Untitled

Zacznik do Uchway Nr XL/354/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 30 grudnia 2009 r.
GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA TCZEWA na lata 2010-2013
Prezydent Miasta Tczewa
Opracowanie: mgr Iwona Goembiowska Wsppraca: Wydzia Planowania Przestrzennego Urzdu Miejskiego w Tczewie mgr in. arch. Danuta Morzuch-Bielawska Naczelnik Wydziau mgr in. arch. Arlena Haase-Witczak Miejski Konserwator Zabytkw
Tczew - grudzie 2009
SPIS TRECI 1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.2.5. 5. 5.1. 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.1.5. 5.2. 5.2.1. 5.2.2. 5.3. 5.3.1. 5.3.2. 5.4. 5.4.1. 5.4.2. 5.5. 5.5.1. Wstp ........ Podstawa prawna opracowania i cele programu ochrony zabytkw w wietle ustawy o ochronie zabytkw ....................... Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami. .......... 3 4 4
Obowizek konstytucyjny ochrony zabytkw .............. 4 Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w wietle ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ............................................. 4 Zadania samorzdu z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego ............. Inne uregulowania prawne ......... Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ............ Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami ......... Narodowa Strategia Rozwoju Kultury w latach 2004 2013 ............... Narodowy Program Kultury: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu. .............. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego 2005-2020 .............. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2013 ...... Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa pomorskiego ............. Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2010 ............... Zgodno Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa z dokumentami powiatowymi ........ Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ......... Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie miasta (analiza dokumentw programowych miasta) .................. Strategia Rozwoju Miasta Tczew na lata 2008-2015.. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew.. Formy ochrony dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w miecie Tczew .............................................. Program rewitalizacji miasta Tczewa ............. Wnioski do Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami.. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta... ................ Tczew - charakterystyka miasta.... Tczew - zarys historii miasta. Zabytki objte prawnymi formami ochrony .......... Wykaz zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw. ........... Wykaz zabytkw ruchomych wpisane do rejestru zabytkw ..... .......... Wykaz zabytkw w gminnej ewidencji zabytkw.. .......... Zabytki nieruchome ........................ .......... Obiekty archeologiczne.. ............................................................. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy ........ Ukad urbanistyczny. ..................... 6 6 7 7 7 8 9 9 10 10 11 11 12 12 12 13 15 18 19 19 19 19 23 24 25 26 26 34 35 35
-1-
5.5.2. 5.5.3. 6. 7. 8. 9. 10. 10.1. 10.2. 11.
Obiekty nieruchome i zespoy zabudowy wpisane do rejestru zabytkw ...................... Obiekty proponowane do wpisu do rejestru zabytkw .......................... ........... Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagroe ................ Zaoenia programowe .......... Instrumentarium realizacji Programu Opieki na Zabytkami.. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami ............. rda finansowania programu opieki nad zabytkami .......... Publiczne rda finansowania.. ............. rodki pomocowe ......... Realizacja i finansowanie przez miasto zada z zakresu ochrony zabytkw..
36 39 42 43 47 47 47 47 48 48
-2-
1.
WSTP
Dziedzictwo kulturowe stanowi dzi z jednej strony przedmiot ochrony, z drugiej za potencja, ktry winien zosta wykorzystany dla przyszego rozwoju1. Miasto Tczew charakteryzuje si znacznym potencjaem, zarwno, jeli chodzi o zabytki, jak i o wartoci krajobrazowe. Malownicze pooenie miasta o redniowiecznych korzeniach nad rzek Wis stanowi jego duy atut. Tczew jest to wanym wzem kolejowym i drogowym w Polsce Pnocnej. Krzyuj si tutaj szlaki komunikacyjne z Niemiec do Rosji i Litwy oraz ze Skandynawii do Europy Poudniowej. Czynniki te stanowi wan podstaw do rozwoju turystyki. Ochrona dziedzictwa kulturowego wymaga podejmowania dziaa strukturalnych i organizacyjnych, ktre w poczeniu z waciwie prowadzon opiek przez wacicieli i uytkownikw zabytkw dadz efekt w postaci prawidowo utrzymanych obiektw i obszarw zabytkowych. Program Opieki nad Zabytkami jest dokumentem pomocniczym w pracy gminy sucym do podejmowania planowanych dziaa dotyczcych ochrony zabytkw i krajobrazu kulturowego. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Tczewa na lata 2010-2013 stanowi punkt wyjcia do stworzenia moliwoci wsppracy midzy Gmin Miejsk oraz posiadaczami zabytkw, w celu jak najwikszej dbaoci o dziedzictwo kulturowe, a take promowanie go, jako atrakcyjnego produktu turystycznego.
Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004-2013, Warszawa 2004, s. 41
2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA I CELE PROGRAMU OCHRONY ZABYTKW W WIETLE USTAWY O OCHRONIE ZABYTKW Podstaw prawn niniejszego opracowania jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804.). Program Opieki nad Zabytkami - opracowanie programu opieki nad zabytkami (na terenie danej gminy) jest zadaniem wasnym jednostki samorzdu terytorialnego. W oparciu o art. 87 ust. 1 Ustawy zarzd wojewdztwa, powiatu lub wjt (burmistrz, prezydent miasta) sporzdza na okres czterech lat odpowiednio wojewdzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami; Program przyjmuje rada gminy /miasta/, po uzyskaniu opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (art. 87, ust. 3). Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 ma na celu (zgodnie z art. 87 Ustawy): wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.
3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI 3.1. Obowizek konstytucyjny ochrony zabytkw Na obowizek ochrony zabytkw wskazuje Konstytucja Rzeczpospolitej Polski. W myl art. 5 Konstytucji RP - Rzeczpospolita Polska () strzee dziedzictwa narodowego () Istotnym elementem tego dziedzictwa s zabytki, ktre w swych niematerialnych wartociach s dobrem wsplnym. Art. 82 Konstytucji wskazuje, i obowizkiem Obywatela () jest troska o dobro wsplne. 3.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w wietle ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami definiuje pojcie zabytku. Jest to () nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich czci lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego
-4-
dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Zgodnie z art. 3 Ustawy zabytki podzielono na grupy. Pierwsz stanowi zabytki nieruchome, do ktrych zaliczaj si krajobrazy kulturowe, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, a zwaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakady przemysowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. Druga grupa obejmuje zabytki ruchome: dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcje, numizmaty, militaria, sztandary, pieczcie, odznaki, medale i ordery, wytwory techniki, materiay biblioteczne, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne. Trzeci grup s zabytki archeologiczne: pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie mog podlega take nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Organami ochrony zabytkw s: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w imieniu, ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytkw, wojewoda, w imieniu, ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewdzki konserwator zabytkw. Wojewoda, na wniosek wojewdzkiego konserwatora zabytkw, moe powierzy w drodze porozumienia wykonywanie czci kompetencji wojewdzkiego konserwatora zabytkw gminom i powiatom, z wyjtkiem prowadzenia rejestru zabytkw i wojewdzkiej ewidencji zabytkw (obowizujce: Porozumienie pomidzy Wojewod Pomorskim a Gmin Miasta Tczewa z dnia 16 lutego 2004 r. w sprawie prowadzenia spraw z zakresu waciwoci Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Gdasku przez Gmin Miasta Tczewa reprezentowan przez Prezydenta Miasta Tczewa sprawy prowadzi Miejski Konserwator Zabytkw). Ochrona zabytkw polega na podejmowaniu przez administracj publiczn dziaa majcych na celu zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw, udaremnienie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw, przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic, kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw, uwzgldnienie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. Formami ochrony zabytkw s: wpis do rejestru zabytkw, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku krajobrazowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
-5-
3.3. Zadania samorzdu z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami nakada na gmin obowizek sporzdzenia gminnego programu opieki nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami przyjmuje Rada Miasta po uzyskaniu opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Nastpnie dokument ten jest ogaszany w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Co dwa lata Prezydent Miasta sporzdza i przedstawia Radzie Miasta sprawozdanie z realizacji programu. Co cztery lata program ten powinien by aktualizowany (art. 87 Ustawy). Zadaniem wasnym jednostki samorzdu terytorialnego jest sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku, do ktrego tytu prawny posiada. Zgodnie z art. 81 Ustawy gmina ma prawo udzielania przez organ stanowicy gminy, w trybie okrelonym przepisami odrbnymi, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw na zasadach okrelonych w podjtej przez ten organ uchwale (obowizujce: (1) uchwaa nr XXXI/292/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 28 kwietnia 2005 r. w sprawie przyjcia zasad i trybu udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw znajdujcych si na terenie miasta Tczewa; (2) uchwaa nr XL/355/2006 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 26 stycznia 2006r. zmieniajc uchwa w sprawie przyjcia zasad i trybu udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw). Ponadto zadania gminy z zakresu kultury oraz ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami okrelone zostay w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 z pn. zm.) - zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy ( ..) kultury, w tym ( .) ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 3.4. Inne uregulowania prawne Obowizek ochrony zabytkw uwzgldniony zosta rwnie w innych ustawach, takich jak: 1. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.), 2. ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 156, poz. 1118 z 3. 4. 5. 6. pn. zm.), ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150), ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z pn.zm.), ustawa z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst
jednolity Dz. U. z 2001 r., Nr 13, poz. 123), 7. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003r., Nr 96, poz. 873 z pn. zm.).
-6-
4.
UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami 4.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury w latach 2004 - 2013 Misj Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest: zrwnowaony rozwj kultury, jako najwyszej wartoci przenoszonej ponad pokoleniami, okrelajcej caoksztat historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartoci warunkujcej tosamo narodow i zapewniajcej cigo tradycji i rozwj regionw. Formuujc zadania gminy w zakresie ochrony dbr kultury naley realizowa powyszy cel. Tezy Narodowej Strategii zakadaj zwikszenie poziomu aktywnoci na szczeblu regionalnym w sferze kultury. Dotyczy to umiejtnego wkomponowania zada z obszarw kultury w plan rozwojowy regionu, przy zaoeniu, i rozwj kultury wspiera popraw jakoci potencjau regionu w dziedzinie kapitau intelektualnego oraz kapitau spoecznego. Przygotowanie regionw (wadz samorzdowych i partnerw spoecznych oraz instytucjonalnych) do tej aktywnoci jest wane dla pozyskiwania funduszy Unii Europejskiej (w tym i z edycji INTERREG), take w kontekcie nastpnego okresu programowania na lata 200720132. W zaoeniach Pastwo Polskie powinno by partnerem dla jednostek samorzdu terytorialnego i wsplnie z nimi ksztatowa kultur w regionach. Do tego celu niezbdne jest zinstytucjonalizowanie platformy wsppracy pomidzy pastwem a samorzdami, a take w wikszym stopniu wykorzystanie moliwoci tworzenia i prowadzenia wsplnych instytucji i wsplnych inwestycji w sferze kultury. Samorzdy terytorialne powinny zyska wiksz motywacj w ksztatowaniu instytucjonalnego zaplecza dla rozwoju kultury, w tym do wypeniania zaoonych w lokalnych strategiach rozwoju celw w sferze kultury, a rola pastwa powinna sprowadza si do bada naukowych i monitorowania tej sfery oraz do skutecznego zapobiegania sytuacjom kryzysowym. Jednoczenie Minister Kultury powinien posiada odpowiednie rodki na sprawowanie mecenatu nad dziaalnoci instytucji kultury oraz instrumenty o charakterze motywujcym, za pomoc, ktrych moliwa bdzie realizacja polityki kulturalnej pastwa w regionach3. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury wskazuje bardzo wan przemian w ksztatowaniu podejcia do sposobw ochrony dziedzictwa kulturowego. Wspczesna ochrona zabytkw powinna skupia si na aktywnym dziaaniu ze wzgldu na rosnce znaczenie powizania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionw. Elementy naszej spucizny kulturowej powinny zosta wykorzystane dla podjcia dziaa w ksztatowaniu zintegrowanych produktw turystycznych. Strategicznymi obszarami w okresie programowania 20042013 s m.in. ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie ochrona i rewaloryzacja zabytkw4. Rol Ministra Kultury oraz jednostek samorzdu terytorialnego jest motywowanie spoecznoci do partycypacji w funkcjonowaniu sfery kultury, w tym do dobrowolnego udziau w finansowaniu instytucji i wydarze kulturalnych oraz twrcw za pomoc stworzonych narzdzi podatkowych. W tym celu Minister Kultury i samorzdy powinny rozszerzy obowizki odpowiednich komrek swoich urzdw w zakresie promocji spoecznej odpowiedzialnoci obywateli za kultur (wsplne
2 3 4
Narodowa Strategia Kultury, s. 112-113 Narodowa Strategia Kultury, s. 114 Ibidem, s. 115 -7-
kampanie promocyjne, powstawanie spoecznych paneli eksperckich i cia doradczych zwizanych z moliwoci pozyskania dodatkowych funduszy na kultur w regionach). W zwizku z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej w rwnym stopniu zadaniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jednostek samorzdu terytorialnego i instytucji kultury staje si pozyskanie rodkw na kultur z funduszy strukturalnych oraz innych rodkw Unii Europejskiej. W tym celu Minister Kultury i samorzdy powinny zapewni odpowiednie rodki na wkad wasny do projektw realizowanych w sferze kultury. Celem czstkowym w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytkw5. Jednostki samorzdu terytorialnego zostay okrelone, jako partnerzy w finansowaniu wdraania Narodowej Strategii Kultury. 4.1.2. Narodowy Program Kultury: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013 Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego jest dokumentem sucym wdroeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury w latach 2004 2013 w sferze spucizny kulturowej Polski, stworzonym przez zesp ekspertw przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego celem jest poprawa stanu i dostpnoci zabytkw poprzez: a) tworzenie warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw, b) kompleksow rewaloryzacj zabytkw i ich adaptacj na cele spoeczne, c) zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci, d) tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, e) promocj polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, f) wzmocnienie zasobw ludzkich w sferze ochrony zabytkw, g) podnoszenie wiadomoci spoecznej dotyczcej dziedzictwa kulturowego, h) zabezpieczenie zabytkw i archiwaliw przed nielegalnym wywozem za granic6. Narodowy Program Kultury wskazuje moliwoci finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego ze rodkw publicznych: z budetu Ministra Kultury, jednostek samorzdu terytorialnego oraz funduszy strukturalnych, np.: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - jego moliwoci dla sektora kultury dotycz przede wszystkim tworzenia, modernizacji i rozwoju infrastruktury w tym obszarze, w tym rewaloryzacji i adaptacji obiektw stanowicych dziedzictwo kulturowe lub przemysowe. Dotyczy to przede wszystkim tworzenia centrw kulturalnych, traktowanych, jako miejsce spotka i odgrywajcych znaczna rol w wymianie kulturalnej oraz otwarciu si regionu na zewntrz. Wan kategori w infrastrukturze kulturalnej s zabytki i muzea, ktre posiadaj potencja ekonomiczny. Mog one stanowi atrakcj turystyczn, przyczyniajc si do wzrostu zainteresowania regionem zarwno dla turystw, jak i w sposb poredni dla inwestorw. Kolejn moliwo daje Europejski Fundusz Spoeczny ukierunkowany zwaszcza na procesy dostosowawcze i unowoczenianie polityki zatrudnienia. Moliwoci finansowania kultury w tym wypadku polegaj na tym, e dziaalno zwizan z popraw stanu dziedzictwa kulturowego i produkcj kulturaln moe bezporednio lub porednio
5 6
Narodowa Strategia Kultury, s. 114-115 Ibidem, s. 118 -8-
przyczynia si do wzrostu liczy miejsc pracy. Najczciej projekty kulturalne z tego zakresu s bezporednio lub porednio zwizane z promocj danego obszaru, a take ulepszeniem usug zwizanych z turystyk. Efekty dziaalnoci kulturalnej wykraczaj jednak daleko poza podniesienie atrakcyjnoci turystycznej7. 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu 4.2.1. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego 2005-2020 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego 2005 2020 przyjta przez Sejmik Wojewdztwa Pomorskiego w dniu 18 lipca 2005 r. (uchwaa nr 587/XXXV/05). W czci dotyczcej diagnozy stwierdzono, e () wojewdztwo pomorskie wyrnia oryginalna wielokulturowo, stanowica mieszank dziedzictwa polskiego (w tym kaszubskiego, kociewskiego i kresowego), hanzeatyckiego, ukraiskiego i innych. Jej materialnym odzwierciedleniem s liczne zabytki i obiekty kulturalne. Brakuje jednak spjnej i konsekwentnie realizowanej promocji wykorzystania dziedzictwa kulturowego dla wzmocnienia wiadomoci historycznej i tosamoci regionalnej oraz podniesienia atrakcyjnoci osiedleczej, turystycznej i inwestycyjnej regionu. Trwae miejsce w wartociach kulturowych regionu zajmuj kaszubska oraz kociewska kultura i tradycja. Spoecznoci te s wewntrznie zintegrowane i dobrze zorganizowane (). W ostatnich latach w sferze kultury daje si zauway systematyczny kryzys finansowoinstytucjonalny. Jednym z jego objaww s ubytki w sieci instytucji kultury, dodatkowo sprzone z malejcymi wydatkami na dziaalno tych instytucji. Problem stanowi take dysproporcje w dostpie do dbr i usug kultury midzy mieszkacami miast i obszarw wiejskich8 (). Jednoczenie okrelono wizj wojewdztwa pomorskiego roku 2020 wskazujc, e region ten bdzie znaczcym partnerem w regionie Morza Batyckiego regionem czystego rodowiska; wysokiej jakoci ycia; rozwoju opartego na wiedzy, umiejtnociach, aktywnoci i otwartoci mieszkacw; silnej i zrnicowanej gospodarki; partnerskiej wsppracy; atrakcyjnej i spjnej przestrzeni, a take kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i solidarnociowych. Ponadto wojewdztwo ma sta si: - regionem konkurencyjnym: () dysponujcym dobrze zorganizowan, efektywn i dziaajc w sposb przejrzysty administracj publiczn, ukierunkowan na trway rozwj spoeczno-gospodarczy, z wykorzystaniem m.in. partnerstwa publiczno-prywatnego i publiczno-spoecznego, wczonym do midzynarodowej sieci przepywu informacji, wiedzy i kooperacji naukowej, gospodarczej i kulturalnej; stanowicym atrakcyjne miejsce dla inwestorw, turystw, studentw, naukowcw, a take obecnych i potencjalnych mieszkacw; - regionem spjnym: () umacniajcym zgodnie z zasad jedno w rnorodnoci tosamo budowan na fundamencie poszanowania bogatej spucizny historycznej oraz tradycji, dorobku i dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powila i uaw oraz innych czci regionu, a take tradycji morskiej i solidarnociowej; - regionem dostpnym: dobrze powizanym z otoczeniem zewntrznym poprzez zintegrowany i bezpieczny regionalny system transportowy wspierajcy mobilno ludzi, a take poprzez wydajny
