GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TRZEBIELINO NA LATA 2009-2013

Spis treci 1. Wstp 2. Uwarunkowania prawne Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami 3. Zwizek Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami programowymi 3.1. Relacje krajowe 3.2. Relacje regionalne 3.3. Relacje miejscowe 4. Zasoby dziedzictwa kulturowego Gminy Trzebielino 4.1. Rys historyczny Gminy Trzebielino 4.2. Zabytki Gminy Trzebielino wpisane do rejestru zabytkw 4.3. Obiekty pod opiek konserwatorsk 4.4. Wykaz zasobw archeologicznego rodowiska kulturowego w Gminie Trzebielino 4.5. Wykaz parkw wpisanych do rejestru zabytkw i obiektw w ewidencji Konserwatorskiej oraz pozostaych 4.6. Wykaz cmentarzy wpisanych do rejestru zabytkw i obiektw bdcych w ewidencji Konserwatorskiej 5. Diagnoza stanu obiektw zabytkowych w Gminie Trzebielino 5.1. Analiza szans i zagroe 6. Zaoenia programowe 7. Instrumentarium realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami 8. Zakres sprawozdania z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami 9. Finansowanie programu 10. Zaczniki- zdjcia

1. Wstp
Program Opieki nad Zabytkami Gminy Trzebielino jest dokumentem sucym podejmowaniu planowanych dziaa dotyczcych inicjowania, wspierania oraz koordynacji prac z dziedziny ochrony zabytkw, krajobrazu kulturowego i upowszechniania, promowania dziedzictwa kulturowego przez samorzd gminy. Gwnym celem programu jest denie do znacznej poprawy stanu zasobw dziedzictwa kulturowego, w szczeglnoci w zakresie stanu zachowania i utrzymania obiektw zabytkowych oraz zachowania krajobrazu kulturowego gminy Trzebielino. Wane jest, aby realizacja tego celu dokonaa si przy wsppracy mieszkacw gminy. Dokument ten moe suy rodowiskom naukowym i badawczym, a take innym podmiotom i osob zainteresowanym kultur oraz dziedzictwem kulturowym. Program opracowany zosta na 4 lata. Jest dokumentem, ktry bdzie cyklicznie aktualizowany. W trakcie jego realizacji prowadzony bdzie monitoring dziki ktremu moliwe bdzie uwzgldnienie nowych uwarunkowa prawnych, spoecznych i gospodarczych, co pozwoli na sprecyzowanie lub modyfikacje przyjtych kierunkw dziaania oraz priorytetw. Ilekro w niniejszym programie jest mowa o : a) programie rozumie si przez to Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Trzebielino na lata 2009- 2013 b) ustawie rozumie si przez to ustaw z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ( Dz. U. Nr 162, poz. 1568) c) konserwatorze zabytkw- rozumie si przez to Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Gdasku d) gminie- rozumie si przez to Gmin Trzebielino e) rejestrze zabytkw- rozumie si przez to rejestr zabytkw prowadzony przez Konserwatora Zabytkw w Gdasku

2. Uwarunkowania prawne Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Ochrona zabytkw, dawnych, materialnych i niematerialnych dbr kultury jest obowizkiem konstytucyjnym Pastwa. W myl art.5 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska (...) strzee dziedzictwa narodowego (...). Istotnym elementem tego dziedzictwa s zabytki, ktre w swych niematerialnych wartociach s dobrem wsplnym. Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ( Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm. ) ktra nakada na organy samorzdowe obowizek: - uwzgldnienia ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami przy sporzdzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego - przekazanie wojewdzkiemu konserwatorowi zabytkw w terminie nie duszym ni 3 dni, przyjte zawiadomienie o odkryciu przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, i jest on zabytkiem.

- prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy, objtych wojewdzka ewidencja zabytkw. Zadania z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte s rwnie w Ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym art. 7 pomidzy zadaniami wasnymi gmin wymienia m.in. sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami.

