Zacznik do Uchway Nr XXX/247/09 Rady Gminy Dbrowa Chemiska z dnia 18 grudnia 2009 r.

Program opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska

na lata 2010-2013

Opracowany przez zesp WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Biaostocka 22 lok. 30 03-741 Warszawa www.wgs84.pl

Spis treci
1.Wstp 4

1.1.Podstawa prawna...........................................................................................................................................7 1.2.Cele opracowania Programu..........................................................................................................................8 2.Uwarunkowania prawne ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami...............................................................8 3.Zgodno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami programowymi oraz dokumentami wyznaczajcymi kierunki polityki przestrzennej gminy.....................................................12 3.1.Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013...........................................................................13 3.2.Zaoenia do krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami..........................................14 3.3.Strategia Rozwoju Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2020..........................................15 3.4.Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013...................18 3.5.Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego........................................19 3.6.Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012.....................20 3.7.Strategia Rozwoju Turystyki w Wojewdztwie Kujawsko-Pomorskim.....................................................23 3.8.Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego na lata 2008-2015........................................24 3.9.Dokumenty wyznaczajce kierunki rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska...............................................25 3.10.Podsumowanie analizy dokumentw strategicznych i wyznaczajcych kierunki polityki przestrzennej gminy 27 4.Oglna charakterystyka zasobw dziedzictwa kulturowego Gminy Dbrowa Chemiska..........................29 4.1.Obiekty nieruchome objte ochron prawn ..............................................................................................31 4.1.1.Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego.....................31 4.1.2.Obiekty uznane za pomniki historii i parki kulturowe.............................................................................51 4.1.3.Ochrona ustalona w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska.................................................................................................................................51 4.1.4.Ochrona ustalona w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.......................................55 4.1.5.Zabytki ujte w gminnej ewidencji zabytkw..........................................................................................55 4.2.Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytkw ........................................................................................56 4.3.Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw...............................................................................57 4.4.Zasoby muzealne.........................................................................................................................................58 5.Cele i planowane dziaania w zakresie opieki nad zabytkami .......................................................................58 5.1.Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Dbrowa Chemiska.........................................................58 5.2.Priorytety w zakresie opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska ...............................................63 5.3.Kierunki dziaa w zakresie opieki nad zabytkami.....................................................................................63 6.Monitoring procesu realizacji Programu........................................................................................................67 7.Potencjalne rda finansowania realizacji Programu....................................................................................68 8.Podsumowanie................................................................................................................................................77 9.rda danych.................................................................................................................................................80

1.

Wstp
Gmina Dbrowa Chemiska pooona jest w centralno-zachodniej czci

wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, w czci powiatu bydgoskiego, lecej po prawej stronie Wisy, w zachodniej czci Wysoczyzny Chemiskiej, zwanej rwnie Pojezierzem Chemiskim. Gmina ley w bezporednim ssiedztwie miasta Bydgoszczy. Zachodni granic gminy w caej dugoci stanowi rzeka Wisa. Od 1 stycznia 1999 r. jest jedn z 8 gmin tworzcych powiat bydgoski. Wie Dbrowa Chemiska, bdca siedzib wadz gminnych pooona jest w odlegoci 25 km od centrum miasta Bydgoszczy (siedziby wojewody) i 42 km od Torunia (siedziby sejmiku samorzdowego). Sie osadnicza gminy to 23 wsie, tworzce 14 soectw, zamieszkaych przez ponad 7,4 tys. osb1. Najwiksze wsie o zwartej zabudowie, powyej tysica mieszkacw to: Dbrowa Chemiska, Czare i Ostromecko. czna powierzchnia gminy wynosi 12.504 hektary. Gmina ma charakter rolniczo-usugowy, z przewag przetwrstwa owocowego, usug metalowo odlewniczych, piekarniczych i drzewnych. Znajduj si tu rozlewnie wody mineralnej.2 Na terenie gminy Dbrowa Chemiska znajduj si cenne obiekty zabytkowe. Na uwag zasuguj m.in.: koci p.w. witych Mikoaja, Stanisawa i Jana w Ostromecku zbudowany w stylu gotyckim w I poowie XV wieku, gotycki koci w Czaru p.w. Narodzenia Najwitszej Panny Marii z XIV wieku, koci p.w. Wniebowzicia Najwitszej Marii Panny w Dbrowie Chemiskiej, murowany z czerwonej cegy, o charakterze neogotyckim, z przeomu XIX i XX wieku oraz koci parafialny w Boluminku p.w. . Wojciecha i Katarzyny. We wsi Ostromecko wzniesiony zosta zesp paacowo-parkowy, skadajcy si z dwch paacw: tzw. Starego Paacu, wzniesionego w latach trzydziestych XVIII wieku, w stylu saskiego rokoka, na miejscu dawnego dworu obronnego oraz Paacu Nowego, klasycystycznego z eklektycznymi dobudwkami z poowy XIX wieku. Zesp paacowy otoczony jest parkiem z cennymi okazami starodrzewu. Jest to zaoenie przestrzene, nieregularne, w angielskim stylu sentymentalno-krajobrazowym z XIX wieku. Ostromecko znane jest take ze rdlanej wody mineralnej produkowanej od 1894 r. w zespole wytwrni Wd Mineralnych. We wsi Gzin znajduj si pozostaoci grodziska kultury uyckiej, pochodzce z okoo 400 r. p.n.e.
1 2

rdo: Bank Danych Regionalnych www.bip.dabrowachelminska.lo.pl

W gminie znajduj si obecnie trzy silne orodki administracyjno-kulturowoowiatowe: Czare, Ostromecko i Dbrowa Chemiska, w ktrej zintegrowano administracj gminy. W Strzyawie przebiega granica midzy gmin i Bydgoszcz. Wyznacza j rzeka Wisa. W przeszoci istniaa tu dogodna przeprawa (przeprawiay si tu m.in. wojska napoleoskie). W 1891 r. zbudowano w tym miejscu pierwszy most zastpujc przepraw promow. Nalea on wtedy do najduszych w Polsce (mia 1400 m). Na pocztku II wojny wiatowej Niemcy zbombardowali most, pniej w czasie okupacji odbudowali go. Gdy pod koniec wojny zblia si front wschodni, Niemcy ponownie wysadzili w powietrze dwa przsa mostu. W 1957 r. most przez Wis odbudowano. Od strony Strzyawy usypano wa ziemny, skracajc dugo przeprawy do 1.000 m. Gmina Dbrowa Chemiska stanowi obszar dogodny do zamieszkania, jak rwnie wypoczynku i rekreacji. Odwiedzana jest gwnie przez mieszkacw Bydgoszczy. Obszar gminy odznacza si wielk rnorodnoci szaty rolinnej. Zachoway si wyspy naturalnych zespow rolinnych o ogromnym bogactwie fauny i flory, rnorodnych krajobrazach, rdlenych oczkach wodnych. Z powodu duych rnic wysokoci, moliwy jest wgld w krajobraz, szczeglnie w silnie rozcitych dolinach i wwozach (np. w rejonie Rafy i Mozgowiny). Due zrnicowanie pod wzgldem geomorfologicznym, przyrodniczym

i krajobrazowym, wynikajcym z pooenia w granicach trzech znacznie rnicych si mezoregionw fizyczno-geograficznych czyni gmin Dbrowa Chemiska jedn z ciekawszych gmin wojewdztwa. Odznacza si wyjtkow rnorodnoci zwierzt i ptakw. W 1995 r. prawie poow obszaru gminy Dbrowa Chemiska wczono do Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisy. Znaczn powierzchni obszaru gminy zajmuj strefy prawnie chronione krajobrazu zwizane z rezerwatami: Wielka Kpa Ostromecka, gdzie przedmiotem ochrony jest cenny i rzadko wystpujcy w Polsce nadwilaski g wierzbowo-topolowy oraz g jesionowo-wizowy, Linje, gdzie ochronie podlega rdlene torfowisko z charakterystyczn rolinnoci i jedynym w tej czci kraju stanowiskiem brzozy niskiej, Reptowo chronice miejsca lgowe czapli siwej oraz Las Mariaski, czyli fragment lasu mieszanego zblionego do nadwilaskiego lasu gowego, obejmujcy zbocza dolnej Wisy, z licznymi dolinkami i rdami. Celem polityki w dziedzinie opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy Dbrowa Chemiska jest konsekwentne i planowe realizowanie kompetencji wadz lokalnych poprzez wczenie dziedzictwa kulturowego w obszar zainteresowania dziaalnoci gminy oraz szczeglnej dbaoci o krajobraz kulturowy regionu. Polityka ta powinna si przejawia w deniu do zachowania charakterystycznych elementw

zabytkowych i przyrodniczych regionu, a take rewaloryzacji przeksztaconych cennych elementw dziedzictwa kulturowego ze szczeglnym uwzgldnieniem propagowania tradycyjnych form i cech architektury regionalnej. Podnoszenie walorw zabytkowych ma na celu ich wykorzystanie w promocji kultury i dla rozwoju turystyki na Ziemi Chemiskiej. Poszanowanie tradycji historycznej i utosamianie si z krajobrazem kulturowym Ziemi Chemiskiej jest niezbdnym warunkiem podjcia i przeprowadzenia prac, majcych na celu zachowanie i promocj dziedzictwa kulturowego Gminy Dbrowa Chemiska. Dokument Program opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska skada si z omiu rozdziaw: 1 Wstp, w ktrym omwione zostay podstawy prawne opracowania Programu oraz cele jego realizacji. 2 Uwarunkowania prawne ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, w ktrym opisany zosta stan prawny w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 3 Zgodno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami programowymi, gdzie omwione zaoenia dokumentw krajowych, wojewdzkich i powiatowych zostay uwzgldnione w Programie opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska. 4 Oglna charakterystyka zasobw dziedzictwa kulturowego Gminy Dbrowa Chemiska, archeologiczne pomorskiego. 5 Cele i planowane dziaania w zakresie opieki nad zabytkami, gdzie zostay okrelone priorytety i kierunki planowanych dziaa w zakresie opieki nad zabytkami. 6 Monitoring procesu realizacji Programu, w ktrym zaproponowano wskaniki oceny wdraania Programu. 7 Potencjalne rda finansowania realizacji Programu, w ktrym wskazano potencjalne rda pozyskania wsparcia finansowego na realizacj zada z zakresu opieki nad zabytkami ze rodkw Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w i ktrym zasoby przedstawiono muzealne oraz zabytki nieruchome, ruchome, zaprezentowano przestrzenne

rozmieszczenie zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-

Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Toruniu, Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. 8 Podsumowanie. Program opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska, stanowi jeden z elementw wdraania polityk przestrzennych i jako taki powinien stanowi podstaw do istotnej poprawy stanu zasobw dziedzictwa kulturowego gminy poprzez okrelenie kierunkw dziaa w zakresie opieki nad zabytkami. rodkiem prowadzcym do tego celu jest ustalenie w programie uwarunkowa i dziaa ochronnych wobec rodowiska kulturowego oraz edukacyjnych i wychowawczych wobec lokalnej spoecznoci. Przedmiotem opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska jest dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych gminy, natomiast celem jest okrelenie zasadniczych kierunkw dziaa i zada na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami.

1.1.

Podstawa prawna Obowizek sporzdzenia gminnego programu opieki nad zabytkami wynika

z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Wjt (burmistrz, prezydent miasta) powinien sporzdzi na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Z realizacji programw zarzd wojewdztwa, powiatu i wjt (burmistrz, prezydent miasta) sporzdza, co 2 lata, sprawozdanie, ktre przedstawia si odpowiednio sejmikowi wojewdztwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Do zada wasnych gminy zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 2001 r. o samorzdzie gminnym naley zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty, w tym w szczeglnoci w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Podstaw do opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska bya umowa nr 25/09 zawarta 21 lipca 2009 r. pomidzy Gmin Dbrowa Chemiska a WGS84 Polska Sp. z o.o.

1.2.

Cele opracowania Programu

Celem opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska zgodnie z zapisami ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami jest:

1. 2.

wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy, uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej,

3. 4. 5.

zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, wyeksponowanie kulturowego, podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami, poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu

6. 7.

okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw, podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.

2.

Uwarunkowania prawne ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej stanowi, i obowizkiem pastwa jest

ochrona dziedzictwa narodowego (art. 5), upowszechnianie i rwny dostp do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art. 6 ust. 1), jak rwnie wskazuje, i kady obywatel jest obowizany do dbaoci o stan rodowiska i ponosi odpowiedzialno za spowodowane przez siebie jego pogorszenie (art. 86). Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Definicja zabytku

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, zabytkiem jest nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich czci lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Ochrona zabytkw Ochrona zabytkw w myl zapisw art. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami polega, w szczeglnoci, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dziaa majcych na celu: 1. zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych, ktre umoliwiaj, i utrzymanie, 2. 3. 4. 5. 6. zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw, udaremnianie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw, przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic, kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw, uwzgldnianie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. Opieka nad zabytkami Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci na zapewnieniu warunkw: 1. 2. 3. 4. 5. naukowego badania i dokumentowania zabytku, prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku, zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci, popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie

zabytkami, ochronie i opiece podlegaj, bez wzgldu na stan zachowania zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne. Ochronie mog take podlega nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Zabytki nieruchome Zabytki nieruchome stanowi w szczeglnoci: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. krajobrazy kulturowe, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, w szczeglnoci kopalnie, huty, elektrownie i inne zakady przemysowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. Zabytki ruchome Zabytki ruchome stanowi w szczeglnoci: 1. 2. 3. 4. dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcje stanowice zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, numizmaty oraz pamitki historyczne, a zwaszcza militaria, sztandary, pieczcie, odznaki, medale i ordery, wytwory techniki, a zwaszcza urzdzenia, rodki transportu oraz maszyny i narzdzia wiadczce o kulturze materialnej, charakterystyczne dla dawnych i nowych 5. 6. 7. 8. form gospodarki, ktre dokumentuj poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, materiay biblioteczne, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. Zabytki archeologiczne

Zabytki archeologiczne to w szczeglnoci: 1. 2. 3. 4. pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Formy ochrony zabytkw Ustawowymi formami ochrony zabytkw s: 1. 2. 3. 4. wpis do rejestru zabytkw, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Rejestr zabytkw dla zabytkw znajdujcych si na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego jest prowadzony przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Toruniu. Sposb prowadzenia rejestru oraz ewidencji zabytkw okrelono w rozporzdzeniu Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z prawem. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporzdzenia, moe uzna za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczeglnej wartoci dla kultury, okrelajc jego granice. Park kulturowy moe zosta utworzony zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami przez rad gminy po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Park kulturowy moe powsta w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Ochrona zabytkw i opieka nad zabytkami powinna zosta uwzgldniona m.in. przy sporzdzaniu strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz przy opracowywaniu miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego (art. 18 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami). W studium uwarunkowa i kierunkw

zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami) powinna zosta uwzgldniona w szczeglnoci ochrona:

1. 2. 3.

zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, parkw kulturowych. Pozostae akty prawne regulujce kwestie ochrony zabytkw Wrd pozostaych aktw prawnych regulujcych kwestie ochrony zabytkw

i opieki nad zabytkami wymieni naley:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska, Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z pn. zm. Ustaw z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 92, poz. 880, z pn. zm. Ustaw z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami, Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 z pn. zm. Ustaw z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 80, poz. 717 Ustaw z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z pn. zm. Ustaw z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z pn. zm. Ustaw z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, Dz. U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm. Ustaw z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1396 z pn. zm. Ustaw z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej, Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123,

10. Ustaw z dnia 24 kwietnia 2003 r. i dziaalnoci poytku publicznego i

wolontariacie, Dz. U. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.

3.

Zgodno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami programowymi oraz dokumentami wyznaczajcymi kierunki polityki przestrzennej gminy
Przy opracowaniu Programu opieki nad zabytkami dla Gminy Dbrowa

Chemiska uwzgldniono uwarunkowania wewntrzne ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy wynikajce z dokumentw na poziomie krajowym (Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2004-2013, tezy do opracowania krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami), wojewdzkim (Strategia rozwoju wojewdztwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007-2020, Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, Program Opieki nad zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012) oraz powiatowym (Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego do 2015 roku). Program opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2010-2013 jest zgodny z celami, zasadami i kierunkami wyznaczonymi przez krajowe, wojewdzkie i powiatowe dokumenty programowe oraz dokumentami wyznaczajcymi kierunki polityki przestrzennej gminy: Strategia Rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2003-2013, Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska, a take Planem rozwoju miejscowoci Bolumin na lata 2004-2013, Planem rozwoju miejscowoci Czare na lata 2004-2014, Planem rozwoju miejscowoci Gzin na lata 2004-2014, Planem rozwoju miejscowoci Ostromecko na lata 2004-2014, Planem odnowy miejscowoci Dbrowa Chemiska na lata 2008-2018, Planem odnowy miejscowoci Boluminek na lata 2008-2018, Planem odnowy miejscowoci Rafa na lata 2008-2018, Planem odnowy miejscowoci Otowice na lata 2008-2018.

3.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 Misj Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 przyjtej przez Rad Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004 r. jest zrwnowaony rozwj kultury jako najwyszej wartoci przenoszonej ponad pokoleniami, okrelajcej caoksztat historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartoci warunkujcej tosamo narodow i zapewniajcej cigo tradycji i rozwj regionw. Celem strategicznym strategii jest zrwnowaenie rozwoju kultury w regionach poprzez m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywn ochron zabytkw. W Uzupenieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, przyjtej w dniu 14 czerwca 2005 r., rozszerzono cele strategii, wprowadzono system jej realizacji, monitorowania i ewaluacji. Jednym z proponowanych kierunkw dziaa jest ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego poprzez kompleksow rewaloryzacj zabytkw oraz obiektw poprzemysowych i powojskowych, ich adaptacj na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne, a take inne cele spoeczne, zwikszenie roli

zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci, tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, budowa i rozbudowa sieci informatycznych w celu promocji potencjau kulturowego regionw, inwentaryzacja i digitalizacja zabytkw dziedzictwa ruchomego i nieruchomego oraz ich promocja. Jako podstawowe wskaniki monitoringu i ewaluacji Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego uznano: a) liczb zabytkw ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw, b) liczb obiektw zrewitalizowanych i odnowionych, c) warto odnowionych zabytkw kultury. Instrumentem realizacji strategii jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004-2013. Wrd najwaniejszych celw strategicznych pastwa w zakresie ochrony zabytkw wymieniono: przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami, podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, poszukiwanie instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby konserwatorskiej, ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich odpowiedzialnoci za postpowanie niezgodne z prawem, intensyfikacja ochrony i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych.

3.2.

Zaoenia do krajowego programu ochrony zabytkw i opieki

nad zabytkami Tezy do opracowania krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami zostay zatwierdzone w dniu 10 maja 2004 r. przez Ministra Kultury Waldemara Dbrowskiego. Zaoenia zostay opracowane przez specjalny zesp Rady Ochrony Zabytkw przy Ministrze Kultury pod przewodnictwem prof. dr hab. Bogumiy Rouby. Krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami powinien okreli cele i kierunki dziaa oraz zadania, podejmowane w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Celem opracowania krajowego programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad istotn czci dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytkw w Polsce. W tezach do krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami wyznaczone

zostay nastpujce cele dziaa w zakresie uwarunkowa ochrony i opieki nad zabytkami: a) pena ocena stanu krajowego zasobu zabytkw nieruchomych, ruchomych i dziedzictwa archeologicznego, b) objcie skuteczn i zorganizowan ochron przynajmniej najcenniejszych zabytkw techniki, c) pena ocena stanu krajowego zasobu pomnikw historii i obiektw wpisanych na list wiatowego dziedzictwa, d) ocena stanu sub i moliwoci wypeniania caoksztatu zada zwizanych z ochron i opiek nad zabytkami e) ocena stanu i stopnia objcia opiek zabytkw w poszczeglnych kategoriach, f) udoskonalenie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym i zabytkami.

3.3.

Strategia Rozwoju Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na

lata 2007-2020 Strategia rozwoju wojewdztwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007-2020 uchwalona zostaa uchwa Nr XLI/586/05 Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 grudnia 2005 r. Poniewa plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa rysuje wizj zagospodarowania do roku 2020 oraz ze wzgldu na okresy periodyzacji budetu Unii Europejskiej, w Strategii przyjto realizacj strategii rozwoju wojewdztwa w tym samym wymiarze czasowym. Celem nadrzdnym strategii rozwoju wojewdztwa kujawsko-pomorskiego jest poprawa konkurencyjnoci regionu i podniesienie poziomu ycia mieszkacw przy respektowaniu zasad zrwnowaonego rozwoju. Wskazano trzy priorytetowe obszary dziaa strategicznych, dziaania strategiczne (cele strategiczne) oraz gwne kierunki dziaa strategicznych (cele operacyjne). W ramach priorytetowego obszaru dziaa 2. Unowoczenienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu w dziaaniu 2.5. Promocja dziedzictwa kulturowego podkrelono, i aby dziedzictwo kulturowe mogo by efektywnym instrumentem promocji regionu, winno mie odpowiedni prezencj, w peni ukazujc jego walory. W odniesieniu do zabytkw architektury i urbanistyki oznacza to ich dobry stan techniczny, a w odniesieniu do zabytkw ruchomych odpowiednio atrakcyjnie zaaranowane kolekcje. W celu operacyjnym 2.5.1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego wskazano, i

stan techniczny znacznej czci zasobw dbr kultury materialnej, zwaszcza zabytkw architektury i urbanistyki regionu kujawsko-pomorskiego jest niezadowalajcy, a brak systematycznych dziaa konserwatorskich moe skutkowa ich bezpowrotn utrat. Zachowanie bogatego dziedzictwa kulturowego regionu w jak najlepszym stanie i z zamiarem jego wielokierunkowego uytkowania, wymaga zrnicowanych ze wzgldu na bogactwo form dziaa konserwatorskich (remontowych, rekonstrukcyjnych, innych). Jednym z takich dziaa, umoliwiajcym waciw ochron i jednoczenie udostpnienie licznych obiektw dziedzictwa kulturowego jest ich multimedialna prezentacja przy wykorzystaniu technik informatycznych (digitalizacji). Za ich porednictwem liczne, unikalne eksponaty zbiorw muzealnych i bibliotecznych, mog by bezporednio dostpne w celach informacyjno-edukacyjnych, promocyjnych i innych. Cel operacyjny 2.5.2. Adaptacja dziedzictwa kulturowego do wspczesnych potrzeb spoecznych stanowi, e dziedzictwo kulturowe, w szczeglnoci za obiekty zabytkowej architektury przeznaczone w przeszoci do okrelonego uytkowania, mog by adaptowane do speniania nowych funkcji. Mog one suy ekspozycji obiektw, by wykorzystywane jako pomieszczenia prezentacji twrczoci artystycznej, dla aktywnoci rekreacyjnej, w tym nawizujcej to tradycji historycznej itp. Tego rodzaju adaptacje przybli te obiekty wspczesnym, oywi je i fragmenty osiedli w ktrych si znajduj, a take mog sta si rdem dochodw, ktre bdzie mona przeznacza na przykad na ich naleyte utrzymanie. Analiza mocnych i sabych stron wojewdztwa kujawsko-pomorskiego w obszarze Zagospodarowanie przestrzenne, rodowisko wykazaa, i mocn stron wojewdztwa s m.in. redniowieczne zespoy urbanistyczne, obiekty zabytkowe i kolekcje muzealne, jednoczenie wskazujc jako sab stron niezadowalajcy stan techniczny zabudowy mieszkaniowej komunalnej, take zabytkowej architektury. Jako jedn z zasad realizacji Strategii przyjto zasad adu przestrzennego, poniewa dziaania zwizane z zagospodarowywaniem i kierunkami uytkowania ziemi winny kreowa harmoni, porzdek, waciwe proporcje i rwnowag w rodowisku czowieka. Wskanikiem monitorowania dziaa w ramach priorytetowego obszaru dziaa strategicznych Unowoczenienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu w odniesieniu do zabytkw s wydatki budetw jednostek samorzdu terytorialnego (wojewdztwa, powiatw, gmin) na kultur i ochron dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na 1 mieszkaca (w tys. z).

