naley uporzdkowa informacje pod ktem ich przydatnoci do strategii. Nastpnie pogrupowa problemy na sabe i mocne strony w poszczeglnych obszarach problemowych oraz wyoni szanse i zagroenia, ponadto take dokona oceny pod wzgldem ich znaczenia. Przy analizie sabych i mocnych stron najwiksze znaczenie maj te informacje, ktre dotycz wewntrznych uwarunkowa, na ktre mamy wpyw. Szanse i zagroenia to zewntrzne uwarunkowania niezalene od nas, nie mamy na nie wpywu. Tabela 7. Mocne i sabe strony oraz szanse i zagroenia Gminnego Orodka Pomocy Spoecznej w Pacanowie
Mocne strony dobra wsppraca z organizacjami pozarzdowymi, dobra wsppraca z innymi jednostkami samorzdowymi z terenu gminy, wykwalifikowana kadra pracownikw dziaajcych na polu pomocy spoecznej, utworzenie wietlice rodowiskowe, bezpatna dostpno do poradnictwa prawnego i psychologicznego, prawidowe rozdysponowanie pozyskanych rodkw w zalenoci od potrzeb. Szanse wzrost poziomu wyksztacenia wrd spoeczestwa, moliwo wykorzystania funduszy unijnych na realizacj programw wsparcia pomocy spoecznej, moliwo wyrwnywania szans edukacyjnych dzieci i modziey poprzez dostp do stypendiw gminnych i unijnych, rozwj gminy w kierunku turystyki Sabe strony brak mieszka socjalnych, niedostateczna realizacja profilaktyki zdrowotnej i saba dostpno do specjalistycznych usug medycznych, rosnca przemoc w rodzinie i w szkole, uboenie spoeczestwa powodujce nierwne szanse rozwoju dzieci i modziey, niska skuteczno instytucji przeciwdziaajcych patologiom spoecznym, Zagroenia starzenie si spoeczestwa wynikajce z ujemnego przyrostu naturalnego, przyzwolenie spoeczne na spoycie alkoholu przez nieletnich, niestabilna polityka pastwa, niech do ujawniania zjawiska przemocy przez ofiary, wysoki odsetki osb i rodzin utrzymujcych si z nie zarobkowych rde dochodu, nie ostateczna polityka spoeczna wobec osb niepenosprawnych, migracja ludzi modych i wyksztaconych do wikszych aglomeracji i za granic kraju pojawianie si nowych zagroe nieznanych tutejszej spoecznoci,

Otrzymany podczas opracowania analizy SWOT zbir informacji pozwala na ocen instytucji, jej wewntrznych dziaa oraz oddziaywanie z otoczeniem, pozwala zweryfikowa jej elastycznoci tzn. zdolno i szybko dopasowywania do zmieniajcego si otoczenia, na ktre instytucja nie ma bezporedniego wpywu. Opracowana analiza stanowi podstaw do wyboru celw oraz kierunkw dziaa. Z analizy sabych i mocnych stron wynika, i w gminie wiadczona jest wielokierunkowa pomoc przyczyniajca si do poprawy sytuacji spoecznej mieszkacw, skierowana nie tylko do najuboszych mieszkacw gminy, ale do wszystkich ludzi zamieszkujcych na terenie gminy. Jednym z najwikszych problemw jest ubstwo dotykajce coraz wiksz grup rodzin zwaszcza tych wielodzietnych. Saboci instytucji jest bardzo maa grupa rodzin wychodzcych z ubstwa i uzalenienia si od pomocy spoecznej oraz bardzo wysokie bezrobocie. Podejmowane przez samorzd gminy dziaania zmierzajcego do zmniejszenia bezrobocia s pomocne, ale nie rozwizuj w caoci problemu. W rodzinach, w ktrych nie wystpuje bezrobocie rwnie dochody s bardzo niskie czsto niewystarczajce nawet na podstawowe potrzeby yciowe. Sab stron jest rwnie wzrost patologii spoecznych, bezradnoci, ubstwa, powikszajca si grupa rodzin dysfunkcyjnych oraz niewydolnych wychowawczo. Do mocnych stron zaliczy mona umiejtno zidentyfikowania potrzeb spoecznych, co daje szans na szybkie i efektywne dziaania instytucji pomocy spoecznej. Szansami dla gminy jest otwieranie nowych placwek zapewniajcych dzienny pobyt dzieciom i modziey tj. wietlic, co pozwala na zagospodarowania wolnego czasu pod opiek wykwalifikowanej kadry, rozwijanie zainteresowa.

