UCHWAA NR XXXII/138/09 RADY GMINY SZUMOWO z dnia 27 sierpnia 2009 r.

w sprawie przyjcia Gminnego Programu opieki nad zabytkami Gminy Szumowo na lata 2009-2012 Na podstawie art. 87 ust. 1, 3, 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394 oraz z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 97, poz. 804), po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, uchwala si co nastpuje: 1. Przyjmuje si Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Szudziaowo na lata 2009-2012, stanowicy zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy Szumowo. 3. Uchwaa wchodzi w ycie z dniem podjcia i podlega ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Podlaskiego. Przewodniczcy Rady Eugeniusz Nowacki

Zacznik do uchway Nr XXXII/138/09 Rady Gminy Szumowo z dnia 27 sierpnia 2009 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SZUMOWO NA LATA 2009 2012

Szumowo, sierpie 2009

I. POSTANOWIENIA OGLNE 1. Uwarunkowania prawne gminnego programu opieki nad zabytkami Obowizek opieki nad zabytkami nakadaj na samorzdy dwie ustawy: 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591, z pniejszymi zmianami ). 2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z pniejszymi zmianami ). Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym w art. 7 pomidzy zadaniami wasnymi gminy wymienia m.in. sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami nakada na organy samorzdowe obowizek: 1) uwzgldniania ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami przy sporzdzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego; 2) prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy, objtych wojewdzk ewidencj zabytkw; 3) przekazywania wojewdzkiemu konserwatorowi zabytkw w terminie nie du szym ni 3 dni przyjte zawiadomienie o odkryciu przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, i jest on zabytkiem lub zabytkiem archeologicznym; 4) sporzdzania na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami; 5) co 2 lata Wjt winien przedstawia Radzie Gminy sprawozdanie z realizacji programu opieki nad zabytkami. 2. Zabytki podlegajce ochronie i opiece Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami definiuje pojcie zabytku ponadto wprowadza pojcia ochrony i opieki nad zabytkami. Zabytek jest to nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich cz lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki lub zdarzenia, ktrych zachowanie le y w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn artystyczn lub naukow. W myl ustawy ochronie i opiece podlegaj (bez wzgldu na stan zachowania): 1) zabytki nieruchome bdce, w szczeglnoci: a) krajobrazami kulturowymi, b) ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi, c) dzieami architektury i budownictwa, d) dzieami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakadami przemysowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji; 2) zabytki ruchome bdce, w szczeglnoci: a) dzieami sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki u ytkowej, b) kolekcjami stanowicymi zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, c) numizmatami oraz pamitkami historycznymi, a zwaszcza militariami, sztandarami, pieczciami, odznakami, medalami i orderami,

d) wytworami techniki, a zwaszcza urzdzeniami, rodkami transportu oraz maszynami i narzdziami wiadczcymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujcymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiaami bibliotecznymi, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rkodziea oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne bdce, w szczeglnoci: a) pozostaociami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. 4) nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadnicze. 3. Gminny program ochrony zabytkw Gminny program ochrony zabytkw jest to wieloletni, interdyscyplinarny, zintegrowany program operacyjny. Przedmiotowy dokument jest powizany z istniejcymi dokumentami strategicznymi: 1) zewntrznymi - wojewdzkimi, powiatowymi, 2) wewntrznymi Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Szumowo, Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego dotyczcej obszaru