3.4. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 zosta przyjty uchwa nr 70/892/07 Zarzdu Wojewdztwa KujawskoPomorskiego z dnia 23 padziernika 2007 r. Jest podstawowym instrumentem realizacji celw Strategii Rozwoju Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2020. Celem strategicznym Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 jest poprawa konkurencyjnoci wojewdztwa oraz spjnoci spoeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Podstawowymi problemami warunkujcymi wykorzystanie zasobw dziedzictwa kulturowego dla wspczesnych potrzeb s: a) zy stan techniczny licznych obiektw (zespow) zabytkowego budownictwa i innych obiektw kultury materialnej, pomniejszajcy znacznie ich historyczne i kulturowe walory, a take ograniczajcy ich udostpnienie, w przypadku budynkw ich wykorzystanie dla nowych sposobw uytkowania, b) ograniczone moliwoci ekspozycji licznych obiektw i zbiorw muzealnych, c) promocja dziedzictwa jako atrakcji turystycznej. W ramach osi priorytetowej 3: Rozwj infrastruktury spoecznej jednym z celw operacyjnych jest ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Bogate dziedzictwo kulturowe regionu, w tym unikalne zabytki architektury romaskiej i gotyckiej, przykady historycznej urbanistyki, wymaga dziaa ukierunkowanych na jego zachowanie dla przyszych pokole, ktre na og s take korzystne dla jego promocji turystycznej. W zwizku z tym wspierane bd inwestycje zmierzajce do poprawy stanu technicznego obiektw i zespow zabytkowych, ich przystosowanie do wiadczenia nowych funkcji, na przykad aktywnoci kulturalnej. Dla wzmocnienia pozycji kulturalnej regionu, wspierane bd inwestycje rozwoju infrastruktury kultury o znaczeniu regionalnym, zwikszajce potencja kreacji oferty kulturalnej bdcej znakiem rozpoznawczym wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, elementem jego wizerunku. Kolejnym dziaaniem jest Wsparcie rozwoju turystyki w ramach osi priorytetowej 6. Celem tego dziaania jest wzrost znaczenia usug turystycznych, w tym turystyki wypoczynkowo-uzdrowiskowej spoeczno-gospodarczy i kulturowej jako czynnika stymulujcego Wsparcie to rozwj bdzie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego.

przeznaczone na inwestycje niezbdne do waciwego i zrwnowaonego rozwoju infrastruktury sucej rozwojowi specyficznych form turystyki oraz urzdze lecznictwa

uzdrowiskowego. Zamierzone dziaania poprawi dostpno turystyczn regionu i podwysz jako usug turystycznych.

3.5. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawskopomorskiego Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego zosta przyjty uchwa Nr XI/135/03 Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r. Realizacja Planu powinna wpyn pozytywnie na wykreowanie mechanizmw generujcych efektywny ekonomicznie rozwj, ksztatowanie racjonalnych, spoecznie akceptowalnych i ekonomicznie efektywnych struktur zagospodarowania przestrzennego, ochron i racjonalne ksztatowanie rodowiska przyrodniczego wojewdztwa oraz ochron jego dziedzictwa kulturowego. Ochrona dziedzictwa kulturowego jednostek osadniczych wojewdztwa powinna by realizowana poprzez rewaloryzacj zabytkowych ukadw urbanistycznych o duym znaczeniu kulturowym i historycznym, a take konserwacj i szerokie turystyczne wykorzystanie zasobw dziedzictwa kulturowego ruin zamkw. Gwnym kierunkiem dziaa odnoszcych si do rodowiska przyrodniczego i kulturowego jest ich ochrona i zachowanie w jak najlepszym stanie dla przyszych pokole. Wojewdztwo kujawsko-pomorskie dysponuje licznymi dobrami kultury

pochodzcymi z czasw ksztatowania si pastwa polskiego, polskimi i krzyackimi zamkami, miastami redniowiecznymi z zachowanymi ukadami urbanistycznymi, okazaymi zespoami architektury rezydencjonalnej oraz zrnicowanymi obiektami budownictwa ludowego. Wystpowanie charakterystycznych elementw dziedzictwa kulturowego pozwolio na wyrnienie w wojewdztwie obszarw specyficznych pod wzgldem cech kulturowych:
1. obszar historycznej ziemi chemiskiej, 2. obszar zwizany z dziedzictwem Piastw, 3. obszar Pauk i Kujaw, 4. obszar dawnego osadnictwa holenderskiego, 5. pozostae obszary, wyrniajce si kompozycj obszaru fizjograficznego

i cennych walorw kulturowych, m.in. Dolina Drwcy, Dolina Wisy, Dolina Osy i inne. Jednym z celw szczegowych zagospodarowania przestrzennego jest

zwikszenie atrakcyjnoci regionu w wymiarze europejskim jako pochodnej jego walorw

przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego, wysokich standardw ycia mieszkacw, sprawnych systemw infrastruktury technicznej i powiza ze wiatem zewntrznym. Zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole wymaga

przestrzegania zasady zachowania dziedzictwa kulturowego w stanie umoliwiajcym jego przetrwanie dla przyszych pokole, harmonijnego ksztatowania krajobrazu kulturowego, a take dbaoci o integralno zabytkowych struktur urbanistycznych i ruralistycznych. Kierunki zagospodarowania przestrzennego zostay okrelone w Planie w ukadzie trzech sfer: osadniczej, rodowiska przyrodniczego i kulturowego oraz komunikacji i infrastruktury technicznej. W sferze osadniczej podstawowe kierunki dziaa zwizane z rozwojem i ksztatowaniem sieci osadniczej zakadaj wzmocnienie jej potencjau, podniesienie jakoci ycia mieszkacw, wykorzystanie walorw turystycznych oraz ochron dziedzictwa kulturowego. W sferze rodowiska przyrodniczego i kulturowego wskazano na konieczno gospodarowania z zachowaniem zasady zrwnowaonego rozwoju poprzez ochron obszarw o wysokich wartociach rodowiska przyrodniczego i kulturowego, a take podniesienie konkurencyjnoci i atrakcyjnoci regionu. Gmina Dbrowa Chemiska jest pooona w strefie wpyww centralnej polityki przestrzennej3, obejmujcej ponad 30% powierzchni wojewdztwa. W strefie tej planowane s dziaania majce na celu konserwacj zabytkowych obiektw sakralnych oraz zespow dworsko-parkowych, a take objcie ochron prawn w formie rezerwatu kultury zespou paacowo-parkowego w Ostromecku. Proponowane jest take utworzenie nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko.

3.6. Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 zosta przyjty uchwa Nr XXV/496/08 Sejmiku Wojewdztwa KujawskoPomorskiego z dnia 8 wrzenia 2008 r. Jako najwaniejsze zadanie realizacji Programu wskazano zabezpieczenie zabytkw architektury. W zasobach kulturowych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wyrniono nastpujce grupy: 1. ukady urbanistyczne, 2. najistotniejsze obiekty zwizane z infrastruktur miast,
3

W Planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego uwzgldniajc zrnicowanie uwarunkowa i specyfik wydzielonych czterech stref polityki przestrzennej ustalono kierunki zagospodarowania przestrzennego w ramach czterech stref: centralnej, pnocnej, wschodniej i poudniowej.

3. zasoby poza ukadami urbanistycznymi - architektura drewniana i rezydencjonalna oraz zaoenia zieleni zabytkowej, 4. zabytkowe obiekty architektury fortyfikacyjno-obronnej, 5. architektura sakralna, 6. zabytki techniki. W grupie zasobw kulturowych poza ukadami urbanistycznymi (architektura drewniana i rezydencjonalna oraz zaoenia zieleni zabytkowej) na obszarze gminy Dbrowa Chemiska jako interesujce i wymagajce szczeglnej uwagi wskazano: 1. zabudow mieszkaln w Dbowcu w ramach zasobw zwizanych z osadnictwem mennonickim, 2. zesp paacowy w Ostromecku w ramach architektury rezydencjonalnej, 3. park w Ostromecku w ramach zespow zieleni zabytkowej. W grupie architektury sakralnej w zasobach wojewdztwa na obszarze gminy Dbrowa Chemiska w podgrupie kociow wiejskich odnotowano koci parafialny p.w. w. Mikoaja w Ostromecku z drugiej poowy XV w.4 Dla potrzeb opracowania Programu opieki nad zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego, ktrego okres dziaania zamyka si w latach 2009-2012 wybrano obiekty i obszary najbardziej wartociowe pod wzgldem zasobnoci, unikalnoci oraz szczeglnych wartoci niematerialnych. Przedstawiona waloryzacja powinna posuy wskazaniu kierunkw dziaa na lata 2009-2012. Podkrelono ponadto, i zasoby dziedzictwa kulturowego regionu stanowi o jego atrakcyjnoci, stajc si jednoczenie jego wizytwk. Dlatego tak wana jest odpowiednia ich ochrona i waciwe wykorzystanie. Wytypowane obiekty i obszary to najbardziej wartociowe zasoby dziedzictwa kulturowego, wybrane z caego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, dla ktrych konieczne jest systematyczne podejmowanie dziaa do stworzenia warunkw i form ich ochrony, jak rwnie zapewnienie peniejszego ich wyeksponowania i wypromowania. Wrd najbardziej wartociowych obiektw na terenie gminy Dbrowa Chemiska wskazano nastpujce obiekty:
1. zesp paacowo-parkowy w Ostromecku zoony z paacu starego z XVIII w.

zbudowanego w stylu saskiego rokoka i paacu nowego z XIX w. wedug projektu Karola Fryderyka Schinkla, o cechach pnoklasycystycznych, park skadajcy si
4

W pozostaych grupach w zasobach kulturowych wskazanych w Programie Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 nie wskazano innych obiektw z terenu gminy Dbrowa Chemiska.

ze starszego parku z 1 w. XVIII w. o formie renesansowej, woskiej, z tarasami, oraz z nowszego, obszernego parku krajobrazowego z pierwszego wierwiecza XIX w.
2. koci parafialny w Ostromecku wzniesiony w XV w. 3. zesp wytwrni wd mineralnych w Ostromecku z XIX w.

Wszystkie wymienione obiekty s ujte w rejestrze zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Postulowane dziaania wskazuj na utworzenie parku kulturowego w Ostromecku, obejmujcego zaoenie paacowo-parkowe, zabudow wsi, koci parafialny wraz z otoczeniem oraz zabytkowe elementy rozlewni wd mineralnych. W Programie wskazano m.in. nastpujce grupy dziaa w odniesieniu do opieki nad zabytkami: 1. wspieranie i koordynacj dziaa zwizanych z tworzeniem gminnych ewidencji zabytkw, podjcie dziaa celem intensyfikacji procesu wpisywania obiektw zabytkowych do rejestru zabytkw, zwaszcza bdcych wasnoci skarbu pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego, podjcie dziaa, zmierzajcych do zachcenia osb prywatnych do wpisywania do rejestru zabytkw obiektw historycznych, ktrych s wacicielami oraz monitorowanie stanu zachowania obiektw wpisanych do rejestru zabytkw.
2. dziaania zgodne z art. 16 i 17 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw

i opiece nad zabytkami oraz wytycznymi zawartymi w dokumencie z 6 padziernika 2005 r. Zasady tworzenia parku kulturowego, zarzdzania nim oraz sporzdzania planu ochrony, majcych na celu utworzenie parkw kulturowych m.in. na obszarze Ostromecka. 3. dziaania pozaustawowe, wrd ktrych wymieniono m.in.: a) okrelenie jednolitych kryteriw przyznawania rodkw finansowych na prace konserwatorskie, rewitalizacj obszarow i inne dziaania majce na celu ochron i promocj dziedzictwa kulturowego, b) stworzenie zabytkowych, c) budowa kujawsko-pomorskiego portalu dziedzictwa kulturowego, d) stworzenie pilotaowego programu adresowanego do gmin, majcego na celu utworzenie orodkw gromadzcych i popularyzujcych informacje historyczne, materiay ikonograficzne i inne materiay zwizane z dziedzictwem kulturowym na poziomie gmin, w celu podniesienia wiadomoci spoecznoci lokalnych, upowszechniania wiedzy, uatwie w dostpie do informacji oraz ksztatowania tosamoci regionalnej, mechanizmw zachcajcych do podejmowania prac konserwatorskich i dziaa rewitalizacyjnych przy obiektach i obszarach

e) wytypowanie

obiektw

cennych sta

kulturowo, si

uregulowanym instytucji

statusie

wasnociowym,

mogcych

siedzibami

spoecznych

zwizanych z nauk, kultur, sztuk i edukacj, f) stworzenie mechanizmw majcych wspiera finansowo i organizacyjnie istniejce i tworzone parki kulturowe, zwaszcza w zakresie koordynacji strategii funkcjonowania parkw kulturowych na terenie wojewdztwa oraz promocji parkw, w tym wsparcia finansowego, przeznaczonego na tworzenie interaktywnych stron internetowych poszczeglnych jednostek, g) wspieranie tworzenia i upowszechnianie w procesie nauczania cieek dydaktycznych zwizanych z dziedzictwem kulturowym regionu w celu poszerzenia wiedzy oraz ksztatowania tosamoci regionalnej, h) organizacja pod patronatem marszaka wojewdztwa wieloetapowego konkursu druynowego szk na temat wiedzy o dziedzictwie kulturowym i ochronie zabytkw regionu, i) uporzdkowanie problematyki szlakw kulturowych na terenie wojewdztwa oraz promocyjnym wzmocnieniem tras o szczeglnej wartoci dla regionu.

3.7. Strategia Rozwoju Turystyki w Wojewdztwie Kujawsko-Pomorskim W Strategii Rozwoju Turystyki w Wojewdztwie Kujawsko-Pomorskim jako jeden z czynnikw rozwoju turystyki w regionie wskazano zasoby rodowiska kulturowego. Dla potrzeb opracowania Strategii przeprowadzono waloryzacj zasobw rodowiska kulturowego wojewdztwa pod ktem ich atrakcyjnoci turystycznej. Wyodrbniono miejscowoci i obszary skupiajce dobra kultury, ktrych historia, forma architektoniczna lub oddziaywanie w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym, stanowi o atrakcyjnoci miejsca. Na terenie wojewdztwa wyrniono orodki cechujce si zasobami dziedzictwa kulturowego o znaczeniu midzynarodowym i o najwyszym znaczeniu krajowym. S to: Toru, Biskupin, Chemno i Ciechocinek. Podkrelono ponadto, i szereg miejscowoci posiada obiekty lub zespoy obiektw o istotnym znaczeniu dla dziedzictwa kultury narodowej penice jednoczenie wan rol w generowaniu lub obsudze ruchu turystycznego o znaczeniu krajowym i ponadregionalnym. Zostay one podzielone na nastpujce grupy: a) zabytki architektury i budownictwa, b) budownictwo obronne, c) zespoy paacowo- i dworsko-parkowe d) zabytki techniki

W odniesieniu do Gminy Dbrowa Chemiska jedynie w grupie zespow paacowo- i dworsko-parkowych jako jeden z trzech najwaniejszych o randze ponadregionalnej, penicej funkcj obiektw turystycznych bd kulturalnych wskazano zesp paacowo-parkowy w Ostromecku. W dokumencie Strategii podkrelono take, e do najbardziej powszechnych i popularnych elementw oglnodostpnego zagospodarowania turystycznego nale szlaki turystyczne. Szlaki turystyczne zapewniaj dostp do najcenniejszych walorw krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych wojewdztwa. Na terenie wojewdztwa wyznaczono ponad 100 szlakw pieszych o cznej dugoci przekraczajcej 2,9 tys. km. Przez obszar wojewdztwa prowadz liczne szlaki rowerowe, motorowe oraz szlaki wodne wzdu gwnych rzek wojewdztwa: Wisy, Brdy, Wdy, Drwcy i Noteci. Najwiksza koncentracja szlakw pieszych i rowerowych wystpuje w powiatach bydgoskim, wieckim, chemiskim, grudzidzkim, spoleskim i toruskim. Celem nadrzdnym rozwoju turystyki w wojewdztwie kujawsko-pomorskim jest podniesienie konkurencyjnoci i atrakcyjnoci turystycznej wojewdztwa. Dla realizacji tego celu wyznaczono cele strategiczne i operacyjne. Jednym z nich jest cel operacyjny 1.3. dbao o zasoby rodowiska kulturowego i przyrodniczego zdefiniowany w ramach celu strategicznego 1 zwikszenie ruchu turystycznego. W ramach tego celu wskazano zadanie 1.3.4. Renowacja zasobw dziedzictwa kulturowego o szczeglnym znaczeniu dla turystyki.

3.8. Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego na lata 2008-2015 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego na lata 2008-2015 zostaa przyjta przez Rad Powiatu Bydgoskiego w dniu 26 czerwca 2008 r. Stanowi ona, i misj powiatu bydgoskiego jest zrwnowaony rozwj spoeczno-gospodarczy. Wizj ekorozwoju powiatu bydgoskiego okrelono w podziale na ady: ekologiczny, gospodarczy, spoeczny, przestrzenny i sfer zarzdzania. W ramach sfery dotyczcej adu przestrzennego uwzgldniono priorytet dotyczcy dobrze wykorzystanej przestrzeni, a w szczeglnoci na ochron zabytkw. W dokumencie Strategii podkrelono, i na terenie gmin tworzcych powiat bydgoski znajduje si szereg wartociowych kulturowo obiektw i zespow zabudowy. Do najwaniejszych z nich zaliczy naley m.in. zesp paacowo-parkowy w Ostromecku. W planie operacyjnym Strategii przyjto, i jednym z celw jest wysoko rozwinita infrastruktura turystyczna i rekreacyjna (cel B 2.), w jego ramach naley podejmowa

dziaania, ktre wspieraj promocj walorw przyrodniczych i kulturowych powiatu (dziaanie 2).

3.9. Dokumenty wyznaczajce kierunki rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska Zgodnie ze Strategi Rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2003-2013, przyjtej uchwa nr XXXII/252/02 Rady Gminy Dbrowa Chemiska z dnia 10 padziernika 2002 r. (zmieniona uchwa nr XXX/226/06 z dnia 14 czerwca 2006 r.) cel strategiczny dla gminy Dbrowa Chemiska zosta okrelony przez grup planowania strategicznego jako: Gmina z przyszoci. Jako jeden z celw szczegowych wskazano atrakcyjno turystyczn gminy. Rada Gminy Dbrowa Chemiska uchwalia nastpujce plany rozwoju miejscowoci:
1. Plan rozwoju miejscowoci Bolumin na lata 2004-2013, przyjty uchwa nr

XIX/152/05 z dnia 23 lutego 2005 r., w ktrym w analizie zasobw wsi w odniesieniu do rodowiska kulturowego due znaczenie przypisano walorom architektury wiejskiej i osobliwociom kulturowym, a rednie zabytkom.
2. Plan rozwoju miejscowoci Czare na lata 2004-2014, przyjty uchwa nr

IX/50/07 z dnia 10 sierpnia 2007 r., w ktrym w priorytecie I: Aby nasza wie bya estetyczna i bardziej atrakcyjna w ramach celu 1: podniesienie atrakcyjnoci turystycznej wsi zaplanowano prace konserwatorskie przy kociele parafialnym w Czaru oraz prace renowacyjne na cmentarzu ewangelickim.
3. Plan rozwoju miejscowoci Gzin na lata 2004-2014, przyjty uchwa nr

XVIII/136/04 z dnia 29 grudnia 2004 r., w ktrym jako zadania do wykonania w pierwszej kolejnoci ustalono budow cieek rowerowych i ustawienie tablic informacyjno-turystycznych, a jako silna strona rozwoju wsi jest postrzegany zasb historyczny w postaci grodziska wczesnoredniowiecznego.
4. Plan rozwoju miejscowoci Ostromecko na lata 2004-2014, przyjty uchwa nr

XXII/162/05 z dnia 15 czerwca 2005 r., w ktrym jako siln stron Ostromecka wskazano zasoby historyczne wsi wraz z zabytkami. W ramach priorytetu 3: Otwarcie miejscowoci na nowych mieszkacw i turystw wskazano na konieczno utworzenia centrum informacji turystycznej i sali historycznej, zadbania o oznakowanie i odnowienie szlakw turystycznych i cieek rowerowych, a take uzupenienie tablic informacyjnych dla turystw. Przewidziano ponadto wykonanie owietlenia w parku paacowym, kontynuacj remontw i konserwacji kocioa p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w Ostromecku, a take opracowanie przewodnika turystycznego.

Rada Gminy Dbrowa Chemiska uchwalia nastpujce plany odnowy miejscowoci:

1. Plan odnowy miejscowoci Dbrowa Chemiska na lata 2008-2018, przyjty

uchwa nr XV/104/08 z dnia 28 marca 2008 r., w ktrym wskazano w pierwszej kolejnoci do realizacji nastpujce zadania: budowa i oznakowanie cieek rowerowych oraz tablic informacyjno-turystycznych, prace konserwatorskie w kociele filialnym, odrestaurowanie terenu cmentarza ewangelickiego oraz remont pomnikw polegych i pomordowanych w czasie II wojny wiatowej (cel 1: Rozbudowa infrastruktury turystyczno-sportowo-kulturalnej).
2. Plan odnowy miejscowoci Boluminek na lata 2008-2018, przyjty uchwa nr

XIX/136/08 z dnia 26 wrzenia 2008 r., w ktrym jako zadania do wykonania w pierwszej kolejnoci ustalono wymian pokrycia dachowego na kociele p.w. w. Wojciecha i Katarzyny (cel 1: Ochrona dziedzictwa kulturowego) oraz renowacj krzya i kapliczki. W analizie zasobw wsi szczeglne znaczenie przypisano zabytkom.
3. Plan odnowy miejscowoci Rafa na lata 2008-2018, przyjty uchwa nr

XVI/115/08 z dnia 18 kwietnia 2008 r., w ktrym jako gwny kierunek rozwoju wsi Rafa przyjto zachowanie dziedzictwa kulturowego.
4. Plan odnowy miejscowoci Otowice na lata 2008-2018, przyjty uchwa nr

XVI/114/08 z dnia 18 kwietnia 2008 r., w ktrym jako jedne z pierwszych do realizacji zaplanowano nastpujce dziaania: renowacja krzya przydronego oraz odrestaurowanie dawnych cmentarzy ewangelickich (cel 1: Promocja kulturalno-rekreacyjna). W studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami) powinna zosta uwzgldniona w szczeglnoci ochrona:
1. zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, 2. innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, 3. parkw kulturowych.

Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska zostao uchwalone Uchwa nr XXVI/184/05 Rady Gminy Dbrowa Chemiska z dnia 7 grudnia 2005 r. Wedug zapisw Studium celem gwnym rozwoju gminy jest: 1. denie do poprawy jakoci ycia mieszkacw, poprzez moliwo tworzenia

nowych miejsc pracy (w tym eksploatacja kruszywa), 2. utrzymanie dominujcych funkcji gminy podmiejskiej, 3. przygotowanie i promowanie oferty atrakcyjnych terenw pod zabudow mieszkaniow na terenie gminy o duych walorach przyrodniczo-krajobrazowych oraz wspomaganie ich rozwojem infrastruktury technicznej. W ramach celw szczegowych wskazano nastpujce cele szczegowe w odniesieniu do kultury: a) ochrona zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, a take innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, b) zaktualizowanie ewidencji zabytkw oraz poprzez opracowanie programu opieki nad zabytkami, stworzenie podstaw do realnych dziaa ochronnych i opiekuczych, c) okrelenie rozwiza niezbdnych do zapobiegania zagroeniom dla zabytkw, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytkw do jak najlepszego stanu, d) utrzymanie, ustanowionych w dotychczasowych opracowaniach, stref ochrony konserwatorskiej obejmujcych obszary, na ktrych obowizuj okrelone w ustaleniach studium ograniczenia, zakazy i nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw, a ktre wymagaj ustalenia w ewentualnych planach miejscowych, oraz uwzgldnienia przy wydawaniu decyzji na terenach, na ktrych brak jest obowizujcego planu.