7 8
Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013, s. 31 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego 2005 2020, s. 10
-9-
regionalny system teleinformatyczny zapewniajcym sprawny przepyw informacji i wiedzy, zapewniajcym wysoki standard ycia, dobr jako rodowiska przyrodniczego i kulturowego, a take bezpieczestwo powodziowe i energetyczne, oferujcym wyrwnany dostp do wysokiego poziomu wiadcze i usug w sferach: edukacji, ochrony zdrowia, bezpieczestwa publicznego, pomocy spoecznej, kultury, sportu i rekreacji. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Strategii Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego 2005 2020. 4.2.2. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2013 Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2013 przyjty przez Zarzd Wojewdztwa Pomorskiego w dniu 2 padziernika 2007 r. Celem strategicznym tego dokumentu jest poprawa konkurencyjnoci gospodarczej, spjnoci spoecznej i dostpnoci przestrzennej wojewdztwa przy zrwnowaonym wykorzystaniu specyficznych cech potencjau gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy penym poszanowaniu jego zasobw przyrodniczych. Dziaania, polegajce m.in. na ochronie dziedzictwa kulturowego przewidziane zostay w ramach: osi priorytetowej 3. Funkcje miejskie i metropolitalne, osi priorytetowej 6. Turystyka i dziedzictwo kulturowe osi priorytetowej 8, Lokalna infrastruktura podstawowa.
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2013. 4.2.3. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa pomorskiego Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa pomorskiego uchwalony zosta 30 wrzenia 2002 r. (uchwaa nr 639/XLVI/02). Wyznaczono w nim zasadnicze cele ochrony wartoci przyrodniczo-kulturowych i krajobrazu w przestrzeni wojewdztwa: caociowe ujmowanie dopeniajcych si zagadnie ochrony rodowiska przyrodniczego, wartoci kulturowych i krajobrazu, integralne traktowanie materialnych i niematerialnych wartoci terenu, gospodarowanie w przestrzeni z uwzgldnieniem przenikajcych si i tworzcych wzajemne relacje procesw przyrodniczych i kulturowych, ktrych fizjonomiczno-materialnym wyrazem jest krajobraz9.
Jednoczenie wskazano, e celem polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobw i walorw rodowiska kulturowego jest wspieranie rnorodnoci kulturowej regionu oraz zachowanie dziedzictwa historycznego. Obszarami o wysokich walorach dziedzictwa kulturowego jest m.in. ziemia tczewska. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa pomorskiego.
9
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Pomorskiego; strona internetowa: http://www.woj-pomorskie.pl/Pages/Lang/pl/Article/wazne,plan_kierunki2.html GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA TCZEWA na lata 2010-2013 -10-
4.2.4. Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2010 Celem strategicznym Programu Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2010 przyjtego przez Sejmik Wojewdztwa Pomorskiego w dniu 26 lutego 2007 r. (uchwaa nr 72/VI/07) jest zachowanie dziedzictwa kulturowego Pomorza, suce budowaniu tosamoci regionalnej oraz promocji turystycznej wojewdztwa. Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego obejmuje m.in. omwienie uwarunkowa prawnych, analiz zwizkw z innymi dokumentami programowymi, szczegowe przedstawienie zasobw dziedzictwa kulturowego wojewdztwa, diagnoz dotyczc stanu ochrony tych zasobw, a take cele strategiczne w zakresie opieki nad zabytkami. Okrelono trzy priorytety, poprzez ktre powyszy cel ma by realizowany. Priorytety te to: odnowa dziedzictwa kulturowego miast i wsi; ochrona kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego; badanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego. Jednoczenie dokument ten zwraca uwag na potrzeb pilnego ratowania zasobw dziedzictwa. Jako priorytet ochrony zabytkw wskazuje w szczeglnoci elementy tradycyjnego krajobrazu kulturowego, ktry ulega dynamicznemu procesowi degradacji. Deprecjacja unikalnych, charakterystycznych cech, waciwych dla specyfiki regionu prowadzi bdzie do zanikania tosamoci kulturowej. Dlatego zachowanie i ochrona tego dziedzictwa materialnego wiadectwa przeszoci - jest niezbdne dla przetrwania pamici o zoonej historii i dawnych mieszkacach wojewdztwa pomorskiego10. W skali wojewdztwa podkrelono znaczenie zespow i obiektw zabytkowych Tczewa takich jak: zabytkowy ukad urbanistyczny miasta, koci gotycki (fara), dawna karczma-zajazd przy ul. Wojska Polskiego 15, mury miejskie, most drogowy przez Wis, cmentarz jecw austriackich na Suchostrzygach oraz dziaalno oddziau Centralnego Muzeum Morskiego w Gdasku Muzeum Wisy. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Programu Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2010. 4.2.5. Zgodno Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 z dokumentami powiatowymi Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego 2007-2020 zostaa opracowana w 2007 r. W dokumencie tym okrelono misj powiatu, ktra ma na celu okrelenie kierunku rozwoju tzn. jak naley ksztatowa rozwj Powiatu Tczewskiego w szybko zmieniajcej si rzeczywistoci i jaka ma by wizja jego rozwoju w okresie po akcesji Polski z Uni Europejsk w okresie 2007 2020. Misja Powiatu Tczewskiego brzmi nastpujco: Powiat tczewski to miejsce na Kociewiu zapewniajce doskonae warunki do samorealizacji mieszkacw, gdzie efektywnie wykorzystuje si zasoby lokalne, stymuluje przedsibiorczo, podnosi atrakcyjno regionu i tworzy odpowiedni klimat w rozwoju spoeczno - gospodarczym.11
10 1 1
Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Pomorskiego na lata 2007-2010, Gdask 2006, s. 36. Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego, Tczew 2007, s.32. -11-
Jednoczenie strategia uwzgldnia w swych celach ochron i pielgnacj dziedzictwa kulturowego poprzez odbudow Mostu Tczewskiego - poprawa stanu technicznego Mostu Tczewskiego z perspektyw utworzenia muzeum punktu widokowego. Celem dziaania jest ratowanie dziedzictwa kulturowego narodw niemieckiego i polskiego przed dewastacj i cakowitym zniszczeniem12. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczew na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Strategii Rozwoju Powiatu Tczewskiego 2007-2020. 5. 5.1. UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie miasta 5.1.1. Strategia Rozwoju Miasta Tczewa na lata 2008-2015 Strategia Rozwoju Miasta Tczewa zostaa uchwalona Uchwa Nr XXIII/188/2008 Rady Miejskiej w Tczewie w dniu 26 czerwca 2008 roku. Strategia Rozwoju to dokument okrelajcy cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie Miasta. W zaoeniach oglnych przyjto, e wizj Tczewa jest miasto, ktre bdzie rozwija si jako silny gospodarczo orodek subregionalny, dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii trjmiejskiej i stanowicy jej otwarcie na poudniowa cz regionu pomorskiego. Miasto charakteryzowa bdzie bogata oferta usug, przyjazne warunki zamieszkania, uwzgldniajce walory kulturalne, przyrodnicze i moliwoci aktywnej rekreacji13. Wizja ta bdzie realizowana poprzez dziaania w obszarach domen strategicznych m.in.: Domena II. REWITALIZACJA STAREGO MIASTA I OBSZARU NADWILASKIEGO - POWRT TCZEWA NAD WIS Powrt Tczewa nad Wis dotyczy miasta historycznego, budujcego swj kapita na poszanowaniu wartoci i zasobw dziedzictwa kulturowego. Lokaln, unikaln jego wartoci, jest Stare Miasto i obszary nadwilaskie. Potwierdzonym kierunkiem strategicznego rozwoju jest odnowa i oywienie tego obszaru na rzecz podniesienia, jakoci ycia, uwiadomienia szczeglnych wartoci historycznych i moliwoci wykorzystania tego zasobu dla potrzeb kultury, rekreacji i turystyki14. Cele strategiczne: II.1.Zagospodarowana przestrze publiczna oparta o osie rozwoju: komercyjnogospodarcz, kulturalno owiatow, turystyczno rekreacyjn, spoeczn. 11.2. Poprawa stanu technicznego substancji mieszkaniowej w obszarze Starego Miasta. 11.3. Zachowanie walorw historycznych i krajobrazowych Starego Miasta. Domena IV. WZMOCNIENIE POTENCJAU KULTUROWEGO I SPOECZNEGO Realizowane poprzez wspieranie i rozwj spoeczestwa obywatelskiego, w tym podnoszenie poziomu aktywnoci obywatelskiej i samoorganizacji. Cech domeny jest intensyfikowanie
12 13 14
Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego, Tczew 2007, s. 35, 49-50. Strategia Rozwoju Miasta Tczewa, Tczew, czerwiec 2008, s. 3. Ibidem, s. 4. -12-
wsppracy sektora publicznego i pozarzdowego na rzecz realizacji polityki spoecznej miasta, a take w obszarze turystyki, promowania dziedzictwa historycznego i kulturalnego. Cele strategiczne: IV.1. Wspieranie inicjatyw lokalnych oraz organizacji pozarzdowych. IV.2. Utrwalanie dziedzictwa kulturowego i historycznego miasta. Misj samorzdu Tczewa, okrelonego w Strategii, jako pomorskiego miasta nadwilaskiego o silnej tosamoci historycznej, jest osiganie najwyszego poziomu zaspokajania potrzeb i rozwoju jego mieszkacw, podejmujcych wspczesne wyzwania konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej15. ANALIZA SWOT Jako silne strony dziedzictwa kulturowego miasta wskazano: przedwojenne tradycje miasta Tczewa zwizane z Wis; wzrost zainteresowania mieszkacw zagospodarowaniem terenw nadwilaskich; dobre pooenie geograficzne miasta wzdu rzeki Wisy; bezporednia blisko miasta do Wisy dogodny dostp do rzeki; dogodne warunki rozwoju transportu rzecznego;
moliwo pocze wodnych z morzem oraz poudniem kraju; ciekawa architektura miasta Stare Miasto, zabytkowe mosty tczewskie, koci Farny, koci w. Stanisawa Kostki, Plac Hallera, etc.; moliwoci przestrzenne tworzenia bazy gastronomiczno-hotelowej. Jako szanse rozwoju wskazano: oglny trend w Europie do powrotw nad rzeki; silne lobowanie wasnej polityki w zakresie turystyki, moliwo stworzenia nowych miejsc pracy; opracowane i przygotowane: Program rewitalizacji miasta Tczewa i Program opieki nad zabytkami; przyjcie roli wsporodka promocji kultury kociewskiej; zlokalizowanie biura Lokalnej Organizacji Turystycznej w Centrum Wystawienniczo-Regionalnym Dolnej Wisy (Muzeum Wisy); rozwijanie idei bramy uaw i realizacja rozwoju turystycznej sieci drg wodnych uaw.16
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 zgodny jest z zapisami Strategii Rozwoju Miasta Tczewa. 5.1.2. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa (Uchwaa Nr XXVII/257/2004 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 30 grudnia 2004 r. - Zmiana Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego miasta Tczewa) jest materiaem merytorycznym i dokumentem koordynujcym opracowania planistyczne dotyczce gminnej gospodarki przestrzennej. W Studium historyczna struktura przestrzenna miasta okrelona zostaa, jako cenna kulturowo, a tworzce j zabytkowe elementy to:
15 16
Strategia Rozwoju Miasta Tczewa, Tczew, czerwiec 2008. Ibidem, s. 20. -13-
obszar miasta redniowiecznego z zachowanym ukadem ulic i placw oraz z fragmentami zachowanych murw obronnych, zachowane przebiegi historycznych szlakw drogowych, zachowane fragmenty przebiegu drg fortecznych, zachowan sie drg, ulic i placw uksztatowan do 1945 r., obszary miasta zabudowane do 1904 r., obszary zachowanej zabudowy zabytkowej poza Starym Miastem, zachowane najwaniejsze zabytki architektury, wartociowe zespoy zieleni, zachowane stare zakady przemysowe, interesujce wntrza placw i ulic (poza ukadem staromiejskim) posiadajce zabudow z epoki, w ktrej powstay, mosty kolejowe i drogowe, Kana Myski oraz inne obiekty inynierskie o wartociach
historycznych. Wyrnione elementy struktury przestrzennej tworz harmonijn cao, lecz nie speniaj wymaga funkcjonalnych, spoeczno-gospodarczych oraz rodowiskowych wynikajcych ze wspczesnych standardw (np. standardy zabudowy na Starym Miecie, standardy i warunki techniczne jakim powinny odpowiada drogi publiczne i ulice, standardy dotyczce iloci miejsc parkingowych itd.). 17 W dokumencie ujto kompleksowe zapisy dotyczce polityki ochrony rodowiska kulturowego. Poddajc ocenie wartoci kulturowe podlegajce ochronie prawnej (struktura i zasoby rodowiska kulturowego decydujce o przyszoci Tczewa) wymieniono: cenne rodowisko kulturowe miasta, z zachowanym i dobrze czytelnym planem miasta lokacyjnego, redniowieczn siatk ulic i rynkiem porodku, zachowane fragmenty murw obronnych oraz inne, cenne historyczne obiekty i zespoy (kocioy, mosty, wiatrak i inne), nowe obiekty architektoniczne i urbanistyczne, o rodowodzie XIX wiecznym i z pocztku XX wieku, harmonijnie uksztatowane, o kameralnym nastroju, majce wpyw na sfer tosamoci miasta.18
W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw sformuowano nastpujce cele polityki przestrzennej miasta: ochrona wartoci zasobw rodowiska kulturowego miasta, a zwaszcza elementw wsptworzcych tosamo miasta miasto lokacyjne, stare przedmiecia uksztatowane do I po. XX w., tereny mieszkaniowe dawnych spdzielni osadniczych, tereny zieleni historycznej, zaoenia parkowopaacowe i folwarczne oraz pojedyncze obiekty, akcentowanie i eksponowanie tosamoci miasta, wyeksponowanie przestrzennych wartoci tkwicych w tkance i krajobrazie miejskim miasto lokacyjne, rzeka Wisa, rewitalizacja i rewaloryzacja miasta historycznego ze szczeglnym uwzgldnieniem stworzenia czytelnego, uporzdkowanego ukadu rdmiejskiego z cigym systemem przestrzeni publicznych.19
17 18 19
Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew, s. 18. Ibidem, s. 19. Ibidem, s. 56. -14-
W dokumencie okrelono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego: ( .) Na obszarze miasta Tczewa ustalono szesnacie stref ochrony konserwatorskiej obejmujcych tereny zagospodarowane o odrbnych cechach parcelacyjnych, sposobach zabudowania oraz genezie powstania historycznym kodzie genetycznym, w skad, ktrych wchodz historyczne ukady urbanistyczne, historyczne zespoy zabudowy, zabytki nieruchome wpisane lub postulowane do wpisu do rejestru zabytkw oraz zabytki nieruchome ujte w gminnej ewidencji zabytkw, a take tereny zieleni historycznej ( .).20 W chwili obecnej podjta zostaa Uchwaa nr XXXVII/317/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 wrzenia 2009 r. w sprawie przystpienia do sporzdzenia zmiany studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa. 5.1.3. Formy ochrony dziedzictwa kulturowego w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa Gmina posiada aktualny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (Uchwaa Nr XXVIII/263/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 stycznia 2005 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa). W zapisach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta uwzgldniono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw. Wyznaczone zostay strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce zabytkowy ukad urbanistyczny Starego Miasta - wpisany do rejestru zabytkw, historyczne zespoy budowlane i tereny zieleni historycznej, a take stref ochrony widokowej i strefy ochrony archeologicznej. Ochron konserwatorsk objte zostay zabytki nieruchome wraz z otoczeniem, wpisane do rejestru zabytkw, zabytki nieruchome postulowane do wpisu do rejestru zabytkw oraz zabytki nieruchome znajdujce si w gminnej ewidencji zabytkw. Plan okrela te zasady prowadzenia prac remontowych, renowacyjnych, budowlanych, przebudw i rozbirek dotyczcych tych obiektw zabytkowych, ktre s wymienione w gminnej ewidencji zabytkw, stanowicej zacznik nr 7 w/w Planu oraz innych obiektw znajdujcych si w strefach ochrony konserwatorskiej. W chwili obecnej podjta zostaa uchwaa nr XXXVIII/331/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29 padziernika 2009 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa uchwalonego uchwa nr XXVIII/263/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 stycznia 2005 r. Do uchway zaczona zostaa aktualna lista Gminnej Ewidencji Zabytkw wykonana przez Regionalny Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw w Gdasku w latach 2002-2005, weryfikowana w lipcu 2008 r.
20
Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew, s. 56
STREFY OCHRONY I. KONSERWATORSKIEJ Stare Miasto - 9,0 ha, II. Zachodnie obrzea VIII. Kwarta 30 Stycznia - 19,8 ha, EX. Starego Miasta Przedmiecie Berliskie Strzelnica - 4.5 ha, X. Nowe Miasto - 8,6 ha, 32,9 ha, XI. Zatorze - 18,7 ha, XII. Osiedle kolejowe III. Pnocne obrzea Starego Miasta przy ul. Chodnej i Gdaskiej - 6,0 ha, Przedmiecie Dworcowe - 16,5 ha, XIII. Osiedle Prtnica - 15,2 ha, IV. Cz terenw kolejowych - 3,6 ha, XIV. Piotrowo - 2,0 ha, XV. V. Poudniowe obrzea Starego Miasta Suchostrzygi - 1,3 ha, Przedmiecie Krlewieckie - 28,2 ha, XVI. Cmentarz onierzy austriackich - 2,0 ha. VI. Osiedle Za Parkiem - 46,4 ha, VII. Tereny nad Wis - 51,4 ha,
STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ I-XVI
-16-
STREFY OCHRONY 1. lad osadniczy z okresu wpyww rzymskich; 2. Zwarty zesp osadnictwa pradziejowego z epok: neolitu, brzu, wczesnej epoki elaza, okresu wpyww rzymskich, wczesnego redniowiecza, redniowiecza i nowoytnej; 3. Osada neolityczna, osada z okresu wpyww rzymskich, punkty osadnictwa z wczesnego redniowiecza i redniowiecza; 4. Osada neolityczna, osada z okresu wpyww rzymskich, punkt osadnictwa redniowieczny; 5. Osada neolityczna; 6. Urzdzenie produkcyjnogospodarcze, redniowiecze; 7. Cmentarzysko, po. I w. p.n. e. I-II w. n. e.; 8. Osada z wczesnego redniowiecza, cmentarzysko z wczesnej epoki elaza i okresu wpyww rzymskich; 9. Domniemana lokalizacja grodziska z wczesnego redniowiecza, cmentarzysko z okresu wpyww rzymskich;
ARCHEOLOGICZNEJ orodek miejski, Starego Miasta, dawny 11. warstwy zabytkowe; Punkt osadnictwa redniowieczny - znajduje 12. si poza obszarem objtym ustaleniami Planu; Punkt osadnictwa redniowieczny - znajduje 13. si poza obszarem objtym ustaleniami Planu; lady osadnictwa z neolitu i pradziejowe, punkt 14. osadnictwa redniowieczny; 15. lady osadnictwa redniowieczne i nowoytne; 16. Cmentarzysko z wczesnej epoki elaza; lady osadnictwa z neolitu, punkt osadnictwa 17. redniowieczny; Punkt osadnictwa redniowieczny - znajduje 18. si poza obszarem objtym ustaleniami Planu; 19. Osada neolityczna; Zesp osadnictwa pradziejowego z epok: neolitu, wczesnej epoki elaza, wczesnego redniowiecza i redniowiecza; 20. lady osadnictwa z neolitu - znajduje si poza obszarem objtym ustaleniami Planu.
10.
STREFY OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ 1 - 20
-17-
5.1.4. Program rewitalizacji miasta Tczewa