VI. Cele strategii i kierunki zapobiegania zagroeniem spoecznym W pracach nad strategi zaoono, e powinna ona okreli zadania dla Gminy Pacanw w zakresie rozwizywania problemw spoecznych, okrelajca potrzeby mieszkacw gminy, winna by tworzona metod planowania partnerskiego z udziaem rnych instytucji dziaajcych na terenie gminy, co doprowadzi do porozumienia i wspdziaania w rozwizywaniu trudnych problemw spoecznych. W strategii zakada si, i osiganie zaoonych celw odbywa si bdzie przy wykorzystaniu stworzonego w naszej gminie systemu pomocy spoecznej i przy wsppracy z innymi instytucjami takimi jak: szkoy, orodka zdrowia, poradnie terapeutyczne, Policja, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Rozwizania przyjte w strategii zakadaj doskonalenie pracy socjalnej, gdy sukces dziaa pomocy spoecznej zaley w gwnej mierze od profesjonalizmu osb realizujcych te zadania. 6.1. Cele gwne i operacyjne Realizujc misj gminy ustali naley przede wszystkim cele gwne (strategiczne) dla tej realizacji oraz w nastpnej kolejnoci cele operacyjne (szczegowe). Warunkiem osignicia strategicznych celw w zakresie polityki spoecznej jest aktywizacja wsplnoty, doskonalenie pracy socjalnej, wsppraca poszczeglnych instytucji oraz odpowiednio zorganizowanej infrastruktury, aby udzielna pomoc docieraa do najbardziej potrzebujcych mieszkacw gminy, odpowiadaa ich zapotrzebowaniom i oczekiwaniom. Analiza szans i zagroe nakada obowizek sprecyzowania celw strategicznych. Cele te musz by zbiene ze Strategi Rozwoju Gminy i innymi programami opracowanymi i wdroonymi do realizacji. Cele strategiczne s baz dla celw operacyjnych (szczegowych). Po opracowaniu celw operacyjnych, opracowywane s zadania (projekty). Problemy strategiczne: - Kryzys rodziny (rodzina z osobami niepenosprawnymi, starszymi, rodziny z patologiami), - Zjawisko marginalizacji rnych grup spoecznych (alkoholicy, rodziny ubogie, wielodzietne, osoby samotnie wychowujce dzieci), - Bezrobocie, - Zapewnienie bezpieczestwa spoecznego, - Wsppraca z organizacjami pozarzdowymi; wykorzystanie potencjau partnerw spoecznych. Cele strategii: 1. Doskonalenie systemu pomocy spoecznej w gminie (docieranie do osb, ktre najbardziej potrzebuj pomocy), 2. Opieka nad rodzin, dziemi i modzie ze rodowisk patologicznych oraz organizowanie wparcia dla dzieci i modziey z rodzin zagroonych kryzysem, 3. Usugi opiekucze, 4. Budowa systemu wsparcia osb niepenosprawnych, co zapewni moliwo aktywnego uczestniczenia w yciu gminy. 5. Stworzenie i doskonalenie systemu zapobiegania bezrobociu i wychodzenia z tej dysfunkcji. Cele gwne: - Bezpieczestwo socjalne mieszkacw gminy, - Kompleksowa opieka nad rodzinami, - Rehabilitacja spoeczna i zawodowa osb niepenosprawnych, - Zapobieganie ubstwu. Cele operacyjne: 1. Ograniczenie bezrobocia przez: - Aktywne formy przeciwdziaania bezrobocia (prace interwencyjne, roboty publiczne, stae absolwenckie), - Wsppraca gminy z Powiatowym Urzdem Pracy w Busku-Zdroju, 2. Skuteczny system polityki zdrowotnej przez: - Stay dostp do lekarza pierwszego kontaktu w Gminnym Orodku Zdrowia w Pacanowie, - Wsppraca ze szpitalami powiatowymi i specjalistycznymi, a take szybka pomoc ambulatoryjna. 3. Bezpieczestwo publiczne przez: - Wspprace z Powiatow Komend Policji w Busku-Zdroju i Posterunkiem Policji w Pacanowie, - zapobieganie przemocy i pomoc ofiarom przemocy. 4. Doskonalenie systemu pomocy spoecznej przez: - Szkolenia, warsztaty dla pracownikw pomocy spoecznej, - Wsppraca z innymi placwkami pomocy spoecznej na terenie powiatu, wojewdztwa. 5. Realizacja Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych przez: - Utrzymanie punktu konsultacyjnego dla osb uzalenionych, - cige prowadzenie profilaktycznych dziaa wrd dzieci i modziey, - pomoc osobom uzalenionym i ich rodzinom,