3.10. Podsumowanie analizy dokumentw strategicznych i wyznaczajcych kierunki polityki przestrzennej gminy Wyniki analizy zapisw dokumentw strategicznych w odniesieniu do gminy Dbrowa Chemiska zostay przedstawione w tabeli nr 1.

Tabela nr 1 Zapisy dokumentw strategicznych i wyznaczajcych kierunki polityki przestrzennej gminy w odniesieniu do Gminy Dbrowa Chemiska
Miejscowo Dokument Zapisy dokumentu w odniesieniu do zabytkw

Dbrowa Chemiska

budowa i oznakowanie cieek rowerowych oraz tablic informacyjno-turystycznych, Plan odnowy miejscowoci prace konserwatorskie w kociele filialnym, Dbrowa Chemiska na lata odrestaurowanie terenu cmentarza ewangelickiego, 2008-2018 remont pomnikw polegych i pomordowanych w czasie II wojny wiatowej Plan odnowy miejscowoci Boluminek na lata 20082018 Plan rozwoju miejscowoci Czare na lata 2004-2014 Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 Plan rozwoju miejscowoci Gzin na lata 2004-2014 Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawskopomorskiego Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 Strategia Rozwoju Turystyki w Wojewdztwie KujawskoPomorskim wymiana pokrycia dachowego na kociele p.w. w. Wojciecha i Katarzyny, renowacja krzya i kapliczki prace konserwatorskie przy kociele parafialnym w Czaru oraz prace renowacyjne na cmentarzu ewangelickim zabudowa mieszkalna w Dbowcu w ramach zasobw zwizanych z osadnictwem mennonickim budowa cieek rowerowych i ustawienie tablic informacyjno-turystycznych, zasb historyczny w postaci grodziska wczesnoredniowiecznego rezerwat kultury zespou paacowo-parkowego w Ostromecku; utworzenie nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko. zesp paacowy i park w Ostromecku, koci parafialny p.w. w. Mikoaja w Ostromecku, zesp wytwrni wd mineralnych w Ostromecku. utworzenie parku kulturowego w Ostromecku zesp paacowo-parkowy w Ostromecku jako obiekt o randze ponadregionalnej zesp paacowo-parkowy w Ostromecku jako obiekt wartociowy kulturowo utworzenie centrum informacji turystycznej i sali historycznej, oznakowanie i odnowienie szlakw turystycznych i cieek rowerowych, uzupenienie tablic informacyjnych dla turystw, wykonanie owietlenia w parku paacowym, kontynuacja remontw i konserwacji kocioa p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w Ostromecku, opracowanie przewodnika turystycznego. renowacja krzya przydronego, odrestaurowanie dawnych cmentarzy ewangelickich

Boluminek

Czare

Dbowiec

Gzin

Ostromecko

Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego na lata 20082015

Plan rozwoju miejscowoci Ostromecko na lata 20042014

Otowice

Plan odnowy miejscowoci Otowice na lata 2008-2018

4.

Oglna charakterystyka zasobw dziedzictwa kulturowego Gminy Dbrowa Chemiska

Historia Ziemi Chemiskiej datuje si od wzmianki z 1285 r. dotyczcej wsi

Dbrowa Chemiska, bdcej pocztkowo w posiadaniu Zakonu Krzyackiego, a od XVI wieku bdcej wasnoci biskupw chemiskich. Ziemia Chemiska to pierwotnie teren pooony pomidzy Wis, Os i Drwc. W okresie redniowiecznym ziemia chemiska stanowia kasztelani, wchodzc w skad Pastwa Polskiego, o czym wiadcz grodziska w Pieniu i Gzinie. Wie Dbrowa Chemiska naleaa do dbr biskupw chemiskich. Pierwsza wzmianka o Dbrowie Chemiskiej w rdle pisanym pochodzi z 1285 r., kiedy to mistrz krajowy Krzyakw Konrad von Thierberg wyznaczy wdowie Kunegundzie i jej synowi Bartomiejowi granice midzy wsi Czare i Dbrowa Chemiska. W 1418 r. Dbrowa Chemiska bya krzyack wsi czynszow o powierzchni 42 anw, administracyjnie podporzdkowan prokuratorii we wsi Pie, a w latach 1423-1424 podporzdkowano j prokuratorii, ktra miaa swoj siedzib w krzyackim zamku w Unisawiu. Nastpnie od 1430 r. podlegaa komturstwu w Starogrodzie. Wedug rda z 1414 r. w czasie bitwy grunwaldzkiej wie Dbrowa Chemiska ulega zniszczeniu. Nastpnie miejscowo Dbrowa Chemiska wystpowaa w rdach z 1570 r. jako Dbrwka, a w rdach datowanych na 1647 r. pod nazwami: Damerowe, Damprow, Dameraw, Dampmeraw, Dampraw. W 1505 r. krl Aleksander Jagielloczyk nada miejscowo biskupom chemiskim. Od redniowiecza Dbrowa Chemiska leaa w granicach parafii Boluminek. Pierwszy rozbir Polski (1772 r.) spowodowa istotne zmiany we wszystkich dziedzinach ycia. XVIII i XIX w. charakteryzuje si napywem do wsi kolonistw niemieckich i germanizacj, ktr gorliwie prowadzi biskup chemiski hr. Karol Hohenzollern (1785-1795). Po wojnach napoleoskich, w 1815 r. krl pruski Fryderyk Wilhelm II wcieli Dbrow Chemisk do prowincji Prus Zachodnich. Po przejciu wsi w 1920 r. przez wadze polskie w Dbrowie Chemiskiej powstaa gmina wiejska, a pniej wjtostwo. Na przeomie XIX i XX wieku we wsi wybudowano koci, ktry suy gminie ewangelicko-unijnej. Na przeomie stycznia i lutego 1945 r. na terenie Dbrowy Chemiskiej, Cichoradza, Unisawia i Chemna doszo do krwawej bitwy, w ktrej zgino blisko 9 tysicy onierzy niemieckich, a 4 tysice wzito do niewoli. Wie Bolumin w rdach historycznych wymieniana jest m.in. pod nazwami: Bolemyno, Bolemino, Bolmen (1222 r.), Groze Bolmen (ok. 1423-24 r.), Bolemin (1570 r.), GrosBolumin (1772 r.) i Bolimin (1880 r.). Pierwsza wzmianka o wsi Bolumin pojawia si

w 1222 r. w akcie wystawionym przez Konrada Mazowieckiego. Konrad darowa Chrystianowi - pierwszemu biskupowi pruskiemu - ziemie ze wsi Bolumin. W 1223 r. papie Honoratus III potwierdzi to nadanie. Bolumin i Boluminek jako cao, czyli grunty, lasy i wody byy folwarkiem krzyackim. W 1410 r. w czasie bitwy pod Grunwaldem dziedzic Bolumina walczy po stronie Krzyakw. Boluminek stanowi najpierw wasno rycersk w prokuratorii unisawskiej (1423 r.), a od 1438 r. nalea do komturstwa starogrodzkiego, nastpnie od 1570 roku bya to wasno szlachecka. Miejscowo Ostromecko w rdach historycznych pojawia si jako: Ostromezh, Osterwitcz, Ostrimitz, Ostermecz, w 1570 r. Ostromiecz, a w 1667 r. Ostromck, niem. Ostrometzko. Miejscowo Ostromecko to osada o redniowiecznej metryce, pooona na szlaku bursztynowym i odnotowana w rdach w 1222 r. w nadaniu Konrada Mazowieckiego dla biskupa Chrystiana w tzw. przywileju owickim. Po mierci biskupa dobra ostromeckie dostay si w rce Krzyakw, nalec administracyjnie do komturstwa starogrodzkiego. W latach 1423-1424 stanowiy one wasno rycersk w komturii bierzgowskiej, nadan w 1419 r. przez wielkiego mistrza Michaa Kuchmeistera Jenchowi z Zegartowic. W 1570 r. znalazy si w granicach powiatu chemiskiego jako wasno szlachecka Jana Ostromeckiego. W XIX wieku bya to miejscowo wypoczynkowa odwiedzana czsto przez torunian. Pierwsze wzmianki w dokumentach o parafii i kociele p.w. . Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela pojawiaj si w 1445 r., kiedy to znalaza si ona w spisie powstaym w zwizku z planowanym synodem laickim biskupstwa chemiskiego. Pocztki parafii sigaj jednak XIV wieku, zapewne take w tym czasie zbudowano koci. W XVI wieku koci przez jaki czas by w rkach protestantw. Koci zosta gruntownie odbudowany w 1630 r. Wie Czare wzmiankowana jest po raz pierwszy w rdach w 1222 r. w nadaniu Konrada Mazowieckiego dla biskupa Chrystiana (w tzw. przywileju owickim). W 1285 r. mistrz krajowy Konrad v. Thierberg wyznaczy granice posiadoci, nada prawo patronatu Kunegundzie Bosel i jej synowi Bartomiejowi oraz zezwoli na wystawienie grodu. W rdach historycznych miejscowo Czare wzmiankowana jest pod nazwami: Scarnese, Charnese (1222 r.), Scharnense, Scherszhe, Sczhernesche, Sczeherneszee, Czernsee, Czhernsee, Czarnsze (1248 r.), Czare (1570 r.), Czar (XVll w.), Czarrze, Czarge (1789 r.), Scharnese (1876 r.). W 1423 r. wie wzmiankowana jest jako wasno rycerska, a w 1454 r. lub 1457 r. uzyskaa prawo chemiskie. Pod wzgldem administracyjnym miejscowo naleaa w redniowieczu do komturstwa, a nastpnie prokuratorstwa unisawskiego. Od okoo 1480

r. bya w posiadaniu mieszczan toruskich, a od 1570 r. staa si ponownie wasnoci szlacheck. W 1611 r. wie zostaa nabyta przez ksin Magdalen Mortsk dla benedyktynek chemiskich. Od 1667 r. znalaza si w posiadaniu rodziny Dziayskich, nastpnie Mikoaja Zamoyskiego, owczego koronnego, a od 1723 r. Jana Ansgarego Czapskiego, pniejszego wojewody chemiskiego. Nie jest znana dokadna data powstania parafii p.w. Narodzenia Najwitszej Panny Maryi. Wzmianka redniowieczna o parafii pochodzi z 1285 r., a o kociele - z 1445 r. W 1445 r. parafia wymieniona zostaa w planach synodu diecezji chemiskiej. Koci zosta zbudowany w pocztku XIV wieku. Std moemy wnioskowa, e parafia istniaa ju pod koniec XIII w. Patronat nad kocioem sprawowali prawdopodobnie miejscowi waciciele. Od 1647 r. koci nosi wezwanie Narodzenia Najwitszej Panny Maryi. W drugiej poowie XVI wieku w skad parafii wchodziy nastpujce miejscowoci: Czare, Czemlewo, Dbowiec, Gzin i Socz.

4.1. Obiekty nieruchome objte ochron prawn Formami ochrony prawnej zabytkw s: wpis do rejestru zabytkw, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego oraz ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

4.1.1.Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawskopomorskiego Rejestr zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego jest prowadzony przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Toruniu (KujawskoPomorski Wojewdzki Konserwator Zabytkw, ul. azienna 8, 87-100 Toru). W rejestrze zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wedug stanu na 30 czerwca 2009 r. znajdowao si 13 obiektw z terenu gminy Dbrowa Chemiska. Zestawienie obiektw zostao przedstawione w tabeli nr 2.

Tabela nr 2 Zestawienie obiektw nieruchomych z terenu Gminy Dbrowa Chemiska wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego
nr rejestru zabytkw wojewdztwa kuj.-pom. A-45 A-44/1 A-44/2 A-44/3 A-753 A-271/1 A-271/3 A-271/4 A-271/5 A-271/2 A-1431/1

lp.

obiekt Koci ewangelicki, ob. rzym.kat. fil. p.w. Wniebowzicia NMP Koci par. p.w. ss. Wojciecha i Katarzyny Cmentarz parafialny w zespole kocioa Ogrodzenie w zespole kocioa Koci par. p.w. w. Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela Zesp paacowy: paac stary Zesp paacowy: paac nowy Zesp paacowy: tarasy przy paacu nowym Zesp paacowy: mauzoleum rodziny SchonbornAlvensleben

data wpisu

adres obiektu

1 2 3 4 5 6 7 8 9

28.12.2001 r. 28.12.2001 r. 28.12.2001 r. 28.12.2001 r. 30.11.1929 r. 10.02.1960 r. 24.04.1991 r. 24.04.1991 r. 24.04.1991 r. 10.02.1960 r. 23.01.1992 r.

Dbrowa Chemiska, ul. Bydgoska 52 Boluminek 11 Boluminek 11 Boluminek 11 Ostromecko, ul. Parkowa 2 Ostromecko, ul. Bydgoska 9 Ostromecko, ul. Bydgoska 9 Ostromecko, ul. Bydgoska 9 Ostromecko, ul. Bydgoska 9 Ostromecko, ul. Bydgoska 9 Ostromecko, ul. Zdrojowa 3 Ostromecko, ul. Zdrojowa 3 Ostromecko, ul. Zdrojowa 3

10 Zesp paacowy: park Zesp wytwrni wd 11 stoowych: budynek produkcyjny Zesp wytwrni wd stoowych: budynek 12 mieszkalno-administracyjny nr 6 13 Zesp wytwrni wd stoowych: mur oporowy

A-1431/2

23.01.1992 r.

A-1431/3

23.01.1992 r.

Rozmieszczenie geograficzne obiektw zabytkowych zostao przedstawione na mapie nr 1.

Mapa nr 1 Rozmieszczenie przestrzenne obiektw wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego z obszaru gminy Dbrowa Chemiska

dalszej

czci

niniejszego

Programu

przedstawiono

krtk,

ogln

charakterystyk i informacje o obiektach wraz z fotografiami zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Dbrowa Chemiska Koci filialny p.w. Wniebowzicia NMP w Dbrowie Chemiskiej Koci wzniesiono na przeomie XIX i XX wieku w stylu neogotyckim. Suy on gminie ewangelicko-unijnej. Koci jest murowany z cegy z otynkowanymi pasami gzymsw, wieczcych ciany korpusu i lepymi oknami, tzw. blendami. Korpus zosta wybudowany na rzucie prostokta z prostoktn, czterokondygnacyjn wie wtopion w jego cian frontow. ciany boczne kocioa s podzielone na dwie strefy i dziesicioosiowe w grnej strefie, gdzie osie wyznaczone zostay przez pary ostroukowych blend w pierwszej, drugiej, pitej i smej osi od frontu oraz otwory okienne o analogicznym wykroju w osiach pozostaych. W dolnej partii tych elewacji, midzy pierwsz a drug osi od frontu, znajduj si ostroukowe otwory wejciowe. W elewacji frontowej umieszczony zosta ostroukowy, profilowany, uskokowy portal na osi, nad ktrej zbiega si pi osi tworzonych przez pary ostroukowych blend. Powyej nich znajduje si tynkowana opaska. Nad opask gruje brya wiey. Okrge otwory w cianie (okulusy) zwieczone s trjktnymi szczycikami. Na osi wiey umieszczono zdwojone blendy ostroukowe, o wysokoci rwnej dwm wyszym kondygnacjom. Powyej znajduje si kwadratowa tarcza zegarowa, nad ktr jest kolejny fryz opaskowy. Ostatnia kondygnacja wiey wzniesiona jest na ksztacie piciu osi z trzema blendami na osi i na skrajach, a midzy nimi znajduj si otwory z drewnianymi aluzjami. ciany boczne wiey s trjosiowe o podobnym podziale. Dach nad korpusem jest dwuspadowy, na wiey ostrosupowy, omiopoaciowy zwieczony iglic z kul i krzyem. Poacie dachu nad korpusem zawieraj otwory dowietlajce.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Bydgoska 52, 86-070 Dbrowa Chemiska A-45 z 28 grudnia 2001 r. 120 Parafia rzymsko-katolicka p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku Sakralny Kultowe Ceglane Dobry przeom XIX i XX w.

Fot.1-2 Koci filialny p.w. Wniebowzicia NMP

Fot.3-4 Koci filialny p.w. Wniebowzicia NMP

Boluminek Zesp kocioa parafialnego p.w. . Wojciecha i Katarzyny Dokadna data zaoenia parafii w Boluminku nie jest znana. Niektrzy historycy wskazuj ju na okres przed przybyciem zakonu krzyackiego na ziemi chemisk, ale pierwsza zachowana wzmianka rdowa o Boluminku pochodzi z 1445 r. Zostaa ona wymieniona w planach synodu diecezjalnego. Przypuszcza si, e od pocztku swego istnienia koci nosi wezwanie w. Wojciecha. Pierwszy koci wzniesiony w 1588 r. zosta zrujnowany w 1647 r. Kolejny drewniany zbudowano w 1667 r. W drugiej poowie XVI wieku w skad parafii wchodziy nastpujce miejscowoci: Bolumin, Boluminek, Cichoradz, Dbrowa Chemiska, Gierkowo, Gniazdowo i Wadowo

Krlewskie. Prawdopodobnie pod koniec XVI wieku parafia utracia swoj samodzielno i zostaa wczona jako filia do parafii w Ostromecku. W 1747 r. dziedzic Ostromecka i wczesny patron kocioa Bogdan Mostowski nadal uposaenie dawnej parafii w Boluminku proboszczowi z Ostromecka. Chcia w ten sposb poczy obydwie parafie. Jednake ju w 1859 r. na mocy umowy midzy Kuri Diecezjaln w Pelplinie a dziedzicem majtku ostromeckiego, proboszcz z Ostromecka zosta przeniesiony do Boluminka; tym samym parafia odzyskaa samodzielno. Jesieni 1939 r. parafianie uchronili przed niemieck grabie metalowe lichtarze kocielne, zakopujc je w grobie na cmentarzu. W padzierniku 1939 r. gestapo skonfiskowao bezpowrotnie ksigi parafialne: chrztw z lat 1763-1876, maestw z lat 1762-1883 i pogrzebw z lat 1766-1876 oraz 1884-1899. Niemcy zrabowali rwnie dwa dzwony kocielne. Zesp kocioa parafialnego p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku stanowi: koci, cmentarz i ogrodzenie. Obecny koci parafialny wzniesiono w latach 1755-77 w stylu pnobarokowym. Jego fundatorem by, podobnie jak w Ostromecku, kolator Pawe Mostowski. Koci jest murowany z cegy i otynkowany. Zosta zaoony na rzucie prostokta, z prostoktnym transeptem, piciobocznym prezbiterium z kwadratowymi zakrystiami po bokach i prostoktn wie od zachodu. Z pnobarokowego kocioa zachowaa si nawa na rzucie wyduonego prostokta. Wntrze wityni jest jednonawowe, przykryte pozornym sklepieniem kolebkowym z 1910 r. Okna s zamknite ukiem odcinkowym. Elewacja zachodnia ujta jest w naroach ukonymi przyporami. Porodku znajduje si wejcie zwieczone ukiem koszowym w profilowanej opasce. Dekoracja otworw okiennych jest zrnicowana. Na drugiej kondygnacji znajduje si arkadowe okno zamknite ukiem penym z archiwoltami i ujte pilastrami. Na trzeciej kondygnacji znajduj si dwa okna zamknite ukiem penym i umieszczone w ostroukowej wnce w opasce. Pod oknami umieszczono wnki z pycinami. W zwieczeniu wiey znajduje si attyka z obeliskami w naroach. Wiea kryta jest omiobocznym blaszanym hemem z latarni. W elewacji poudniowej i pnocnej szczyty transeptu dzielone s gzymsami, ujte spywami i zwieczone pkolistym naczkiem. Dachy siodowe s pokryte dachwk. Na skrzyowaniu nawy z transeptem znajduje si czworoboczna sygnaturka. W latach 1909-10 koci zosta gruntownie przebudowany i powikszony o naw poprzeczn (transept), nowe prezbiterium, dwie zakrystie i wie. Przebudow utrzymano

w stylu neobarokowym. W kociele zachowaa si stolarka drzwiowa i w duej czci witrae z 1909 r. W prezbiterium znajduj si witrae figuralne: w. Wojciecha i w. Katarzyny z inskrypcj fundatorw - Alvenslebenw z Ostromecka. Wok kocioa znajduje si przykocielny cmentarz parafialny zaoony w XVIII w. Cmentarz posiada zachowane zaoenie przestrzenne z czytelnym ukadem zadrzewienia i dobrze zachowan alej ywotnikow. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1859 r. Od strony zachodniej i czciowo poudniowej zachowao si murowane ogrodzenie. Jest to mur ceglany ze supami i aurowym wypenieniem z cegy, ukadanej w ukon i prost krat. Bramy ogrodzenia wykonane s z penego muru, z pkolistymi zwieczeniami z wolutami.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie Boluminek 11, 86-070 Dbrowa Chemiska A-44/1-3 z 28 grudnia 2001 r. 35/15 Parafia rzymsko-katolicka p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku Sakralne Kultowe Ceglane Dobry II poowa XVIII w.

