Zacznik Nr 3 do Uchway Nr LXIII/408/2010 Rady Miejskiej w Nowej Sarzynie z dnia 28 czerwca 2010 r.

PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST NA TERENIE MIASTA i GMINY NOWA SARZYNA

ZACZNIK DO AKTUALIZACJI PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA MIASTA I GMINY NOWA SARZYNA

Nowa Sarzyna, grudzie 2009 r.

Opracowa zesp: Dr in. Pawe Szyszkowski (kierownik opracowania) Mgr in. Barbara Szyszkowska dr Sawomir Chybiski mgr Marcin Olearnik mgr Andrzej Krzykw

SPIS TRECI

SPIS TABEL TAB. 3.-1. ZESTAWIENIE

ILOCI PYT AZBESTOWO

CEMENTOWYCH FALISTYCH STOSOWANYCH JAKO POKRYCIA

DACHOWE OBIEKTW NA TERENIE

MIASTA I GMINY NOWA SARZYNA (WG DANYCH GMINY)..............................22

SPIS RYSUNKW RYS. 3.2.-1. ILO AZBESTU I LOKALIZACJA SKADOWISK W POSZCZEGLNYCH WOJEWDZTWACH [7]...............26

1.
1.1

WSTP
Podstawa formalno-prawna

Niniejszy Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna opracowany zosta zgodnie z umow nr GKG.7610/104/09 z dnia 27.11.2009 r. zawart pomidzy Miastem i Gmin Nowa Sarzyna, a firma STROBILUS z siedzib we Wrocawiu przy ul. Olenickiej 7/16, 50-320 Wrocaw. Program ten stanowi zacznik do Aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Nowa Sarzyna.

1.2

Metodyka i zakres prac

Niniejszy Program obejmuje nastpujce zagadnienia: 1. Uwarunkowania planistyczne zwizane z usuwaniem azbestu; 2. Charakterystyk azbestu z uwzgldnieniem jego negatywnego oddziaywania na zdrowie czowieka; 3. Analiz wystpowania wyrobw zawierajcych azbest (stanowic podsumowanie inwentaryzacji); 4. Ocen procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest; 5. Planowane dziaania w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest 6. Wymagania formalno-prawne oraz procedury zwizane z wykorzystywaniem, usuwaniem, transportem i unieszkodliwianiem wyrobw zawierajcych azbest; 7. Harmonogram rzeczowy; 8. Moliwe rda finansowania. W opracowaniu Programu wykorzystano informacje uzyskane z nastpujcych rde: 1. Dane Urzdu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. 2. Plan gospodarki odpadami dla wojewdztwa podkarpackiego (2008). 3. Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (Projekt, grudzie 2009)

2.

UWARUNKOWANIA PROGRAMU
i wyrobw zawierajcych azbest

2.1 Program usuwania azbestu stosowanych na terytorium Polski

Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski powsta w wyniku: przyjcia przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), w ktrej Rada Ministrw zostaa wezwana m.in. do opracowania programu zmierzajcego do wycofywania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z p. zm.) oraz odpowiednich przepisw wykonawczych do tej ustawy, potrzeb oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobw zawierajcych azbest zgodnie z zapisem art. 162 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z p. zm.) 5

Zaoono, e Program ten moe stanowi element krajowego planu gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi oraz programw ochrony rodowiska na szczeblu wojewdzkim, powiatowym i gminnym. Zgodnie z informacjami zawartymi w Programie, na terenie Polski znajdowao si ogem 15.466 tys. Mg wyrobw zawierajcych azbest (stan na 2001 rok), w tym: 14.866 tys. Mg pyt azbestowocementowych (1.351.500 tys. m2), 600 tys. Mg rur i innych wyrobw azbestowo-cementowych. Wedug stanu na koniec III kwartau 2001 r. w caym kraju sporzdzonych zostao okoo 357 891 ocen, a liczba budynkw ogem wynosi 11,5 mln, w tym szacuje si, e obiekty zawierajce azbest stanowi 13% tj. 1,5 mln. Na podstawie szacunkowych danych sporzdzonych w oparciu o informacje uzyskane z urzdw marszakowskich i wojewdzkich oraz Gwnego Inspektoratu Ochrony rodowiska, na terenie Polski w 2007 roku znajdowao si okoo 14,5 mln Mg uytkowanych wyrobw azbestowych. Do koca 2006 roku usunito 962 000 Mg wyrobw zawierajcych azbest. Zadania wynikajce z Programu Gwne cele Programu: - spowodowanie oczyszczenia terytorium Polski z azbestu oraz usunicie stosowanych od wielu lat wyrobw zawierajcych azbest, - wyeliminowanie negatywnych skutkw zdrowotnych u mieszkacw Polski spowodowanych azbestem oraz ustalenie koniecznych do tego uwarunkowa, - spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaywania azbestu na rodowisko i doprowadzenie, w okrelonym horyzoncie czasowym, do spenienia wymogw ochrony rodowiska, - stworzenie odpowiednich warunkw do wdroenia przepisw prawnych oraz norm postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej. Zadaniem programu byo okrelenie warunkw sukcesywnego usuwania wyrobw zawierajcych azbest. W programie zawarte zostay:

iloci wyrobw oraz ich rozmieszczenie terytorialne w Polsce, obliczenia iloci i wielkoci niezbdnych skadowisk odpadw wraz z kosztami ich budowy i eksploatacji, dochody i wydatki budetu pastwa z tytuu prac zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest, szacunki innych dochodw i wydatkw, potrzeby kredytowe, propozycje nowych uregulowa i nowelizacji przepisw odnoszcych si do problematyki azbestu, propozycje zaoe organizacyjnych i monitoringu programu w ukadzie centralnym i terytorialnym.

Podsumowanie dotychczasowej realizacji Programu Zgodnie z Raportem z realizacji w latach 2003-2007 Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, stosowanych na terytorium Polski dotychczasowe dziaania day niewystarczajce, lecz korzystne rezultaty przybliajce rozwizanie problemu azbestu na terytorium Polski. W zwizku ze zmian uwarunkowa spoeczno-gospodarczych zwizanych z wstpieniem Polski do struktur europejskich opracowano Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, ktry jest aktualizacj i kontynuacj Programu Usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski.

2.2

Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032.

Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 (POKA) przyjty uchwa Rady Ministrw nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (POKA) [8] jest programem wieloletnim i okrela gwne cele oraz zadania suce ich realizacji. Jest dostosowan do obecnych uwarunkowa spoeczno-gospodarczych kontynuacj przyjtego przez Rad Ministrw 14 maja 2002 r. Programu Usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski. POKA okrela zadania niezbdne w realizacji podstawowego celu, jakim jest oczyszczenie kraju z azbestu w okresie 24 lat i w ten sposb zminimalizowanie zagroe zdrowotnych wynikajcych z obecnoci azbestu w materiaach i wyrobach zlokalizowanych na terenie kraju. Gwne cele POKA to: - usunicie i unieszkodliwienie wyrobw zawierajcych azbest, - minimalizacja negatywnych skutkw zdrowotnych spowodowanych obecnoci azbestu na terytorium kraju, - likwidacja szkodliwego oddziaywania azbestu na rodowisko. Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewdzkim i lokalnym, w piciu blokach tematycznych: 1) 2) zadania legislacyjne; dziaania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i modziey, szkolenia pracownikw administracji rzdowej i samorzdowej, opracowywanie materiaw szkoleniowych, promocja technologii unicestwiania wkien azbestowych, organizacja krajowych i midzynarodowych szkole, seminariw, konferencji kongresw i udzia w nich; zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest z obiektw budowlanych, z obiektw uytecznoci publicznej, terenw byych producentw wyrobw azbestowych, oczyszczania terenw nieruchomoci, budowy skadowisk oraz instalacji do unicestwiania wkien azbestowych; Monitoring realizacji Programu w postaci elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest; Dziaania w zakresie oceny naraenia i ochrony zdrowia, w tym dziaalno Orodka Referencyjnego Bada i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Zwizanych z Azbestem.

3)

4) 5)

Zadania suce realizacji celw POKA Zadania przewidziane w Programie bd realizowane na trzech poziomach: - centralnym Rada Ministrw, Minister Gospodarki i w strukturze Ministerstwa Gospodarki Gwny Koordynator; - wojewdzkim samorzd wojewdztwa; - lokalnym samorzd powiatowy i samorzd gminny. Organem odpowiedzialnym za monitoring i koordynacj realizacji Programu jest Minister Gospodarki, ktry powouje: 1) Gwnego Koordynatora jako osob odpowiedzialn za wspdziaanie poszczeglnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw dotyczcych uaktualniania Programu; 2) Rad Programow, ktra dziaajc jako organ opiniodawczo-doradczy Ministra Gospodarki skupia przedstawicieli wszystkich istotnych dla realizacji Programu organw, urzdw, instytucji i organizacji. Zadaniem Gwnego Koordynatora jest przede wszystkim zapewnienie efektywnej realizacji wszystkich zada finansowanych bezporednio ze rodkw budetowych pozostajcych w dyspozycji Ministra Gospodarki. Przy Ministrze Gospodarki funkcjonuje, powoana przez niego, Rada Programowa jako organ opiniodawczo-doradczy. Do zada Rady Programowej naley w szczeglnoci: 1) dokonywanie oceny realizacji zada oraz wyznaczanie nowych kierunkw prac; 2) zgaszanie Ministrowi Gospodarki propozycji inicjatyw legislacyjnych zwizanych z problematyk azbestow; 3) wyraanie opinii dotyczcych rodkw finansowych planowanych na koordynacj i monitoring Programu oraz wsparcie realizacji zada wynikajcych z Programu; 4) opiniowanie projektw aktw prawnych w zakresie problematyki azbestowej. Na poziomie wojewdzkim zadania POKA realizuje Marszaek Wojewdztwa Zadania samorzdu wojewdzkiego: 1) wsppraca z Gwnym Koordynatorem w zakresie potrzeb wynikajcych z biecej realizacji Programu; 2) gromadzenie przez pracownikw Urzd Marszakowskiego informacji o iloci, rodzaju i miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest oraz przekazywanie ich do Gwnego Koordynatora z wykorzystaniem dostpnego narzdzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl; 3) uwzgldnianie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest w wojewdzkich planach gospodarki odpadami i programach ochrony rodowiska, w szczeglnoci w zakresie lokalizacji skadowisk odpadw zawierajcych azbest oraz urzdze przewonych do przetwarzania odpadw zawierajcych azbest; 4) wsppraca na szczeblu wojewdzkim z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony rodowiska); 5) wsppraca z uczelniami i instytucjami naukowymi, organizacjami pozarzdowymi, ekspertami poszczeglnych dziedzin; 6) wsppraca z lokalnymi mediami w zakresie spraw objtych Programem; 7) przygotowywanie i aktualizacja wojewdzkich programw usuwania wyrobw zawierajcych azbest; 8) wsppraca z samorzdami powiatowymi i gminnymi, przekazywanie wytycznych oraz informacji zwizanych z realizacj Programu; 9) przedkadanie Gwnemu Koordynatorowi corocznej informacji o realizacji zada na terenie wojewdztwa;

