You are on page 1of 43

1602

UCHWAA Nr XLIX/303/10 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 16 czerwca 2010 r.

w sprawie zatwierdzenia Programu opieki nad zabytkami miasta i gminy Godap na lata 2010-2013 Na podstawie art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. nr 162 poz. 1568 ze zmianami) Rada Miejska uchwala, co nastpuje: 1. Przyjmuje si Programu opieki nad zabytkami miasta i gminy Godap na lata 2010-2013, zwany dalej Programem, stanowicy zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Burmistrzowi Godapi. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego. Przewodniczcy Rady Miejskiej Remigiusz Karpiski

Zacznik do Uchway nr XLIX/303/10 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 16 czerwca 2010 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA I GMINY GODAP 2010-2013

Godap I. Wprowadzenie Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap jest dokumentem pomocniczym w pracy samorzdu i okrela zadania w zakresie podanym w tytule na lata 2010-2013. Zadania te dotycz sfery szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego na szczeblu gminnym. Dziaania zwizane z rozwojem miasta i gminy musz opiera si przede wszystkim na jego zasobach i walorach. Istotne jest zatem wykorzystanie w polityce gminnej zarwno zasobw rodowiska przyrodniczego jak i rodowiska kulturowego. Rozwj miasta i gminy musi uwzgldnia pielgnowanie jego tosamoci kulturowej przejawiajcej si midzy innymi w dziedzictwie materialnym. Krajobraz kulturowy i zabytki stanowi interesujc odmienno regionu, ktra odpowiednio wypromowana moe podnie jego atrakcyjno nie tylko w dziedzinie rozwoju turystyki, ale take atrakcyjno ekonomiczn w wymiarze oglnym i lokalnym. Jako przestrzeni kulturowej gminy przekada si rwnie na podniesienie poziomu ycia mieszkacw. Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap dotyczy zatem takiej sfery dziaa, ktra wpywa na popraw funkcjonowania materialnego dziedzictwa

kulturowego i ktra decyduje w znacznym stopniu o stanie zasobw i walorach gminy. Program jest komplementarny zarwno z rzdowymi dokumentami o charakterze strategicznym dotyczcymi ochrony i opieki nad zabytkami, opracowaniami sporzdzonymi na poziomie wojewdzkim /Strategia Rozwoju Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego; Strategia Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego do roku 2020./ jest te zgodny z prawem miejscowym, a w szczeglnoci Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009 planami zagospodarowania przestrzennego oraz Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Godap. Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap zosta opracowany na zlecenie Urzdu Miasta i Gminy Godap, przez Adama ywiczyskiego - konserwatora zabytkw, w latach 1999-2006 kierownika Delegatury Wojewdzkiego Oddziau Suby Ochrony Zabytkw w Eku. Podstaw merytoryczn opracowania stanowi, dokonana przez autora w 2008 roku, lustracja stanu obiektw zabytkowych na interesujcym nas obszarze w celu sporzdzenia Gminnej Ewidencji Zabytkw (GEZ) Miasta i Gminy Godap. II. Uregulowania formalno-prawne Konstytucyjnym obowizkiem Pastwa (art. 5 i 6 Konstytucji RP) jest ochrona dziedzictwa kulturowego. Zabytki i ich wartoci niematerialne s dobrem wsplnym, a dbao o nie nakazuje art. 82. Konstytucji. II.1. Prawo samorzdowe Ustawowym zadaniem samorzdw jest m.in. wykonywanie zada w zakresie kultury - art. 7, ust. 1, pkt 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591, z pniejszymi zmianami) Do zada wasnych gminy zalicza si m.in. ad przestrzenny, kultura (w tym opieka nad zabytkami). II.2. Prawo w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami Podstaw prawn ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z 2003 r. z pniejszymi zmianami). W samej nazwie cile powizano ochron zabytkw i opiek nad zabytkami, dlatego te konieczne jest przyblienie podstawowych przepisw cytowanej ustawy dotyczcych zarwno ochrony jak i opieki oraz struktury ochrony zabytkw, z ktr samorzd lokalny winien wsppracowa. II.2.1. Wybrane przepisy oglne oraz formy i sposoby ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami Przedmiotem ochrony i opieki jest zabytek. W brzmieniu art. 3 pkt 1.), zabytek to: nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich czci lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Obowizujca ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami wyodrbnia dwie formy podejcia do zabytkw. Mwi si w niej o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami: 1) Zgodnie z art. 4. cytowanej ustawy: Ochrona zabytkw polega na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dziaa majcych na celu: a) zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; b) zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw;

c) udaremnianie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw, d) przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic; e) kontrole stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw; f) uwzgldnianie zada ochronnych w planowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. 2) Zgodnie z art. 5 cytowanej ustawy: Opieka nad zabytkiem sprawowana jest przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapewnieniu warunkw: a) naukowego badania i dokumentowania zabytku; b) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku; c) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; d) korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci; e) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz o jego znaczeniu dla historii kultury Kolejny przepis art. 6 Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami wyszczeglnia zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne i wskazuje co pod tymi pojciami jest rozumiane. - Za zabytki nieruchome uznaje si krajobraz kulturowy, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne lub dziaalno wybitnych osobistoci bd instytucji. - Za zabytki ruchome uznaje si dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcje, numizmaty oraz pamitki historyczne, wytwory techniki, materiay biblioteczne, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne oraz przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. - Zabytkami archeologicznymi s pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto, zgodnie z przepisem, ustawowej ochronie podlegaj nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Cztery prawne formy ochrony zabytkw okrela artyku 7 cytowanej ustawy: - wpis do rejestru zabytkw; - uznanie za pomnik historii; - utworzenie parku kulturowego; - ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego . Sposb ochrony zabytkw. - Wpisu do rejestru zabytkw na terenie wojewdztwa dokonuje wojewdzki konserwator zabytkw (art. 8 cyt. ustawy). Zabytek nieruchomy wpisywany jest na podstawie decyzji wydanej przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw z urzdu bd na wniosek waciciela zabytku nieruchomego lub uytkownika wieczystego gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy. Do rejestru moe by rwnie wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a take

nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku (art. 9 ust. 1 i 2 cyt. ustawy). Zabytek ruchomy wpisuje si do rejestru zabytkw na podstawie decyzji wydanej przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw na wniosek waciciela tego zabytku. Wojewdzki konserwator zabytkw moe wyda z urzdu decyzj o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic (art. 10 ust. 1 i 2 cyt. ustawy). Sposb prowadzenia rejestru oraz ewidencji zabytkw okrela Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z prawem (Dz. U. z dnia 2 czerwca nr 124, poz. 1305). - Uznanie za pomnik historii zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru lub parku kulturowego o szczeglnej wartoci dla kultury nastpuje w formie rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego (art. 15 ust 1 cyt. ustawy). - Utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej moe nastpi na podstawie uchway rady gminy po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw (art. 16 ust 1 cyt. ustawy). - Ustalenia ochrony dotyczce w szczeglnoci zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw i ich otoczenia, innych zabytkw nieruchomych znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw oraz parkw kulturowych, dokonuje si w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W zalenoci od potrzeb, ustala si strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw (art. 16 ust. 1 cyt. ustawy). II.2.2. Organy ochrony zabytkw Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami w art. 89 okrela dwuinstancyjno organw ochrony zabytkw. Na szczeblu centralnym organem jest minister waciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytkw (druga instancja); Organem terenowym jest wojewoda, w imieniu ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewdzki konserwator zabytkw ( pierwsza instancja). Obu instancjom przyporzdkowana jest okrelona ranga i zadania (art. 90 cytowanej ustawy). 1. Generalny Konserwator Zabytkw jest sekretarzem lub podsekretarzem stanu w urzdzie obsugujcym ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, do jego zada naley, w szczeglnoci: - opracowywanie krajowego programu zabytkw i opieki nad zabytkami; ochrony

- realizacja zada wynikajcych z krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami oraz z koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju; - podejmowanie dziaa zwizanych z wspieraniem rozwoju regionalnego i realizacj kontraktw wojewdzkich w sprawach opieki nad zabytkami; - prowadzenie krajowej ewidencji zabytkw i krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z prawem; - wydawanie decyzji, postanowie i zawiadcze w sprawach okrelonych w ustawie oraz przepisach odrbnych; - organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania oraz stosowania przepisw dotyczcych ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; - sprawowanie nadzoru nad dziaalnoci wojewdzkich konserwatorw zabytkw; - promowanie bada naukowych w zakresie konserwacji zabytkw; - organizowanie szkole dla sub konserwatorskich; - organizowanie konkursw promujcych opiek nad zabytkami, w tym przyznawanie wyrnie, nagrd pieninych lub rzeczowych; - opiniowanie wnioskw o nadanie odznaki "Za opiek nad zabytkami"; - wsppraca z organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytkw; - organizowanie szkole w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; - podejmowanie dziaa dotyczcych troski o zabytki zwizane z histori Polski, pozostajce poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Do zada wykonywanych przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw naley w szczeglnoci (art. 90 pkt 1 cytowanej ustawy): - realizacja zada wynikajcych z krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; - sporzdzanie, w ramach przyznanych rodkw budetowych, planw finansowania ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; - prowadzenie rejestru i wojewdzkiej ewidencji zabytkw oraz gromadzenie dokumentacji w tym zakresie; - wydawanie, zgodnie z waciwoci, decyzji, postanowie i zawiadcze w sprawach okrelonych w ustawie oraz w przepisach odrbnych; - sprawowanie nadzoru nad prawidowoci prowadzonych bada konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych i innych dziaa przy zabytkach oraz bada archeologicznych; - organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami;

- opracowywanie wojewdzkich planw ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja dziaa przy realizacji tych planw; - upowszechnianie wiedzy o zabytkach; - wsppraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytkw. Przy ministrze waciwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego dziaa Rada Ochrony Zabytkw jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach realizacji polityki Rady Ministrw w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Przy Generalnym Konserwatorze Zabytkw dziaa Gwna Komisja Konserwatorska jako organ opiniodawczy do spraw dziaa konserwatorskich podejmowanych przy zabytkach. Przy Warmisko-Mazurskim Wojewdzkim Konserwatorze Zabytkw dziaa Wojewdzka Rada Ochrony Zabytkw jako organ opiniodawczy w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Krajowy Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw wraz z orodkami regionalnymi (dla regionu Warmii i Mazur powoany zosta Regionalny Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw w Olsztynie) zajmuje si problematyk rozpoznania, dokumentacji i ochrony dziedzictwa kulturowego. Wojewoda, na wniosek wojewdzkiego konserwatora zabytkw moe powierzy, w drodze porozumienia, prowadzenie niektrych spraw z zakresu swojej waciwoci, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminom powiatom, a take zwizkom gmin i powiatw, pooonym na terenie wojewdztwa (art. 96, pkt 2 cytowanej ustawy). II.2.3. Podstawy prawne sporzdzania i gwne cele gminnego programu opieki nad zabytkami Podstaw prawn do opracowywania gminnego programu opieki nad zabytkami jest art. 87 ust. 1-6 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z 2003 r.). Przepis ten wprowadza obowizek sporzdzania przez samorzdy wojewdzkie, powiatowe oraz gminne programw opieki nad zabytkami. Zgodnie z wspomnianym artykuem 87 cytowanej Ustawy burmistrz miasta sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Program ten podlega uchwaleniu przez rad miejsk, po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Program jest ogaszany w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Z realizacji programu burmistrz miasta sporzdza, co dwa lata, sprawozdanie, ktre przedstawia si radzie miejskiej. Artyku 87 ust. 2 Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami wskazuje nastpujce cele programw opieki nad zabytkami: 1. wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczeglnych walorw krajobrazu kulturowego; zabytkw oraz

5. podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; 6. okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; 7. podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc zwizanych z opiek nad zabytkami. III. Zaoenia zawarte w strategicznych dokumentach wykorzystane do opracowywania programu opieki nad zabytkami III.1. Zaoenia wynikajce z tez do krajowego i wojewdzkiego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami Tezy krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami zostay opracowane przez specjalny zesp skadajcy si z czonkw Rady Ochrony Zabytkw przy Ministrze Kultury. Tezy te zostay pozytywnie zaopiniowanie przez Rad Ochrony Zabytkw przy Ministrze Kultury w dniach 25 i 26 marca 2004 roku. W opracowanym dokumencie czytamy midzy innymi: Ich [zabytkw] ochrona zostaa zadeklarowana jako konstytucyjny obowizek Pastwa (art. 5 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska () strzee dziedzictwa narodowego). Zabytki w swych niematerialnych wartociach s dobrem wsplnym, nad ktrym piecz kodyfikuje art. 82 Konstytucji stanowicy: obowizkiem Obywatela () jest troska o dobro wsplne. Ochrona i konserwacja zabytkw jest istotnym elementem polityki kulturalnej Pastwa, s one bowiem nie tylko ladem przeszoci, ale take cennym skadnikiem kultury wspczesnej, przyczyniajc si do ksztatowania przyjaznego czowiekowi rodowiska jego ycia. Tak rol zabytkw mocno podkrelaa midzy innymi Europejska Karta Ochrony Dziedzictwa Architektonicznego z 1975 roku (art. 3, 4, 5). Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest dziaaniem w wanym interesie publicznym ze wzgldu na znaczenie zabytkw w procesie edukacji, humanizacji spoeczestw, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie take znaczenia dla sfery ekonomii i gospodarki. Zadaniem gwnym polityki Pastwa w dziedzinie ochrony zabytkw jest stworzenie w najbliszej przyszoci mechanizmw porzdkujcych t sfer, dostosowujcych j do warunkw gospodarki rynkowej, zarwno poprzez niezbdne uzupenienia i korekty legislacyjne jak i poprzez zmiany organizacyjne obejmujce konieczne rozszerzenie zakresu dziaa istniejcych instytucji, a po zmiany w strategii i organizacji ochrony. Te niezbdne, wprowadzone na zasadzie ewolucji, zmiany powinny z jednej strony nie dopuci do utracenia dotychczasowego bezcennego dorobku Polski w dziedzinie ochrony, z drugiej umoliwi funkcjonowanie i rozwj tej dziedziny w Zjednoczonej Europie.// Program krajowy okreli cele i kierunki dziaa oraz zadania, ktre powinny by podjte w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Celem programu krajowego jest wzmocnienie ochrony i opieki nad t istotn, materialn czci dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytkw w Polsce. W zaoeniach program ma rwnie uporzdkowanie dziaa

w sferze ochrony poprzez wskazanie podstawowych zasad konserwatorskich:

siedmiu - Przygotowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego wytyczajcej gwne zaoenia koncepcji ochrony w Polsce. Wprowadzenie jej do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach i na wszystkich poziomach zarzdzania i gospodarowania. 3. W zakresie systemu finansowania: - Stworzenie stabilnego i przejrzystego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 4. W zakresie dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod dziaania: - Tworzenie systemu stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach i stanie zabytkw w Polsce i ich dokumentacji. Stworzenie warunkw do realizacji ustawowego obowizku dokumentowania wszystkich prac, przy wszystkich grupach i typach obiektw zabytkowych. - Gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postpach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagroeniach, prawidowoci zarzdzania i bezpieczestwa uytkowania obiektw zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa. - Wypracowanie i wprowadzenie szczegowych zasad ochrony dziedzictwa w planach zagospodarowania przestrzennego. Wypracowanie standardw zagospodarowania i estetyki zabytkowych przestrzeni publicznych. 5. W zakresie ksztacenia i edukacji: - Utrzymanie i doskonalenie dotychczas wypracowanego systemu ksztacenia w dziedzinie konserwacji i ochrony. Zorganizowanie systemu podnoszenia kwalifikacji w kadej grupie zawodowej pracujcej na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego. - Ksztacenie spoeczestwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartoci materialnych i niematerialnych wsplnego, wielokulturowego dziedzictwa. Budowanie klimatu spoecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochrony i dawnoci zabytkw odczytywanych jako rdo tosamoci, wiedzy i dumy z przeszoci, tradycji, wiedzy o sposobie ycia i pracy przodkw. - Upowszechnianie wrd wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych znajomoci zasad konserwatorskich, zasad etyki i profilaktyki konserwatorskiej. Tworzenie mechanizmw ekonomicznych sprzyjajcych prawidowemu traktowaniu obiektw zabytkowych. 6. W zakresie wsppracy midzynarodowej: - Wzmocnienie obecnoci Polski w wiatowym i europejskim rodowisku dziaajcym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocja polskich osigni w tej dziedzinie. - Oparcie dziaa na pojciu wsplnego dziedzictwa kultury ludzkoci. Troska o ochron polskiego dziedzictwa kulturowego za granic. Do czasu zakoczenia prac nad Programem opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap nie ukoczono prac zarwno nad programem krajowym, jak i wojewdzkim.

- zasada primum non nocere (po pierwsze nie szkodzi), - zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), - zasada minimalnej niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych), - zasada, zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa niszczco, - zasada czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, - zasada odwracalnoci metod i materiaw, - zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie. Wymienione zasady dotycz postpowania konserwatorw pracownikw urzdw, restauratorw dzie sztuki, architektw, urbanistw, budowniczych, archeologw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych. W tezach do Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami wyznaczone zostay nastpujce cele dziaa: 1. W zakresie uwarunkowa ochrony i opieki nad zabytkami: - Pena ocena stanu krajowego zasobu zabytkw nieruchomych. Okrelenie kategorii i stopnia zagroe. - Pena ocena stanu krajowego zasobu zabytkw ruchomych. Okrelenie kategorii i stopnia zagroe. - Pena ocena stanu krajowego zasobu dziedzictwa archeologicznego. Okrelenie kategorii i stopnia zagroe oraz wyznaczenie stref o szczeglnym zagroeniu dla zabytkw archeologicznych. - Objcie skuteczn i zorganizowan ochron przynajmniej najcenniejszych zabytkw techniki. - Pena ocena stanu krajowego zasobu pomnikw historii i obiektw wpisanych na list wiatowego dziedzictwa. Okrelenie kategorii i stopnia zagroe. - Ocena stanu sub i moliwoci wypeniania caoksztatu zada zwizanych z ochron i opiek nad zabytkami. - Ocena stanu i stopnia objcia opiek zabytkw w poszczeglnych kategoriach. Doskonalenie i rozwijanie oraz podnoszenie efektywnoci i skutecznoci instytucjonalnej i spoecznej ochrony i opieki nad zabytkami. - Udoskonalenie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym i zabytkami. 2. W zakresie dziaa o charakterze systemowym: - Realizacja powszechnych tendencji europejskich i wiatowych do rozszerzania pola ochrony na cae dziedzictwo kulturowe obejmujce i dobra kultury i natury Word Cultural Heritage (wiatowe Dziedzictwo Kulturowe).

III.2. Zaoenia zawarte w Narodowej Strategii Kultury na lata 2004-2020 Oglne zaoenia do programu gminnego zawiera przyjta przez Rad Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004 r. Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013 (w 2005 r. Ministerstwo Kultury przygotowao Uzupenienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020), bdca rzdowym dokumentem tworzcym ramy dla nowoczesnego mecenatu pastwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowoczenie pojmowanej polityki kulturalnej pastwa, funkcjonujcej w warunkach rynkowych, a take dla wsplnoty Polski z Uni Europejsk. Gwnym celem strategii jest dziaanie na rzecz zrwnowaonego rozwoju kulturalnego regionw w Polsce. Dokumentem sucym wdroeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spucizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury "Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego". Stanowi on cz skadow Narodowej Strategii Kultury. Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju (Ustawa z dnia 20.04. 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, Dz. U. Nr 116, poz. 1206) oraz z zaoeniami do krajowego programu ochrony zabytkw. Podstaw do sformuowania Narodowego Programu Kultury "Ochrona Zabytkw i dziedzictwa kulturowego" jest uznanie sfery dziedzictwa za podstaw rozwoju kultury i upowszechniana kultury, a take za potencja regionw, sucy wzrostowi konkurencyjnoci regionw dla turystw, inwestorw i mieszkacw. W ramach tej strategii okrelone zostay podprogramy, priorytety i dziaania Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Narodowego: Priorytet 1. Aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe. Dziaania realizowane w ramach niniejszego priorytetu maj na celu materialn popraw stanu zabytkw, ich adaptacj i rewitalizacj oraz zwikszenie dostpnoci do nich mieszkacw, turystw i inwestorw. Realizacja dziaa pozwoli na zwikszenie atrakcyjnoci regionw, a take wykorzystanie przez nie potencjau zwizanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. Dziaanie 1.1 Budowa nowoczesnych rozwiza organizacyjnofinansowych w sferze ochrony zabytkw. Jednym z celw tego dziaania jest wyksztacenie zacht dla przedsibiorcw i osb fizycznych do inwestowania w zabytki. Dziaanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne i inne cele spoeczne. Przewidziano midzy innymi programy wsparcia finansowego (program polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej i Program Promesa Ministra Kultury). Priorytet 2.Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dziaanie 2.1 Rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. Przewidziano midzy innymi organizowanie letnich szk dziedzictwa dla uczniw. Dziaanie 2.2 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wywozem i przewozem przez granic. Przewidziano budow sieci informacji wirtualnej.

III.3. Program opieki nad zabytkami a Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego oraz Strategia Rozwoju Wojewdztwa Warmisko Mazurskiego Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap jest zgodny z wyznaczonymi w Planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa warmisko-mazurskiego (przyjty przez Sejmik Wojewdztwa WarmiskoMazurskiego uchwa Nr XXXIII/505/02 z dnia 12 lutego 2002 r.) celami polityki przestrzennej, zasadami zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa oraz zasadami ochrony i ksztatowania dziedzictwa kulturowego. W sferze kulturowej obejmujcej ochron dziedzictwa kulturowego przyjto w planie oglne zasady kompleksowych dziaa ochronnych i rewaloryzacyjnych oraz promowania regionalnych walorw dziedzictwa kulturowego: - ochrona dziedzictwa kulturowego jako filaru turystyki, - otoczenie szczegln trosk obiektw zabytkowych o randze krajowej i midzynarodowej, a take obiektw o mniejszej randze lecz decydujcej o odrbnoci regionalnej, - przywrcenie zespoom staromiejskim historycznego charakteru (rewaloryzacji), - zachowanie historycznej zabudowy wiejskiej z ukadem dronym oraz zabytkowych ukadw paacowych, dworskich i parkowych, - respektowanie w zagospodarowaniu przestrzennym bezkonfliktowego wkomponowania zabudowy w przestrze historyczn. Ponadto Program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Godap jest zgodny ze Strategi Rozwoju SpoecznoGospodarczego Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego (zatwierdzona Uchwa nr XVIII/272/00 Sejmiku Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego z dnia 24 lipca 2000 r.) Wrd celw strategicznych w omiu obszarach rozwoju, przyjtych jako priorytetowe dla wojewdztwa warmiskomazurskiego, wymieniono rwnie dziedzictwo i kultur. Cel strategiczny w tym obszarze zosta nazwany: Bogactwo dziedzictwa i kultury regionu istotnym czynnikiem rozwoju spoeczno-gospodarczego. Dla celu strategicznego okrelono natomiast nastpujcy cel operacyjny: Dobry stan zabytkw i muzew, ktry rozwinito w nastpujcy sposb: Ochrona dziedzictwa stanie si priorytetem polityki kulturalnej w regionie, uwzgldnianym w lokalnych strategiach i programach, wspieranym rodkami finansowymi: - Ewidencja i badania wszystkich kategorii zabytkw oraz wsppraca administracji rzdowej, samorzdowej, wacicieli i uytkownikw stworz warunki do rozwoju, konserwacji, rewaloryzacji i zagospodarowania dbr kultury z poytkiem dla spoecznoci lokalnych i regionu. - Zwikszy si dbao o muzea w wojewdztwie. Lepsze warunki ich funkcjonowania zapewni odpowiedni stan kadry merytorycznej, popraw bazy lokalowej i lepsze wyposaenie techniczne. - Wsparcie otrzymaj inicjatywy lokalne (w tym mniejszoci narodowe) w tworzeniu placwek muzealnych, izb regionalnych, kolekcji oraz promocji miejsc historycznych.