- wsppraca z instytucjami i organizacjami w rozwizywaniu problemw alkoholowych, - tworzenie interdyscyplinarnych zespow reagowania kryzysowego, - monitoring handlu detalicznego alkoholem. 6. Przeciwdziaanie dyskryminacji. VII. Wdraanie strategii i monitorowanie jej realizacji Podstawowym przesaniem strategii rozwizywani problemw spoecznych jest stworzenie systemu, ktry w miar moliwoci pozwoliyby zapewni bezpieczestwo socjalno-bytowe mieszkacom gminy. Opracowana strategia jest dokumentem bazowym przy konstruowaniu programw operacyjnych i projektw okrelajcych sposb oraz metody realizacji zamierzonych przedsiwzi. Poprzez realizacj tego typu programw bdzie mona osign wyznaczone cele strategiczne i operacyjne. Programy te zawsze maj charakter oglnych zarysw dziaa, bez szczegowych rozstrzygni, terminarzy, budetw. Uszczegowienie programw strategicznych nastpuje dopiero na poziomie taktycznym i operacyjnym, czyli w fazie wdraania. Wynikajce ze Strategii podstawowe programy rozwojowe, z rozpisanymi na kartach programowych celami gwnymi, operacyjnymi i zadaniami powinny by opracowane przez powoany do tego celu zesp programowy, skadajcych si ze specjalistw z bran, ktre bd uwzgldnione w programie. W ramach opracowania programu zespou ten powinien: - Dokona analizy SWOT dla poszczeglnych programw, wykorzystujc zapisy zawarte w Strategii, - Wybra i podporzdkowa poszczeglnym programom pen struktur celw, - Ustali zadania, ktre posu osigniciu wytycznych celw, - Opracowa harmonogram realizacji zada oraz rde finansowania, - Dobra zasady monitoringu realizacji programu. Wobec zmieniajcych si uwarunkowa i potrzeb niezawodn metod ksztatowania rzeczywistoci bdzie cige monitorowanie zmian, wspzalene z nim diagnozowanie, jako podstawy strategicznego zarzdzania. Tylko w ten sposb strategia moe by skutecznym narzdziem zarzdzania, speni swoj rol w ksztatowaniu skutecznej polityki spoecznej, zgodnie z przyjtymi celami i aspiracjami lokalnej spoecznoci. Osignity w wyniku pracy zespou do spraw budowania strategii, zapis strategii nie stanowi dokumentu zamknitego. Zmieniajce si potrzeby spoeczne w czasie i pod wpywem rnych czynnikw wymuszaj stae aktualizowanie strategii. Realizacja strategii winna by monitorowana na bieco, a wnioski wyraane w programach. Strategia i wynikajcej z niej programy powinny by corocznie weryfikowane, zwaszcza w okresie poprzedzajcym prace na budetem kolejnego roku, czyli przed podejmowanie decyzji finansowych. Planowanie strategiczne wymaga zwikszenia efektywnoci administracji samorzdowej, co skania do poszukiwania rnych narzdzi wspomagajcych ich dziaania. Odpowiedzi na to zapotrzebowania moe by wprowadzanie w struktur organizacyjn gminy lub innej jednostki organizacyjnej, stanowiska zajmujcego si koordynowaniem i wspomaganiem wszelkich dziaa zwizanych z wdraaniem Strategii i programw rozwojowych. Stanowisko to powinno poszukiwa moliwoci finansowania projektw oraz tworzy platform wsppracy wszelkich zainteresowanych osigni zawartych w Strategii celw. W zakresie obowizkw tego stanowiska moe by take monitorowanie przebiegu realizacji przyjtych programw. VIII. Potrzeby w