10) opracowanie planu sytuacyjnego rozmieszczenia na terenie wojewdztwa wyrobw zawierajcych azbest na podstawie informacji przekazywanych przez samorzdy lokalne i przedsibiorcw. Na poziomie lokalnym zadania realizuj samorzdy: powiatowy i gminny. Zadania samorzdu powiatowego: 1) przygotowywanie i aktualizacja programw usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, take w ramach planw gospodarki odpadami; 2) wsppraca z gminami oraz marszakiem wojewdztwa w zakresie opracowywania programw usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, w szczeglnoci w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest, lokalizacji skadowisk odpadw zawierajcych azbest oraz urzdze przewonych do przetwarzania odpadw zawierajcych azbest; 3) organizowanie usuwania wyrobw zawierajcych azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel rodkw krajowych lub unijnych z uwzgldnieniem zasad zawartych w Programie; 4) inspirowanie waciwej postawy obywateli w zakresie obowizkw zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest; 5) wsppraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw spoecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczcych zagroe powodowanych przez azbest; 6) wsppraca z organizacjami spoecznymi wspierajcymi realizacj Programu; 7) wsppraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony rodowiska). Zadania samorzdu gminnego: 1) gromadzenie przez wjta, burmistrza, prezydenta miasta informacji o iloci, rodzaju i miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest oraz przekazywanie jej do marszaka wojewdztwa z wykorzystaniem dostpnego narzdzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl; 2) przygotowywanie i aktualizacja programw usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, take w ramach planw gospodarki odpadami; 3) organizowanie szkole lokalnych w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu nieruchomoci bez korzystania z usug wyspecjalizowanych firm; 4) organizowanie usuwania wyrobw zawierajcych azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel rodkw krajowych lub unijnych z uwzgldnieniem zasad zawartych w Programie; 5) inspirowanie waciwej postawy obywateli w zakresie obowizkw zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest; 6) wsppraca z marszakiem wojewdztwa w zakresie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest oraz opracowywania programw usuwania wyrobw zawierajcych azbest, w szczeglnoci w zakresie lokalizacji skadowisk odpadw zawierajcych azbest oraz urzdze przewonych do przetwarzania odpadw zawierajcych azbest; 7) wsppraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw spoecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczcych zagroe powodowanych przez azbest; 8) wsppraca z organizacjami spoecznymi wspierajcymi realizacj Programu; 9) wsppraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony rodowiska). Zadania samorzdu powiatowego: 1) przygotowywanie i aktualizacja programw usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, take w ramach planw gospodarki odpadami; 2) wsppraca z gminami oraz marszakiem wojewdztwa w zakresie opracowywania programw usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, w szczeglnoci w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest, lokalizacji skadowisk odpadw zawierajcych azbest oraz urzdze przewonych do przetwarzania odpadw zawierajcych azbest;

3) 4) 5) 6) 7)

organizowanie usuwania wyrobw zawierajcych azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel rodkw krajowych lub unijnych z uwzgldnieniem zasad zawartych w Programie; inspirowanie waciwej postawy obywateli w zakresie obowizkw zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest; wsppraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw spoecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczcych zagroe powodowanych przez azbest; wsppraca z organizacjami spoecznymi wspierajcymi realizacj Programu; wsppraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony rodowiska).

Program przewiduje intensyfikacj wszystkich dziaa do roku 2012 tak, aby w latach 2012-2013 dokona rzetelnej oceny realizacji celw Programu i opracowa jego aktualizacj do roku 2015. W latach 2012-2015 zostanie dokonane caociowe podsumowanie dotychczas przeprowadzonych dziaa oraz osignitych celw, take poprzez wskaniki oceny realizacji Programu. Aby zwikszy tempo usuwania wyrobw zawierajcych azbest, szczeglnie z terenw wiejskich, Program wprowadza nowy instrument umoliwiajcy usuwanie wyrobw zawierajcych azbest z terenu wasnej nieruchomoci bez korzystania z usug wyspecjalizowanych firm, o ile osoby usuwajce wyroby azbestowe zostan odpowiednio przeszkolone i bd dysponowa rodkami technicznymi eliminujcymi naraenie na kontakt z wknami azbestu, a prace te bd wykonywa incydentalnie. W ramach prac przygotowawczych do uruchomienia tego instrumentu przygotowano wykaz niezbdnych zada legislacyjnych oraz zaplanowano finansowanie odpowiednich szkole lokalnych [7]. Naley rwnie zwrci uwag na fakt, e now technologi przetwarzania odpadw azbestowych (poza unieszkodliwianiem przez skadowanie), zgodnie z przyjtym przez Rad Ministrw w dniu 14 lipca 2009 r. Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 jest przetwarzanie odpadw azbestowych w urzdzeniach przewonych w sposb zapewniajcy unicestwienie wkien azbestu (prowadzone s w tym zakresie od 2008 r. prace legislacyjne).

2.2.1

Baza azbestowa

Baza WBDA umieszczona jest w Internecie na stronie www.bazaazbestowa.pl W ramach zada POKA kontynuowane bd prace aktualizacyjne wojewdzkiej bazy danych o wyrobach i odpadach zawierajcych azbest (WBDA) Baza azbestowa. Planowana jest modernizacja tej bazy w celu wdroenia Elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest (ESIP), ktry powinien zapewni prezentacj wynikw inwentaryzacji iloci i przestrzennego rozmieszczenia azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, planowanie i wspomaganie logistyki usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, monitoring procesu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest. ESIP powinien skada si z kilku grup programw (moduw) realizujcych odrbne funkcje zarzdzania wraz z moliwoci wprowadzania i weryfikowania danych, przetwarzania i analiz w obrbie bazy danych, a take interfejs komunikacji z uytkownikiem zawierajcy procedury prezentacji graficznej i tekstowej danych wraz z wydrukiem. Zakada si, e ESIP bdzie wykorzystywa zasoby wojewdzkiej bazy danych o wyrobach i odpadach zawierajcych azbest (WBDA), z ktr zostanie zintegrowany. Aktualnie w skad wojewdzkiej bazy wyrobw i odpadw zawierajcych azbest wchodz : - zbir danych Wyrb, wykorzystywany do gromadzenia i agregacji danych o wyrobach zawierajcych azbest, dostpny wycznie dla przedstawicieli urzdw gminnych, wojewdzkich i centralnych posiadaczy loginu (kodu cyfrowego) i hasa nadanego przez administratora bazy WBDA. Zbir zawiera informacje suce monitoringowi realizacji Programu..., ktry pozwala na ocen zaawansowania prac w zakresie oczyszczania kraju z wyrobw zawierajcych azbest, - zbiory danych oglnodostpne: Firma, Skadowiska, Akty prawne oraz Aktualnoci zawierajce informacje przydatne wacicielom (uytkownikom) wyrobw zawierajcych azbest i 10

podmiotom gospodarczym zajmujcym si usuwaniem lub zabezpieczaniem tych wyrobw. Zbir danych oglnodostpnych obejmuje informacje o: 1) uprawnionych do wykonywania prac w kontakcie z azbestem; 2) posiadajcych zezwolenie na transport odpadw zawierajcych azbest; 3) jednostkach wykonujcych usugi w zakresie identyfikacji azbestu i oznaczania zawartoci azbestu w wyrobach i w rodowisku; 4) lokalizacji skadowisk odpadw zawierajcych azbest; 5) obowizujcych aktach prawnych; 6) sposobie przedkadania informacji o posiadanych wyrobach zawierajcych azbest przez ich wacicieli. Baza wyrobw i odpadw zawierajcych azbest jest narzdziem do gromadzenia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest. Dane dotyczce inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest bdce w posiadaniu osb fizycznych gromadzone s w gminach, natomiast osoby prawne przekazuj analogiczne dane bezporednio marszakowi wojewdztwa. Zbir zagregowanych informacji z gmin oraz zbir zagregowanych informacji przedkadanych marszakowi wojewdztwa stanowi zawarto wojewdzkiej bazy danych.

2.3

Uwarunkowania Planw gospodarki odpadami

2.3.1 Wojewdzki plan gospodarki odpadami Wedug informacji zawartych w Wojewdzkim Planie Gospodarki Odpadami Wojewdztwa Podkarpackiego zwanym w dalszej czci opracowania WPGO w trakcie analizy stanu aktualnego stwierdzono, e najwiksze problemy zwizane z gospodarowaniem azbestem i jego odpadami wi si z: 1. Brakiem dokadnej inwentaryzacji iloci wyrobw zawierajcych azbest. 2. Zbyt wolno przebiegajcym procesem usuwania i unieszkodliwiania wyrobw zawierajcych azbest. 3. Brakiem wdroonych mechanizmw dofinansowania usuwania azbestu dla indywidualnych gospodarstw domowych. 4. Sab wiadomoci mieszkacw dotyczca szkodliwoci dla zdrowi i ycia ludzi odpadw zawierajcych azbest. 5. Powstawaniem dzikich wysypisk, na ktrych znajduj si odpady budowlane zawierajce azbest (gwnie pokrycia dachowe). Przyjty cel w gospodarce odpadami azbestowymi w WPGO Osiganie celw okrelonych w przyjtym w dniu 14 maja 2002 r. przez Rad Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej Programie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski

11

Kierunki dziaa w gospodarowaniu odpadami zawierajcymi azbest: - monitoring prawidowego postpowanie z odpadami zawierajcymi azbest, szczeglnie wrd indywidualnych posiadaczy i firm zajmujcych si demontaem, - ewidencja wyrobw zawierajcych azbest, - modernizacja i/lub budowa skadowisk odpadw azbestowych, - wspieranie inicjatyw zmierzajcych do usuwania wyrobw budowlanych zawierajcych azbest.