poo onego w Szumowie w rejonie ulicy Przemysowej, Cmentarnej i 1 Maja oraz Planem odnowy miejscowoci Szumowo. II. AKTUALNA SYTUACJA SPOECZNO GOSPODARCZA NA OBSZARZE GMINY 1. Raport o stanie gminy Gmina Szumowo le y w wojewdztwie podlaskim na poudniowo-zachodnim kracu powiatu zambrowskiego, na terenie byego wojewdztwa om yskiego na obszarze Wysoczyzny Wysokomazowieckiej. Cz gminy Szumowo poo ona jest w strefie naturalnego krajobrazu chronionego i obowizuje tam ochrona zasobw przyrodniczych. Zintegrowane wartoci krajobrazu naturalnego wystpujce w tej czci gminy stanowi o wysokiej atrakcyjnoci omawianego obszaru. Jednostk samorzdow tworzy 21 soectw: Gbocz Wielki, Kaczynek, Kalinowo, Krajewo Budziy, townica, Ostr ne, Papro Maa, Papro Du a, Pchratka Polska I, Pchratka Polska II, Radwany Zaorze, Rynoty, Srebrna I, Srebrna II, Srebrny Borek, Stryjki, Szumowo, Wyszomierz Wielki, Zarby Jartuzy, abikowo

Prywatne, abikowo Rzdowe. Ssiaduje ona z gminami: od pnocy niadowo i Zambrw, od wschodu Zambrw, od zachodu i poudnia z gminami wojewdztwa mazowieckiego (Andrzejewo, Ostrw Mazowiecka i Luboty). Gmina Szumowo obejmuje powierzchni 14 115 ha. Przewa aj tu u ytki rolne, ktre zajmuj 9836 ha stanowic 69,68% obszaru. Lasy porastaj 3391 ha, czyli 24,02 % powierzchni gminy. Jest to teren w wikszoci rwninny, poo ony w dorzeczu Narwi i rodkowego Bugu. Stanowi krajobrazowe przedu enie Niziny Mazowieckiej. czna dugo rzek i kanaw w gminie wynosi 18,54 km. Gmina Szumowo charakteryzuje si stosunkowo czystym powietrzem atmosferycznym oraz niedu ym zanieczyszczeniem rodowiska, nale y do makroregionu Zielone Puca Polski". Rys. 1 - Poo enie gminy Szumowo na tle powiatu zambrowskiego

2. Ludno Wedug danych Urzdu Gminy Szumowo teren gminy (wg stanu na 31 grudnia 2008 r.) zamieszkuje ogem: 4946 osb, w tym: 2438 kobiet i 2508 m czyzn. Struktura wiekowa ludnoci rozpatrywana ze wzgldu na przynale no do produkcyjnych i nieprodukcyjnych grup wiekowych przedstawia si nastpujco: - - ludno w wieku przedprodukcyjnym ogem: 1173 osb - - ludno w wieku produkcyjnym: 2950 w tym: kobiet 1361 m czyzn 1589

- ludno w wieku poprodukcyjnym: 823 osoby, w tym: kobiet m czyzn 528 295

Rys. 2 Lokalizacja miejscowoci na terenie gminy Szumowo

Podstawow funkcj gminy jest rolnictwo, natomiast funkcje uzupeniajce peni przemys wydobywczy i gospodarka lena. Najwikszy odsetek ludnoci zatrudniony jest we wasnych gospodarstwach rolnych. Sie osadnicza gminy liczy cznie 20 jednostek osadniczych o bardzo du ym zr nicowaniu co do wielkoci; od liczcych 1 081 Szumowo i 754 Srebrna, do liczcych 12 mieszkacw Stryjki i 23 Mroczki Stylgi. Gmina zr nicowana jest rwnie pod wzgldem charakteru zabudowy jak i wartoci gleby dla celw rolniczych. W czci poudniowo- wschodniej dominuj dobre gleby oraz znajduj si tam wsie skupione wzdu ulicy o zwartej zabudowie. W czci pnocno- zachodniej zabudowa

jest luna, czsto wrcz rozproszona, kolonijna, za wioski maj posta wsi rzdwek lub wielodro nic. Ludzie gospodaruj tu na glebach sabych. Centrum gminy stanowi Szumowo skupiajce 21,9 % ludnoci gminy. skoncentrowane s usugi z zakresu obsugi ludnoci oraz obsugi rolnictwa. W Szumowie

Jednostki osadnicze gminy to wsie typowo rolnicze. Pozarolnicze funkcje wsi rozwinite s w niewielkim stopniu. S to usugi i przemys. Wikszo zlokalizowanych na terenie gminy zakadw produkcyjnych i usugowych swoj dziaalno wi e z miejscowymi zasobami naturalnymi i potrzebami ludnoci. Przez obszar gminy przebiegaj dwa gazocigi: - gazocig wysokiego cinienia D250 mm, - gazocig tranzytowy D11 1400 mm Rosja Niemcy.