Program rewitalizacji miasta Tczewa zosta przyjty Uchwa Rady Miejskiej w Tczewie Nr 452/2006 XLIX z dnia 26 padziernika 2006 r. jako dokument, ktry okreli cele i priorytety rewitalizacji. Struktura dokumentu oparta o tzw. osie rozwojowe, grupujce poszczeglne projekty wg wyodrbnionych zagadnie tj. sport i rekreacja, kultura i owiata, turystyka i usugi. W celu ustalenia priorytetw dziaa, projekty przedstawione w ramach osi rozwojowych podzielono na dwie grupy: projekty kluczowe i uzupeniajce. Projekty kluczowe - istotne znaczenie dla rozwoju caego rewitalizacyjnego obszaru poprzez jego stymulowane, komplementarne z innymi projektami i obiektami juz istniejcymi. Projekty uzupeniajce - dopenienie projektw kluczowych. Wychodzc naprzeciw widocznym potrzebom Gmina podja inicjatyw nowelizacji dokumentu, wynikajc z nastpujcych przesanek: 1. konieczno weryfikacji listy projektw, ich aktualizacji, podsumowania, nowej redakcji planowanych dziaa 2. uzupenienie danych wyjciowych charakteryzujcych obszar zdegradowany stanowicych podstaw nowej struktury aktualizowanego dokumentu; 3. nawizanie do dokumentw strategicznych wraz z dostosowaniem zapisw do wytycznych programw rozwojowych, zwizanych z dofinansowaniem zewntrznym, w tym RPO WP; 4. zmian spoeczno-gospodarczych.21 W oparciu o wyniki wielu debat, konsultacji spoecznych i prac eksperckich wytyczono kierunki dziaa: opracowano koncepcje zagospodarowania przestrzeni publicznych (szlaki spacerowe), powstao opracowanie dotyczce moliwoci lokalizacji parkingw w obszarze Starego Miasta, stanowice wytyczne do sporzdzenia dokumentacji projektowych, prezentujcych szczegowy zakres przedsiwzi, dokonano podsumowania projektw, zarwno kluczowych, jak i uzupeniajcych, zawartych w Programie rewitalizacji z 2006 r., biorc pod uwag stopie ich realizacji, jednoczenie poddajc ocenie i kwalifikujc do dalszych dziaa, zaproponowano podzia obszaru rewitalizowanego na siedem stref: I, A, B, C, D, E i F, gdzie numeracja pokazuje kolejno przeprowadzania w nich dziaa. Strefa A Zabytkowe centrum Starego Miasta wskazana jako priorytetowa, to obszar o najwyszych wartociach kulturowych, jednoczenie najbardziej zdegradowany, ktry wymaga wyznaczenia zintensyfikowanych dziaa w okresie 2009-2013. Wyznaczenie stref dziaa oraz ujcie przedsiwzi zgodne z ide rewitalizacji w systemie: dziaania przestrzenne, gospodarcze i spoeczne byo podstaw do sformuowania nowych zapisw programu. Poszczeglne projekty zawieraj zakres rzeczowy, prognoz finansow oraz beneficjentw programu: przede wszystkim gmin i jednostki samorzdowe, instytucje sfery budetowej oraz organizacje pozarzdowe.22 Obecna edycja Programu rewitalizacji miasta Tczewa na lata 2009-2013 (Uchwaa Nr XXXVI/307/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 sierpnia 2009 r.) jest dokumentem strategicznym, pokazujcym zakres i sposb przywrcenia na wybranym obszarze miasta wietnoci poprawienia wygldu przestrzeni publicznych i stanu budynkw, przy jednoczesnym przebiegu przemian spoecznych i gospodarczych w tym obszarze.
21 22
Program rewitalizacji miasta Tczewa na lata 2009-2013, s. 3, 4 Ibidem, s. 3, 4 -18-
5.1.5. Wnioski do Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczew na lata 2010-2013 jest spjny z dokumentami wykonanymi na poziomie lokalnym. Powysze dokumenty programowe Gminy na szczeblu lokalnym zwracaj du uwag na problematyk ochrony obszarw i obiektw o walorach kulturowych oraz na ich rewitalizacj. Ochrona dziedzictwa kulturowego winna suy gwnie rozwojowi spoeczno-gospodarczemu miasta. Programem, ktry precyzuje szczegowo dziaania niezbdne do podjcia w odniesieniu do obszarw i obiektw dziedzictwa kultury jest Program rewitalizacji miasta Tczewa na lata 2009-2013, w oparciu o Wieloletni Plan Inwestycyjny (Uchwaa nr XXVI/209/2008 Rady miejskiej w Tczewie z dnia 25 wrzenia 2008 r.). Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczew na lata 2010-2013 stanowi uzupenienie obecnie obowizujcych dokumentw. 5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta 5.2.1. Tczew - charakterystyka miasta Tczew ulokowany jest na lewym brzegu Wisy (Leniwki), poniej jej rozgazienia z Nogatem, na pograniczu uaw Wilanych i Pojezierza Starogardzkiego. Jest jednym z dwch (obok Starogardu Gdaskiego) gwnych miast regionu Kociewia, czwartym z kolei co do wielkoci miastem wojewdztwa pomorskiego (po Gdasku, Gdyni i Supsku), lecym w ssiedztwie aglomeracji trjmiejskiej o midzynarodowej randze, w poudniowo - wschodniej czci wojewdztwa pomorskiego, na lewym brzegu rzeki Wisy. Miasto ley na osi drogi krajowej nr 1 (pnoc - poudnie) w bezporednim ssiedztwie skrzyowania powyszej drogi z drog krajow nr 22 (wschd - zachd; Berlin - Krlewiec), w miejscu rozwidlenia magistrali kolejowych Gdask - Bydgoszcz i Gdask - Warszawa. Miasto Tczew jest wanym wzem kolejowym i drogowy w Polsce Pnocnej. W miecie krzyuj si szlaki komunikacyjne z Niemiec do Rosji i Litwy oraz ze Skandynawii do Europy Poudniowej. Istotnym dla miasta jest pooenie miasta nad Wis, zarwno ze wzgldu na walory przyrodniczokrajobrazowe, jak i w aspekcie traktowania rzeki jako drogi wodnej, uytkowanej przez jednostki obsugujce transport, przewozy pasaerskie oraz odzie i jachty sportowe. Z uytkowaniem Wisy, jako drogi wodnej, wie si pooenie miasta w ssiedztwie miast i obiektw zabytkowych o midzynarodowej i regionalnej randze - Gdask, Malbork, Gniew, Kwidzyn. Miasto stanowi silny orodek obsugi mieszkacw i gospodarki poudniowo - wschodniej czci wojewdztwa pomorskiego, w tym: obsugi mieszkacw okolicznych gmin, w tym wchodzcych w skad Powiatu Tczewskiego. 5.2.2. Tczew - zarys historii miasta Osadnictwo na terenie Tczewa naley do najstarszych na Pomorzu Gdaskim. Znaleziska archeologiczne wskazuj, e okolice Tczewa byy zasiedlone przez czowieka ju w latach 3000-1700 p.n.e. czyli w modszej epoce kamienia upanego. O cigoci osadniczej wiadcz ozdoby i narzdzia pochodzce z okresu 500-400 lat p.n.e., cmentarzysko z okresu rzymskiego oraz lady osady wczesnoredniowiecznej. Pierwsza rdowa wzmianka o Tczewie pochodzi z 1198 r., kiedy to ksi Grzymisaw nada dobra ziemskie na Pomorzu gdaskiemu zakonowi joannitw. W wystawionym dokumencie wymieni osad Trsow. Na pocz. XIII w. istniaa ju prawdopodobnie parafia. Rosnce znaczenie gospodarczej funkcji Wisy i kilku orodkw osadniczych wystpujcych w XII-XIII w. na terenie Tczewa zadecydowao, e w latach 1252-1255 na terenie dzisiejszego Starego Miasta w pobliu Wisy (w rejonie obecnej ulicy
-19-
Zamkowej) zbudowano zamek dla ksicia Sambora II23. W pniejszym okresie zamek suy jako siedziba kasztelanw24. Zapewne rwnoczenie lub nieco pniej rozpoczto dziaania zmierzajce do lokacji miasta w Tczewie. Lokacja nastpia na prawie lubeckim25. W miecie rozwijao si rzemioso i handel. Zamono powikszaa komora celna na Wile. Istnia port, do ktrego przypyway statki zachodnich kupcw, a wasna mennica bia wymienialne srebrne denary. Ostatni wadca Pomorza Gdaskiego Mestwin II w 1289 r. sprowadzi do Tczewa dominikanw, ktrzy zbudowali w miecie swj koci i zesp klasztorny. Wisa miaa w redniowieczu inn lini brzegow ni obecnie; bya szersza, o bardziej urozmaiconych brzegach, jej wody pyny bliej wysoczyzny, na ktrej pooone jest miasto26. Stanowia naturaln granic obronn dla dawnego grodu. Dodatkowym atutem obronnym byy pooone prostopadle do rzeki gbokie parowy, wypenione wod, ktre stanowiy naturalne granice (pnocn i poudniow). W wyniku takiego uksztatowania terenu gwna komunikacja miasta uksztatowaa si na linii wschd zachd: od przeprawy na Wile ku bramie gwnej, zatem kierunki pnoc - poudnie byy rozwinite jedynie w obrbie waw obronnych. W 1308 r. zamek i miasto zajli Krzyacy, palc je i wyrzucajc z nich ludno. Czciowemu zniszczeniu ulegy te miejscowe kocioy. Odbudowano je jednak niebawem. W rce zakonu dosta si przywilej lokacyjny, piecz miejska i ksiga prawa lubeckiego. Organizacja miejska przestaa istnie na ponad p wieku. Dopiero w latach 1364-1383 Krzyacy nadali miastu cztery przywileje regulujce zakres praw i obowizkw mieszczan w stosunku do zakonu (lokacja miasta na prawie chemiskim)27. Tczew zosta wwczas w peni zagospodarowany przestrzennie. Wytyczono nowy, lecz nawizujcy do poprzedniego, ukad ulic z rynkiem i ratuszem porodku. Po opanowaniu Tczewa przez Krzyakw linia obronna miasta nie ulega zasadniczym zmianom. Ziemno-drewniany wa zastpiono murem, na pewnych odcinkach poprowadzonym bardziej na zewntrz lub wewntrz dawnych umocnie. Mury naday miastu bardziej wyduony ksztat, ogarniajc swoim zasigiem take tzw. Dolne Miasto cznie z terenem zamku28, ktry w 1308 r. zosta przez Krzyakw zniszczony29 i ju nigdy nieodbudowany. Resztki ruin istniay jeszcze w 1860 r.30 W 1410 r., po bitwie grunwaldzkiej, miasto na krtko znalazo si w rkach polskich. Pierwszy pokj toruski pozostawi jednak Tczew i cae Pomorze w granicach pastwa zakonnego. W 1440 r. Tczew przystpi do Zwizku Pruskiego. W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) miasto kilkakrotnie zmieniao zaog, by ostatecznie na mocy II pokoju toruskiego w 1466 r. zosta przyczone do Polski. Od 1468 r. Tczew by siedzib starostwa niegrodowego oraz powiatu. Miasto odzyskao swj nadwilaski charakter, stao si wanym orodkiem kupieckim i rzemielniczym oraz istotnym ogniwem polskiego handlu zboem. W czasach polskich odbyway si w Tczewie wielokrotne zjazdy stanw pruskich. Z upywem czasu w XV i XVI wieku na zewntrz murw zaczo wyrasta przedmurze. Pojawiy si drewniane domy uboszej spoecznoci. W 1570 r. z ksig poborowych wynika, e oprcz domw
23 24
Landowski R., Tczew spacery w czasie i przestrzeni. Cz II Ludzie i zdarzenia, Tczew 1996, s. 13 Historia Tczewa, pod red. W. Dugockiego, Tczew 1998, s. 40 25 Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyackiego w Prusach, Gdask 1986, s. 243 26 Landowski R., Tczew spacery w czasie i przestrzeni. Cz I Od osady do miasta, Tczew 1995, s. 48 27 K.Korda, Gdy miasto upado. Zdobycie Tczewa przez Krzyakw w 1308 roku, Kociewski Magazyn Regionalny, nr 2, 2001 28 Landowski R, Tczew, cz. I, s. 51 29 Historia, s. 40 30 Landowski R, Tczew, cz. II, s.14 GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA TCZEWA na lata 2010-2013 -20-
znajdoway si w Tczewie 34 budy (domy niepenowartociowe), ktre skoncentrowane byy koo klasztoru dominikanw i zajmoway blok midzy dzisiejszymi ulicami Mestwina, Okrzei a Zamkow31. Pomyln koniunktur gospodarcz przerwa na pewien czas wielki poar, jaki w 1577 r. strawi niemal cae miasto. Ocalao jedynie kilka domw, dwa spichlerze oraz klasztor dominikaski. Fara stracia cz sklepie, ratusz wie i dach. Odbudowane ze zgliszcz miasto odwiedzi w 1623 r. krl Zygmunt III Waza. Na przeomie XVI i XVII w. zaoono miejskie ogrody nad Wis; cigny si na wschodnim przedmieciu za ksi furt, tu za stodoami, biegy w d, ku Wile32. By to teren mniej wicej obecnego obszaru midzy mostem przez Wis, ul. Zamkow i odgazieniem ul. Chopina. Teren ten nazywany by Podolicami33. Ogrody te istniay ju w 1624 r., kiedy to zostay dokadnie wymierzone, podzielone na mae dziaki i przypisane do domw mieszkalnych. Ogrody podolickie widniay jeszcze na planach z poowy XIX w. W XVII w. na przedmurzach zmieni si krajobraz. Podczas wojen szwedzkich wok miasta wzniesiono piercie fortyfikacji sie bastionw, szacw i ostrg, majcych broni bramy i miejskie mury34. W czasie tych wojen i w okresie wojny pnocnej (1700-1721) miasto ucierpiao od przecigajcych tdy obcych wojsk. Niespokojne byy te dla Pomorza, w tym rwnie dla Tczewa, czasy saskie poprzedzajce rozbiory i rzdy pruskie. W 1772 r., z chwil pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej, Tczew znalaz si pod panowaniem pruskim. Orodkiem polskiej kultury w miecie pozostawali dominikanie (do kasacji zakonu w 1818 r.). Pod panowaniem pruskim miasto borykajce si z powanym kryzysem demograficznym i gospodarczym znacznie wyhamowao swj rozwj. Zauwaalny by nawet regres urbanistyczny objawiajcy si zanikajcymi funkcjami miejskimi handlem i rzemiosem oraz postpujc agraryzacj miasta. W 1807 r. Tczew zajy sprzymierzone z Napoleonem Bonaparte wojska polskie pod dowdztwem gen. Henryka Dbrowskiego. Na rozkaz Napoleona miasto zostao oszacowane i umocnione. Wok miasta powstao wtedy 12 szacw. W cigu pierwszej poowy XIX w. w odniesieniu do gruntw nalecych do gminy tczewskiej nastpia regulacja stosunkw wasnociowych. W zwizku z przeprowadzonymi w tym czasie w pastwie pruskim reformami agrarnymi nastpio w latach 1822, 1838 i 1849 czciowe zniesienie wsplnego uytkowania gruntw, co uatwio nastpnie procesy urbanizacyjne. Powikszenie obszaru znajdujcego si we wadaniu miasta nastpio ju po pierwszym okresie intensywnego rozwoju Tczewa w l. 50-tych XIX w.35 W 1861 r. przyczono lece na pnoc od granic miasta Tczewskie ki oraz przylegajce do nich tereny przybrzene nad Wis, uzyskane w wyniku regulacji koryta rzeki. Rozwj przestrzenny zabudowy miejskiej by przez duszy czas utrudniony ze wzgldu na istnienie wok Tczewa dawnych murw miejskich oraz nowoytnych fortyfikacji. Mury bdce wasnoci miasta przestay ju w praktyce peni sw dawn funkcj obronn, a wic ich dalsze utrzymanie stracio, z wczesnego punktu widzenia, sens. Std ju w latach 30-tych XIX w. rozpoczto stopniow ich likwidacj. Rozebrano niektre fragmenty murw i bramy znajdujce si w zym stanie technicznym lub utrudniajce rozbudow, inne fragmenty wykorzystano jako ciany domw. Zachoway si tylko
31 32 33 34 35
Historia, s. 190 Landowski R, Tczew, cz. I, s. 95 Historia, s. 198 Ibidem, s. 56 Historia, s. 231 -21-
niewielkie fragmenty murw36. Zagcia si zabudowa wewntrz murw obronnych, zaczto wychodzi z zabudow mieszczask poza mury miasta redniowiecznego i wyksztacay si przedmiecia berliskie (gdaskie) i krlewieckie (malborskie). Z tym okresem naley wiza pojawienie si zabudowy typu podmiejskiego na terenie ufortyfikowanego Maego Czyykowi, ktre stao si przedueniem przedmiecia krlewieckiego. Od poowy XIX w. Tczew zacz si rozwija jako orodek przemysowy oraz wany wze kolejowy i drogowy. W latach 1851-1857 zbudowano pierwszy most na Wile. W 1868 r. Tczew utraci status miasta twierdzy, tereny bastionw zostay przez rzd pruski sprzedane kolei, egludze wilanej lub osobom prywatnym37. Od 1868 r. do lat 90-tych XIX w. nastpowaa stopniowo likwidacja fortyfikacji z czasw napoleoskich. Niwelowanie szacw w czci pnocnej i pnocno-zachodniej nastpio w latach 80-tych w zwizku z rozbudow kolei38. W wyniku likwidacji piercienia umocnie, przylegajce bezporednio do miasta, niewykorzystane dotd tereny o znacznej powierzchni zostay przeznaczone pod zabudow, z rwnoczesnym wytyczaniem nowych ulic, a istniejce ulice poddawano stopniowo modernizacji poszerzajc je, jak rwnie wydzielajc jezdnie i chodniki dla pieszych39. Pierwszym planowym aktem o charakterze urbanistycznym byo zaoenie Nowego Miasta po stronie pnocnej szosy do Gdaska, co miao miejsce w latach 1873-1974. Nowa dzielnica pooona bya daleko poza miastem i odcita od niego rozbudowujc si lini kolejow. W latach 90-tych XIX wieku zbudowano drugi most przez Wis z przeznaczeniem tylko dla kolei, most poprzedni pozostawiono do uytku drogowego. W II po. XIX w. i na pocztku XX w. w Tczewie powstay: myn parowy, fabryka maszyn Muscata, fabryka i warsztat naprawy maszyn Kriesela, fabryka wyrobw metalowych Kelcha, krlewski zakad budowy maszyn, odlewnia elaza, wytwrnie wyrobw cementowych Hoffmana, dwie cukrownie, fabryka wafli, browar, gazownia, wodocigi, zakady kanalizacji, wodocigi miejskie. Te nowe elementy w krajobrazie urbanistycznym wczesnego Tczewa zgrupowane zostay na terenie poza zespoem staromiejskim. Zabudowana zostaa dzielnica staromiejska i nastpio gwatowne zagszczenie zabudowy, gwnie mieszkaniowej i na jej obrzeu. Dzisiejszy ukad i istniejc w dalszym cigu charakterystyczn dla tej epoki zabudow otrzymay ulice: Zamkowa, Sambora, azienna, Kociuszki, Obr. Westerplatte, pozastaromiejski odcinek ul. Chopina, Pl. Sw. Grzegorza. Rozwin si handel zboem oraz egluga na Wile. Na pocztku XIX w. miasto przedstawiao si nastpujco: zabudowa zwarta wysza z miasta redniowiecznego i rozprzestrzenia si w stron pnocno-zachodni do terenw kolejowych oraz w stron poudniow do ul. Wskiej. Poza obszarem rozrzucone zostay osiedla mieszkaniowe o zabudowie lunej (wyjtek stanowi ul. Sobieskiego w odcinku pnocnym) willowej, gwnie jednorodzinnej. Na pnoc od wza kolejowego wypenia si zabudow poudniowa czci Nowego Miasta i rozbudowao si osiedle kolejowe. Wytyczona zostaa dzielnica przy ul. Sobieskiego. Zabudowa willowa zlokalizowana w pnocnej czci os. Za Parkiem i na os. Nad Wis. W 1920 roku Tczew powrci do odrodzonego pastwa polskiego. Odzyskanie przez Polsk niepodlegoci i powrt Tczewa do pastwa polskiego rozpoczynaj najnowsz kart dziejw miasta. Ju w 1920 r. otwarto w Tczewie pierwsz w Polsce Pastwow Szko Morsk.
36 37 38 39
Ibidem, s. 232 Landowski R., Tczew, cz. I, s. 58 Historia, s. 232 Ibidem, s.232 -22-