3. Zwizek Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami programowymi

3.1. Relacje krajowe Ramy dla nowoczesnego mecenatu pastwa w sferze kultury, ale przede wszystkim dla nowoczenie pojmowanej polityki kulturalnej pastwa, funkcjonujcej w warunkach rynkowych wyznacza Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 20042013. Celem strategicznym przyjtym przez Rad Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004 roku dokumentu, jest zrwnowaenie rozwoju kultury w regionach. Jego realizacja bdzie si odbywa przez osignicie celw czstkowych. Program opieki jest cile zwizany z Narodow Strategi Rozwoju Kultury. Cel czstkowy 4. Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytkw. 3.2. Relacje regionalne a) Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego Strategia przyjta w dniu 18 lipca 2005 roku Uchwa nr 587/XXXV/05 Sejmiku Wojewdztwa Pomorskiego okrela sposb realizacji gwnych celw rozwoju, wrd nich zachowanie wartoci rodowiska kulturowego i przyrodniczego uwzgldniajc potrzeby przyszych pokole. Jednoczenie zawiera cele gospodarcze, kulturowe, spoeczne i ekologiczne ujmowane z punktu widzenia ponad pokoleniowego okresu czasu i w kategoriach przestrzennych. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Pomorskiego wytyczajca kierunki rozwoju wojewdztwa pomorskiego do roku 2020 obejmuje 14 celw strategicznych ujtych w ramach 3 priorytetw. Cele strategiczne maj charakter oglny i okrelaj podane stany lub procesy. S one doprecyzowane poprzez opis kierunkw dziaa. Program opieki jest zgodny z nastpujcymi priorytetami i celami strategicznymi Priorytet I Konkurencyjno, Cel strategiczny 3: Rozwj gospodarki wykorzystujcej specyficzne zasoby regionalne. Opis wybranego kierunku dziaania - ochrona dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego sprzyjajca jego racjonalnemu wykorzystywaniu w rozwoju spoeczno gospodarczym. Priorytet II Spjno Cel strategiczny 3 Rozwj spoeczestwa obywatelskiego. Opis wybranego kierunku dziaania - promocja postaw obywatelskich i dziaalnoci prospoecznej

Priorytet III Dostpno Cel strategiczny 4 Zachowanie i poprawa rodowiska przyrodniczego. Opis wybranego kierunku dziaania: - ochrona rnorodnoci biologicznej w tym realizacja przedsiwzi zwizanych z usytuowaniem obszarw sieci NATURA 2000. b) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Pomorskiego W dniu 30 wrzenia 2002 roku uchwa nr 639/XLVI/02 Sejmik Wojewdztwa Pomorskiego przyj Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Pomorskiego. Dokument ten okrela zasady ksztatowania struktury przestrzennej wojewdztwa w dugim przedziale czasowym w tym: wymagania w zakresie ochrony rodowiska przyrodniczego i ochrony dziedzictwa kulturowego z uwzgldnieniem obszarw podlegajcych szczeglnej ochronie. Program Opieki zgodny jest z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Pomorskiego, ktry przewiduje midzy innymi: - zachowanie dziedzictwa historycznego - rekultywacj, rewaloryzacj i restytucj elementw przyrodniczych i architektonicznych, suc podtrzymaniu lub odtworzeniu walorw krajobrazowych. 3.3.Relacje miejscowe a) Strategii Rozwoju Spoeczno- Gospodarczego Gminy Trzebielino na lata 2007-2015 W dniu 29 sierpnia 2007r Rada Gminy podja uchwa nr 49/X/2007 w sprawie przyjcia Strategii Rozwoju Spoeczno- Gospodarczego Gminy Trzebielino na lata 2007-2015, ktra okrela misj, cele i kierunki dziaania gminy do roku 2015 Cele wraz z kierunkami dziaania zostay podzielone na obszary strategiczne. Obszary strategiczne s najistotniejszymi polami dziaania gminy, jednoczenie wytyczaj kierunki prac na najblisze lata. Dziaalno Gminy Trzebielino koncentrowa bdzie si na piciu obszarach: infrastruktura, gospodarka, przestrze, spoeczno, ekologia. Program Opieki jest zgodny z celami zawartymi w tym dokumencie. 9.1 Infrastruktura Cel drugorzdowy; okrelajcy dziaania w kierunku rozwoju infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. Kierunek dziaania; Wyznaczanie i zagospodarowanie rekreacyjnych szlakw turystycznych. 9.3 Przestrze Cel drugorzdowy dziaania w kierunku wykorzystania walorw turystycznokrajobrazowych gminy dla jej rozwoju. Kierunek dziaania; Promocja walorw i osobliwoci przyrodniczych gminy Trzebielino b) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzebielino Gmina Trzebielino na dzie opracowania niniejszego programu nie posiada dla terenu caej gminy aktualnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Posiada tylko jeden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla pnocnej czci Trzebielina.

c) Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzebielino W dniu 15 lipca 1999r. Rada Gminy Trzebielino przyja Uchwa Nr / 49 / X /99 Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzebielino Uwarunkowania wynikajce ze stanu i funkcjonowania rodowiska kulturowego archeologia zawieraj: - Charakterystyk zasobw archeologicznego rodowiska kulturowego - Uwarunkowania w zakresie ochrony archeologicznego rodowiska kulturowego - Wykaz zasobw archeologicznych rodowiska kulturowego w Gminie Trzebielino Uwarunkowania wynikajce ze stanu i funkcjonowania rodowiska kulturowegoarcheologia i budownictwo zawieraj: - Charakterystyk zasobu - Wykaz obiektw architektury i budownictwa w ewidencji konserwatorskiej i w rejestrze zabytkw Uwarunkowania studium obejmuj: -Uwarunkowania rozwoju i zagospodarowania w tym cz tekstowa i graficzna Stosowne miejsce w wymienionym dokumencie zajmuj kierunki ochrony rodowiska kulturowego, w tym: Stanowisk archeologicznych Bezwzgldnej i wzgldnej ochrony archeologiczno- konserwatorskiej Moliwoci wczenia obszarw archeologicznego rodowiska kulturowego, do istniejcych i projektowanych tras i szlakw turystycznych. Oprcz kierunkw ochrony rodowiska kulturowego zamieszczono rwnie: - obowizki wynikajce z ustawy o ochronie dbr kultury - program wykorzystania torowisk nieczynnych linii kolejowych na wydzielone cieki rowerowe - dziaania gminy w celu zachowania obiektw historycznych i ich uatrakcyjniania

4. Zasoby dziedzictwa kulturowego Gminy Trzebielino

4.1 Rys historyczny Gminy Trzebielino Gmina Trzebielino dawniej stanowia posiado Putkamerw. Trzebielino byo centrum zachodniej czci ich woci. Puttkamerowie wadali Trzebielinem do 1945 roku. Wie zostaa wymieniona przez pomorskiego geografa Lubiniusa w 1612 roku jako teren zamieszkay przez Wendw ( Sowian). W XVIII wieku mieszkao tutaj 12 kmieci i 6 zagrodnikw oraz funkcjonowaa kunia. W 1836 roku przeprowadzono w Trzebielinie uwaszczenie chopw. Mimo prowadzonej przez Puttkamerw akcji kolonizacyjnej do ostatniej wojny miejscowa ludno uywaa kaszubskich nazw czci przysikw. Po wojnie wrd osadnikw gwny trzon stanowili take Kaszubi z okolic Kartuz, Kocierzyny i Chojnic. Dziki Puttkamerom ( w poowie II tysiclecia ziemia trzebieliska zacza si bardzo intensywnie rozwija pod wzgldem urbanistycznym, gospodarczym i handlowym

4.2. Zabytki Gminy Trzebielino wpisane do rejestru zabytkw Poniej przedstawiono wykaz zabytkw, wpisanych do rejestru zabytkw Pomorskiego Konserwatora Zabytkw w Gdasku. a) Koci parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP wraz z otoczeniem w Trzebielinie b) Paac Trzebielino 34 c) Paac w Poborowie 16 d) Koci filialny p.w. Najwitszego Zbawiciela wraz z otoczeniem Cety 6 e) Zesp dworsko-parkowy w Broczynie

4.3.Obiekty architektoniczne objte opiek konserwatorsk W gminie Trzebielino znajduje si 68 obiektw w wojewdzkiej ewidencji zabytkw. Wikszo z nich to zespoy pofolwarczne.

MIEJSCOWO Broczyna

OBIEKT Myn wodny nr 6

CZAS POWSTANIA 1921r.

Boanka

Budynek mieszkalny nr 11 Leniczwka nr.8 Podleniczwka nr 14 Zesp pofolwarczny : a) obora i stajnia b) cieltnik c) stodoa z magazynem d) wiata e) czworak stodoa nr 26 stodoa nr 41 Leniczwka nr 1

1 w. XX w. 1900r. 1902r. 2 po. XIX w.

Cety

k. XIX w. pocz. XXw. 1900r.

Czarnkowo

Gumieniec

Koci fil. p.w.w. Jana Chrzciciela 1929r. Zesp pofolwarczny: 2 po. XIXw., I.20 Xxw. a) oficyna paacowa b) rzdcwka c) chlewnia ze stodo 1922r. d) budynek inwent. z magaz. e) ogrodzenie leniczwka 1902r.