2.3.2 Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (Projekt, grudzie 2009) W Projekcie Aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (Projekt, grudzie 2009), uwzgldniono zapisy niniejszego Programu.

2.4

Uwarunkowania prawne dotyczce azbestu

Zagadnienia zwizane z inwentaryzacj miejsc wystpowania azbestu znajduj si rwnolegle w dwch ustawach i w wynikajcych z nich szeregu rozporzdzeniach: - ustawa o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest z dnia 19 czerwca 1997 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z p. zm.); - ustawa Prawo ochrony rodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z p. zm.); I. Zgodnie z delegacj zawart w art. 4 ust.1 ustawy o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej wyda rozporzdzenie z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) w ktrym zostay okrelone sposoby i warunki bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest, a w szczeglnoci: 1) obowizki wykonawcy prac polegajcych na bezpiecznym uytkowaniu i usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest; 2) sposoby i warunki bezpiecznego uytkowania oraz usuwania wyrobw zawierajcych azbest, z uwzgldnieniem zabezpiecze przed przenikaniem azbestu do rodowiska; 3) warunki przygotowania do transportu i transport wyrobw i odpadw zawierajcych azbest do miejsca ich skadowania z uwzgldnieniem zabezpiecze przed przenikaniem azbestu do rodowiska; 4) wymagania, jakim powinno odpowiada oznakowanie wyrobw i odpadw zawierajcych azbest. Zgodnie z przepisami tego rozporzdzenia: a) waciciel, uytkownik lub zarzdca nieruchomoci, a take obiektu, urzdzenia budowlanego, instalacji przemysowej lub innego miejsca zawierajcego azbest, przeprowadza kontrol stanu tych wyrobw ( 4 pkt 1); b) z przeprowadzonej kontroli okresowej sporzdza si ocen stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest (wzr oceny okrela zacznik do rozporzdzenia) ( 4 pkt 2); c) ocen podmiot przekazuje waciwemu organowi nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od daty sporzdzenia oceny ( 4 pkt 3); d) wykonawca prac (polegajcych na zabezpieczeniu lub usuniciu wyrobw zawierajcych azbest) obowizany jest do zgoszenia tego faktu waciwemu organowi nadzoru budowlanego oraz waciwemu okrgowemu inspektorowi pracy ( 6 pkt 2). Zgodnie rwnie z delegacj zawart w art. 4 ust. 2 ustawy o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest, Minister Gospodarki i Pracy wyda rozporzdzenie z dnia 14 padziernika 2005 r. w sprawie zasad bezpieczestwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobw

12

zawierajcych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uytkowania takich wyrobw (Dz. U. Nr 216, poz. 1824). II. W ustawie Prawo ochrony rodowiska, azbest zaliczony zosta do substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska. Zgodnie z zapisem art. 162 Prawa ochrony rodowiska: 1. wykorzystujcy substancje [...] powinien okresowo przedkada marszakowi wojewdztwa informacje o rodzaju, iloci i miejscach ich wystpowania; 2. osoby fizyczne niebdce przedsibiorcami przedkadaj informacje w formie uproszczonej wjtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta; 3. wjt, burmistrz lub prezydent miasta okresowo przedkada marszakowi wojewdztwa informacje zebrane wczeniej w formie uproszczonej; 4. marszaek wojewdztwa prowadzi rejestr rodzaju, iloci oraz miejsc wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska. Szczegowe zasady przedkadania informacji okrela rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 9 padziernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkadania marszakowi wojewdztwa informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska (Dz. U. nr 175, poz. 1439); Uwaga: zmian dotyczc waciwoci organu wprowadza ustawa z dnia 29 lipca 2005r o zmianie niektrych ustaw w zwizku ze zmianami w podziale zada i kompetencji administracji terenowej Dz. U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1462 z p. zm.). Wedug 2 cytowanego wyej rozporzdzenia, informacj przedkada wjt, burmistrz lub prezydent miasta, marszakowi wojewdztwa do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy, poczwszy od danych za rok 2003. Wzr formularza do przekazywania informacji zosta zawarty w zaczniku do w/w rozporzdzenia. Zgodnie z delegacj zawart w art. 163 ust. 1 Prawa ochrony rodowiska, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej wyda rozporzdzenie z dnia 23 padziernika 2003 r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192 z 2003 r., poz. 1876 oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235) w ktrym zarzdzi co nastpuje: a) waciciel, zarzdca lub uytkownik miejsc [...] poddaje je przegldom w celu stwierdzenia obecnoci azbestu i oznakowania, w terminie do 6 miesicy od dnia wejcia w ycie rozporzdzenia ( 6 pkt 1.); b) waciciel, zarzdca lub uytkownik miejsc [...] dokonuje inwentaryzacji zastosowanych wyrobw zawierajcych azbest, poprzez sporzdzenie spisu z natury, w terminie do 6 miesicy od dnia wejcia w ycie rozporzdzenia ( 7 pkt 1 i pkt 2.); c) wynik inwentaryzacji ujmuje si w informacji ( 7 pkt 3); d) informacja podlega corocznej aktualizacji w terminie do 31 stycznia kadego roku ( 7 pkt 6).

2.5

Planowane zmiany prawne dotyczce azbestu

Poniej przedstawiono proponowane zmiany legislacyjne w zakresie problematyki azbestowej [7]. 1) Nowelizacja ustawy o odpadach dopuszczajca przetwarzanie odpadw zawierajcych azbest w urzdzeniach przewonych. 2) Rozporzdzenie Ministra Gospodarki w sprawie przetwarzania odpadw zawierajcych azbest w urzdzeniach przewonych (na podstawie nowelizowanej ustawy o odpadach). 3) Nowelizacja ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest w zakresie: a) uregulowania praw i obowizkw waciwych organw administracji publicznej oraz podmiotw fizycznych i prawnych, m.in. w zakresie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest, b) naoenia na gminy obowizku sporzdzania gminnego programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest i raportowania o jego realizacji z wykorzystaniem 13

5)

6)

7)

8) 9)

Elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest, c) wprowadzenia odstpstwa od obowizku usuwania z ziemi rur azbestowocementowych dla przypadkw, gdy pozostawienie w ziemi czci wyczonych z uytkowania rurocigw nie utrudni obsugi eksploatacyjnej innych instalacji infrastrukturalnych, a pozostawione w ziemi wyroby azbestowe zostan uwidocznione w planach miejscowych. d) wprowadzenia odstpstwa od obowizku oczyszczania drg zawierajcych azbest pod warunkiem skutecznego zabezpieczenia przed moliwoci emisji wkien azbestu i zapewnienia staego nadzoru nad stanem technicznym zabezpieczonych drg. e) obowizku organizowania akcji wywozu zdemontowanych wyrobw azbestowych oraz prowadzenie szkole lokalnych na terenie gminy, f) udzielania wsparcia finansowego dla gmin w zakresie organizacji szkole lokalnych w ramach rodkw budetowych bdcych w dyspozycji MG. 4) Nowelizacja rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest w zakresie: a) dostosowania do przepisw dyrektywy 83/477/EWG i 89/391/EWG, b) wprowadzenia terminw zgoszenia prac polegajcych na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest do organw kontrolnych: nadzoru budowlanego oraz inspekcji pracy, c) dodania pastwowego powiatowego inspektora sanitarnego jako organu waciwego do zgoszenia przez wykonawc rozpoczcia prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, d) dopuszczenia przetwarzania odpadw azbestowych przy uyciu nowych technologii, w urzdzeniach przewonych nowelizacja przepisu 10 ust. 6. Wydanie rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie sposobu prowadzenia przez marszaka wojewdztwa rejestru substancji, instalacji i urzdze, w ktrych substancje te byy lub s wykorzystywane (art. 163 ust. 8 ustawy Prawo ochrony rodowiska) obejmujcego sposb prowadzenia rejestru spjny z Elektronicznym Systemem Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Nowelizacja rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie sposobu przedkadania wojewodzie informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenia dla rodowiska w zakresie uzupenienia informacji w zaczniku nr 1 o dane identyfikujce waciciela, tytu wasnoci do dziaki ewidencyjnej, przewidywany termin usunicia azbestu, rodzaj zabudowy, przydatno do dalszej eksploatacji. Nowelizacja rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23.10.2003 r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest w zakresie: a) postpowania z rurami azbestowo-cementowymi oznakowanie, oznaczanie na planach sytuacyjnych pozostawionych instalacji, przegldy instalacji, b) postpowania z drogami utwardzonymi odpadami azbestowymi a zabezpieczonymi bez usuwania azbestu oznaczenie na planach azbestowych, obowizek corocznych przegldw, c) aktualizacji zacznikw nr 2 i 3 jednostka iloci (m 2), usunicie pkt 6 informacji, aktualizacja pkt 7, uzupenienie wzoru informacji (zacznik nr 2) o numer dziaki ewidencyjnej, w obrbie ktrej znajduje si azbest, d) uzupenienia wzoru informacji (zacznik nr 2) o rodzaj zabudowy (np. budynek mieszkalny, gospodarczy, przemysowy, inny). Nowelizacja rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada i pomiarw czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy w zakresie dostosowania do przepisw art. 7 ust. 3 dyrektywy 83/477/EWG. Nowelizacja rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatw, czynnikw lub procesw technologicznych o dziaaniu rakotwrczym lub 14

mutagennym w rodowisku pracy w zakresie dostosowania do przepisw art. 3 ust. 2 dyrektywy 2004/37/WE. Celem realizacji zada legislacyjnych jest potrzeba uporzdkowania praw i obowizkw osb fizycznych, prawnych i jednostek samorzdu terytorialnego, dostosowanie polskiego prawa do przepisw unijnych oraz uwzgldnienie postulatw organw kontrolnych, m.in. nadzoru budowlanego, inspekcji pracy i inspekcji sanitarnej. W zwizku z rozwojem technologii unieszkodliwiania odpadw, w tym take odpadw zawierajcych azbest, pojawiaj si moliwoci wprowadzania na terytorium Polski nowych technologii w zakresie unieszkodliwiania odpadw zawierajcych azbest, innych ni skadowanie. Nowe regulacje prawne w tym zakresie wska niezbdne wymagania najlepszych dostpnych technik (BAT) oraz standardy ochrony rodowiska dotyczce stopnia naraenia pracownikw na dziaanie pyu azbestu w rodowisku pracy oraz zawartoci wkien azbestu w substancjach powstajcych po przetwarzaniu odpadw zawierajcych azbest.