Od 1920 r. trway te prace nad wczeniem Tczewa do przedsiwzi gospodarczych zwizanych z problematyk morsk. W 1926 r. powsta w Tczewie port rzeczno-morski. Jednake po 1928 r. port w Tczewie straci na znaczeniu i zniky nadzieje na rozwj funkcji portowych miasta na rzecz powstajcego portu w Gdyni. W okresie midzywojennym znaczny by dorobek miasta w dziedzinie przemysu. Istniao wiele fabryk, rozwijao si rzemioso i handel oraz budownictwo mieszkaniowe. Tczew w latach 30-tych XX wieku obejmowa teren miasta redniowiecznego wraz z jego gruntami, powikszony w 2 po. XIX w. o Tczewskie ki i obszar miedzy ul. Czatkowska i Wis, nastpnie powikszony w pocz. XX w. o wie Czyykowo wraz z jej gruntami i krtko po I wojnie powikszony o grunty Prtnicy. Wybudowano koci pw. w. Jzefa i stadion sportowy. Zmodernizowano wodocigi i rzeni miejsk. W latach 30-tych XX w. opracowano szczegowy plan zabudowy miasta. Jego realizacj przerwa wybuch drugiej wojny wiatowej. Wikszo zniszcze wojennych nastpia jednak dopiero w lutym i marcu 1945 roku. Zbombardowano wwczas gazowni, elektrowni, wodocigi, dworzec kolejowy. Ponownie wysadzono te odbudowany most kolejowy. Po zakoczeniu II wojny wiatowej Tczew odzyska swoje zwizki gospodarcze z Gdaskiem i uawami. Wzniesiono nowy dworzec kolejowy, zrekonstruowano obydwa mosty. rdem utrzymania wikszej czci ludnoci staa si praca na kolei, w miejscowym przemyle i w Trjmiecie. Jednake blisko miasta wojewdzkiego, oferujcego szersz gam moliwoci zatrudnienia przyczynia si do marginalizacji funkcji decydujcych o randze i prestiu Tczewa, jako orodka miejskiego. Tczew zachowa jednak swoj funkcj strategicznego wza komunikacyjnego na mapie transportowej Polski. Nastpio powikszenie miasta o wie folwark Suchostrzygi. Tczew sign doliny Motawy. Powstay nowe osiedla domw jednorodzinnych: Grki, os. Bema, powikszono os. Prtnica (dawne Siedlisko) o cz wschodni. Powstay due osiedla mieszkaniowe: Czyykowo, rdmiecie II, os. Suchostrzygi. Przeom polityczny na pocztku lat 90-tych XX w. i postpujce w jego nastpstwie procesy prywatyzacyjne zwizane z wprowadzeniem ustroju demokratycznego, spowodoway ograniczenie dziaalnoci, a czsto take upadek nierentownych pastwowych zakadw. Na skutek restrukturyzacji kolei pastwowych w duej mierze przeksztaceniom ulega struktura zatrudnienia. Doprowadzio to do gbokiej recesji gospodarczej i powanego bezrobocia strukturalnego wrd mieszkacw zatrudnionych dotd w tych sektorach. Jednoczenie rozpocz si dynamiczny, nie do koca uregulowany rozwj drobnych usug i handlu. Wyrana koncentracja tych funkcji wystpia w zachodniej czci miasta. Nowe subcentrum stao si konkurencyjn struktur dla tradycyjnego orodka zlokalizowanego do tej pory w historycznym centrum miasta. Niski standard zabudowy na Starym Miecie, a take wieloletnia degradacja komunalnego zasobu mieszkaniowego wynikajca z powstaych luk remontowych i sabej gospodarki lokalowej przyczyniy si do degradacji i radykalnego zmniejszenia atrakcyjnoci historycznej dzielnicy mieszkaniowej, co w rezultacie rozpoczo proces dezurbanizacyjny rdmiecia. 5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony Zgodnie z art. 7 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami formami ochrony zabytkw s: 1) wpis do rejestru zabytkw dotyczy miasta Tczewa; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dotyczy miasta Tczewa.
-23-
Pomorski Wojewdzki Konserwator Zabytkw wydajc decyzj administracyjn wpisuje obiekt zabytkowy do rejestru zabytkw z urzdu bd na wniosek waciciela zabytku nieruchomego lub uytkownika wieczystego gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy (art. 10 ustawy). Urzd Pomorskiego Konserwatora Wojewdzkiego prowadzi rejestry dla: zabytkw nieruchomych (zabytki architektury i budownictwa), zabytkw ruchomych (m.in. dziea sztuki, rzemiosa), zabytkw archeologicznych nieruchomych. W zapisach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta uwzgldniono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw. Wyznaczone zostay strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce zabytkowy ukad urbanistyczny Starego Miasta - wpisany do rejestru zabytkw, historyczne zespoy budowlane i tereny zieleni historycznej, a take stref ochrony widokowej i strefy ochrony archeologicznej. Ochron konserwatorsk objte zostay zabytki nieruchome wraz z otoczeniem, wpisane do rejestru zabytkw, zabytki nieruchome postulowane do wpisu do rejestru zabytkw oraz zabytki nieruchome znajdujce si w gminnej ewidencji zabytkw. 5.3.1. Wykaz zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw Zabytek nieruchomy to nieruchomo, jej cz lub zesp nieruchomoci, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow (art. 3 pkt 1 i 2 Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami).
LP MIEJSCO WO ADRES OBIEKT DATOWANIE REJESTR ZABYTKW STAN ZACHOWANIA
Tczew
1
ukad urbanistyczny Starego Miasta
k. XIII w.
Dec. z dnia 16.07.1959 r. nr rej. 112 (dawny nr 81)
Tczew
2
ul. Wojska Polskiego 18B ul. Kardynaa Wyszyskiego 6 Pl.
wiatrak
pocz. XIXw.
Tczew
3
koci parafialny p.w. 2 po. XIII Podwyszenia Krzya k. XIV w. witego zesp klasztoru dominikaskiego (koci pw. w. Stanisawa Kostki) k. XIII - k. XIV w.
Dec. z dnia 18.01.1960 r. nr rej. 143 (dawny nr 41) Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 563 (dawny nr 430) Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 564 (dawny nr 431)
Zachowany: ukad parcelacyjny miasta redniowiecznego, zabudowa przyrynkowa; niewiele zachowanych reliktw zabudowy gospodarczej Zachowana brya. Wymaga remontu Dobrze zachowany
Tczew
4
Zachowana brya. Wymaga remontu
Tczew
5
Pl. w. Grzegorza 1 zesp klasztoru dominikaskiego (klasztor)
1 po. XIV w. Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 564 (dawny nr 432)
Tczew
6
ul. Podmurna
zesp obwarowa XIV w. miejskich fragmenty murw i baszty przy ul. Podmurnej
Zachowana brya, zmieniona funkcja ob. Szkoa Muzyczna, stan zadawalajcy Mury uwidocznione, wymagaj prac konserwacyjnych
-24-
Tczew
7
ul. Mickiewicza 17
dom
pocz. XIXw.
Tczew
8
ul. Zamkowa 2/3 browar
1890 r. Dec. z dnia 26.08.1986 r. nr rej. 1129 ( dawny nr 970) Dec. z dnia 18.10.1994 r. nr rej. 1486 (dawny nr 1112) Dec. z dnia 4.07.1995 r. nr rej. 1552 (dawny nr 1126) Dec. z dnia 29.09.1997 r. nr rej. 1644 (dawny nr
Tczew Suchostrzygi cmentarz onierzy 9 austriackich wraz z
Zachowana brya, zmieniona funkcja ob.budynek usugowy, stan zadawalajcy Obiekt nieuytkowany, niszczeje Czytelny zarys terenu
1888 r. obeliskiem i zieleni oraz szpalerem brzz karczma/zajazd k. XVIII w.
Tczew
10
ul. Wojska Polskiego 15
kamienica
11
1912 r.
Tczew
ul. Wojska Polskiego 27 willa 1911 r. ul. Obrocw ul. 30-tego Stycznia 4 Westerplatte 10 zesp Fabryki 1883 r. Wyrobw pocz. XX w. Metalowych /budynek biurowo-produkcyjny, budynek produkcyjny; kotownia; magazyn/
Tczew Tczew
13 12
Dec. z dnia 4.07.1995 r. nr rej.1553 (dawny nr 1127) Dec. z dnia 11.07.1995 r. Zmieniona funkcja nr rej. 1554 ob. Powiatowa (dawny nr 1132) Stacja SanitarnoEpidemiologiczna stan zadawalajcy 1176)
Zmieniona funkcja ob. budynek mieszkalnousugowy, budynek dobrze utrzymany Zmieniona funkcja ob. siedziba Stan zadawalajcy
Centrum WystawienniczoRegionalnego Dolnej Wisy i Muzeum Wisy; obiekt zrewaloryzowany, czciowo zmodernizowane wntrza, dobrze utrzymany Wymaga remontu
l. 1851-1857 Tczew most drogowy - trzy rodkowe przsa (4,5,6) 14 Lisewo wraz z filarami (3,4,5) mostu drogowego w Tczewie-Lisewie dom z reliktami gotyckiej baszty i murw miejskich
po.
Wymaga remontu Dec. z dnia 19.03.2009 r. nr rej. 1848
Tczew
15
ul. Kardynaa zachowanymi w piwnicy Wyszyskiego 8 oraz przy elewacji wschodniej wraz z dziak.
XIII w. XIX w.
5.3.2. Wykaz zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru zabytkw Zabytek ruchomy to rzecz ruchoma, jej cz lub zesp rzeczy ruchomych, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow (art. 3 pkt 1 i 3 Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami).
-25-
Rejestr zabytkw ruchomych prowadzony jest przez Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Do rejestru zabytkw ruchomych miasta Tczewa wpisane s gwnie zabytki stanowice wyposaenie kocioa farnego. 5.4. Wykaz zabytkw w gminnej ewidencji zabytkw Art. 22 pkt. 4. Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami Wjt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ewidencj zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy, objtych wojewdzk ewidencj zabytkw. Dla Tczewa zaoono ponad 700 kart ewidencyjnych (opracowanych przez Regionalny Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw w Gdasku w latach 2002-2005) zawierajcych podstawowe informacje o obiekcie wraz z dokumentacja fotograficzn. Aktualny wykaz obiektw (825 obiektw), zweryfikowany przez ROBiDZ w Gdasku w 2008 r., stanowi zacznik nr 7 w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa (uchwaa nr XXXVIII/331/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29 padziernika 2009 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa uchwalonego uchwa Nr XXVIII/263/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 stycznia 2005 r.) 5.4.1. Zabytki nieruchome (zacznik nr 7 do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa)
1. 2. 3. 4. 5. 6. Armii Krajowej 23 - dom; Armii Krajowej 28 - dom; Armii Krajowej 38 - dom piekarza; Armii Krajowej 52 - dom; Armii Krajowej 54/56 - dom; Armii Krajowej 60 - dom; 37. ul. Badowska 48 - dom; 38. ul. Badowska 49 - willa; 39. ul. Badowska 50 - dom; 40 . 41 . 42 . 43 . 44 . 45 . 46 . 47 . 48 . 49 . 50 . 51 . 52 . 53 . 54 . 55 . 56 . 57 . 58 . 59 . 60 . 61 . 62 . 63 . 64 . 65 . 66 . ul. Ceglarska 1 - dom; ul. Ceglarska 2 - dom; ul. Ceglarska 5 - dom; ul. Ceglarska 11-14 - spichlerz w zespole folwarku i cegielni; ul. Ceglarska - dom w zespole folwarku i 15 cegielni; ul. Ceglarska 15a - dom ceglarza w zespole folwarku i cegielni; ul. Chodna 11 - dom; ul. Chodna 12 ul. Chodna 16 ul. Chodna 14 ul. Chodna 20 ul. Chodna 21 - dom; - dom; - dom; - dom; - dom;
7. ul. Badowska 2 - kamienica ; 8. 9. 10 . 11 . 12 . 13 . 14 . 15 . 16 . 17 . 18 . 19 . 20 . 21 . 22 . 23 . 24 . 25 . 26 . 27 . 28 . 29 . 30 . 31 . 32 . 33 . 34 . 35 . 36 . ul. Badowska 4 - willa; ul. Badowska 6 - willa; ul. Badowska 7 - willa; ul. Badowska 8 - willa; ul. Badowska 9 - willa; ul. Badowska 10 - willa; ul. Badowska 11 - dom; ul. Badowska 13 - dom; ul. Badowska 14 - dom; ul. Badowska 15 - dom; ul. Badowska 17 - dom; ul. Badowska 31 - dom; ul. Badowska 32 - dom; ul. Badowska 33 - kamienica; ul. Badowska 34 - dom; ul. Badowska 35 - dom; ul. Badowska 36 - dom; ul. Badowska 37 - dom; ul. Badowska 37a - dom; ul. Badowska 38 - dom; ul. Badowska 39 - dom; ul. Badowska 40 - dom; ul. Badowska 41 - willa; ul. Badowska 42 - dom; ul. Badowska 43 - dom; ul. Badowska 44 - dom; ul. Badowska 45 - dom; ul. Badowska 46 - dom; ul. Badowska 47 - willa;
ul. Chopina 4 - kamienica; ul. Chopina 5 ul. Chopina 6 ul. Chopina 8 ul. Chopina 9 ul. Chopina 11 ul. Chopina 12 H. Heina; ul. Chopina 13 likierw; ul. Chopina 15 ul. Chopina 17 ul. Chopina 18 ul. Chopina 21 ul. Chopina 24 ul. Chopina 25 ul. Chopina 26 kamienica; dom z piekarni; kamienica; kamienica z restauracj; - dom; - zesp i wdek i likierw wytwrn - dom wytwrni wdek i waciciela - dom; - kamienica; - kamienica; - kamienica; - kamienica; - kamienica; - kamienica;
-26-
67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91.
ul. Chopina 31 - kamienica; ul. Chopina 33 - kamienica narona; ul. Chopina 34 - kamienica; ul. Chopina 35 - kamienica; ul. Chopina 36 - kamienica; ul. Chopina 37 - kamienica;
121. ul. Dominikaska 3 - oficyna tylna kamienicy rynkowej; 122. ul. Dominikaska 4 - kamienica; 123. ul. Elbiety 1 - dom; 124. ul. Elbiety 2 - dom; 125. ul. Elbiety 3 - dom; 126. ul. Elbiety 4 - dom; 127. ul. Elbiety 5 - dom; 128. ul. Elbiety 6 - dom; 129. ul. Elbiety 7 - dom; 130. ul. Elbiety 8 - dom; 131. ul. Elbiety 9 - dom; 132. ul. Elbiety 10 - dom; 133. ul. Elbiety 11 - dom; 134. ul. Elbiety 12 - dom; 135. ul. Elbiety 13 - dom; 136. ul. Elbiety 14 - dom; 137. ul. Elbiety 15 - dom; 138. ul. Elbiety 16 - dom; 139. ul. Elbiety 17 - dom; 140. ul. Elbiety 18 - dom; 141. ul. Elbiety 19 - dom; 142. ul. Elbiety 19a - dom; 143. ul. Elbiety 19b - dom; 144. ul. Elbiety 20/21- dom; 145. ul. Elbiety 22/23 - dom; 146. ul. Garncarska 1/2 - kamienica; 147. ul. Garncarska 3/4 - oficyna mieszkalna; 148. ul. Gdaska - koci parafialny pw. w. Jzefa; 149. ul. Gdaska - parowozownia 150. ul. Gdaska 1 dom; 151. ul. Gdaska 3 - Dom witego Jzefa Katolickiego Stow. Czeladzi; 152. ul. Gdaska 4 - Dom witego Jzefa Katolickiego Stow. Czeladzi; 153. ul. Gdaska 5 - spichlerz w zespole Tczewskiego Domu Chleba; 154. ul. Gdaska 8a - dom; 155. ul. Gdaska 9 - dom; 156. ul. Gdaska 10 - dom; 157. ul. Gdaska 11 - dom; 158. ul. Gdaska 12 - dom; 159. ul. Gdaska 13 - dom; 160. ul. Gdaska 14 - dom; 161. ul. Gdaska 18 - dom; 162. ul. Gdaska 19 - dom; 163. ul. Gdaska 36 - dom; 164. ul. Gdaska 37 - dom; 165. ul. Gdaska 38 - dom; 166. ul. Gdaska 39 - dom; 167. ul. Gdaska 40 - dom; 168. ul. Gdaska 40a - dom; 169. ul. Gdaska 41 - dom; 170. ul. Gdaska 42 - dom; 171. ul. Gdaska 44 - kamienica narona; 172. ul. Gdaska 45 - dom; 173. ul. Gdaska 46 - dom; 174. ul. Gdaska 49 - dom;
ul. Czyykowska 1 - dom; ul. Czyykowska 8 - kamienica; ul. Czyykowska 11 - dom; ul. Czyykowska 12 - dom; ul. Czyykowska 14-14a - kamienica; ul. Czyykowska 15 - dom; ul. Czyykowska 16 - dom; ul. Czyykowska 17 - szkoa wiejska; ul. Czyykowska 26 - dom ul. Czyykowska 28 - dom; ul. Czyykowska 29 - dom; ul. Czyykowska 30 - dom; ul. Czyykowska 33 - dom; ul. Czyykowska 81- dom; ul. Czyykowska 83 - dom; ul. Czyykowska 84 - dom; ul. Czyykowska 85 - dom; ul. Czyykowska 86 - dom; ul. Czyykowska 87 - budynek niemieckiego tow. sportowego; 92. ul. Czyykowska 99 - dom; 93. ul. Czyykowska 99a - dom; 94. ul. Czyykowska 100 - dom; 95. ul. Czyykowska 101 - kamienica; 96. ul. Czyykowska 102 - dom; 97. ul. Czyykowska 105 - dom; 98. ul. Czyykowska obok domu nr 105 - sup ogoszeniowy; 99. ul. Czyykowska 110 - dom; 100. ul. Czyykowska 111 - kamienica; 101. ul. Czyykowska 114 - dom 102. ul. Gen. H. Dbrowskiego 4 - dom dwurodzinny; 103. ul. Gen. H. Dbrowskiego 5 - dom; 104. ul. Gen. H. Dbrowskiego 11 - dom; 105. ul. Gen. H. Dbrowskiego 16 - dom; 106. ul. J. Dbrowskiego 1 - kamienica narona; 107. ul. J. Dbrowskiego 2 - kamienica; 108. ul. J. Dbrowskiego 4 - kamienica narona; 109. ul. J. Dbrowskiego 6 - budynek Sdu Grodzkiego; 110. ul. J. Dbrowskiego 7 - poczta; 111. ul. J. Dbrowskiego 9 - dom; 112. ul. J. Dbrowskiego 13 - kamienica; 113. ul. J. Dbrowskiego 14 - kamienica; 114. ul. J. Dbrowskiego 15 - kamienica; 115. ul. J. Dbrowskiego 17 - kamienica; 116. ul. J. Dbrowskiego 18 - kamienica; 117. ul. J. Dbrowskiego 19 - kamienica; 118. ul. J. Dbrowskiego 20 - kamienica; 119. ul. J. Dbrowskiego 23 - dom; 120. ul. Dominikaska 1 - kamienica;
-27-
175. ul. Gdaska 50 - dom; 176. ul. Gdaska 51 - dom; 177. ul. Gdaska 52 - kamienica narona; 178. ul. Gdaska 53, 53a - dom; 179. ul. Gdaska 56 - dom; 180. ul. w. Grzegorza koci klasztorny, ob. filialny pw. w. Stanisawa; 181. ul. w. Grzegorza 4/5 - szkoy tzw. biaa i czerwona; 182. ul. w. Grzegorza 6 klasztor dominikaski, ob. szkoa muzyczna; 183. ul. Hallera 1 - kamienica; 184. ul. Hallera 2 - kamienica; 185. ul. Hallera 3 - kamienica; 186. ul. Hallera 4 - kamienica; 187. ul. Hallera 5 - kamienica; 188. ul. Hallera 6 - kamienica z domem towarowym; 189. ul. Hallera 7 - kamienica; 190. ul. Hallera 8 - kamienica; 191. ul. Hallera 9 - kamienica; 192. ul. Hallera 10 - kamienica; 193. ul. Hallera 11 - kamienica; 194. ul. Hallera 12 - kamienica; 195. ul. Hallera 13 - kamienica; 196. ul. Hallera 14 - kamienica; 197. ul. Hallera 15 - kamienica; 198. ul. Hallera 16 - kamienica z dwupoziomowym sklepem; 199. ul. Hallera 17 - kamienica z Hotelem Cesarskim; 200. ul. Hallera 18 - kamienica narona; 201. ul. Hallera 20 - kamienica; 202. ul. Hallera 21 - kamienica; 203. ul. Hallera 22 - kamienica; 204. ul. Hallera 23 - kamienica; 205. ul. Hallera 24 - kamienica; 206. ul. Jagielloska cmentarz jeniecki: 207. ul. Jagielloska 28 - dom; 208. ul. Kaszubska 1 - dom; 209. ul. Kaszubska 2 - dom; 210. ul. Kaszubska 4 - dom; 211. ul. Kaszubska 5 - dom; 212. ul. Kaszubska 9/9a dom wielorodzinny; 213. ul. Kaszubska 10/10a dom wielorodzinny; 214. ul. Kaszubska 15 - dom; 215. ul. Kaszubska 17 - przedszkole SS. Miosierdzia w. Wincentego a Paulo; 216. ul. Kolejowa 1 - kamienica; 217. ul. Kolejowa 2 - dom; 218. ul. Kolejowa 3 - dom; 219. ul. Kolejowa 5 - dom z restauracj; 220. ul. Kotaja rg ul. 30-go Stycznia - budynek WC w Parku Miejskim; 221. ul. Kotaja 3 - kamienica; 222. ul. Kotaja 4 - Zakady Wodocigowe; 223. ul. Kotaja 5 - budynek administracyjny;
224. ul. Kopernika 1 - kamienica narona; 225. ul. Kopernika 1a, 1b - oficyna kamienicy nr 1; 226. ul. Kopernika 2-3 - kamienica; 227. ul. Kopernika 4 kamienica; 228. ul. Kopernika 5 kamienica; 229. ul. Kopernika 6 kamienica; 230. ul. Kopernika 7 kamienica; 231. ul. Kopernika 8 kamienica; 232. ul. Kopernika 9 kamienica narona; 233. ul. Kocielna 1 - kamienica; 234. ul. Kocielna 3 - kamienica; 235. ul. Kocielna 4 - kamienica; 236. ul. Kocielna 5 - kamienica; 237. ul. Kociuszki 1 - kamienica narona; 238. ul. Kociuszki 4 - dom; 239. ul. Kociuszki 5 - dom; 240. ul. Kociuszki 6 - kamienica; 241. ul. Kociuszki 7 - kamienica; 242. ul. Kociuszki 8 - oficyna; 243. ul. Kociuszki 9 - kamienica; 244. ul. Kociuszki 11 - dom z oficyn; 245. ul. Kociuszki 12 - oficyna; 246. ul. Kociuszki 13 - kamienica; 247. ul. Kociuszki 14 - kamienica; 248. ul. Kociuszki 18 - kamienica; 249. ul. Kociuszki 21 - kamienica; 250. ul. Kociuszki 22 - dom; 251. ul. Kociuszki 23 - kamienica; 252. ul. Kociuszki 24 - kamienica; 253. ul. Kozia 1 - dom; 254. ul. Kozia 3 - kamienica narona; 255. ul. Kozia 4 - kamienica; 256. ul. Krasiskiego 1 - dom; 257. ul. Krasiskiego 3 - dom; 258. ul. Krasiskiego 5 - dom; 259. ul. Krasiskiego 6 - dom; 260. ul. Krasiskiego 7 - dom; 261. ul. Krasiskiego 8 - dom; 262. ul. Krasiskiego 9 - dom; 263. ul. Krasiskiego 10 - dom; 264. ul. Krasiskiego 11 - dom; 265. ul. Krasiskiego 14 - dom; 266. ul. Krasiskiego 15 - dom; 267. ul. Krasiskiego 16 - dom; 268. ul. Krasiskiego 17/18 - dom; 269. ul. Krasiskiego 20 - dom; 270. ul. Krasiskiego 21 - dom; 271. ul. Krasiskiego 22 - dom; 272. ul. Krasiskiego 23 - dom; 273. ul. Krasiskiego 25/26 - dom; 274. ul. Krasiskiego 27 - dom; 275. ul. Krasiskiego 28 - dom; 276. ul. Krasiskiego 29 - dom; 277. ul. Krasiskiego 30 - dom; 278. ul. Krasiskiego 31 - dom; 279. ul. Krlowej Jadwigi 1 - kamienica;
-28-
280. ul. Krlowej Jadwigi 3 - kamienica; 281. ul. Krlowej Jadwigi 4 - kamienica; 282. ul. Krlowej Jadwigi 6 - kamienica; 283. ul. Krlowej Jadwigi 7 - kamienica; 284. ul. Krtka fragmenty pd.-zach. odcinka murw obronnych; 285. ul. Krtka 1 - kamienica; 286. ul. Krtka 2 - kamienica; 287. ul. Krtka 3 - kamienica; 288. ul. Krtka 5 - kamienica; 289. ul. Krtka 6 - kamienica z zajazdem; 290. ul. Krtka 7 - Szpital w. Jerzego, ob. kamienica; 291. ul. Krtka 8 - kamienica; 292. ul. Krtka 9 - kamienica; 293. ul. Krtka 10 - kamienica; 294. ul. Krtka 11 - kamienica; 295. ul. Krtka 12 - kamienica; 296. ul. Krtka 13 - kamienica; 297. ul. Krtka 14 - kamienica; 298. ul. Krtka 15 - kamienica; 299. ul. Krtka 18 - kamienica; 300. ul. Krtka 19 - kamienica; 301. ul. Krtka 20 - kamienica; 302. ul. Krucza 7/8 - dom; 303. ul. Krucza 9/10 - dom; 304. ul. Krucza 11/12 - dom; 305. ul. Krucza 13 - dom; 306. ul. Krucza 14/15 - dom; 307. ul. Krucza 16/17 - dom; 308. ul. Krucza 18/19 - dom; 309. ul. Krucza 20/21 - dom; 310. ul. Lecha 4, ul. Strzelecka 7 - kamienica narona; 311. ul. Lecha 5 - kamienica; 312. ul. Lecha 8 - dom; 313. ul. Lecha 9 - dom; 314. ul. Lipowa 4 - kamienica; 315. ul. Lipowa 5/6 - kamienica narona; 316. ul. azienna 5 - spichlerz kupca Lietza; 317. ul. azienna 10 - kamienica; 318. ul. azienna 11 - kamienica; 319. ul. azienna 12 - kamienica, ob. bank; 320. ul. azienna 14 - azienki Miejskie dr H. Schefflera; 321. ul. kowa rg ul. Kolejowej - sup ogoszeniowy; 322. ul. kowa 1 - dom; 323. ul. kowa 2 - dom; 324. ul. kowa 3 - dom; 325. ul. kowa 5 - dom; 326. ul. kowa 8 - dom; 327. ul. kowa 9 - dom; 328. ul. kowa 11 - dom; 329. ul. kowa 12 - dom; 330. ul. 1-go Maja 1 - dom; 331. ul. 1-go Maja 3 - budynek zespole lokomotywowni I; 332. ul. 1-go Maja 5 - dom;