Szczyciec

Objezierze

Koci fil. Zesp pofolwarczny: a) stodoa b) obora c) budynek inwent. d) spichlerz e) stajnia f) budynek mieszk. nr.23

1864r.

Spichlerz w zespole pofolwarcznym 2 po. XIX w. Owczary Poborowo Zesp pofolwarczny: a) budynek wielofunkcyjny (stodoa, spichlerz, stajnia) b) budynek magazynowo- inwent. c) budynek mieszk. d. biuro Zesp pofolwarczny: a) owczarnia ob. Obora b) stodoa Zesp pofolwarczny: a) stodoa b) stodoa ze stajni i wozowni c) obora dwr Zesp pofolwarczny: a) budynek mieszkalny d. dom matki waciciela b) spichlerz c) warsztat, gara z cz. mieszk. Zesp pofolwarczny: a) rzdcwka nr 39 b) stodoa c) obora z magazynem d) obora e) gorzelnia Zesp mleczarni nr 1 2 po. XIX w., pocz.XX w. pocz. XX w. 1936r. XIX/XX w.

Starkowo

Starkwko

Suchorze

2 po. XIX w., pocz. XXw.1903r.

Zielin

pocz.XX w.

Trzebielino

Myn wodny nr 29 Zesp pofolwarczny: a) gara b) kunia, stolarnia, warsztat c) obora, spichlerz, chlewnia d) stodoa

pocz. XX w. k. XIX- pocz. XXw.

Budynek mieszkalny nr 10 Budynek gospodarczy nr 17 Budynek gospodarczy nr 37 Budynek mieszk. I gosp. nr 38 Budynek mieszk. nr 39 Budynek mieszk. nr 42 Stodoa nr 47 Budynek mieszk nr 71a Budynek mieszk nr 76 Budynek mieszk- gosp. nr 83 Stodoa nr 83 Budynek mieszk nr .85 Budynek mieszk nr 86

2 po. XIX w. k. XIX w. k.XIX w. 2 po. XIX w. XIX/XX w. 2 po XIX w. k. XIXw. pocz. XXw. po. XIX w. XIX/ XXw. k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w.

Ponad to na terenie Gminy Trzebielino znajduje si 306 stanowisk archeologicznych, z czego tylko 82 umieszczono w Planie opierajc si na danych zawartych w Studium z 1998r. Stanowiska te ukadaj si kompleksami osadniczymi na stokach i w czciach przykrawdnych dolin.

4.4. Wykaz zasobw archeologicznego rodowiska kulturowego w Gminie Trzebielino Strefa W bezwzgldnej ochrony archeologiczno- konserwatorskiej Nr strefy 1. Nr ewidencji AZP 12-29/95 Objezierze 13-29/34 Objezierze 13-29/50 Zielin 13-29/78 Miszewo Funkcja, chronologia, kultura archeologiczna Osada wielokulturowa horyzontu uycko pomorskiego k. wielbarskiej, wczesno- i pnoredniowieczna (1800 p.n.e. XIV w.) Cmentarzysko kurhanowe k. uyckiej (IV-V okres epoki brzu) Grodzisko?, osada horyzontu uycko-pomorskiego (1800-125 p.n.e.) Grodzisko , grdek

2. 3. 4.

5. 14-30/5 Starkowo 6. 14-30/19 Cety

Osada schykowoneolityczna, horyzontu uycko pomorskiego oksywsko- wielbarskiego (ok.2100 p.n.e. IV w. n.e.) Cmentarzysko kurhanowe k. uyckiej (IV-V okres epoki brzu) 9

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

14-33/33 Cety 15-30/1 Trzebielino 15-30/6 Poborowo 15-30/16 Poborowo 15-30/17 Poborowo 15-30/18 Poborowo 15-30/19 15-29/25i26 Trzebielino 25-29/27 Trzebielino

Cmentarzysko kurhanowe k. uyckiej Cmentarzysko kurhanowe Cmentarzysko kurhanowe horyzontu uycko pomorskiego Cmentarzysko kurhanowe Cmentarzysko kurhanowe k. uyckiej (IV-V okres brzu) wczesnoredniowieczne Cmentarzysko kurhanowe Cmentarzysko kurhanowe, horyzontu uyckopomorskiego wczesnoredniowieczne Dwa cmentarzyska kurhanowe horyzontu uyckopomorskiego Cmentarzysko kurhanowe