Atutem gminy jest poczenie si drg gminnych z przebiegajc drog krajow nr 8 Warszawa- Biaystok. Na terenie gminy Szumowo funkcjonuje jedno gimnazjum, do ktrego uczniowie s dowo eni z terenu caej gminy. Dziaa rwnie sze szk podstawowych i jedno przedszkole gminne. III. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY 1. Rys historyczny i oglna charakterystyka zasobw kulturowych W tej czci Mazowsza osadnictwo siga pocztkw pastwa polskiego. Istniao tu ju wtedy kilka grodw ksi cych, midzy innymi w wicku i Porytym Jaboni. Wok znajdowao si niewiele maych osad rozrzuconych wrd olbrzymich lasw. Pierwsze pisane dokumenty o osadnictwie w obszarze gminy Szumowo pochodz z przeomu XII i XIII wieku. Szumowo, wie o pierwotnej nazwie Somowa Gra poo ona na poudniowych kracach Czerwonego Boru wzmiankowana ju w 1239 r. Rozwj caego regionu zosta zahamowany w wyniku najazdw Jawingw i nastpnie Litwinw. Tutejsze osady zostay opuszczone, jednak wiele nazw geograficznych przetrwao - tak te byo z Szumowem ( Somowa Gra ). Dopiero 1385 roku, gdy zapanowa pokj midzy Polsk i Litw rozpocz si drugi etap osadnictwa na tym terenie. Gwnym orodkiem osadnictwa byo Szumowo, gdzie ulokowano siedzib parafii oraz Gbocz Wielki, w ktrej krzy owao si szereg lokalnych szlakw handlowych. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1417 r., kiedy wie kupi Wincenty z Gbocza, uzyskujc w 1432 r. nadanie prawa niemieckiego na 30 wk ziemi. Szumowo stao si siedzib jego potomkw, Szumowskich herbu Lubicz. Nastpnie przeszo w posiadanie innych wacicieli. Na terenie obecnej gminy Szumowo dominowao osadnictwo szlacheckie. W czasach panowania pruskiego pod koniec XVIII wieku prowadzona bya akcja kolonizacyjna ludnoci niemieckiej. W tym okresie powstay wsie niemieckie - Papro Du a, Pchratka, Papro Maa, Srebrny Borek. W 1798 roku Papro Du a staa si gwn osad niemieckich osadnikw. W rodku wsi wybudowano zbr. Wok wzniesiono zabudowania na

planie regularnego koa z ulicami rozchodzcymi si promieniowo od usytuowanego w centrum osady zboru. Drug najwiksz osad kolonistw na terenie gminy zosta Srebrny Borek jak z dokumentw wynika powsta w 1839 roku. Wiosk cechowao rozproszone budownictwo, charakterystyczne dla niemieckich wsi. Pierwsza niemiecka szkoa w Srebrnym Borku powstaa w 1868 roku i istniaa do 1914 roku. Kolonici niemieccy zamieszkiwali te obszary do 1944 roku. w Paproci Du ej w dniu 15 lipca 1899 roku lubowa Marszaek Jzef Pisudski. Najciekawsze ukady wiejskie wiadczce o poszczeglnych etapach osadniczych zachoway si w: 1) Paproci Du ej - chroniony zesp wiejski w ukadzie okolnica na obwodzie regularnego koa z ulicami rozchodzcymi si promieniowo od usytuowanego w centrum osady kocioa katolickiego, 2) Szumowie - chroniony ukad wiejski w ukadzie wielodro nicy rozwinitej z ulicwki i czytelnego zao enia prostoktnego rynku. Pozostaoci po osadnictwie kolonistw niemieckich s resztki cmentarzy ewangelickich w Paproci Du ej i Srebrnym Borku. Najwa niejsze dobra kultury architektury i budownictwa w gminie to: 1) koci parafialny w Szumowie. Koci parafialny zbudowany w latach 1866-1867, nastpnie rozbudowany w 1980 r. Jednonawowy, orientowany, neobarokowy z boczn barokow wie i prostym, kwadratowym portykiem. Wntrze podzielone wysokimi pkolistymi wnkami arkadowymi. W rodku znajduj si trzy otarze neoklasyczne z 1868 roku.