2.6 Charakterystyka wyrobw zawierajcych azbest i oddziaywanie azbestu na zdrowie czowieka

2.6.1 Rodzaje azbestu i zastosowanie Azbest zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska, obok PCB zaliczany jest do substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska. Azbest jest nazw ogln, handlow wknistych mineraw. S to materiay nieorganiczne wykazujce unikalne waciwoci chemiczne i fizyczne, ktre byy przyczyn rnorodnego ich wykorzystania ju w czasach staroytnych. Azbesty s mineraami naturalnie wystpujcymi w przyrodzie. Ich wystpowanie jest do powszechne, ale tylko w niewielu miejscach kuli ziemskiej azbest by oraz jest aktualnie eksploatowany na skal przemysow [1]. Rozrnia si pod wzgldem mineralogicznym dwie grupy azbestw: grup serpentynw i grup azbestw amfibolowych. Do grupy serpentynw naley azbest chryzotylowy. Stosowany jest w najwikszych ilociach, stanowic 85 90% oglnego zuycia azbestu. Pord azbestw amfibolowych praktyczne znaczenie maj dwie odmiany: azbest amozytowy i krokidolitowy. Z uwagi na wyjtkowo du odporno na chemikalia do produkcji filtrw w niewielkich ilociach stosowany by take antofilit. Pod wzgldem chemicznym azbesty s uwodnionymi krzemianami metali, zawierajcymi w swoim skadzie magnez, sd, wap lub elazo. Poszczeglne odmiany rni si skadem chemicznym, budow fizyczn i waciwociami decydujcymi o ich zastosowaniu przemysowym. Azbest chryzotylowy jest wknist odmian serpentynu, tj. uwodnionego krzemianu magnezu. Chryzotyl ma barw taw, po rozwknieniu prawie bia. Jest mikki, jedwabisty, o dugoci wkien do 60 mm. Wkna azbestu chryzotylowego s najciesze ze wszystkich znanych wkien pochodzenia naturalnego. Amozyt, azbest o zabarwieniu brzowym, jest krzemianem elazowo magnezowym o dobrej odpornoci na kwasy, alkalia i wod morsk. Krokidolit zwany azbestem niebieskim jest krzemianem sodowo elazowym. Kolor niebieski pochodzi od tlenku elazowego. Posiada du sprysto, wytrzymao na rozrywanie, odporno na dziaanie kwasw, alkalii, wody morskiej. Najczciej stosowany w przemyle pord amfiboli, ze wzgldu na ksztat wkien i skad chemiczny jest take azbestem najbardziej agresywnym biologicznie. Antofilit jest krzemianem magnezowym zawierajcym elazo. Charakteryzuje si ma wytrzymaoci mechaniczn, bardzo du odpornoci na temperatur oraz na chemikalia [1] . Azbest posiada unikalne waciwoci chemiczne i fizyczne. Odporno azbestu na dziaanie wysokich temperatur (temperatura topnienia ok. 1500C) jest jedn z najwaniejszych zalet, dziki ktrym znalaz on szerokie zastosowanie, jako surowiec niepalny w rnego rodzaju wyrobach. Waciwoci termoizolacyjne i dwikochonne, wytrzymao na rozciganie, elastyczno, a take odporno niektrych odmian azbestu na dziaanie kwasw, alkaliw i wody morskiej czyni ze surowiec o

15

szerokim zastosowaniu w ponad tysicu opisanych technologii (niektre doniesienia mwi o znacznie wikszej liczbie do 3000). Na wiecie wydobywanie azbestu rozpoczto na skal przemysow w kocu XIX wieku. Najwiksza ilo azbestu, ponad 80%, gwnie chryzotylu, zuywane byo do produkcji wyrobw budowlanych. W latach 60-tych XIX wieku zapocztkowana zostaa przez Warda Johnsa nowa ga przemysu materiaw budowlanych w postaci pokry dachowych z dodatkiem niepalnego azbestu. Za na pocztku XX wieku inynier austriacki Ludwik Hatschek opracowa technologi produkcji lekkiej, wytrzymaej, trwaej i niepalnej pyty azbestowo - cementowej (eternitu), stanowicej znakomity materia budowlany na dachwki i okadziny cienne, a take panele do dekoracji cian i sufitw. Do najwaniejszych wyrobw zawierajcych azbest nale:

wyroby azbestowo cementowe: pyty dekarskie, rury cinieniowe, pyty okadzinowe i elewacyjne, produkowane z azbestw chryzotylowego i amfibolowych, zawieraj od 10 do 18% azbestu. Wyroby te s ogniotrwae, odporne na korozje i gnicie, wytrzymae na dziaanie mechaniczne, lekkie, trwae; wyroby izolacyjne: wknina, wata, przdza, sznury, tkaniny termoizolacyjne, tamy, stosowane do izolacji urzdze pracujcych w wysokich temperaturach (np. silnikach okrtowych), a take w kotach parowych, wymiennikach ciepa oraz ubra i tkanin ognioodpornych. Materiay izolacyjne zawieraj, w zalenoci od przeznaczenia od 75 do 100% azbestu, gwnie chryzotylu; wyroby uszczelniajce: tektury, pyty azbestowo kauczukowe, szczeliwa plecione. Pyty azbestowo kauczukowe stanowi najbardziej powszechne wyroby uszczelniajce, ktre charakteryzuj si odpornoci na podwyszon temperatur, wytrzymaoci na ciskanie, nieznacznym odksztaceniem trwaym, dobr elastycznoci. Szczeliwa plecione stosowane do uszczelniania czci pracujcych w wysokich temperaturach oraz w rodowisku wody, pary wodnej, gazw obojtnych i aktywnych, kwasw organicznych i nieorganicznych, smarw, olejw, rozpuszczalnikw, gazw spalinowych, ugw, roztworw soli; wyroby cierne: okadziny cierne i tamy hamulcowe wykorzystywane do rnego typu hamulcw. Stosowany do ich produkcji azbest chryzotylowy chroni elementy robocze przed zbytnim przegrzaniem; wyroby hydroizolacyjne: lepiki asfaltowe, kity uszczelniajce, asfalty drogowe uszlachetnione, zaprawy gruntujce, papa dachowa, pytki podogowe, zawieraj od 20 do 40% azbestu; azbest stosowany by take w produkcji m.in. filtrw w browarnictwie, masek p/gazowych, do produkcji ktrych stosowano krokidolit.

Niektre spord wymienionych wyrobw azbestowych stanowi rdo znacznej emisji wkien azbestu do rodowiska. Wielko emisji zalena jest od technologii zwizania wkien w danym wyrobie, sposobu uytkowania wyrobw oraz procesw ich degradacji mogcych powodowa uwalnianie si elementarnych wkien. W zalenoci od zawartoci azbestu stosowanego spoiwa oraz gstoci objtociowej wyrniono dwie klasy: wyroby mikkie i twarde. Klasyfikacja ta ma istotne znaczenie dla okrelenia procedur zabezpieczenia, usuwania i skadowania wyrobw zawierajcych azbest. Klasa I (wyroby mikkie) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej mniejszej od 1000 kg/m3, zawierajce powyej 20% azbestu. Do najczciej stosowanych w tej grupie nale wyroby tekstylne, uywane przez pracownikw w celach ochronnych, koce ganicze, szczeliwa plecione, tektury, pytki podogowe, masy azbestowe natryskowe stosowane byy, jako izolacja ognioochronna konstrukcji stalowych i przegrd budowlanych. Klasa II (wyroby twarde) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej powyej 1000 kg/m3, zawierajce poniej 20%. W wyrobach tych wkna azbestowe s mocno zwizane. Niebezpieczestwo dla zdrowia i rodowiska stwarza mechaniczna obrbka tych wyrobw (cicie, wiercenie otworw, rozbijanie). Najbardziej rozpowszechnione w tej grupie s pyty azbestowo cementowe faliste oraz pyty karo stosowane, jako pokrycia dachowe i elewacje zewntrzne. Pyty paskie wykorzystywane byy, jako elewacje zewntrzne, ciany osonowe, ciany dziaowe, osony cian przewodw windowych, szybw wentylacyjnych i instalacyjnych w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilociach stosowano rury, w instalacjach wodocigowych i kanalizacyjnych, a take jako przewody kominowe i zsypy [1]. 16