Fot.5-6 Koci p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku

Fot.7-8 Cmentarz przy kociele p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku

Fot.9-10 Ogrodzenie przy kociele p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku

Ostromecko Koci parafialny p.w. . Mikoaja, Stanisawa, Jana Chrzciciela Pierwsze wzmianki w dokumentach o parafii i kociele p.w. . Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela pojawiy si w 1445 r., kiedy to znalaza si ona w spisie powstaym w zwizku z planowanym synodem laickim biskupstwa chemiskiego. Pocztki parafii sigaj jednak XIV wieku, zapewne take w tym czasie zbudowany zosta koci. W XVI wieku koci by w rkach protestantw. Zosta gruntownie odbudowany w 1630 r., dziki hojnemu donatorowi Janowi Dorpowskiemu. Konsekracja wityni miaa miejsce 6 padziernika 1675 r. ,o czym informuje pamitkowa drewniana tablica. Koci wzniesiony zosta w stylu gotyckim na wzniesieniu nad skarp pradoliny Wisy. Jest murowany z cegy i otynkowany. Prezbiterium zoone jest z dwch nierwnej wielkoci partii przse i zamknite z trjbocznie. i Koci jest jednonawowy, posiada czteroprzsowy prostoktny korpus, oskarpowany we wschodnich naroach i zachodniej cian bocznych, wszym niszym dwuprzsowym, oskarpowanym jednouskokowo zamknitym trjbocznie prezbiterium. Korpus i prezbiterium kocioa kryte s osobnymi, dwuspadowymi dachami. Od strony pnocnej znajduje si zakrystia, ktra

zostaa dobudowana midzy 1664 a 1675 r. Do poudniowego boku korpusu przylega barokowa XVIII-wieczna kruchta, a od zachodu - barokowa, kwadratowa i dwukondygnacyjna wiea wzniesiona w latach 1763-64 z fundacji Pawa Mostowskiego. Otwory okienne w cianach wiey w drugiej kondygnacji s zamknite pkolicie, w pycinach na parterze znajduj si owalne otwory, a od strony poudniowej - tarcza zegarowa nad drug kondygnacj. Na wiey znajduje si pnobarokowy hem z omioboczn latarni, nad ktr na kulach umieszczono dzwonowate zwieczenie przechodzce w iglic z blachy. Zwieczony jest chorgiewk z literami PM (Pawe Mostowski), dat budowy 1764 r. i odnowienia 1806 r. Wewntrz kocioa, w cianie wschodniej prezbiterium znajduj si dwie wnki zamknite odcinkowo. Wntrze nakryte sklepieniami kolebkowo-krzyowymi z XVII wieku, wzmocnione elaznymi cigami wykonanymi w 1745 r. staraniem Bogdana Mostowskiego, kasztelana pockiego. W cianie wschodniej prezbiterium znajduj si dwie wnki zamknite odcinkowo, otwr tczy o uku pkolistym z belk o profilu gotyckim, na ktrej znajduje si rzebiona grupa Ukrzyowania w stylu barokowym z koca XVII wieku, z owocowo-kwiatowymi girlandami umocowanymi do ramion krzya. Wejcie do zakrystii jest zamknite pkolicie, a do kruchty poudniowej i pod wie otoczone jest ukiem odcinkowym. Wok kocioa rozciga si mur z bramk od poudnia, barokow pochodzc z 1737 r., odnawian w 1845 r., z wejciem zamknitym pkolicie i trjktnym szczycikiem w ktrym umieszczono daty budowy i remontu. Prace remontowe przeprowadzone byy w wityni w latach 1745, 1806-08 (nowy dach w 1808 r. fundacji Marcina Schnborna), 1839 r. oraz w latach 1844-45. Parafia stracia samodzielno w 1859 r., wtedy koci sta si filialnym parafii Boluminek. Poddanie kocioa gruntownemu odnowieniu i kolejnej konsekracji w 1839 r. wiadczy, e od ostatniej odbudowy koci popad w ruin. Podczas tych rekonsekracji dodano prawdopodobnie dodatkowo patronw w. Stanisawa i w. Jana. Wedug dokumentw z 1647 r. przy kociele istnia szpital dla trzech-czterech ubogich. W 1667 r. odnotowano 200 wiernych. Proboszcza w parafii wwczas nie byo i zastpowa go proboszcz z Czarnowa. Administracyjnie parafia naleaa do dekanatu toruskiego i w 1885 r. liczya 1314 wiernych. Dekretem biskupa chemiskiego Stanisawa Wojciecha Okoniewskiego z 31 marca 1939 r. z parafii bolumiskiej zostaa wyodrbniona kuracja w Ostromecku. Po II wojnie wiatowej utworzono powtrnie

samodzieln parafi.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Parkowa 2, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-753 z 30 listopada 1929 r. 211, 212 Parafia rzymsko-katolicka p.w. . Mikoaja, Stanisawa, Jana Chrzciciela w Ostromecku Sakralna Kultowe Ceglane Dobry II poowa XV wieku

Fot.11-12. Koci parafialny p.w. . Mikoaja, Stanisawa, Jana Chrzciciela w Ostromecku

Fot.13-14. Koci parafialny p.w. . Mikoaja, Stanisawa, Jana Chrzciciela w Ostromecku

Zesp paacowy w Ostromecku Od 1630 r. dobra ostromeckie byy wasnoci Jana Dorpowskiego z Krowiczyna herbu Junosza. Jan Dorpowski wybudowa koci murowany, w miejsce dawnego

drewnianego. W czasie wojen szwedzkich ziemie zostay zniszczone, ale pozostaway w posiadaniu rodziny Dorpowskich jeszcze do 1684 r. Od okoo 1710 r. byy one wasnoci Bogdana Mostowskiego herbu Doga, kasztelana pockiego, a od co najmniej 1749 r. wacicielem Ostromecka by Pawe Micha Mostowski, wojewoda pomorski. W 1750 r. krl polski August III wyda zezwolenie krlewskie na lokacj miasta na prawie magdeburskim (pod dat 25 sierpnia 1750 r.). Przywilej lokacyjny nie zosta wprowadzony w ycie, a Ostromecko nigdy nie stao si miastem. Po pierwszym rozbiorze Polski dobra ostromeckie zostay na krtko (1776-80) wydzierawione przez Voigta, przez nastpne 17 lat ich wacicielem by pruski oficer kapitan Freiherr von Birkenhagen. W 1797 r. nowym wacicielem sta si prusak Karol Fryderyk Goldbeck. W 1804 r. dobra Ostromeckie zostay nabyte przez Jakuba Marcina Schnborn z Grudzidza. Kupiec zapaci za majtek 174.000 talarw. Pocztkowo majtkiem zawiadywa rzdca, a Schnborn prowadzi handel zboem w Grudzidzu. Stworzy on podwaliny majoratu ostromeckiego. Po mierci Jakuba Marcina Schnborn w 1840 r., spadkobierc jego majtku zosta jedyny syn Gottlieb Marcin Vertraugott von Schnborn. Po jego mierci w 1874 r. zarzd nad majtkiem sprawowaa wdowa Maria oraz genera von Schlichten, a do czasu przelania na crk Mart uprawnie do majoratu. W nastpstwie zawartego w 1874 r. przez spadkobierczyni rodu Schnbornw, Mart, zwizku maeskiego z hr. Albrechtem von Alvenslebenem, nalecym do jednego z najbardziej znanych rodw rycerskich w Niemczech, nastpi dalszy rozwj majoratu ostromeckiego. W 1880 r. liczy on ju 6.800 ha, stanowic jeden z najwikszych majtkw na obszarze ziemi chemiskiej. Charakter zabudowy wsi odzwierciedla jej funkcje siedziby magnackiej. Skaday si na ni paac z parkiem, koci, zabudowa folwarczna skupiona w pobliu zespou paacowo-parkowego, wzdu drg dojazdowych i wytworzonego placu w miejscu ich skrzyowania. Z czasem powstay obiekty przemysowe, browar, cegielnia, wytwrnia wd stoowych, a na przeomie XIX i XX wieku, kolej i towarzyszca jej zabudowa. Marta i Albrecht Alvenslebenowie mieli siedmioro dzieci. Najstarszy z synw, Joachim, dopiero po mierci matki w 1915 r. przej majorat ostromecki. Po I wojnie wiatowej majorat skada si 7 samodzielnych majtkw z folwarkami, tartaku, gorzelni, 2 cegielni oraz dziaajcej do dzi wytwrni wd mineralnych, uruchomionej w 1894 r. Joachim Alvensleben od 3 wrzenia 1939 r. do 1943 r. przebywa w obozach koncentracyjnych w Dachau i Buchenwald, umieszczony tam za sprzyjanie Polakom. Jego starszy syn Albrecht by dowdc Selbstschutzu (niem. samoobrona) w Ostromecku, wielokrotnym morderc. Po wojnie w 1949 r. zosta skazany przez sd polski na mier,

wyrok jednak nie zosta wykonany, poniewa skazany przebywa w RFN. Zmar w 1965 r. Modszy syn Ludolf na wiosn 1939 r. wyjecha do matki do Oberstdorfu. Po licznych perypetiach wstpi do polskiej armii gen. Andersa. Obywatelstwem polskim legitymowa si do 1949 r. Ordynacja Schnborn-Alvensleben istniaa do 1945 r. Nastpnie w zespole paacowym mieci si Pastwowy Zakad Wychowawczy dla Guchoniemych, obecnie wacicielem zespou paacowego jest Urzd Miasta Bydgoszczy. Zesp paacowy skada si z dwch paacw w obrbie rozlegego parku. Paac I (tzw. Stary) znajduje si w czci zachodniej, na skraju opadajcej stromo skarpy pradoliny Wisy, zwrcony frontem ku poudniu oraz paac II (tzw. Nowy), pooony w czci rodkowej parku, na osi wjazdu i drogi, zwrcony frontem ku pnocnemuwschodowi. Paac Stary Paac Stary zosta zbudowany ok. 1730 r. w stylu saskiego rokoka, na pozostaociach wczeniejszego zaoenia, zapewne dworu obronnego z przeomu XVI/XVII wieku. Jako pozostao tego zaoenia uwaane s mury kamienno-ceglane, stanowice nieznaczne fragmenty w cianach szczytowych kolebek. Paac zosta wybudowany w czasach, kiedy Pawe Micha Mostowski sprawowa urzd wojewody pomorskiego. Budowla jest murowana z cegy i otynkowana. Posiada dwa pitra z ppitrem nad przyziemiem zbudowanym na czterech piwnicach sklepionych kolebkowo. Dolne czci murw obwodowych piwnic wykonane s z kamienia polnego. Paac wzniesiony jest na rzucie zblionym do kwadratu. Rozplanowanie wntrza zachowao si do dzi. Osiemnastowieczna dekoracja zostaa wymieniona. Z pierwotnego wystroju zachowa si jedynie rokokowy kominek w salonie ogrodowym i drzwi wewntrzne o rokokowych pycinach. Elewacja frontowa jest picioosiowa z cokoem obejmujcym przyziemie i ppitro, ponad ktrym wykonano gzyms kordonowy. Powyej znajduj pilastry, z kapitelami i dekoracj regencyjn, a porodku umieszczony zosta trjosiowy pozorny ryzalit, ujty zdwojonymi pilastrami i zwieczony trjktnym szczytem. W przyziemiu znajduje si portyk z drugiego wierwiecza XIX wieku, z czterema kolumnami dwigajcymi balkon. W elewacji pnocnej umieszczono analogiczny ryzalit, a w szczycie paskorzeb Fortuny i nierozpoznanej personifikacji, podtrzymujce dwie tarcze herbowe

o rokokowym wykroju, zwieczone girlandami i muszl. Konstrukcja okien zamknita jest ukiem odcinkowym, ponadto w osiach skrajnych znajduj si kwadratowe okienka przyziemia i ppitra, a w najwyszej kondygnacji okulusy. W wejciu pyciny drzwiowe maj charakter klasycystyczny. Dach mansardowy jest dwukrotnie amany, z falist doln poaci, zwieczony namiotow nadstaw ze sterczyn. Dach jest kryty dachwk, upkiem i blach. W XIX wieku brya paacu nie doznaa zasadniczych przeksztace, paac jednak straci znaczenie na rzecz nowego, wzniesionego dla Martina i Gottlieba Schnbornw w latach czterdziestych XIX wieku wedug projektu Karola Fryderyka Schinkla. Prawdopodobnie w latach 30-tych i 40-tych XIX wieku w paacu przeprowadzono prace remontowe. Na tympanonie umieszczono herby wacicieli, na zewntrz dobudowano portyk kolumnowy z balkonem. Zaraz po II wojnie wiatowej zdemolowaniu ulegy wntrza. Wacicielem zespou jest Urzd Miasta Bydgoszczy. Od 1985 r. uytkownikiem paacu bya Filharmonia Pomorska w Bydgoszczy. Mieci si tu Orodek Kultury Muzycznej Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego J. Paderewskiego.
Adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna Waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Bydgoska 9, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-271/1-5 z 10 lutego 1960 r. 177/1 Urzd Miasta w Bydgoszczy muzealna kultura ceglane dobry ok. 1730 r.

Fot.15-16. Paac Stary w Ostromecku

Fot.17-18. Paac Stary w Ostromecku

Paac Nowy wraz z tarasem Paac Nowy zosta zbudowany w 1849 r. wedug projektu Karola Fryderyka Schinkla w czci poudniowo-wschodniej zaoenia paacowo-parkowego. Zosta usytuowany midzy podjazdem a parkiem. W 1891 r. zosta przeksztacony i powikszony o sal balow od pnocy, paacyk myliwski od poudnia, i kaplic od frontu, wbudowan w dawny naronik poudniowo-wschodni. Paac nowy zosta wzniesiony w stylu pnoklasysystycznym. Z czasem powikszony zosta o eklektyczne dobudwki. Jest murowany z cegy i otynkowany. Korpus gwny budowli jest pitrowy i zosta wzniesiony na rzucie prostokta, z nieznacznym ryzalitem na osi frontu oraz trjbocznym parterem na osi elewacji ogrodowej. Elewacja frontowa jest dziesicioosiowa, a ogrodowa jedenastoosiowa. Pitro wydzielone jest gzymsem arkadkowym i dzielone pilastrami dwigajcymi szeroki fryz z dekoracj o charakterze maureski. W nim umieszczono kwadratowe okienka strychowe. Okna maj obramienia profilowane, w czci rodkowej elewacji ogrodowej na pitrze znajduje si okno potrjne, ktrej jest zamknite pkolicie. Dach jest niski, czterospadowy i kryty blach. Paacyk myliwski zbudowany jest w konwencji form neobarokowych. Jest to budynek pitrowy, z drugim pitrem w mansardzie. Poczony jest z korpusem gwnym za pomoc pitrowej przewizki. Cao od strony parku ujta zespoem tarasw zapewne pochodzcych z 1891 r. lub w tym czasie gruntownie przeksztaconych. Na osi paacu znajduje si niewielki pkolicie wystpujcy taras ze schodami. Taras gwny otoczony jest murem oporowym z balustrad i szerokimi schodami na osi, w jego obrbie w naroniku od pnocnego zachodu znajduje si prostoktna pergola na kolumnach korynckich, a od strony poudniowej umieszczono wyduon pergol na kolumnach korynckich i toskaskich z niszami zawierajcymi postacie Flory i Fauny.

W latach 2006-2008 paac by remontowany. Obecnie mona Paac Ostromecko organizuje kameralne przyjcia, bankiety, pikniki i inne imprezy okolicznociowe.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Bydgoska 9, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-271/1-5 z 24 kwietnia 1991 r. 177/5 Urzd Miasta w Bydgoszczy Usugowa Usugi Ceglane dobry 1849 r.

Fot.19-20. Paac Nowy wraz z tarasem w Ostromecku

Fot.21-22. Paac Nowy wraz z tarasem w Ostromecku

Park Pocztkowo w XVIII wieku integraln cz zaoenia paacowego Paacu Starego stanowi ogrd woski. Obejmowa on czciowo skraj wysoczyzny pradoliny Wisy. Zbocze rozplanowane byo dwustopniowo, a w ogrodzie wkomponowane zostay sadzawki i fontanny. Zaoony w XIX wieku park krajobrazowy zdominowa z czasem cae zaoenie parkowe. Na osi poudniowej znajduje si aleja kasztanowa, a od strony

pnocnej znajduj si trzy niewielkie, prostoktne, opadajce stopniami ku skarpie tarasy ogrodowe, poniej ktrych znajduje si duga aleja grabowa. Na osi paacu nowego znajduje si rozlega polana widokowa z kpami starodrzewu po bokach, przechodzca stopniowo w park krajobrazowy otaczajcy cao. Za polan od strony zachodniej rozpoczyna si park angielski o nieregularnym ukadzie cieek z okazami urozmaiconego starodrzewu i resztkami szpalerw. Wrd drzew iglastych dominuje sosna i wierk, kompozycyjnie przewaaj drzewa liciaste. Inwentaryzacja parku w 1997 r. wykazaa istnienie ponad 4.500 drzew, stanowicych niemal komplet drzew krajowych, z czego 64 drzewa sklasyfikowano jako pomniki przyrody, m.in. dwie topole, trzy lipy, dwa dby i jedna sosna. Park ogrodzony jest strony frontowej murem z cegy, a w pozostaych partiach przenika swobodnie w otaczajcy krajobraz.

adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie

ul. Bydgoska 9, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-271/1-5 z 10 lutego 1960 r. 177/5 Urzd Miasta w Bydgoszczy Park turystyka i rekreacja Nie dotyczy dobry ok. 1730 r.

Fot.23-24. Park w Ostromecku

Fot.25-26. Park w Ostromecku

Mauzoleum grobowe rodziny Schnborn-Alvensleben W gbi parku w czci poudniowo-wschodniej znajduje si mauzoleum grobowe rodziny Schnborn-Alvensleben. Mauzoleum zostao wybudowane w 1878 r. w stylu neoromaskim i skadao si z czci grzebalnej, czyli grobw wacicieli majtku ostromeckiego rodziny Schnborn-Alvensleben. Jest to cz otwarta, otoczona ogrodzeniem murowanym z czerwonej cegy. Ogrodzenie zostao wykonane w stylu neorenesansowym. Do niego przylegaa kaplica cmentarna, ktra zostaa rozebrana po II wojnie wiatowej. Zachoway si tylko fragmenty posadzki mozaikowej i zejcie do czci podziemnej. W mauzoleum znajduje si brama zewntrzna, aurowa z ozdobn krat

elazn.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Bydgoska 9, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-271/1-5 z 24 kwietnia 1991 r. 177/5 Urzd Miasta w Bydgoszczy Mauzoleum Inne Ceglane Zaniedbany 1878 r.

Fot.27-28. Mauzoleum grobowe rodziny Schnborn-Alvensleben

Fot.29-30. Mauzoleum grobowe rodziny Schnborn-Alvensleben w Parku w Ostromecku

Zesp obiektw budowlanych Wytwrni Wd Stoowych w Ostromecku Najstarsze wiadomoci o wodzie z Ostromecka zanotowane zostay w rdach historycznych w 1570 r. We wsi zbudowano wwczas myn wodny o jednym kole na maej wodzie. Stara wytwrnia wody ostromeckiej zbudowana zostaa wanie na miejscu starego myna wodnego istniejcego tam do 1894 r. Przed mynem zbudowano dwie cegielnie. Istniej wzmianki z 1714 r. o cegielni z szop, piecem murowanym i budynkiem dla strycharza. Druga cegielnia zbudowana

zostaa bliej myna wodnego (dawnej starej wytwrni wody) w 1880 r. Urzdzenia starej cegielni byy skromne. Glina wybierana z pokadw na poboczu wzgrza odkrya nowe rda wody pitnej o specjalnych waciwociach smakowych. Woda wypywaa z pokadw gliny trzeciorzdowej, lecej na pokadach wapieni, margli i brunatnych iw, ktre zostay osadzone w okresie grnokredowym w ciepym morzu. Eksploatacj rda rozpoczto w 1894 r. rda wody wypyway ze stoku i kierowane byy do zbiornika wodnego nad ma wod" do napdzania turbiny w mynie wodnym. Usytuowany by on w miejscu starego zakadu wytwrni wody. Jeszcze przy zewntrznej stronie cian starego zakadu wida lady umiejscowienia turbiny wodnej. Woda wypywaa te z miejsca starej cegielni. W 1893 r. wykonano badania wody mineralnej pochodzcej ze rda Marii w Ostromecku, a od 1894 r. rozpoczto eksploatacj rda jako wody mineralnej. Waciciel majtku Albrecht von Alvensleben wybudowa zakad butelkujcy wod mineraln, ktry skada si z budynku produkcyjnego i domu mieszkalnego. Na midzynarodowej wystawie w Krlewcu w 1895 r. woda ostromecka zdobya brzowy medal z dyplomem uznania. W 1898 r. na wystawie w Szczecinie przyznano jej zoty medal z dyplomem, a w 1927 r. Wytwrnia Wody otrzymaa dyplom Grand Prix na wystawie w Paryu. rdo i park lecy nad rdem na zboczu nazwano od imienia ony Gottlieba Schnborna - rdem Marii, a park - Marienpark (Park Marii). Do koca I wojny wiatowej woda nazywaa si Marien-Quelle, a jej znakiem bya stylizowana ra. W okresie midzywojennym dzierawc wytwrni wd by Polak - E. Niedzielski, a woda nazywaa si Stasinka" na cze syna dzierawcy. Znakiem ochronnym bya stylizowana harfa. Wod produkowano rwnie pod nazw Ostromecko dawna Marien Quelle", ktrej znakiem bya ra. W czasie okupacji na krtko dzierawc by Niemiec Tolajkis. Nastpnym dzierawc zosta Niemiec wywodzcy si z Lipska - H. Mathies. Na etykietkach z tego okresu z nazw Marien Quelle" znw wystpuje znak ochronny stylizowanej ry. Od 1945 r. dotychczasowego znaku ochronnego ry nie powtrzono. Zesp obiektw budowlanych Wytwrni Wd Stoowych w Ostromecku stanowi:

1. 2. 3.

budynek mieszkalno-administracyjny nr 6 z 1884 r. budynek produkcyjny z 1903 r. mur oporowy. Obiekty te zwizane s z dawn wytwrni wody stoowej i okrelane s jako

Ostromecki Zdrj. Zesp obiektw wytwrni wd stoowych usytuowany jest na wschd

od drogi prowadzcej do Mozgowiny, na terenie opadajcym ku zachodowi. Budynek sprzed 1884 r. pierwotnie peni funkcj myna wodnego, a nastpnie obiektu mieszkalno-administracyjnego (nr 6). Jest murowany z cegy, nietynkowany. Dach naczkowy kryty jest dachwk ostromeck. Okna w elewacjach zakoczone s odcinkowo, miedzy kondygnacjami umieszczono poziome gzymsy. W elewacji frontowej dobudowano sie ze schodami na pitro; od strony wschodniej budynku zachowany jest kana roboczy doprowadzajcy wod do wewntrz obiektu. Budynek przemysowo-produkcyjny z koca XIX wieku jest murowany z cegy, nieotynkowany, dwukondygnacyjny i podpiwniczony. Dach jest niski i dwuspadowy. Poprzednio kryty by pap, obecnie jest pokryty dachwk. W dachu znajduj si dwie wysunite wyki ozdobnie zwieczonymi okapami. Okna i drzwi zostay zakoczone odcinkowo. Obok budynku mieszkalno-administracyjnego znajduje si mur oporowy. Pochodzi z koca XIX wieku, jest murowany z kamienia polnego. Peni funkcje wzmocnienia skarpy.
adres rejestr zabytkw dziaka ewidencyjna waciciel obecna funkcja obiektu rodzaj uytkowania materia cian stan zachowania datowanie ul. Zdrojowa 3, Ostromecko, 86-070 Dbrowa Chemiska A-1431/1-3 z 23 stycznia 1992 r. 240/1 (budynek administracyjno-mieszkalny), 240/2 (budynek produkcyjny i mur oporowy) osoba prywatna przemysowy wasno prywatna ceglane (budynki), kamienne (mur oporowy) dobry koniec XIX wieku, pocztek XX wieku

Fot.31-32. Budynek produkcyjny i administracyjno mieszkalny Wytwrni Wd Stoowych w Ostromecku

Fot.33-34. Mur oporowy na terenie Wytwrni Wd Stoowych w Ostromecku

4.1.2. Obiekty uznane za pomniki historii i parki kulturowe Na terenie Gminy Dbrowa Chemiska nie znajduj si obiekty wpisane na List wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkoci UNESCO, jak rwnie uznanych przez Prezydenta RP za Pomnik Historii. Rwnie do chwili obecnej na obszarze gminy nie zosta utworzony park kulturowy. Naley jednak zwrci uwag na fakt, i jako jedno z zada programowych wyznaczonych w Programie Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012 postulowano utworzenie nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko oraz parku kulturowego w Ostromecku, obejmujcego zaoenie paacowo-parkowe, zabudow wsi, koci parafialny wraz z otoczeniem oraz zabytkowe elementy rozlewni wd mineralnych.

4.1.3.

Ochrona

ustalona

Studium

uwarunkowa

kierunkw

zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska W Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska wskazano, i na terenie gminy wystpuj nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej:
1. strefa

A - strefa penej ochrony konserwatorskiej, obejmujca obszary

szczeglnie wartociowe: koci parafialny p.w. w. Wojciecha w Boluminku, koci parafialny p.w. Narodzenia NMP w. Czaru, koci ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki p.w. Wniebowzicia NMP w Dbrowie Chemiskiej, zesp paacowo-parkowy w Ostromecku,

zesp kocioa parafialnego p.w. Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela w Ostromecku.