2) dzwonnica przy kociele zbudowana na pocztku XX wieku.

3) dom parafialny w Szumowie Drewniana synagoga pochodzca z okoo 1933 r., przeniesiona tu w 1946 r. ze niadowa. Dzisiaj zachowana w dobrym stanie peni rol domu parafialnego. Przed drug wojn wiatow Szumowo miao swoj drewnian bo nic. W latach czterdziestych kupili j gospodarze ze wsi Srebrna. Rozebrali j i wykorzystali budulec do budowli budynkw gospodarczych. W ten sposb ubyway zabytki architektury drewnianej. Bo nica Szumowska jest jedyn z tych, ktre ocalay, a wanie z drewnianych synagog znane byy te strony. Dom parafialny w Szumowie, dawniej drewniana synagoga, pochodzca z okoo 1938 r. Jest ona dzieem Jana Wojsa, cieli ze wsi Duchny Mode, gmina niadowo. W 1942 r. niadowscy ydzi zostali przez Niemcw wymordowani a synagog przeksztacono w magazyn zbo owy. Po wojnie niadowska gmina do spraw opuszczonego mienia sprzedaa bo nic szumowskiemu proboszczowi i tym sposobem budowla trafia na nowe miejsce w Szumowie.

Na terenie posesji obok domu parafialnego umieszczono kamienie na miejscu zbrodni ksi y. Na jednym przymocowany jest metalowy krzy i wyryty napis: Tu zgin mierci mczesk z rk niemieckich siepaczy we wrzeniu 1941r. Ks. Piotr Pianko Kanonik Proboszcz w Szumowie i Ks. AL.uniewski.

4) dom handlowy w Szumowie zbudowany w 1930 r. Do jego budowy, ktra trwaa ok. 3 lat przyczynili si mieszkacy caej gminy. Wybudowany zosta ze rodkw spoecznych i spenia funkcj domu handlowego oraz by miejscem realizacji imprez kulturalnych. 4) dom handlowy w Szumowie zbudowany w 1930 r.

Do jego budowy, ktra trwaa ok. 3 lat przyczynili si mieszkacy caej gminy. Wybudowany zosta ze rodkw spoecznych i spenia funkcj domu handlowego oraz by miejscem realizacji imprez kulturalnych.

5) budynek gminnego przedszkola w Szumowie zbudowany w 1937 r.

6) budynek szkoy w Srebrnym Borku

Jak z powy szego wynika, w Szumowie, jak i w okolicznych wsiach nale cych do gminy zachowao si wiele ciekawych obiektw o charakterze zabytkowym. 2. Zabytki, cmentarze i mogiy gminy Szumowo wpisane do rejestru zabytkw Poni sza tabela zawiera wykaz zabytkw, wpisanych do rejestru zabytkw Podlaskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Biaymstoku. Kolejne kolumny zawieraj opis zabytku, form wasnoci, sposb u ytkowania oraz numer i dat wpisania do rejestru zabytkw.
Lp. 1. 2. 3. Zabytek Koci parafialny p.w. Szumowie z 1867 1981 Nawiedzenia NMP Forma wasnoci w Wasno kocielna U ytkowanie Obiekt sakralny Dom parafialny Cmentarz grzebalny Nr w rejestrze i data wpisania A-79 02.05.1980 A-314 12.11.1987 A-346 21.12.1987 A-351 23.12.1987 A-351 23.12.1987 A-497 29.09.1993 A-274 11.03.1987

Dom parafialny drewniany synagoga ydowska w Wasno Szumowie z lat 1938-1947 kocielna Cmentarz parafialny, rzymskokatolicki w Szumowie zao ony w XVII w. - 8 nagrobkw z XIX w. Wasno kocielna

4.