Strefa OW wzgldnej ochrony archeologiczno konserwatorskiej Nr strefy 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Nr ewidencji AZP 12-29/86 Objezierze 12-29/92 Objezierze 13-29/35 Zielin 13-29/36 Zielin 13-29/38 Zielin 13-29/39 Zielin 13-29/22 Objezierze 13-29/21 Objezierze 13-29/28 Objezierze 13-29/30 Objezierze 13-29/32 Objezierze 13-29/33 Objezierze 13-29/31 Objezierze 13-29/19 Objezoerze 13-29/68 Miszewo 13-29/69 Miszewo 13-29/77 Miszewo 13-29/48 Zielin 13-29/52 Zielin 13-29/55 Zielin 13-29/57 Zielin 13-29/59 Zielin Funkcja, chronologia, kultura archeologiczna Osada neolityczna (3500-1800p.n.e.) pnoredniowieczna i nowoytna Osada pnoredniowieczna z elementami wczesnoredniowiecznymi Osada horyzontu oksywsko- wielbarskiego (125 p.n.e. -375 n.e.) j.w. j.w. j.w. Osada wczesnoredniowieczna Osada horyzontu uycko- pomorskiego (1800-125 p.n.e.) j.w. j.w. Obozowisko osada k. pomorskiej (700- 125 p.n.e. j.w. j.w. Cmentarzysko k. pomorskiej (700-125 p.n.e.) Osada k. wielbarskiej j.w. Osada wczesno- i pnoredniowieczna Osada neolityczna (300-1800 p.n.e.) osada wczesnoredniowieczna Osada h. uycko-pomorskiego (1800-125 p.n.e.) j.w. i wczesnorednioweiczna Obozowisko neolityczne (3000-1800 p.n.e.) Osada neolityczna (3000-1800 p.n.e. ) h. uycko10

38. 39. 40. 41. 42. 43. 44.

45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52.

pomorskiego (1800-125 p.n.e.) 13-29/62 Zielin Osada k. wielbarskiej (0-375 n.e.) i wczesnoredniowieczna 13-29/63 Zielin Osada h. uycko pomorskiego (1800-125 p.n.e.) 13-29/81 Gumieniec Cmentarzysko k. pomorskiej (HaD) 13-29/82 Gumieniec j.w. + popielnica domkowa 13-29/87 Gumieniec Osada wczesnoredniowieczna (IX/X w., XI/XIIw.) 13-29/91 Gumieniec Osada k. wielbarskiej (0-375 n.e.) 13-29/100 Gumieniec Osada wielokulturowa: horyzontu uyckopomorskiego i oksywsko-wielbarskiego (1800 p.n.e.- 375 n.e.) 13-29/108 Gumieniec Osada wczesnoredniowieczna 13-30/41 Starkowo Osada h. uycko-pomorskaiego (1800-125 p.n.e.) wczesnoredniowieczna fazy C,D-E 13-30/42 Starkowo Cmentarzysko k. pomorskiej (700-125 p.n.e.) 14-29/1 Zielin j.w. 14-30/1a Cety Cmentarzysko k. pomorskiej (700-125 p.n.e.) 14-30/14 Cety 14-30/15 Cety 14-30/23 Cety Osada schykowoneolityczna (ok.2100p.n.e.) i k. uyckiej (1800-700 p.n.e.) Cmentarzysko k. wielbarskiej (0-375 n.e.) Cmentarzysko horyzontu uycko- pomorskiego i oksywsko-wielbarskie (1800 p.n.e.- 375n.e.) i osada wczesnoredniowieczna Osada k. oksysowskiej (PLT) i obozowisko neolityczne (2500-1800 p.n.e.) Osada horyzontu uycko-pomorskiego (1800-125 p.n.e.) j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. Osada wczesnoredniowieczna (D-E) i k. uyckiej (1800-700 p.n.e.) Osada schykowo neolityczna (ok.2100-1800 p.n.e.) Osada horyzontu uycko-pomorskiego (1800-700 p.n.e.) i k. wielbarskiej j.w. Osada horyzontu oksywsko-wielbarskiego (125 p.n.e.- 375 n.e.) Cmentarzysko horyzontu uycko -pomorskiego Osada horyzontu uycko-pomorskiego Osada wczesnoredniowieczna i obozowisko neolityczne Osada horyzontu uycko-pomorskiego j.w. j.w. 11

53.

14-30/28 Cety

54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.