2. strefa B - strefa ochrony konserwatorskiej, obejmujca obszar podlegajcy

rygorom w zakresie utrzymania zasadniczych elementw istniejcej substancji o wartociach kulturowych oraz charakteru w skali nowej zabudowy: zesp dworsko-parkowy z folwarkiem w Boluminie, zesp wiejski - zabudowa z koca XIX/XX w. w Boluminku, cmentarz parafialny w Boluminku, cmentarz ewangelicki, zaoony ok. 1920 r. (nowy) w Borkach, cmentarz ewangelicki, zaoony w XIX w. (stary) w Borkach, zesp wiejski, zabudowa murowana i drewniana z k. XIX i pocz. XX w. we wsi Czare, cmentarz parafialny rzymsko-katolicki w Czaru, cmentarz ewangelicki (nieczynny) w Czaru, zesp wiejski, leniczwka, szkoa, zabudowa z koca XIX i pocz. XX wieku zabudowa rozproszona poza stref z koca XIX i pocz. XX w. w Czemlewie, cmentarz ewangelicki w Czemlewie, zesp wiejski Dbrowy Chemiskiej - zabudowa mieszkalna z XIX i pocztku XX wieku, czciowo zakcona wspczesnymi zabudowaniami, cmentarz ewangelicki w Dbrowie Chemiskiej, zesp dworca kolejowego: dworzec, domy pracownicze i gospodarcze z koca XIX i pocz. XX wieku w Dbrowie Chemiskiej, cmentarz ewangelicki (Linie) w Dbrowie Chemiskiej, zesp folwarczny: dwr, budynki gospodarcze i kolonia mieszkaniowa w Gzinie Grnym, zesp folwarczny, zabudowa z k. XIX i pocz. XX w. w Nowym Dworze, dawne koszary wojskowe w Nowym Dworze, zesp wiejski: pozostaoci zespou folwarcznego, zachowane budynki mieszkalne i przemysowe folwarku w Ostromecku, zesp zesp dworca wytwrni kolejowego: wd dworzec, budynek budynek przydworcowy, produkcyjny, domy pracownikw, wiadukt kolejowy w Ostromecku, stoowych: budynek administracyjno-mieszkalny, mur oporowy w Ostromecku, cmentarz ewangelicki zaoony w Ostromecku, zesp dworsko-parkowy z zabudow folwarczn we wsi Pie, cmentarz ewangelicki - rodzinny, nieczynny z domniemanym grodziskiem strefa B i W, cmentarz ewangelicki, w Strzyawie (zabudowania objte ochron (bez strefy) dawna szkoa, domy z k. XIX i pocz. XX w.),

zesp wiejski: zabudowa z koca XIX i pocz. XX w. w Wadowie Krlewskim, cmentarz ewangelicki w Wadowie Krlewskim.
3. strefa W strefa ochrony archeologicznej obejmujca obszary wystpowania

stanowisk archeologicznych rozpoznanych i potencjalnych, na ktrych wymagane jest uzgodnienie z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw projektowanych prac ziemnych na obszarze strefy oraz przeprowadzenie wyprzedzajcych bada archeologicznych. Zestawienie stanowisk archeologicznych zostao zamieszczone w zaczniku nr 3. Wedug Studium dla ochrony posiadanych zasobw kulturowych gmina powinna przyj nastpujce zasady dziaania: a) wsppraca i koordynacja dziaa wadz samorzdowych z terenu Ziemi Chemiskiej celem stworzenia jednolitego programu dziaa w zakresie ochrony dbr kultury, b) tworzenie dugofalowych projektw zagospodarowania obszarw o duych wartociach kulturowych, c) utworzenie kompletnej ewidencji obiektw o znacznych walorach zabytkowych, d) wnioskowanie tworzenia stref ochrony konserwatorskiej przy cisej wsppracy z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, e) czynne wspieranie przez Urzd Gminy dziaa zmierzajcych do utrzymania lub przywrcenia jak najlepszego stanu terenom i obiektom o wysokiej wartoci kulturowej lub zabytkowej, f) tworzenie planw rozbudowy infrastruktury w oparciu o konsultacje i opinie instytucji powoanych do opieki nad zabytkami na danym terenie, g) harmonijne wkomponowywanie w krajobraz obiektw nowych, h) kontynuacja form zabudowy tradycyjnej w zabudowie wspczesnej, i) j) unikanie zabudowy wielkogabarytowej w bezporednim ssiedztwie obiektw i zespow zabytkowych, wstrzymanie rozpraszania zabudowy i zahamowanie procesu zacierania podziaw rdpolnych, k) tworzenie neutralnych pasw zieleni wok zespow o szczeglnej wartoci w oparciu o wyznaczone strefy ochrony konserwatorskiej, l) zharmonizowanie tzw. maej architektury z istniejcymi formami zabudowy oraz prawidowe wkomponowanie poszczeglnych obiektw w obszary o duych walorach krajobrazowo-kulturowych, m) przeciwdziaanie samowoli budowlanej. W Studium zwrcono uwag, i walory kulturowe, zarwno zabytkowe obiekty kultury materialnej, jak i wszelkie imprezy folklorystyczne winny by eksponowane

poprzez dbao o zachowanie uytecznoci zabytkowych obiektw, czynne uczestnictwo mieszkacw w przewodnictwie, prezentowaniu i kultywowaniu zawodw, zachowanie i kultywowanie tradycji obchodzenia wit i zwyczajw ludowych oraz pielgnowanie legend zwizanych ze znanymi lokalnie postaciami czy wydarzeniami. Aby mc w peni zrealizowa zamierzenia przeksztacenia gminy z czysto rolniczej w penic rwnie funkcje turystyczne, bardzo istotn jest waciwa promocja gminy i dziaalno informacyjna i to zarwno wewntrzna, jak i zewntrzna. Majc na uwadze powysze sugestie, mogce przyczyni si do penienia przez gmin Dbrowa Chemiska funkcji turystycznej, w Studium zaproponowano nastpujce dziaania: 1. Powoanie struktury organizacyjnej, ktra opracowaaby szczegowy program rozwoju wypoczynku i turystyki w gminie i nastpnie, a po przyjciu planu rozwoju gminy w tej dziedzinie, staa si realizatorem przyjtych zaoe programowych. 2. 3. Przeprowadzenia odpowiednich szkole w zakresie obsugi turystw. Wyposaenie ciekawych krajobrazowo fragmentw gminy w urzdzenia pozwalajce na waciw ekspozycj walorw przyrodniczo-kulturowych dla potencjalnych turystw, a w szczeglnoci: a) budow punktw widokowych (wyposaonych w barierki ograniczajce, awki, kosze na mieci itp.) w miejscowociach Czare, Mozgowina, Ostromecko, Pie, Rafa, Socz Grny, b) wytyczenie nowych szlakw turystycznych: pieszego Grodzisk na trasie: Strzyawa - Mozgowina - Pie - Rafa jezioro Skrzynka - Socz Grny - Czemlewo - Gzin Grny Unisaw o dugoci ok. 23 km, rowerowego oklnego na trasie: Ostromecko - Mozgowina - Pie - jezioro Skrzynka - Socz rodkowy - Socz Dolny - Czare - Gzin Grny - Gapie Gry - Dbrowa Chemiska - Bolumin - Skudzewo - lenictwo Kamieniec Maa Kpa - Wielka Kpa Ostromecko o dugoci ok. 47 km, c) budow parkingw w potencjalnych miejscowociach turystycznych i przy niektrych punktach widokowych, d) zabezpieczenie waciwej ekspozycji ciekawych krajobrazowo fragmentw gminy, a zwaszcza: w rejonie wsi Maa Kpa (zakole Wisy), Ostromecka (wgld ze skarpy na przeciwlegy brzeg), zespou jarw w rejonie wsi Mozgowina, wysokiej skarpy w rejonie wsi Pie i Rafa wzdu ciekw: Reptwka i Wielka acha,

otoczenia jeziora Skrzynka, zalesionego kompleksu wzniesie midzy Wadowem Krlewskim i Skudzewem oraz na zachd od Wadowa (tzw. Siedmiogrze), zespou wzniesie w rejonie wsi Gzin Grny, kulminacji Gapie Gry (106,3 m n.p.m.), panoramy Wisy i przeciwlegego brzegu z zespoem wzniesie midzy Trzsaczem a Kozielcem (widok z rejonu wsi Socz rodkowy, przeprowadzenie rewaloryzacji i rekompozycji krajobrazu, w wymagajcych takich dziaa fragmentach gminy, na podstawie sporzdzonych studiw krajobrazowych, realizacje w potencjalnych miejscowociach turystycznych obiektw rekreacji beznoclegowej, jak: boiska, place gier i zabaw, basenw kpielowych, obiektw obsugi konnej. Zgodnie z ustaw z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia studium s wice dla organw gminy przy sporzdzaniu planw miejscowych zagospodarowania przestrzennego, jednake studium nie jest aktem prawa miejscowego.

4.1.4.Ochrona ustalona w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Uchwa nr XVI/114/00 Rady Gminy Dbrowa Chemiska z dnia 17 sierpnia 2000 r. przyjto miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla centrum wsi Ostromecko. Rejon Ostromecko okrelono jako teren zaplecza turystycznego i wypoczynkowego dla Bydgoszczy. Wyrniono dwie strefy o odmiennych zasadach gospodarowania: stref zwizan z obszarem paacowo-parkowym oraz stref zwizan z obszarem zabudowy wiejskiej. Nakazano uwzgldnienie cisej ochrony konserwatorskiej (strefa A) dla zespou paacowo-parkowego, folwarcznego oraz dla zespou kocielnego. Ponadto wskazano na konieczno uwzgldnienia ochrony konserwatorskiej zespou wiejskiego (strefa B) w zakresie utrzymania zasadniczych elementw istniejcej substancji o wartociach kulturowych oraz charakteru w skali nowej zabudowy.

4.1.5.Zabytki ujte w gminnej ewidencji zabytkw Jednym z obowizkw naoonych przez ustaw na gminy jest: uwzgldnienie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy

ksztatowaniu rodowiska. Temu zadaniu ma suy gminna ewidencja zabytkw, o ktrej jest mowa w artykule 22 (pkt. 4) ) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami: Wjt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ewidencj zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy, objtych wojewdzk ewidencj zabytkw. Zestawienie zabytkw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw zostao

przedstawione w zaczniku nr 1.

4.2. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytkw Zgodnie z art. 3 pkt. 3) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zabytkiem ruchomym jest rzecz ruchoma, jej cz lub zesp rzeczy ruchomych, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Zabytek ruchomy jest wpisywany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw na wniosek waciciela tego zabytku (art. 10 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami). Wojewdzki konserwator zabytkw moe wyda z urzdu decyzj o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic albo wywiezienia za granic zabytku o wyjtkowej wartoci historycznej, artystycznej lub naukowej. Do rejestru nie wpisuje si zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodzcego w skad narodowego zasobu bibliotecznego (art. 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami). Do rejestru zabytkw ruchomych (dzia B) z terenu gminy Dbrowa Chemiska zostay wpisane nastpujce obiekty:
1. Wyposaenie

kocioa

filialnego

p.w.

Wniebowzicia

NMP

Dbrowie

Chemiskiej. Wacicielem obiektw jest parafia rzymsko-katolicka p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku. Zestawienie obiektw wpisanych do rejestru zabytkw pod numerem B/191/1-18 z 22 czerwca 2006 r. zostao przedstawione w zaczniku nr 2.
2. Wyposaenie kocioa parafialnego p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku.

Wacicielem obiektw jest parafia rzymsko-katolicka p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku. Zestawienie zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru

zabytkw 13 kwietnia 2006 r. pod numerem B/189/1-53 zostao przedstawione w zaczniku nr 2.

3. Wyposaenie kocioa p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w

Ostromecku. Wacicielem zabytkw jest parafia rzymsko-katolicka p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w Ostromecku. Zestawienie zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru zabytkw 16 czerwca 1997 r. pod numerem B/51/126 zostao przedstawione w zaczniku nr 2.
4. Wyposaenie kocioa parafialnego p.w. Narodzenia NMP w Czaru. Wacicielem

zabytkw jest parafia rzymsko-katolicka p.w. Narodzenia NMP w Czaru. Zestawienie zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru zabytkw 16 wrzenia 2008 r. pod numerem B229/1-54 zostao przedstawione w zaczniku nr 2.
5. Kolekcja zabytkowych instrumentw i dzie sztuk plastycznych zwizanych z muzyk,

bdca wasnoci Urzdu Miasta w Bydgoszczy. Zestawienie zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru zabytkw 16 lipca 1990 r. pod numerem B/36/1-336 zostao przedstawione w zaczniku nr 2.

4.3. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw Zgodnie z art. 3 pkt. 4) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, zabytkiem archeologicznym jest zabytek nieruchomy, bdcy powierzchniow, podziemn lub podwodn pozostaoci egzystencji i dziaalnoci czowieka, zoon z nawarstwie kulturowych i znajdujcych si w nich wytworw bd ich ladw albo zabytek ruchomy, bdcy tym wytworem. Na obszarze gminy Dbrowa Chemiska zgodnie z zapisami Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska utworzono stref W strefa ochrony archeologicznej obejmujca obszary wystpowania stanowisk archeologicznych rozpoznanych i potencjalnych, na ktrych wymagane jest uzgodnienie z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw projektowanych wszelkich prac ziemnych na obszarze strefy oraz przeprowadzenie wyprzedzajcych bada archeologicznych. Zasig strefy zosta przedstawiony w zaczniku nr 3. Na terenie gminy Dbrowa Chemiska wystpuj zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw (dzia C): 1. Gzin Grny - stanowisko 1, 2 (AZP 36-40/94, 127) grodzisko kultury uyckiej oraz osada kultury uyckiej wpisane do rejestru zabytkw. 2. Pie - stanowisko 1 i 2 (AZP 36-40) grodzisko wczesnoredniowieczne i osada podgrodowa wpisane do rejestru zabytkw pod numerem C/163.

4.4. Zasoby muzealne Na terenie gminy Dbrowa Chemiska nie funkcjonuj muzea.

5. Cele i planowane dziaania w zakresie opieki nad zabytkami

Zaoeniem opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska jest poprawa stanu zasobw dziedzictwa kulturowego Gminy poprzez okrelenie dziaa edukacyjnych kierowanych do mieszkacw gminy, organizacyjnych i finansowych kierowanych na elementy dziedzictwa kulturowego oraz upowszechnienie w wiadomoci spoeczestwa gminy potrzeb i zasad ochrony rodowiska kulturowego.

5.1. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Dbrowa Chemiska Na terenie Gminy Dbrowa Chemiska znajduje si 13 obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Analiza zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw w podziale na rozmieszczenie obiektw zostaa wykonana w tabeli nr 3.

Tabela nr 3 Liczba obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawskopomorskiego w poszczeglnych miejscowociach gminy Dbrowa Chemiska
miejsco wo Bolumine k Dbrowa Chemis ka Ostrome cko Razem liczba obiektw 3

1 9 13

W wojewdzkiej ewidencji zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego ujtych zostao 121 obiektw z terenu gminy Dbrowa Chemiska. Analiza obiektw zabytkowych wpisanych do wojewdzkiej ewidencji zabytkw w podziale na rozmieszczenie obiektw zostaa wykonana w tabeli nr 4. Tabela nr 4 Liczba obiektw wpisanych do wojewdzkiej ewidencji zabytkw z poszczeglnych miejscowoci gminy Dbrowa Chemiska
miejscowo liczba obiektw Bolumin 2 Boluminek 4 Borki 1 Czare 20 Czemlewo 7 Dbrowa 27 Chemiska Dbowiec 4 Gzin 2 Janowo 3 Nowy Dwr 8 Ostromecko 30 Otowice 4 Rafa 2 Strzyawa 5 Wadowo 2 Krlewskie Razem 121

Struktura wasnoci obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego zostaa przedstawiona w tabeli nr 5. Tabela nr 5 Struktura wasnoci obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego z terenu gminy Dbrowa Chemiska
lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Ostromecko Boluminek Miejscowo Dbrowa Chemiska obiekt Koci ewangelicki, ob. rzymsko-katolicki filialny p.w. Wniebowzicia NMP Koci par. p.w. ss. Wojciecha i Katarzyny Cmentarz parafialny Ogrodzenie Koci par. p.w. w. Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela Zesp paacowy: paac stary Zesp paacowy: paac nowy Zesp paacowy: tarasy przy paacu nowym Zesp paacowy: mauzoleum rodziny SchonbornAlvensleben Zesp paacowy: park Zesp wytwrni wd stoowych: budynek produkcyjny Zesp wytwrni wd stoowych: budynek mieszkalnoadministracyjny nr 6 Zesp wytwrni wd stoowych: mur oporowy typ wasnoci wyznaniowa wyznaniowa wyznaniowa wyznaniowa wyznaniowa komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna prywatna prywatna prywatna

Stan zachowania obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego zosta przedstawiony w tabeli nr 6. Tabela nr 6 Stan zachowania obiektw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego z terenu gminy Dbrowa Chemiska
lp. 1 2 3 4 Boluminek miejscowo Dbrowa Chemiska obiekt Koci ewangelicki, ob. rzymsko-katolicki filialny p.w. Wniebowzicia NMP Koci par. p.w. ss. Wojciecha i Katarzyny Cmentarz parafialny Ogrodzenie stan zachowania dobry dobry dobry dobry

5 6 7 Ostromecko

Koci par. p.w. w. Mikoaja, Stanisawa i Jana Chrzciciela Zesp paacowy: paac stary Zesp paacowy: paac nowy

dobry dobry dobry

lp. 8 9 10 11 12 13

miejscowo

obiekt Zesp paacowy: tarasy przy paacu nowym Zesp paacowy: mauzoleum rodziny SchonbornAlvensleben

stan zachowania dobry zaniedbany dobry dobry dobry dobry

Ostromecko

Zesp paacowy: park Zesp wytwrni wd stoowych: budynek produkcyjny Zesp wytwrni wd stoowych: budynek mieszkalnoadministracyjny nr 6 Zesp wytwrni wd stoowych: mur oporowy

Analiza szans i zagroe wynikajcych z analizy stanu dziedzictwa kulturowego zostaa przedstawiona w tabeli nr 7. Tabela nr 7 Szanse i zagroenia w odniesieniu do dziedzictwa kulturowego
Szanse 1. Pooenie w bezporednim ssiedztwie miasta Bydgoszczy (turystyka lokalna i weekendowa) 2. Blisko szlakw drogowych 3. Budowa kujawsko-pomorskiego dziedzictwa kulturowego portalu Zagroenia 1. Ukierunkowanie ruchu turystycznego w stron Torunia i Bydgoszczy 2. Saby rozwj turystyki w regionie 3. Niewystarczajce rodki na renowacj zabytkowych obiektw

4. Prezentacja dziedzictwa kulturowego przy wykorzystaniu technik informatycznych (digitalizacji), internetu Mocne strony 1. Zrnicowanie terenu pod wzgldem geomorfologicznym, przyrodniczym i krajobrazowym 2. Obiekty wartociowe kulturowo i zabytkowa zabudowa na terenie gminy 3. Istniejce trasy turystyczne 4. Ostromecko jako centrum kulturalne 5. Moliwo uprawiania sportw (Wisa, jezioro Skrzynka) 6. Dobre warunki do rozwoju turystyki krajoznawczej i specjalistycznej: pieszej, kolarskiej i konnej 7. Zabezpieczenie waciwej ekspozycji najciekawszych krajobrazowo fragmentw gminy 8. Imprezy folklorystyczne Sabe strony 1. Brak wystarczajcej liczby oznakowanych szlakw turystycznych 2. Brak informacji turystycznej 3. Brak oznakowania cennych obiektw 4. Niedostateczna liczba publikacji na temat dziedzictwa kulturowego gminy Dbrowa Chemiska 5. Niewystarczajca liczba gospodarstw agroturystycznych i miejsc noclegowych 6. Brak moliwoci zwiedzania zabytkw, bdcych wasnoci prywatn 7. Niezadowalajcy stan techniczny zabudowy 8. Sabe zagospodarowanie obszarw lenych, rzek i jezior dla rnych form turystyki wypoczynkowej i specjalistycznej

5.2. Priorytety w zakresie opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska Zadania dla samorzdu lokalnego w zakresie opieki nad zabytkami zostay opracowane na podstawie analiz dokumentw programowych wyszego szczebla oraz Strategii Rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2003-2013, a take Studium uwarunkowa Chemiska. Na podstawie analizy szans i zagroe wystpujcych w otoczeniu oraz mocnych i sabych stron gminy, zdefiniowano nastpujce priorytety dziaa w zakresie opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska: 1. Uwzgldnienie dziedzictwa kulturowego jako elementu rozwoju gminy. 2. Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego. 3. Dokumentacja i promocja oraz edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego gminy. Zasadnym jest wykorzystanie potencjau krajobrazowo-kulturowego Dbrowy Chemiskiej do promocji gminy oraz popularyzacji zabytkw poprzez m.in. rozwj bazy turystycznej w kierunku regionalnego orodka turystyki krajoznawczej. Przez obszar gminy przebiegaj nastpujce szlaki turystyczne:
1. Szlak Chemno-Bydgoszcz oznakowany jest znakami tymi. Ma dugo 27

kierunkw

zagospodarowania

przestrzennego

Gminy

Dbrowa

km. Prowadzi krawdzi pradoliny rzeki Wisy przez historyczn Ziemi Chemisk, ukazujc jej walory historyczne i przyrodnicze, m.in. przez Gzin, Czare, Ostromecko i Strzyaw.
2.

Szlak rowerowy Toru-Bydgoszcz oznakowany znakami niebieskimi, o dugoci ok. 57 km, rozpoczyna swj bieg w Toruniu i wiedzie m.in. przez Bolumin, Wadowo Krlewskie i Ostromecko. Jest szlakiem ciekawym krajoznawczo i przyrodniczo.

5.3. Kierunki dziaa w zakresie opieki nad zabytkami Opieka nad zabytkami stanowi jeden z obszarw dziaania dla wadz lokalnych. Jako kierunki dziaa realizacji Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska w ramach przyjtych priorytetw uznano: 1. Opracowanie gminnej ewidencji zabytkw w formie elektronicznej zgodnie z aktualnym spisem zabytkw znajdujcych si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. 2. Uwzgldnienie ochrony obiektw zabytkowych w miejscowych planach

zagospodarowania przestrzennego i kontrola ich realizacji. 3. Inwentaryzacja obiektw maej infrastruktury sakralnej (przede wszystkim kapliczek i krzyy przydronych). 4. Utworzenie parkw kulturowych: nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko oraz parku kulturowego w Ostromecku, obejmujcego zaoenie paacowo-parkowe, zabudow wsi, koci parafialny wraz z otoczeniem oraz zabytkowe elementy rozlewni wd mineralnych. 5. Ochron i odnow obiektw zabytkowych. 6. Promocj i popularyzacj dziedzictwa kulturowego. 7. Edukacj w zakresie ochrony dbr kultury. 8. Wspieranie aktywnoci lokalnej majcej na celu poszanowanie dziedzictwa kulturowego. Okres, na ktry opracowany zosta niniejszy Program, podzielono na dwa etapy. Pierwszy etap obejmuje okres 2010-2011, a drugi - lata 2012-2013. Ze wzgldu na fakt, i niniejszy Program opieki nad zabytkami dla Gminy Dbrowa Chemiska jest pierwszym opracowaniem o takim charakterze, wykonanym dla obszaru gminy, zaoono, i w czasie trwania etapu pierwszego (lata 2010-2011) podejmowane bd dziaania wstpne, majce charakter przygotowawczy do penej realizacji Programu. Planowany zakres dziaa i harmonogram realizacji Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska zosta przedstawiony w tabeli nr 8. Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, dziaania w zakresie opieki nad zabytkiem sprawowane s przez jego waciciela lub posiadacza.