Cmentarz ewangelicki zao ony w II po. XIX w. w Wasno Paproci Du ej parafii Mogia zbiorowa onierzy ochotnikw Wasno 201-go Puku Piechoty z 1920 r. zao ona w 1993-1996 komunalna w Paproci Du ej Budynek szkoy w Srebrnym Borku z lat 1912-1914 Wasno komunalna

Stan szcztkowy mogi cmentarza Mogia w ksztacie kopca przy cmentarzu Budynek szkoy

5.

6.

7.

Cmentarz wojenny z okresu I wojny wiatowej Wasno onierzy niemieckich prywatna

Mogiy ziemne

3. Obiekty pod opiek konserwatorsk W gminie Szumowo znajduje si 31 obiektw znajdujcych si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw. Wikszo z nich to domy i zagrody drewniane. Wrd pozostaych najciekawszymi obiektami s:
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Obiekt Budynek handlowy z 1930 r. w Szumowie Budynek Gminnego Przedszkola z 1937 r. w Szumowie Myn motorowo-elektryczny z 1910 r. w Pchratce Polskiej Myn motorowo-elektryczny z 1925 r. w Srebrnej Myn motorowo-elektryczny z 1935 r. w Paproci Du ej Forma wasnoci Wasno komunalna Gmina Szumowo Wasno komunalna Gmina Szumowo Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna U ytkowanie Biblioteka Gminna i Powiatowa w Szumowie Gminne Przedszkole Obiekt nieu ytkowany Obiekt nieu ytkowany Obiekt nieu ytkowany Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt kultowy Obiekt nieu ytkowany

Krzy eliwny z 1887 r.przy ulicy Przemysowej 20 w Wasno prywatna Szumowie Krzy przydro ny z 1899 r. przy drodze Radwany Zaorze w Szumowie Krzy eliwny z 1893 r. przy ulicy Przemysowej w Szumowie Kapliczka z pocztku XX w. w Pchratce Polskiej Krzy eliwny z 1882 r. w Pchratce Polskiej Krzy eliwny z 1880 r. w Pchratce Polskiej Krzy eliwny z 1863 r. w Radwanach Zaorze Pozostaoci cmentarza ewangelickiego z II po. XIX w. w Srebrnym Borku Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno wyznaniowa

Dwie mogiy z okresu II wojny wiatowej przy drodze Wasno organizacji Szumowo-Rznik spoecznych Bunkier z okresu II wojny wiatowej w Gboczu Wielkim Wasno pastwa

Pozostae obiekty w gminie Szumowo znajdujce si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw, ktre stanowi cenne dziedzictwo kulturowe.
Lp. 1. 2. 3. Miejscowo Szumowo ul 1 Maja Szumowo ul. 1 Maja Szumowo ul. 1 Maja Obiekt Forma wasnoci U ytkowanie Dom mieszkalny i sklep Dom mieszkalny Dom mieszkalny

Dom nr 56, z 1910 r., murowany Wasno prywatna Dom nr 92, z ok.1945 r., Wasno prywatna drewniany Dom nr 111, z ok.1945 r., Wasno prywatna drewniany

Lp. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Miejscowo Papro Du a Papro Maa Pchratka Polska Srebrny Borek Zarby Jartuzy Zarby Jartuzy Zarby Jartuzy Radwany Zaorze Radwany Zaorze Radwany Zaorze Mroczki Stylgi Srebrna Srebrna

Obiekt Dom nr 33, pocz. XX w., drewniany Dom nr 16, drewniany Dom nr 49, drewniany Dom nr 57, drewniany z z k. 1934 1926 XIX

Forma wasnoci Wasno prywatna r., Wasno prywatna r., Wasno prywatna w., Wasno prywatna