333. ul. 1-go Maja 6 - kamienica w zespole Dworca Kolejowego; 334. ul. 1-go Maja 8 - poczekalnia dworcowa IV klasy; 335. ul. 1-go Maja 10 - Poczta Dworcowa; 336. ul. 1-go Maja 14 - budynek w zespole Dworca Kolejowego; 337. ul. 1-go Maja 18 - budynek kas biletowych; 338. ul. 1-go Maja 20 - budynek dyrekcji stacji; 339. ul. Matejki 10 - dom; 340. ul. Mickiewicza 1 - kamienica narona; 341. ul. Mickiewicza 2 - kamienica; 342. ul. Mickiewicza 3 - kamienica; 343. ul. Mickiewicza 4 - kamienica; 344. ul. Mickiewicza 5 - kamienica; 345. ul. Mickiewicza 6 - kamienica; 346. ul. Mickiewicza 7 - kamienica narona; 347. ul. Mickiewicza 8 - kamienica narona; 348. ul. Mickiewicza 9 - kamienica; 349. ul. Mickiewicza 10 - kamienica; 350. ul. Mickiewicza 11 - kamienica; 351. ul. Mickiewicza 12 - kamienica; 352. ul. Mickiewicza 13 i ul. Skromna 6 - kamienica z oficyna tyln; 353. ul. Mickiewicza 14 - kamienica; 354. ul. Mickiewicza 15 - kamienica; 355. ul. Mickiewicza 17 - kamienica; 356. ul. Mickiewicza 18 - kamienica; 357. ul. Mickiewicza 19 - kamienica; 358. ul. Myska 1/2 - dom; 359. ul. Myska 3/4 - dom; 360. ul. Myska 5/6 - dom; 361. ul. Myska 7/8 - dom; 362. ul. Mostowa 2 - kamienica; 363. ul. Mostowa 3 - kamienica; 364. ul. Mostowa 4 - dom; 365. ul. Mostowa 7 - dom; 366. ul. Mostowa 8 - dom; 367. ul. Mostowa 8a, ul. Kaszubska 3 - kamienica; 368. ul. Mostowa 10 - dom; 369. ul. Nadbrzena 1 - dom rybacki; 370. ul. Nadbrzena 3 - dom rybacki; 371. ul. Nadbrzena 16 - dom rybacki; 372. ul. Nadbrzena 17 - dom rybacki; 373. ul. Nad Wis 1 - kamienica narona; 374. ul. Nad Wis 2 - dom; 375. ul. Nad Wis 3 - dom; 376. ul. Nad Wis 4 - Dom Celnika; 377. ul. Nad Wis 5 - dom; 378. ul. Nad Wis 7 - Inspektorat Budownictwa Wodnego; 379. ul. Nowa 1 dom; 380. ul. Nowa 4 - budynek mieszkalny w zespole Elektrowni Miejskiej; 381. ul. Nowa 5i 5a - Elektrownia Miejska; 382. ul. Nowa 8 - kamienica;
-29-
383. ul. Nowowiejska 1 - dom wielorodzinny; 384. ul. Nowowiejska 2 - dom wielorodzinny; 385. ul. Nowowiejska 3 - dom wielorodzinny; 386. ul. Nowowiejska 4 - dom wielorodzinny; 387. ul. Nowowiejska 5- dom wielorodzinny; 388. ul. Nowowiejska 6 - dom wielorodzinny; 389. ul. Nowowiejska 7 - dom wielorodzinny; 390. ul. Nowowiejska 9 - dom wielorodzinny; 391. ul. Nowowiejska 11 - dom wielorodzinny; 392. ul. Nowowiejska 13 - dom wielorodzinny; 393. ul. Nowowiejska 15 - dom wielorodzinny; 394. ul. Nowowiejska 17 - dom wielorodzinny; 395. ul. Nowowiejska 19 - dom wielorodzinny; 396. ul. Nowy Rynek 1 - dom; 397. ul. Nowy Rynek 2 - dom w zespole mleczarni; 398. ul. Obrocw Westerplatte 2 - willa; 399. ul. Obrocw Westerplatte 3 - Szkoa Ludowa; 400. ul. Obrocw Westerplatte 5 - kamienica; 401. ul. Obrocw Westerplatte 6 - kamienica; 402. ul. Obrocw Westerplatte 7 - dom; 403. ul. Obrocw Westerplatte 7a - zesp oficyn; 404. ul. Obrocw Westerplatte 8 - kamienica narona; 405. ul. Obrocw Westerplatte 10 - willa kupca Eisenacka; 406. ul. Obrocw Westerplatte 12 - kamienica; 407. ul. Obrocw Westerplatte 14 - dom; 408. ul. Obrocw Westerplatte 14 - magazyn; 409. ul. Obrocw Westerplatte 15 - dom; 410. ul. Obrocw Westerplatte 16 - kamienica; 411. ul. Obrocw Westerplatte 17a - kamienica; 412. ul. Obrocw Westerplatte 18 - Gimnazjum Mskie; 413. ul. Obrocw Westerplatte 18 - sala gimnastyczna Gimnazjum Mskiego; 414. ul. Obrocw Westerplatte 19 - kamienica; 415. ul. Obrocw Westerplatte 20 - kamienica; 416. ul. Obrocw Westerplatte 22 - dom; 417. ul. Obrocw Westerplatte 23-23a-23b - kamienica; 418. ul. Obrocw Westerplatte 24 - dom; 419. ul. Obrocw Westerplatte 25 - dom; 420. ul. Ogrodowa 1-3 - kamienica; 421. ul. Ogrodowa 4 - dom; 422. ul. Ogrodowa 5 - dom; 423. ul. Ogrodowa 7 - dom; 424. ul. Ogrodowa 10 - kamienica; 425. ul. Ogrodowa 11 - kamienica; 426. ul. Ogrodowa 13 - kamienica; 427. ul. Ogrodowa 14 - kamienica; 428. ul. Ogrodowa 15 - kamienica; 429. ul. Okrzei 2 - budynek Tczewskiego Tow.Poyczkowego; 430. ul. Okrzei 3 - kamienica; 431. ul. Okrzei 4 - kamienica; 432. ul. Okrzei 10 - kamienica; 433. ul. Okrzei 11 - kamienica; 434. ul. Okrzei 12 - kamienica; 435. ul. Okrzei 13 - kamienica;
436. ul. Okrzei 14 - kamienica; 437. ul. Okrzei 15 - kamienica; 438. ul. Okrzei 16 - kamienica; 439. ul. Okrzei 17 - kamienica; 440. ul. Okrzei 18 - kamienica; 441. ul. Paderewskiego 1 - willa; 442. ul. Paderewskiego 4 - kamienica; 443. ul. Paderewskiego 5 - kamienica; 444. ul. Paderewskiego 5a - kamienica; 445. ul. Paderewskiego 6 - kamienica; 446. ul. Paderewskiego 7 - kamienica; 447. ul. Paderewskiego 8 - kamienica; 448. ul. Paderewskiego 11 - kamienica; 449. ul. Paderewskiego 12 - kamienica; 450. ul. Paderewskiego 13 - kamienica; 451. ul. Paderewskiego 14 - kamienica; 452. ul. Paderewskiego 15 - kamienica; 453. ul. Parkowa 1 - szkoa podstawowa mniejszoci niemieckiej; 454. ul. Piaskowa 1 - kamienica narona; 455. ul. Piaskowa 4-5-6 - dom; 456. pl. Marsz. J. Pisudskiego 1 - Starostwo; 457. pl. Marsz. J. Pisudskiego 1- wozownia Starostwa; 458. pl. Marsz. J. Pisudskiego 2 - kamienica narona; 459. pl. Marsz. J. Pisudskiego 3 - oficyna; 460. ul. Piotrowo 4 - dwr; 461. ul. Piotrowo 5 - wozownia w zespole dworskim; 462. ul. Piotrowo 6 - dom kowala w zespole dworskim; 463. ul. Podgrna 1 - kamienica; 464. ul. Podgrna 2 - kamienica; 465. ul. Podgrna 3 - kamienica; 466. ul. Podgrna 4 - kamienica; 467. ul. Podgrna 5 - kamienica; 468. ul. Podgrna 6 - kamienica; 469. ul. Podgrna 7 - kamienica; 470. ul. Podgrna 8 - kamienica; 471. ul. Podgrna 11 - kamienica; 472. ul. Podgrna 12 - dom; 473. ul. Podgrna 13 - kamienica; 474. ul. Podgrna 14 - dom; 475. ul. Podgrna 19 (rg Chopina) - kamienica; 476. ul. Podgrna 20 - kamienica; 477. ul. Podgrna 21 - kamienica; 478. ul. Podgrna 22 - kamienica; 479. ul. Podmurna - fragmenty pn-zach. odcinka murw obronnych; 480. ul. Podmurna 8 - kamienica; 481. ul. Podmurna 9 - kamienica; 482. ul. Podmurna 12 - kamienica; 483. ul. Podmurna 15 - kamienica; 484. ul. Podmurna 17 - kamienica; 485. ul. Polna 2 - dom; 486. ul. Polna 3 - kamienica;
-30-
487. ul. Polna 3a - dom; 488. ul. Poudniowa 1 - dom; 489. ul. Poudniowa 2 - dom; 490. ul. Poudniowa 3 - dom; 491. ul. Poudniowa 4 - dom; 492. ul. Poudniowa 6 - Szkoa Nowomiejska, Szkoa Powszechna nr 2; 493. ul. Poudniowa 6 - Szkoa Nowomiejska, Szkoa Powszechna nr 3; 494. ul. Poudniowa 7 - dom; 495. ul. Poudniowa 8 - dom; 496. ul. Pomira 4 - kamienica narona; 497. ul. Pomira 6 - kamienica narona; 498. ul. Pomira 7 - dom; 499. ul. Pomorska 8/8a - dom; 500. ul. Pomorska 21 - magazyn kolejowy I; 501. ul. Pomorska 21 - magazyn kolejowy II; 502. ul. Pomorska 21 - kolejowy magazyn paliw pynnych; 503. ul. Pwiejska 1-2;1a-2a - dom; 504. ul. Pwiejska 1-2;1a-2a - budynek gospodarczy; 505. ul. Pwiejska 8/9 - dom; 506. ul. Pwiejska 9a - budynek stacji pomp; 507. ul. Pwiejska 10 - dom; 508. ul. Pwiejska 11/12 - dom; 509. ul. Prosta 1-4; 1a-4a - dom; 510. ul. Puaskiego 11 - dom; 511. ul. Puaskiego 15 - dom; 512. ul. Reja 22 - dom; 513. ul. Reja 34 - dom; 514. ul. Reja 42 - dom; 515. ul. Rejtana 1 - dom; 516. ul. Rejtana 9 - dom; 517. ul. Rejtana 17 - dom; 518. ul. Rejtana 21 - dom; 519. ul. Rejtana 22 - dom; 520. ul. Rejtana 31 - dom; 521. ul. Rejtana 33 - dom; 522. ul. Rejtana 54 - dom; 523. ul. Rybacka 4 - dom; 524. ul. Rybacka 7 - spichlerz; 525. ul. Rybacka 8 - dom; 526. ul. Rybacka 15 - kamienica; 527. ul. Rybacka 16 - dom; 528. ul. Rybacka 19 - dom 529. ul. Rybacka 20 - dom 530. ul. Rybacka 33 - magazyn; 531. ul. Sadowa 1-1a - dom; 532. ul. Sadowa 2 - dom; 533. ul. Sadowa 3 - dom w zespole pofolwarcznym Prtnica;
534. ul. Sadowa 5 - dom w zespole pofolwarcznym Prtnica; 535. ul. Sadowa 6 - dom waciciela w zespole folwarku Prtnica; 536. ul. Sambora 3 - dom; 537. ul. Sambora 5 - kamienica; 538. ul. Sambora 7 - kamienica; 539. ul. Sambora 11 - Zakad Kanaowy ob. dom; 540. ul. Sambora 13 - kamienica; 541. ul. Sambora 14 (rg Nowej) - kamienica narona; 542. ul. Sambora 15 - kamienica narona; 543. ul. Sambora 16 - dom; 544. ul. Sambora 17 - kamienica; 545. ul. Sambora 18 - kamienica; 546. ul. Sambora 19 - kamienica; 547. ul. Sambora 22 - kamienica; 548. ul. Sambora 23 - kamienica; 549. ul. Sienkiewicza 2 - dom 550. ul. Sienkiewicza 3 - dom 551. ul. Sienkiewicza 5 - dom 552. ul. Sienkiewicza 7 - dom 553. ul. Sienkiewicza 8 - dom 554. ul. Sienkiewicza 9 - dom 555. ul. Sienkiewicza 10 - dom 556. ul. Sienkiewicza 11 - dom 557. ul. Sienkiewicza 12 - dom 558. ul. Sienkiewicza 13/13a - dom 559. ul. Sienkiewicza 13 i 14 - budynek gospodarczy 560. ul. Sienkiewicza 14 - dom 561. ul. Sienkiewicza 15 - dom 562. ul. Sienkiewicza 16 - dom 563. ul. Sienkiewicza 17 - dom 564. ul. Sienkiewicza 18 rg ul. Parkowej - dom 565. ul. Skromna 10 - oficyna tylna;
566. ul. Sowackiego 1 - kamienica narona; 567. ul. Sowackiego 2 - kamienica; 568. ul. Sobieskiego 2 - kamienica; 569. ul. Sobieskiego 3 - kamienica; 570. ul. Sobieskiego 4 - kamienica; 571. ul. Sobieskiego 5 - kamienica; 572. ul. Sobieskiego 6 - kamienica; 573. ul. Sobieskiego 7 - kamienica; 574. ul. Sobieskiego 8 - kamienica; 575. ul. Sobieskiego 9 - kamienica; 576. ul. Sobieskiego 10 - Szkoa RzemielniczoPrzemysowa; 577. ul. Sobieskiego 11 - kamienica; 578. ul. Sobieskiego 12 - kamienica; 579. ul. Sobieskiego 13-13b - kamienica; 580. ul. Sobieskiego 14 - kamienica; 581. ul. Sobieskiego 15 - kamienica; 582. ul. Sobieskiego 16-17 - kamienica; 583. ul. Sobieskiego 18 - kamienica; 584. ul. Sobieskiego 21 - kamienica; 585. ul. Sobieskiego 22 - kamienica;
-31-
586. ul. Sobieskiego 23 - kamienica; 587. ul. Sobieskiego 24 - kamienica; 588. ul. Sobieskiego 29 i 30 - kamienica; 589. ul. Sobieskiego 31 - kamienica; 590. ul. Sobieskiego 32 - kamienica; 591. ul. Sobieskiego 34 - kamienica; 592. ul. Sobieskiego 35 - kamienica; 593. ul. Sobieskiego 37 - kamienica; 594. ul. Sobieskiego 38 - kamienica; 595. ul. Sobieskiego 39 - kamienica; 596. ul. Sobieskiego 40 - kamienica; 597. ul. Sobieskiego 41 - kamienica; 598. ul. Sobieskiego 42 - kamienica; 599. Al. Solidarnoci 23 - dom; 600. ul. Sportowa 1 - dom; 601. ul. Sportowa 2 - dom; 602. ul. Sportowa 3/3a - dom; 603. ul. Starowiejska 1 i 2 - domy; 604. ul. Starowiejska 3 i 4 - domy; 605. ul. Starowiejska 6 - dom wielorodzinny; 606. ul. Starowiejska 7 - dom wielorodzinny; 607. ul. Starowiejska 8 - dom; 608. ul. Starowiejska 9 - dom; 609. ul. Starowiejska 10 - dom; 610. ul. Starowiejska 11 - dom; 611. ul. Starowiejska 12 - dom; 612. ul. Starowiejska 13 - dom; 613. ul. Starowiejska 15 - dom; 614. ul. Starowiejska 16 - dom wielorodzinny; 615. ul. Starowiejska 17 - dom wielorodzinny; 616. ul. Starowiejska 18 - dom wielorodzinny; 617. ul. Starowiejska 19 - dom wielorodzinny; 618. ul. Starowiejska 20 - dom wielorodzinny; 619. ul. Starowiejska 21 - dom wielorodzinny; 620. ul. Staszica 6 - dom; 621. ul. Staszica 7 - dom; 622. ul. Staszica 8 - kamienica; 623. ul. Stroma 1 - kamienica narona; 624. ul. Stroma 2 - kamienica; 625. ul. Stroma 4 - kamienica narona; 626. ul. Stroma 5 - kamienica; 627. ul. Strzelecka 1 - dom; 628. ul. Strzelecka 2 - dom; 629. ul. Strzelecka 3 - dom; 630. ul. Strzelecka 5 - kamienica; 631. ul. Strzelecka 6 - kamienica; 632. ul. 30-tego Stycznia - Wiea Cinie; 633. ul. 30-tego Stycznia 1 - Gimnazjum eskie; 634. ul. 30-tego Stycznia 2-2a - dom; 635. ul. 30-tego Stycznia 4 - fabryka wyrobw metalowych - budynek produkcyjny i magazyn, ob. Muzeum Wisy;
636. ul. 30-tego Stycznia 4 - fabryka wyrobw metalowych - budynek biurowo-produkcyjny i kotownia, ob. Muzeum Wisy; 637. ul. 30-tego Stycznia 5 - willa; 638. ul. 30-tego Stycznia 6 - dom; 639. ul. 30-tego Stycznia 8 - dom; 640. ul. 30-tego Stycznia 9 - dom; 641. ul. 30-tego Stycznia 10/10a - dom; 642. ul. 30-tego Stycznia 11 - kamienica narona; 643. ul. 30-tego Stycznia 12 - willa; 644. ul. 30-tego Stycznia 30 - magazyn w zespole gospodarstwa; 645. ul. 30-tego Stycznia 30 - stajnia z obor w zespole gospodarstwa; 646. ul. 30-tego Stycznia 57 - Szpital Joannitw; 647. ul. 30-tego Stycznia 57 - kaplica przyszpitalna; 648. ul. 30-tego Stycznia 58 - Dom Towarzystwa Czeladzi Katolickiej; 649. ul. 30-tego Stycznia 61 - kaplica; 650. ul. 30-tego Stycznia - kaplica na cmentarzu katolickim; 651. ul. Szkoy Morskiej 1 - Pastwowa Szkoa Morska; 652. ul. ciegiennego - kaplica-kostnica Szpitala w. Wincentego 653. ul. Traugutta 1 - dom; 654. ul. Traugutta 2 - dom; 655. ul. Traugutta 5 - dom; 656. ul. Traugutta 6 dom; 657. ul. Warsztatowa - lokomotywownia II; 658. ul. Warsztatowa 3 - dom; 659. ul. Warsztatowa 4 - budynek w zespole lokomotywowni II; 660. ul. Warsztatowa 5 - warsztaty naprawcze; 661. rejon dawnego Dworca Towarowego - nastawnia kolejowa; 662. ul. Wska 2 - kamienica; 663. ul. Wska 3 - kamienica; 664. ul. Wska 4 - kamienica; 665. ul. Wska 6 - kamienica; 666. ul. Wska 7 - kamienica; 667. ul. Wska 8 - kamienica; 668. ul. Wska 9 - dom; 669. ul. Wska 11 - kamienica; 670. ul. Wska 14 - dom; 671. ul. Wska 21 - kamienica; 672. ul. Wska 23/24/25 - kamienica; 673. ul. Wska 32 - dom; 674. ul. Wska 33 - dom; 675. ul. Wska 35/36 - kamienica 676. ul. Wska 48 - kamienica; 677. ul. Wska 49 - dom 678. ul. Wska 55 - kamienica; 679. ul. Wierzbowa 1 - dom; 680. ul. Wierzbowa 11 - dom;
-32-
681. ul. Wigury 1 i 2 - dom; 682. ul. Wigury 17 - dom; 683. ul. Wigury 20 - dom; 684. ul. Wigury 23 - dom; 685. ul. Wigury 24 - dom; 686. ul. Wigury 29 - dom; 687. ul. Wigury 35,37 - domy bliniacze; 688. ul. Wigury 36,38 - dom; 689. ul. Wigury 49 - dom; 690. ul. Wigury 59 - dom; 691. ul. Wigury 61 - dom; 692. ul. Wigury 74 - dom; 693. ul. Wigury 78 - dom; 694. ul. Wigury 84 - dom Pol. Stow. na Rzecz Osb Upoledzonych Umys.; 695. ul. Wigury 91 - dom; 696. ul. Wigury 93 - dom; 697. ul. Wilcza 7/8 - dom; 698. ul. Wilcza 9/10 - dom; 699. ul. Wilcza 15-22 - dom; 700. ul. Wodna - fragment pd-wsch odcinka murw obronnych; 701. ul. Wodna 4 - kamienica; 702. ul. Wodna 5 - kamienica; 703. ul. Wodna 8 - Szpital w. Jerzego ob. Publiczne Katolickie L.O.; 704. ul. Wodna 13 - dom; 705. ul. Wodna 18 - dom; 706. ul. Wojska 707. ul. Wojska 708. ul. Wojska 709. ul. Wojska 710. ul. Wojska 711. ul. Wojska 712. ul. Wojska 713. ul. Wojska 714. ul. Wojska 715. ul. Wojska 716. ul. Wojska 717. ul. Wojska 718. ul. Wojska 719. ul. Wojska 720. ul. Wojska 721. ul. Wojska 722. ul. Wojska 723. ul. Wojska 724. ul. Wojska 725. ul. Wojska 726. ul. Wojska 727. ul. Wojska 728. ul. Wojska 729. ul. Wojska 730. ul. Wojska 731. ul. Wojska 732. ul. Wojska dom; dom; kamienica; dom; kamienica; 9-10 - kamienica; 11 willa; 12 dom; 14 dom; 15 dom; 16 dom; 17 dom; 17a - dom; dom; wiatrak; dom; kamienica; 24 - dom; 24a dom; kamienica; kamienica; kamienica; kamienica; dom; kamienica; kamienica; kamienica;
P o l s 758. ul. Wyspiaskiego 6 - dom; 759. ul. Wyspiaskiego 11 - dom; 760. ul. Wyspiaskiego 12 - dom; 761. ul. Wyspiaskiego 13 - dom; kiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego kamienica z oficyn Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego 733. ul. Wybickiego 1 - dom; 734. ul. Wybickiego 2 - dom;
735. ul. Wybickiego 3 - dom; 736. ul. Wybickiego 4 - dom; 737. ul. Wybickiego 5 - dom; 738. ul. Wybickiego 6 - dom; 739. ul. Wybickiego 7 - dom; 740. ul. Wybickiego 8 - dom; 741. ul. Wybickiego 8/9 - dom; 742. ul. Wybickiego 9 - dom; 743. ul. Wybickiego 10 - dom; 744. ul. Wybickiego 11 - dom; 745. ul. Wybickiego 12 - dom; 746. ul. Wybickiego 13 - dom; 747. ul. Wybickiego 14 - dom; 748. ul. Wybickiego 15 - dom; 749. ul. Wybickiego 19 - dom; 750. ul. Wybickiego 20 - dom; 751. ul. Wybickiego 21 - dom; 752. ul. Wybickiego 22 - dom; 753. ul. Wybickiego 23 - dom; 754. ul. Wybickiego 24 - dom; 755. ul. Wybickiego 25- dom; 756. ul. Wybickiego 26 - dom; 757. ul. Wybickiego 27 - dom;
P o l s k i e g o P o l s k i e g o
Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego
762. ul. Wyszyskiego - koci paraf. pw. Podwyszenia Krzya witego; kamienica narona; 763. ul. Wyszyskiego 3 kamienica; kamienica; 764. ul. Wyszyskiego 5 kamienica; dom; 765. ul. Wyszyskiego 6 kamienica; Hala Miejska ob. 766. ul. Wyszyskiego 7 Tczewskie 767. ul. Wyszyskiego 8 768. ul. Wyszyskiego 9 769. ul. Wyszyskiego 10 Centrum Kultury; 770. ul. Wyszyskiego 11, ul. Boczna tyln; 771. ul. Wyszyskiego 12 - kamienica; 772. ul. Wyszyskiego 13 - zesp plebanii kocioa pw. Podwyszenia Krzya w.;
773. ul. Wyszyskiego 15 - kamienica; 774. ul. Wyszyskiego 17/19 - kamienica; 775. ul. Wyszyskiego 21 - dom; 776. ul. Wyszyskiego 22 - dom; 777. ul. Wyszyskiego 23 - kamienica; 778. ul. Wyszyskiego 24 - dom; 779. ul. Wyszyskiego 25/25a - dom; 780. ul. Wyszyskiego 26 - dom; 781. ul. Wyszyskiego 27 782. ul. Wyszyskiego 28 783. ul. Wyszyskiego 29 784. ul. Wyszyskiego 30 785. ul. Wyszyskiego 31 786. ul. Wyszyskiego 33
-33-
dom; dom; dom; kamienica; kamienica; kamienica; 787. ul. Wyszyskiego 35/37 - kamienica; 788. ul. Wyszyskiego 39 - kamienica z restauracj; 789. ul. Wyszyskiego 45 - Hotel Dworcowy;
790. ul. Za Dworcem 1 - dom; 791. ul. Za Dworcem 3/4 - zesp cukrowni; 792. ul. Za Dworcem 6 - dom; 793. ul. Za Dworcem 7- dom w zespole cukierni Preussa; 794. ul. Za Dworcem 9 - gazownia kolejowa; 795. ul. Zamkowa 1 - budynek w zespole browaru; 796. ul. Zamkowa 2/3 - browar; 797. ul. Zamkowa 5/6 - budynek leakowni w zespole browaru; 798. ul. Zamkowa 8 - kamienica; 799. ul. Zamkowa 9 - kamienica; 800. ul. Zamkowa 11801. ul. Zamkowa kamienica; 13 802. ul. Zamkowa - dom 803. ul. Zamkowa waciciela 804. ul. Zamkowa tartaku; 16 805. ul. Zamkowa kamienica; 806. ul. Zamkowa 18 - kamienica; 807. ul. Zamkowa 19 808. ul. Zamkowa kamienica; 19a b kamienice bliniacze; 21 kamienica; 21b - kamienica; 21c - dom;
809. ul. Zamkowa 22 dom z oficyn boczn oficyna 810. ul. Zamkowa 23 mieszkalna; dom; dom i 811. ul. Zamkowa 24 oficyna z warsztatem; 812. ul. Zamkowa 26 813. ul. Zamkowa rg ul. Wodnej - transformator; 814. ul. Zielona 5 - willa; 815. ul. Zielona 6 - dom; 816. ul. uawska 1 - kamienica; 817. ul. uawska 2 - dom; 818. ul. uawska 3 - dom: 819. ul. wirki 21 - dom; 820. Most kolejowo-drogowy na Wile 821. Stacja Rozrzdowa ZT 822. Stacja Rozrzdowa ZT 823. Stacja Rozrzdowa ZT 824. Stacja Rozrzdowa ZT 825. Stacja Rozrzdowa ZT budynek administracyjny; magazyn; nastawnia kolejowa; parowozownia; warsztaty kolejowe.
5.4.2. Obiekty archeologiczne