Znaczne rdo emisji stanowi tzw. mikkie wyroby azbestowe zastosowane wewntrz pomieszcze w postaci izolacji cieplnej, dodatkw do farb i lakierw. Problem ten wystpi w krajach wysoko uprzemysowionych, szczeglnie w Stanach Zjednoczonych, gdzie na du skal stosowano dodatek azbestu do materiaw wykoczeniowych w budynkach uytecznoci publicznej (szkoy, szpitale) [1]. Wrd dziedzin gospodarki, w ktrych powszechnie wykorzystywano wyroby azbestowe wyrniamy: Budownictwo. Azbest stosowano w wyrobach budowlanych powszechnego uycia: eternit, czyli pyty faliste azbestowo - cementowe do pokry dachowych, pyty prasowane, KARO dachowe pokrycia lub elewacje, rury azbestowo - cementowe wysokocinieniowe (krokidolit) i kanalizacyjne, stosowane take jako przewody wentylacyjne i dymowo-spalinowe (zawarto azbestu ok. 22%), ksztatki azbestowo - cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie oglnym i przemysowym (pyty azbestowo -cementowe paskie wykorzystywane w lekkich przegrodach cian warstwowych i wbudowane w pyty warstwowe prefabrykowane PW3/A, P/3W i PW 3/A/S). Azbest mg by stosowany w budownictwie wszdzie tam, gdzie potrzebna bya podwyszona odporno ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne elementw naraonych lub potencjalnie naraonych na wysok temperatur (klapy przeciwpoarowe, cigi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze elektryczne, wzy ciepownicze, obudowa klatki schodowej, przejcia kabli elektrycznych, przewodw ciepowniczych i wentylacyjnych midzy stropami, zabezpieczenia elementw stropowych i ciennych strychw, piwnic, drg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych). Wyroby z azbestem projektanci dobierali indywidualnie do obiektw, z uwzgldnieniem wymaga przeciwpoarowych. Energetyka. Azbest stosowano w elektrociepowniach i elektrowniach, w obmurzach kotw (jako izolacje termiczne w formie sznurw i tektur na uszczelnieniach dylatacji podgrzewaczy powietrza), a take w uszczelnieniach urzdze poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, wymiennikach ciepa, w izolacjach tras ciepowniczych (jako paszcze azbestowo - cementowe lub azbestowo gipsowe). Transport. Azbest stosowano do termoizolacji i izolacji elektrycznych urzdze grzewczych w elektrowozach, tramwajach, wagonach, metrze (maty azbestowe w grzejnikach i tablicach rozdzielni elektrycznych), w termoizolacji silnikw pojazdw mechanicznych, w uszczelkach pod gowic, elementach kolektorw wydechowych oraz elementach ciernych sprzgach i hamulcach. Powszechnie stosowano azbest w kolejnictwie, w przemyle lotniczym i stoczniowym, np. w statkach, szczeglnie w miejscach naraonych na ogie, wymagajcych zwikszonej odpornoci na wysok temperatur. Przemys chemiczny. Z azbestu wykonane s przepony stosowane w elektrolitycznej produkcji chloru. Ponadto azbest wystpuje w hutach szka (np. w waach cigncych). Polska nie posiada z azbestu nadajcych si do eksploatacji przemysowej. Produkcja pyt azbestowo cementowych na ziemiach polskich rozpocza si w 1907 roku i trwaa do roku 1998, kiedy to wesza w ycie Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628 z 1997 r. i Nr 156 z 1998 r.). Zgodnie z ustaw w Polsce do 28 wrzenia 1998 r. zostaa cakowicie zakoczona produkcja pyt azbestowo cementowych, a wczeniej innych wyrobw zawierajcych azbest. Po 28 marca 1999 r. obowizuje rwnie zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest. W Unii Europejskiej cakowity zakaz importu azbestu, produkcji wyrobw azbestowych oraz obrotu nimi zosta wprowadzony z dniem 1 stycznia 2005 r. Natomiast zakaz wprowadzony w 1995 r. dotyczy wycznie azbestu niebieskiego. W wyniku demontau, rozbirki, wyburze, usunicia wyrobw zawierajcych azbest z obiektw, budowli i urzdze powstaj odpady zawierajce azbest. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 27 wrzenia 2001 r. w sprawie katalogu odpadw (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) cile wymienia rodzaje odpadw zawierajcych azbest, ktre zostay zaliczone do odpadw niebezpiecznych. W zalenoci od rda powstawania w katalogu wymieniono 9 rodzajw odpadw zawierajcych azbest: 1. Kod 06 07 01* Podgrupa: Odpady z produkcji... chloru i chlorowcw rodzaj : Odpady azbestowe z elektrolizy 17

2. Kod 06 13 04* 3. Kod 10 11 81* 4. Kod 10 13 09* 5. Kod 15 01 11*

6. Kod 16 01 11* 7. Kod 16 02 01* 8. Kod 17 06 01* 9. Kod 17 06 05* * - odpad niebezpieczny

Podgrupa: Odpady z innych procesw nieorganicznych rodzaj : Odpady z przetwarzania azbestu Podgrupa: Odpady z hutnictwa szka rodzaj : Odpady zawierajce azbest Podgrupa: Odpady z produkcji spoiw mineralnych... rodzaj : Odpady zawierajce azbest z produkcji elementw azbestowoceramicznych Podgrupa: Odpady opakowaniowe... rodzaj : Opakowania metali zawierajce niebezpieczne elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wcznie z pustymi pojemnikami cinieniowymi Podgrupa: Zuyte lub nie nadajce sie do uytkowania pojazdy... rodzaj : Okadziny hamulcowe zawierajce azbest Podgrupa: Odpady urzdze elektrycznych i elektronicznych rodzaj : Zuyte urzdzenia zawierajce wolny azbest Podgrupa: Materiay izolacyjne oraz materiay konstrukcyjne zawierajce azbest rodzaj : Materiay izolacyjne zawierajce azbest Podgrupa: Materiay izolacyjne oraz materiay konstrukcyjne zawierajce azbest rodzaj : Materiay konstrukcyjne zawierajce azbest

2.6.2 Oddziaywanie azbestu na zdrowie czowieka Powszechne stosowanie wyrobw azbestowych, z ktrych wkna azbestu w mniejszym lub wikszym stopniu mog si uwalnia do rodowiska komunalnego, spowodowao wzrost zainteresowania spoecznego zdrowotnymi skutkami rodowiskowej ekspozycji na azbest. Ze wzgldu na swoje waciwoci i praktycznie niezniszczalno azbest wprowadzony do rodowiska otaczajcego czowieka utrzymuje si w nim przez czas nieokrelony. Wkna azbestu przedostaj si do powietrza atmosferycznego w wyniku korozji materiaw zawierajcych surowiec, wietrzenia formacji geologicznych, jak i dziaalnoci czowieka. Szkodliwo azbestu jest podnoszona w wielu aktach prawnych. Azbest zosta zaliczony do substancji rakotwrczych oraz szczeglnie niebezpiecznych. Chorobotwrcze dziaanie azbestu jest wynikiem wdychania wkien zawieszonych w powietrzu. Biologiczna agresywno pyu azbestu jest zwizana ze stopniem penetracji i iloci wkien w dolnej czci ukadu oddechowego. Proces ten zaley od fizycznych i aerodynamicznych cech wkien. Najwiksze zagroenie dla organizmu ludzkiego stanowi wkna o rednicy mniejszej od 3 m i dugoci powyej 5 m tj. tak zwane wkna respirabilne, ktre z powietrzem dostaj si do pcherzykw pucnych, skd mog penetrowa tkank pucn [1]. Na wystpowanie i typ patologii wpywa rodzaj azbestu, wymiary tworzcych go wkien oraz stenie wkien i czas trwania naraenia, a wic kumulowana dawka pyu azbestu w cigu ycia osobniczego, a take efektywno biologicznych mechanizmw oczyszczania ukadu oddechowego. Dotychczasowe badania wskazuj, e zatrzymywanie chryzotylu w grnych drogach ukadu oddechowego jest bardziej prawdopodobne, ni zatrzymywanie amfiboli. Natomiast usuwanie chryzotylu z puc jest bardziej skuteczne, a wic retencja amfiboli w pucach jest wiksza [1]. Pojawianie si patologii bdcych nastpstwem ekspozycji na py azbestu jest zalene od rodzaju ekspozycji. W naraeniu na py azbestu wyrnia si ekspozycj zawodow, parazawodow i rodowiskow. Rni si one w sposb istotny wielkoci ste wkien, ich rozmiarami, dugoci trwania naraenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkoci ryzyka wystpienia okrelonych nowotworw zoliwych. Naraenie zawodowe na py azbestu moe by przyczyn nastpujcych chorb: pylicy azbestowej (azbestozy), agodnych zmian opucnowych, raka puca i midzyboniakw. W ekspozycji parazawodowej i rodowiskowej na py azbestu praktycznie gwnym skutkiem, ktry naley bra pod uwag jest midzyboniak opucnej. W zalenoci od poziomu ekspozycji moe by rwnie obserwowany wzrost ryzyka raka puca. Doniesienia kliniczne 18