Strategia Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego zostaa zaktualizowana - Strategi Rozwoju SpoecznoGospodarczego Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego do roku 2020 (zatwierdzona Uchwa Sejmiku Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego nr XXXIV/474/05 z dnia 31 sierpnia 2005 r.). W opracowaniu tym uproszczono system priorytetw: - Konkurencyjna gospodarka - Otwarte spoeczestwo - Nowoczesne sieci i celw strategicznych: - Wzrost konkurencyjnoci gospodarki - Wzrost aktywnoci spoecznej - Wzrost liczby i jakoci powiza sieciowych Jednym z celw operacyjnych Priorytetu: konkurencyjna gospodarka jest wzrost potencjau turystycznego. Wrd planowanych dziaa przyjto: A. Opracowanie koncepcji produktw turystycznych: - stae badania rynku turystycznego, w tym ewidencja i badania wszystkich kategorii zabytkw (w celu rozwoju, konserwacji, rewaloryzacji i zagospodarowania dbr kultury), - wyeksponowanie specyfiki i wypromowanie tradycji regionu, opracowania szerokiej i urozmaiconej oferty turystycznej opartej o tradycje wydarze historycznych w regionie, posiadane obiekty zabytkowe i regionaln kuchni. B. Wspieranie rozwoju infrastruktury: - zwikszanie dbaoci o muzea w wojewdztwie, poprzez wsparcie kadry merytorycznej, popraw bazy lokalowej i lepsze wyposaenie techniczne; C. Wsppraca na rzecz rozwoju turystyki: - wsparcie otrzymaj inicjatywy lokalne (w tym mniejszoci narodowych) w tworzeniu placwek muzealnych, izb regionalnych, kolekcji oraz promocji miejsc historycznych; Dziaanie te obejmuj zatem wsparcie dla poczyna zwizanych z ewidencjonowaniem, ochron oraz propagowaniem dziedzictwa kulturowego regionu z uwzgldnieniem dorobku kulturowego mniejszoci narodowych, etnicznych i religijnych. III.4. Program opieki nad zabytkami a akty prawa miejscowego Program opieki nad zabytkami jest zgodny z dokumentami powiatowymi i gminnymi o charakterze strategicznym: - Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009 - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Godap, Godap 2005 rok - Plan odnowy miejscowoci Grne na lata 2009-2016 Grne, Gmina Godap 2009, przyjty uchwa Nr XXXIX/243/09 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 5 sierpnia 2009 r. oraz dokumentami okrelajcymi kierunki polityki przestrzennej miasta i gminy: - Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Godap - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009 Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego stworzono jako jeden z najwaniejszych dokumentw planistycznych jednostki samorzdu terytorialnego. Powstaa w celu wskazania silnych i sabych stron Powiatu, jego potrzeb oraz moliwoci ich zaspokojenia, jak rwnie okrelenia kierunkw i dziaa dalszego rozwoju. Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego opracowana w 2003 roku, zostaa zaktualizowana i dostosowana do polityki regionalnej Unii Europejskiej na lata 2007-2013. W strategii tej wskazano na istnienie placwki muzealnej funkcjonujcej w budynkach pokoszarowych od roku 2008 pod nazw Godapska Izba Muzealna. Z terenu Miasta i Gminy Godap wskazano takie zabytki jak ukad urbanistyczny miasta Godap, koci poewangelicki (ruina) pw. Najwitszej Marii Panny Matki Kocioa, koci parafialny p.w. w. Leona, dwa wiadukty kolejowe w Botkunach, wie cinie znajdujc si w Godapi przy ulicy Suwalskiej, kolejow wie cinie, budynki w Godapi przy ulicach: Mazurska 5, 7, 9 i 11, Tatyzy 9, Wolnoci 11, 13 i 1, Plac Zwycistwa 14, 15 i 20 oraz magazyn zboowy przy ulicy Jawieskiej 4a , cmentarz wojenny z I wojny wiatowej w Godapi, cmentarz ewangelicki w Godapi, cmentarz ydowski w Godapi, koci parafialny p.w. Matki Boskiej Racowej w Grabowie, zesp paacowy w Galwieciach. Doceniono w strategii, e zabytki te stanowi wany element kultury narodowej i stanowi istotny element otoczenia. wiadcz ponadto o dziedzictwie, kulturze i historii oraz e s niezbdne do ksztatowania wiadomoci narodowej i spoecznej. Zauwaono zy stan techniczny zabytkw wymagajcych podjcia dziaa konserwatorskich. Uznano wrcz konieczno zachowanie zabytkw w krajobrazie jako jeden z wiodcych priorytetw. Zadeklarowano podjcie wszelkich dziaa zmierzajcych do odpowiedniego zachowania zabytkw oraz ich ekspozycji w terenie. Wskazano na istnienie konkursu ofert na zadania publiczne powiatu z zakresu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw pooonych na terenie Powiatu Godapskiego. W ramach dziaa zwizanych z rozwojem turystyki odbywa si promocja powiatu dokonywana przez jednostki samorzdu terytorialnego midzy innymi w formie: - wydawnictw - udziau przedstawicieli Powiatu w konferencjach tematycznych krajowych i zagranicznych, ktre zwikszaj szans uzyskania rodkw na dziaalno prorozwojow, - organizowania i promocji wydarze kulturalnych, turystycznych, gospodarczych, sportowych, - budowania tosamoci lokalnej na bazie kultury i tradycji, - budowania silnej, atwo rozpoznawalnej marki lokalnych produktw utosamianych z Powiatem, - kreowania wizerunku Powiatu w Polsce i za granic jako regionu atrakcyjnego turystycznie, - zainteresowania mediw sprawami Powiatu, - nawizania stosunkw partnerskich z organizacjami pozarzdowymi, - wspierania wymiany przygranicznej i handlu ze Wschodem.

W ramach analiz wskazano na: Mocne strony

- brak duych zakadw produkujcych w oparciu o miejscowe surowce, - niewielka liczba zakadw przetwrstwa rolnego,

- jeden z najmniej zanieczyszczonych regionw w Polsce, - brak sdu, prokuratury, - unikatowe walory krajobrazowo-przyrodnicze, - trudna sytuacja finansowa szpitala, - rozlege tereny lene z Puszcz Rominck jako gwnym kompleksem, - rnorodno wiata fauny i flory, - niedostateczne wyposaenie szk w urzdzenia sportowe. - bogactwa naturalne borowiny, torf, glina, podziemne wody mineralne, - status uzdrowiska, - region chtnie odwiedzany przez turystw, - warunki do rozwoju turystyki masowej oraz kwalifikowanej (Mazury Garbate, Puszcza Romincka, Puszcza Borecka, Pikna Gra), - imprezy sportowe zim (narciarstwo) - Bieg Jawingw, wycig narciarski, - imprezy kulturalne o zasigu oglnopolskim, - wzrost popytu na turystyk aktywn, lecznicz i biznesow, - bogata historia regionu i miasta Godap, - rozwj rolnictwa ekologicznego, - korzystna struktura demograficzna, - rozwj agroturystyki na terenach wiejskich, - duy potencja siy roboczej, - rozwj policealnych form ksztacenia, - duy udzia trwaych uytkw zielonych, - rozwj wsppracy transgranicznej i midzyregionalnej, - przynaleno do Euroregionu Niemen, - granica Unii Europejskiej, - przejcie graniczne w Godapi, - podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Godapi, - baza dla przemysu drzewnego, - brak rodkw wasnych na realizacj inwestycji, - dobrze rozwinita sie szk na terenach wiejskich, - dobrze rozwinita sie szk ponadgimnazjalnych Sabe strony - niski standard drg, - niski poziom rozwoju gospodarczego, - liczne patologie ycia spoecznego, - bezrobocie, - migracja ludnoci, - niski poziom dochodw ludnoci, - brak funduszy na renowacj zabytkw, - brak wyszej uczelni lub jej filii, - peryferyjne pooenie, - sabo rozwinita infrastruktura turystyczna, - dua konkurencja na rynku turystycznym, - nieliczne i niespjne poczenia komunikacji publicznej, - niewielka opacalnoci produkcji rolnej. - likwidacja przewozw w Powiecie, kolejowych pasaerskich W Strategii przyjto Cel gwny: - dua konkurencja uprzemysowionych strategicznych, ze w strony regionw wysoko pozyskiwaniu inwestorw - wskie i krte drogi dojazdowe oraz zy stan nawierzchni drg, - problemy komunikacji samochodowej w okresie zimy, - niewielkie perspektywy zatrudnienia dla absolwentw szk rednich i zawodowych, - intensywna promocja Powiatu we wszystkich sferach dziaalnoci. Zagroenia rozwoju Szanse rozwoju - moliwoci pozyskiwania (m.in. na kapitaowe inwestycji), funduszy wsparcie zewntrznych planowanych - niedostateczne wyposaenie w sprzt medyczny lokalnej suby zdrowia,

- zainteresowanie potencjalnych inwestorw, - wykorzystanie miejscowych bogactw naturalnych, - rozwj infrastruktury turystycznej, - rozwj turystyki pieszej, rowerowej i wodnej,

Przewidziano obszary dziaa do realizacji: Spjno ekonomiczna, spoeczna i przestrzenna Powiatu Godapskiego z Regionem Warmii i Mazur oraz regionami Europy. Wrd Celw strategicznych: Ochrona rodowiska naturalnego i przestrzeni kulturowej, 1. Rozwj w strukturze gospodarczej obszaru Rozwj kultury, turystyki i sportu: - Rozwj kultury - prowadzenie dziaa na rzecz ochrony zabytkw,

Opracowano Tabel 18, w ktrej przyjto zadania w ramach: Kultury, turystyki, sportu i rekreacji Przewidywany okres realizacji w poszczeglnych latach 2009 2010-2013 2014-2018 x Powiat Godapski x Powiat Godapski Powiat Godapski Powiat Godapski Powiat Godapski x x x x x x x x x x x x x x x

Lp.

Nazwa zadania

Lokalizacja Powiat Godapski

Wyznaczenie, opis i oznakowanie tras i cieek rowerowych oraz szlakw turystycznych (pieszych, rowerowych, kajakowych) na terenie Powiatu Promowanie walorw turystycznych, kulturowych, 3. sportowych m.in. poprzez wydawnictwa, filmy, foldery, albumy, ulotki 5. Wymiana kulturalna, modzieowa 6. Popularyzacja produktw turystycznych Powiatu Opieka nad zabytkami (odnawianie, znakowanie, 9. wydawnictwa) Wdroenie systemu informacji turystycznej, 10. kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej (tablice informacyjne, drogowskazy itp.) 1.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Godap, Godap 2005 rok Celem opracowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Godap jest wyznaczenie kluczowych dziaa i przedsiwzi realizujcych przyjte strategiczne kierunki rozwoju Gminy na lata 2005-2013. W dokumencie dokonano analizy SWOT SILNE STRONY - pooenie geograficzne (pomidzy Pojezierzem Mazurskim a Suwalskim, na skraju Puszczy Rominckiej z pasmem Wzgrz Szeskich, przecinajcym region), - walory naturalne (zrnicowana rzeba terenu), - walory klimatyczne (szczeglnie do uprawiania sportw zimowych), - ciekawe i unikalne miejsca Staczyki, piramida (grobowiec), safari hodowla dzikich zwierzt najwiksza w Polsce hodowla jeleniowatych, - najczystsze powietrze w kraju lokalizacja na obszarze funkcjonalnym Zielonych Puc Polski, - bogata historia regionu i miasta Godap, - status uzdrowiska (bogate zoa bota borowinowego), - tereny przyjazdw sentymentalnych Niemcy, - due zdolnoci adaptacyjne regionu, - jeden z najbogatszych obszarw lenych Mazur m.in. Puszcza Romincka, - potencja ludzki wysokie zaangaowanie spoecznoci lokalnej w rozwj regionu, - znane, wypromowane imprezy w zakresie sportw zimowych (Bieg Jawingw), Pikna Gra centrum sportw zimowych, - strategia rozwoju produktu turystycznego Godapi i okolic, - uzbrojone tereny pod inwestycje w SSE, - walory krajobrazowe jeden z najatrakcyjniejszych obszarw krajobrazowych Mazur, - atrakcyjne tereny dla badaczy przyrody (m.in. rzadka rolinno tundrowa), - stosunkowo niskie ceny usug, - moliwo dokonania atrakcyjnych cenowo zakupw w strefie granicznej. SABE STRONY za dostpno komunikacyjna, brak infrastruktury okooturystycznej niedostateczna baza noclegowa, sabe, mao zrnicowane zaplecze gastronomiczne, sabo rozwinita agroturystyka, brak zabytkw i innych walorw kultury i sztuki, brak jednolitego wizerunku na zewntrz, brak wsplnej kultury, tradycji, obyczajw (ludno napywowa), brak imprez kulturalnych o wymiarze ponadregionalnym (na wzr np. Piknik Country Mrgowie, Zota Tarka w Iawie, Festiwal Szanty w Giycku), wysokie bezrobocie, sabo rozwinite rolnictwo indywidualne (gwnie obszary po-pegeerowskie), ograniczony kapita wasny na rozwj infrastruktury turystycznej, brak obecnie dostpu do rde tanich kredytw na inwestycje,

- saby, niewielki potencja rynku wewntrznego (popyt na usugi poza sezonem), - brak staego partnera patrona medialnego (np. kanau radiowego, TV, tytuu prasowego), - nika rola turystyki biznesowej (bez handlu przygranicznego), SZANSE - region przygraniczny moliwo oparcia rozwoju zarwno ekonomicznego jak i turystycznego na wzrocie aktywnoci ruchu przygranicznego, - istniejca podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, - dobre warunki dla wykreowania i rozwoju produktu ekoturystycznego, - dobre warunki do rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej, - pozytywny wizerunek woj. Warmisko-Mazurskiego, w tym umocnienie wizerunku Zielonych Puc Polski w kraju i za granic, - wzrost zamonoci czci spoeczestwa, - wzrost zainteresowania turystyk aktywn, - poprawa funkcjonalnoci Piknej Gry dla nowych form sportw i rekreacji: - powstanie rynny snowboardowej na jednym ze stokw - wyduenie dugoci tras zjazdowych (odpowiedni nasyp) - dodatkowe wycigi, w tym kolejka widokowa o najwyszym przewyszeniu w kraju - moliwo rekonstrukcji praosady Jawingw odkrytej w trakcie prowadzonych bada archeologicznych, - stworzenie muzeum o tematyce historii regionu, - Fundusze Strukturalne UE jako szansa na kapitaowe wsparcie planowanych inwestycji, - dostp do preferencyjnych kredytw z NFOiGW i EBOiR na cele rozwoju uzdrowiska po stworzeniu odpowiednich biznesplanw inwestycji. ZAGROENIA istniejca konkurencja na rynku, wzrost wiadomoci gmin w zakresie potrzeby rozwoju produktu turystycznego ich regionu, postpujce uboenie czci spoeczestwa (rozwarstwienie spoeczne), brak jasno okrelonej strategii rozwoju produktu turystycznego dla woj. Warmisko-Mazurskiego, stopniowe zmniejszanie si ruchu w turystyce sentymentalnej (turyci z Niemiec), silna konkurencja ze strony gmin i powiatw o profilu turystycznym w wojewdztwie, np. Giycko - Wgorzewo, Mikoajki - Mrgowo, konkurencja ze strony innych miejscowoci o zblionych walorach klimatycznych i przyrodniczych na obszarze pnocnowschodniej Polski, np. Augustw (uzdrowisko + puszcza), - rosncy odsetek migracji z regionu, szczeglnie absolwentw studiw wyszych. Kwestie zwizane z opiek nad zabytkami ujto w rozdziale - Turystyka w Gminie Godap Strategia rozwoju produktu turystycznego regionu Godap zakada, e priorytetem gospodarczym gminy Godap jest turystyka oraz przedsibiorczo niezagraajca rodowisku naturalnemu, do ktrej zalicza si midzy innymi: plantacje rolin energetycznych, elektrownie wodne i wiatrowe. Najwikszym atutem gminy Godap jest otoczenie geograficzne i przyrodnicze oraz nieliczne, ale znaczce, zabytki. Ponadto Godap zostaa uzdrowiskiem w padzierniku 2000 roku. Jest to jedyne w wojewdztwie warmisko-mazurskim uzdrowisko, ktre funkcjonuje w dawnej kwaterze Dowdztwa Wojsk Lotniczych (OKL) ROBINSON. Godapskie uzdrowisko bazuje na leczeniu botami borowinowymi, ktrych zoa znajduj si w okolicy pobliskiej wsi Niedrzwica. Du rol odgrywa element klimatyczny oraz wysoka jako tutejszych wd gruntowych, ktre nie s obecnie pozyskiwane do celw leczniczych. W priorytecie 1 przyjto - polepszenie warunkw rozwoju funkcji uzdrowiskowej, sektora turystycznego, infrastruktury granicznej i transportowej w nastpujcych dziaaniach: Dziaania 1.1 Budowa infrastruktury technicznej i turystycznej dzielnicy uzdrowiskowej Nr projektu Nazwa projektu Rewitalizacja centrum miasta: odnowa elewacji budynkw (ulice: Mickiewicza, eromskiego, Paderewskiego, Suwalska, Armii Krajowej, Mazurska, Jawieska, Partyzantw, Wojska Polskiego), odnowa nawierzchni parkingu, nowe nasadzenia drzew, zmiana koncepcji zagospodarowania placu, stworzenie pasay wok rynku, budowa infrastruktury teleinformatycznej, maa architektura Wykonawca projektu

Urzd Miejski w Godapi

Dziaanie 1.4 Restauracja obiektw dziedzictwa kulturowego Nr projektu 7 Nazwa projektu Restauracja zabytkowego kocioa w Godapi Zabezpieczenie ruin kocioa w Grnem wraz z zagospodarowaniem terenu wok kocioa - zabytkowy cmentarz, stworzenie wewntrz ruin miejsc do realizacji plenerowych koncertw i spektakli. Uporzdkowanie i oznakowanie turystyczne miejsc kultu religijnego, cmentarzy Wykonawca projektu Parafia p/w NMP Matki Kocioa w Godapi Urzd Miejski w Godapi

Urzd Miejski w Godapi

Plan odnowy miejscowoci Grne na lata 2009-2016 - Grne, Gmina Godap 2009, przyjty uchwa Nr XXXIX/243/09 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 5 sierpnia 2009 r. W dokumencie tym dokonano analizy SWOT i wskazano nastpujce cechy. SILNE STRONY MIEJSCOWOCI atrakcyjne, nieskaone rodowisko naturalne, czyste powietrze i wody, bogate walory przyrodniczo-krajobrazowe (rzeki, rzeba terenu, bezporednie ssiedztwo duych kompleksw lenych), bogata i cenna historia miejscowoci, zintegrowana, aktywna spoeczno lokalna, brak uciliwego przemysu, bliskie ssiedztwo (11 km) gwnego lokalnego centrum gospodarczego miasta Godap, dobre pooenie wzgldem drogi krajowej nr 65 (2,5 km). SABE STRONY MIEJSCOWOCI niski poziom infrastruktury technicznej brak infrastruktury spoecznej maa liczba mieszkacw brak podmiotw gospodarczych niski poziom dochodu na mieszkaca zbyt maa wiadomo ekologiczna mieszkacw, brak bazy turystycznej, pomimo cennych walorw rodowiskowych brak miejsca spotka kulturalnych infrastruktura drogowa wymagajca modernizacji brak bezpiecznych cigw pieszych SZANSE moliwoci pomocy finansowej, oferowanej przez fundusze unijne dua poda ziemi o wzgldnie niskiej cenie rosnce zainteresowanie mieszkalnictwem poza miastami rozwj gospodarstw agroturystycznych, rolnictwo ekologiczne ZAGROENIA - stay odpyw ludzi modych - niedostateczny poziom rodkw finansowych na infrastruktur - brak wpywu na stan czystoci rzek i atmosfery Dokument wskazuje na istnienie pozostaoci dawnego znaczenia wsi czyli kocioa ewangelickiego zbudowanego w latach 1612-1617, przebudowanego 1840, a od 1945 roku pozostajcego w ruinie. Stacji nieczynnej linii kolejowej z budynkami dworcowymi, siedliska podworskiego i cmentarza ewangelickiego. Wizja dla miejscowoci Grne w perspektywie roku 2016 zostaa zdefiniowana nastpujco: Grne zadban, malownicza miejscowoci, w ktrej podwoia si liczba mieszkacw i ktra jest uznanym miejscem na turystycznych szlakach Mazur Garbatych Wrd planowanych zada inwestycyjnych na lata 2009-2016 wskazano: Zadanie 6 (lata 2013-2014) Ustawienie oznakowania drogowego i turystycznego Celem jest poprawa atrakcyjnoci turystycznej. Przedsiwzicie polega na ustawieniu nowych tablic miejscowoci, tablic turystycznych informujcych o osobliwociach i znaki dwch szlakw turystycznych w miejscowoci. Zadanie 8 (do 2011 roku) Budowa miejsc postojowych przy ruinach kocioa z XVII w. Celem zadania jest poprawa warunkw infrastrukturalnych dla turystyki. Przedsiwzicie obejmuje roboty rozbirkowe, prace ziemne, wykonanie podbudowy i konstrukcji, uoenie nawierzchni z pyt aurowych 40 x 60 x 10; dugo miejsc postojowych 47,5 m, szeroko miejsc postojowych od 3,0 do 5,0 mb., powierzchnia cakowita miejsc postojowych 158 m Dla terenu Miasta i Gminy Godap zostay uchwalone nastpujce plany: 1. Miejscowy planu zagospodarowania przestrzennego Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Podstrefy Godap zatwierdzony uchwa nr XXX/225/98 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 06 kwietnia 1998 r., ogoszon w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Suwalskiego nr 24, poz.137. 2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obwodnicy miasta Godapi, w cigu drogi krajowej 657 wraz z terenami przylegymi zatwierdzony uchwa Nr XX/174/96 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 17 grudnia 1996 r ogoszon w Dz. U. Woj. Suwalskiego Nr 7, poz.46 z 1997 r; 3. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenw pooonych w rdmieciu Godapi ograniczonych ulicami: Krlewieck, Armii Krajowej, Tatyzy i Jawiesk zatwierdzony uchwa nr XXXII/240/98 Rady Miejskiej w Godapi

z dnia 10 czerwca 1998 r., ogoszon w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Suwalskiego z dnia 16 lipca 1998 r. nr 44, poz. 234. 4. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego kwartau miasta Godap, ograniczonego ulicami Warszawsk i Wilesk oraz ogrodami dziakowymi Przyszo, zatwierdzony uchwa nr XLII/228/02 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 30 kwietnia 2002 r., ogoszon w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego z dnia 21 czerwca 2002 r. nr 73, poz. 1118. 5. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego kwartau miasta Godap, ograniczonego ulic Stadionow, rzek Godap i torem kolejowym, zatwierdzony uchwa nr XLII/229/02 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 30 kwietnia 2002 r., ogoszon w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego z dnia 21 czerwca 2002 r. nr 73, poz. 1119. Sukcesywnie uchwalane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, zgodne ze Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Godap, realizuj wyznaczone kierunki polityki przestrzennej wobec rodowiska kulturowego. Zawarte s w nich ustalenia z zakresu ochrony krajobrazu kulturowego. Plany miejscowe stanowi prawo lokalne. IV. Chronione zabytki Miasta i Gminy Godap. IV. 1. Zabytki wpisane do Rejestru Zabytkw Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego Obiekty i zaoenia urbanistyczne wpisane do rejestru zabytkw objte s rygorami ochrony konserwatorskiej wynikajcymi z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Wszelkie prace remontowe, zmiany wasnoci, funkcji i przeznaczenia obiektu wymagaj pisemnego pozwolenia eckiej Delegatury Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw. Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich i architektonicznych, a take innych dziaa przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych (Dz. U. z dnia 30 czerwca 2004 r. Nr 150., poz. 1579) okrela wymagania wzgldem osb prowadzcych prace przy obiektach zabytkowych oraz tryb postpowania. Wskazuje ono tryb i sposb wydawania pozwole, w tym szczegowe wymagania, jakim powinien odpowiada wniosek i pozwolenie na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich, bada architektonicznych i innych dziaa (okrelonych w ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami) przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, robt budowlanych w otoczeniu zabytku, bada archeologicznych, poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych w zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw. Rozporzdzenie okrela rwnie wymagane kwalifikacje osoby uprawnionej do prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, bada konserwatorskich, bada architektonicznych lub bada archeologicznych; dodatkowe wymagania, jakie powinny spenia osoby kierujce robotami budowlanymi; sposb potwierdzania posiadanych kwalifikacji i dodatkowych wymaga; standardy dotyczce dokumentacji prowadzonych prac konserwatorskich i restauratorskich przy zabytku ruchomym wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych. Rejestr Zabytkw Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego, Miasta i Gminy Godap Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Olsztynie. - Rejestr zabytkw nieruchomych obejmuje w miecie Godap 1 zabytkowy ukad urbanistyczny i 22 obiekty, w tym dwa w zespole kocioa p.w. NMP Matki Kocioa, (Tabela 1.1), a na terenie gminy 12 obiektw (Tabela 1.2); co daj cznie 1 ukad urbanistyczny i 34 obiekty. - Rejestr zabytkw archeologicznych obejmuje dwa stanowiska objte wpisem do rejestru zabytkw nieruchomych (Tabela 2), jedno na terenie miasta Godap, drugie w Konikowie. - Rejestr zabytkw ruchomych obejmuje na terenie miasta Godap 27 obiektw (Tabela 3), a na terenie gminy brak obiektw ruchomych wpisanych do rejestru Do rejestru zabytkw nie wpisuje si zabytkw wpisanych do inwentarza muzeum. Muzea stanowi najwaniejsz form organizacyjn opieki nad zabytkami ruchomymi. Sprawy zwizane z ochron zbiorw muzealnych reguluje ustawa z dnia 21 XI. 1996 r. o muzeach (Dz. U. Nr 5 z 1997 r., poz. 24 z pniejszymi zmianami). Na terenie Miasta i Gminy Godap dziaaj Muzeum Ziemi Godapskiej i Izba muzealna godapskiego Stowarzyszenia Mniejszoci Niemieckiej- informacja o placwkach w dziale IV.3. IV. 1.1. Rejestr zabytkw nieruchomych. Z obszaru Miasta i Gminy Godap aden obiekt nie zosta wpisany na List wiatowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, jak rwnie nie zosta uznany przez Prezydenta RP za Pomnik Historii. Do rejestru zabytkw nieruchomych w Miecie i Gminie Godap wpisano jeden ukad urbanistyczny i 34 obiektw. Przedmiotem ochrony prawnej s: - obiekty sakralne: w Godapi - koci ewangelicki, ob. rzymskokatolicki p.w. NMP Matki Kocioa, koci rzymskokatolicki p.w. w. Leona; w Grabowie - koci ewangelicki ob. rzymskokatolicki koci parafialny p.w. Matki Boskiej Racowej - zespoy dworsko: parkowe - Gieraliszki, Niedrzwica, Rakwko, Wilkasy - park