14-29/13 Trzebielino 14-29/14 Trzebielino 14-29/17 Trzebielino 14-29/18 Trzebielino 14-29/20 Trzebielino 14-29/22 Trzebielino 14-30/37 Poborowo 14-30/38 Poborowo 14-30/43 Poborowo 14-30/44 Poborowo 14-30/45 Poborowo 15-30/5 Poborowo 15-30/7 Poborowo 15-30/8 Poborowo 14-30/12 Poborowo 14-30/13 Poborowo 15-30/14 Poborowo

71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80.

15-30/15 Poborowo 15-30/2 Poborowo 15-29/1 Trzebielino 15-29/7 Trzebielino 15-29/14 Trzebielino 15-29/17 Trzebielino 15-29/20 Trzebielino 15-29/19 Trzebielino 15-29/21 Trzebielino 15-29/23 Trzebielino

81. 82.

15-29/21 Trzebielino 15-29/28 Boanka

Osada z wczesnej epoki brzu Osada wielokulturowa osadownicza pradziejowego i wczesnoredniowiecznego Cmentarzysko k. pomorskiej (HaD) Osada schykowoneolityczna i horyzontu uyckopomorskiego oraz wczesnoredniowieczna Osada horyzontu uycko pomorskiego (1800-125 p.n.e.) j.w. oraz osada k. wielbarskiej (0-375 n.e.) Osada pradziejowa Osada horyzontu uycko- pomorskiego j.w. Osada wielokulturowa horyzontu uyckopomorskiego oksywsko-wielbarskiego i wczesnoredniowieczna j.w. Obozowisko mezolityczne (ok.4500 p.n.e.)

4.5. Wykaz parkw. 4.5.1 wpisanych do rejestru zabytkw 1. Broczyna- poz.rej.A-236 Powsta prawdopodobnie w kocu XIX w. w oparciu o zasady stylu naturalistycznego. Zniszczony drzewostan i ukad przestrzenny nie pozwalaj na stwierdzenia czy park podlega jakim przeobraeniom czy nawarstwianym stylom. Park zajmuje powierzchnie 1 h 4.5.2 wpisanych do ewidencji 1. Cety- ewid. park zajmuje niewielki 1,0 hektarowy obszar przy dworze. Przed frontem dworu znajduje si przestrze trawiasta, pierwotnie podjazd. Stan techniczny drzew dobry. Czas powstania ocenia si na schyek XIX w. 2. Moczydo- ewid. Powsta ok. XIX w. Zachowa si ukad przestrzenny w oglnym zarysie. Park poczony by z sadem. Aktualnie zachoway si tylko jego pozostaoci. Park otaczaj dorodne drzewa. 3. Poborowo- ewid. pocztki sigaj koca XVI w. Park powsta w wielu etapach rozwojowych, a do osignicia ostatecznego ksztatu na pocztku XIX w. W tym to czasie prawdopodobnie zosta zaoony park, na historycznej mapie z roku 1963 widoczny jest dokadny zarys granicy parku. Obecny ksztat zaoenia w oglnym zarysie odpowiada jego przestrzennemu ukadowi historycznemu. Powierzchnia parku to 5,3575 ha 4. Suchorze ewid. Powsta ok XIX w ukad przestrzenny nie zachowany pojedynczo rosnce stare, dorodne drzewa 5. Trzebielino- ewid. Oglny ukad przestrzenny i zaoenia w wikszoci zachowane zatarty w szczegach czas powstania okrela si na 1810r. powierzchnia parku to 5,12ha 10. Uliszkowice- ewid. b.d

12

4.5.3 Pozostae 1. Gumieniec- Powsta prawdopodobnie w XIX w. Zniszczony ukad przestrzenny nie pozwalaja na stwierdzenia czy park podlega jakim przeobraeniom czy nawarstwianym stylom. 2. Starkowo Powsta prawdopodobnie w kocu XIX w. w oparciu o zasady stylu naturalistycznego. Zniszczony drzewostan i ukad przestrzenny nie pozwalaj na stwierdzenia czy park podlega jakim przeobraeniom