i epidemiologiczne sugeruj, e z azbestem moe by rwnie zwizane wystpowanie innych nowotworw: krtani, odka i jelit, trzustki, jajnika oraz choniakw. Jednak zwikszenie ryzyka w tych grupach nowotworw nie jest wystarczajco pewne, ze wzgldu na rozbieno wynikw w rnych badaniach mona je okrela jedynie, jako prawdopodobne. Dugie okresy midzy pierwszym naraeniem, a pojawieniem si patologii zwaszcza nowotworw oznaczaj, e aktualnie wykrywane skutki odnosz si do warunkw pracy, jakie istniay 20 40 lat temu [1]. Azbestoza, rdmiszowe zwknienie tkanki pucnej z obecnoci ciaek lub wkien azbestowych, stanowi gwn patologi zawodow robotnikw naraonych na py azbestu. Ciko azbestozy uzaleniona jest zarwno od kumulowanej dawki wkien azbestu, jak i okresu, jaki upyn od pierwszego naraenia. Procesy zwknieniowe przebiegaj stosunkowo wolno, rzadko objawy kliniczne pojawiaj si w okresie krtszym od 10 lat. Wkna azbestowe mog zalega w tkance pucnej przez dugi okres i proces zwknieniowy moe si ujawni po wielu latach od ustania naraenia. Azbestozy nie stwierdza si w warunkach narae komunalnych. Stenia wkien azbestu wystpujce na stanowiskach pracy s 500 - 1000x wysze od ste odnotowywanych w rodowisku. W przeszoci rnice byy znacznie wiksze, a stenia w zakadach przetwrstwa azbestu wynosiy ponad 100 tys. wkien/l. Powszechnie uznawana jest teza, e pylica azbestowa istotnie zwiksza ryzyko wystpienia raka puca. Rozpoznawanie azbestozy, szczeglnie jej wczesnych stadiw, stwarza znaczne trudnoci ze wzgldu na brak swoistoci objaww klinicznych choroby, zarwno subiektywnych, jak i objaww przedmiotowych oraz zmian radiologicznych. Najwiksz warto rozpoznawcz maj zmiany radiologiczne puc, ktre charakteryzuj si zrnicowanym stopniem zaawansowania i rn dynamik. Wanym elementem diagnostycznym pylicy azbestowej jest take ocena stopnia zaburze sprawnoci wentylacyjnej puc, ktre u osb eksponowanych na azbest ujawniaj si gwnie pod postaci zespou restrykcyjnego, charakteryzujcego si obnieniem wartoci wskanika pojemnoci dyfuzyjnej puc. Drugim rodzajem zaburze czynnociowych moe by upoledzenie zdolnoci dyfuzyjnej puc, ktre ujawnia si zazwyczaj w zaawansowanych stadiach azbestozy i moe prowadzi do niewydolnoci oddechowej [1]. Zmiany opucnowe spowodowane pyem azbestu mog wystpowa pod postaci blaszek, zgrubie i odczynw wysikowych. agodne zmiany opucnowe nie maj wikszego znaczenia klinicznego. Zgrubienia opucnej zwykle towarzysz procesom wknienia ssiadujcej tkanki pucnej. Okres utajnienia (latencja) wynosi 15 30 lat. Skutkiem zdrowotnym naraenia na azbest jest rak puca i midzyboniak opucnej lub otrzewnej. Nowotwory te rozwijaj si gwatownie i charakteryzuj si krtk przeywalnoci [1]. Rak puca jest najpowszechniejszym nowotworem zoliwym powodowanym przez azbest. Nowotwory puca powodowane przez azbest pod wzgldem klinicznym i patomorfologicznym nie rni si od nowotworw wystpujcych spontanicznie w populacji generalnej. Wedug niektrych autorw wrd raka puca powodowanych azbestem przewaaj gruczolakoraki. Na podstawie bada autopsyjnych, szacowane odsetki wystpowania raka puca u osb z azbestoz wahaj si w szerokim przedziale od 35 do 87%. Rakotwrcze dziaanie azbestu naley w dalszym cigu rozpatrywa, biorc pod uwag: budow czsteczki wkna zawierajc w zalenoci od jego rodzaju kompleks metali, w tym rwnie o waciwociach rakotwrczych (arsen, chrom, nikiel, kadm, ow, beryl, elazo, aluminium) lub zanieczyszczenia wkna tymi metalami zwizane z jego obrbk przemysow, a take zanieczyszczenia olejami i innymi substancjami organicznymi (policykliczne wglowodory aromatyczne), nowotwory wywoane azbestem, jako wknem chemicznie nieczynnym, fizyczne waciwoci wkien. Najbardziej prawdopodobne wydaje si wizanie siy patogennego dziaania rnych wkien zarwno z ich waciwociami fizycznymi, jak i chemicznymi. Obecnie brak jest jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy azbest rozpoczyna, czy uatwia proces rozwoju raka puca, a wic czy jest inicjatorem, czy promotorem procesu nowotworowego. Przewaaj pogldy, e w przypadku raka puca wkna azbestu s promotorem procesu nowotworowego, zainicjowanego przez inny kancerogen. Rozpatruje si take rol azbestu, jako czynnika przenoszcego inny kancerogen rodowiskowy do podstawowych komrek nabonkowych, np. benzo(a)piren, nikiel, chrom. Istniej dostateczne dowody epidemiologiczne pozwalajce stwierdzi, e wszystkie typy azbestu powoduj raka puca. Zagroenie wystpieniem raka puca w badanych populacjach zawodowo naraonych na py azbestu wykazuje due zrnicowanie w zalenoci od typu wkna, technologii przetwrstwa, zawartoci wkien respirabilnych w pyle, rednicy, dugoci, ksztatu wkna, stenia pyu, liczby 19

lat pracy w warunkach naraenia i oglnej dawki pyu. Obecnie niemoliwe jest oddzielenie przypadkw raka puca spowodowanych paleniem od przypadkw spowodowanych naraeniem na azbest. Nowotwory te, jeli chodzi o posta histopatologiczn, s takie same [1]. Midzyboniak opucnej, rzadko wystpujcy nowotwr zoliwy. Jest przedmiotem znacznego zainteresowania ze wzgldu na udowodniony zwizek przyczynowy z ekspozycj na py azbestu zarwno zawodow, jak i rodowiskow. Midzyboniak zoliwy wywodzi si z komrek mezodermy, mezotelium lub z komrek mezenchymy pooonej pod bonami surowiczymi jam ciaa. Jest to nowotwr w przeszoci wystpujcy bardzo rzadko. Midzyboniaki opucnej s nowotworami trudnymi do diagnozowania histopatologicznego, zwykle wymagajcymi wykluczenia istnienia pierwotnego guza o innym umiejscowieniu. Nowotwory te charakteryzuj si wysok miertelnoci oraz krtk przeywalnoci wynoszc okoo jednego roku od momentu wystpienia najczstszych objaww klinicznych w postaci trudnoci oddechowych, blw w klatce piersiowej, kaszlu, wysiku w jamie opucnej. Midzyboniaki s nowotworami wystpujcymi na og powyej 65 roku ycia, a wic dotycz ich wszystkie trudnoci zwizane z ustalaniem i klasyfikacj przyczyn zgonu u osb w starszym wieku. Nie istnieje bezpieczna granica stenia wkien we wdychanym powietrzu, przy zachowaniu ktrej nie wystpuje midzyboniak opucnej, jednake uwaa si, e znaczne ryzyko wystpuje przy masywnych naraeniach [1]. Obecnie dostpne dowody nie pozwalaj na wskazanie progowego poziomu stenia azbestu, poniej ktrego nowotwory nigdy nie wystpi. Jednak jest wielce prawdopodobne, e istnieje w praktyce poziom, poniej ktrego niemoliwe jest wykrycie adnej nadwyki zachorowalnoci i umieralnoci zwizanej z naraeniem na azbest, pomimo obecnoci wkien azbestu w tkankach, w szczeglnoci puc. Niewykluczone jest wic, e istnieje poziom ekspozycji, przy ktrej ryzyko jest niewykrywalnie niskie. Podsumowujc, naley stwierdzi, e w rodowisku komunalnym gwnie wystpujcym wknem azbestowym jest chryzotyl. Dugo tych wkien nie przekracza 5 m. Stenia wkien wykazuj du zmienno w powietrzu atmosferycznym od 0 do 3,3 w./l, przy czym rednie stenie pyu azbestu rni si o trzy rzdy wielkoci midzy miastami i terenami wiejskimi. W wodzie pitnej stenie wkien waha si od wartoci nieoznaczalnych do 200 w./l. Niewiele jest bezporednich dowodw skutkw zdrowotnych zanieczyszczenia azbestem powietrza i wody pitnej. Zakrojone na szerok skal badania przypadkw midzyboniakw oraz trendw zapadalnoci wykazay zwikszon ich czsto w rejonach kopal i zakadw przetwrstwa azbestu oraz w miastach. Nowotwory te wykazuj stopniowy przyrost, rwnolegy do przyrostu wydobycia azbestu, rocznie o okoo 10%. W Polsce znaczna cz spoeczestwa utosamia azbest i wszelkie z tym zwizane zagroenia z pytami azbestowo - cementowymi stosowanymi, jako pokrycia dachw. Pyty takie, gdy s w dobrym stanie technicznym i nie s poddawane dziaaniom mechanicznym (np. nie s amane lub poddane jakiejkolwiek obrbce mechanicznej, a zwaszcza gdy ich powierzchnia nie jest cierana) nie stanowi zagroenia dla zdrowia. Grona jest emisja wkien azbestowych do otoczenia, kiedy nastpuje uwalnianie si wkien do powietrza i zachodzi niebezpieczestwo ich wdychania. Emisja moe wystpi podczas eksploatacji pyt azbestowo - cementowych w zym stanie technicznym (np. popkanych) i podczas usuwania pyt z budynkw bez odpowiednich zabezpiecze. W tym kontekcie usuwanie pokry dachowych i innych materiaw budowlanych zawierajcych azbest powinno by procesem realizowanym ze szczeglnym zachowaniem bezpieczestwa i higieny pracy. Trwao wyrobw azbestowo - cementowych szacowana jest na co najmniej 30 do 60 lat. Trwao w zalenoci od warunkw eksploatacji moe by ograniczona. Gwne czynniki, jakie wpywaj na zmniejszenie trwaoci wyrobw azbestowo - cementowych to kwane deszcze i oddziaywanie mechaniczne. Niezalenie od szacunkw trwaoci tych wyrobw (zwaszcza pyt dachowych i elewacyjnych) problem pogarszania si ich stanu technicznego w miar upywu czasu bdzie narasta. Jest to silny argument na rzecz rozpowszechnienia, stosowania i egzekwowania waciwych, bezpiecznych metod eksploatacji, usuwania, transportu i unieszkodliwiania odpadw powstaych z tych wyrobw. 20

2.7

Podstawowa charakterystyka Miasta i Gminy Nowa Sarzyna

Miasto i Gmina Nowa Sarzyna zlokalizowana jest w powiecie leajskim, w pnocnej-wschodniej czci wojewdztwa podkarpackiego. W terenie gminy pooonych jest miasto Nowa Sarzyna i 11 soectw: Jelna, Jelna - Judaszwka, ukowa, townia, etownia - Gociniec, Majdan towski, Ruda acucka, Tarnogra, Sarzyna, Wlka towska i Wola Zarczycka. Od poudnia i wschodu graniczy z gmin Leajsk, od pnocy przylega do gmin Krzeszw, Jeowe, Rudnik, a od zachodu z gmin Kamie. Nowa Sarzyna ma dogodne poczenia drogowe z Leajskiem, siedzib powiatu oraz Rzeszowem siedzib Wojewdztwa podkarpackiego. Gmina Nowa Sarzyna zajmuje powierzchni 14,376 km2. Gmin zamieszkuje 21 227 mieszkacw. Przyrost naturalny jest dodatni i ksztatuje si na poziomie ok. 2,5. Dominuje ludno w wieku produkcyjnym, jednak liczba ta systematycznie maleje. Zagszczenie ludnoci pozostaje bez zmian i wynosi 148 mieszkacw na km2. Potencja gospodarczy Miasta i Gminy Nowa Sarzyna tworz mae i rednie podmioty gospodarcze o rnorodnym profilu dziaalnoci przetwrstwo przemysowe, produkcja ywnoci, gospodarka lena, usugi transportowe budowlane, agroturystyka, rekreacja i wypoczynek, inne. W kocu roku 2008 na terenie Gminy Nowa Sarzyna zarejestrowanych byo 901 jednostek gospodarczych, z czego 96% w sektorze prywatnym. przewanie przedsibiorstwa osb fizycznych, ale rwnie due zakady przemysowe. Zakady Chemiczne 'Organika-Sarzyna' S.A. oraz dziaajce wok tego przedsibiorstwa powstae w wyniku restrukturyzacji Z-dw Chemicznych, spki z o. o. z udziaami pracownikw i Skarbu Pastwa, nie zwizane bezporednio z produkcj chemiczn, w peni samodzielne, tj: - Zakad Chemiczny Silikony Polskie Sp. z o.o. - Zakad Remontowo-Budowlany Organika Sp. z o.o. Zakad Dowiadczalny Organika Sp. z o.o. Zakad Usugowo-Produkcyjny Gumokor-Organika Sp. z o.o. Zakad Usug Elektro-Energetycznych El-Chem Sp. z o.o. Zakad Mechaniczno-Remontowy Chemrem-Organika Sp. z o.o. Zakad Usug Energetycznych Wod-Rem Sp. z o.o. Zakad Projektowo-Usugowy Organika-Projekt Sp. z o.o. Zakad Usugowo-Produkcyjny Drewrem-Organika Sp. z o.o. Organika-Silikon Sp. z o.o. W gminie dziaa rwnie: Spdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu - zajmujca si produkcj pieczywa i sprzeda towarw konsumpcyjnych, Zakad Budowlano-Handlowy STP-BUD oferujcy usugi budowlane, Przedsibiorstwo Handlowo-Usugowe ROMERO produkcja pieczywa i handel, Zakad Gospodarki Komunalnej Nowa Sarzyna Sp. z o.o., Komunalny Zakad Remontowo-Budowlany Korebud, Sp. z o.o., 2 stacje benzynowe w, w tym jedna ze stacj obsugi pojazdw.