NR KOLEJNY WYZNACZONYCH W MPZP* STREF OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ MIEJSCOWO CHARAKTER OBIEKTU ZAKRES OCHRONY UWAGI
1.
2.
3.
4.
5.
Tczew lad osadniczy z okresu wpyww rzymskich Tczew zwarty zesp osadnictwa pradziejowego z epok: neolitu, brzu, wczesnej epoki elaza, okresu wpyww rzymskich, wczesnego redniowiecza, redniowiecza i nowoytnej Tczew osada neolityczna, osada z okresu wpyww rzymskich, punkty osadnictwa z wczesnego redniowiecza i redniowiecza Tczew osada neolityczna, osada z okresu wpyww rzymskich, punkt osadnictwa redniowieczny Tczew osada neolityczna
badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny
opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku
badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe
opinia MA** w Gdasku
opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA**
6.
Tczew urzdzenie produkcyjno gospodarcze, redniowiecze Tczew cmentarzysko, po. I w. p.n.e. III w. n.e. Tczew osada z wczesnego
7.
8.
-34-
9.
10.
11.
redniowiecza, cmentarzysko z wczesnej epoki elaza i okresu wpyww rzymskich Tczew domniemana lokalizacja grodziska z wczesnego redniowiecza, cmentarzysko z okresu wpyww rzymskich Tczew obszar Starego Miasta, dawny orodek miejski, warstwy zabytkowe Tczew punkt osadnictwa redniowieczny Tczew punkt osadnictwa redniowieczny Tczew lady osadnictwa z neolitu i pradziejowe, punkt osadnictwa redniowieczny Tczew lady osadnictwa redniowieczne i nowoytne Tczew cmentarzysko z wczesnej epoki elaza Tczew lady osadnictwa z neolitu, punkt osadnictwa redniowieczny Tczew punkt osadnictwa redniowieczny Tczew osada neolityczna
wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny
w Gdasku
opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny *MPZP Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Tczewa **MA w Gdasku Muzeum Archeologiczne w Gdasku
20.
Tczew zesp osadnictwa pradziejowego z epok: neolitu, wczesnej epoki elaza, wczesnego redniowiecza i redniowiecza Tczew lady osadnictwa z neolitu
5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy 5.5.1. Ukad urbanistyczny Ukad urbanistyczny Starego Miasta, wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 16.07.1959 r., pod nr 112 - pochodzi z koca XIII w. Ukad o wysokiej wartoci artystycznej, kulturalnej i historycznej. Posiada ukad bardzo regularny z kwadratowym
-35-
rynkiem i prostoktn sieci ulic, pooony na wzniesieniu, ktre od pnocy, wschodu i poudnia stwarza naturaln obronno. 5.5.2. Obiekty nieruchome i zespoy zabudowy wpisane do rejestru zabytkw Wiatrak przy ul. Wojska Polskiego 18 B wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 18.01.1960 r., pod nr 143. Pochodzi z pocztku XIX w. zaoony na rzucie omioboku, podpiwniczony, na ceglanej podmurwce, drewniany o konstrukcji szkieletowej pokrytej od zewntrz deskami. Stropy drewniane, schody wewntrzne drewniane, drabiniaste. Trzykondygnacyjna brya jest ruchoma, posiada osadzone na wale drewniane skrzyda i wyduon w przeciwnym kierunku - przeciwwag. We wntrzu, oprcz gowicy z pozostaociami mechanizmw, nie zachoway si inne elementy mechanizmu dawnego myna. Koci parafialny p.w. Podwyszenia Krzya witego wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 04.01.1972 r. pod nr 563. Budowany od II poowy XIII wieku do koca XIV w. - fundacji ksicia pomorskiego Sambora. Wiea i dachy zostay czciowo zniszczone przez poary w latach 1433, 1577 oraz w czasie II wojny wiatowej. Koci zosta odbudowany w 1597 r., a gruntownie remontowany w latach 1839-1841, 1946-1953. Najstarsz czci budowli jest dolna partia wiey z 1275 r. Prezbiterium, nawa gwna i boczne, zakrystia i kruchta od strony poudniowej pochodz z koca XIII w. Kaplice boczne z ok. poowy XIV w., bogate gwiedziste sklepienia prezbiterium, nawy, zakrystii i czci kaplic pochodz z II poowy XVI w. Po remoncie w 1597 r. wie zakoczono drewnian nadbudow. W poowie XIX w. grne partie murw kocioa i szczyty przemurowano obniajc o ok. 5 m. Koci stanowi jeden z cenniejszych przykadw monumentalnej gotyckiej budowli sakralnej na Pomorzu. Koci p.w. w. Stanisawa Kostki przy obecnym Placu w. Grzegorza wpisany do rejestru zabytkw wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 04.01.1972 r., pod nr 564. Ufundowany w 1289 r. przez ksicia pomorskiego Mestwina, ktry sprowadzi do miasta zakon dominikanw. Koci budowano do koca XIV w. Prezbiterium stanowice najstarsz cz budowli ukoczono po 1308 r. w poowie XIV w. Sklepienia nawy i prezbiterium w poowie XVI w. Koci jest budowl gotyck, jednonawow, picioprzsow na planie nieregularnego prostokta z niszym, trjbocznie zamknitym prezbiterium i zakrysti od pnocy. Nad krucht wejciow od zachodu wznosi si smuka omioboczna wiea z sygnaturk, przykryt namiotowym hemem. Korpus gwny i prezbiterium posiadaj odrbne dwuspadowe dachy kryte dachwk holendersk. Mury budowli zachoway jednolity ukad, w dolnych partiach prezbiterium i zakrystii fragmenty wtku wendyjskiego. Budynek klasztorny zakonu ebraczego Dominikanw wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 04.01.1972 r., pod nr 564. Stanowi cz zespou klasztornego wraz z kocioem p.w. w. Stanisawa Kostki. Zosta wzniesiony w I po. XIV w. Obiekt by wielokrotnie przebudowany od XVII do XIX w. Zachowujc czci gotyckich piwnic oraz cian do poziomu I kondygnacji. Po kasacji klasztoru w 1810 r. obiekt zosta przekazany na cele szkolne i funkcj t peni do dzi stanowic siedzib Szkoy Muzycznej. W czasie gruntownego remontu przeprowadzonego w latach 1967-1971 dach przepruto dwoma rzdami lukarn od strony zachodniej i wschodniej w zwizku z adaptacj poddasza na sale szkolne. Zesp obwarowa miejskich Starego Miasta wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 4.01.1972 r., pod nr 565. Wzniesiony przez Krzyakw po zniszczeniu miasta w 1308 r. W XIV w. otoczono osad piercieniem fortyfikacji murowanych z 12 basztami i 3 bramami. Pozostae do dzi fragmenty murw zlokalizowane przy poudniowej pierzei ul. Wodnej
-36-
u zbiegu z ul. Chopina, pnocnej pierzei ul. Wskiej, przy ul. aziennej i Podmurnej. Fragmenty murw i baszty zlokalizowane wzdu zachodniej pierzei ul. Podmurnej maj wysoko ok. 5 m i grubo muru ok. 1 m, ukad cegie gotycki i nieregularny. W najwyszej partii muru zachowa si lad redniowiecznego ganku osonitego niegdy blankami. Relikty redniowiecznych obwarowa miejskich Tczewa posiadaj charakterystyczne cechy budownictwa obronnego z pocztku XIV w. o duej wartoci historycznej i zabytkowej. Dom przy ul. Mickiewicza 17 wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 4.01.1972 r, pod nr 566. Wzniesiony zosta na pocztku XIX w., czciowo przebudowany na pocz. XX w. Zaoony na planie wyduonego prostokta, dwukondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym, z mieszkalnym poddaszem. Wczesnoklasycystyczny wystrj zewntrzny: Trjktny szczyt frontowy od poudnia obwiedziony gzymsem, zwieczony prostoktnym przyczkiem zdobionym dekoracyjn muszl ze spywami wolutowymi, flankowany na naroach dwoma kamiennymi wazonami na cokoach, midzykondygnacyjny fryz opaskowy, drewniany profilowany gzyms, opaski okienne i boniowanie w elewacji zachodniej tworz z budynku jeden z ciekawych przykadw zabudowy mieszkalnej miasta z pocz. XIX. Budynek dawnego browaru przy ul. Zamkowej 2/3 wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 26.08.1986 r., pod nr 1129. Zlokalizowany we wschodniej pierzei ul. Zamkowej, pochodzi z 1890 r., zaoony na planie prostokta, dwutraktowy z zachowanym pierwotnym ukadem wntrz, zbudowany z cegy licwki tej na fundamentach ceglanych. W szczycie pnocnym tondo z inicjaami J. A. i dat 1890. Budynek browaru jest jednym z nielicznych zachowanych na terenie wojewdztwa obiektw przemysowych. Cmentarz austriacki (jecw pruskich w monarchii austro-wgierskiej) usytuowany na osiedlu Suchostrzygi przy ul. Jagielloskiej, wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 18.10.1994 r., pod nr 1486. W roku 1888 r. zosta wybudowany obelisk z piaskowca o formach klasycystycznych, okolony 3 granitowymi stopniami i medalionie, w ktrym w 1997 r. (po kradziey poprzedniego) umieszczono wykonanego z brzu dwugowego ora, a pod nim na paszczynie pomnika wyryto dewiz Habsburgw: viribus unitis, a poniej napis Pamici onierzy austriackich zmarych w Prusach w czasie wojny w 1866 r. Jedynym cennym historycznym elementem jest pomnik - obelisk wykonany z piaskowca w 1888 r. Dom przy ul. Wojska Polskiego 15 wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 04.07.1995 r., pod nr 1552. Zbudowany w kocu XVIII w. na zrbach starszego, w ktrym wg. Tradycji mieci si zajazd. Wzniesiony z drewna na ceglanej podmurwce, podpiwniczony w czci poudniowej, w piwnicy sklepienia kolebkowe. Parterowy z mieszkalnym poddaszem w wysokim mansardowym dachu, krytym dachwk eswk. Elewacje frontowa i boczna szalowane pionowo, tylna przysonita pniejsz przybudwk. W partii szczytu wschodniego zachowany fragment drewnianej woluty z rozetk. Mimo znieksztacenia bryy przez niefortunn dobudwk, budynek stanowi ciekawy i unikatowy przykad budownictwa podmiejskiego z koca XVIIIw. Kamienica przy ul. Wojska Polskiego 27 wpisana do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 4.07.1995 r., pod nr 1553. Prezentuje typ kamienicy czynszowej, posadowionej w cigu zabudowy pn. pierzei ulicy. Wzniesiona w 1912 r. murowana z cegy o tynkowanych elewacjach. Kamienica wyrnia si na tle innych realizacji z tego czasu monumentaln bry urozmaicon kompozycj fasady, bogat dekoracj detalu architektonicznego oraz zachowaniem wystroju wntrza.
-37-
Willa przy ul. Westerplatte 10 wpisana do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 11.07.1995 r., pod nr 1554. Zbudowana zostaa w 1911 r. w stylu eklektycznym, z wystrojem neobarokowy i secesyjnym. Wolnostojca, zaoona na nieregularnym planie, ktrego podstaw stanowi kwadrat rozbudowany o pkoliste i prostoktne ryzality, werand oraz ganek poprzedzony schodami. Brya budynku niejednorodna, w zasadzie dwukondygnacyjna na wysokich piwnicach, wzbogacona o zrnicowane wysokoci ryzality z odmiennie uksztatowanymi szczytami, przykryta dachem stanowicym poczenie dachu paskiego, dwuspadowego i mansardowego. Obiekt wzniesiony dla zamonego kupca zboowego zdecydowanie wyrnia si spord realizacji powstaych w tym czasie, malowniczoci bryy oraz rnorodnoci zachowanego detalu i jest przykadem budownictwa stanowicego wizytwk wczesnej elity finansowej miasta. Zesp dawnej Fabryki Wyrobw Metalowych stanowicy obecnie siedzib Centrum WystawienniczoRegionalnego Dolnej Wisy i Muzeum Wisy, wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 28.08.1997 r., pod nr 1644. Obiekt wzniesiono w 1883 r. na miejsce rozebranego na potrzeby budowanego na Wile mostu - Szaca rodkowego. Zesp skada si z budynku biurowo-produkcyjnego, produkcyjnego, kotowni, magazynu i pralni, murowanych z cegy o licowanych elewacjach. Dawny budynek produkcyjny usytuowany wzdu ul. 30-Stycznia skada si z czci starszej, przykrytej dachem o rzadko spotykanej konstrukcji skorupkowej wspartej rodkiem na eliwnych kolumnach oraz czci pnocnej dobudowanej w latach 1921-22. Zesp zabudowa dawnej fabryki stanowi przykad uksztatowania przestrzenno - architektonicznego budownictwa przemysowego koca XIX i 1 w. XX w. Lokalizacja w nim Muzeum Wisy gwarantuje temu zespoowi najkorzystniejsz ekspozycj walorw architektonicznych oraz prawidow eksploatacj caego zaoenia. Trzy rodkowe przsa (4, 5, 6), wraz z filarami (3, 4, 5) mostu drogowego wpisane do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 21.03.2000 r., pod nr 1705. W latach 1851-1857 miejsce miaa budowa mostu drogowego. Ukad konstrukcyjny: 6 przse po 130, 88 m kraty wielokrotne z jazd doem, z gstym wykratowaniem o pasach rwnolegych, wzmocnionych dodatkowo nad podporami rodkowymi. Trzy rodkowe przsa mostu drogowego stanowi pozostao dawnego, pierwszego stalowego mostu na Wile, prezentujcego najnowoczeniejsze wwczas rozwizanie techniczne wg. Projektu Karla Lenze. Zastosowana kratownice wielokrotn o pasach rwnolegych z pionowymi tnikami i siatk paskownikw. Bogata oprawa architektoniczna w formie murowanych przyczkw z bramami wjazdowymi od strony Lisewa i Tczewa, ujtymi rzebiarsko opracowanymi portalami, oraz 5 filarw wzbogaconych 14 neogotyckimi wieami z tej cegy stanowiy dzieo architekta Fryderyka Augusta Stlera. Dom z reliktami gotyckiej baszty i murw miejskich zachowanymi w piwnicy oraz przy elewacji wschodniej przy ul. Wyszyskiego 8 wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora w Gdasku z dnia 19.03.2009 r., pod nr 1848. Dzisiejszy dom stoi w miejscu omiobocznej baszty, przy dawnej bramie Myskiej. Relikty tej baszty widoczne s w piwnicy (naronik kamienny). Stojcy obecnie budynek wzniesiono w 1 po. XIX w., pniej podlega przemianom: w czci frontowej wprowadzono sklepy z witrynami, zrezygnowano z okiennic, dano nowe tynki. Jest to budynek wolnostojcy, jednokondygnacyjny, podpiwniczony, z dwukondygnacyjnym poddaszem, kryty dachem dwuspadowym. Elewacja frontowa (zachodnia) picioosiowa, na niskim cokole, zwieczona trjktnym szczytem. Na skrajnych osiach witryny, na drugiej i czwartej osi od pnocy drzwi do sklepw, na osi rodkowej drzwi gwne. Wszystkie otwory, z wyjtkiem drzwi gwnych, ujte prostymi opaskami. W otworze drzwi gwnych szerokie, pycinowe ociea z drewnian opask. Dolna kondygnacja poddasza czteroosiowa, okna na wydatnych parapetach wspartych na konsolkach, ujte paskimi opaskami. Grna kondygnacja poddasza dwuosiowa, okna wsparte na wsplnym, wydatnym parapecie
-38-
na konsolkach, ujte paskimi opaskami, nad oknami proste naczki. Szczyt zwieczony profilowanym gzymsem. 5.5.3. Obiekty proponowane do wpisu do rejestru zabytkw Kamienica przy ul. Chopina 13. Budynek wzniesiony okoo 1870-1885 r. Jest to dom dawnego waciciela octowni. W 1970 r. kapitalny remont: zmieniono piece i skuto sztukaterie. Budynek by integralnie zwizany z zespoem fabryki octu i musztardy (dom dawnego waciciela octowni), jest najbardziej reprezentacyjn czci zespou. Obiekt wyrnia si na tle miasta wyjtkowo bogatym opracowaniem elewacji, jednorodnoci stylistyczn. Podkrela historyczny charakter ulicy. Posiada zachowan niemal w caoci substancj zabytkow (drzwi gwne, cz okien). We wntrzu zachowany ukad, drewniane schody z balustrad, drzwi do mieszka, posadzka z lastriko z geometrycznymi zdobieniami. Dom przy ul. Czyykowskiej 1. Budynek wzniesiony na przeomie XVIII i XIX w. Budynek wzniesiony z drewna, wyrnia si na tle miasta ze wzgldu na unikatow konstrukcj, form oraz detal snycerski. Naley do grupy zanikajcych ju w krajobrazie Tczewa budynkw w konstrukcji drewnianej. Jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter miasta. Posiada zachowan niemal w caoci substancj zabytkow (wystrj elewacji, schody granitowe w elewacji tylnej, zachowane jedno okno na poddaszu w elewacji bocznej, zachowane dwie pary drzwi w elewacji tylnej, schody drewniane z toczonymi tralkami i supkami, nadwietle drzwi w wiatroapie, stropy, wib dachow). Willa (obecnie siedziba Powiatowej Poradni Psychologicznej) przy ul. Kotaja 5. Budynek wzniesiony okoo 1900 r. Budynek o charakterze willowym, z werand na pitrze od strony parku miejskiego. Wartoci jest zachowana niemal w caoci oryginalna substancja zabytkowa cznie z oryginalnymi elementami wntrza: drewniane schody z balustrad, drzwi z profilowanymi opaskami, podogi drewniane. Dodatkowo zachowany jest ukad wntrz. Jednoczenie wyrnia si na tle miasta ciekawym opracowaniem elewacji, detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn. Ponadto obiekt jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter ulicy. Fragment muru obronnego przy ul. Krtkiej. Piercie murw obronnych z trzema bramami i dwunastoma basztami powsta w XIV w., zastpi on trzynastowieczne fortyfikacje drewniano-ziemne. Mury powstay po stronie zewntrznej waw, po likwidacji waw w ich miejscu wprowadzono parcele i wzniesiono budynki wsparte tylnymi cianami o mur obronny. Zapewne do XVII w. mury miejskie suyy do obrony czynnej, wiadcz o tym stanowiska artyleryjskie na koronie obnionych wtedy murw, czciowo zachowane na odcinku poudniowym (ul. Krtka nr 3 i 4). Dawna poczta dworcowa (ob. budynek biurowo-mieszkalny) przy ul. 1-ego Maja 10 Budynek powsta okoo 1865 r. Budynek dawnej poczty jest jednym z waniejszych elementw zespou zabudowy kolejowej integralnie zwizanych z funkcjonowaniem kolei. Budynek wzniesiony w stylu neogotyku, wyrnia si na tle miasta ciekawym opracowaniem elewacji, detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn. Naley do grupy nielicznych neogotyckich budynkw na terenie miasta. Substancja zabytkowa zachowana niemal cakowicie (drzwi gwne, drzwi w elewacji tylnej, wikszo okien). We wntrzu historyczny ukad, drewniane schody z balustrad z toczonymi tralkami w przednim trakcie, eliwne schody z eliwn, aurow balustrad w tylnym trakcie, drzwi do mieszka, w przednim trakcie podogi drewniane, w tylnym posadzka z kolorowych pytek. Budynek Przedsibiorstwa Wodnego przy ul. Nad Wis 7. Budynek wzniesiony zosta ok. 1915 r. Do okoo poowy XIX w. na terenie tym znajdowa si zimowy port pontonowy, dawny XIX-wieczny budynek urzdu zlokalizowany by na zapleczu obecnego, funkcja inspektoratu kontynuowana jest do dzi. Budynek wzniesiony z czerwonej cegy, wyrnia si na tle miasta ciekawym opracowaniem
-39-
elewacji, detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn, zachowaniem substancji zabytkowej (stolarka okienna, pokrycie dachu). Jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter nadbrzenej czci miasta. Posiada wysokie wartoci historyczne zwizane z gospodark wodn nadwilaskiego miasta. Z uwagi na lokalizacj stanowi charakterystyczn dominant w panoramie miasta. Jednoczenie budynek ten naley do grupy reprezentacyjnych obiektw administracji i uytecznoci publicznej. Szkoa Podstawowa Mniejszoci Niemieckiej przy ul. Parkowej 1. Niemieckie stowarzyszenie Deutscher Schulverein, wybudowao w 1934 r. nowoczesny gmach, jako szko dla dzieci tczewskiej mniejszoci niemieckiej. We wrzeniu 1948 r. w budynku tym rozpocza dziaalno 11-letnia Szkoa Oglnoksztacca Stopnia Podstawowego i Licealnego. Budynek szkoy wzniesiony z czerwonej cegy, w stylu modernistycznym, wyrnia si na tle miasta ciekaw bry oraz opracowaniem elewacji. Ciekawym elementem architektonicznym jest umieszczona na kalenicy porodku budynku sygnaturka z zegarem. Obiekt stanowi wane wiadectwo dziejw tczewskiego szkolnictwa w okresie midzywojennym. Jednoczenie do dzi zachowana zostaa cigo funkcji. Budynek jest unikalnym w skali miasta przykadem architektury modernistycznej. Kaplica na cmentarzu katolickim przy ul. 30-tego Stycznia. Kaplica wzniesiona pod koniec XIX w. Budynek wzniesiony w stylu neogotyku, usytuowany w centralnej czci cmentarza, stanowic jego dominant funkcjonaln i przestrzenn. Podkrela historyczny charakter cmentarza. Naley do grupy nielicznych neogotyckich budynkw na terenie miasta. Wyrnia si ciekawym opracowaniem elewacji z umieszczon nad wejciem gwnym paskorzeb Chrystusa Zmartwychwstaego oraz detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn, zachowaniem pierwotnej substancji zabytkowej. Willa - dom waciciela fabryki wyrobw metalowych - Kelcha przy ul. 30-tego Stycznia 5. Budynek wzniesiony pod koniec XIX w. Budynek by integralnie zwizany z zespoem fabryki wyrobw metalowych (dom waciciela Kelcha). Dawna fabryka zostaa wpisana do rejestru zabytkw, wpis nie obj wwczas willi ze wzgldu na odrbn wasno. Obiekt wyrnia si na tle miasta ciekawym opracowaniem elewacji, detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn. Posiada zachowan niemal w caoci substancj zabytkow (drzwi gwne, okna, werandy). We wntrzu zachowany ukad, drewniane schody z balustrad z toczonymi tralkami, drzwi do mieszka, posadzka z pytek na klatce schodowej. Kaplica ewangelicka przy ul. 30-tego Stycznia 61. Budynek wzniesiony w 1883 r. Pierwotnie kaplica cmentarza ewangelicko-augsburskiego. Obecnie siedziba parafii ewangelickiej. Budynek wzniesiony w stylu neogotyku, usytuowany we wschodniej czci cmentarza stanowi jego dominant funkcjonaln i przestrzenn. Kaplica wraz z budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem i bram stanowi jednorodny, integralnie ze sob powizany zesp budowli cmentarnych, podkrelajc historyczny charakter miejsca. Kaplica naley do grupy nielicznych neogotyckich obiektw na terenie miasta. Wyrnia si ciekawym opracowaniem elewacji, detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn, zachowaniem substancji zabytkowej. We wntrzu zachowany ukad. Szkoa eska (pniej Szkoa Morska, obecnie I Liceum Oglnoksztacce im. Marii Skodowskiej Curie) przy ul. Szkoy Morskiej 1. Budynek wzniesiony zosta w 1911 r., pocztkowo miecia si w nim Szkoa eska. W latach 1920 1930 miaa tu swoj siedzib Szkoa Morska. Obiekt wyrnia si na tle miasta ze wzgldu na monumentaln bry, form oraz detal architektoniczny. Posiada zachowan w duym stopniu substancj zabytkow (cz drzwi wejciowych, pokrycie dachu, drzwi wewntrzne, schody elbetowe z dekoracyjn balustrad). Budynek ma ogromne znaczenie dla historii Polski; pocztkowo peni funkcj Szkoy eskiej. Nastpnie utworzono tu Szko Morsk, pierwsz wysz
-40-