- zabytki inynieryjne: wiadukty kolejowe w Botkunach - obiekty infrastruktury technicznej: Godap wiea cinie, magazyn zboowy - obiekty wojskowe: koszary w Godapi - budynki mieszkalne: Godap 11 domw Uznane za zabytkowe zostay rwnie zaoenia cmentarze (ewangelickie - w Godapi Broniszach; wojenne w Godapi, Grabowie, Wronkach Wielkich; ydowski - w Godapi). Wrd obiektw wpisanych do rejestru zabytkw z obszaru miasta i gminy s obiekty pozostajce wasnoci komunaln, prywatn, pastwow czy wyznaniow co z punktu widzenia gospodarowania i zarzdzania obiektami nie jest korzystne, zwaszcza kiedy obiekt stanowi wspwasno kilku podmiotw. Wrd obiektw wpisanych do rejestru zabytkw z obszaru Miasta i Gminy Godap przewaaj budynki o funkcji mieszkalnej (dwory i domy miejskie). DANE LICZBOWE DLA MIASTA I GMINY GODAP Z WOJEWDZKIEGO REJESTRU ZABYTKW NIERUCHOMYCH Wyszczeglnienie zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytkw w tym: - ukady urbanistyczne - obiekty zabytkowe Zabytki ruchome pod wzgldem wasnoci Wasno Skarb Pastwa/pastwowa gminna/komunalna prywatna zwizkw wyznaniowych wspwasno inna Liczba zabytkw 4 18 8 3 1 0 Liczba zabytkw 35 1 34

Zabytki nieruchome pod wzgldem rodzaju zabytku Rodzaj zabytku zespoy urbanistyczne sakralne obronne uytecznoci publicznej parki ziele mieszkalne przemysowe cmentarze zespoy dworskie inne Liczba zabytkw: 1 4 0 0 1 11 1 9 3 2

IV. 1.2. Rejestr zabytkw ruchomych Do Rejestru Zabytkw Ruchomych Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego zostao wpisane wyposaenie zabytkowych wity. Zabytki ruchome miasta i gminy stanowi wasno zwizkw wyznaniowych. DANE LICZBOWE DLA MIASTA I GMINY GODAP Z WOJEWDZKIEGO REJESTRU ZABYTKW RUCHOMYCH Wyszczeglnienie ilo decyzji ilo obiektw w tym: wyposaenie wity inne Liczba 2 27 27 0

IV. 1.3. Rejestr zabytkw archeologicznych. Do rejestru zabytkw archeologicznych w granicach administracyjnych Miasta Godap wpisano 1 stanowisko archeologiczne - zesp osadnictwa pradziejowego. W granicach administracyjnych gminy wpisano jedno stanowisko - grodzisko w Konikowie. IV.2. Zabytki wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytkw Zgodnie z art. 21. Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami "ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzania programw opieki nad zabytkami przez wojewdztwa, powiaty i gminy". Ewidencj zostaj objte zabytki architektury i budownictwa: zespoy i obiekty o istotnych, lokalnych walorach historycznych, kulturowych i krajobrazowych. Obowizek prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych spoczywa na Burmistrzu Miasta i Gminy (art. 22. pkt 4. Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami). Miasta i Gminy Godap posiada aktualny wykaz obiektw zabytkowych, objtych ewidencj gminn (GEZ). Zaktualizowany wykaz stanowi podstaw sporzdzenia kart ewidencji gminnej. Wzr karty ewidencyjnej zosta opracowany w Krajowym Orodku Bada i Dokumentacji Zabytkw w Warszawie. Ewidencja gminna winna podlega okresowej aktualizacji, polegajcej m.in. na wykreleniu z ewidencji obiektw nieistniejcych oraz gruntownie przebudowanych (zmiana bryy budynku, ukadu i wielkoci otworw okiennych, skucie wystroju elewacji etc.), a take uzupenianiu o wpisy do rejestru zabytkw, nowe ustalenia naukowe dotyczce uzupeniania i weryfikacji wykazu zabytkw i stanowisk archeologicznych na podstawie danych z Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw. Jej zmiany nie powoduj uniewanienia ustale studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami. - Gminna Ewidencja Zabytkw (GEZ) - zabytki nieruchome Ewidencj gminn Miasta Godap objto 96 obiektw (Tabela 4.1). a na terenie gminy 187 obiektw (Tabela 4.2).co daje cznie 283 obiekty, w tym rwnie w zespoach obiektw (Tabela 4.1 i 4.2). Najliczniejsz grup obiektw ujtych w ewidencji (w tym obiektw objtych ochron prawn poprzez wpis do rejestru zabytkw) stanowi zabytki zlokalizowane w miecie oraz w obrbie wsi i zespow podworskich. Wok miejscowoci wystpuj take cmentarze. - Gminna Ewidencja Zabytkw (GEZ) - zabytki archeologiczne Opracowanie zostao poprzedzone kwerend w archiwum Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Olsztynie, Delegatura w Eku. Poszukiwania archiwalne dotyczyy stanowisk odkrytych i zweryfikowanych w trakcie akcji Archeologicznego Zdjcia Polski (AZP) prowadzonej w latach 80. XX w. oraz stanowisk, ktrych badania, gwnie interwencyjne, podjto pod koniec lat 90. XX w. i po roku 2000. W wyniku poszukiwa archiwalnych ustalono, e obecnie na terenie Miasta i Gminy Godap jest 258 stanowisk i lunych znalezisk (Tabela 5). Uwzgldnione w opracowaniu stanowiska nale w wikszoci do tzw. typu paskiego (osady, cmentarzyska, lady i punkty osadnictwa). IV.3. Placwki muzealne IV. 3.1. Muzeum Ziemi Godapskiej Muzeum Ziemi Godapskiej dziaa w ramach Orodka Sportu i Rekreacji w Godapi od 2008 r. Zalkiem muzeum bya izba regionalna w wietlicy szkolnej, ktr

od 1962 r. tworzy nauczyciel Mieczysaw Ratasiewicz geograf, pasjonat i mionik ziemi godapskiej. Celem jego dziaania bya ch ocalenia przedmiotw zwizanych z yciem, dawnymi mieszkacami i histori miasta oraz dokumentowanie rozwoju Godapi i jej piknych okolic. W gromadzenie eksponatw zaangaoway si te dzieci i modzie szkolna oraz ich rodzice. W ten sposb zacza tworzy si kolekcja, ktra liczy ok. 8000 eksponatw i ktra stanowi baz dzisiejszych zasobw muzealnych. S to eksponaty etnograficzne, militaria, numizmaty oraz skay i mineray. Muzeum Ziemi Godapskiej mieci si obecnie na terenie byych koszar, dysponuje dwoma malutkimi bliniaczymi budynkami, z ktrych jeden przeznaczony jest na wystaw sta, drugi na wystawy czasowe, lekcje muzealne, a ostatnio take na wydarzenia kulturalne (koncerty, przedstawienia teatralne). W budynku wystaw staych mona obejrze trzy kolekcje: etnograficzn, historyczn oraz geologiczn. IV.3.2. Izba muzealna Godapskiego Stowarzyszenia Mniejszoci Niemieckiej Godapskie Stowarzyszenie Mniejszoci Niemieckiej prezentuje, w swojej siedzibie w Godapi przy ul. eromskiego 16a, wystaw sta zawierajc informacje historyczne, rda kartograficzne, dokumenty i liczne fotografie przedstawiajce histori Godapi i okolic wpisan w dzieje Prus Wschodnich. IV. 4. Ochrona krajobrazu kulturowego miasta i gminy w dokumentach prawa miejscowego. Dla realizacji polityki przestrzennej wobec rodowiska kulturowego w Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Godap wyznaczone zostay nastpujce instrumenty: - Rejestr zabytkw. - Ewidencja dbr kultury. - Zapisy regulacyjne dotyczce polityki przestrzennej wobec rodowiska kulturowego, wprowadzone do miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, w tym - ustalenia dotyczce stref ochrony konserwatorskiej. - Wytyczne urbanistyczne dotyczce ochrony i ksztatowania wartoci rodowiska kulturowego, przydatne do opracowywania ustale miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego lub wprowadzania do decyzji administracyjnych dotyczcych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Zapisy regulujce polityk samorzdu dotyczc przestrzeni kulturowej s wprowadzane w zapisach miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, ktre po uchwaleniu stanowi prawo lokalne. V. Charakterystyka zasobw kulturowych Miasta i Gminy Godap V.1. Rys historyczny. V.1.1. Pradzieje Tereny Pnocno-Wschodniej Polski, gdzie ley obecnie Miasto i Gmina Godap, do schyku plejstocenu kilkakrotnie ulegay zmianom klimatycznym spowodowanym przez zlodowacenie. Ewentualne lady bytnoci czowieka na tym terenie w okresach ocieplenia zostay zniszczone lub przykryte grub warstw osadw polodowcowych. Ostateczne wytopienie si lodowca w XIV tysicleciu

p.n.e. i ocieplanie si klimatu w nastpnych tysicleciach pozwolio na powolne wytworzenie si ekosystemu przyjaznego czowiekowi. Najstarsze lady przebywania czowieka na Mazurach pochodz z pnego paleolitu (XI tysiclecie p.n.e.). Wwczas pojawiy si tu niewielkie koczownicze grupy, zwizane z tzw. kultur hambursk. Ich egzystencja w caoci opieraa si na eksploatacji rodowiska naturalnego (owiectwie, zbieractwie i rybowstwie).Taki typ gospodarki i osadnictwa panowa na interesujcym nas obszarze przez nastpne dwa tysice lat. Opisywane terytorium zamieszkiway wwczas plemiona krgu kultur z liciakami, nazywane tak od przewodniej formy narzdzia krzemiennego - grotu strzay w ksztacie licia wierzby. Stanowiska archeologiczne z tego okresu zostay dotychczas odkryte w okolicach Siedlisk i Godapi. Z kocem epoki lodowej (ok. 8300 lat przed Chrystusem) klimat ociepli si na tyle, e miejsce tundry zaja tajga. W tych nowych warunkach rozwina si urozmaicona rolinno (midzy innymi jagody) oraz pojawiy si liczne gatunki zwierzt, w tym ownych. Bogactwo poywienia spowodowao z kolei znaczcy przyrost demograficzny i przejcie ludzi na wp osiady tryb ycia. Okres ten nazywamy mezolitem - rodkow epok kamienia. Wwczas na brzegach jezior i rzek (np. wzdu biegu Godapy, Jarki, Szeszupy) zakadano obozowiska skadajce si z kilku szaasw. Stanowiska z tego okresu odkryto w Baupianach. Myliwsko-rybacko-zbieracki sposb gospodarowania na ziemiach obecnie PnocnoWschodniej Polski charakterystyczny dla kundajskiego krgu kulturowego trwa jeszcze w pnym mezolicie. Przedstawiciele dwch kultur tego krgu (niemeska i narvska) pozostawili lady w okolicach Godapi. Ludy tego krgu przejy jednak od ssiadw, prowadzcych ju rolniczy tryb ycia, umiejtnoci wytwarzania naczy glinianych. Ludno neolityczna, ktrej egzystencja opieraa si ju na hodowli i uprawie roli z malejcym udziaem polowania i rybowstwa, podejmujc prby ekspansji na omawiany teren (wiadcz o tym nieliczne stanowiska archeologiczne), nie zdoaa jednak osiedli si tutaj na stae. Sytuacja taka trwaa bardzo dugo, jeszcze w gb epoki brzu (po 1800 p.n.e.). Nieliczne archeologiczne lady osadnictwa plemion posugujcych si narzdziami wykonanymi z brzu odkryto w okolicach Godapi. Dopiero w poowie pierwszego tysiclecia przed Chrystusem nastpia tutaj zasadnicza zmiana w strukturze zasiedlenia. Na Mazury przyby nowy lud Batowie Zachodni. Zakadali oni osiedla obronne na platformach drewnianych, lokalizowanych na wypyceniach jeziornych lub silnie obwaowane i chronione palisadami grody na szczytach wzgrz. Od charakterystycznej formy pochwku zmarych okrela si ten lud kultur kurhanw zachodniobatyjskich. Ludno do niej naleca zajmowaa si przede wszystkim rolnictwem, wprowadzia te na te tereny umiejtno wytopu i obrbki elaza. Na przeomie er pojawia si kultura bogaczewska. Wytworzy j rwnie lud batyjski, jednak o znacznie bardziej rozwinitej kulturze materialnej, najpewniej dziki kontaktom i wymianie handlowej z Cesarstwem Rzymskim. Na terenie obecnej gminy Godap nie natrafiono na lady kultury bogaczewskiej z I wieku. Prawdopodobne jest jednak, ze przedstawiciele tej kultury penetrowali dorzecze Godapy z okolic dzisiejszego Wgorzewa gdzie s liczne lady osadnictwa. Z przeomu I i II wieku pochodzi natomiast cmentarzysko kurhanowe z okolic Okrasina. W pnym okresie rzymskim (III-IV w.) silnie rozwijao si osadnictwo Bowinka, Niedrzwica, Nowa Bowinka, Juchnajcie, Rostki. Wczesne redniowiecze (w periodyzacji archeologicznej) byo ostatni faz samodzielnego bytu plemion batyjskich

na tych ziemiach. Tereny obecnej gminy Godap zamieszkiway w tym okresie plemiona Jawingw (graniczcych z prusk Nadrowi). Rody monowadcw plemiennych (nobiles) podzieliy midzy siebie poszczeglne woci, w ktrych wznoszono grody obronne otoczone wiecem osad. Na terenie gminy pozostay lady ich grodzisk w Baupianach i Rostku. Podstaw gospodarki Jawingw byo rolnictwo uzupeniane hodowl byda, owiectwem, rybowstwem i bartnictwem. Zajmowali si oni rwnie wyprawami upieczymi na ziemie ssiadw, co powodowao wyprawy odwetowe. Batyjskie plemiona Prusw i Jawingw nigdy nie zdoay si zjednoczy, a walki wewntrzne Batw stay si przyczyn ich osabienia. Jawingowie, do pocztku XIII w. toczyli, ze zmiennym szczciem, walki z ssiadami. V.1.2. Osadnictwo na terenie gminy w XIII-XIV wieku. Datowany od 1226 r. podbj Prus przez Zakon Szpitala Najwitszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie zwany Zakonem Krzyackim, prowadzony z udziaem wojsk ksicia mazowieckiego dotar do jawieskich ziem. W 1277 r. rozegraa si krwawa bitwa midzy Jawingami, a Krzyakami nad jeziorem Skomentno w okolicach Eku. Kilka lat pniej kronikarz krzyacki Piotr z Dusburga pod dat 1280 zapisa: "Koniec wojny w Prusach. Pocztek wojny litewskiej." Oznaczao to pokonanie plemion pruskich i zajcie ich terytoriw a po Niemen. Rozwj osadnictwa na zdobytym terenie nastpowa znacznie wolniej ni jego podbj. Teren obecnej gminy Godap nie by zasiedlany przez Krzyakw w cigu dwch kolejnych stuleci. Po zaciekych wojnach, na tym obszarze pozostao niewiele ludnoci, ale do cakowitego wyludnienia nie doszo, o czym wiadcz archeologiczne znaleziska ceramiki datowane na XIV-XV w. Pas puszczy pokrywajcy ten teren stanowi granic z Litw, a drogi wypraw krzyackich prowadzce przez puszcze na Litw omijay ziemie obecnej gminy Godap. Dwie wielkie wojny w 1410 i 1414 r. chocia toczyy si z dala, miay jednak wpyw na sytuacj terenu. W 1422 r. zgodnie z traktatem nad jeziorem Meno ustalono granic midzy Zakonem, a ziemiami podlegymi Jagiellonom. Granica ta z niewielkimi korektami dotrwaa do okresu midzywojennego. Ziemie obecnej gminy Godap stay si tym samym terenem niemal przygranicznym Pastwa Zakonnego z Litw. Leay one wwczas na terenie komturii Krlewieckiej w prokuratorii Wgoborskiej (Wgorzewo). Mimo uporzdkowania kwestii przynalenoci pastwowej, osadnictwo nadal rozwijao si z dala od tych terenw. Kolejne dziaania wojenne na terenie pastwa zakonnego rozpoczte w 1454, a zakoczone drugim pokojem toruskim w 1466 roku, spowodoway osabienie pozycji pastwa zakonnego i jego znaczne zmniejszenie terytorialne. Zakon podejmowa prby odzyskania dawnej swojej pozycji. Ostatni wielki mistrz krzyacki Albrecht von Hohenzollern Ansbach, siostrzeniec Zygmunta Starego, odmawia zoenia hodu krlowi polskiemu i wszcz wojn prusk (1519-1521), ktra nie przyniosa jednak rozstrzygnicia. Zainteresowanie wielkiego mistrza i ksicia prdami reformacji spowodowao przeksztacenie w 1525 roku pastwa zakonnego w wieckie Prusy Ksice, ktre pozostaway lennem Polski. Czas panowania ksicia Albrechta von Hohenzollern - Ansbach (1525-1568) to nowy okres osadniczy. Obszar obecnej gminy Godap wszed wwczas w skad starostwa Wgoborskiego (Wgorzewskiego). Akcja osadnicza podjta do 1540 roku zacza rozwija si wzdu rzeki Godapy (bez przywileju lokalizacyjnego). Powstaa wwczas wie czynszowa Grne. Po 1540 natomiast utworzono na podobnych zasadach wie Botkuny. Obie byy wsiami czynszownikw. Powstaa te wie czynszowa Bowinka z inicjatywy

starosty Jana Puscha, majtek ziemski Galwiecie. Jednak zagospodarowywanie terenw obecnej gminy Godap, na obszarach wydartych puszczom, wie si z okresami kolonizacji Prus do 1569 (nadania starosty Jana Puscha do 1562 roku i Wawrzyca Rocha w latach 1563 1569). Tereny puszcz to Puszcza Borecka i Puszcza Romincka. Wwczas, zgodnie z wykazem z 1563 roku, powstay dobra szlacheckie Babki, Baupiany, Bdowie, Broniszach, Dorsze, Dzigiele, Dunajek Blenda, Gwka, Grne, Jany, Konikowo, Kowalki, Kozaki, Marcinowo, Nasuty, Niedrzwica, Pogorzel, Regiele, Rudzie, Stara Buda (Siedlisko), Sokoy, Suczki, Tatary, Wilkasy, Zatyki. Powstay take wsie czynszowe Bitkowo, Botkuny, Dunajek, Grabowo, Dunajek, Grygieliszki, Jaoskie, Jeziorki Mae, Jeziorki Wielkie, Juchnajcie, Kamionki, Kolniszki, Kokowo, obody, Marcinowo, Maucie, Myniki, Pietrasze, Pogorzel, Roysk Wielki, Samoniny, Skocze, Wikajcie, Wosty, Wronki Wielkie, elazki. Na ten okres przypada rwnie utworzenie miasta Godap. Nie powstao ono na surowym korzeniu, wczeniej na tym terenie, okoo poowy XVI wieku, istniay wsie Jerkiszki i Szyajty. W 1551 we wsi Szyajty wzmiankowany by dwr myliwski czy te folwark ksicy. 15 grudnia 1565 roku ksi Albrecht von Hohenzollern Ansbach poleci starostom Rynu, Olecka i Wystruci wskaza miejsce na zaoenie nowego miasta. Wybrano teren nad spawn rzek Godap w miejscu przeprawy na szlaku z Litwy do Krlewca, zaledwie 3 mile (ok. 22 km) od granicy, w miejscu gdzie istniay ju wspomniane wsie i nieruchomo ksica. Nadzr nad zaoeniem miasta przyj radca dworu Kasper von Nostitz. Bezporednio odpowiedzialny by Bronisz Rosteck. Pocztkowo miasto planowano na stu obywateli, jednak chtnych byo okoo 350. Dlatego te poza setk penoprawnych obywateli otrzymujcych po jednej wce, osadzono zagrodnikw z przydziaem po trzy morgi. 14 maja 1670 roku w Krlewcu ksi Albrecht Fryderyk potwierdzi na pimie przywilej dla Godapi, podobny do aktu oleckiego. Miastu nadano prawo chemiskie z herbem, sdem i aw sdownicz. Z wyszymi instancjami w starociaskiej Wystruci i ksicym Krlewcu. Pierwsze lata byy niezwykle trudne z powodu konkurencji Olecka. Jako dat ustabilizowania si pozycji miasta wskazuje si 1608 rok kiedy to geodeta Marcin Nagiel wyznaczy granice i nanis je na mapy. Miasto usytuowane na lewym, wysokim brzegu rzeki Godapy, otrzymao regularny ukad z rynkiem na ktrym zlokalizowano ratusz. Koci z domem kapelana umieszczono na pnoc od rynku, w pobliu rzeki Godapy. Z rynku wychodziy cztery ulice. Miasto otrzymao grunt pod szko, szpital i cmentarz. Zezwolono na budow cegielni. W Godapi miay odbywa si cztery jarmarki w roku i cotygodniowy targ. Na terenie obecnej gminy Godap utworzono trzy parafie ewangelickie: w Godapi w 1568 roku, w Grnem w 1574 roku i w Grabowie w 1588 roku. Taki rozmach osadnictwa na terenie "upionym" przez dwa stulecia by dziaaniem uwarunkowanym wzgldami geopolitycznymi i demograficznymi (utrata ziem i przemieszczenie si ludnoci z dawnych terenw zakonnych oraz napyw Polakw, Litwinw, Rusinw i Niemcw na wschodnie tereny Prus Ksicych). W tym czasie interesujcy nas obszar nawiedzay jednak zarazy, po czci jako wynik migracji ludnoci. Nie wpyny one jednak znaczco na sytuacj ludnociow. Do koca wieku XVI na terenie gminy Godap w peni uksztatowa si trzon osadniczy, ktry przetrwa do 1945 roku. Nieliczne miejscowoci jakie powstay w wiekach pniejszych dopeniy obrazu osadnictwa.