3. STAN SARZYNA
3.1

AKTUALNY GOSPODAROWANIA AZBESTEM NA TERENIE

MIASTA

I GMINY

NOWA

Wyniki inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest

Urzd Miasta i Gminy Nowa Sarzyna przeprowadzi inwentaryzacje obiektw budowlanych pod katem wystpowania wyrobw zawierajcych azbest. Na terenie gminy wykazano istnienie pyt falistych zawierajcych azbest stosowanych jako pokrycia dachowe. czna powierzchnia pokry z 21

pyt wynosi blisko 20 tys. m2, a ich masa 234,7 Mg. Najwicej pokry dachowych z pyt azbestowo cementowych znajduje si w m. townia (4 447 m2) i w Sarzynie (3 506 m2). Wyniki inwentaryzacji przedstawiono w poniszej tabeli. Tab. 3.-1. Zestawienie iloci pyt azbestowo cementowych falistych stosowanych jako pokrycia dachowe obiektw na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (wg danych gminy)

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

Miejsce wystpowania wyrobu zawierajcego azbest (adres) Jelna 325 Jelna 385 Jelna 262 Jelna 67 Jelna 264 Jelna 39 Jelna 136 Jelna 121 Jelna 263 Jelna 263 Jelna 256 Jelna 167 Jelna 282 Jelna 123 Jelna 123 Jelna 206 Razem Jelna townia 2 townia 116 townia 48 townia 100 townia 31 townia 15 townia 12 b townia 10 townia 51 townia 73 townia 67 townia 65 townia 75 townia 104 a townia 94 townia 27 townia 26
22

Ilo m2 230 150 148 50 92 842 140 180 220 140 191 162 200 150 220 50 3 165 32 170 170 100 180 140 170 182 380 286 210 300 180 30 170 70 55 Mg 2,760 1,800 1,776 0,600 1,104 10,104 1,680 2,160 2,640 1,680 2,292 1,944 2,400 1,800 2,640 0,600 37,980 0,384 2,040 2,040 1,200 2,160 1,680 2,040 2,184 4,560 3,432 2,520 3,600 2,160 0,360 2,040 0,840 0,660

Lp. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71.

Miejsce wystpowania wyrobu zawierajcego azbest (adres) townia 490 townia 563 a townia 571 townia 458 townia 562 townia 563 townia 571 townia 504 townia 548 townia 555 townia 534 townia 490 a townia 502 Razem townia Wola Zarczycka 806 a Wola Zarczycka 809 Wola Zarczycka 790 Wola Zarczycka 793 Wola Zarczycka 807 a Wola Zarczycka 314 Wola Zarczycka 627 Wola Zarczycka 126 Wola Zarczycka 740 Wola Zarczycka 338 Wola Zarczycka 124 Wola Zarczycka 423 Wola Zarczycka 834 a Wola Zarczycka 759 Wola Zarczycka 428 Razem Wola Zarczycka ukowa 306 ukowa 280 ukowa 242 ukowa 264 ukowa 234, 234 a ukowa 117 ukowa 85 ukowa 130 ukowa 21 ukowa 60
23

Ilo 50 202 130 100 90 50 100 68 212 170 190 180 80 4 447 60 12 60 156 45 290 280 120 400 250 250 280 140 120 90 2 553 350 100 200 100 300 100 400 200 150 300 0,600 2,424 1,560 1,200 1,080 0,600 1,200 0,816 2,544 2,040 2,280 2,160 0,960 53,364 0,720 0,144 0,720 1,872 0,540 3,480 3,360 1,440 4,800 3,000 3,000 3,360 1,680 1,440 1,080 30,636 4,200 1,200 2,400 1,200 3,600 1,200 4,800 2,400 1,800 3,600

Miejsce wystpowania wyrobu Lp. zawierajcego azbest (adres) 72. ukowa 292 73. ukowa 109 74. ukowa 61 Razem ukowa 75. Sarzyna 678 76. Sarzyna 678 77. Sarzyna 347 78. Sarzyna 798 79. Sarzyna 369 80. Sarzyna 327 81. Sarzyna 367 82. Sarzyna 997 83. Sarzyna 867 84. Sarzyna 889 85. Sarzyna 1063 86. Sarzyna 766 87. Sarzyna 62 88. Sarzyna 374 89. Sarzyna 352 90. Sarzyna 222 91. Sarzyna 502 92. Sarzyna 578 93. Sarzyna 598 94. Sarzyna 616 95. Sarzyna 210 Razem Sarzyna Tarnogra 27 96. 97. Tarnogra 144 98. Tarnogra 117 99. Tarnogra 192 a 100 Tarnogra 86 . 101 Tarnogra 220 . 102 Tarnogra 127 . 103 Tarnogra 116 . 104 Tarnogra 5 . 105 Tarnogra 95 .
24

Ilo 300 400 300 2 900 160 96 230 120 150 240 240 180 160 160 320 45 130 100 150 200 130 500 120 50 25 3 506 355 190 120 110 130 160 145 234 260 90 3,600 4,800 3,600 34,800 1,920 1,152 2,760 1,440 1,800 2,880 2,880 2,160 1,920 1,920 3,840 0,540 1,560 1,200 1,800 2,400 1,560 6,000 1,440 0,600 0,300 42,072 4,260 2,280 1,440 1,320 1,560 1,920 1,740 2,808 3,120 1,080

Miejsce wystpowania wyrobu Lp. zawierajcego azbest (adres) 106 Tarnogra 36 . 107 Tarnogra 158 . 108 Tarnogra 172 . 109 Tarnogra 47 . 110 Tarnogra 81 . 111 Tarnogra 66 . 112 Tarnogra 40 . 113 Tarnogra 80 . 114 Tarnogra 87 . Razem Tarnogra Razem Miasto i Gmina

Ilo 120 180 80 160 120 150 200 100 80

2 984 19 555

1,440 2,160 0,960 1,920 1,440 1,800 2,400 1,200 0,960 35,808 234,660

3.2

Analiza rynku usuwania i unieszkodliwiania azbestu

Na podstawie danych statystycznych dotyczcych produkcji, importu i dystrybucji wyrobw azbestowo-cementowych oraz przyjtych rednich wskanikw ich zuycia okrelono, e na terytorium Polski w roku 2009 znajdowao si 14,5 mln Mg wyrobw zawierajcych azbest [7]. Przyjmuje si, i nastpujce iloci odpadw zawierajcych azbest zostan unieszkodliwione w kolejnych latach: - w latach 2009 2012 okoo 28% odpadw (4 mln Mg), - w latach 2013 2022 okoo 35% odpadw (5,1 mln Mg), - w latach 2023 2032 okoo 37% odpadw (5,4 mln Mg). W 2008 roku funkcjonowao w kraju 28 skadowisk przyjmujcych odpady zawierajce azbest, w tym 3 skadowiska wykorzystywane wycznie przez wacicieli (zakady przemysowe), a wolna pojemno wszystkich skadowisk przeznaczonych do przyjmowania odpadw azbestowych wynosi 1 238 728 m3. Zakadajc, e rednia objto 1 Mg skadowanych odpadw wynosi 0,82 m 3 wykazana wolna pojemno skadowiska wystarczy na zeskadowanie ponad 1,5 mln Mg odpadw azbestowych. W latach 2009 2032 planowana jest budowa 56 skadowisk odpadw zawierajcych azbest lub kwater do skadowania odpadw zawierajcych azbest. Pojemno skadowisk, ich lokalizacja i ilo na danym terenie zale od decyzji jednostek samorzdu terytorialnego i powinny by uwzgldnione w wojewdzkich planach gospodarki odpadami. W kolejnych latach planowana jest budowa 4 skadowisk odpadw (wojewdztwa: podkarpackie, podlaskie, pomorskie, lskie), o cznej pojemnoci kwater 89 240 m3 [7]. Zgodnie z POKA [7] na terenie wojewdztwa podkarpackiego znajduj si trzy skadowiska odpadw przyjmujce azbest: 1. Skadowisko Odpadw w Mynach (gm. Radymno); 2. Skadowisko Odpadw Pysznica (gm. Pysznica); 25

3. Skadowisko Odpadw Kozodrza (gm. Ostrw). Szczegowy wykaz wszystkich skadowisk azbestowych w kraju dostpny jest na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki w zakadce Bezpieczestwo Gospodarcze > Usuwanie azbestu > Program Oczyszczania Kraju z Azbestu > Skadowanie odpadw azbestowych. Rozmieszczenie wyrobw zawierajcych azbest oraz lokalizacj skadowisk przyjmujcych odpady zawierajce azbest na terenie kraju przedstawia rys. 3.2.-1