uczelni morsk w Polsce, ktra bya zalkiem ksztacenia kadry polskiej marynarki handlowej i bya podstaw jej dynamicznego rozwoju. Ze szko zwizany by polski aglowiec szkolny Lww pierwsza polska jednostka szkoleniowa dla nawigatorw. 11 maja 1924 r. powsta w tym gmachu Polski Zwizek eglarski, istniejcy po dzie dzisiejszy. Do dzi zachowana zostaa cigo funkcji owiatowej; od 1 wrzenia 1948 w gmachu szkoy mieci si I Liceum Oglnoksztacce im. Marii Skodowskiej Curie. Fragment murw obronnych przy ul. Wodnej. Piercie murw obronnych z trzema bramami i dwunastoma basztami powsta w XIV w., zastpi on trzynastowieczne fortyfikacje drewniano-ziemne. Przedmiotowy fragment murw stanowi cz zachowanego zespou obwarowa redniowiecznych miasta. Cz tego zespou zostaa wpisana do rejestru zabytkw z pominiciem odcinkw przy ul. Krtkiej i Wodnej. Pierwotna substancja zabytkowa tych murw w duym stopniu si zachowaa. Mury obronne posiadaj wysokie wartoci historyczne i kulturowe. Obecnie odcinek ten stanowi cenne wiadectwo redniowiecznej historii miasta. Kamienica przy ul. Kardynaa S. Wyszyskiego 3. Budynek wzniesiony w 1900 r. Zbudowany w miejscu starszego, wacicielem by pastor Ludwig Helmetag. W 1923 r. nastpia przebudowa domu, jako waciciel wystpuje wwczas Bank Ludowy. Budynek wzniesiony w stylu historyzujcym, wyrnia si na tle miasta bogatym detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn. Wartoci jest zachowana niemal w caoci oryginalna substancja zabytkowa cznie z oryginalnymi elementami wntrza (zachowany ukad wntrza, drzwi gwne, cz okien, drzwi wewntrzne, podogi, schody z tralkow balustrad). Dziki swej monumentalnej bryle i opracowaniu elewacji jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter pierzei (z 1 w. XX w). Kamienica przy ul. Kardynaa S. Wyszyskiego 17/19 (d. 30). Budynek wzniesiony okoo 1900 r. Budynek wzniesiony w stylu historyzujcym, wyrnia si na tle miasta ciekawym detalem architektonicznym, jednorodnoci stylistyczn. Wartoci jest zachowana niemal w caoci substancja zabytkowa (zachowany ukad wntrza, drzwi gwne, wikszo okien, drzwi wewntrzne, podogi, schody z tralkow balustrad). Dziki swej monumentalnej bryle i opracowaniu elewacji, jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter pierzei (z przeomu XIX i XX w.). Budynek leakowni w zespole browaru przy ul. Zamkowa 5/6. Budynek skadowy dla leakownia piwa i sodu zbudowany w 1905 r. Budynek by integralnie zwizany z zespoem budynkw dawnego browaru. Cz zespou zostaa wpisana do rejestru zabytkw, wpis nie obj wwczas leakowni piwa i sodu. Budynek wyrnia si na tle miasta ciekawym opracowaniem elewacji, jednorodnoci stylistyczn. Substancja zabytkowa (architektura) zachowana niemal w caoci. Jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter tej czci miasta. Kamienica przy ul. Zamkowej 16. Budynek wzniesiony w 1907 r. Budynek wzniesiony w stylu eklektycznym, wyrnia si na tle miasta bogatym opracowaniem plastycznym elewacji frontowej z cegy licwki z detalem wykonanym w tynku, naladujcym kamienne ciosy. Jest jednym z istotnych elementw nadajcych historyczny charakter ulicy Zamkowej. Posiada zachowan w znacznym stopniu substancj zabytkow i ciekawy wystrj wntrza (zachowany wystrj elewacji, ukad wntrza zmieniony czciowo na parterze, drzwi, podogi, drzwi do mieszka, szafy, stropy, wiba dachowa).
-41-
6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROE SILNE STRONY atrakcyjne pooenie wzgldem duych aglomeracji (Trjmiasto), pooenie w pobliu Malborka oraz atrakcyjnych turystycznie uaw, pooenie nad Wis dogodny dostp do rzeki, due nasycenie miasta obiektami zabytkowymi, zachowana zabudowa historyczna zwaszcza koci gotycki, kamienice mieszczaskie z XIX/XX w. na redniowiecznych piwnicach, zachowany detal architektoniczny, dobre rozpoznanie zasobw dziedzictwa kulturowego z terenu miasta, dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru na podstawie Uchwa Rady Miejskiej w Tczewie: (1) Nr XXXI/292/2005 z dnia 28 kwietnia 2005 r. i (2) Nr XL/355/2006 z dnia 26 stycznia 2006r. dogodne warunki rozwoju transportu rzecznego, moliwo pocze wodnych z morzem oraz poudniem kraju. SZANSE wzrost zainteresowania wacicieli zabytkw ochron i pracami konserwatorskimi, wzrost wiadomoci spoecznej celowo ochrony zabytkw, efektywna wsppraca nadzoru budowlanego i sub konserwatorskich, wsppraca z wyspecjalizowanymi jednostkami projektowymi, wspieranie rozwoju turystyki przez wadze miasta, budowa tras turystycznych i szlakw z uwzgldnieniem obiektw zabytkowych, budowa baz turystycznych z wykorzystaniem obiektw i obszarw o wartociach historycznych i kulturowych, pozyskiwanie funduszy na dziaania strukturalne dotyczce ochrony zabytkw, edukacja w dziedzinie zarzdzania dziedzictwem kulturowym, opracowany Program rewitalizacji miasta Tczewa, przyjcie roli wsporodka promocji kultury kociewskiej, zlokalizowanie biura Lokalnej Organizacji Turystycznej w Centrum WystawienniczoRegionalnym Dolnej Wisy (Muzeum Wisy), rozwijanie idei bramy uaw i realizacja rozwoju turystycznej sieci drg wodnych uaw. SABE STRONY zy stan techniczny znacznej czci obiektw zabytkowych, niewystarczajce rodki finansowe na konserwacj i rewaloryzacj obiektw zabytkowych, niewystarczajca wiadomo spoeczna o koniecznoci naleytego dbania o zabytki, niedostatek wyspecjalizowanych jednostek projektowych i nadzorujcych
1. 2. 3. 4. 5.
1. 2.
3. 4.
6. 7.
8. 9.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
8. 9. 10. 11. 12.
ZAGROENIA pogarszajcy si stan techniczny obiektw zabytkowych, 2. samowolne dziaania na zabytkach bez uzgodnie i pozwole konserwatorskich, 3 . n i e dostateczna wiadomo inwestorw odnonie zasadnoci ochrony zabytkw 4. naciski na ograniczenie zakresu ochrony obiektw zabytkowych z uwagi na le rozumiane potrzeby inwestycyjne, stosowane wobec sub konserwatorskich, 5 . k l s k i i zdarzenia losowe, 6. brak skutecznej egzekucji prawa, 7. degradacja mieszkalnych obiektw zabytkowych przez przypadkowe dziaania inwestycyjne, w ktrych interes indywidualny inwestora jest przedkadany nad dobro zabytku (dobro spoeczne), 8. zagroenie nadmiern komercjalizacj zabytkw, prowadzc do zbyt agresywnego inwestowania w odniesieniu do zabytkowych obiektw. 1.
13.
-42-
7. ZAOENIA PROGRAMOWE Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 suy ma ochronie, sukcesywnej rewaloryzacji i wykorzystaniu lokalnych zasobw dziedzictwa kulturowego do rnych dziedzin ycia spoecznego. Realizacja celw okrelonych w Programie wymaga bdzie zmian wiadomoci, szczeglnie w dziedzinie odpowiedzialnoci jednostki samorzdu terytorialnego oraz wacicieli zabytkowych obiektw za ich stan oraz rnych podmiotw, instytucji i sfer funkcjonalnych odpowiadajcych za ad i zagospodarowanie przestrzenne oraz ochron rodowiska naturalnego i kulturowego, a take wyznaczajcych kierunki rozwoju miasta Tczewa. Wynikiem powinno by przejcie od zaniechania lub co najwyej pasywnej i biernej ochrony oraz czstkowych dziaa konserwatorskich do stosowania zintegrowanego zarzdzania zasobami dziedzictwa kulturowego. Ramy programowe Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 wyznaczaj tezy problemowe, wskazujce na : umoliwienie finansowania i racjonalnego wykorzystania rodkw finansowych na utrzymanie krajobrazu kulturowego oraz ratowanie obiektw o szczeglnych wartociach historycznych, wspieranie i kreowanie rnorodnych form i metod umoliwiajcych ochron zabytkw i opiek nad zabytkami stymulowanie zasad partnerstwa oraz odpowiedzialnoci wacicieli obiektw o podstawowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego na terenie miasta, podnoszenie walorw zabytkowych i wykorzystanie ich w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w gminie a zwaszcza jako czynnika wpywajcego na rozwj gospodarczy miasta, umoliwienie kreowania i realizowania lokalnych projektw zwizanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chronicymi krajobraz kulturowy dla osignicia zauwaalnych i wymiernych efektw jakociowej zmiany, kreowanie modelu odpowiedzialnoci za zasoby dziedzictwa kulturowego w miecie wrd mieszkacw i we wadzach samorzdowych, wspieranie aktywnoci lokalnej w dziaaniach majcych na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa, poszukiwanie i wspieranie projektw zwizanych z kreowaniem i wdraaniem nowych form opieki nad zabytkami i ich promocji /np. szlaki turystyczno-historyczne, oywianie zabytkw/, wczenie kultury i dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia zgodnie z zasadami planowania i wdraania programw prorozwojowych, stosownie do oczekiwa mieszkacw gminy poprzez uznanie znaczenia dziedzictwa kulturowego w rozwoju spoecznoekonomicznym miasta. Cel strategiczny Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 to: zachowanie i rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, suca budowaniu tosamoci mieszkacw oraz rozwojowi gospodarczemu. Metod do realizacji tak okrelonego celu bdzie: jakociowe i ilociowe powikszenie form ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami stosowanych przez wadze gminy przy wykonywaniu zada wasnych realizowanych na rzecz lokalnego rodowiska: infrastruktury podstawowej, spoecznej oraz lokalnej spoecznoci. Cel bdzie osigany w ramach trzech Priorytetw: I. OCHRONA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MIASTA II. ZARZDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM MIASTA III. PROMOCJA, EDUKACJA I DOKUMENTACJA WALORW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA
Priorytety za bd realizowana w ramach wskazanych w tabeli zada: ZACHOWANIE I REWALORYZACJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO SUCA BUDOWANIU TOSAMOCI MIESZKACW ORAZ ROZWOJOWI GOSPODARCZEMU
Priorytety I. OCHRONA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MIASTA 1. 2.
Zadania dziedzictwa kulturowego Uwzgldnianie problematyki ochrony w dokumentach programowych miasta, Ochrona panoram oraz przedpoli widokowych najcenniejszych elementw krajobrazu i dziedzictwa kulturowego w szczeglnoci widoku od strony Wisy, Wypenianie zabudow wolnych dziaek budowlanych na obszarach zabytkowych w zgodzie z historyczn kompozycj historycznego ukadu urbanistycznego i gabarytami oraz form architektoniczn tworzcej go zabudowy, Monitoring gminnej ewidencji zabytkw polegajcy na: ocenie biecego stanu zachowania obiektw zabytkowych, koniecznoci przeprowadzania prac konserwatorskich, remontowych, budowlanych, koniecznoci dokonania zmian w sposobie uytkowania, ocenie potencjalnych zagroe, Sporzdzanie raportw dokumentujcych ogldziny w terenie, a w przypadku obiektw wpisanych do rejestru zabytkw przesyanie ich do wiadomoci Wojewdzkiemu Konserwatorowi Zabytkw, Wystpowanie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw z wnioskami o wpisanie do rejestru zabytkw wskazanych w tekcie programu opieki najcenniejszych zabytkw nieruchomych stanowicych wasno gminy lub wspdziaanie w tym zakresie z wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych, Powstrzymywanie procesw samowoli budowlanych w odniesieniu do obiektw zabytkowych, Promocja dobrych wzorcw budowlanych wrd inwestorw planujcych prace remontowe i adaptacyjne przy obiektach zabytkowych lub projektujcych zabudow w tkance staromiejskiej
3.
4.
5.
6.
7. 8.
-44-
II. ZARZDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM GMINY
Wdraanie Programu Rewitalizacji Miasta Tczewa*, ktrego celem jest oywianie struktur miejskich zarwno w sferze zagospodarowania przestrzennego (w tym ochrona dziedzictwa kulturowego), jak i spoecznoekonomicznej, 2. Wykonanie szlakw turystycznych: Szlak Forteczny, Droga Spacerowa i Droga Widokowa, Poprawa estetycznego wizerunku przestrzeni publicznych: a zasad stosowania nonikw reklamowych na terenie wprowadzenie b) Starego Miasta, systematyczna wymiana owietlenia ulic na lampy jednolite, c) odpowiadajce charakterowi miejsca, d) opracowywanie projektw rewaloryzacji przestrzeni publicznych, rewaloryzacja przestrzeni publicznych Starego Miasta (ulic i placw) 3. w zakresie wymiany nawierzchni, wprowadzania elementw maej e architektury oraz zieleni miejskiej, rewaloryzacja zespow zabytkowej zieleni (w tym gminnych parkw, 4. cmentarzy, obszarw nieczynnych cmentarzy), Opracowanie planu prac remontowo konserwatorskich przy obiektach zabytkowych 5. stanowicych wasno lub wspwasno gminy Prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowicych 6. wasno gminy (w ramach opracowanego planu remontw), Dofinansowywanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach niebdcych wasnoci gminy na podstawie uchway dotyczcej dotacji na prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych: aktualizacja uchway, rozpatrzenie pod wzgldem prawnym moliwoci dofinansowania 7. obiektw pooonych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkw, Wspieranie dziaa zwizanych z zabezpieczeniem obiektw zabytkowych przed poarem, zniszczeniem i kradzie (monta instalacji przeciwpoarowej i alarmowej, zabezpiecze przeciw wamaniom, znakowanie 8. i ewidencjonowanie zabytkw ruchomych itp.), Opracowanie planu systematycznych kontroli stanu utrzymania i sposobu uytkowania obiektw zabytkowych znajdujcych si w zasobach 9. komunalnych, 10. Iluminacja najcenniejszych zabytkw gminy, Podejmowanie stara o uzyskanie rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw bdcych wasnoci gminy 1.
-45-
III. PROMOCJA EDUKACJA I DOKUMENTACJ A WALORW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY
1. Podjcie dziaa w celu oznakowania zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw, 2. Peniejsze udostpnienie informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej, 3. Opracowanie mapy zabytkw gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji, uatwiajcej dotarcie do najcenniejszych elementw dziedzictwa kulturowego, 4. Dokumentacja (w tym inwentaryzacja) typw historycznej zabudowy, historycznego detalu architektonicznego oraz innych cennych elementw dziedzictwa kulturowego miasta, 5. Wykonywanie i wspieranie opracowywania prac studialnych (studia historyczno-urbanistyczne, studia krajobrazowe, itp.), 6. Organizacja i wspieranie realizacji konkursw, wystaw i innych dziaa edukacyjnych, 7. Inicjowanie i organizacja obchodw Europejskich Dni Dziedzictwa na obszarze gminy, 8. Wydawanie i wspieranie publikacji (w tym folderw promocyjnych, przewodnikw) powiconych problematyce dziedzictwa kulturowego gminy, 9. Popularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych przy zabytkach, popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach, a take zagospodarowaniu obszarw oraz terenw cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo, 10. Wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz Centrum WystawienniczoRegionalnego Dolnej Wisy poprzez wspieranie i organizowanie zaj.
* Wdraanie Programu Rewitalizacji Miasta Tczewa w odniesieniu ochrony i promocji dziedzictwa kulturowego odbywa si bdzie na podstawie harmonogramu stanowicego zacznik nr 1 Programu Rewitalizacji.
-46-
8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Realizacja Programu odbywa si bdzie w oparciu o nastpujce instrumenty: prawne wynikajce z przepisw stosownych ustaw, rozporzdze wykonawczych, porozumienia pomidzy Wojewod Pomorskim a Gmin Miasta Tczewa w sprawie prowadzenia spraw z zakresu waciwoci Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Gdasku przez Gmin Miasta Tczewa reprezentowan przez Prezydenta Miasta Tczewa, decyzji i opinii wydawanych przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, zapisw w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, zapisw w Programie Rewitalizacji, finansowe dotacje, dofinansowania, nagrody, programy finansowane z funduszy europejskich, spoeczne dziaania edukacyjne, promocyjne, informacyjne, komunikacyjne, wspdziaanie z organizacjami spoecznymi, fundacjami, koordynacyjne programy dotyczce ochrony dziedzictwa kulturowego zapisane w wojewdzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego, wsppraca z orodkami naukowymi i akademickimi, kontrolne monitoring stanu zachowania i funkcjonowania rodowiska kulturowego, aktualizacja baz danych dotyczcych stanu zachowania obiektw 9. ZASADY OCENY REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Za monitorowanie realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 odpowiada Prezydent Miasta, ktry co dwa lata bdzie przedstawia Radzie Miejskiej w Tczewie sprawozdanie z realizacji programu. Przykadowe kryteria, ktre mog by zastosowane do oceny realizacji Programu: poziom (w %) wydatkw budetu gminy na ochron i opiek nad zabytkami, liczba i dugo (w km) utworzonych szlakw turystycznych i cieek rowerowych w obszarze rewitalizowanym, liczba wnioskw o wpis do rejestru zabytkw obiektw i zespow zabytkowych, liczba obiektw poddanych pracom remontowo-konserwatorskim, liczba dotacji na remonty obiektw zabytkowych, liczba opracowanych prac studialnych, liczba zrealizowanych konkursw, wystaw i dziaa edukacyjnych na terenie gminy, liczba przygotowanych/wydanych wydawnictw (w tym folderw promocyjnych, przewodnikw).
10. RDA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 10.1. Publiczne rda finansowania W celu waciwej i skutecznej ochrony zasobw kulturowych wykorzystane zostan rodki moliwe do zabezpieczenia z budetu miasta na ten cel, jak rwnie w miar moliwoci prowadzone bd programy czerpice z budetw innych publicznych rde, tj.: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji oraz wojewdztwa pomorskiego. 1. Miasto: w budecie miasta, co roku zabezpieczane bd rodki na zwizane z ochron rodowiska kulturowego, w tym niniejszego Programu (wydatki na realizacj zada inwestycyjnych: zwizanych z ochron zabytkw stanowicych wasno komunaln, wynikajcych z uchwalonego Programu Rewitalizacji, rodki przeznaczone na dotacje celowe, wydatki na dziaania nie inwestycyjne np. prace studialne, projektowe, dziaania promocyjne, edukacyjne, itp.)
-47-
2. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego: w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe Priorytet 1 Ochrona zabytkw przeznaczonego na dotacje prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Wnioski bdzie moga skada gmina miejska lub kady inny waciciel obiektu zabytkowego. 3. Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji: w ramach programu Razem Bezpieczniej, zwizanego z dofinansowaniem zada z zakresu poprawy bezpieczestwa i zabezpieczenia obiektw zabytkowych (monitoring automatyczny, systemy p.wamaniowe, p.poarowe) skierowanego do m.in. jednostek samorzdu terytorialnego, organizacji pozarzdowych, kociow i zwizkw wyznaniowych. 4. Wojewdztwo Pomorskie: w ramach Wojewdzkiego Programu Wspierajcego Rozwj Gospodarczy i Tworzenie Miejsc Pracy w Oparciu o Wykorzystanie Tradycji i Zasobw Przyrodniczych Regionu "GRYF" zwizanego z okresowym zatrudnianiem osb dugotrwale bezrobotnych przy pracach zwizanych ochron zabytkw, turystyk, ochron rodowiska i tradycj regionaln. 10.2. rodki pomocowe Miasto zamierza korzysta z dostpnych dla gminy rodkw Unii Europejskiej w ramach rnych programw pomocowych, a take pomaga innym beneficjentom w pozyskiwaniu rodkw na cele zwizane z ochron dbr kultury. 1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Dofinansowania projektw strukturalnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko (Dziaanie: 11.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, Dziaanie: 11.2 Rozwj oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym) oraz Regionalnego Programu Operacyjnego dla Wojewdztwa Pomorskiego (Dziaanie: 6.3 Regionalne dziedzictwo kulturowe o potencjale turystycznym, Poddziaanie: 8.1.2 Lokalna infrastruktura wspierajca rozwj gospodarczy; Dziaanie: 9.3 Lokalne inicjatywy obywatelskie) 2. Europejski Fundusz Spoeczny Dofinansowania udzielane z Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007 2013 w ramach Program: Program dla Europy rodkowej Priorytet: 4 Podniesienie konkurencyjnoci oraz atrakcyjnoci miast i regionw Obszar interwencji: P4.3 Wykorzystanie zasobw kulturowych dla uatrakcyjnienia miast i regionw. 11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ MIASTO ZADA Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKW Cele okrelone w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla Miasta Tczewa na lata 2010-2013 bd osigane poprzez: wsplne dziaania wadz Miasta Tczewa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzdem Marszakowskim Wojewdztwa Pomorskiego, Starostwem Powiatowym w Tczewie, Pomorskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, wadzami kocielnymi oraz innymi jednostkami samorzdu terytorialnego na zasadach porozumie, umw, wsplnych podmiotw, inicjatywy wasne wadz Miasta Tczewa, stosowanie instrumentw finansowych /dotacje, prowadzenie instytucji, nagrody, zachty, itp./, funkcje programowe /programy lokalne i projekty, kontrakty, itp./, inne dziaania stymulujce. Program wdraany bdzie przez Prezydent Miasta Tczewa, ktry moe powoa Zesp Doradczy skadajcego si z osb kompetentnych i zwizanych z dziaaniami na rzecz ochrony zabytkw, krajobrazu kulturowego i ochrony rodowiska, oraz zwizanych z kultur, turystyk, edukacj i promocj.
-48-
Wdraanie odbywa si bdzie przy wsppracy Wydziaw Urzdu Miejskiego w Tczewie, jednostek budetowych miasta, wacicieli obiektw zabytkowych, organizacji pozarzdowych, osb fizycznych i prawnych, Urzdu Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, instytucji, dla ktrych opieka nad zabytkami wynika z ich dziaalnoci statutowej.
-49-