V.1.3. Przemiany w XVII-XVIII wieku. Lece w obszarze powiatu wgorzewskiego ziemie obecnej gminy Godap (parafie Grabowo, Grne) i powiatu wystruckiego (parafia Godap) miay swoje wjtostwa. Mimo podejmowanych dziaa administracyjnych i zacht rozwj interesujcego nas terenu gminy osab. Jednostki osadnicze zaplanowane z duym rozmachem w wieku XVI, w wyniku niesprzyjajcych okolicznoci, nie tylko nie rozwiny si, ale ulegy w wielu przypadkach zniszczeniu. Regres trwa do pocztku XVIII w. Przyczyniy si do niego zarazy (1620, 1625, 1630) dziesitkujce ludno zniszczenia spowodowane najazdem wojsk tatarsko-litewsko-polskich z lat 1656 i 1657. Sytuacja nie ulega jeszcze ustabilizowaniu, a ju w pocz. XVIII w. pojawia si straszna w skutkach duma. Miasto Godap, w ktrym podejmowano budow wityni, domostw i budynkw miejskich nawiedzay poary, zarazy i wspomniany wyej najazd wojsk tatarsko-litewskopolskich. Rolniczy charakter Godapi utrzymywa si przez cay XVII wiek, a nieszczcia jakie j nawiedzay powodoway potrzeb cigej, kosztownej odbudowy i przebudowy domostw kocioa czy ratusza. Zabudowa miasta musiaa by jednak nadal drewniana skoro w 1691 roku z poogi ocala jedynie koci z plebani, ratusz i trzy domy. W XVII wieku powstay wsie chopskie Dbie, Janowo, Pietraszki Rakwek oraz w ramach tzw. osadnictwa szkatuowego wie Gieraliszki (1695). W 1701 roku Prusy staj si krlestwem. Ksi Fryderyk III zosta krlem Fryderykiem I. Jego nastpca Fryderyk Wilhelm I odwiedzi w 1721 r. wschodnie tereny Krlestwa aby oceni ich stan. Od tego roku z inicjatywy krla rozpocza prac komisja nadzorujca zagospodarowywanie kraju i jego now kolonizacj. W tych czasach wprowadzono now miar gruntw - miar oleck (prt olecki 4,16 m), ktra obowizywaa w latach 1722-1750, a przy wymierzaniu zagrd chopskich w dobrach krlewskich stosowano j jeszcze w 1773 r. W okresie panowania Fryderyka Wilhelma I podejmowano usilne dziaania zmierzajce do oywienia gospodarczego omawianego terenu jak i caych Prus. Wprowadzono nowe podziay administracyjne. Dawne wjtostwa zastpiy urzdy krlewskie. Parafie w Grabowie i Grnym podlegay urzdowi we Wrblach a parafia Godap urzdowi w Kiautach (Kiauten) Krl przywizywa te du wag do rozwoju owiaty (Principia Regulativa z 3 lipca 1736 r.) dokonujc reformy szkolnictwa elementarnego. Powsta rwnie fundusz Mons Pietatis, z ktrego rodki przeznaczono na uposaenia nauczycieli szk wiejskich. Powstay wwczas szkoy w miejscowociach: Bowinka (1736), Botkuny (1736), Dunajek (1737), Grabowo (pocz. XVIII w.), Juchnajcie (1736), Kamionki (1737), Kalniszki (1737), obody (1737), Roysk Wielki (1737). W 1719 roku krl Fryderyk Wilhelm I zdecydowa o utworzeniu garnizonu wojskowego w Godapi sprowadzajc oddziay kawalerii. Przy tej okazji wzniesiono w miecie koszary i szko jazdy. W kolejnych latach zmieniay si jednostki wojskowe i rodzaje wojska. Miasto stopniowo zmieniao swj charakter z rolniczego na rzemielniczy. Rozwija si rwnie ukad przestrzenny. Oprcz czterech ulic wychodzcych z rynku, a wiodcych do czterech bram, byo czternacie bocznych ulic. W miecie powsta nowy koci ewangelikw reformowanych (garnizonowy) stojcy na rynku wraz z ratuszem, szko jazdy i czterema domami. Wrd, przewanie pitrowych domw, tylko nieliczne byy murowane. W drugiej poowie XVIII wieku wybudowano wodocig miejski i wybrukowano ulice. Ponadto miasto miao cztery budynki bramne, dwa zespoy koszarowe, folusz i myn wodny, wiatrak, szpital, wag publiczn. Wrd ludnoci i wojskowych byli katolicy do ktrych z

posug przyjeda jezuita ze witej Lipki. W kocu XVIII wieku przez miasto przechodziy dwie poczty (polska i litewska). W Godapi, w latach 60. XVIII wieku, przebywa synny filozof Immanuel Kant. Panujcy w latach 1740-1786 Fryderyk II zwany Wielkim podj kolejne dziaania reformatorskie. Z jego inicjatywy w 1751 r. zostaa wprowadzona reforma administracyjna, dawne starostwa uznano za zbdne i z ich poczenia powstay nowe powiaty ziemskie. W latach 70. XVIII wieku utworzono urzdy sdownicze. Na terenie obecnej gminy wybudowano dalsze szkoy: Grabowo (2 po. XVIII w), Jeziorki Wielkie (1756), Konikowo (1780), Kozaki (2 po. XVIII), Rakwek (1778), Marckinowo (2 po. XVIII), Siedlisko (1779), Surminy (2 po. XVIII), Wosty (1759), Zatyki (2 po. XVIII), elazki (2 po. XVIII). Reformy i wyprowadzanie kraju z kryzysu przerwaa jednak wojna siedmioletnia (1756-1763), ktra spowodowaa kolejne spustoszenia i okupacj wschodnich terenw Prus przez wojska rosyjskie. W XVIII wieku powstay wsie chopskie: Czarnwka jako wie krlewska (1785), Nowa Bowinka (XVIII/XIX w.), Osowo (1719) oraz w ramach tzw. osadnictwa szkatuowego wie Kalniszki (1736) Z kocem XVIII w. nastpio wzmocnienie terytorialne Prus kosztem Polski jako wynik rozbiorw (1772, 1793 i 1795). Wizaa si z tym nowa akcja osadnicza wspierana finansowo przez pastwo pruskie. V.1.4. Wiek XIX. Pocztek wieku XIX to wojny napoleoskie, ktre przyniosy na wschodnie ziemie Mazur spustoszenie zasobw ywnoci, gd i zarazy. W roku 1807 do Godapi wkroczyy oddziay polskie generaa Jana Henryka Dbrowskiego. liczce pi tysicy onierzy. Po wycofaniu si wojsk polskich do Wgorzewa cignito oddziay rosyjskie i pruskie. Jeszcze w czasie tych wojen, w wyniku klski pod Jen konieczna bya gruntowna przebudowa wewntrzna Prus. Projekt opracowany przez reformatora Prus barona Karla von und zum Steina, zakada reform agrarn (Oktoberedikt z 9.X.1807 r.), zmiany w ordynacji miejskiej i reorganizacj urzdw (Stdteordnung z 19.XI.1808 r.). Edyktem z 9 padziernika 1807 r. zniesiono poddastwo i umoliwiono zakup ziemi przez mieszczan i chopw. Celem byo umierzenie buntw chopskich zapocztkowanych w kocu XVIII w. i poprawa efektywnoci rolnictwa. Prawdziwe uwaszczenie przynis jednak edykt wydany za ministra K. A. von Hardenberga z 14 wrzenia 1811. Uwaszczanie wprowadzano w ycie powoli - do 1847 r. co pity chop posiada ziemi. Trzecia z reform dotyczya aparatu pastwowego i wojska (16. XII.1808). Edykt z 11 marca 1812 r. umoliwia ydom osiedlanie si na terenie Prus. Ludno ydowska pojawia si tutaj dopiero w pocz. XIX wieku, z 1823 roku pochodzi informacja o istnieniu synagogi. Reforma administracyjna z 1816 r. dokonaa zmian w rozgraniczeniu rejencji krlewieckiej i gbiskiej. Nowy podzia na powiaty spowodowa wczenie obszaru obecnego Miasta i Gminy Godap wesza w 1818 roku w skad powiatu godapskiego nalecego do rejencji gbiskiej. Podzia ten stawa si z wolna podstaw do wyznaczenia granic obwodw kocielnych i okrgw sdowniczych. Okoo poowy XIX w. podjto budow drg bitych na Mazurach. W latach 1846-1855 wybudowano drog z Wystruci przez Godap i Olecko do Eku. Po 1860 roku natomiast wytyczono drogi do Wgorzewa i do ytkiejm. W XIX wieku powstay majtki ziemskie: Okrasin (1826) i Rostek oraz wie chopska Marcinowa Wlka (1817) W omawianym okresie na terenie obecnej gminy osiedlali si katolicy, dla ktrych w 1894 roku utworzono parafi i

wybudowano koci w 1899 roku. Bya to jedyna parafia katolicka w powiecie godapskim i naleaa do diecezji warmiskiej. Powstanie Cesarstwa Niemieckiego (1stycznia 1871) wpyno na rozwj gospodarczy terenu i wyprowadzenie z izolacjonizmu. Wejcie pastwa w epok pary spowodowao rozwj sieci kolei elaznej jak te przemysu i rolnictwa. Nowa maszyna parowa umoliwiaa szybki przewz towarw i ludzi oraz dynamiczny rozwj przemysu, ktrego wyroby sprawnie przewoono we wszystkie zaktki cesarstwa. Rozwin si rwnie przemys przetwrczy podw rolnych. Przy dworach powstaway liczne gorzelnie. W 1878 roku Godap staa si stacj kolei elaznej, kiedy to zbudowano linie czc miasto z Wystruci. Dalsze poczenia z Ekiem (1879), Wgorzewem (1899), Romontami Wielkimi (1900), ytkiejmami (1927) uczyniy ze stacji wze kolejowy. Powstaa gsta sie kolejowa na terenie powiatu umoliwiajca szybkie przemieszczanie si ludnoci do miasta powiatowego - Godapi, ale dajca take bardzo dobre poczenia obszaru powiatu z centrami w caych Niemczech. To z kolei wpywao na migracje ludnoci i pozwalao intensyfikowa i mechanizowa rolnictwo, ktre byo podstawowym zajciem ludnoci na omawianym obszarze. Pojawiay si produkty przemysowe, ktrych nie wytwarzano na miejscu. cilejsze kontakty z uprzemysowionymi landami prowadziy do zmian osadniczych: tworzenia nowych gospodarstw chopskich, rozwoju sieci osadnictwa kolonijnego. Coraz wikszego znaczenia nabieraa take sie drg koowych, proces jej rozbudowy trwa jeszcze do I wojny wiatowej. Przeom XIX i XX wieku to okres ksztatowania si zachowanego do dzi krajobrazu kulturowego obszaru gminy. Wczeniejsze formy ubogiego budownictwa mazurskiego (drewniane, gliniane i kamienne) zachoway si w formie szcztkowej. Wanym dla rozwoju budownictwa byo wynalezienie pieca krgowego Fryderyka Hoffmana, ktre przyczynio si do rozwoju budowy cegielni na terenie powiatu. Wydajno cegielni z piecem Hoffmana przyczynia si do dynamicznego rozwoju budownictwa ceglanego. Pojawiy si do powszechnie budowle murowane z cegy kryte dachwk. Nadal wykorzystywano jednak naturalny materia jakim by kamie polny. W latach 70. XIX w. na terenie gminy istniay majtki ziemskie uksztatowane ju od ok. po. XVI w. (Babki, Broniszach, Dbie, Dorsze, Dunajek Blenda, Galwiecie, Gieraliszki, Grne, Jany, Konikowo, Kowalki, Kozaki, Nasuty, Niedrzwica, Pogorzel, Rudzie, Wilkasy, Zatyki). Do pierwszej wojny wiatowej powstay jeszcze majtki Bitkowo (Slepowo), Bowinka Myn, Jabramowo, Maucie, Okrasin, Rakwek, Rostek, Roysk May. Miasto Godap zmieniao swoje oblicze, powstaway nowe murowane domy i obiekty uytecznoci publicznej miedzy innymi szkoa powszechna, szpital na szedziesit ek, ktry powsta przed pierwsz wojn wiatow, banki. Rzenia miejska - 1889 rok. W 1900 roku miasto zgazyfikowano, w 1905 roku wybudowano wodocigi i kanalizacje. W panoramie miasta pojawiy si budynki techniczne z charakterystycznymi metalowymi zbiornikami gazowymi oraz wiee wodne systemu miejskiego i kolejowego. Stacja kolejowa poza budynkiem dworcowym otrzymaa lokomotywownie z zapleczem technicznym i rozbudowane osiedle domw mieszkalnych dla kolejarzy. W zachodniej czci miasta pojawi si duy zesp zabudowa koszar wojskowych, ktre zaj 44 puk piechoty hrabiego Dnhoff. W koszarach tych stacjonoway ponadto drugi batalion 59 Puku Piechoty oraz szwadrony kawaleryjskie (najpierw 12 puku uanw z Wystruci, potem Puku strzelcw konnych z Wgorzewa). Wok miasta, jak i na terenie gminy Godap, nie budowano fortyfikacji.

Naturalne walory przyrodnicze (lasy i jeziora) zaczy wzbudza zainteresowanie letnikw. Puszcza Romincka zasobna w zwierzyn own bya z kolei atrakcyjna dla myliwych. W pobliu Romint, ju poza granicami gminy i miasta Godap powsta paacyk myliwski i kociek w. Huberta. miejsce to czsto odwiedza cesarz Wilhelm II. W puszczy wchodzcej w obszar gminy odnale mona kamienie upamitniajce sukcesy myliwskie cesarza. V.1.5. Od I wojny do koca II wojny wiatowej. Spokojny rozwj powiatu przerwaa pierwsza wojna wiatowa. Zajcie miasta i terenu gminy przez wojska rosyjskie nastpio ju 20 sierpnia 1914 roku. W trakcie walk miasto zostao wyzwolone przez wojska niemieckie i ponownie zajte przez Rosjan. Okupacja miasta trwaa od listopada 1914 do lutego 1915 roku i przyniosa due straty materialne. Praktycznie wikszo budynkw przy rynku zostaa spalona. Zniszczony zosta dworzec kolejowy liczne zabudowania w miecie jak i na terenie wsi. Zniszczenia objy budynki uytecznoci publicznej oraz infrastruktur. Obecnie widomym ladem walk s liczne cmentarze wojenne. Po wojnie spr midzy Polsk a Niemcami o przynaleno Mazur rozstrzygn plebiscyt na korzy Niemiec. Prusy Wschodnie, w tym rwnie interesujcy nas obszar, oddzielone od Niemiec terytorium Polski, ktra odzyskaa niepodlego po pierwszej wojnie wiatowej, byy izolowane i zuboone. Okres midzywojenny to czas odbudowy ze zniszcze wojennych Charakterystyczna zabudowa tych czasw dominuje obecnie wrd historycznej zabudowy miasta. Dojcie do wadzy w 1933 roku Adolfa Hitlera rozbudzio nadzieje na popraw sytuacji regionu. Widocznymi zmianami, bya rozbudowa obszaru miasta, ktra zaznaczya si w budownictwie komunalnym (1936-1937). Zmiany polityczne prowadziy jednak do utraty tosamoci Prus na rzecz nowoczesnego totalitarnego pastwa hitlerowskiego. Wprowadzenie systemu monopartyjnego, zmiany dawnych mazurskich nazw miejscowoci - to widoczne, cho nie jedyne przejawy dziaania nowej wadzy. Porozumienia traktatu wersalskiego z 1919 roku zabraniay pokonanym Niemcom budowy umocnie, na terenie gminy nie pojawiy si formy tego budownictwa. Z uwagi na przygraniczne pooenie gminy, z natury mao obronne, nie planowano rozbudowy kompleksw fortyfikacyjnych. atwo dostpu z tych ziem poza granice Prus Wschodnich spowodowaa natomiast mylenie ofensywne. Rozbudowano w latach 1936-1939 lini Godap - ytkiejmy i zbudowano liczne mosty na przeciciu drogi elaznej i koowych. W miecie Godapi w latach 1935/36 powsta nowy kompleks koszarowy po zachodniej stronie miasta, na zachd od koszar piechoty. Stacjonowaa w nim 2 kompania 1 Pruskiego Puku Zmechanizowanego czyli strzelcy pancerni. W koszarach 44 Puku Piechoty stacjonowa 22 Puk Piechoty. W okresie midzywojennym na terenie gminy silnie rozwija si przemys drzewny, wydobywczy (wir i torf), produkcja materiaw budowlanych (cega palona i sylikatowa). Rolnictwo to przede wszystkim mleczarstwo i produkcja ywca, co z kolei wpywao na rozwj przemysu misnego. Na terenie gminy dziaaa pywalnia nad jeziorem Szyliskim ob. Godap. Rozwijao si narciarstwo w pobliu Piknej Gry. Puszcze Borecka i Romincka stanowiy atrakcj dla letnikw. Hitlerowskie Niemcy zmierzay ku wojnie. Atak na Polsk 1 wrzenia 1939 roku rozpta drug wojn wiatow. Przesunicie si dziaa wojennych na wschd spowodowao budow kwater dowdczych. W otoczeniu kwatery Hitlera w Gieroy powstay kwatery dowodzenia. W okolicach Godapi, w lesie Kumiecie powstaa, jedna

z dwch mazurskich kwater marszaka Hermana Gringa, Kwatera Dowdztwa Wojsk Lotniczych (OKL) ROBINSON (1940-1942) skadajca si z barakw i elbetowych schronw. W tyme lesie powstay rwnoczenie inynieryjne budowle dowiadczalne, w ktrych testowano silniki do broni rakietowej. Puszcza Romincka, tak jak w czasach cesarstwa, bya nadal miejsce polowa dygnitarzy Rzeszy, w tym marszaka Hermana Gringa. W 1935 roku dwa kilometry od cesarskiego paacu myliwskiego w Romintach rozpoczto budow rezydencji Gringa, ktr oddano do uytku 26 wrzenia 1936 roku i nazwano Jaegerhof. wiadectwem tej przeszoci jest potoczna nazwa polskiej czci Puszczy Rominckiej Puszcza Gringa. Dziaania wojenne prowadzone pocztkowo z dala od terenw obecnej gminy Godap, w wyniku kontrofensywy radzickiej, zbliay si nieuchronnie do granic Prus Wschodnich, a tym samym do terenu gminy. Armia Czerwona dotara do granic Prus w padzierniku 1944 roku. W nocy z 19 na 20 padziernika 1944 roku na haso Johannisfeuer dokonano zniszczenia obiektw w lesie Kumiecie. Ewakuacja ludnoci cywilnej, trwaa do koca 1944 roku. Wsie, majtki dworskie i zabudowa kolonijna znacznie si wyludniy. V.1.6. Okres od roku 1945 do pocz. XXI w. Wojska radzieckie wkroczyy na teren gminy ju w padzierniku 1944 roku, ale zostay wyparte. W styczniu 1945 roku ziemie powiatu godapskiego zajy ostatecznie oddziay Armii Czerwonej, w lad za nimi ruszya polska ludno przygraniczna. Symboliczne przekazanie wadzy przez Rosjan stronie polskiej nastpio 10 czerwca 1945 roku. Omawiany teren wczono do Polski, administracyjnie do woj. biaostockiego, a gwne miasto przedwojennego powiatu Godap utrzymao swoj funkcj. Utrzymano powiat, mimo e dua jego cz wesza w skad Obwodu Kaliningradzkiego. Do szybko gmina i miasto zostay spldrowane przez ludno z terenu Suwalszczyzny, ale osiedlanie nastpowao jednak wolniej. Zniszczenia w powiecie byy znaczne. Bardzo ucierpiaa Godap. Wiele wsi ulego cakowitemu zniszczeniu, wiele ocalao w formie szcztkowej. Znacznej likwidacji ulegy linie kolei normalnotorowej. Przez dugie lata powojenne dziaaa jedynie linia Godap przez Olecko do Eku (obecnie linia ta jest nieczynna). Lata powojenne to nie tylko zmiana przynalenoci pastwowej terenu dawnego powiatu Godap, ale rwnie tworzenie nowej administracji i zrbw nowego systemu politycznego. System ten wywar znaczcy wpyw na przeksztacenia wasnociowe, wiatopogldowe, gospodarcze i planistyczne. Rolniczy charakter powiatu godapskiego, ze sabo rozbudowanym przemysem, utrzyma si w okresie powojennym. Ustrj socjalistyczny, funkcjonujcy wwczas w Polsce, dopuszcza wprawdzie formalnie wasno prywatn, jednak dominujc staa si wasno pastwowa i spdzielcza. Zniszczone w 80% tereny zabudowy miejskiej zostay w znacznym stopniu upastwowione, a nowa zabudowa niszczya dawne podziay geodezyjne. Dawne majtki, jak i cz gruntw dawnych wsi zostay wczone do Pastwowych Gospodarstw Rolnych, akweny wodne przejy Pastwowe Gospodarstwa Rybackie, lasy upastwowiono. Z czasem te miejsce prywatnego handlu zajy spdzielnie - Spdzielnia Spoywcw Spoem, Miejski Handel Detaliczny i Gminna Spdzielnia Samopomoc Chopska. Scentralizowany system zarzdzania i finansowania odciska swoje pitno na wielu dziedzinach ycia ludnoci, midzy innymi na owiacie, kulturze i ochronie zdrowia. Wprowadzanie zasad planowania przestrzennego powodowao zmiany zabudowy wsi z Pastwowymi Gospodarstwami Rolnymi

jak i standardowymi zagrodami chopskimi. Krajobraz mazurski ulega przeobraeniom. W wyniku reformy administracyjnej z 1975 r., zwikszono liczb wojewdztw i zlikwidowano powiaty, na omawianym terenie utworzono Miasto i Gmin Godap i wczono do wojewdztwa suwalskiego. By to okres systemowego budownictwa i rozwoju firm pastwowych. Na terenie dawnych majtkw dworskich pojawiaa si nowa utylitarna zabudowa produkcyjna oraz osiedla domw z betonu. Widoczn pozostaoci tego okresu s ponadto jednorodne sklepy GS i zlewnie mleka. Przemiany spoeczno-polityczne, ktre dokonay si w Polsce po 1989 roku, doprowadziy midzy innymi do zmian wasnociowych. Ich pierwszym przejawem bya komunalizacja majtku pastwowego, prywatyzacja i wyprzeda nieruchomoci rolnych Skarbu Pastwa. Proces ten, trwajcy do dzisiaj, obok skutkw pozytywnych (tworzenie nowych przedsibiorstw prywatnych, rozwj budownictwa, gwnie prywatnego), rodzi te negatywne (bezrobocie, znaczne zrnicowanie dochodw spoeczestwa). W sferze usugowej wyranie dominuj gospodarstwa agroturystyczne zwizane z obsug ruchu turystycznego. W 1998 roku dokonano kolejnej reformy administracyjnej. Powsta wwczas powiat olecko-godapski. Zmniejszono rwnie liczb wojewdztw likwidujc wojewdztwo suwalskie i tworzc wojewdztwo warmisko-mazurskie z siedzib w Olsztynie, w ktrego skad weszo Miasto i Gmina Godap w powiecie olecko-godapskim (1999-2001), a od 1 stycznia 2002 roku w powiecie godapskim. Walory przyrodnicze (czyste powietrze, lasy, jeziora) wpywaj na rozwj turystyki na tym terenie. Dynamicznie rozwija si agroturystyka. Specyfik ostatnich lat jest powstawanie prywatnych, rodzinnych zagrd letniskowych wytyczanych od nowa lub tworzonych w wyniku przeksztace. Od padziernika 2000 roku miasto posiada status uzdrowiska klimatyczno-borowinowego. Dawna kwatera Gringa w lesie Kumiecie, funkcjonujca po II wojnie wiatowej jako orodek wypoczynkowy Telewizji Polskiej, staa si baz sanatorium w Godapi. Wadze samorzdowe i mieszkacy wi z uzdrowiskiem nadzieje na rozwj miasta i regionu. V. 2. Historyczny ukad urbanistyczny Naturaln lini, o ktr oparto ukad przestrzenny miasta, by pnocny brzeg rzeki Godapy. Wytyczenie miasta nastpio na terenie istniejcego ju osadnictwa wiejskiego. Nadanie praw miejskich w 1570 roku nie doprowadzio jednak do szybkiego uksztatowania miasta, proces ten trwa do 1608 roku. W tym bowiem roku geodeta Marcin Nagel, wymierza grunty miejskie, rwnie z tego roku pochodzi pierwszy plan miasta. Schematyczny plan, uwaa si na og za dokument mao precyzyjny. Innymi rdami wiedzy o miecie s: akt nadania praw miejskich, pniejsze przekazy pisane i ikonograficzne oraz zachowany i czytelny jego ukad urbanistyczny. Szesnastowieczne miasto otrzymao rozlegy, prostoktny rynek o wymiarach 175 na 200 metrw, wok ktrego stay domy mieszkalne. Domy te lokalizowano na dziakach o dugoci 50-60 m i szerokoci 10-15 m. w planie z 1608 roku przedstawione zostay domy pitrowe, ustawione szczytem do rynku, wejcia do nich byy umieszczone asymetrycznie, z boku. Przekazy archiwalne nie potwierdzaj takiego obrazu miasta. Domy w Godapi byy przewanie parterowe. Miasto w XVI i XVII wieku nie miao tak regularnej zabudowy jak przedstawia to plan z 1608 roku. Podzia geodezyjny zastosowany wwczas w przypadku zabudowy przyrynkowej utrzymywa si do koca okresu midzywojennego, cho na przeomie XIX i XX wieku byy przypadki scalania dziaek. Typowy dom,

wznoszony w Godapi na przestrzeni dziejw, by budowany zarwno w ukadzie kalenicowym jak i szczytowym. Jego skal wyznacza podzia parcel i wysoko do dwch kondygnacji z gospodarczym poddaszem w wysokim, dwuspadowym dachu. Przy ulicach stay raczej parterowe domy typu wiejskiego jedno-, dwu- i wieloizbowe. Wedug planu z 1608 roku na rynku sta parterowy potrjny dom szczytowy - ratusz. Na podstawie przekazw historycznych wiemy, e ratusz by drewniany, pitrowy z wieyczk mieszczc zegar. Na parterze znajdowaa si waga i odwach, a na pitrze odbyway si naboestwa w obrzdku ewangelickoreformowanym. Wok ratusza byy awy i kramy. Na planie z 1608 roku z naroy rynku w kierunku wschodnim i zachodnim wychodz po dwie ulice, wiemy, e miay one szeroko ok. 6 m. Domy przy tych ulicach byy parterowe. Od wschodu dwie ulice wychodzce z rynku zbiegaj si w jedn. Zabudowa mieszkalna musiaa by uzupeniona budynkami gospodarczymi w tym inwentarskimi, czego plan z 1608 roku nie ukazuje. Moemy przyj, e w Godapi od XVI wieku po wiek XIX nie wyksztaci si typ kamienicy mieszczaskiej znany z innych miast z terenu Prus, jednak na stosowane tutaj rozwizania miay wpyw liczne tendencje wypracowane przez wieki, a znane z zachowanych przykadw na terenie Prus Wschodnich i Zachodnich bez wzgldu na stosowany materia i technologie. Czste wojny i kataklizmy, ktre miay wpyw na losy miasta, nie day szansy na wypracowanie jednorodnej architektury. Przez nastpne stulecia stay by tylko jeden element w zabudowie miasta - podzia wasnociowy, cho i on ulega okresowym zachwianiom. Wanym elementem miasta bya witynia ewangelickoaugsburska. Plan z 1608 roku umieszcza j, zgodnie ze stanem faktycznym, na pnoc od rynku i na poudnie od koryta rzeki Godapy. W tym miejscu znajduje si wzgrze dominujce nad okolic. Koci mia burzliwe losy, jednak jego brya budowli orientowanej, z wie od zachodu, pozostaa od przeomu wiekw XVI/XVII pozostaa charakterystyczn dominant miasta. Zgodnie z przywilejem, pod budow wityni wyznaczono obszar 15 (ok. 57 m) na 10 prtw (ok. 38 m). Na dom kapelana i szko, po poowie, obszar 5 prtw (ok. 19 m) na 20 prtw (ok. 76 m). Na cmentarz przeznaczono dwie morgi. Pod szpital przewidziano obszar 20 prtw (ok. 76 m) na 5 prtw (ok. 19 m). Przekazy historyczne informuj o istnieniu palisady wok miasta i czterech bramach (Wystruckiej, Wgorzewskiej, Mynarskiej i Kozackiej). Brama Wgorzewska bya zapewne w pobliu ul. eromskiego. Brama Wystrucka staa prawdopodobnie przy obecnej ulicy Mazurskiej, poniewa w jej okolice przeniesiono w XVIII wieku cmentarz istniejcy do dzi. Nazw Myskiej nosia obecna ul. Pionierska i przy tej ulicy, nad rzek sta myn. Brama Myska musiaa zatem by zlokalizowana przy tej ulicy. Nazw Bramy Kozackiej wie si z miejscowoci Kozaki czyli wyjazdem w kierunku Olecka. Mimo licznych kataklizmw jakich dowiadczao miasto jego obszar powiksza si. Okoo 1790 roku w miecie, poza rynkiem, byo czternacie ulic, istniao 1200 budynkw, w tym 326 mieszkalnych, a 104 place byy wolne. Domy byy nadal w wikszoci drewniane i parterowe. Ulice byy wybrukowane, dziaay cysterny i wodocigi. Porodku rynku wznosi si murowany ratusz wzniesiony w 1773 roku i murowany koci ewangelikwreformowanych z 1778 roku z drewniana wie. Przy rynku istniay domy murowane, z ktrych cztery miay przejazdy bramne. Istniay dwa zespoy koszar, z ktrych jeden znajdowa si za bram Wgorzewsk. Czynny by myn i wiatrak. Na poudnie od miasta znajdowaa si cegielnia i wapiennik, a na pnoc - browar.