Tabela nr 8 Zakres i harmonogram dziaa w zakresie opieki nad zabytkami

Lp Cel Prowadzenie gminnej ewidencji zabytkw w formie elektronicznej bazy danych Uwzgldnienie ochrony obiektw zabytkowych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i kontrola ich realizacji Inwentaryzacja obiektw maej infrastruktury sakralnej (przede wszystkim kapliczek i krzyy przydronych) nr 1.1 Dziaania Uzupenienie bazy danych GEZ o dane obiektw ujtych w wojewdzkiej ewidencji zabytkw Bieca aktualizacja Zabytkw Gminnej Ewidencji Okres realizacji Etap I Etap II

1.2

2.1

Podejmowanie dziaa majcych na uporzdkowanie adu przestrzennego

celu

Przestrzeganie zakazw i nakazw obowizujcych w strefach ochrony 2.2 wyznaczonych w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Inwentaryzacja w terenie Wykonanie dokumentacji fotograficznej Pozyskanie informacji o historii obiektw Opracowanie kart ewidencyjnych zabytkw Utworzenie szlaku przydronych kapliczek i krzyy

Utworzenie parkw kulturowych

Przygotowanie dokumentacji i podjcie uchwa o utworzeniu parkw kulturowych: nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko oraz parku kulturowego w Ostromecku, obejmujcego zaoenie paacowo-parkowe, zabudow wsi, koci parafialny wraz z otoczeniem oraz 4.1 zabytkowe elementy rozlewni wd mineralnych, w szczeglnoci okrelajcych nazwy parkw kulturowych, ich granice i sposb ochrony, a take zakazy i ograniczenia, ktre maj obowizywa na terenie parkw po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw (zgodnie z Wojewdzkim Programem Opieki nad Zabytkami) Promocja parkw kulturowych w skali powiatu i 4.2 wojewdztwa Uwzgldnienie ochrony parkw kulturowych w Studium uwarunkowa i kierunkw 4.3 zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska

Lp

Cel

nr

Dziaania

Okres realizacji Etap I Etap II

5.1 Przegld stanu obiektw Wykonanie niezbdnych bada i prac, w tym konserwatorskich w odniesieniu do obiektw zabytkowych, w tym w szczeglnoci prac 5.2 konserwatorskich przy kociele parafialnym w Ochrona i Czaru oraz prac renowacyjnych na cmentarzu odnowa obiektw ewangelickim zabytkowych Pozyskanie rodkw finansowych na realizacj 5.3 przedsiwzi Opracowanie zasad udostpniania obiektw 5.4 zabytkowych w celach turystycznych Przegld istniejcego systemu oznakowania 6.1 zabytkw na terenie gminy Uzupenienie oznakowania zabytkw na terenie 6.2 miasta: tablice, plansze, mapy Zaprojektowanie i realizacja nowych tras Promocja i 6.3 turystycznych i cieek rowerowych i utrzymanie popularyzacja obecnych, biegncych przez teren gminy dziedzictwa Opracowanie i publikacja materiaw kulturowego 6.4 informacyjnych o zabytkach na terenie gminy Prowadzenie i aktualizacja na stronie 6.5 internetowej gminy zakadki o zabytkach Udzia w budowie kujawsko-pomorskiego portalu 6.6 dziedzictwa kulturowego Wczenie tematyki ochrony dbr kultury do 7.1 zaj szkolnych w szkoach podstawowych i gimnazjach prowadzonych przez gmin Prezentacja historii Ziemi Chemiskiej i jej 7.2 zabytkw w formie cyklicznej w lokalnej prasie Udzia w organizowanym pod patronatem Edukacja w marszaka wojewdztwa wieloetapowym zakresie ochrony 7.3 konkursie druynowym szk na temat wiedzy o dbr kultury dziedzictwie kulturowym i ochronie zabytkw regionu Udzia w imprezach kulturalnych organizowanych w zespole paacowo-parkowym 7.4 w Ostromecku w celu promocji gminy Dbrowa Chemiska Propagowanie dziaania spoecznej opieki nad 8.1 zabytkami Gromadzenie materiaw archiwalnych (stare Wspieranie 8.2 zdjcia, mapy, publikacje, studia, itp.) aktywnoci dotyczcych Gminy Dbrowa Chemiska lokalnej majcej Udzia w pilotaowym programie adresowanym na celu do gmin, majcym na celu utworzenie orodkw poszanowanie gromadzcych i popularyzujcych informacje 8.3 dziedzictwa historyczne, materiay ikonograficzne i inne kulturowego materiay zwizane z dziedzictwem kulturowym na poziomie gmin 8.4 Wspieranie rozwoju agroturystyki

Konsekwentnie prowadzona i dugofalowa polityka Gminy Dbrowy Chemiska w zakresie opieki nad zabytkami oraz realizacja niniejszego Programu stanowi szans na ocalenie dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole.

6. Monitoring procesu realizacji Programu

Monitoring realizacji Programu pozwoli na biec analiz oraz kontrol zgodnoci zaoonego harmonogramu realizacji z faktycznymi dziaaniami podejmowanymi przez wacicieli poszczeglnych obiektw zabytkowych. Za monitorowanie realizacji Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska odpowiada Wjt Gminy. Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami Wjt Gminy Dbrowa Chemiska powinien co 2 lata sporzdza sprawozdanie z realizacji Programu. Sprawozdania te powinny zosta przedstawione Radzie Gminy. W celu efektywnego monitorowania przyjto wskaniki, suce ocenie wdraania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska. Tabela nr 9 Wskaniki oceny wdraania Programu
Lp. 1 Cel Opracowanie gminnej ewidencji zabytkw w formie bazy danych Uwzgldnienie ochrony obiektw zabytkowych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i kontrola ich realizacji Inwentaryzacja obiektw maej infrastruktury sakralnej (kapliczek i krzyy przydronych) Utworzenie parkw kulturowych Proponowane wskaniki 1. Liczba opracowanych kart ewidencyjnych. 1. Liczba obiektw uwzgldnionych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Liczba zaobserwowanych nieprawidowoci w realizacji miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. 1. Liczba opisanych obiektw w kartach ewidencyjnych.

1. Liczba utworzonych parkw 1. Liczba obiektw objtych przegldem. 2. Liczba obiektw wpisanych do gminnej ewidencji zabytkw. 3. Liczba obiektw, dla ktrych pozyskano zewntrzne rda finansowania. 4. Nakady na kultur i ochron dziedzictwa kulturowego na jednego mieszkaca.

Ochrona i odnowa obiektw zabytkowych

Lp.

Cel

Promocja i popularyzacja dziedzictwa kulturowego

Edukacja w zakresie ochrony dbr kultury Wspieranie aktywnoci lokalnej majcej na celu poszanowanie dziedzictwa kulturowego

Proponowane wskaniki 1. Liczba uzupenie w oznakowaniu zabytkw (tablice, plansze, mapy). 2. Liczba oznakowanych tras turystycznych. 3. Liczba publikacji popularyzujcych wiedz o zabytkach Ziemi Chemiskiej (take wsplnie z gminami ssiednimi). 1. Liczba zaj szkolnych przeprowadzonych w szkoach podstawowych i gimnazjach w cigu roku. 2. Liczba osb, ktre wziy udzia w konkursach organizowanych przez marszaka wojewdztwa. 1.Liczba organizacji spoecznych wsppracujcych z Urzdem Miasta dla ochrony rodowiska kulturowego. 2.Liczba zgromadzonych materiaw archiwalnych dotyczcych Gminy Dbrowa Chemiska.

Ponadto w 2012 r. rozpoczte zostan przygotowania do opracowania i przyjcia w roku 2013 Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska na lata 20142017.

7. Potencjalne rda finansowania realizacji Programu

Zapisy art. 71 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami okrelaj zasady finansowania opieki nad zabytkami. W zakresie sprawowania opieki nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadajca tytu prawny do zabytku wynikajcy z prawa wasnoci uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy tym zabytku. Sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku, do ktrego tytu prawny posiada jednostka samorzdu terytorialnego, jest zadaniem wasnym tej jednostki.

rodki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ul. Krakowskie Przedmiecie 15/17 00-071 Warszawa Telefon: 022 42-10-100 mkidn@esp.mkidn.gov.pl http://www.mkidn.gov.pl

Program Rozwj inicjatyw lokalnych Instytucja zarzdzajca (podmiot upowaniony): Narodowe Centrum Kultury Celem programu jest pobudzanie inicjatyw lokalnych oraz stwarzanie warunkw do rozwoju twrczoci oraz wyrwnywanie rnic w dostpie do kultury, pobudzanie kulturalnych inicjatyw lokalnych oraz stwarzanie na poziomie lokalnym warunkw do rozwoju twrczoci. W ramach programu wspierane bd niskobudetowe zadania, czyli takie, w ktrych maksymalna wnioskowana dotacja z budetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wynosi maksymalnie 25.000 z, z zakresu: a) upowszechniania kultury (np. lokalne projekty animacyjne, imprezy i sezony artystyczne), b) edukacji kulturalnej (np. warsztaty artystyczne, projekty edukacyjne, konkursy, plenery artystyczne, zajcia terapeutyczne i resocjalizacyjne wykorzystujce techniki pracy kulturalnej), c) promocji twrczoci (np. wystawy, przegldy, festiwale, koncerty, spotkania ze sztuk itp.), d) ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. W ramach programu nie mona ubiega si o dofinansowanie zada zwizanych z: wydawnictwami ksikowymi, czasopismami (oprcz drukw ulotnych, ktre nie wymagaj ISBN, ISSN), zakupem nowoci bibliotecznych, realizacj projektw wspfinansowanych z funduszy europejskich, promocj polskiej kultury za granic oraz organizacj wydarze literackich, zakupem rodkw trwaych (take kosztujcych poniej 3.500 z) oraz pracami budowlano-inwestycyjnymi. Program Dziedzictwo kulturowe Program Dziedzictwo kulturowe zakada realizacj nastpujcych priorytetw: 1. Priorytet 1 Ochrona zabytkw. 2. Priorytet 2 Rozwj instytucji muzealnych. 3. Priorytet 3 Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju. 4. Priorytet 4 Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego. 5. Priorytet 5 Ochrona dziedzictwa kultury ludowej. Priorytet 1 Ochrona zabytkw ma na celu ochron i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego oraz konserwacj i rewaloryzacj zabytkw.

Beneficjentami Priorytetu 1 mog by osoby fizyczne, jednostki samorzdu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne. Minimalna kwota dotacji wynosi 25.000 z. Dofinansowanie moe by udzielone maksymalnie do 50% nakadw koniecznych do poniesienia na realizacj zadania. Priorytet 2 Rozwj instytucji muzealnych ma za zadanie wspieranie finansowe instytucji muzealnych w zakresie pozyskiwania nowych zbiorw muzealnych, oraz konserwacji i zabezpieczeniu ju posiadanych obiektw. W ramach priorytetu wspierane s rwnie zadania majce na celu popularyzacj zbiorw poprzez organizacj czasowych wystaw muzealnych, zwaszcza o charakterze oglnopolskim i midzynarodowym oraz modernizacja staych wystaw muzealnych pod ktem wykorzystania nowoczesnych technik multimedialnych. Nowoci jest moliwo zakupu w ramach Priorytetu niezbdnego sprztu do pracowni konserwatorskich, jak rwnie sprztu do realizacji wystaw. Priorytet Rozwj instytucji muzealnych skierowany jest przede wszystkim do muzew samorzdowych, jednake na poszczeglne zadania, zwaszcza w zakresie konserwacji archiwaliw, starodrukw i ksigozbiorw, mog rwnie wnioskowa biblioteki, organizacje pozarzdowe, oraz kocioy i zwizki wyznaniowe. Beneficjentami Priorytetu 2 mog by organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe oraz samorzdowe instytucje kultury. Wkad wasny wynosi minimum 15% dla organizacji pozarzdowych oraz kociow i zwizkw wyznaniowych, 25% dla samorzdowych instytucji kultury. Minimalna kwota wnioskowana wynosi 25.000 z w przypadku zakupu muzealiw, archiwaliw, starodrukw oraz 50.000 z w przypadku innych zada, w tym zakupu sprztu i wyposaenia. Priorytet 4 Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego wspiera przedsiwzicia, majce na celu zwikszenie dostpu do zasobw dziedzictwa kulturowego i naukowego, a take jego ochron w formie cyfrowej. Priorytet jest narzdziem koordynacji procesw digitalizacyjnych w kraju i utrzymania okrelonych standardw w tym zakresie. Beneficjentami Priorytetu 4 mog by organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe, samorzdowe instytucje kultury, publiczne i niepubliczne szkoy i uczelnie wysze, a take jednostki naukowo-badawcze podlege Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz podmioty prowadzce dziaalno gospodarcz w sferze kultury.

Wkad wasny wynosi 15% dla organizacji rzdowych, pozarzdowych oraz zwizkw wyznaniowych, 25% dla samorzdowych instytucji kultury, 35% dla podmiotw gospodarczych, pastwowych i niepastwowych szk wyszych i jednostek naukowobadawczych. Minimalna wnioskowana kwota wynosi 50.000 z. Priorytet 5 Ochrona dziedzictwa kultury ludowej ma na celu zachowanie, dokumentowanie i przekaz autentycznych wartoci kultury tradycyjnej, ochron twrczoci ludowej, w tym unikalnych umiejtnoci, ich popularyzacj w spoeczestwie, a take ksztatowanie tosamoci lokalnej. Beneficjentami Priorytetu 5 mog by organizacje pozarzdowe, samorzdowe instytucje kultury oraz podmioty prowadzce dziaalno gospodarcz w sferze kultury. Wkad wasny wynosi 25% dla samorzdowych instytucji kultury, 15% dla organizacji pozarzdowych, a 35% dla podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz w sferze kultury. Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Promesa Instytucja zarzdzajca (podmiot upowaniony): Departament Funduszy

Europejskich Celem tego projektu jest zwikszenie efektywnoci wykorzystania rodkw europejskich na rzecz rozwoju kultury. Do dofinansowania kwalifikuj si nastpujce zadania: 1. ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, 2. budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury kulturalnej oraz infrastruktury, 3. publicznych szk i uczelni artystycznych, 4. rozwj infrastruktury spoeczestwa informacyjnego w dziedzinie kultury, 5. midzynarodowe przedsiwzicia kulturalne, 6. rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie poziomu wyksztacenia spoeczestwa. Dofinansowanie wkadu publicznego (tzw. wkadu wasnego) ze rodkw Programu Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczy projektw realizowanych w ramach: Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko 2007-2013, 16 Regionalnych Programw Operacyjnych 2007-2013, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka,

Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, Programu Rozwj Obszarw Wiejskich 2007-2013, Programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej, Funduszu Wymiany Kulturalnej w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego, Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Programu Kultura 2007-2013.

rodki Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Toruniu Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Toruniu ul. azienna 8 87-100 Toru Tel. 0-56 644 47 51; e-mail: wo_soz_torun@poczta.onet.pl www.torun.wkz.gov.pl Dotacja na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, moe by udzielona przez Ministra Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego oraz przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw (art.74 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami), a take przez samorzd powiatu lub gminy. Dotacja moe siga do wysokoci 50% oglnej kwoty poniesionej przez waciciela na renowacj zabytku, a w wyjtkowych okolicznociach nawet do 100% (art. 78 ustawy). Dotacj celow mona otrzyma na planowane prace konserwatorskie,

restauratorskie lub roboty budowlane, przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw.

Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko Pomorskiego Urzd Marszakowski Wojewdztwa Kujawsko Pomorskiego Departament Wdraania Regionalnego Programu Operacyjnego ul. M. Skodowskiej-Curie 73, 87-100 Toru tel.(056) 656-11-55 e-mail:rpowdrazanie@kujawsko-pomorskie.pl www.kujawsko-pomorskie.pl/ Priorytet 3: Rozwj infrastruktury spoecznej Dziaanie 3.3 Rozwj infrastruktury kultury

Celem dziaania 3.3 Rozwj infrastruktury kultury jest poprawa stanu infrastruktury kultury dla zwikszenia standardu i dostpnoci wiadczonych usug oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. W ramach dziaania 3.3 Rozwj infrastruktury kultury realizowane bd projekty, polegajce m.in. na: 1. budowie, rozbudowie, przebudowie obiektw kultury o znaczeniu regionalnym, wraz z przystosowaniem obiektw dla osb niepenosprawnych, 2. rewaloryzacji, restauracji, renowacji obiektw i zespow zabytkowych wraz z otoczeniem, nie zwizanym z mieszkalnictwem, 3. zakupie lub renowacji wyposaenia trwaego do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej tylko w powizaniu z projektem pkt 1, pkt 2, 4. konserwacji ruchomych obiektw dziedzictwa kulturowego, w tym np. zbiorw muzealnych, archiwaliw, starodrukw, 5. zakupie i instalacji systemw zabezpiecze obiektw i zespow zabytkowych przed poarem, kradzie i zniszczeniem, 6. tworzeniu kompleksowych systemw informacji w zakresie kultury oraz na rzecz promocji w zakresie kultury, 7. tworzeniu wirtualnych muzew, galerii, fonotek, filmotek, cyfrowych bibliotek, czytelni, 8. budowie, rozbudowie, przebudowie lub rewitalizacji, rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji, zachowaniu lub adaptacji powierzchni obiektu lub zespou obiektw bdcych przedmiotem realizowanego zadania z przeznaczeniem na dziaalno komercyjn (moe zosta uznana za wydatek kwalifikowany pod warunkiem, i nie przekracza 10% cakowitej uytkowanej powierzchni projektu). Beneficjentami dziaania 3.3 Rozwj infrastruktury kultury mog by: 1. jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki i stowarzyszenia, 2. jednostki organizacyjne jednostek samorzdu terytorialnego posiadajce osobowo prawn, 3. szkoy wysze, 4. instytucje kultury: samorzdowe, pastwowe 5. kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych, prowadzce dziaalno statutow w obszarze objtym wsparciem w ramach dziaania, 6. organizacje pozarzdowe, stowarzyszenia i fundacje prowadzce statutow dziaalno non-profit (w rozumieniu ustawy o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej) w obszarze objtym wsparciem w ramach dziaania.

Maksymalny poziom dofinansowania ze rodkw EFRR wynosi 65% kosztw kwalifikowanych projektu, maksymalna warto projektu, co do zasady, wynosi 20 mln z. lub 4 mln z w zalenoci od typu projektu. Priorytet 6 Wsparcie rozwoju turystyki Dziaanie 6.2 Rozwj usug turystycznych i uzdrowiskowych Celem realizacji priorytetu jest wzrost znaczenia usug turystycznych, w tym turystyki wypoczynkowo-uzdrowiskowej i kulturowej jako czynnika stymulujcego rozwj spoeczno-gospodarczy wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. W ramach dziaania 6.2 Rozwj usug turystycznych i uzdrowiskowych realizowane bd projekty, obejmujce swym zakresem m.in.: a) b) c) rozwj zagospodarowania infrastruktury wypoczynkowouzdrowiskowej wraz z zagospodarowaniem terenu wok obiektw, budow, przebudow i rozbudow urzdze lecznictwa uzdrowiskowego oraz ujcia wd leczniczych i termalnych, opracowanie, rozwj i promocja produktw turystycznych, uzdrowiskowych i tradycyjnych. Beneficjentami dziaania 6.2 Rozwj usug turystycznych i uzdrowiskowych mog by: 1. jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki, porozumienia i stowarzyszenia, 2. zakady opieki zdrowotnej dziaajce w publicznym systemie zdrowia, 3. PGL Lasy Pastwowe i dziaajce w ich imieniu jednostki organizacyjne, 4. kocioy i zwizki wyznaniowe, 5. parki krajobrazowe, 6. organizacje pozarzdowe, 7. przedsibiorstwa majce siedzib i dziaajce na terenie wojewdztwa kujawskopomorskiego, 8. podmioty prowadzce uzdrowiska w Ciechocinku, Inowrocawiu, Wiecu Zdroju i Maruszy pod Grudzidzem Maksymalny poziom dofinansowania ze rodkw EFRR wynosi 70% kosztw kwalifikowanych projektu.

Instrumenty oferowane przez Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu ul. Szosa Chemiska 28, 87-100 Toru tel. (056) 62-12-300, faks (056) 62-12-302 e-mail: wfosigw@wfosigw.lodz.pl www.wfosigw.torun.pl Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu udziela dopat do kredytw udzielanych przez Bank Ochrony rodowiska SA na zadania proekologiczne w ramach 9-ciu linii kredytowych. W ramach linii nr 7 przedmiotem dofinansowania objty moe by peen zakres prac zwizanych z konserwacj i rekonstrukcj przyrodnicz, konserwacja i rekonstrukcja urzdze wodnych w parkach w zespoach paacowo lub dworsko-parkowych (za wyjtkiem przygotowania dokumentacji i nadzoru). Kredyty na inwestycje zwizane z konserwacj parkw w zespoach paacowoparkowych i dworsko-parkowych ze rodkw Banku Ochrony rodowiska S.A. z dopatami Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu przeznaczone s dla jednostek samorzdu terytorialnego, podmiotw gospodarczych i ludnoci prowadzcych inwestycje na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. W celu ubiegania si o preferencyjn poyczk naley zgosi si Oddziaw Banku Ochrony rodowiska SA w: 1. Bydgoszczy z siedzib przy ul. Bernardyskiej 13, tel. 052 348 10 80, 052 348 10 80, 82, 83, 53, 55. 2. Toruniu z siedzib przy ul. Dominikaskiej 9, tel. 056 619 34 00, 056 619 34 00, 14, 3. Wocawku z siedzib przy ul. Kociuszki 15, tel. 054 230 34 64, 054 230 34 64.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddzia w Toruniu ul. Dbrowskiego 4 87-100 Toru Tel. (056) 619 83 00 e-mail: kujawsko_pomorski@arimr.gov.pl www.arimr.gov.pl

Program Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013 Dziaanie: Odnowa i rozwj wsi Jako cel realizacji dziaania przyjto popraw jakoci ycia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb spoecznych i kulturalnych mieszkacw wsi oraz promowanie obszarw wiejskich. Umoliwi to rozwj tosamoci spoecznej wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarw wiejskich oraz wpynie na wzrost atrakcyjnoci turystycznej i inwestycyjnej obszarw wiejskich. W ramach dziaania realizowane bd m.in. przedsiwzicia polegajce na: a) budowie, przebudowie, remoncie lub wyposaeniu obiektw penicych funkcje publiczne, spoeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, a take sucych promocji obszarw wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, b) ksztatowaniu obszaru przestrzeni publicznej, c) budowie, remoncie lub przebudowie infrastruktury zwizanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub spoeczno-kulturalnych, d) zakupie obiektw charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynkw bdcych zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne, e) odnawianiu, eksponowaniu lub konserwacji lokalnych pomnikw historycznych, budynkw bdcych zabytkami lub miejsc pamici, f) kultywowaniu tradycji spoecznoci lokalnej oraz tradycyjnych zawodw. Beneficjentami dziaania mog by: 1. gminy, instytucje kultury, dla ktrej organizatorem jest jednostka samorzdu terytorialnego, 2. kocioy lub inne zwizek wyznaniowy,
3.

organizacje pozarzdowe majce status organizacji poytku publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie). Maksymalny poziom dofinansowania ze rodkw EFRR wynosi 75%, a

maksymalna warto projektu, co do zasady, wynosi 500.000 z, minimalna warto projektu nie moe by nisza ni 25.000 z. Projekty mog by realizowane w miejscowociach do 5 000 mieszkacw i powinny si wpisywa w zakres Planu Odnowy Miejscowoci.

8. Podsumowanie
Zaoeniem opracowania Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska jest istotna poprawa stanu zasobw dziedzictwa kulturowego Gminy poprzez okrelenie dziaa edukacyjnych kierowanych do mieszkacw gminy, organizacyjnych i finansowych kierowanych na elementy dziedzictwa kulturowego oraz upowszechnienie w wiadomoci spoeczestwa gminy potrzeb i zasad ochrony rodowiska kulturowego. Obowizek sporzdzenia gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Wjt (burmistrz, prezydent miasta) powinien sporzdzi na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 5 ustawy, opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapewnieniu warunkw: 1. naukowego badania i dokumentowania zabytku, 2. prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku, 3. zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, 4. korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci, 5. popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Przy opracowaniu Programu opieki nad zabytkami dla Gminy Dbrowa Chemiska uwzgldniono zapisy dokumentw na poziomie krajowym (Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2004-2013, tezy do opracowania krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami), wojewdzkim (Strategia rozwoju wojewdztwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007-2020, Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, Program Opieki nad zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2012) oraz powiatowym (Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego do 2015 roku). Program opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2010-2013 jest zgodny z celami, zasadami i kierunkami wyznaczonymi przez krajowe, wojewdzkie i powiatowe dokumenty programowe.

Rejestr zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego jest prowadzony przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Toruniu (KujawskoPomorski Wojewdzki Konserwator Zabytkw, ul. azienna 8, 87-100 Toru). W rejestrze zabytkw nieruchomych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wedug stanu na 30 czerwca 2009 r. znajdowao si 13 obiektw z terenu gminy Dbrowa Chemiska. Do wojewdzkiej ewidencji zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wpisanych zostao 121 obiektw z terenu gminy Dbrowa Chemiska (z uwzgldnieniem obiektw wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego). W kocioach gminy Dbrowa Chemiska znajduj si cenne obiekty, ktre s objte ochron. Nale do nich wyposaenie kociow: filialnego p.w. Wniebowzicia NMP w Dbrowie Chemiskiej, parafialnego p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku, parafialnego p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w Ostromecku oraz parafialnego p.w. Narodzenia NMP w Czaru. Ochron objta jest take kolekcja zabytkowych instrumentw i dzie sztuk plastycznych zwizanych z muzyk, bdca wasnoci Urzdu Miasta w Bydgoszczy. Ponadto na terenie gminy znajduj si liczne stanowiska archeologiczne, z czego dwa zostay wpisane do rejestru zabytkw: Gzin Grny (grodzisko kultury uyckiej oraz osada kultury uyckiej) oraz Pie (grodzisko wczesnoredniowieczne i osada podgrodowa). Na podstawie analizy szans i zagroe wystpujcych w otoczeniu oraz mocnych i sabych stron gminy, zdefiniowano nastpujce priorytety dziaa w zakresie opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska: 1. Uwzgldnienie dziedzictwa kulturowego jako elementu rozwoju gminy. 2. Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego. 3. Dokumentacja i promocja oraz edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego gminy. Jako kierunki dziaa realizacji Programu opieki nad zabytkami Gminy Dbrowa Chemiska w ramach przyjtych priorytetw uznano: 1. Opracowanie gminnej ewidencji zabytkw w formie elektronicznej zgodnie z aktualnym spisem zabytkw znajdujcych si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. 2. Uwzgldnienie ochrony obiektw zabytkowych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i kontrola ich realizacji. 3. Inwentaryzacja obiektw maej infrastruktury sakralnej (przede wszystkim kapliczek i krzyy przydronych).