U ytkowanie Dom mieszkalny Nieu ytkowany Nieu ytkowany Dom mieszkalny Nieu ytkowany Dom mieszkalny Dom mieszkalny Nieu ytkowany Nieu ytkowany Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny

Dom nr 14, 1.30 XX w., Wasno prywatna drewniany Dom nr 25, 1.20 XX w., Wasno prywatna drewniany Dom nr 29, 1.30 XX w., Wasno prywatna drewniany Dom nr 8, drewniany 1.20 XX w., Wasno prywatna

Dom nr 10, 1.20 XX w., Wasno prywatna drewniany Dom nr 11, drewniany Dom nr 32, drewniany Dom nr 111, drewniany pocz.XX pocz.XX ok.XIX w., Wasno prywatna w., Wasno prywatna w., Wasno prywatna

Dom nr 132, 1.20.XIX w., Wasno prywatna drewniany

4. Archeologia W Gminie Szumowo znajduj si stanowiska archeologiczne na 5 obszarach (teczki ewidencyjne) badanych w ramach Archeologicznego Zdjcia Polski. IV. OGLNA OCENA STANU ZACHOWANIA DBR KULTURY 1. Miejscowo Szumowo - historyczny ukad urbanistyczny zachowany z niewielkimi przeksztaceniami; - dobrze zachowany i konserwowany zesp kocioa parafialnego oraz jego wyposa enie; - dobrze zachowana i utrzymana dawna synagoga drewniana obecnie dom parafialny; - zesp istniejcej zabytkowej zabudowy drewnianej w stanie dobrym; - cmentarz rzymskokatolicki w stanie dobrym lecz wymaga przeprowadzenia konserwacji zabytkowych nagrobkw.

2. Gmina Szumowo - pomimo pewnych przeksztace ukady wsi zachoway czytelne rozplanowanie historyczne; - nastpi proces zanikania dawnego drewnianego budownictwa ludowego; - na miejscu rozebranego po II wojnie wiatowej zabytkowego zboru ewangelickiego w Paproci Du ej pobudowano koci katolicki; - ulegy cakowitej dewastacji dawne cmentarze ewangelickie w Paproci Du ej oraz w Srebrnym Borku; - cmentarz z I wojny wiatowej w abikowie Rzdowym wymaga opieki. V. CELE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 1. Aktualizacja i uzupenienie Gminnej Ewidencji Zabytkw 1.1. Dokonanie przegldu w terenie z udziaem sotysw w ka dym soectwie i weryfikacja ewidencji zabytkw. 1.2. Wykonanie dokumentacji fotograficznej wszystkich istniejcych obiektw. 1.3. Kwalifikacja obiektw pod ktem stanu estetycznego. 1.4.Uzupenienie kart ewidencyjnych obiektw o uzyskane dane merytoryczne i dokumentacj fotograficzn. 2. Inwentaryzacja obiektw maej infrastruktury sakralnej (przede wszystkim kapliczek i krzy y przydro nych) 2.1. Dokonanie przegldu w terenie z udziaem sotysw w ka dym soectwie. 2.2. Wykonanie dokumentacji fotograficznej wszystkich istniejcych obiektw. 2.3. Uzyskanie informacji na temat historii obiektw. 2.4. Ustalenie szczegowej lokalizacji obiektw na dziakach gruntowych oraz wacicieli gruntu. 2.5. Uzupenienie kart ewidencyjnych.

3. Oznakowanie obiektw zabytkowych i okrelenie zasad ich udostpniania 3.1. Oznakowania obiektw wpisanych do rejestru zabytkw. 3.2. Oznakowanie innych ciekawych obiektw w gminie. 3.3. Opracowanie tablic informacyjnych zamieszczonych na zewntrz obiektw zawierajcych podstawowe dane historyczne o obiekcie. 4. Podejmowanie dziaa w zakresie odnowy zabytkw 4.1. Informowanie wacicieli obiektw zabytkowych o mo liwociach pozyskania rodkw na odnow zabytkw. 4.2. Pozyskiwanie rodkw zewntrznych na odnow zabytkw bdcych wasnoci gminy.