16 padziernika 1834 roku w Godapi wybuch wielki poar. Ogie strawi wwczas niemal cae miasto. Zostao odbudowane od nowa jako murowane, uzyskao midzy innymi nowy ratusz i gmach sdu. Koci na rynku zamknito w 1842 roku, a po jego rozbirce wzniesiono nowy, neogotycki powicony 14 padziernika 1860 roku. Obok niego zbudowano now murowan, neogotyck poczt. Przy rynku powstaway murowane budynki ktre przetrway do I wojny wiatowej. Drewnian zabudow przy ulicach zastpowano murowan, pitrow i parterow. Pod koniec XIX wieku gwnym czynnikiem rozwoju miasta bya budowa linii kolejowej i umieszczenie stacji kolejowej na pnoc od miasta. Powstanie stacji kolejowej doprowadzio do budowy caego systemu budynkw zgodnych z rang stacji. Powsta oczywicie dworzec z magazynem spedycji kolejowej jak i parowozownia z budynkiem administracyjnym. Granice stacji wyznaczay nastawnie, a nad caoci dominowaa kolejowa wiea wodna. Obsuga stacji wymagaa caego sztabu ludzi, dla ktrych wzniesiono typowe, kolejowe domy. Zabudowa miejska rozwina si w sposb naturalny w kierunku kolei. Rozwj miasta powodowa wydzielanie kolejnych kwartaw zabudowy i nowy podzia parcel budowlanych. Powstay wwczas nowe budynki noszce ju cechy budownictwa przeomu wiekw, kiedy to wprowadzono normy budowlane i powszechnie stosowano zdobnictwo historyzujce lub secesyjne. Wiele wczeniej wybudowanych domw w wyniku remontw otrzymao now form lub zostao cakowicie przebudowanych. Na szybki rozwj budownictwa murowanego mia wpyw rozwj technologiczny i budowa nowych cegielni z piecem Hoffmana. Kontakty z caym terenem Niemiec, ktre umoliwiaa kolej, przyczyniy si do rozwoju infrastruktury miejskiej, rzemiosa i handlu. W kocu XIX wieku istnia zalewie jeden dom z koca XVIII wieku z barokowym portalem. W panoramie miasta zaistnia neogotycki koci katolicki, uytkowany przez diaspor rzymskokatolick. W zabudowie miasta pojawiy si budynki w formach architektury neogotyckiej z obszernymi stalowymi zbiornikami na gaz i koksowni. Symbolem nowoczesnego wwczas systemu wodocigw i kanalizacji miejskiej staa si wiea wodna. Wanym elementem, w panoramie miasta, byy budynki koszarowe wzniesione w zachodniej jego czci. Nad jeziorem Godap pojawiy si budowle zwizane ze sportami wodnymi, a rozwj turystyki przyczyni si do sezonowego ruchu mionikw sportw wodnych. W wyniku dziaa I wojny wiatowej miasto zostao zajte przez wojska rosyjskie i dotkliwie zniszczone. W okresie midzywojennym nastpia szybka odbudowa w pierzejach przyrynkowych. Pojawiy si nowe osiedla (np. przy ul. Kociuszki), nowy zesp koszarowy, budynki uytecznoci publicznej z obszernym gmachem starostwa, oraz kamienice, wille. Ponownie zabudowa miasta ulega zniszczeniu w blisko 80%, w wyniku dziaa II wojny wiatowej Przystpujc do powojennej odbudowy centrum miasta po 1945 roku zachowano dawny ukad ulic, nie zachowano jednak podziau dawnych parcel. Nowa zabudowa - to cigi blokw wzdu przyrynkowych pierzei i w gb kwartaw, niestety zacierajca dawny charakter miasta. Prb nawizania do skali miasta, ksztatowanej przez stulecia, jest zabudowa poudniowej pierzei rynku. V.3. Historyczne ukady ruralistyczne Wsie terenu Gminy Godap maj przewanie rodowd szesnastowieczny lub siedemnastowieczny. Ksztatoway si w dwojaki sposb: w powizaniu z siedliskiem dworskim lub w sposb czynszowo-zagrodowy (wsie zagrodowe). Te pierwsze, poza zespoami dworskimi, maj zabudow skadajc si z czworakw i dwojakw

usytuowanych wzdu jednej ulicy. Zabudowa pochodzi gwnie z przeomu XIX i XX w. i ma charakter kalenicowy. Przewaaj wsie ulicowe (Niedrzwica, Rostek, Rudzie, Wilkasy). Licznie reprezentowane wsie zagrodowe to ulicwki. Poza wsiami ulicowymi s rwnie wielodronice (Dunajek, Grne, Grabowo, Pogorzel) ze zrnicowan zabudow. Przewaa w nich zabudowa z przeomu XIX/XX w. Ich zabudow stanowi przewanie gospodarstwa rolne skadajce si z frontowego domu mieszkalnego i budynkw gospodarczych wok prostoktnego podwrza. Murowany dom, to przewanie typowy dom kalenicowy. Dom taki wyksztaci si w okresie nowoytnym z poczenia dwch domw dwuizbowych i by popularny na rozlegym terenie Prus, Litwy i Mazowsza zarwno na wsi jak i w miecie. Mia plan prostokta. Wejcie do budynku poprzez sie, umieszczono porodku ciany kalenicowej. Sie, umieszczona centralnie, zajmowaa ca szeroko budynku. Wyjcie z sieni prowadzio na podwrze. Z bokw znajdoway si po dwie izby w trakcie frontowym i podwrzowym, kada bya dowietlona dwoma oknami. Uzyskiwano tym samym charakter symetrycznych, picioosiowych elewacji podunych i cztery izby mieszkalne. Z czasem dodawano dalsze izby w obu traktach wyduajc budynek. W niektrych budynkach ograniczano rozmiary sieni do gbokoci traktu frontowego. Dom tego typu mg by te rozbudowywany poprzez dodanie izb z obu stron sieni. Budynki gospodarcze zazwyczaj wznoszono prostopadle do domu z uyciem kamienia i cegy. Drewniana stodoa ustawiona rwnolege do domu zamykaa podwrze. W trakcie odbudowy ze zniszcze po I wojnie wiatowej, pojawiy si nowe typy budynkw majce charakter stylu narodowego lub typowo willowy, indywidualny rozkad. Ciekawym elementem krajobrazu wiejskiego s typowe, powtarzalne niewielkie domy osadnicze typu siedlung, pojawiajce si zwaszcza przy zakadach przemysowych, w odbudowywanych wsiach i siedliskach dworskich. Jak rwnie budynki na planie prostokta, w ktrych pod jednym dachem funkcjonowa dom mieszkalny, budynek inwentarski i stodoa. Wanym elementem wsi parafialnych by koci z terenem przykocielnym. W takich wsiach pojawiy si karczmy skadajce si z zabudowa usugowo-mieszkalnych i gospodarczych (np. stajni dla podrnych). Przy karczmach powstaway rwnie sale zgromadze wiejskich. Z budynkw publicznych we wsiach przewaay szkoy, gwnie jednoklasowe, rzadziej dwu- i wieloklasowe. Budynki owiatowe pochodz gwnie z pocz. XX wieku, kiedy to z funduszu ministerstwa osadnictwa stawiano obiekty upamitniajce dwustulecie powstania Krlestwa Pruskiego. We wsiach, przez ktre wioda linia kolejowa, powstaway stacje skadajce si z budynku dworcowego z magazynem spedycji kolejowej, szaletu, domu mieszkalnego i budynkw pomocniczych. Zespoy stacji miay jednolicie rozlokowane budynki skadowe, jednorodne plany zabudowy i formy architektoniczne. W wyniku zniszcze po pierwszej wojnie wiatowej ich forma ulegaa przeobraeniom. Uzupenieniem krajobrazu wiejskiego jest zabudowa kolonijna o formach jak we wsiach chopskich. Staym elementem wszystkich wsi s cmentarze, zdarza si, e w jednej wsi jest kilka cmentarzy - wiejski, dworski i rodzinne. Charakterystyczne dla gminy Godap s pozostaoci po zabudowie dawnych wsi, cakowicie zniszczone lub zachowane w formie szcztkowej. V.4. Charakterystyka zasobu obiektw zabytkowych

Zasb zabytkw zawiera obiekty wpisane do rejestru zabytkw i obiekty objte wojewdzk i gminn ewidencj zabytkw. Budynki stanowi grupy o rnych funkcjach uytkowych, rnym przeznaczeniu, rnej formie przestrzennej i o rnym stopniu zachowania. Obiekty kubaturowe wystpuj w formie zabudowy skupionej lub rozproszonej. Powstaway w XIX i XX wieku, jednak wikszo budynkw pochodzi z przeomu XIX/XX wieku oraz z okresu midzywojennego. Na omawianym terenie s rwnie obiekty liniowe (aleje i nieczynne linie kolejowe). Zmieniy one na trwae naturalny sposb uksztatowania terenu i w wikszoci su obecnie komunikacji koowej. Cmentarze s obiektami usytuowanymi w pobliu zabudowy i ukadw liniowych oraz w przestrzeni krajobrazu. Obecnie, po likwidacji zabudowa na koloniach i wtrnych zalesieniach terenu, mona je odnale w najmniej spodziewanych miejscach. Pod powierzchni ziemi niezalenie od obecnego uksztatowania terenu odnaleziono archeologiczne lady obecnoci czowieka z rnych epok. Teren gminy objto planowymi badaniami archeologicznymi w formie tzw. Archeologicznego Zdjcia Polski (AZP). Teren Miasta i Gminy Godap jest przebadany w ok. 80%. BUDOWNICTWO Forma obiektw omawianego terenu bya zalena od rodowiskowych trendw, z czasem jednak na charakter zabudowy miay wpyw tendencje oglnopruskie, a nastpnie oglnoniemieckie (style historyzujce, secesja, midzywojenny styl narodowy). Wielko budowli i rnorodno form zdobniczych zaleaa od zamonoci mieszkacw, co miao wpyw take na rodzaj stosowanego materiau budowlanego (drewno, kamie, glina, szachulec, cega, beton). Publiczna, przemysowa i infrastrukturalna oraz publiczna zabudowa wsi (dworce, szkoy, urzdy, tartaki, gorzelnie, myny, wiatraki) miay charakter zunifikowany, najczciej w formie neogotyckich budowli lub obiektw licowanych ceg. Mimo burzliwych dziejw tych ziem, stosunkowo dobrze zachoway si chopskie zabudowania wsi z przeomu XIX/XX w. Cz wsi uzupeniona zostaa formami z okresu midzywojennego. Wanym elementem zabudowy wsi byy zespoy dworskie. Na terenie gminy zachowaa si skromna liczba parkw zwizanych z ziemiastwem wschodniopruskim. Jedynym obiektem mieszkalnym jest paac w Galwieciach pochodzcy z XIX w. o silnie przebudowanych wntrzach, pozbawionych pierwotnego wystroju. Grupa zabytkowych obiektw sakralnych na terenie gminy jest stosunkowo nieliczna. W samym miecie s dwa kocioy zabytkowe: ewangelicki, ob. rzymskokatolicki p.w. Najwitszej Marii Panny Matki Kocioa z lat 1678-1717, katolicki p.w. w. Leona i w. Bonifacego z 1894 roku. Na terenach wiejskich, zgodnie z podziaem parafialnym istniay ewangelickie zespoy sakralne. Koci parafialny, ewangelicki, ob. rzymskokatolicki w Grabowie p.w. Matki Boskiej Racowej z okoo 1590 r. oraz koci ewangelicki w Grnym, obecnie pozostajcy w ruinie, z lat 1612-1617. W okresie midzywojennym na terenie powiatu, a tym samym miasta i gminy Godap istniaa gsta sie kolejowa. Do chwili obecnej zachowaa si jedna, nieczynna linia kolejowa z Godapi do Olecka. Przestaa istnie linia normalnotorowa z Godapi do Wgorzewa z Godapi do Wystruci z Godapi do Romint i z Godapi do ytkiejm. Na wymienionych liniach czciowo usunito rwnie budynki kolejowe. Pozostaoci tego systemu s jeszcze nasypy kolejowe, wiadukty i mosty. Z imponujc budowl inynieryjn w Botkunach.

Omawiany teren gminy nie wchodzi w skad obszaru fortyfikacyjnego rozbudowanego na terenie Mazur. Kompleksem o charakterze fortyfikacyjnym jest Kwatera Dowdztwa Wojsk Lotniczych (OKL) Robinson w lesie Kumiecie. Dodatkowo zachoway si umocnienia polowe budowane w 1944 r. - transzeje z betonowymi cylindrycznymi umocnieniami (Kochtopfe) oraz rowy przeciwczogowe. Dziaania konserwatorskie wobec tak rnorodnej grupy jak s zabytki budownictwa, musz by prowadzone z uszanowaniem pierwotnych elementw obiektw oraz w technologiach i materiaach zblionych do stosowanych pierwotnie (np. tynki wapienne, okna drewniane, dachwka ceramiczna). Kady przypadek jest indywidualny i podjcie jakichkolwiek prac remontowych lub konserwatorskich wymaga specjalistycznej wiedzy, a przede wszystkich uzgodnie z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw CMENTARZE Na terenie miasta i gminy Godap zachoway si ponad 122 obiekty cmentarne. S to przede wszystkim nieczynne cmentarze ewangelickie, gwnie wiejskie, rzadziej rodzinne (rodowe), zaoone przewanie w XIX w. Kilka obiektw naley do grupy cmentarzy wojennych z I i II wojny wiatowej. Wikszo cmentarzy jest pooona w miejscach eksponowanych (wzniesienia, pagrki, wzgrza), najczciej w pobliu wsi, dworu, sporadycznie w parku. Zaoenia cmentarne s z reguy skromne (gwnie na planie prostokta). Wrd form sepulkralnych dominuj nagrobki betonowe lub lastrikowe w ksztacie skrzyni. Rzadko spotyka si krzye eliwne. Na obiektach wojennych przewaaj pytki betonowe, stelle oraz krzye. Obiekty te posiadaj do dobrze zachowany starodrzew, a cz z nich take interesujce nagrobki o cechach zabytkowych. Naley szczeglnie podkreli walory artystyczne krzyy eliwnych, ktre wystpuj sporadycznie. Niektre cmentarze s obecnie trudne do odszukania w terenie z powodu kompletnej dewastacji (np. w Barkowie i we Wronkach). Due wartoci historyczne posiadaj cmentarze oraz mogiy wojenne z I i II wojny wiatowej. W zakresie tym wyrniaj si cmentarze w Godapi gdzie spoczywaj onierze niemieccy i rosyjscy polegli w latach 1914-1915. Przykadem architektury sepulkralnej jest te cmentarz onierzy radzieckich zlokalizowany na wzgrzu w bezporednim ssiedztwie szosy do Wgorzewa w miejscowoci Wronki. Ogromna wikszo cmentarzy jest bardzo wanym elementem krajobrazowym, charakterystycznym dla pejzau dawnych Prus Wschodnich. Dwa cmentarze wojenne z I wojny wiatowej zostay odrestaurowane w 1990 r. (Godap). Na terenie gminy zachoway si dwa cmentarze ydowskie. Jeden zosta odrestaurowany, drugi wymaga uporzdkowania. PARKI Na omawianym obszarze zachowao si 12 dworskich parkw. Parki te maj charakter krajobrazowy i s z reguy usytuowane w ssiedztwie dworu, paacu lub nieistniejcych siedlisk dworskich. Pochodz z XIX wieku. Przewaaj obiekty mae o powierzchni paru hektarw. Stan zachowania parkw dworskich jest zy. Nie prowadzono w nich, w okresie minionego pidziesiciolecia, prac pielgnacyjnych i rewaloryzacyjnych (poza wycink uschnitych drzew). Brak opieki nad nimi spowodowa, e parki s w duym stopniu zaronite samosiejkami i mao czytelne. Wrd licznych parkw na wyrnienie zasuguj obiekty w Broniszach, Niedrzwicy, Rostku. S to parki, z czytelnymi osiami i zrnicowanym drzewostanem.

Wikszo obiektw parkowych peni wan rol w miejscowym krajobrazie. S one dobrze widoczne w panoramach wsi i zespow dworsko-parkowych. OBIEKTY ARCHEOLOGICZNE Gmina Godap naley do obszarw lepiej zbadanych pod ktem rozpoznania archeologicznego. Systematyczne badanie rozpoznawcze (powierzchniowe) w ramach oglnopolskiego programu badawczego - Archeologiczne Zdjcie Polski (AZP), objy do chwili obecnej ok. 80% obszaru gminy. Badaniom wykopaliskowym poddano zaledwie kilka stanowisk archeologicznych (cz to badania niemieckie sprzed II wojny wiatowej, a kilka stanowisk pochodzi z odkry przypadkowych). W archiwum Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Olsztynie znajduj si dane o 258 stanowiskach archeologicznych, w tym o znaleziskach lunych. W rejestrze zabytkw s ujte stanowiska: Godap st. l, Konikowo (Rostki) 1. Do obiektw najcenniejszych nale te, ktre posiadaj tzw. wasn form krajobrazow. S to grodziska pradziejowe i wczesnoredniowieczne w Baupianach, Konikowo (Rostki) i Marciniowo, Osowo. Oprcz grodzisk wasne formy krajobrazowe posiadaj cmentarzyska o rnej chronologii zlokalizowane w Babkach st. 1, Dbie st. 12 Dunajek st. 6, Godap st. 33, Juchnajcie 1, Okrasin st. 1, Roysk 1. Pozostae stanowiska zalicza si do tzw. obiektw paskich, nie zaznaczajcych si na powierzchni gruntu. Nale do nich lady osadnictwa, osady, obozowiska i cmentarzyska ciaopalne z rnych okresw pradziejw, redniowiecza i okresu nowoytnego o rnej wartoci. Do najcenniejszych pod wzgldem poznawczym naley zaliczy: Baupiany st. 3, 4 i 7, Niedrzwica st. 1, Juchnajcie st. 9, Rostek st. 2. Obiekty archeologiczne objte wpisem do rejestru zabytkw podlegaj ochronie konserwatorskiej. Jakiekolwiek prace ziemne w ich obrbie naley poprzedzi ratowniczymi badaniami wykopaliskowymi, a prace w najbliszej okolicy nadzorem archeologicznym. Prace w obrbie pozostaych stanowisk objtych wojewdzk i gminn ewidencj zabytkw naley prowadzi pod nadzorem archeologicznym. Prace na wszystkich obiektach wymagaj zgody Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. VI. Ocena stanu i funkcjonowania rodowiska kulturowego VI.1. Ochrona krajobrazu kulturowego miasta i gminy - Rezerwaty i parki kulturowe: Na obszarze gminy nie ustanowiono tego typu obszarw. Historyczne struktury przestrzenne: - Na obszarze miasta i gminy nie wystpuje 1 zesp urbanistyczny. - Ukady ruralistyczne: Na obszarze miasta gminy nie objto ochron adnego ukadu ruralistycznego. W Studium Uwarunkowa i Kierunkw Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Godap ujte zostay i zabytkowe zespoy kocielne i podworskie na terenie gminy wok ktrych utworzono strefy ochrony konserwatorskiej zgodnie z decyzjami konserwatorskimi o wpisie do rejestru zabytkw. Taki zapis zapewnia ochron konserwatorsk najcenniejszych kulturowo, historycznie i krajobrazowo obszarw miasta i gminy. Dla terenw gminy zasobnych w zabytki zostay opracowane cztery plany miejscowe. Plany takie opracowywane s gownie do terenw przeznaczanych pod now zabudow. Inwestycje na obszarze wsi i zabudowy kolonijnej s poprzedzane wydawaniem

decyzji o warunkach zabudowy z uwzgldnieniem wiedzy o obiektach objtych wpisem do rejestru zabytkw oraz wojewdzk i gminn ewidencj zabytkw. VI.2. Wspczesne funkcje obiektw zabytkowych Wikszo obiektw zabytkowych (wpisanych do rejestru zabytkw, jak rwnie objtych Gminn Ewidencj Zabytkw) uytkowana jest zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem lub peni funkcje zblione do pierwotnych. Dotyczy to przede wszystkim obiektw sakralnych, mieszkalnych i usugowych, w przypadku ktrych stosunkowo atwe jest utrzymanie funkcji pierwotnych. Wiele obiektw zabytkowych na terenie gminy stanowi wasno prywatn. Utrzymywanie ich i remontowanie reguluj moliwoci finansowe wacicieli. Zagroeniem dla ich zachowania jest zmiana wasnoci i funkcji z rolniczej na letniskow. Obiekty sakralne s utrzymywane i na bieco remontowane. Istniej jednak potrzeby remontowe. Remontu elewacji wymaga koci w Grabowie. Domy w zagrodach wiejskich nalece do osb prywatnych s w wikszoci przypadkw utrzymywane i uytkowane na cele mieszkalne. Cz zagrd, zwaszcza we wsiach nad jeziorami, jest przeznaczana na funkcje letniskowe. Cmentarze ewangelickie nie s uytkowane. W wikszoci pozostaj w krajobrazie jako trudnodostpne kompleksy zielone, a zachowane nagrobki pozostaj ukryte wrd krzeww. VI.3. Ocena stanu technicznego obiektw zabytkowych i stanu dokumentacji konserwatorskiej Obecnie tylko cz obiektw zabytkowych na terenie miasta i gminy znajduje si w stanie dobrym. Stan techniczny budynkw o walorach zabytkowych jest oceniany jako dobry w 25%, dostateczny dotyczy to 40% obiektw. W zym stanie technicznym jest 35% obiektw. Stan techniczny budynkw murowanych na terenie wsi pooonych nad jeziorami i w pobliu terenw lenych ulega zdecydowanej poprawie poprzez inwestycje i remonty prywatnych wacicieli. Remontu dokonuj inwestorzy z regionu. Zy stan techniczny dotyczy zwaszcza budynkw podworskich. Wynika on w sposb oczywisty z niewielkiej o nie dbaoci przez minione szedziesit lat. Brak remontw wynika z kolei ze szczupoci rodkw finansowych oraz polityki wadz lokalnych w tym wzgldzie, ktre w przeszoci swoje wysiki koncentroway gwnie na zastpowaniu starej substancji nowymi blokami mieszkalnymi w skupiskach Pastwowych Gospodarstw Rolnych.. W planach zagospodarowania przestrzennego zakada si w przewaajcym stopniu utrzymanie zabytkowej zabudowy. VII. Ocena sabych i mocnych stron majcych wpyw na rodowisko kulturowe Miasta i Gminy Godap W rozdziale tym wykorzystano midzy innymi wyniki analizy dokonanej w Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Godap, Godap 2005 rok, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Godap, Godap 2005 rok, Plan odnowy miejscowoci Grne na lata 2009-2016 - Grne, Gmina Godap 2009, przyjty uchwa Nr XXXIX/243/09 Rady Miejskiej w Godapi z dnia 5 sierpnia 2009 r. okrelajcej mocne i sabe strony gminy oraz jej mocne strony. Biorc pod uwag specyfik Gminy i szanse jego rozwoju wskazuje si nastpujce czynniki, zwizane z dziedzictwem kulturowym Miasta i Gminy Godap: SABE STRONY - Peryferyjne pooenie lokalizacja gminy. - Saby stan bazy rekreacyjno-turystycznej.

- Zy stan infrastruktury technicznej, ekonomicznej i spoecznej. SILNE STRONY - Pooenie w obrbie szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. - Atrakcyjny krajobraz. - Istnienie terenw przeznaczonych pod dziaalno gospodarcz. SZANSE MIASTA I GMINY GODAP - Pozyskanie inwestorw na stworzenie bazy turystycznej, - Przeduenie sezonu turystycznego poprzez wykorzystanie zasobw naturalnych i krajobrazowych. - Rozwj dziaalnoci turystycznej. - Pooenie blisko granicy. ZAGROENIA MIASTA I GMINY GODAP - Pogarszajca si sytuacja gospodarcza kraju. - Zmniejszenie si zainteresowania Polsk jako obszarem turystycznym. - Konkurencja ze strony pobliskiego wikszego miasta Giycka. VIII. Zaoenia programowe ochrony zabytkw Miasta i Gminy Godap VIII.1. Gwne cele polityki gminnej zwizane z opiek i ochron zabytkw. - Planowe i konsekwentne realizowanie zada samorzdowych w zakresie opieki nad zabytkami. - cise powizanie zada sucych opiece nad zabytkami ze Strategi Strategia Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009 oraz polityk przestrzenn gminy. - Rozumienie znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy, popularyzacja idei opieki nad zabytkami odczytywanej jako rdo tosamoci, wiedzy i tradycji. - Integrowanie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami oraz walorw przyrodniczych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w szerokim rozumieniu dziedzictwa kulturowego jako dobra kultury i natury World Cultural Heritage (wiatowe Dziedzictwo Kultury). - Stworzenie i wprowadzenie zasad ochrony materialnego dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. - Podejmowanie dziaa majcych na celu zwikszenie atrakcyjnoci przestrzeni wiejskiej i zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw oonych na opiek nad zabytkami. - Prowadzenie dziaa planistycznych i inwestycyjnych majcych na celu powstrzymanie degradacji obszarw i obiektw zabytkowych i kulturowych oraz podjcie wielopaszczyznowych dziaa majcych na celu popraw stanu zabytkw. - Aktywne i kreatywne zarzdzanie zasobami stanowicymi dziedzictwo kulturowe, jego rewitalizacja, adaptacja i cise akcentowanie potencjau tosamoci kulturowej. - Racjonalne wykorzystanie funduszy gminnych na ratowanie, konserwacj i dokumentowanie dziedzictwa kulturowego. - Wspieranie projektw zwizanych z opiek nad zabytkami i zagospodarowaniem obiektw zabytkowych. - Upowszechnianie wrd wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych znajomoci zasad opieki nad zabytkami, zasad etyki i profilaktyki konserwatorskiej, wspieranie odpowiedzialnoci wacicieli obiektw zabytkowych za posiadane mienie.