4. Utworzenie parkw kulturowych: nadwilaskiego parku kulturowego, w skad ktrego wejdzie m.in. Ostromecko oraz parku kulturowego w Ostromecku, obejmujcego zaoenie paacowo-parkowe, zabudow wsi, koci parafialny wraz z otoczeniem oraz zabytkowe elementy rozlewni wd mineralnych. 5. Ochron i odnow obiektw zabytkowych. 6. Promocj i popularyzacj dziedzictwa kulturowego. 7. Edukacj w zakresie ochrony dbr kultury. W Programie okrelono szczegowe zadania w ramach realizacji postawionych celw wraz z koncepcj procesu monitoringu, a take wskazano potencjalne rda finansowania zada z zakresu opieki nad zabytkami ze rodkw Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Toruniu, Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.

9. rda danych
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl Ciara Zdzisaw: Zabytki architektury wojewdztwa bydgoskiego, Bydgoszcz, 1974 Decyzje o wpisie poszczeglnych zabytkw do rejestru zabytkw Dorawa Marian: Diecezja toruska: historia i teraniejszo, Kuria diecezjalna, Bydgoszcz, 1996 Gminna Ewidencja Zabytkw Gminy Dbrowa Chemiska Historia Ostromecka dla Ostromecka, Dbrowa Chemiska, 2000 Informacje i materiay Krajowego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw Informacje z parafii w Boluminku, Czaru i Ostromecku, Katalog zabytkw sztuki w Polsce, t. XI, Dawne woj. Bydgoskie, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, z.4., Dawny powiat chemiski, opr. T. Mroczko Warszawa, 1976 Konarski Szymon: Sownik geograficzny Krlestwa Polskiego i innych krajw sowiaskich, Warszawa, 1995 Mroczko Teresa: Architektura gotycka na Ziemi Chemiskiej, Warszawa, 1980 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013, Warszawa, 2004 Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego na lata 20042013, Warszawa, 2004 Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, czerwiec 2003 Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2009-2015, Zacznik do Uchway Nr XXV/496/08 Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 8 wrzenia 2008 r. 16. 17. Raszeja Zdzisaw: Ostromecko i okolice, Bydgoszcz, 2002 Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, Zacznik do Uchway nr 70/892/07 Zarzdu Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 padziernika 2007 r., 2007 18. r. 19. Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw z 14 maja 2004, Dz.U. Nr 124, poz. 1305 20. 21. 22. Strategia Rozwoju Gminy Dbrowa Chemiska na lata 2003-2013, Dbrowa Chemiska, wrzesie 2002 Strategia Rozwoju Turystyki w Wojewdztwie Kujawsko-Pomorskim, kwiecie 2004 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2020, Zacznik do Uchway Nr XLI/586/05 Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 grudnia 2005 r., Toru, 2005 Rejestr zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wedug stanu na 30 czerwca 2009

23. 24. 25. 26. 27.

Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Bydgoskiego na lata 2008-2015, czerwiec 2008, Strona internetowa gminy Dbrowa Chemiska www.dabrowachelminska.pl Strona internetowa powiatu bydgoskiego www.bip.powiat.bydgoski.pl Strona internetowa PTTK, http://szlaki.pttk.pl/ Studium konserwatorskie w zakresie moliwoci adaptacji rozproszonych obiektw zabytkowych na tle rozwoju przestrzennego wojewdztwa bydgoskiego, Faza III Ocena zakresu moliwoci technicznych i funkcjonalnych adaptacji rozproszonych obiektw zabytkowych, Bydgoszcz, czerwiec 1996

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Gminy Dbrowa Chemiska, luty 2008 Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami, ROZ, 2004 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym, Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz.1591 z pn. zm. Uzupenienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, Warszawa, 2005 Wykaz zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw nieruchomych woj. kujawskopomorskiego wedug stanu na 30 czerwca 2009 r. Wykaz zabytkw wpisanych do wojewdzkiej ewidencji zabytkw woj. kujawskopomorskiego wedug stanu na 20 padziernika 2009 r.

Zacznik nr 1 Zabytki ujte w wojewdzkiej ewidencji zabytkw

L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 L.p. Miejscowo Bolumin Bolumin Boluminek Boluminek Boluminek Boluminek Borki Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czare Czemlewo Czemlewo Czemlewo Czemlewo Czemlewo Czemlewo Czemlewo Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Miejscowo Ulica Numer 10 5 Nazwa obiektu dom dawny dwr dom kapliczka krzy plebania dom cmentarz przykocielny figura przed kocioem kapliczka - 1 kapliczka - 2 koci krzy dom dom plebania dom dom dom dom dom dom dom dom kunia szkoa dom dom budynek gospodarczy dwr leniczwka budynek gospodarczy przy lesniczwce szkoa kapliczka kapliczka krzy pomnik dom dom lodownia dom dom dom dom dom dom altanka Nazwa obiektu

Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Chemiska Krtka

7 9 18 19 21 25 35 43 69 72 84

7 20 20

Straacka Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Ulica 4 6 6 7 15 25 27 31 40 42 Numer

48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 L.p. 99 100

Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbrowa Chemiska Dbowiec Dbowiec Dbowiec Dbowiec Gzin Gzin Janowo Janowo Janowo Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Nowy Dwr Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Miejscowo Ostromecko Ostromecko

Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Bydgoska Dworcowa Dworcowa Dworcowa Dworcowa Dworcowa Dworcowa Myska Targowa

49 50 54 60 brak nr 3 3 4 5 5

1 3 20 26 18 19 27 brak nr 26 30 obok nr 3 obok nr 1 obok nr 5 obok nr 5 brak nr

brak nr 5 61 62 62 63 63

Bydgoska Ulica Bydgoska Bydgoska

obok nr 4 2 Numer 4 8

dawna poczta dawna poczta mleczarnia dom dom dom (dawny nr 36) dom budynek gospodarczy dom z budynkiem gospodarczym dom budynek gospodarczy dworzec myn dom dom dom dom kapliczka dom kapliczka dom dom krzy dom dom dom gorzelnia w zespole folwarcznym magazyn, ob. obora w zespole folwarcznym stajnia w zespole folwarcznym obora, ob. stodoa w zespole folwarcznym magazyn, ob. obora w zespole folwarcznym budynek gospodarczy budynek gospodarczy przy dawnym dworcu - 1 budynek gospodarczy przy dawnym dworcu - 2 budynek gospodarczy przy dawnym dworcu - 3 dawny dworzec budynek mieszkalny robotnikw lenych dawna oficyna dworska dawna owczarnia, ob. budynek mieszkalny dom dom dom z budynkiem gospodarczym dom budynek gospodarczy dom budynek gospodarczy ogrodzenie kocioa plebania pomnik spichlerz zboowy dom Nazwa obiektu dom dom

101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121

Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Ostromecko Otowice Otowice Otowice Otowice Rafa Rafa Strzyawa Strzyawa Strzyawa Strzyawa Strzyawa Wadowo Krlewskie Wadowo Krlewskie

Bydgoska Bydgoska Bydgoska Polna Szkolna Szkolna Wilana Bydgoska

19 brak nr

3 3 35 13 3 3 17 3 brak nr 7 10 3

dom dom poczta/sklep leniczwka dom budynek gospodarczy dom dom dawna szkoa, ob. dom budynek gospodarczy dom kapliczka dawny dwr, ob. dom Pastorwka, ob. wietlica dom dom dom dom wiadukt dom krzy

Zacznik nr 2 Zestawienie zabytkw ruchomych wpisanych do rejestru zabytkw Wyposaenie kocioa filialnego p.w. Wniebowzicia NMP w Dbrowie Chemiskiej 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Otarz gwny Organy Kropielnica Polichromia stropu prezbiterium Polichromia stropu nawy prezbiterium Monstrancja Witra w. Marka Witra w. Jana Witra w. ukasza Witra w. Mateusza Witrae z dekoracj rolinno-geometryczn (4 szt.) Witrae z dekoracj rolinno-geometryczn (4 szt.)

Wyposaenie kocioa p.w. . Wojciecha i Katarzyny w Boluminku 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Otarz gwny Rzeba Matka Boska z Dziecitkiem Obraz w. Wojciech wrd pogan Obraz Ukrzyowanie Rzeba w. Pawe Rzeba w. Piotr Rzeby aniokw (2) Rzeby aniokw (2) Otarz boczny prawy p.w. Niepokalanego Serca Marii Obraz Niepokalane Serce Marii Obraz w. Jan Nepomucen Rzeba w. Wojciech Rzeba w. Biskup Rzeby aniow na obokach (2) Rzeby aniow (2) Otarz boczny lewy p.w. Najwitszego Serca Pana Jezusa Obraz Najwitsze Serce Jezusa Obraz w. Katarzyna Rzeba w. Jzef z Dziecitkiem Rzeba w. Barbara Rzeby aniow na obokach (2) Rzeby aniow (2) Ambona Organy - instrument i szafa organowa z prospektem Rzeba popiersie papiea Rzeba popiersie papiea Chrzcielnica Krucyfiks procesyjny Rzeba Chrystus Zmartwychwstay Rzeba w. Wojciech

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

Obraz Matka Boska Chemiska Obraz w. Cecylia Obraz Matka Boska Racowa ze . Dominikiem i Wojciechem Pacyfika Lichtarze (6) wiecznik wiszcy Witra w. Wojciech Witra w. Katarzyna Witra w. Jzef z Dziecitkiem Witra Najwitsza Maria Panna Witra w. Stanisaw Witra w. Wawrzyniec

Wyposaenie kocioa parafialnego p.w. . Mikoaja, Stanisawa Biskupa i Jana Chrzciciela w Ostromecku 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Otarz Obraz w polu rodkowym otarza gwnego - Matka Boska z Dziecitkiem Zasuwa obrazu w polu rodkowym otarza gwnego - Obraz Matki Boskiej Niepokalanej Antependium otarza gwnego Otarz boczny - prawy Obraz w polu rodkowym otarza bocznego prawego - w. Jzef z Dziecitkiem Obraz w zakoczeniu otarza bocznego prawego - w. Anna nauczajce Mari Antependium otarza bocznego prawego Otarz boczny lewy Obraz w polu rodkowym otarza bocznego lewego - Ukrzyowanie Obraz w zakoczeniu otarza bocznego - lewego Antependium otarza bocznego lewego Chrzcielnica Ambona Rzeba - Krucyfiks Rzeba - Pasja Rzeba - w. Jerzy Rzeba - Pieta Rzeba - Chrystus Zmartwychwstay Rzeba - Matka Boska z Dziecitkiem Tronujca Tablica konsekracyjna Obraz - Ukrzyowanie Sukienka z obrazu Matka Boska z Dziecitkiem wiecznik wiszcy Skarbonka Dzwon

Wyposaenie kocioa parafialnego p.w. Narodzenia NMP w Czaru 1. 2. 3. 4. 5. Otarz gwny Rzeba w. Pawa Rzeba w. Piotra Rzeba w. Mateusza Rzeba w. Macieja

6. 8. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48.

-7.Rzeba Putto (Anioek) - Otarz gwny -9. Rzeby aniow otarz gwny Obraz Matka Boska z dziecitkiem ukazujca si w. Ignacemu Loyoli - Otarz gwny Rzeba Matka Boska z Dziecitkiem Otarz boczny Poudniowy Obraz w. Anny i Najwitszej Panny Marii Obraz Ecce Homo - otarz boczny prawy Antepedium - otarz boczny prawy Otarz boczny - pnocny (lewy) -18 Rzeby puttw otarz boczny pnocny Obraz w. Roch - Otarz boczny Obraz w. Antoni z Dziecitkiem - Otarz boczny lewy Antepedium - Otarz boczny pnocny (lewy) Otarz boczny przy cianie poudniowej Rzeba w. Grzegorza - otarz boczny przy cianie poudniowej Rzeba w. Mikoaj - otarz boczny przy cianie poudniowej Rzeba w. Barbara - otarz boczny przy cianie poudniowej Rzeba w. Jan Nepomucen - otarz boczny przy cianie poudniowej Obraz Matki Boskiej Czstochowskiej - Otarz boczny przy cianie poudniowej Obraz Koronacja Matki Boskiej Najwitszej Panny Marii - Otarz boczny przy cianie poudniowej Rzeba w. Stanisawa - otarz boczny przy cianie poudniowej Kropielnica Feretron z obrazem w. Antoni z Dziecitkiem Rzeba - Krucyfiks Rzeba - Chrystus Zmartwychwstay Rzeba - Pieta Rzeba - w. Sebastian Pyta Nagrobna Obraz - Ukrzyowanie Kielich Puszka na komunikanty Relikwiarz w. Jacka Ornat czerwony Ornat zielony Krucyfiks procesyjny Organy Polichromia cienna z Zacheuszem Krzy otarzowy Krzy otarzowy -54. Lichtarze

Kolekcja Urzdu Miejskiego w Bydgoszczy I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zbir instrumentw muzycznych Fortepian skrzydowy firmy Antoni Zakrzewski Fortepian skrzydowy firmy Antoni Zakrzewski Fortepian skrzydowy firmy Jan Wonicki Fortepian skrzydowy firmy Francieszek Woroniecki Fortepian skrzydowy firmy Eugen Wiszniewski Fortepian skrzydowy firmy J. B. Wiszniewski Fortepian skrzydowy firmy Wilhelm Troschel

8. Fortepian skrzydowy firmy J. Wasilewski 9. Fortepian skrzydowy firmy Cyprian Szczerbiski 10. Fortepian skrzydowy firmy Fiodor W. Schiller 11. Fortepian skrzydowy firmy Ignace Pleyel 12. Fortepian skrzydowy firmy Auguste Paepke 13. Fortepian skrzydowy firmy Johann Friedrich Marty 14. Fortepian skrzydowy firmy Julian Maecki 15. Fortepian skrzydowy firmy Jerzy Lindemann 16. Fortepian skrzydowy firmy Krall Seidler 17. Fortepian skrzydowy firmy Friedrich Kirchberg 18. Fortepian skrzydowy firmy Jan Aleksander Kerntopf 19. Fortepian skrzydowy firmy Antoni Hofer 20. Fortepian skrzydowy firmy Maksymilian Hochhauser 21. Fortepian skrzydowy firmy Julian Hinz 22. Fortepian skrzydowy firmy Kasper Zdrowski 23. Fortepian skrzydowy firmy G.J. Gebauhr 24. Fortepian skrzydowy firmy August Cyfrowicz 25. Fortepian skrzydowy firmy Jzef Jan Budynowicz 26. Fortepian skrzydowy firmy Fryderyk Buchholtz 27. Fortepian skrzydowy firmy Breitkopf i Hartel 28. Fortepian skrzydowy firmy Heinrich Phillip Bessalie 29. Fortepian skrzydowy firmy Carl Bechstein 30. Fortepian skrzydowy firmy Pett Bauer 31. Fortepian skrzydowy firmy Johann Ast 32. Fortepian skrzydowy firmy Kral Seidler 33. Fortepian skrzydowy firmy Johann Baptist Streicher und Sohn 34. Pozytyw - kopia rokokowych organw firmy Mariusz Syller Milanwek 35. Harfa firmy Sebastian Erard 36. Obj firmy Josef Glassl 37. Flet poprzeczny 38. Instrument klawikord firmy J.C. Neupert 39. Fisharmonia firmy Aleksander Debain 40. Pianola firmy Weber Aeolian Company Hys. 41. Pianino firmy H. Roloff 42. Pianino "Sirenion" firmy Johann Joseph Promberger 43. Pianino dziecice firmy H. Peters & Co. 44. Pianino firmy "Apollo" firmy Karol i Aleksander Fibiger 45. Pianino firmy Erc & Comp. 46. Pianino firmy Erard 47. Pianino firmy August Dassel 48. Pianino firmy Bernhardt 49. Wirgina Woski firmy Zuckermann 50. Klawesyn skrzydowy firmy Zuckermann 51. Klawesyn skrzydowy firmy Zuckermann 52. Klawesyn skrzydowy firmy Zuckermann 53. Klawesyn skrzydowy firmy Pleyel 54. Fortepian stoowy firmy J. Tresselt 55. Fortepian stoowy firmy Christian Gehler 56. Fortepian stoowy dziecicy firmy Gasper Amberg 57. Fortepian stoowy firmy Ernst Irmler Jung 58. Fortepian stoowy firmy C.C. Gunther 59. Fortepian skrzydowy firmy Krall i Seidler 60. Organy firmy Stefan Truszczyski

61. Pianino firmy J.Staub II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. III. 1. 2. 3. 4. 5. Zbir rzeby Popiersie Henryka Wieniawskiego Popiersie Juliusza Sowackiego Popiersie Witold Macuyskiego Popiersie Zygmunta Latoszewskiego Rzeba Pena - Para Modziecza Popiersie Emila Mynarskiego Popiersie Witolda Macuyskiego Popiersie Grzegorza Fitelberga Popiersie Fryderyka Chopina Popiersie Ignacy Paderewski Popiersie Karol Szymanowski Popiersie Mieczysawa Karowicza Popiersie Tadeusza Baird Popiersie Krzysztofa Pendereckiego Popiersie Anny Marii Klechniowska Popiersie Wojciech Kilar Popiersie - Mikoaj Henryk Grecki Popiersie - Micha Spisak Popiersie - Irydion Popiersie - Ludomir Rycki Popiersie - May Chopin Popiersie - Artur Malawski Gowa Popiersie - Henryk Chopin Popiersie - Beniamin Britten Rzeba ogrodowa - Mickiewicz Popiersie - Zygmunta Mycielskiego Popiersie - Sinfonia Sacra Andrzej Panufnik in memoriam Popiersie - Kazimierz Serocki Popiersie - Jzef Koffler Popiersie - wiatosaw Richter Rzeba ogrodowa - Promethidion Popiersie - Piotr Perkowski Popiersie - Mikoaj Henryk Grecki Popiersie - Artur Rubinstein Rzeba pena - Manru przy kowadle Popiersie - Witold Lutosawski Popiersie - Bolesaw Szabelski Rzeba ogrodowa - Warszawianka Rzeba pena - Naga Wenus Rzeba pena - Posg okryty woalem Kopia fontanny rzymskiej Zegar stojcy podogowy typu lang-cox-docle Zbir malarstwa Chopiec Jazz I Jazz III Kompozycja na temat "Segmentw" K. Serockiego cz. I Kompozycja na temat "Oczu powietrza" K. Serockiego cz. II

6. Kompozycja muzyczna do koncertu skrzypcowego Beethovena 7. Z czterech pr roku - Wiosna, zima 8. Tadesz Kociuszko 9. Ewa Bandrowska - Turska 10. Piejza romantyczny 11. Bal w operze 12. Powrt syna marnotrawnego 13. Portret Fryderyka Chopina 14. Portret Fryderyka Chopina 15. Portret Feliksa Nowowiejskiego 16. Portret Witolda Lutosawskiego 17. Portret Sergiusza Prokofiewa 18. Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta 19. Chopiec 20. Portret Bla Bartk 21. Portret Ignacego Paderewskiego 22. Portret Hieronim Feicht 23. Portret Hieronim Feicht 24. Z czterech pr roku - lato, jesie 25. Obraz 51 26. Ikona - w. Paraskewa 27. Cerkiewka 28. Adam Mickiewicz, kopia z Wakowicza "Mickiewicz na skale Judahu" 29. Koncert Bacha 30. Koncert skrzypcowy 31. Infantka - impresja hiszpaska 32. Widok Warszawy od strony paacu Ogstrogdzkich wg Bellota zw. Canalettem 33. Mikoaj Kopernik - kopia technologiczna renesansowego toruskiego portretu M. Kopernika 34. Wenus 35. Orszak Minerwy - scena mitologiczna, obraz zwizany z dworem Augusta II, wrd postaci mitologicznych pod postaci Apolina sportretowana IV. Zbir gobelinw 1. Koncert na Wawelu z cyklu Koncert polski 2. Poegnanie Ojczyzny z cyklu Koncert polski 3. Polonez z cyklu Koncert polski 4. Ad Matrem z cyklu Koncert polski 5. Harmonia Mundana z cyklu Harmonia sfer 6. Ceta z cyklu Harmonia sfer 7. Morze Prusw - w. Wojciech z cyklu Mare Monstrum 8. Morze Debussyego /Jeux de vogues/ z cyklu Mostrum 9. ka latem z cyklu Roliny i zwierzta 10. Ptaki z cyklu Roliny i zwierzta 11. Opuszczona Arkadia z cyklu Roliny i zwierzta 12. Jednoroec z cyklu Roliny i zwierzta 13. Na morskim dnie z cyklu Roliny i zwierzta 14. Lapidarium z cyklu Roliny i zwierzta 15. Bas gosi wieczno z cyklu Kwartet zapustny 16. Baryton rzecze o istnieniu z cyklu Kwartet zapustny 17. Tenor rozwaa przestrze z cyklu Kwartet zapustny 18. Mezzosoprac oswaja czas z cyklu Kwartet zapustny 19. Groteska I

20. Orze biay z cyklu Gobeliny ostromeckie 21. Leliwa /herb rodzinny Doprowskich/ z cyklu Gobeliny ostromeckie 22. Pomian /herb rodzinny Ostromickich/ z cyklu Gobeliny ostromeckie 23. Musica Aatiqua Europe Orientalis 24. Spokojny sen 25. Temat I 26. Temat II 27. Chopin V. Zbir malarstwa i grafiki wspczesnej 1. Poliformy XIII 2. Pejza LXXX 3. Niebieska posta w czerwonym kapeluszu 4. Drzwi antyczne /dyptyk/ 5. Martwa natura ze szklanymi naczyniami /dyptyk/ 6. Kadawerks 7. Gonverge 8. Kompozycja bkitna 9. Kompozycja pod szkem 10. Fedra 11. Poegnanie dnia 12. Reproduktor cienia 13. Reproduktor barwy 14. Obraz rowy 15. Fragment nieba 16. Zaduma - wntrze 17. Pejzarz w przestrzeni X 18. Synthesis 19. Na temat kobiety 20. Metalowe tablice 21. Postp w archeologii 22. Szalony Holender 23. Oddech 24. Chwile refleksji 25. LXXXX 26. CCCCXXVII 27. 9887-10,095 28. System ukadw 29. Gra P-85 30. Zwiastun 31. Okno XV-XVI 32. Elf 33. Obraz XIII - 84 34. Sitowie w jeziorze niardwy 35. Pole 3 36. Portret z pamici XXX 37. Staczyk XIII 38. Spalony fortepian 39. Bukiet 40. Przy stole 41. Psalmodia 82 42. Epitafia 43. Mka w. Sebastiana

44. d w Algorve 45. Jesie 46. 2 konie 47. Topio 48. Etiuda na muszle i dzwonki 49. Mesjasz 50. Obraz nr 150 51. Akt 52. S - I 53. Niebieski pejza 54. Bez tytuu /relief/ 55. Idn - art. 56. Perspektywa VII 57. Pieta II 58. Tren 59. Caun 60. W pracowni 61. Ignacy Paderewski 62. Obraz 30 63. Rytmy 64. Wzlatywanie 65. Bezimienni 66. Kwiaty i skrzypce 67. Wobec Centrum 68. Jazz XXV 69. Sytuacja I 70. Adam i Ewa 71. Kontynuacje I 72. Suplikacje II 73. Przedwit 74. Nabrzee w Cadagues 75. Pie o nocy 76. Autoportret 77. Cz+2x2 78. Wariacje 79. Obraz nr 12 80. Obraz niebiesko-zoty 81. Obraz zoty 82. Obraz zielono-fioletowy 83. Obecno II K 84. Ptaki

Zacznik nr 3 Wykaz stanowisk archeologicznych

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.