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zacznik do Uchway Nr XL/354/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 30 grudnia 2009 r.

Prezydent Miasta Tczewa

Tczew - grudzie 2009

5.5.2. 5.5.3. 6. 7. 8. 9. 10. 10.1. 10.2. 11.

UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Narodowa Strategia Kultury, s. 114-115 Ibidem, s. 118 -8-

Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew, s. 56

STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ I-XVI

STREFY OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ 1 - 20

5.1.4. Program rewitalizacji miasta Tczewa

Program rewitalizacji miasta Tczewa na lata 2009-2013, s. 3, 4 Ibidem, s. 3, 4 -18-

ukad urbanistyczny Starego Miasta

Dec. z dnia 16.07.1959 r. nr rej. 112 (dawny nr 81)

ul. Wojska Polskiego 18B ul. Kardynaa Wyszyskiego 6 Pl.

Zachowana brya. Wymaga remontu

Pl. w. Grzegorza 1 zesp klasztoru dominikaskiego (klasztor)

1 po. XIV w. Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 564 (dawny nr 432)

Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 565 (dawny nr 433)

Dec. z dnia 4.01.1972 r. nr rej. 566 (dawny nr 434)

ul. Zamkowa 2/3 browar

Tczew Suchostrzygi cmentarz onierzy 9 austriackich wraz z

1888 r. obeliskiem i zieleni oraz szpalerem brzz karczma/zajazd k. XVIII w.

ul. Wojska Polskiego 15

Dec. z dnia 21.03.2003 r. nr rej. 1705 (dawny nr 1210)

Wymaga remontu Dec. z dnia 19.03.2009 r. nr rej. 1848

Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego Polskiego

5.4.2. Obiekty archeologiczne

badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny badania wykopaliskowe wyprzedzajce/nadzr archeologiczny

opinia MA** w Gdasku opinia MA** w Gdasku

opinia MA** w Gdasku

opinia MA** w Gdasku

opinia MA** w Gdasku

opinia MA** w Gdasku

8. 9. 10. 11. 12.

Priorytety I. OCHRONA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MIASTA 1. 2.

II. ZARZDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM GMINY

III. PROMOCJA EDUKACJA I DOKUMENTACJ A WALORW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY

You might also like

opinia MA w Gdasku opinia MA w Gdasku