VIII.2. Dziaania zwizane z opiek nad zabytkami oraz ochron krajobrazu kulturowego miasta i gminy - Realizacja zada z zakresu opieki nad zabytkami wynikajcych ze Strategii Rozwoju Powiatu Godapskiego Godap 2009. - Realizacja kierunkw polityki przestrzennej wskazanych w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz zapisw dotyczcych ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. - Kontynuacja sukcesywnego opracowywania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego dla terenw wymagajcych sporzdzenia planw ze wzgldu na istniejce uwarunkowania rodowiska kulturowego. - Wprowadzanie zmian w gminnej ewidencji zabytkw w oparciu o aktualizowany wykaz obiektw zabytkowych stanowicy zacznik do niniejszego programu jako bazy danych. - Okresowe przegldy zabezpiecze obiektw zabytkowych zgodnie z Gminnym programem ochrony zabytkw Miasta i Gminy Godap o na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych. - Podjcie dziaa promocyjnych w celu znalezienia uytkownikw dla zdegradowanych obiektw zabytkowych na terenie gminy; prowadzenie na oficjalnej stronie internetowej oferty inwestycyjnej. - Podejmowanie dziaa w zakresie ustalenia stanu prawnego nieruchomoci zabytkowych opuszczonych przez poprzednich wacicieli (nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym). - Przekazywanie informacji wacicielom i dysponentom obiektw zabytkowych o moliwociach korzystania z programowych funduszy Wsplnoty Europejskiej na dofinansowanie prac konserwatorskich przy zabytkach. - Podjcie dziaa zmierzajcych do uporzdkowania zabytkowych nekropolii i remontw zabytkowych nagrobkw. - Interwencja wadz miasta przy racych naruszeniach prawa budowlanego (zwaszcza w zakresie samowoli budowlanych na obszarach objtych ochron konserwatorsk), przy obiektach zabytkowych oraz ujtych w ewidencji gminnej (zwaszcza jeli chodzi o rozbudowy i przebudowy zmieniajce bry budynkw). VIII.3. Dziaania informacyjne, popularyzacyjne i edukacyjne zwizane z promocj zabytkw i walorw miejskiej przestrzeni kulturowej Godapi Udostpnienie na oficjalnej stronie internetowej Urzdu Miasta i Gminy Gminnej Ewidencji Zabytkw wraz z podaniem ich aktualnego stanu prawnego (dot. Obiektw wpisanych do rejestru zabytkw). - Wspieranie wydawnictw obejmujcych zagadnienia zwizane z histori gminy oraz ochron dbr kultury. - Wspieranie dziaa sprzyjajcych szerszemu zaangaowaniu si sektora prywatnego w ochron dziedzictwa kulturowego. - Wspieranie dziaalnoci organizacji spoecznych, pozarzdowych i rodowisk zajmujcych si ochron i opiek nad zabytkami. - Zapewnienie wsparcia przy tworzeniu systemu informacji o zabytkach gminy. - Aktywna wsppraca z lokalnymi mediami w celu promocji zabytkw i upowszechniania dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami. IX. Realizacja i finansowanie przez miasto i gmin zada z zakresu ochrony zabytkw Gwny obowizek dbania o stan zabytkw, a tym samym ponoszenia nakadw na prace konserwatorskie,

spoczywa na wacicielach i uytkownikach obiektw zabytkowych. Istniej jednak moliwoci finansowania prac przy zabytkach z rnych rde, z zaangaowaniem samorzdu gminnego. Poniej wskazano rne moliwoci pozyskiwania rodkw. - Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw. (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940), istnieje moliwo dofinansowania zada z zakresu ochrony zabytkw m.in. z budetu pastwa. Wsparcie finansowe pochodzi ze rodkw: - Ministerstwa Kultury; - Wojewody Warmisko-Mazurskiego, bdcych w dyspozycji Warmisko-Mazurskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw; - Budetu wojewdztwa warmisko-mazurskiego i jednostek samorzdu terytorialnego; - Funduszu Kocielnego (dla prac przy obiektach sakralnych, nie obejmujcych konserwacji ruchomego wyposaenia kociow); - Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (dla zabytkowych zaoe zielonych). - W zalenoci od sytuacji budetowej samorzdu istnieje moliwo udzielenia dotacji na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach wpisanych do rejestru zabytkw (zarwno nieruchomych jak i ruchomych) na drodze podjcia stosownej uchway przez Rad Miasta i Gminy Godap. - Przy sprzeday obiektw zabytkowych nalecych do miasta i gminy stosuje si dozwolone prawem zniki. - Pozyskiwanie rodkw finansowych na zadania inwestycyjne jest moliwe ze rde zewntrznych. Wspfinansowania dziaa obejmujcych zarwno podnoszenie poziomu wiedzy w zakresie kultury i historii, jak rwnie zachowanie oraz ochron dziedzictwa kulturowego, moe by dokonywane ze rodkw finansowych Unii Europejskiej. Fundusze strukturalne utworzono dla wyrwnywania poziomu rozwoju regionw w zjednoczonej Europie, z uwagi na uznanie kultury za jeden z czynnikw rozwojowych regionw. - Dla inicjatyw pozarzdowych istnieje moliwo wsparcia ze strony fundacji europejskich i zagranicznych X. Zadania miasta i gminy zwizane z ochron rodowiska w zakresie konserwacji zieleni zabytkowej Na obszarze Miasta i Gminy Godap wystpuje Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej, na terenie parku wystpuj rezerwaty (Boczki, Mechacz Wielki, ytkiejmska Struga, Dziki Kt i Czerwona Struga). Wyznaczono take obszary chronionego krajobrazu

(Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bdzianki, Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Boreckiej Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgrz Szeskich, Obszar Chronionego Krajobrazu Grabowo, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Godapy i Wgorapy, Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Rominckiej, W granicach gminy Godap zaplanowano ponadto objcie form specjalnych obszarw ochrony siedlisk Natura 2000 Puszcz Rominck oraz nastpujce siedliska przyrodnicze (grskie i niowe zioorola nadrzeczne i okrajkowe, lasy gowe i nadrzeczne zarola wierzbowe, egowe lasy dbowo-wizowo-jesionowe, niowe i grskie ki uytkowane ekstensywnie, ywe torfowiska wysokie z rolinnoci torfotwrcz, rdliska wapienne) pod nadzorem Dyrekcji Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej. Wyznaczone zostay zespoy przyrodniczo-krajobrazowe (Godapska Struga, Tatarska Gra). W formie pomnikw przyrody s chronione drzewa na terenie miasta (ul. Kociuszki - jarzb szwedzki - 21 sztuk; ul. Malarska - db szypukowy - 1 sztuka; Plac Zwycistwa db - 1 sztuka, klon zwyczajny - 1 sztuka; ul. Pionierska 34 db szypukowy - 1 sztuka; ul. Wolnoci - klon zwyczajny 1 sztuka; ul. Wojska Polskiego - jesion wyniosy - 1 sztuka; przy zabudowaniach Nadlenictwa - db szypukowy 4 sztuki) i gminy (Bleda buk purpurowy - 1 sztuka; Bludzie - buk zwyczajny 7 sztuk; Bronisze - modrzew europejski 1 sztuka; Galwiecie - buk zwyczajny 1 sztuka, topola biaa 1 sztuka, jesion wyniosy - 1 sztuka, klon zwyczajny 1 sztuka; Hajnwek - ywotnik olbrzymi - 1 sztuka; Jany ywotnik zachodni - 1 sztuka; Juchnajcie - Lipa drobnolistna 4 sztuki, klon zwyczajny - 1 sztuka; Jurkiszki - db szypukowy - 1 sztuka, klon zwyczajny - 1 sztuka; Kalniszki db szypukowy - 3 sztuki). Integraln czci krajobrazu Miasta i Gminy Godap s obszary zieleni w tym zabytkowej, przy ktrych s podejmowane zabiegi pielgnacyjno-chirurgiczne, obejmujce: - cicia przyrodnicze, - cicia sanitarne, - leczenie i pielgnowanie ubytkw powierzchniowych i wgbnych; zwalczanie grzybw pasoytniczych i chorobotwrczych, zwalczanie owadw drcych drewno, - wzmocnienia mechaniczne, - prace pielgnacyjno-zabezpieczajce przy systemie korzeniowym, - nawoenie drzew, - wzbogacanie nasadzeniami. Plan dziaa w zakresie konserwacji zieleni na lata 2010-2013 - Prace pielgnacyjne, cicia sanitarne i nasadzenia nowych drzew i krzeww. - Nasadzenia i pielgnacja drzew oraz zieleni w pasach drogowych. - Tworzenie wok jezior i rzek stref ochronnych zagospodarowanych zieleni w celu zapobiegania spywu zanieczyszcze.

XI. Wykazy zabytkw wpisanych do Rejestru Zabytkw Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego TABELA 1.1. MIASTO GODAP. WYKAZ ZABYTKW NIERUCHOMYCH. REJESTR ZABYTKW WOJEWDZTWA WARMISKO-MAZURSKIEGO.
L.p. 1 Obiekt zabytkowy 2 Czas powstania, okresy Numer i data decyzji o wpisie Numer dziaki przebudowy, stopie do rejestru zabytkw obrb aktualny zachowania 3 4 5 A-182 XVI-XX w. 10 listopada1956 NR KULT.V-2B/69-30-56 Wasno zarzd 6

Godap, cz miasta Godap 1. (ukad urbanistyczny wg opisu w decyzji)

2.

Godap, Cmentarz onierzy rosyjskich z I wojny wiatowej

1914-1918 1578, odbudowa 1625 (?), szczyty 1667, kruchta 1706, zakrystia 1717, odbudowa 1981-1984 ok. 1800 r.

Godap, koci ewangelicki ob. rzymskokatolicki p.w. NMP Matki Kocioa 3. Godap, koci ewangelicki /ruina/ wiea gotycka Godap, ul. Cmentarna, Cmentarz ewangelicki /I/

4.

5. Godap, ul. Cmentarna, Cmentarz ydowski Godap, ul. Jawieska 004 A, magazyn zboowy Godap, ul. Mazurska 011, budynek mieszkalny Godap, ul. Mazurska 009, budynek mieszkalny Godap, ul. Mazurska 005, budynek mieszkalny Godap, ul. Mazurska 007, budynek mieszkalno-usugowy

l po. XIX w.

6.

XIX/XX w.

7.

XIX/XX w.

8.

XIX/XX w.

9.

XIX/XX w.

10.

XIX/XX w.

A-3369 6 czerwca 1992 WKZ 534/910/D/92 A-9/S 13 lutego 1979 KL.WKZ 534/9/D/79 A-137 22 marca 1956 NR KULT. V-2B-10-49-56 A-3810 16 marca 1995 WKZ 534/1025/D/95 A-3809 16 marca 1995 WKZ 534/1026/D/95 A-36623 1 stycznia 1994 WKZ 534/985/D/94 A-535/S 30 grudnia 1986 KL.WKZ 534/535/D/86 A-530/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/530/D/86 A-528/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/528/D/86 A-529/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/529/D/86 A-4468 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-3680 23 marca 1994 WKZ 534/991/D/94 A-3678 23 marca 1994 WKZ 534/989/D/94 A-4183 21 czerwca 2000 SOZ.IZN-5340/237/2000 A-3208 8 listopada 1991 WKZ 534/858/D/91 A-328/S 10 marca 1983 KL.WKZ 534/328/D/83 A-533/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/328/D/83 A-1713 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/527/D/86 A-3679 23 marca 1994 WKZ 534/990/D/94 A-3677 23 marca 1994 WKZ 534/988/D/94 A-3681 23 marca 1994 WKZ 534/987/D/94

2-766

komunalna

2-659/2

wyznaniowa

2-519

komunalna

2-522

komunalna

2-1158/3

prywatna

2-1960/53;1

komunalna

2-1960/13

komunalna

2-1960/18

komunalna

2-642/3 2-970/25 2-970/2;1 2-970/21 2-970/22 2-873/3

komunalna pastwowa pastwowa komunalna komunalna komunalna

Godap, ul. Partyzantw / Wolnoci, 11. zesp dawnych koszar piechoty Hrabiego Donhoffa 12. Godap, Plac Zwycistwa 015, dom

XIX/XX w., okres midzywojenny.

okres midzywojenny.

13. Godap, Plac Zwycistwa 014, dom

okres midzywojenny.

2-871/1; 2-871/2

komunalna

14. Godap, Plac Zwycistwa 020, dom Godap, ul. Suwalska /Padrewskiego/, wiea cinie Godap, ul. Suwalska, cmentarz wojenny z I wojny wiatowej Godap, ul. Tatuzy 009, budynek mieszkalny Godap, ul Wojska Polskiego, koci parafialny p.w. w. Leona

okres midzywojenny.

2-874/30

prywatna

15.

XIX/XX w.

2-700/9

prywatna

16.

1914-1918

2-776

komunalna

17.

XIX/XX w.

2-939/6

prywatna

18.

1894 r.,

2-988

wyznaniowa

19. Godap, ul. Wolnoci 015, dom

okres midzywojenny.

2-987/17

komunalna

20. Godap, Godap, ul. Wolnoci, 013, dom

XIX/XX w.

2-987/10;2

komunalna

21. Godap, Godap, ul. Wolnoci, 011, dom

XIX/XX w.

2-987/1

wspwasno

TABELA 1.2. GMINA GODAP. WYKAZ ZABYTKW NIERUCHOMYCH. REJESTR ZABYTKW WOJEWDZTWA WARMISKO-MAZURSKIEGO.
Czas powstania, okresy przebudowy, stopie zachowania 3 ok. 1910 r. Numer i data decyzji o wpisie do rejestru zabytkw 4 A-1289 15 maja 1979 KL.WKZ 534/34/79

L.p. 1 1.

Obiekt zabytkowy 2 Botkuny, dwa wiadukty kolejowe

Numer dziaki obrb aktualny 5 17-218/4

Wasno zarzd 6 pastwowa

2.

Bronisze, cmentarz ewangelicki

ok. 1800 r.

3.

Dzigiele, cmentarz ewangelicki

l w. XIX w.

A-2609 11 stycznia 1989 KL.WKZ 534/637/D/89 A-3226 20 listopada 1991 WKZ 534/876/D/91 A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95

8-177

komunalna

5-52 12-199/13; 12-199/23; 12-199/27; 12-199/28; 12-199/29

komunalna

4.

Gieraliszki, zesp dworsko-parkowy (dwr, piwnica, obora, budynek gospodarczy)

2 po. XIX w.

prywatna

5.

Grne, koci /ruina/ Grabowo, cmentarz wojenny onierzy niemieckich z II wojny wiatowej Grabowo, koci parafialny p.w. Matki Boskiej Racowej Niedrzewica, park dworski wraz z przylegym terenem zabudowy gospodarczej i mieszkalnej Rakwko, park dworski wraz z przylegym terenem zabudowy gospodarczej i mieszkalnej

1612-1617, przebud. 1840 r. ok. 1944 r.

6.

7.

ok. 1590 r. XIX/XX w., okres midzywojenny po. XIX w.

8.

9.

10. Wilkasy, park dworski Wronki Wielkie - Podgrze, cmentarz ewangelicki Wronki Wielkie, cmentarz onierzy radzieckich z II wojny wiatowej

XIX/XX w.

11.

12.

lata 40. 50. XX w.

A-199 25 stycznia 1957 8-114 NR KULT.V-2B-17-94-57 A-1018/S 13 lutego 1985 9-151 WKZ 534/1018/D/95 A-1690 30 czerwca 1986 9-95 KL.WKZ 534/511/D/86 1-206/41 A-1981 31 marca 1987 KL.WKZ 534/D/87 1-3033 A-3204 4 listopada 1991 6-53/1 WKZ 534/855/D/91 A-2588 15 listopada 1988 30-94; 30-93/2 KL.WKZ 534/188/D/88 A-3463 15 kwietnia 1993 19-135 WKZ.534/951/D/93 A-3283 26 lutego 1992 19-131 WKZ 534/905/D/92

pastwowa

komunalna

wyznaniowa prywatna pastwowa prywatna

prywatna

komunalna

komunalna

TABELA 2. MIASTO I GMINA GODAP. REJESTR STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW. Obszar AZP Nr M. Nr Ob. Wpis do rejestru zabytkw C-114 10.10. 1966 C-035 20.10. 1966

Nr.

Nazwa lokalna

Funkcja

Chronologia schykowy paleolit i mezolit wczesna epoka brzu

Uwagi

1.

Godap

12-78

zesp osadnictwa pradziejowego grodzisko ZABYTKW

2.

Konikowo

13-78

? ZABYTKW WOJEWDZTWA

TABELA 3. MIASTO GODAP. WARMISKO-MAZURSKIEGO.

WYKAZ

RUCHOMYCH.REJESTR

L.p.

Obiekt zabytkowy Godap, elementy dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, manieryzm, lata 90. XVII w. Godap, rzeba: figura mska bez atrybutu - element dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w. Godap, rzeba w. - element dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w.

Adres Godap, Koci p.w. NMP Matki Kocioa /do 1983 Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, Koci p.w. NMP Matki Kocioa /do 1983 Dbrwka, pow. wgorzewski/

Numer i data decyzji o wpisie do rejestru zabytkw 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991

1.

2.

3.

4.

5.

6. 7.

Godap, Koci p.w. NMP Matki Kocioa /do 1983 Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba w. ukasz Ewangelista - element Godap, Koci p.w. NMP dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, Matki Kocioa /do 1983 barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba w. Jan Ewangelista - element dawnego Godap, Koci p.w. NMP otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. Matki Kocioa /do 1983 XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba w. Marek Ewangelista - element dawnego Godap, Koci p.w. NMP otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. Matki Kocioa /do 1983 XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba w. Mateusz Ewangelista - element Godap, Koci p.w. NMP

8.

9.

10.

11.

12.

13.

Matki Kocioa /do 1983 Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba: posta mska z figurk dziecka - element Godap, Koci p.w. NMP dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, Matki Kocioa /do 1983 barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba: ukrzyowany otr - element dawnego Godap, Koci p.w. NMP otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, Matki Kocioa /do 1983 lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, Koci p.w. NMP Godap, rzeba: figura sakralna - element dawnego otarza Matki Kocioa /do 1983 gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba: figura sakralna kobieca - element Godap, Koci p.w. NMP dawnego otarza gwnego, drewno polichromowane, Matki Kocioa /do 1983 barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba: figura sakralna w zbroi - element dawnego Godap, Koci p.w. NMP otarza gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. Matki Kocioa /do 1983 XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, Koci p.w. NMP Godap, rzeba: figura anioa - element dawnego otarza Matki Kocioa /do 1983 gwnego, drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/

dawnego otarza gwnego, barok, lata 90. XVII w.

WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX .1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 5.IX.1991 WKZ 533/54/d/91 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86 2.V.1986 KL WKZ 533/33/d/86

Godap, rzeba: figura anioa /z prawego uszaka 2 Godap, Koci p.w. NMP 14. kondygnacji otarza/ - element dawnego otarza gwnego, Matki Kocioa /do 1983 drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, rzeba: figurka anioa / z uszakw pierwszej Godap, Koci p.w. NMP 15. kondygnacji / - element dawnego otarza gwnego, Matki Kocioa /do 1983 drewno polichromowane, barok, lata 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, zesp ornamentw - element dawnego otarza Godap, Koci p.w. NMP 16. gwnego, drewno polichromowane i zocone, barok, lata Matki Kocioa /do 1983 90. XVII w. Dbrwka, pow. wgorzewski/ Godap, otarz gwny, drewno polichromowane olejno, Godap, Koci par. p.w. 17. blacha miedziana, neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, rzeba: w. Bonifacy w otarzu gwnym, drewno Godap, Koci par. p.w. 18. polichromowane olejno, neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, rzeba: w. Leon w otarzu gwnym, drewno Godap, Koci par. p.w. 19. polichromowane olejno, neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, otarz boczny, drewno polichromowane olejno, Godap, Koci par. p.w. 20. neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, rzeba: Jezus Chrystus w otarzu bocznym, Godap, Koci par. p.w. 21. drewno polichromowane olejno, neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, rzeba: Matka Boska z Dziecitkiem w otarzu Godap, Koci par. p.w. 22. bocznym, drewno polichromowane olejno, metal, w. Bonifacego i w. Leona neogotyk, koniec XIX w. Godap, ambona, drewno polichromowane olejno, Godap, Koci par. p.w. 23. neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, korpus ambony, drewno polichromowane olejno, Godap, Koci par. p.w. 24. neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, chrzcielnica, drewno polichromowane olejno, Godap, Koci par. p.w. 25. neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, krucyfiks, drewno polichromowane, sztuka ludowa, Godap, Koci par. p.w. 26. XIX w. w. Bonifacego i w. Leona Godap, kropielnica, marmur, drewno polichromowane Godap, Koci par. p.w. 27. olejno, stiuk, neogotyk, koniec XIX w. w. Bonifacego i w. Leona XII. Wykazy zabytkw ujtych w Gminnej Ewidencji Zabytkw (GEZ)

TABELA 4.1. MIASTO GODAP. WYKAZ ZABYTKW NIERUCHOMYCH. GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW. Obiekt zabytkowy Adres, czas powstania, okresy przebudowy, stopie zachowania Numer i data decyzji o wpisie do rejestru zabytkw A-9/S 13 lutego 1979 KL.WKZ 534/9/D/79 A-137 22 marca 1956 NR KULT. V-2B-10-49-56 Numer dziaki obrb aktualny 2-659/1 Wasno zarzd wspwasno

Lp.

1. Godap - Plebania, ob. dom, ul. eromskiego 4, XIX/XX w. Godap, Koci ewangelicki, ob. katolicki p.w. NMP Matki Kocioa, 1578, odbudowa 1625 (?), 2. szczyty 1667, kruchta 1706, zakrystia 1717, odbudowa 1981-1984

2-659/2

wyznaniowa

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Godap - Koci p.w. w. Leona, 1894 r., ul. Wojska Polskiego. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 4, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 6, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 8, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 10, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 11, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 12, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 36, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Armii Krajowej 38, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Grna 11, k. XX w. Godap - dom, ul. Grna 13, k. XX w.

A-1713 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/527/D/86

2-988 2-884/1 2-885/1 2-885/3 2-885/4 2-901/1 2-885/5 2-1485 2-944/22 2-1501/1 2-1501/11 2-1501/1; 2-1501/5; 2-1501/9 2-1500

wyznaniowa komunalna komunalna wspwasno komunalna prywatna komunalna komunalna komunalna prywatna

14. Godap - dom, ul. Grna 15, XIX/XX w. 15. Godap - dom, ul. Grna 17, XIX/XX w. 16. Godap - dom, ul. ul. Jawieska 4a, XIX/XX w. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. Godap - dom, ul. Jawieska 6, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 8, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 9, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 11, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 14a, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 14b, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 14c, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 14d, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Jawieska 19, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Krlewiecka 11, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Kolejowa 7, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Kolejowa 9, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Kolejowa 11, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Kociuszki l, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki 3, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki 4, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki 5, okres midzywojenny. A-36623 1 stycznia 1994 WKZ 534/985/D/94

prywatna pastwowa prywatna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna pastwowa pastwowa pastwowa komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna

2-1158/3 2-1159/1 2-1160/1 2-901/1 2-995/1 2-1885/14;5 2-1885/14;6 2-1885/14;3 2-1885/14;1 2-1508/1 2-983/1 2-507/17 2-507/1 2-507/19;1 2-1139/18 2-1139/24 2-980/1 2-1139/24 2-986/3;2986/4 2-1041/1; 2-1041/1,2; 2-1041/1;1; 2-1041/1;2; 2-1041/1;3 2-1515/1 2-1040/4;1 2-1040/1 2-1040/9 2-520/4;1 2-669 2-570/1 2-569/1 2-574 2-872/8 2-1463/1 2-822/10 2-822/12 2-1462/2 2-882/8;1 2-900/2 2-903/1;1

34. Godap - dom, ul. Kociuszki 6, okres midzywojenny.

35. Godap - dom, ul. Kociuszki 8-l2, okres midzywojenny.

komunalna

36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52.