4.6 Wykaz cmentarzy wpisanych do rejestru zabytkw i obiektw bdcych w ewidencji Konserwatorskiej Cety- przykocielny, 2 po. XIX w. nagrobki wolnostojce (2), ziele niska i wysoka w dobrym stanie zachowana, ewid. Cety- ewang., 2 po. XIX w. nagrobki zdewastowane, drzewostan silnie zredukowany, ewid. Gumieniec ewang. koniec XIX w. starodrzew w wikszoci zachowany, nieliczne samosiejki krzeww i drzew, 5 nagrobkw zachowanych Miszewo ewang., XIX/XX w., brak nagrobkw, starodrzew w wikszoci zachowany, liczne samosiejki krzeww i drzew. Na miejscu alejki prowadzcej do cmentarza mody las, ewid. Objezierze ewang., 2 po. XIX w., brak nagrobkw, rzd drzew wzdu granic cmentarza, poj. brzozy, klony podrost dbowo- sosnowy, drzewostan zachowany w 40% ewid. Suchorze- ewang. 1 po. XX., zachowane fragmenty nagrobkw, drzewostan w peni zachowany, ewid. Trzebielino przykocielny, po. XIX w., zachowana grupa drzew, nagrobek, ewid. Trzebielino- paraf., 2 po XX w. Nagrobki wspczesne brak drzewostanu ewid. Zielin ewang. 2 po. XIX w., nagrobki zdewastowane, starodrzew w wikszoci wycity, liczne samosiejki krzeww i drzew. Starodrzew przy granicy cmentarza od strony wschodniej i pnocnej wycity wiosn 2007, ewid. Poborowo ewang. 2 po. XIX w. nagrobki wolnostojce (5) Starodrzew w czci wycity, liczne samosiejki krzeww i drzew oraz zomy drzew. Broczyna- przykocielny od XVII w. brak nagrobkw. Cmentarz porasta murawa i samotnie stojca lipa. ewid.

13

Ewidencja konserwatorska zostaa sporzdzona w poowie lat 80-tych ubiegego wieku i z uwagi na upyw czasu wymaga weryfikacji. W celu ustalenia zasobw obiektw posiadajcych warto zabytkow, naleaoby przeprowadzi weryfikacj w terenie. Prace te powinny zosta objte dziaaniami programowymi, dlatego te uwzgldnione zostay w nastpnych rozdziaach.

5. Diagnoza stanu obiektw zabytkowych w Gminie Trzebielino

W Gminie Trzebielino znajduje si 5 obiektw architektury wpisanych do rejestru zabytkw, 68 obiektw wpisanych do ewidencji zabytkw. W zdecydowanej wikszoci w/w obiekty stanowi wasno prywatn lub kocieln. Wrd wymienionych w rozdziale 4 obiektw zabytkowych w najlepszym stanie s obiekty sakralne a wic kocioy w: Cetyniu, Trzebielinie, Gumiecu, Objezierzu. Obiekty te wymagaj remontw. Dotychczasowe prace konserwacyjne wykonywane byy ze skadek prowadzonych przez mieszkacw poszczeglnych miejscowoci. Obiekty wpisane do ewidencji zabytkw w wikszoci stanowi wasno prywatna. S wyremontowane i przez to zosta zmieniony ich pierwotny wygld. Pozostae obiekty zachoway pierwotny wygld lecz cz z nich wymaga pilnego remontu. Stan obiektw znajdujcych si w ewidencji zabytkw, nie jest dokadnie znany i wymaga szczegowych bada i inwentaryzacji.

5.1 analiza szans i zagroe SZANSE - rosnca rola samorzdu poprzez wczenie ochrony zabytkw w stref rozwoju regionalnego, - moliwo finansowania prac konserwatorskich i remontowanych obiektw zabytkowych ze rodkw finansowych pochodzcych z rnych rde. - uwzgldnienie programu w sporzdzaniu programw planw istrategii rozwoju gminy ZAGROENIA -pogarszajcy si stan techniczny tkanki zabytkowej spowodowany niewaciwym uytkowaniem, celowym niszczeniem (w szczeglnoci obiektw i zespow zabudowy XIX- wiecznej) - brak rodkw na skuteczn ochron i zabezpieczenie zabytkw

- dokonywanie wtrnych podziaw i parcelacji obiektw i zespow zabytkowych -klski ywioowe

6. Zaoenia programowe
Celem strategicznym programu jest: Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego oraz zwikszenie zainteresowania turystycznego Gminy Trzebielino. Cel ten bdzie realizowany w ramach 3 priorytetw Priorytet 1 Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoecznogospodarczego gminy Priorytet 2 Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego 14

Priorytet 3 Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja suca budowaniu tosamoci kulturalnej.