5. Inwentaryzacja i zabezpieczenie zabytkowych nagrobkw na cmentarzu parafialnym 5.1. Inwentaryzacja wsplnie z parafi w Szumowie zabytkowych nagrobkw. 5.2. Wspieranie dziaa, majcych na celu odnow i zabezpieczenie zabytkowych nagrobkw. 6. Dokonanie podziau dbr kultury na kategorie i opracowanie zasad opieki nad nimi 6.1. Nawizanie wsppracy z wojewdzk su b ochrony zabytkw i dokonanie wsplnie oceny w kontekcie przeprowadzonej inwentaryzacji. 6.2. Poinformowanie wacicieli obiektw o sposobie zakwalifikowania ich obiektw oraz o wymogach w zakresie opieki nad nimi. 6.3. Dostosowanie przepisw prawa miejscowego. 7. Okrelenie stanw technicznych obiektw 7.1. Nawizanie wsppracy z powiatowym organem nadzoru budowlanego w celu ustalenia stanu technicznego zinwentaryzowanych obiektw. 7.2. Naniesienie wnioskw i opinii w sprawie dalszej kwalifikacji obiektw do gminnej ewidencji dbr kultury. 7.3. Okrelenie niezbdnych prac rewitalizacyjnych obiektw, okrelenie szacunkowej wartoci ich przeprowadzenia. 8. Edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego 8.1. Wczenie tematyki ochrony dbr kultury do zaj szkolnych w szkoach podstawowych i gimnazjach prowadzonych przez gmin 8.2. Publikacja materiaw dotyczcych ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami w prasie lokalnej, w materiaach promocyjnych oraz na stronie internetowej gminy Szumowo. VI. ZAGRO ENIA ORAZ SPOSOBY OCHRONY ZABYTKW W ZALE NOCI OD ZAGRO ENIA. 1. Zagro enia to samoci kulturowej przez dziaalno czowieka 1.1. Niewaciwa polityka inwestycyjna polegajca na wprowadzeniu do historycznego ukadu urbanistycznego dysharmonizujcej wspczesnej zabudowy nie nawizujcej do tradycji budowlanej regionu. 1.2. Urbanizacja krajobrazu wsi jako konsekwencja wprowadzenia zunifikowanej zabudowy wspczesnej nie majcej odniesie do zabudowy historycznej. 2. Zagro enia ekologiczne Lokalizacja koniecznych dla ochrony rodowiska lokalnych oczyszczalni ciekw, powinna respektowa zasad ochrony konserwatorskiej i nale y budowa oczyszczalnie poza strefami ochrony konserwatorskiej.

3. Zagro enia na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz sposoby ich ochrony. 3.1. Zagro enia zabytkw nieruchomych: - po ary, wichury, podtopienia; - akty wandalizmu oraz terroru; - osunicia ziemi; - strategicznych celw wojskowych; 3.2. Zagro enia zabytkw ruchomych: - kradzie e, po ary, dziaania terrorystyczne; - akty wandalizmu, po ary, podtopienia; 3.3. Sposoby ochrony zabytkw nieruchomych na administrowanym terenie: - prowadzenie gminnej ewidencji zabytkw w formie kart adresowych przez wjta; - wpisanie do rejestru zabytkw; - oznakowanie zabytkowych obiektw; - utworzenie parku kulturowego; - uwzgldnienie ochrony zabytkw w planie zagospodarowania przestrzennego; - inne; 3.4. Sposoby ochrony zabytkw ruchomych: - na miejscu (schrony, ukrycia, piwnice); - przez rozrodkowanie; - przez ewakuacj. VII. POSTANOWIENIA KOCOWE 1. Realizacja Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami poddana bdzie ocenie Rady Gminy w Szumowie po upywie dwch lat od jego uchwalenia. 2. W sprawach nie uregulowanych w programie maj zastosowanie obowizujce przepisy prawa.