zakresie rozwizywania problemw spoecznych Na podstawie przeprowadzonej diagnozy sytuacji gminy w zakresie problemw spoecznych stwierdzono, i naley: - Podj dziaania zwizane z interwencj kryzysow, - Realizowa specjalistyczne poradnictwo i pomoc, - Szkoli i doskonali kadry pomocy spoecznej, - Podejmowa dziaania na rzecz rodziny poprzez wspprac z gminnymi strukturami pomocy spoecznej, - Wsppraca z organizacjami pozarzdowymi, - Organizowa opiek dzieciom cakowicie lub czciowo pozbawionych opieki rodzicw oraz dzieciom niedostosowanym spoecznie, - Podejmowa dziaania z zakresu rehabilitacji spoecznej i zawodowej na rzecz osb niepenosprawnych, - Stworzy system pomocy rodzinie,

- Pozyska wolontariuszy. Dziaania zapobiegajce wystpowaniu przemocy: 1. Pierwsza pomoc: - telefon zaufania, - policja, pogotowie, - orodek pomocy spoecznej, - placwki suby zdrowia, - punkt konsultacyjny, - orodki interwencji kryzysowej, - Komitet Ochrony Praw Dziecka, - Schroniska dla dzieci i kobiet. Potrzeby w zakresie rozwizywania problemw spoecznych mog ulega zmianie w czasie i pod wpywem rnych czynnikw. Zmiany sytuacji adresatw pomocy spoecznej wymuszaj rwnie korekt rodkw oddziaywania ze strony instytucji zajmujcych si szeroko rozumian pomoc na rzecz osb potrzebujcych rnego rodzaju wsparcia. Du wag przy rozwizaniu problemw spoecznych i walce z najwaniejszymi kwestiami spoecznymi odgrywaj organizacje pozarzdowe. Stanowi one nieodczny element spoeczestwa obywatelskiego. Dziki swej elastycznoci, dobrej znajomoci rodowiska lokalnego i wypracowanym form dziaania s skuteczne i wpywaj na funkcjonowanie swych klientw. S to organizacje, ktre nie s nastawione na zysk, a w swej pracy w znacznej mierze opieraj si na wolontariuszach. Oczywicie nie moe to cakowicie zwolni pastwa od odpowiedzialnoci za los ludzi potrzebujcych pomocy. Jego rol jest umiejtne pokierowanie caoci wsppracy pomidzy sektorem publicznym, a spoecznociami lokalnymi reprezentowanymi przez organizacje pozarzdowe. Najlepsz metod takiej wsppracy jest kontraktowanie usug na rzecz potrzebujcych. Metoda ta stawia na rwni wysiki podejmowane przez organizacje pozarzdowe z poczynaniami sektora publicznego, tworzc autentycznych partnerw w walce o zaspokojenie potrzeb najsabszych jednostek i przywrcenie ich spoeczestwu. Dziaania podejmowane w zakresie rozwizywania problemw spoecznych winny by ukierunkowana na: - bezpieczestwo socjalne mieszkacw, - doskonalenie systemu pomocy dziecku i rodzinie, - doskonalenie systemu pomocy osobom niepenosprawnym, - dziaania prospoeczne - wolontariat, - doskonalenie pracy socjalnej. IX. Wnioski i uwagi kocowe Realizacja Gminnej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Gminy Pacanw to wprowadzenie w ycie nowoczesnego modelu polityki spoecznej gminy dajcego podstaw do rozwizania problemw zgodnie z lokalnymi potrzebami. Strategia jest drogowskazem i instrumentem dziaania wadz samorzdowych i instytucjach pomocy spoecznej, ktry uatwi podejmowanie skutecznych dziaa dotyczcych poprawy jakoci ycia mieszkacw gminy Celem strategii s dziaania dugofalowe polegajce na inwestycji w kapita ludzki, edukacj. Popraw sytuacji materialnej rodzin, dziaania na rzecz poprawy rynku zatrudnienia. Priorytety sformuowane zostay zgodnie z ich hierarchi wraz ze wskazaniem sposobw ich osigania oraz denia do nich. Aby jednak strategia speniaa oczekiwania, wane jest pobudzenie instytucji lokalnych do aktywnoci oraz integracji wszystkich rodowisk lokalnych.