Godap - dom, ul. Kociuszki l4, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki l6, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki l8, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Kociuszki 20, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Lipowa l, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Lipowa 2, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Lipowa 3, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Lipowa 5, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Lipowa 8a, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 2, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 3/3a, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 5, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 7, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 16, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. 11 Listopada 18, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Malarska 5, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Malarska 10, XIX/XX w.

komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna inna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna

53. Godap - dom, ul. Mazurska 4, XIX/XX w. 54. Godap - dom, ul. Mazurska 5, XIX/XX w. 55. Godap - dom, ul. Mazurska 7, XIX/XX w. 56. Godap - dom, ul. Mazurska 9, XIX/XX w. 57. Godap - dom, ul. Mazurska 10, XIX/XX w. 58. Godap - dom, ul. Mazurska 11, XIX/XX w. 59. 60. 62. 62. 63. 64. 65. 66. 67. Godap - dom, ul. Mazurska 12, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Mazurska 20, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Mazurska 22, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Mazurska 23, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Mazurska 27, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Paderewskiego 11, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Paderewskiego 24, okres midzywojenny. Godap - dom, ul. Partyzantw 20, XIX/XX w Godap - dom, ul. Partyzantw 26, XIX/XX w A-535/S 30 grudnia 1986 KL.WKZ 534/535/D/86 A-530/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/530/D/86 A-528/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/528/D/86

2-648/1 2-1960/18 2-642/3 2-1960/13 2-646/3 2-1960/53;1 2-648/1;1 2-528/9 2-507/8;1 2-539/6 2-1430/4 2-697/21;1 2-909/9;1 2-869/3 2-1466/2;1 2-1470/2; 2-1470/7 2-1520/6 A-3678 23 marca 1994 WKZ 534/989/D/94 A-3680 23 marca 1994 WKZ 534/991/D/94 A-4183 21 czerwca 2000 SOZ.IZN-5340/237/2000 2-871/1; 2-871/2 2-873/3

komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna wspwasno komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna

68. Godap - dom, ul. Partyzantw 28, okres midzywojenny. 69. Godap - dom, ul. Plac Zwycistwa 12, okres midzywojenny.

70. Godap - dom, ul. Plac Zwycistwa 14, okres midzywojenny.

71. Godap - dom, ul. Plac Zwycistwa 15, okres midzywojenny.

komunalna

72. Godap - dom, ul. Plac Zwycistwa 20, okres midzywojenny. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. Godap - Zesp Szk Oglnoksztaccych, ul. ks. J. Popieuszki 2, XIX/XX w Godap - dom, ul. Przytorowa l, XIX/XX w. Godap - budynek gosp., ul. Przytorowa l, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Przytorowa 3, XIX/XX w. Godap - budynek gosp., ul. Przytorowa 3, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Przytorowa 5, XIX/XX w. Godap - Szkoa Podstawowa nr l, ul. Szkolna 4, XIX/XX w. Godap - dom, ul. Tatyzy 7, XIX/XX w.

2-874/30 2-910/25 2-507/10 2-507/10 2-507/15 2-507/15 2-530/6 2-8999/4 2-939/5

prywatna komunalna pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa komunalna komunalna wspwasno prywatna wspwasno komunalna wspwasno

81. Godap - dom, ul. Tatyzy 9, XIX/XX w. 82. Godap - dom, ul. Warsztatowa 2, okres midzywojenny. 83. Godap - dom, ul. Wojska Polskiego 2, XIX/XX w. 84. Godap - dom, ul. Wolnoci 11, XIX/XX w.

A-533/S 7 padziernika 1986 KL.WKZ 534/328/D/83

2-939/6 2-935 2-390/3

85. Godap - dom, ul. Wolnoci 13, XIX/XX w.

86. Godap - dom, ul. Wolnoci 15, okres midzywojenny. 87. Godap - dom, ul. eromskiego 11, okres midzywojenny. Godap - dworzec w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w., 88. okres midzywojenny. Godap - magazyn spedycji kolejowej w zespole stacji kolejowej, 89. XIX/XX w. Godap - szalet w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w., 90. okres midzywojenny. Godap - wiea wodna w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w., 91. okres midzywojenny.

A-3681 23 marca 1994 WKZ 534/987/D/94 A-3677 23 marca 1994 WKZ 534/988/D/94 A-3679 23 marca 1994 WKZ 534/990/D/94

2-987/1

2-987/10;2

komunalna

2-987/17 2-1460/4 2-507/20 2-507/20 2-507/20 2-507/20

komunalna komunalna pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa

92. 93. 94. 95. 96. 97.

Godap - wiea wodna w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w., okres midzywojenny. Godap - nastawnia w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w. Godap - nastawnia w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w. Godap - pozostaoci lokomotywowni w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w. Godap - pozostaoci stacji nawglania w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w. Godap - rampa w zespole stacji kolejowej, XIX/XX w.

2-507/34 2-507/20;5 2-507/26 2-507/30 2-507/30 2-507/20 2-970/22

pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa komunalna

A-4468 Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty 98. 14 czerwca 2007 /gimnazjum/, XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty 99. 14 czerwca 2007 /biblioteka/, XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 100. Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty, XIX/XX w. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty, 101. 14 czerwca 2007 okres midzywojenny. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty, 102. 14 czerwca 2007 .XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - koszarowiec w zespole koszar piechoty. 103. 14 czerwca 2007 Partyzantw 27 XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 104. Godap - kasyno w zespole koszar piechoty, 1909 r. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - budynek administracyjny w zespole koszar piechoty, 14 czerwca 2007 105. XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - budynek administracyjny w zespole koszar piechoty, 106. 14 czerwca 2007 XIX/XX w. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 107. Godap - wiea w zespole koszar piechoty XIX/XX w. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 108. Godap - magazyn w zespole koszar piechoty, XIX/XXw. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 109. Godap - magazyn w zespole koszar piechoty, XIX w.; XIX/XX w. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 110. Godap - magazyn w zespole koszar piechoty, XIX/XX w. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 111. Godap - magazyn w zespole koszar piechoty, XIX/XX w. 14 czerwca 2007 IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - magazyn w zespole koszar piechoty 112. 14 czerwca 2007 okres midzywojenny. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - magazyn w zespole koszar piechoty,, 113. 14 czerwca 2007 okres midzywojenny. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - magazyn w zespole koszar piechoty,, 114. 14 czerwca 2007 okres midzywojenny. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 A-4468 Godap - schron w zespole koszar piechoty,, 115. 14 czerwca 2007 okres midzywojenny. IZAR(JD)-4100/5-91/06/07 Godap - koszarowiec w zespole koszar strzelcw 116. pancernych, okres midzywojenny. Godap - koszarowiec w zespole koszar strzelcw 117. pancernych, okres midzywojenny. Godap - koszarowiec w zespole koszar strzelcw 118. pancernych, okres midzywojenny

2-970/20

komunalna

2-970/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/5

pastwowa

2-970/2;1

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-950/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/21

komunalna

2-970/21

komunalna

2-970/21

komunalna

2-970/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/25

pastwowa

2-970/25 2-822/16 2-822/16 2-822/16

pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa

Godap - koszarowiec w zespole koszar strzelcw pancernych, okres midzywojenny Godap - koszarowiec w zespole koszar strzelcw 120. pancernych, okres midzywojenny. 121. Godap - Szpital, ul. Soneczna 7, XIX/XX w. 122. Godap - myn, XIX/XX w. 119. 123. Godap - wiea wodna, ul. Paderewskiego , XIX/XX w. 124. Godap - zapora przeciwczogowa, ul. Mazurska, 1944 r. 125. Godap - Kochtopfe schron polowy, ul, Gbiska, 1944 r. Godap - wartownia w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 126. Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap- wartownia w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 127. Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - ciki schron przeciwlotniczy w Kwaterze 128. Dowdztwa Wojsk Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - ciki schron przeciwlotniczy w Kwaterze 129. Dowdztwa Wojsk Lotniczych OKL.Robinson", ok. 1940 r. Godap - schron sztabowy w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 130. Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - schron sztabowy w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 131. Lotniczych OKL Robinson" ok. 1940 r. Godap - zbiornik przeciwpoarowy w Kwaterze Dowdztwa 132. Wojsk Lotniczych OKLRobinson", ok. 1940 r. Godap - zbiornik przeciwpoarowy w Kwaterze Dowdztwa 133. Wojsk Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - schron ceglany w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 134. Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - schron przeciwlotniczy w Kwaterze Dowdztwa 135. Wojsk Lotniczych OKL Robinson", ok. 1940 r. Godap - hamownia silnikw w Kwaterze Dowdztwa Wojsk 136. Lotniczych OKL Robinson" ok. 1940 r. Godap - schron magazynowy i ruiny dwch schronw 137. magazynowych w Kwaterze Dowdztwa Wojsk Lotniczych OKL Robinson" ok. 1940 r. 138. Godap - cmentarz ewangelicki /I/, ok. 1800 r. 139. Godap - cmentarz ewangelicki /II/, 2 w. XIX w. 140. Godap - cmentarz ewangelicki /III/, po 1850 r. 141. Godap - cmentarz wojenny z l wojny wiatowej - 1914 r. Godap - cmentarz onierzy rosyjskich z l wojny wiatowej 1914 r. A-328/S 10 marca 1983 KL.WKZ 534/328/D/83 A-3369 6 czerwca 1992 WKZ 534/910/D/92 A-3809 16 marca 1995 WKZ 534/1026/D/95 A-3810 16 marca 1995 WKZ 534/1025/D/95 A-3208 8 listopada 1991 WKZ 534/858/D/91

2-822/16 2-822/16 2-671/9 1-68 2-700/9 2-637/3; 2-646/4 2-507/6 1-3280 1-3280 1-1961 1-1966/19 1-1966/1 1-1966/1 1-1961 1-1962 1-1962/11 1-1966/11 1-1967 1-1967

pastwowa pastwowa komunalna prywatna prywatna komunalna pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa prywatna prywatna prywatna pastwowa pastwowa prywatna prywatna pastwowa pastwowa

2-519 2-516 2-520 2-776

komunalna komunalna komunalna komunalna

142.

2-766

komunalna

143. Godap - stary cmentarz ydowski - l po. XIX w. 144. Godap - nowy cmentarz ydowski - 2 po. XIX w. 145. Godap - cmentarz komunalny - 1961 r. 146. Godap - cmentarz parafialny rzymskokatolicki, 1945 r. 147. Godap /Kumiecie/ - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. Godap /Kumiecie/ - nagrobek gen. Hansa Jeschonnka, 148. 1943 r. 149. Godap /Mruczek/ - cmentarz ewangelicki, ok. 1900 r.

2-522 2-516 1-61 2-520 1-1965/4 1-1961 1-1476

komunalna komunalna komunalna komunalna pastwowa pastwowa komunalna

TABELA 4.2. GMINA GODAP. WYKAZ ZABYTKW NIERUCHOMYCH GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW. Obiekt zabytkowy Czas powstania, okresy przebudowy, stopie zachowania Babki - cmentarz ewangelicki, zaoono - 2 po. XIX w. Babki (Mynniki) - cmentarz ewangelicki, zaoono - 2 po. XIX w. Baupiany - dom w zespole budynkw suby drogowej, pocz. XX w. Baupiany - dom w zespole budynkw suby drogowej, pocz. XX w. Numer i data decyzji o Numer dziaki wpisie do rejestru obrb - aktualny zabytkw 23-146/115 23-128/2 1-48/3 1-48/3 Wasno zarzd prywatna prywatna prywatna prywatna

Lp. 1. 2. 3. 4.

5. Baupiany - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 6. Barkowo - cmentarz ewangelicki, zaoono - 2 po. XIXw. 7. Bitkowo (lepowo) - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. Bowinka - dom mieszkalny w zespole kolejowym przy 8. nieczynnej linii kolejowej. Bowinka - budynek gospodarczy w zespole kolejowym przy 9. nieczynnej linii kolejowej. 10. Bowinka - cmentarz ewangelicki, rodzinnym. 11. Bowinka Myn - dwr w zespole dworsko-parkowym XIX/XX w. 12. Bowinka Myn - park w zespole dworsko-parkowym XIX/XX w. Botkuny - dworzec przy nieczynnej linii kolejowej Godap13. ytkiejmy, ok. 1910 r. Botkuny - budynek gospodarczy w zespole stacji przy 14. nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1910 r. Botkuny - Botkuny - budynek gospodarczy w zespole stacji 15. przy nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1910 r. 16. 17. 18. 19. 20. 23. 24. Botkuny - para mostw kolejowych nad rzek Jarka na nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1910 r. Botkuny para mostw kolejowych nad drog gruntow na nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1930 r. Botkuny most nad szos Godap-ytkiejmy nad nieczynn linia kolejow Godap-ytkiejmy Botkuny - most kolejowy nad drog gruntow na nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1930r. Botkuny most nad ciekiem wodnym na nieczynn linia kolejow Godap-ytkiejmy Botkuny - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. Bronisze - park w zespole podworskim XIX/XX w. A-2609 11 stycznia 1989 KL.WKZ 534/637/D/89 A-1289 15 maja 1979 KL.WKZ 534/34/79

1-38 2-25 3-77 7-16/20 7-16/21 7-3 7-50/2 7-50/17 17-218/1; 17-218/2 17-218/4 17-218/4 17-218/4 17-218/4 17-218/4 17-252 17-252 17-163 8-176/90 8-177 6-3095 6-3097 6-72/6 7-171/27 7-170 12-213 12-213 4-69 4-107 4-149 4-77 4-164/1 A-3226 20 listopada 1991 WKZ 534/876/D/91 5-52 6-416/9 6-402 6-24 6-416/13 12-199/13; 12-199/23; 12-199/27; 12-199/28; 12-199/29 12-199/13

komunalna komunalna prywatna prywatna komunalna komunalna prywatna pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa komunalna prywatna komunalna pastwowa pastwowa prywatna prywatna komunalna prywatna prywatna pastwowa pastwowa komunalna prywatna prywatna komunalna prywatna komunalna komunalna prywatna

25. Bronisze - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Czarnwko - cmentarz ewangelicki, ok. 2 po. XIX w. Czarnwko - cmentarz ewangelicki, XIX w. Czarnwko - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. Dbie - park w zespole podworskim, XIX w. Dbie - cmentarz ewangelicki, ok. 2 p. XIX w. Dunajek -budynek szkolny w zespole szkoy, pocz. XX w. Dunajek - budynek gospodarczy w zespole szkoy, pocz. XX w. Dunajek - cmentarz ewangelicki, ok. 1900 r. Dunajek - cmentarz ewangelicki, zaoono -1 po. XIX w. Dunajek - Blenda - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. Dunajek - Kozie Gry - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. Dunajek - Wierzbianka - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w.

38. Dzigiele - cmentarz ewangelicki, l w. XIX w. 39. 40. 41. 42. Galwiecie - dwr ok. po. XIX w. Galwiecie - park ok. po. XIX w. Galwiecie - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. Galwiecie - cmentarz ewangelicki rodzinny, ok. 2 po. XIX w.

43. Gieraliszki - dwr w zespole dworsko-parkowym, 2 po. XIX w.

A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95 A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95 A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95 A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95 A-3836 4 wrzenia 1995 WKZ 534/1034/D/95

prywatna

44. Gieraliszki - obora w zespole dworsko-parkowym, 2 po. XIX w.

prywatna

45. Gieraliszki - obora w zespole dworsko-parkowym, 2 po. XIX w.

12-199/13

prywatna

46. Gieraliszki - magazyn w zespole dworsko-parkowym, 2 po. XIX w.

12-199/13 12-199/13; 12-199/24; 12-199/25; 12-199/26

prywatna

47. Gieraliszki - park w zespole dworsko-parkowym, 2 po. XIX w.

prywatna

48. Gieraliszki - cmentarz ewangelicki rodzinny, k. XIX w. 49. Gieraliszki - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 50. Gwka - cmentarz ewangelicki, 2 p. XIX w. 51. Grne - ruiny kocioa ewangelickiego, 1612-1617, przebud. 1840 r. A-199 25 stycznia 1957 NR KULT.V-2B-17-94-57

12-199/37 12-200 7-144 8-114 8-137 8-137 8-144 8-144 8-144 8-114 8-183/1 A-1690 30 czerwca 1986 KL.WKZ 534/511/D/86 9-95 9-103/4 9-100 9-100 9-153/1 9-114/2 9-114/1 12-102/6 9-114/1 12-102/6 12-102/6 9-114/6 9-148 9-60 9-13/1 9-21 9-95 A-1018/S 13 lutego 1985 WKZ 534/1018/D/95 9-151 18-74 17-132/169 17-141 19-16/2 10-32 29-6/4 14-17 17-142 14-25/2 14-8 14-69 11-27 12-180/4 12-203 12-126 12-25 12-69 12-171/7 12-171/9

prywatna komunalna komunalna pastwowa prywatna prywatna pastwowa pastwowa pastwowa pastwowa prywatna wyznaniowa wyznaniowa komunalna komunalna komunalna prywatna prywatna prywatna prywatna komunalna komunalna komunalna komunalna komunalna prywatna komunalna wyznaniowa komunalna prywatna pastwowa komunalna komunalna komunalna prywatna komunalna komunalna prywatna komunalna komunalna komunalna prywatna komunalna prywatna komunalna komunalna prywatna prywatna

52. Grne - budynek szkolny w zespole szkoy, mur. pocz. XX w 53. Grne - budynek gospodarczy w zespole szkoy, mur. pocz. XX w. Grne - dworzec w zespole dworca kolejowego przy 54. nieczynnej linii kolejowej Godap-Ek. Grne - budynek spedycji kolejowej w zespole dworca 55. kolejowego przy nieczynnej linii kolejowej Godap-Ek. Grne - budynek szaletu w zespole dworca kolejowego przy 56. nieczynnej linii kolejowej Godap-Ek 57. Grne - cmentarz ewangelicki, l p. XIX w. 58. Grne (Przeczka) - cmentarz ewangelicki, l p. XIX w. 59. Grabowo - koci ewangelicki ob. koci par. rzym. kat. p, w. MB Racowej, ok. 1590 r.

60. Grabowo plebania, nr 60, XVI w. Grabowo - budynek szkolny w zespole szkoy pocz. XX wieku 61. i okres midzywojenny. Grabowo - budynek gospodarczy w zespole szkoy pocz. XX 62. wieku i okres midzywojenny. 63. Grabowo - dawna karczma, pocz. XX w. Grabowo - dworzec w zespole stacji przy nieczynnej linii 64. kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - dom w zespole stacji przy nieczynnej linii kolejowej 65. Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - budynek gospodarczy w zespole stacji przy 66. nieczynnej linii kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - budynek gospodarczy w zespole stacji przy 67. nieczynnej linii kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - budynek gospodarczy w zespole stacji przy 68. nieczynnej linii kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - rampa w zespole stacji przy nieczynnej linii 69. kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Grabowo - mosty drogowy nad linia kolejow na nieczynnej 70. linii kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. 71. Grabowo - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 72. Grabowo - cmentarz ewangelicki, ok. po. XIX w. 73. Grabowo - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 74. Grabowo - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 75. Grabowo - cmentarz ewangelicki / przykocielny/, ok. 1700 r. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. Grabowo - cmentarz wojenny onierzy niemieckich z II wojny wiatowej, ok. 1944 r. Grygieliszki - Hajnwek Leniczwka - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 2 p. XIX w. Jabramowo - park, XIX/XX w. Jabramowo (Nowe Botkuny), cmentarz ewangelicki, XIX w. Jaboskie, most kolejowy nad droga gruntow na nieczynnej linii kolejowej Godap-Wgorzewo 1897 r. Jaboskie - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 1800 r. Jaboskie (Marcinowa Wlka) - cmentarz ewangelicki, XIX w. Janowo - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 2 po. XIX w. Janowo( w kierunku Jabramowa) - cmentarz ewangelicki, ok. 2 p. XIX w. Janowo (Niegocin) - cmentarz ewangelicki, XIX w. Janowo (Roysk) - cmentarz ewangelicki, XIX w. Janowo (Wronki Mae) - cmentarz ewangelicki, XIX w., Jany - cmentarz ewangelicki, ok. 2 po. XIX w Jeziorki Wielkie - cmentarz ewangelicki, po. XIX w. Jeziorki Wielkie - cmentarz ewangelicki, pocz. XX w. Jeziorki Wielkie - cmentarz ewangelicki, po. XIX w. Jeziorki Wielkie - cmentarz ewangelicki,. II p. XIX w. Jeziorki Mae - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. Jeziorki Mae - cmentarz ewangelicki, rodzinny, II po. XIX w. Jeziorki Mae - cmentarz ewangelicki, rodzinny, II po. XIX w.

96. Juchnajcie - dom nr 8 ob. kaplica pocz. XX w. 97. Juchnajcie - dom nr 9 pocz. XX w. 98. Juchnajcie - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 1800 r. 99. Juchnajcie - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. 100. Juchnajcie - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. 101. Jurkiszki - cmentarz ewangelicki, zaoono - II p. XIXw. 102. Kalniszki - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. 103. Kolniszki, park, XIX/XX w. 104. Kalniszki (Boek) - cmentarz ewangelicki, XIX w. 105. Kamionki - cmentarz ewangelicki, 1800 r. 106. Kolniszki - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. 107. Komidry - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 108. Kowalki - cmentarz ewangelicki, XIX/XX w. 109. Kowalki - cmentarz ewangelicki, XIX w. 110. Kowalki (Jakobieny) - cmentarz ewangelicki, XIX w. 111. Kozaki - cmentarz ewangelicki, zaoono - l po. XIX w. 112. Kozaki - cmentarz ewangelicki, rodzinny, XIX w. 113. obody - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 114. obody - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 115. Marcinowo - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 116. Marcinowo - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 117. Marcinowo - cmentarz ewangelicki, XIX w. 118. Maucie - dom nr 6 XIX/XX w. 119. Maucie - magazyn XIX/XX w. 120. Maucie - park, XIX/XX w. 121. Maucie - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 122. Morzty - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 123. Morzty - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 124. Nasuty - budynek szkolny w zespole szkoy, pocz. XX w. 125. Nasuty - budynek gospodarczy w zespole szkoy, pocz. XX w. 126. Nasuty - cmentarz ewangelicki, ok. 1850 r. 127. Nasuty - cmentarz ewangelicki, pocz. XX w. 128. Nasuty - cmentarz ewangelicki, pocz. XIX w. 129. Nasuty (Aleksandrowo) - cmentarz ewangelicki, XIX w. 130. Niedrzwica - gorzelnia w zespole podworskim, okres midzywojenny A-1981 31 marca 1987 KL.WKZ 534/D/87 A-1981 31 marca 1987 KL.WKZ 534/D/87

13-67 13-37 13-127 13-151/4 13-157/1 6-3202/1 7-183 17-201/11 7-185 30-41 17-192 15-189 16-5 16-3063/2 4-146 17-107 17-126 1-3452 1-3452 19-58 19-98 19-38 22-81/20 22-66/8 22-77/10 22-76 2-3118 2-3117 20-2/1 20-2/1 20-37 20-15 16-3051/4 16-3059/1 1-206/41

wspwasno wyznaniowa pastwowa prywatna prywatna pastwowa komunalna pastwowa pastwowa komunalna komunalna komunalna komunalna pastwowa komunalna komunalna komunalna pastwowa pastwowa komunalna komunalna komunalna prywatna prywatna pastwowa komunalna pastwowa komunalny komunalny komunalna komunalna pastwowa pastwowa prywatna

131. Niedrzwica - park, XIX/XX w. 132. Niedrzwica - cmentarz ewangelicki, XIX w. 133. Niedrzwica - cmentarz ewangelicki, XIX w. 134. Nowa Bowinka - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 135. Nowa Bowinka - cmentarz ewangelicki, rodzinny XIX/XX w. 136. Osowo - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 137. Osowo - cmentarz ewangelicki, XIX w. 138. Osowo (Gazowo) - cmentarz ewangelicki, ok. po. XIX w. 139. Pietrasze - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 140. Pietraszki - cmentarz ewangelicki, ok, II po. XIX w. 141. Pietraszki (Czerwone) - cmentarz ewangelicki, XIX w. 142. Pogorzel - szkoa, pocz. XX w. Pogorzel - dworzec w zespole stacji przy nieczynnej linii 143. kolejowej Godap-Olecko - Ek 1870 r. Pogorzel - dom w zespole stacji przy nieczynnej linii kolejowe 144. Godap-Olecko-Ek 1870 r. Pogorzel - budynek gospodarczy w zespole stacji przy 145. nieczynnej linii kolejowe Godap-Olecko-Ek 1870r. 146. Pogorzel - cmentarz ewangelicki, ok. 1800 r. 147. Rakwko - spichlerz w zespole podworskim, po. XIX w.

1-3033 1-3033 1-3033 24-55 24-60 21-60 21-5/1 21-34/2 21-56 22-49 23-159 23-49 23-40/3 23-40/1; 23-40/2 23-40/1; 23-40/2 23-115

pastwowa pastwowa pastwowa komunalna prywatna komunalna pastwowa prywatna komunalna komunalna pastwowa komunalna pastwowa prywatna prywatna komunalna prywatna

148. Rakwko - obora w zespole podworskim, po. XIX w.

149. Rakwko - park w zespole podworskim, po. XIX w. 150. Rakwko - most kolejowy nad droga gruntow na nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1910 r.