Bolumin stan. 1 (AZP 37-40/95) cmentarzysko uyckie, Bolumin stan. 2 (AZP 37-40/94) cmentarzysko uyckie, Bolumin stan. 3 (AZP 37-40/93) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 4 (AZP 37-40/97) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 5 (AZP 37-40/91) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 6 (AZP 37-40/99) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 7 (AZP 37-40/98) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 8 (AZP 37-40/88) osada z pnego redniowiecza i nowoytnoci, Bolumin stan. 9 (AZP 37-40/92) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 10 (AZP 37-40/90) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 11 (AZP 37-40/89) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 12 (AZP 37-40/83) kultura uycka, okres rzymski, osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 13 (AZP 37-40/82) kultura uycka, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 14 (AZP 37-40/87) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 15 (AZP 37-40/84) osadnictwo kultury uyckiej, Bolumin stan. 16 (AZP 37-40/, 77) osada kultury uyckiej, Bolumin stan.17 (AZP 37-40/54) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 18 (AZP 37-40/89) okres rzymski, osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne, Bolumin stan. 19 (AZP 37-40/68) kultura uycka, Bolumin stan. 20 (AZP 37-40/69) kultura uycka, Bolumin stan. 21 (AZP 37-40/70) kultura uycka, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 22 (AZP 37-40/53) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 23 (AZP 37-40/52) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 24 (AZP 37-40/47) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 25 (AZP 37-40/50) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 26 (AZP 37-40/49) wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 27 (AZP 37-40/47) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 28 (AZP 37-40/44) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 29 (AZP 37-40/45) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 30 (AZP 37-40/44) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 31 (AZP 37-40/51) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 32 (AZP 37-40/52) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Bolumin stan. 33 (AZP 37-40/55) kultura uycka, wczesne redniowiecze, Bolumin stan. 34 (AZP 37-40/67) kultura uycka, Bolumin stan. 35 (AZP 37-40/68) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Boluminek stan 21, 22 (AZP 37-40/70,53) osadnictwo pnoredniowieczne Boluminek stan. 24, 25, 26, 29, 30, 31 (AZP 37-40/71, 50, 49, 45, 44, 51) osadnictwo pnoredniowieczne i nowoytne Boluminek stan. 28 (AZP 37-40/46) osadnictwo pnoredniowieczne Boluminek stan. 20, 33, 32 (AZP 37-40/69, 55, 52) osada kultury uyckiej i osada z pnego redniowiecza

40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79.

Boluminek stan. 35, 19, 34 (AZP 37-40/67, 68, 56) osada kultury uyckiej Borki stan 1 (AZP 35-40/178) osadnictwo z epoki kamiennej, kultury uyckiej, pnego redniowiecza i nowoytnoci Borki stan 2 (AZP 35-40/179) osada z pnego redniowiecza Borki stan 3 (AZP 35-40/180) osada z pnego redniowiecza i nowoytnoci Borki stan. 4 (AZP 35-40/181) osada z pnego redniowiecza i nowoytnoci Borki stan. 5 (AZP 35-40/182) osadnictwo kultury uyckiej, okresu rzymskiego i pnego redniowiecza Borki stan. 6 (AZP 35-41/35) osada z pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 1 (AZP 36-40) cmentarzysko kultury pomorskiej Czare stan 2 (AZP 36-40/35) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 3 (AZP 36-40/36) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 4 (AZP 36-40/37) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 5 (AZP 36-40/38) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 6 (AZP 36-40/39) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 7 (AZP 36-40/40) osadnictwo z okresu rzymskiego, z okresu pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 8 (AZP 36-40/41) osadnictwo z wczesnego i pnego redniowiecza Czare stan 9 (AZP 36-40/42) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 10 (AZP 36-40/43) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 11 (AZP 36-40/44) osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 12 (AZP 36-40) osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 13 (AZP 36-40/46) osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 14 (AZP 36-40/48) osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 15 (AZP 36-40/49) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 16 (AZP 36-40/50) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne, osadnictwo neolityczne Czare stan 17 (AZP 36-40/51) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 18 (AZP 36-40/52) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 19 (AZP 36-40/53) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 20 (AZP 36-40/54) osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 21 (AZP 36-40) osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 22 (AZP 36-40) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 23 (AZP 36-40) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 24 (AZP 35-40) kultura uycka Czare stan 25 (AZP 35-40) cmentarzysko uyckie Czare stan 26 (AZP 35-40/130) osada z pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 27 (AZP 35-40) osadnictwo z pnego redniowiecza Czare stan 28 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu nowoytnego Czare stan 29 (AZP 35-40) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 30 (AZP 35-40/134) osadnictwo kultury uyckiej oraz pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 31 (AZP 35-40/135) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytnoci oraz osadnictwo z okresu rzymskiego Czare stan 32 (AZP 35-40) osadnictwo z pnego redniowiecza i nowoytne Czare stan 33 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej oraz pnego redniowiecza

80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87.

88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102.

103. 104. 105. 106.

Czare stan 34 (AZP 35-40/138) osadnictwo kultury uyckiej, osadnictwo z okresu rzymskiego, pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 35 (AZP 35-40/139) osadnictwo z pnego okresu lateskiego i rzymskiego oraz osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czare stan 36 (AZP 35-40/140) osadnictwo z okresu rzymskiego, wczesnego i pnego redniowiecza Czare stan 37 (AZP 35-40/141) osadnictwo z okresu rzymskiego, wczesnego redniowiecza, pnego redniowiecza, nowoytnoci, kultury uyckiej Czare stan 38 (AZP 35-40/142) osadnictwo kultury uyckiej, osada z okresu lateskiego i rzymskiego, wczesnego i pnego redniowiecza i nowoytna Czare stan 39 (AZP 35-40/143) osadnictwo z okresu rzymskiego i pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 40 (AZP 35-40/144) osadnictwo z okresu rzymskiego, kultury uyckiej, osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 41 (AZP 35-40/145) cmentarzysko z okresu lateskiego i rzymskiego osadnictwo z okresu wczesnego redniowiecza i kultury uyckiej, osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 42 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej Czare stan 43 (AZP 35-40/147) osadnictwo kultury uyckiej i z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Czare stan 44 (AZP 35-40/148) cmentarzysko z okresu lateskiego, rzymskiego, osada z okresu lateskiego, osadnictwo pnoredniowieczne Czare stan 45 (AZP 35-40/149) osadnictwo z epoki kamienia i kultury uyckiej oraz osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 46 (AZP 35-40/150) osadnictwo pnego okresu lateskiego i rzymskiego, osadnictwo z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 47 (AZP 35-40/151) osadnictwo kultury uyckiej, z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 48 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej, z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 49 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej i z pnego redniowiecza Czare stan 50 (AZP 35-40/154) osadnictwo pnego okresu lateskiego i rzymskiego oraz z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 51 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej, z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 52 (AZP 35-40) osadnictwo z wczesnego i pnego redniowiecza Czare stan 53 (AZP 35-40) osadnictwo epoki kamiennej, osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 54 (AZP 35-40/158) osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 55 (AZP 35-40/159) osadnictwo kultury uyckiej, osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 56 (AZP 35-40/160) osada i cmentarzysko kultury uyckiej, osadnictwo okresu rzymskiego, osadnictwo z pnego redniowiecza, osadnictwo epoki kamiennej, kultury uyckiej, okresu wczesnego redniowiecza Czare stan 57 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej, z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czare stan 58 (AZP 35-40/162) osadnictwo kultury pucharw lejkowatych, amfor kulistych, kultury uyckiej i z okresu pnego redniowiecza Czare stan 59 (AZP 35-40) osadnictwo kultury pucharw lejkowatych Czare stan 60 (AZP 35-40/164) osada z pnego redniowiecza i okresu nowoytnego

107. Czemlewo stan. 1 (AZP 36-40) cmentarzysko uyckie 108. Czemlewo stan. 2 (AZP 36-40/1) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i

okresu nowoytnego
109. Czemlewo stan. 3 (AZP 36-40/2) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i

okresu nowoytnego
110. Czemlewo stan. 4 (AZP 36-40/3) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i

okresu nowoytnego
111. Czemlewo stan. 5 (AZP 36-40/4) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. 139.

okresu nowoytnego Czemlewo stan. 6 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 7 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 8 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 9 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 10 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 11 (AZP 36-40/10) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 12 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 13 (AZP 36-40/12) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 14 (AZP 36-40/13) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 15 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 16 (AZP 36-40/15) osadnictwo kultury pucharw lejkowatych i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 17 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 17 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza oraz moneta z pocztku XVII w. Czemlewo stan. 19 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 20 (AZP 36-40/61) osada z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 21 (AZP 36-40) osada z okresu nowoytnego Czemlewo stan. 22 (AZP 36-40) osada z okresu nowoytnego Czemlewo stan. 23 (AZP 36-40) osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnego Czemlewo stan. 24 (AZP 36-40) osada z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 25 (AZP 36-40/66) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 26 (AZP 36-40/67) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Czemlewo stan. 27 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Czemlewo stan. 28 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbrowa Chemiska stan. 1 (AZP 36-40/85) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbrowa Chemiska stan 2 (AZP 36-40/86) osadnictwo z okresu wczesnego redniowiecza Dbrowa Chemiska stan. 3 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbrowa Chemiska stan. 4 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbrowa Chemiska stan. 5 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza

140. Dbrowa Chemiska stan 6 (AZP 36-40/90) osada uycka oraz osadnictwo z

okresu pnego redniowiecza

141. Dbrowa Chemiska stan 7 (AZP 36-40/91) osadnictwo z okresu pnego

redniowiecza i okresu nowoytnego

142. Dbrowa Chemiska stan 8 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162. 163. 164. 165. 166. 167. 168.

redniowiecza i okresu nowoytnego Dbrowa Chemiska stan 9 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbowiec stan 1 (AZP 35-40/165) osada z okresu pnego redniowiecza Dbowiec stan 2 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 3 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu nowoytnoci Dbowiec stan 4 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu nowoytnoci Dbowiec stan 5 (AZP 35-40/169) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 6 (AZP 35-40/170) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Dbowiec stan 7 (AZP 35-40/171) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 8 (AZP 35-40/172) osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 9 (AZP 35-40/173) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 10 (AZP 35-40/174) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 11 (AZP 35-40/175) osadnictwo z okresu wczesnego redniowiecza, pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 12 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu mezolitu-neolitu, okresu rzymskiego i pnego redniowiecza Dbowiec stan 13 (AZP 35-40/165, 177) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 14 (AZP 35-40/31) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 15 (AZP 35-40/32) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 16 (AZP 35-40/33) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Dbowiec stan 17 (AZP 35-40/34) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Gzin Dolny stan 1 (AZP 35-40/183) osadnictwo kultury pucharw lejkowatych, kultury uyckiej, z okresu wczesnego redniowiecza i pnego redniowiecza Gzin Dolny stan 2 (AZP 35-40/184) cmentarzysko kultury uyckiej i osada z okresu pnego redniowiecza i nowotnoci Gzin Dolny stan 3 (AZP 35-40/185) osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Gzin Dolny stan 3 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej i z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Gzin Dolny stan 5 (AZP 35-40/187) osadnictwo z okresu wczesnego i pnego redniowiecza oraz nowoytnoci Gzin Dolny stan 6 (AZP 35-40/1883) osadnictwo z okresu wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Dolny stan 7 (AZP 35-40/189) osadnictwo epoki neolitu, kultury uyckiej oraz z okresu wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Grny stan 1, 2 (AZP 36-40/94, 127) grodzisko kultury uyckiej oraz osada

kultury uyckiej strefa A wpisane do rejestru zabytkw

169. Gzin Grny stan 3 (AZP 36-40/19) osadnictwo kultury uyckiej oraz z okresu

pnego redniowiecza
170. Gzin Grny stan 4 (AZP 36-40/20) osadnictwo z okresu wczesnego redniowiecza

oraz kultury uyckiej

171. Gzin Grny stan 5 (AZP 36-40/21) osadnictwo z okresu wczesnego i pnego

redniowiecza oraz kultury uyckiej

172. Gzin Grny stan 6 (AZP 36-40/22) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza

oraz kultury uyckiej

173. Gzin Grny stan 7 (AZP 36-40/23) osadnictwo kultury przeworskiej oraz z okresu

pnego redniowiecza
174. Gzin Grny stan 8 (AZP 36-40/24) osadnictwo kultury uyckiej oraz z okresu 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192.

193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201.

pnego redniowiecza Gzin Grny stan 9 (AZP 36-40/25) osadnictwo neolityczne Gzin Grny stan 10 (AZP 36-40) osadnictwo kultury przeworskiej Gzin Grny stan 11 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Gzin Grny stan 12 (AZP 36-40) osadnictwo kultury uyckiej Gzin Grny stan 13 (AZP 36-40/29) osada kultury uyckiej Gzin Grny stan 14 (AZP 36-40/30) osadnictwo kultury uyckiej Gzin Grny stan 15 (AZP 36-40/31) osadnictwo kultury uyckiej Gzin Grny stan 16 (AZP 36-40) osadnictwo kultury uyckiej Gzin Grny stan. 17 (AZP 36-40) osadnictw z okresu pnego redniowiecza Gzin Grny stan. 18 (AZP 36-40) osadnictw z okresu pnego redniowiecza Gzin Grny stan. 19 (AZP 36-40) osadnictw z okresu nowoytnego Gzin Grny stan 20, 21, 22 (AZP 36-41/151, 152, 153) osada halsztacko-lateska oraz osada z okresu pnego redniowiecza Gzin Grny stan 24 (AZP 36-41/155) osada z okresu wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Grny stan 26 (AZP 36-41/157) osada z okresu wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Grny stan 31 (AZP 36-41/162) osada halsztacko-lateska oraz z okresu pnego redniowiecza Gzin Grny stan 33, 34, 35 4 (AZP 36-41/164, 165, 166) osada z okresu halsztacko-lateskiego, oraz wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Grny stan 37,38 (AZP 36-41/168, 169) osada z okresu halsztackolateskiego, oraz wczesnego i pnego redniowiecza Gzin Grny stan 40, 41, 43, 44, 45 (AZP 36-41/171, 172, 174, 175, 176 ) osada z okresu rzymskiego, wczesnego i pnego redniowiecza, osada kultury pucharw lejkowatych, osada nowoytna Gzin Grny stan 47, 48, 49 (AZP 36-41/178, 179, 180) osada z okresu halsztackolateskiego Gzin Grny stan 60 (AZP 36-41/211) grb z okresu rzymskiego Janowo stan 1 (AZP 36-40/68) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Janowo stan 2 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu nowoytnego Janowo stan 3 (AZP 36-40/70) osadnictwo kultury uyckiej oraz z okresu pnego redniowiecza Janowo stan 4 (AZP 36-40/71) osadnictwo kultury przeworskiej oraz z okresu nowoytnego Janowo stan 5 (AZP 36-40/72) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Janowo stan 6 (AZP 36-40/73) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego Janowo stan 7 (AZP 36-40) osadnictwo neolityczne i z okresu pnego

redniowiecza
202. Janowo stan 8 (AZP 36-40/75) osadnictwo neolityczne oraz z okresu pnego

redniowiecza
203. Janowo stan 9 (AZP 36-40/76) osadnictwo okresu pnego redniowiecza 204. Janowo stan 10 (AZP 36-40) osadnictwo okresu pnego redniowiecza 205. Janowo stan 11 (AZP 36-40/79) osadnictwo kultury przeworskiej oraz z okresu

pnego redniowiecza
206. Janowo stan 12 (AZP 36-40/80) osada kultury uyckiej 207. Janowo stan 13 (AZP 36-40) osadnictwo okresu pnego redniowiecza i

nowoytnego
208. Janowo stan 14 (AZP 36-40/82) osada kultury uyckiej oraz osadnictwo z okresu 209. 210. 211. 212. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 219. 220. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. 228. 229. 230. 231. 232.

pnego redniowiecza Janowo stan 15 (AZP 36-40) osadnictwo kultury przeworskiej oraz z okresu pnego redniowiecza Nowy Dwr stan. 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52 (AZP 37-40/36, 37, 38, 39, 40, 34, 33) osadnictwo kultury przeworskiej, pnoredniowiecznej i nowoytne Nowy Dwr stan 41 (AZP 37-40/31) osada uycka i osadnictwo kultury przeworskiej Nowy Dwr stan 53 (AZP 37-40/32) osadnictwo okresu pnoredniowiecznego i nowoytnego Nowy Dwr stan 43 (AZP 37-40/29) osadnictwo pnoredniowieczne Ostromecko stan. 10 (AZP 37-40/11) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 11 (AZP 37-40/10) kultura uycka, wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 12 (AZP 37-40/13) kultura uycka, okres rzymski, redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 13 (AZP 37-40/20) kultura uycka, okres rzymski, wczesne redniowiecze, Ostromecko stan. 14 (AZP 37-40/19) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 15 (AZP 37-40/18) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 16 (AZP 37-40/24) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 17 (AZP 37-40/25) kultura uycka, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 18 (AZP 37-40/41) kultura uycka, okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 19 (AZP 37-40/42) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 20 (AZP 37-40/16) kultura uycka, okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 21 (AZP 37-40/15) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 22 (AZP 37-40/31) kultura uycka, okres rzymski, Ostromecko stan. 23 (AZP 37-40/22) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 24 (AZP 37-40/21) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 25 (AZP 37-40/25) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 26 (AZP 37-40/26) kultura uycka, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 27 (AZP 37-40/14) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 28 (AZP 37-40/37) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne,

233. 234. 235. 236. 237. 238. 239. 240.

241. 242. 243.

244. 245. 246. 247. 248. 249. 250. 251. 252. 253. 254. 255. 256. 257. 258. 259. 260. 261. 262. 263. 264. 265. 266. 267. 268. 269.

Ostromecko stan. 29 (AZP 37-40/38) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 54 (AZP 37-40/76) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Ostromecko stan. 55 (AZP 37-40/77) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Otowice stan. 4 (AZP 36-41/203) osada z okresu kultury pucharw lejkowatych Otowice stan. 5, 6 (AZP 36-41/204, 205) osada z okresu kultury pucharw lejkowatych oraz pnoredniowieczna Otowice stan. 10 (AZP 36-41/209) osada z okresu kultury pucharw lejkowatych Otowice stan. 11 (AZP 36-41/210) osada z okresu kultury pucharw lejkowatych Pie stan. 1 i Pie-Mozgowina stan. 2 (AZP 36-40) - grodzisko wczesnoredniowieczne wpisane do rejestru zabytkw i osada podgrodowa - strefa A Pie stan. 3 (AZP 36-40/114) cmentarzysko kultury pomorskiej Pie stan. 4 (AZP 36-40/115) osadnictwo wczesnoredniowieczne Pie stan. 5 (AZP 36-40/121) osada z okresu kultury uyckiej i z wczesnego redniowiecza, osadnictwo kultury przeworskiej oraz z okresu pnego redniowiecza Pie stan. 6 (AZP 36-40/122) osada z okresu kultury przeworskiej Pie stan. 7 (AZP 36-40/124) osadnictwo z okresu kultury przeworskiej oraz pnego redniowiecza i nowoytne Pie Mozgowina stan. 8 (AZP 36-40) osadnictwo nowoytne Pie stan. 9 (AZP 36-40) cmentarzysko wczesnoredniowieczne Rafa stan. 1 (AZP 36-40/116) osada z okresu pnego redniowiecza Rafa stan. 2 (AZP 36-40/117) osadnictwo z okresu kultury uyckiej i pnego redniowiecza Rafa stan. 3 (AZP 36-40/118) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Rafa stan. 4 (AZP 36-40/119) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Rafa stan. 5 (AZP 36-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Rafa stan. 6 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu nowoytnego Rafa stan. 7 (AZP 35-40) osadnictwo kultury pucharw lejkowatych (neolit) i okresu nowoytnego Rafa stan. 8 (AZP 35-40) osadnictwo wczesnoredniowieczne (faza F) i z okresu pnego redniowiecza - okresu nowoytnego Rafa stan. 9 (AZP 35-40) cmentarzysko uyckie Socz stan. 1 (AZP 35-40/127) cmentarzysko kultury uyckiej i osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Socz stan. 2 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu rzymskiego Socz stan. 3 (AZP 36-40/57) osada z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Socz stan. 2 (AZP 35-40) osadnictwo nowoytne Socz stan. 5 (AZP 35-40) okres rzymski Socz stan. 6 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza okresu nowoytnego Socz stan. 7 (AZP 35-40/114) osadnictwo kultury uyckiej i z okresu pnego redniowiecza Socz stan. 8 (AZP 35-40/113) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Socz stan. 9 (AZP 35-40) osadnictwo kultury uyckiej i z okresu pnego redniowiecza Socz stan. 10 (AZP 35-40) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza okresu nowoytnego Socz stan. 11 (AZP 35-40/118) osadnictwo z okresu kultury uyckiej Socz stan. 12 (AZP 35-40/119) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i kultury uyckiej Socz stan. 13 (AZP 35-40/120) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i

nowoytnoci, kultury uyckiej oraz kultury pucharw lejkowatych

270. Socz stan. 14 (AZP 35-40/121) osadnictwo z kultury pucharw lejkowatych 271. Socz stan. 15 (AZP 35-40/122) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i

272. 273. 274. 275.

276. 277. 278. 279. 280. 281. 282. 283. 284. 285. 286. 287. 288. 289. 290. 291. 292. 293. 294. 295. 296. 297. 298. 299. 300. 301. 302. 303. 304. 305. 306.

nowoytnoci, kultury uyckiej, kultury pucharw lejkowatych, wczesnej epoki brzu, okresu rzymskiego Socz stan. 16 (AZP 35-40/123) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza Socz stan. 17 (AZP 35-40/124) trzy regularne piaszczyste kopce Socz stan. 18 (AZP 35-40/126) osadnictwo z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci Socz stan. 19 (AZP 35-40/127) cmentarzysko kultury uyckiej i osadnictwo z okresu wczesnego redniowiecza (faza D-E) oraz pnego redniowiecza i nowoytnoci Strzyawa stan. 56 (AZP 37-40/78) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Strzyawa stan. 57 (AZP 37-40/79 kultura uycka, Wadowo Krlewskie stan. 1 (AZP 37-40/64) wczesne redniowiecze, Wadowo Krlewskie stan. 2 (AZP 37-40/63) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 3 (AZP 37-40/62) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 4 (AZP 37-40/61) wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 5 (AZP 37-40/57) wczesne redniowiecze, Wadowo Krlewskie stan. 6 (AZP 37-40/66) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 7 (AZP 37-40/65) okres halsztacki - okres lateski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 8 (AZP 37-40/59) wczesne redniowiecze, Wadowo Krlewskie stan. 9 (AZP 37-40/60) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 10 (AZP 37-40/72) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 11 (AZP 37-40/58) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 12 (AZP 37-40/74) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 13 (AZP 37-40/78) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 14 (AZP 37-40/79) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 15 (AZP 37-40/75 wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 16 (AZP 37-40/80) wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 17 (AZP 37-40/81) wczesne redniowiecze, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 18 (AZP 37-40/85) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 19 (AZP 37-40/76) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wadowo Krlewskie stan. 20 (AZP 37-40/86) okres halsztacki - okres lateski, Wadowo Krlewskie stan. 21 (AZP 37-40/73) okres halsztacki - okres lateski, Wielka Kpa stan. 1 (AZP 37-40/1) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 2 (AZP 37-40/2) okres rzymski, pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 3 (AZP 37-40/3) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 4 (AZP 37-40/4) czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 5 (AZP 37-40/5) pne redniowiecze i czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 6 (AZP 37-40/6) czasy nowoytne, Wielka Kpa stan. 7 (AZP 37-40/7) pne redniowiecze i czasy nowoytne,

307. Wielka Kpa stan. 8 (AZP 37-40/8) pne redniowiecze i czasy nowoytne, 308. Wielka Kpa stan. 9 (AZP 37-40/9) pne redniowiecze i czasy nowoytne