W ramach Priorytetu 1 Kierunek dziaa Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw na potrzeby spoeczne turystyczne i edukacyjne Podejmowanie dziaa umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami Zadania -Podejmowanie stara o uzyskanie rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw bdcych wasnoci gminy - rewaloryzacja zespow zabytkowej zieleni ( w tym gminnych parkw, cmentarzy, obszarw nieczynnych cmentarzy) - prowadzeni biecych prac porzdkowych przy zabytkowych zespoach zieleni: gminnych parkach, cmentarzach, obszarach nieczynnych cmentarzy, dawnych parkach dworskich

- wsppraca z urzdami pracy w zakresie prowadzenia biecych prac pielgnacyjnych porzdkowych i zabezpieczajcych na terenach objtych ochrona

W ramach Priorytetu 2 Kierunek dziaa Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego Zadania -walka z samowolami budowlanymi - konserwatywne egzekwowanie zapisw dotyczcych dziaalnoci inwestycyjnej na obszarach objtych ochron okrelonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

W ramach Priorytetu 3 Kierunek dziaa Szeroki dostp do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy Zadania - utworzenie gminnej ewidencji zabytkw - podjcie dziaa majcych na celu wpisanie do rejestru, zabytkw archeologicznych stanowicych wasno gmin - uzupenienie Programu do roku 2011 o brakujce stanowiska archeologiczne 15

Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym

Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego suca kreacji produktw turystyki kulturowej

- wystpienie z wnioskiem do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o wpisanie do rejestru zabytkw wymagajce bezwzgldnej ochrony archeologicznokonserwatorskiej z ustaleniem wacicieli bd uytkownikw terenu - wykona ewidencj geodezyjn z okreleniem granic zabytku wymagajcego bezwzgldnej ochrony archeologiczno- konserwatorskiej - wykonanie gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych - zapobieganie przed dewastacj stanowisk archeologicznych w szczeglnoci stanowisk wymagajcych bezwzgldnej ochrony archeologiczno konserwatorskiej. - opracowanie mapy zabytkw gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji uatwiajcej dotarcie do wszystkich elementw dziedzictwa kulturowego - organizacja i wspieranie realizacji , wystaw i innych dziaa edukacyjnych - wydawanie i wspieranie publikacji ( w tym folderw promocyjnych, przewodnikw) powiconych problematyce dziedzictwa kulturowego gminy - organizacja konkursw na najlepszego uytkownika obiektu zabytkowego - wprowadzenie i upowszechnianie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez organizowanie i wspieranie zaj - opracowanie szlakw turystycznych wykorzystujcych walory dziedzictwa kulturowego

7. Instrumentarium realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Zakada si, e zadania okrelone w gminnym programie opieki nad zabytkami bd wykonywane na podstawie poniszych instrumentw: -instrumentw prawnych- wynikajcych z przepisw ustawowych tj. uchwalanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, wykonywanie decyzji administracyjnych - instrumentw finansowych tj. korzystanie z programw uwzgldniajcych finansowanie z funduszy unijnych, subwencje, nagrody -instrumentw koordynacji tj. poprzez realizacj projektw i programw dotyczcych ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewdzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego - instrumentw spoecznych poprzez dziaania edukacyjne promocyjne, wspdziaanie z organizacjami spoecznymi 16

8. Zakres sprawozdania z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Z realizacji programu Wjt bdzie sporzdza co dwa lata sprawozdanie ktre przedstawia bdzie Radzie Gminy Trzebielino opierajc si na poniszych kryteriach. W ramach priorytety I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno- gospodarczego gminy - zakres wsppracy z organizacjami pozarzdowymi dziaajcymi na terenie gminy - warto finansowa pracy wykonanych w ramach prac konserwatorskich - poziom w (%) wydatkw z budetu gminy na ochron i opiek nad zabytkami -liczba zoonych wnioskw o dofinansowanie renowacje obiektw zabytkowych W ramach priorytetu II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego - Poziom ( w %) objcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego W ramach priorytetu III Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja suca budowaniu tosamoci. - liczba zrealizowanych konkursw, wystaw, dziaa edukacyjnych na terenie gminy - liczba utworzonych szlakw turystycznych - liczba opracowa w postaci folderw promocyjnych

9.Finansowanie programu
Finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami odbywa si bdzie z rnych rde. Podstawowe to: - rda publiczne: budet gminy, rodki Unii Europejskiej - rda prywatne : osoby fizyczne organizacje pozarzdowe, organizacje kocielne Finansowanie programu bdzie realizowane z wykorzystaniem rodkw z wielu rde: ze rodkw budetowych gminy, funduszy strukturalnych, oraz ze rodkw prywatnych.

17