A-3204 4 listopada 1991 WKZ 534/855/D/91 A-3204 4 listopada 1991 WKZ 534/855/D/91 A-3204 4 listopada 1991 WKZ 534/855/D/91

6-53/1

6-53/1

prywatna

6-53/3 6-31/4

prywatna komunalna

Rakwko - most kolejowy nad droga gruntow na nieczynnej linii kolejowej Godap-ytkiejmy, ok. 1910 r. 152. Regiele - Regellen, Glaubitz, cmentarz ewangelicki, p. XIX w. 153. Regiele - cmentarz ewangelicki, rodzinny, XIX w. 154. Rostek - park dom z zespole podworskim XIX/XX w. Roysk May - budynek gospodarczy w zespole podworskim, 155. XIX/XX w. Roysk May - budynek gospodarczy w zespole podworskim, 156. XIX/XX w. Roysk May - budynek gospodarczy w zespole podworskim, 157. XIX/XX w. 158. Roysk May - stodoa w zespole podworskim XIX/XX w. 159. Roysk May - myn wodny w zespole podworskim, XIX/XX w. 160. Roysk May - cmentarz ewangelicki /rodzinny/, ok. 1800 r. 161. Roysk Wielki - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 1800 r. 162. Rudzie, cmentarz ewangelicki, 2 po., XIX w. 163. Samoniny - cmentarz ewangelicki, 2 po. XIX w. 164. Siedlisko - budynek szkolny w zespole szkoy pocz. XX w. 165. Siedlisko - cmentarz ewangelicki, ok. II p. XIX w. Skocze - budynek szkolny w zespole szkoy, okres 166. midzywojenny. 151. 167. Skocze - budynek dawnej gospody, pocz. XX w. 168. Skocze - cmentarz ewangelicki, ok. II p. XIX w. 169. Sokoy - cmentarz ewangelicki, ok. II p. XIX w. 170. Suczki - cmentarz ewangelicki, II p. XIX w. 171. Szyliny - cmentarz ewangelicki, XIX w. 172. Tatary - cmentarz ewangelicki, XIX w. 173. Ubale - grb onierski, niemiecki, z I wojny wiatowej, 1914 r. 174. Wilkasy - park dworski, XIX/XX w. 175. Wilkasy - cmentarz ewangelicki, XIX/XIX w. 176. Wilkasy - cmentarz ewangelicki, rodzinny, k. XIX/XX w.(?) 177. Wikajcie - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 178. Wosty - cmentarz ewangelicki, XIX w. 179. Wronki Wielkie - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 1850 r. 180. Wronki-Podgrze - cmentarz ewangelicki, zaoono - ok. 1800 r. Wronki Wielkie - cmentarz onierzy radzieckich z II wojny wiatowej, l. 40. 50. XX w. A-3463 15 kwietnia 1993 WKZ.534/951/D/93 A-3283 26 lutego 1992 WKZ 534/905/D/92 A-2588 15 listopada 1988 KL.WKZ 534/188/D/88

6-31/4 17-188 17-121 10-129/56 24-38/11 24-38/11 24-38/11 24-38/11 24-110/3 24-38/11 24-74 30-59 28-52 25-48/1 25-122 15-179 26-21/2; 26-19/2 15-166 24-6 27-30 6-3055 17-82 22-93/3 30-94; 30-93/2 30-64 30-71/2 28-126 29-6 19-149 19-135

komunalna komunalna komunalna pastwowa pastwowa prywatna prywatna prywatna prywatna prywatna komunalna komunalny komunalna prywatna komunalna komunalna wspwasno komunalna komunalna komunalna pastwowa komunalna prywatna prywatna komunalna prywatna komunalna prywatna komunalna komunalna

181.

19-131 17-3/3 30-21/2 30-21/2 30-15/12 23-166/39 23-166/70

komunalna prywatna prywatna prywatna pastwowa komunalna prywatna

182. Wrotkowe - cmentarz ewangelicki, II p. XIX w. 183. Zatyki - budynek szkolny w zespole szkoy, pocz. XX w. 184. Zatyki - budynek gospodarczy w zespole szkoy, pocz. XX w. 185. Zatyki - cmentarz ewangelicki, II po. XIX w. 186. elazki - cmentarz ewangelicki, ok. II po. XIX w. 187. elazki - cmentarz ewangelicki, rodzinny, ok. II po. XIX w.

TABELA 5. MIASTO I GMINA GODAP. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW.
Nr Nazwa lokalna Obszar AZP Nr M. 14-80 14-80 14-80 12-77 12-78 12-78 12-78 12-78 12-78 12-78 1 1 2 1 2 3 4 5 6 7 Nr Ob. 1 9 10 11 4 5 21 22 23 24 lad osadnictwa 2 po. XVI-XVIII w. osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa XVII-XVIII w. XVI-XVII w. 2 po. XIII-1po. XIV w. epoka kamienia lad osadnictwa lad osadnictwa grodzisko osada osada (?) lad osadnictwa 7. Baupiany 8. Baupiany 9. Baupiany 10. Baupiany okres nowoytny epoka kamienia wczesne redniowiecze okres wdrwek ludw rodkowa epoka kamienia epoka kamienia-epoka brzu Funkcja cmentarzysko osada 2. Babki 3. Babki 4. Baupiany 5. Baupiany 6. Baupiany Kultura krg wschodniomazurski jawieska Chronologia wczesne redniowiecze wczesne redniowiecze Uwagi

1. Babki

11. Barkowo 12. Barkowo 13. Barkowo

13-77 13-77 13-77

1 2 3

3 14 15

osada osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa

rodkowa epoka kamienia XVI-XVII w. wczesne redniowiecze XVI w. pradzieje XVI w. XIX w. pradzieje XIV w. XVI-XVII w. XVII-XVIII w, wczesne redniowiecze XVI w, okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw 2 po. XVI w. - 1 po. XVII w. pne redniowiecze po. XVI w. 2 po. XV XVI w. XIX w. pny okres wpyww rzymskich 2 po. XVI w. okres wpyww rzymskich wczesne redniowiecze 2 po. XVI w. mezolit wczesna epoka brzu epoka kamienia mezolit epoka elaza mezolit wczesna epoka brzu pne redniowiecze epoka kamienia mezolit epoka elaza okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw pne redniowiecze pny okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw (?) mezolit - epoka brzu okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw epoka kamienia epoka elaza nieokrelona epoka kamienia epoka kamienia epoka elaza okres nowoytny epoka kamienia mezolit - epoka elaza nieokrelona pne redniowiecze epoka kamienia epoka elaza

14. Barkowo

13-77

16

osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa

15. Barkowo

13-77

17 osada osada lad osadnictwa

16. Bowinka 17. Botkuny 18. Botkuny

15-77 13-79 13-79

3 1 2

57 1 15 osada lad osadnictwa osada ? lad osadnictwa

19. Botkuny

13-79

16 osada osada

20. Botkuny

13-79

17 lad osadnictwa lad osadnictwa

21. Botkuny

13-79

18 osada lad osadnictwa

22. Botkuny

13-79

19

lad osadnictwa osada

23. Bronisze 24. Bronisze 25. Bronisze 26. Bronisze 27. Bronisze

13-80 13-80 13-80 13-80 13-80

1 2 3 4 5

5 6

lad osadnictwa obozowisko lad osadnictwa

7 8 9

obozowisko (?) lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada

28. Dbie

15-77

lad osadnictwa 29. Dbie 15-77 2 7 lad osadnictwa obozowisko - osada 30. Dbie 15-77 3 8 osada lad osadnictwa 31. Dbie 32. Dbie 33. Dbie 15-77 15-77 15-77 4 5 6 9 11. 12. lad osadnictwa lad osadnictwa obozowisko - osada (?) lad osadnictwa lad osadnictwa 34. Dbie 15-77 7 13. lad osadnictwa lad osadnictwa 35. Dbie 15-77 8 14. lad osadnictwa lad osadnictwa 36. Dbie 15-77 9 15 lad osadnictwa

lad osadnictwa 37. Dbie 15-77 10 16

okres nowoytny okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw nieokrelona pne redniowiecze epoka kamienia pne redniowiecze - okres nowoytny epoka kamienia okres wdrwek ludw pny paleolit epoka kamienia mezolit epoka elaza wczesna epoka elaza (?) wczesne redniowiecze pne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia pne redniowiecze epoka kamienia okres wdrwek ludw okres wpyww rzymskich nieokrelona pne redniowiecze epoka kamienia epoka elaza mezolit epoka elaza okres wdrwek ludw okres wpyww rzymskich epoka kamienia epoka kamienia epoka kamienia epoka elaza pne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia okres nowoytny epoka kamienia mezolit epoka elaza okres nowoytny nieokrelona okres nowoytny epoka kamienia pne redniowiecze mezolit epoka elaza pny paleolit mezolit nieokrelona wczesne redniowiecze okres nowoytny mezolit wczesne redniowiecze okres nowoytny mezolit epoka elaza nieokrelona

lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

38. Dbie

15-77

11

17

lad osadnictwa

lad osadnictwa 39. Dbie 40. Dbie 15-77 15-77 12 13 20 21 cmentarzysko (?) lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa 41. Dbie 15-77 14 22 osada osada osada lad osadnictwa 42. Dbie 43. Dbie 44. Dbie 45. Dbie 46. Dbie 15-77 15-77 15-77 15-77 15-77 15 16 17 18 19 23 24 25 26 lad osadnictwa 32 obozowisko - osada lad osadnictwa 47. Dbie 48. Dbie 49. Dbie 15-77 15-77 15-77 20 21 22 33 34 53 lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa

50. Dbie

15-77

23

54 lad osadnictwa lad osadnictwa

51. Dbie

15-77

24

55 lad osadnictwa lad osadnictwa

52. Dbie

15-77

25

56

lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

53. Dbie

15-77

26

58 lad osadnictwa lad osadnictwa

54. Dbie 55. Dbie

15-77 15-77

27 28

59 60 lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

56. Dbie

15-77

29

61 lad osadnictwa lad osadnictwa obozowisko

57. Dbie

15-77

30

62

lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

58. Dbie

15-77

31

63 lad osadnictwa

lad osadnictwa lad osadnictwa 59. Dbie 60. Dbie 61. Dbie 62. Dbie 63. Dbie 15-77 15-77 15-77 15-77 15-77 32 33 34 35 36 64 65 66 67 68 lad osadnictwa lad osadnictwa 64. Dbie 15-77 37 69 lad osadnictwa lad osadnictwa 65. Dunajek 66. Dunajek 67. Dunajek 68. Dunajek 69. Dunajek 15-78 15-78 15-78 15-78 15-78 1 2 3 4 5 20 21 22 23 33 lad osadnictwa lad osadnictwa osada (?) lad osadnictwa lad osadnictwa osada kopce, kurhany (?) osada osada osada lad osadnictwa 74. Dunajek 75. Dunajek 76. Dunajek 15-78 16-78 16-78 10 11 12 38 6 32 lad osadnictwa 77. Dunajek 16-78 13 33 lad osadnictwa osada 78. Galwiecie 12-79 1 5 lad osadnictwa lad osadnictwa osada osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa 86. Gieraliszki 87. Gieraliszki 88. Gieraliszki 89. Godap 90. Godap 91. Godap 92. 93. 94. 95. 96. Godap Godap Godap Godap Godap 15-77 15-77 15-77 12-78 12-78 12-78 12-79 12-79 12-78 12-78 12-78 12-78 2 3 4 1 2 3 4 5 7 8 9 10 31 37 38 1 2 3 1 2 10 11 31 32 osada osada osada osada osada osada lad osadnictwa osada osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa znalezisko lune lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

okres nowoytny epoka kamienia okres nowoytny mezolit epoka elaza mezolit mezolit mezolit epoka elaza pne redniowiecze epoka kamienia wczesne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia mezolit pne redniowiecze - okres nowoytny epoka kamienia mezolit epoka elaza pne redniowiecze - okres nowoytny nieokrelona pne redniowiecze - okres nowoytny pne redniowiecze - okres nowoytny pne redniowiecze - okres nowoytny mezolit epoka elaza pne redniowiecze okres wpyww rzymskich okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw okres nowoytny okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw redniowiecze XVI w. XVIII XIX w. 2 po. XVI w. pradzieje neolit XVI w. 2po. XVI w. 1 po. XVII w. XVI w. mezolit epoka elaza pne redniowiecze - okres nowoytny okres wpyww rzymskich (?) wczesne redniowiecze (?) mezolit epoka elaza mezolit epoka elaza schykowy paleolit i mezolit wczesna epoka brzu schykowy paleolit i mezolit pny paleolit 2 po. XVI-XVII w, mezolit, neolit epoka brzu 2 po. XVI XVII w. 2 po. XVII - XIX w. XVI XVII w. pny okres wpyww rzymskich okres wdrwek

70. Dunajek 71. Dunajek 72. Dunajek 73. Dunajek

15-78 15-78 15-78 15-78

6 7 8 9

34 35 36 37

79. Galwiecie 80. Galwiecie 81. Galwiecie 82. Galwiecie 83. Galwiecie 84. Galwiecie 85. Gieraliszki

12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-80 15-77

2 3 4 5 6 7 1

6 7 3 8 11 4 27

97. Godap

ludw lad osadnictwa 98. Godap 99. Godap 100. Godap 101. Godap 12-78 13-78 13-78 13-78 11 12 13 14 34 1 11 12 osada lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada osada osada osada osada osada osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa lad osadnictwa cmentarzysko lad osadnictwa cmentarzysko ciaopalne lad osadnictwa osada lad osadnictwa lad osadnictwa osada (?) lad osadnictwa 126. Gwka 15-77 6 52 lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa 127. Gwka 14-77 8 9 lad osadnictwa osada lad osadnictwa lad osadnictwa 2 po. XVI XVII w. epoka brzu neolit lub wczesna epoka brzu 2 po. XVI XVII w. 2 po. XVI XVII w. oraz XIX w. epoka kamienia - wczesna epoka brzu 2 po. XVI XVII w. XIX w. neolit - wczesna epoka brzu XVII w. neolit lub wczesna epoka brzu mezolit mezolit (?) XIV XV w. 2 po. XVI w. mezolit (?) mezolit (?) XVI w. XVII w. XVI w. 1 po. XVII w. XVI w. 1 po. XVII w. XVII w. XVIII w. lad osadnictwa redniowiecze 2 po. XVI w., XVI XVII w. XVI w. pny okres wpyww rzymskich epoka kamienia epoka elaza mezolit wczesna epoka brzu (?) okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw mezolit epoka kamienia - epoka brzu pne redniowiecze okres nowoytny wczesne redniowiecze pne redniowiecze okres nowoytny wczesna epoka brzu okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw okres nowoytny neolit - wczesna epoka elaza pradzieje okres nowoytny okres nowoytny redniowiecze (XIII-XIV w.) okres nowoytny (XVIII-XIX w.) okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw pradzieje

102. Godap

13-78

15

13

103. Godap 104. Godap 105. Godap 106. Godap 107. Godap 108. Godap 109. Godap 110. Godap 111. 112. 113. 114. 115. Godap Godap Godap Godap Godap

13-78 13-78 13-78 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 12-79 13-79 13-79 13-79 13-80 15-77 15-77 15-77 15-77 15-77

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 33 1 1 2 3 4 5

14 15 16 3 4 8 9 10 11 12 13 14 15 16 4 12 21 4 3 35 36 50 51

116. Godap 117. Godap 118. Godap 119. Godap 120. Grne 121. Gwka 122. Gwka 123. Gwka 124. Gwka 125. Gwka

lad osadnictwa lad osadnictwa 128. Gwka 129. Gwka 130. Gwka 14-77 15-77 15-77 9 10 11 10 11 12 lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

131. Gwka

15-77

12

13

osada

132. Gwka 133. Gwka

15-77 15-77

13 14

8 18

lad osadnictwa lad osadnictwa

134. Grabowo 135. Grabowo 136. Grabowo 137. Grygieliszki 138. Grygieliszki 139. Jaboskie 140. Jaboskie

14-78 14-78 14-78 12-77 12-77 13-78 13-78

1 2 3 1 2 1 2

5 6 7 6 7 5 6

osada osada osada osada osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

okres nowoytny (XVII-XX w.) okres nowoytny (XIX-XX w.) okres nowoytny (XVII-XIX w.) XVII-XVIII w. XVI-XVII w. XVI XVII w. paleolit (?) ? epoka kamienia 2 po. XVI XVII w. XIV XV w. 2 po. XVI 2 po. XVI XVII w. neolit lub wczesna epoka brzu pradzieje XVI XVII w. pradzieje XVI po. XVII w. pradzieje XVI XVII w. XIX w. neolit - wczesna epoka brzu pne redniowiecze epoka kamienia mezolit epoka elaza pny paleolit okres nowoytny pne redniowiecze pne redniowiecze okres nowoytny okres wdrwek ludw modsza epoka elaza XVIII-XIX w. XV (?)-XVI w XV w. XVI-XVII w. XV-XVI w. XVI w. XV w. wczesna epoka elaza ew. okres wpyww rzymskich schykowy neolit - wczesna epoka brzu pny okres wpyww rzymskich - wczesny okres wdrwek ludw okres wpyww rzymskich wczesne redniowiecze XVI w. mezolit XVI-XVII w. wczesne redniowiecze ? XVII w. pne redniowiecze (XV w.) XVII w. (?) 1 po. XVI w. XI w. pny okres wpyww

141. Jaboskie

13-78

7 osada osada

142. Jaboskie 143. Janowo 144. Janowo 145. Jany 146. Jany 147. Jany

13-78 13-78 13-78 13-77 13-77 13-77

4 1 2 1 2 3

8 17 18 6 18 20 lad osadnictwa lad osadnictwa osada Osada osada osada osada osada osada lad osadnictwa osada

148. Jany

13-77

21

149. Jany 150. Jeziorki Wielkie 151. Jeziorki Wielkie 152. Jeziorki Wielkie 153. Jeziorki Wielkie 154. Jeziorki Wielkie 155. 156. 157. 158. Juchnajcie Juchnajcie Juchnajcie Juchnajcie

13-77 15-77 15-77 15-77 15-77 15-77 13-77 13-77 13-77 13-77 13-77 13-77 13-77 13-77 13-77

5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9

22 45 46 47 48 49 1 2 19 23 24 25 26 31 osada osada osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa cmentarzysko osada osada osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

159. Juchnajcie 160. Juchnajcie 161. Juchnajcie 162. Juchnajcie 163. Juchnajcie

164. Juchnajcie

13-77

10

32

osada

lad osadnictwa 165. Kolki 13-79 1 5 lad osadnictwa osada 166. Kolki 167. Kolki 168. Kolniszki 169. Kolniszki 170. Kolniszki 171. 172. 173. 174. Konikowo Konikowo Konikowo Komidry 13-79 13-79 13-79 13-79 13-79 13-78 13-78 13-78 12-78 2 3 1 2 3 1 2 3 1 6 7 2 13 14 4 9 10 33 lad osadnictwa grodzisko (?) lad osadnictwa osada osada osada lad osadnictwa grodzisko osada lad osadnictwa

rzymskich - wczesny okres wdrwek ludw lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa 177. Kowalki 15-78 3 14 lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa 178. Kowalki 179. Kozaki 15-78 13-79 4 1 15 21 lad osadnictwa osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada osada osada lad osadnictwa grodzisko znalezisko lune osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa 189. Nasuty 15-78 3 17 lad osadnictwa lad osadnictwa osada 190. Nasuty 191. Nasuty 192. Niedrzwica 193. 194. 195. 196. Niedrzwica Niedrzwica Niedrzwica Niedrzwica 15-78 15-78 12-78 12-78 12-78 12-78 12-78 4 5 1 2 3 4 5 18 19 6 7 8 12 13 osada lad osadnictwa osada (?) osada (?) osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa osada osada 204. Niedrzwica 205. Niedrzwica 12-78 12-78 13 14 25 26 osada lad osadnictwa lad osadnictwa 206. Niedrzwica 12-78 15 27 osada okres nowoytny mezolit epoka elaza okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw XVIII w. XVI-XVII w. XVII XVIII w. ? XV-XV w. XVIIXVIII w. XVIII-XIX w. 2 po. XVI w. 2 po. XV w - 1 po. XVI w. 2 po. XV w - 1 po. XVI w. ? XV w XVI w epoka kamienia wczesna epoka brzu 2 po. XV w - XVI w pny okres wpyww rzymskich - okres wdrwek ludw epoka kamienia epoka kamienia pny okres wpyww rzymskich - okres wdrwek ludw okres nowoytny 2 po. XVI w. redniowiecze (?) 2 po. XVI w. XVIII w. pocz. XVII kon. XVIII w. okres nowoytny (XIX w.) XVI w. kon. XIX w. ? okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw okres nowoytny (XVIII-XIX w.) pne redniowiecze - okres nowoytny epoka kamienia mezolit nieokrelona wczesne redniowiecze pne redniowiecze - okres nowoytny pne redniowiecze XIV w. epoka kamienia mezolit epoka elaza okres nowoytny epoka kamienia mezolit epoka elaza okres nowoytny mezolit epoka elaza

175. Kowalki 176. Kowalki

15-78 15-78

1 2

12 13

180. Kozaki

13-79

22

181. Kozaki 182. Kozaki 183. obody 184. Marcinowo 185. Marcinowo 186. Marcinowo 187. Nasuty 188. Nasuty

13-79 14-78 12-77 14-78 14-78 14-78 15-78 15-78

3 5 1 1 2 3 1 2

23 12 8 1 3 4 6 16

197. Niedrzwica

12-78

14

198. 199. 200. 201. 202.

Niedrzwica Niedrzwica Niedrzwica Niedrzwica Niedrzwica

12-78 12-78 12-78 12-78 12-78 12-78

7 8 9 10 11 12

15 16 17 18 19 20

203. Niedrzwica

207. Niedrzwica 208. Niedrzwica 209. Niedrzwica 210. Osowo 211. Osowo 212. Osowo 213. Osowo 214. Osowo 215. Okrasin 216. Pietraszki 217. Podbrodzie

12-78 12-78 12-78 14-78 14-78 14-78 14-78 14-78 15-77 12-77 13-78

16 17 18 1 2 3 4 5 1 1 1

28 29 30 2 8 8 10 11 2 5 20

osada osada osada lad osadnictwa osada grodzisko osada osada osada osada cmentarzysko kurhanowe osada lad osadnictwa osada grd

2 po. XV w - XVI w XV w. XIX w. XV w. XVI XVIII w. ? okres nowoytny (XVIII- XX w.) okres nowoytny (XVIII- XX w.) okres nowoytny (XVIII- XIX w.) okres nowoytny (XVIII- XIX w.) wczesny okres wpyww rzymskich XVI-XVII w. XV w. 2 po. XVI-XVII w. XII w. XIV w. pny okres wpyww rzymskich - okres wdrwek ludw VII-XI w. pny okres wpyww rzymskich -okres wdrwek ludw neolit pny okres wpyww rzymskich - okres wdrwek ludw

218. Rostek

13-78

2 grd osada

219. Rostek

13-78

3 osada

220. Roysk

14-77

cmentarzysko lad osadnictwa

221. Roysk

14-77

cmentarzysko 222 Roysk 14-77 3 19 lad osadnictwa osada 223 Roysk 14-77 4 20 osada 224. Roysk 225. Roysk 226. Roysk 227. Rudzie 228. Rudzie 14-77 14-77 14-77 15-78 15-78 5 6 7 1 2 14 21 22 lad osadnictwa 3 4 lad osadnictwa lad osadnictwa 229. Rudzie 15-78 3 5 lad osadnictwa osada lad osadnictwa (?) 230. Rudzie 15-78 4 7 lad osadnictwa lad osadnictwa 231. Rudzie 232. Samoniny 233. Samoniny 234. Siedlisko 235. Siedlisko 236. Siedlisko 15-78 12-77 12-77 15-78 15-77 15-77 5 1 2 1 2 3 8 9 10 2 28 29 osada osada lad osadnictwa znalezisko lune lad osadnictwa lad osadnictwa osada lad osadnictwa osada lad osadnictwa bruk kamienny osada lad osadnictwa

VII-XI w. okres nowoytny (XVIII-XX w.) okres wpyww rzymskich okres wdrwek ludw okres nowoytny (XVIII-XIX w.) okres nowoytny (XVIII-XX w.) okres nowoytny (XVIII-XX w.) pradzieje okres nowoytny pne redniowiecze okres nowoytny wczesne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia wczesne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia mezolit epoka elaza epoka kamienia pne redniowiecze XVII-XVIII w. neolit (?) XVII-XVIII w. pny paleolit mezolit epoka elaza pne redniowiecze redniowiecze

lad osadnictwa lad osadnictwa 237. Siedlisko 15-77 4 30 osada lad osadnictwa 238. Siedlisko 15-77 5 39 osada osada lad osadnictwa 240. Siedlisko 15-77 7 41 osada osada lad osadnictwa 242. Siedlisko 15-77 9 43

okres nowoytny pne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia pne redniowiecze okres nowoytny pne redniowiecze okres nowoytny mezolit epoka elaza pne redniowiecze okres nowoytny pne redniowiecze okres nowoytny epoka kamienia - epoka brzu wczesne redniowiecze

239. Siedlisko

15-77

40

241. Siedlisko

15-77

42

osada (?) osada pne redniowiecze - okres nowoytny pne redniowiecze - okres nowoytny okres nowoytny (od XVII w.) wczesne redniowiecze (?) mezolit epoka elaza epoka kamienia neolit epoka elaza XVI-XVII w. XIX-XX w.

243. Siedlisko 244. Siedlisko 245. Siedlisko 246. Siedlisko 247. Skocze 248. Skocze 249. Skocze

15-77 15-78 15-78 15-78 13-77 13-77 13-77

10 11 12 13 1 2 3

44 9 10 11 4 12 13

osada osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa

lad osadnictwa 250. Skocze 13-77 4 27 osada lad osadnictwa lad osadnictwa 251. Skocze 13-77 5 28 osada lad osadnictwa 252. Skocze 13-77 6 29 osada osada 253. Wosty 254. Zatyki 255. elazki 256. elazki 257. elazki 258. elazki 13-77 14-79 14-80 14-80 14-80 14-80 1 1 1 2 3 4 33 1 6 7 8 12 osada lad osadnictwa lad osadnictwa lad osadnictwa osada (?) osada osada

pradzieje XV-XVII w. XIX w. epoka kamienia-wczesna epoka brzu XVI-XVII w. XII-XIII w. XVI-XVII w. XV w. XVI XVII w. mezolit epoka elaza epoka kamienia epoka kamienia wczesne redniowiecze pne redniowiecze - okres nowoytny epoka kamienia

You might also like