Rys. 3.2.-1. Ilo azbestu i lokalizacja skadowisk w poszczeglnych wojewdztwach [7] Usugi zwizane z usuniciem azbestu wiadczone s przede wszystkim przez firmy budowlane. Zgodnie z definicj (art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z pn. zm.) wytwrc odpadw powstaych w wyniku wiadczenia usug w zakresie budowy, rozbirki, remontu obiektw, czyszczenia zbiornikw lub urzdze oraz sprztania, konserwacji i napraw jest podmiot, ktry wiadczy usug, chyba e umowa o wiadczenie usugi stanowi inaczej. Zezwolenia zwizane z wytwarzaniem odpadw zawierajcych azbest przez podmioty wiadczce usugi o ktrych mowa w w/w definicji, wydawane s przez starost waciwego dla miejsca wytwarzania odpadw z wyczeniem terenw zamknitych dla ktrych organem waciwym jest wojewoda. Cena kompleksowej usugi zwizanej z usuniciem azbestu (demontaem, transportem i unieszkodliwieniem) uzaleniona jest od trudnoci prac budowlanych, iloci wytworzonych odpadw i odlegoci od skadowiska. Naley zwrci uwag na moliwo negocjacji cen, szczeglnie w przypadku wikszych iloci azbestu. Na podstawie analizy usug oferowanych przez firmy zajmujce si demontaem i transportem wyrobw zawierajcych azbest, szacuje si, e koszt zdjcia, transportu i unieszkodliwiania 1 m2 pyt azbestowo-cementowych (dachowych) wynosi ok. 30-39 z. Ceny kompleksowych usug w przeliczeniu na 1 Mg wynosz w kraju od 1 200 do 2 500 z brutto (wg cen z wrzenia 2009 r.).

26

redni koszt unieszkodliwienia (przyjcia na skadowisko, bez kosztw demontau i transportu) 1 Mg wyrobw azbestowych (np. pyt azbestowo-cementowych) wynosi ok. 800 z (wg cen z wrzenia 2009 r.).

3.3

Ocena procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest

Aktualny stan w zakresie wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie Miasta i Gminy Nowa Sarzyna, mona oceni nastpujco: SABE STRONY Trudna sytuacja finansowa mieszkacw, powodujca niech do indywidualnego sfinansowania usunicia i unieszkodliwienia wyrobw zawierajcych azbest Trudnoci w okreleniu rzeczywistej iloci azbestu na terenie gminy MOCNE STRONY Wysoka wiadomo spoeczna w zakresie szkodliwoci azbestu. Due zainteresowanie mieszkacw moliwoci ewentualnego dofinansowania usunicia azbestu

Znaczna ilo zinwentaryzowanych wyrobw Moliwo pozyskania dotacji z zewntrz m.in. wie si z koniecznoci poniesienia wysokich z PFOiGW kosztw ich usunicia i unieszkodliwienia. Urzd Miasta i Gminy gromadzi informacje o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska (azbest) oraz prowadzi baz wyrobw i odpadw zawierajcych azbest Podejmowanie przez gmin dziaa zmierzajcych do usunicia azbestu (wykonywanie inwentaryzacji)

4. PLANOWANE SARZYNA
4.1

DZIAANIA DOTYCZCE AZBESTU NA TERENIE

MIASTA I GMINY NOWA

Cele i kierunki dziaa

Podstawowym celem Planu jest:

Cakowite usunicie z terenu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna wyrobw zawierajcych azbest do koca 2032 roku, przy zachowaniu obowizujcych przepisw i procedur w tym zakresie
Aby osign powyszy cel przewiduje si nastpujce kierunki dziaa: 1) Sukcesywne zbieranie, analizowanie i aktualizowanie informacji o miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy; 2) Bieca wsppraca z organami i instytucjami w zakresie wymiany informacji o iloci i miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy,

27

3) Prowadzenie szerokiej kampanii informacyjno-edukacyjnej skierowanej do mieszkacw, a dotyczcej szkodliwoci azbestu, bezpiecznego postpowania z azbestem i moliwoci dofinansowania z rnych rde usuwania azbestu; 4) Wprowadzenie przez gmin systemu dofinansowania usuwania azbestu przez mieszkacw; 5) Prowadzenie biecej kontroli usuwania azbestu z terenu gminy, 6) Po wprowadzeniu nowych regulacji prawnych organizacja szkole dla osb indywidualnych dotyczcych bezpiecznego usuwania azbestu.

4.2

Charakterystyka planowanych dziaa

W ramach Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (GFOiGW) oraz innych pozyskanych rodkw mog by przyznawane osobom fizycznym (mieszkacom gminy) dotacje na usuwanie wyrobw zawierajcych azbest. Generalnie mona wyrni dwa podstawowe sposoby przyznawania i wykorzystania dofinansowania: - wariant A - indywidualne rozliczanie si mieszkaca z dofinansowania; wariant B - wsplne rozliczanie si Gminy z Wykonawc prac.

Ponisza tabela przedstawia porwnanie obu metod dofinansowania: wariant A indywidualne rozliczanie si mieszkaca z dofinansowania Szczegowe zasady dofinansowania okrela Regulamin uchwalony przez Rad Miasta i Gminy Podstaw ubiegania si o dofinansowanie jest zoenie przez zainteresowan osob stosownego wniosku Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku, zawierana jest umowa (midzy Gmin a mieszkacem) na dofinansowanie. wariant B wsplne rozliczanie si Gminy z Wykonawc prac Szczegowe zasady dofinansowania okrela Regulamin uchwalony przez Rad Miasta i Gminy Podstaw ubiegania si o dofinansowanie jest zoenie przez zainteresowan osob stosownego wniosku Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku, zawierana jest umowa (midzy Gmin a mieszkacem) na dofinansowanie. W umowie mieszkaniec zobowizuje si do udostpnienia posesji we wskazanym terminie w celu usunicia azbestu. Mieszkaniec samodzielnie wybiera wykonawc Gmina ogasza przetarg na wykonawc prac, prac; przedkadajc do gminy owiadczenie lub okrelajc minimaln ilo azbestu jak chce inny dokument potwierdzajcy przeprowadzone usun. Na podstawie przetargu okrelana jest rozpoznanie ofert wykonawcw prac. cena usunicia np. 1 m2 pokrycia dachu. Gmina zawiera umow z wykonawc prac i Mieszkaniec zawiera umow z wykonawc moe nadzorowa przebieg robt na posesji prac i samodzielnie nadzoruje przebieg robt mieszkaca. Jedna umowa z wykonawc moe dotyczy wielu posesji z terenu gminy. Rachunek za wykonane prace wystawiany jest Rachunek za wykonane prace wystawiany jest na nazwisko mieszkaca. 100% patnoci dla na gmin. 100% patnoci dla wykonawcy wykonawcy pokrywa mieszkaniec pokrywa gmina. Po zakoczeniu prac mieszkaniec przedkada w Po zakoczeniu prac mieszkaniec potwierdza, gminie stosowne sprawozdanie wraz z kopi wykonanie okrelonych prac na jego rzecz. faktury Po akceptacji rozliczenia, gmina przekazuje W przeprowadzonej procedurze mieszkaniec uzgodnion kwot dofinansowania na konto nie otrzymuje bezporednio pienidzy. mieszkaca

28

wariant A wariant B indywidualne rozliczanie si mieszkaca z wsplne rozliczanie si Gminy z Wykonawc dofinansowania prac W kadym przypadku, koszty zwizane z innymi pracami budowlanymi, wykraczajcymi poza usunicie azbestu pokrywa mieszkaniec (np. dotyczy kosztw wykonania nowego dachu) Naley zaznaczy, e podstawow saboci wariantu B z punktu widzenia Gminy, jest brak moliwoci czciowego dofinansowania usunicia azbestu. W wariancie tym, Gmina przejmujc na siebie obowizek wsppracy z wykonawc, zobligowana jest do poniesienia caoci (100%) kosztw zwizanych z usuniciem azbestu z danej posesji. Przedstawione zasady nie s ostateczne i mog zosta zmienione w zalenoci od przyjtej przez Wadze Gminy ostatecznej strategii dofinansowania.

4.2.1 System dofinansowania usuwania azbestu proponowany na terenie gminy Na dzie dzisiejszy nie przewiduje si moliwoci dofinansowania z GFOiGW prac zwizanych z usuwaniem wyrobw na terenie gminy. Dopuszcza si, w zalenoci od moliwoci finansowych gminy, stworzenie systemu dofinansowania, zwaszcza w przypadku pozyskania funduszy zewntrznych. Wczeniej zostanie przyjta stosowna uchwaa Rady Miasta. Zakada si, e osoby prawne (przedsibiorcy oraz instytucje) mog stara si o ewentualne dofinansowanie usuwania azbestu z innych rde (WFOiGW i PFOiGW); Zakada si, e Wadze gminy dy bd do pozyskania na rzecz gminy rodkw finansowych na realizacj zada, ktrych elementem bdzie usuwanie wyrobw zawierajcych azbest. Dopuszcza si, aby gmina bya koordynatorem projektw wspfinansowanych ze rodkw zewntrznych.

4.2.2 Pozostae planowane dziaania W ramach sukcesywnego zbierania i analizowania informacji o miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy, Urzd Miasta bdzie korzysta z internetowej bazy danych wyrobw i odpadw zawierajcych azbest na stronie www.bazaazbestowa.pl . W zwizku, z tym, w pierwszej kolejnoci do bazy wprowadzone zostan korekty zwizane z aktualizacj danych na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji. Zaleca si, aby Urzd Miasta i Gminy prowadzi zestawienia iloci i miejsc wystpowania wyrobw zawierajcych azbest. W tym celu wykorzystane mog by zestawienia opracowane w wersji elektronicznej (arkuszu kalkulacyjnym) w ramach Inwentaryzacji. Wskazane jest biece aktualizowanie powyszych zestawie. Burmistrz, w ramach realizacji obowizku wynikajcego z rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie sposobu przedkadania marszakowi wojewdztwa informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska (Dz. U. nr 124, poz. 1033 z 2009 r.), bdzie przedkada Marszakowi Wojewdztwa (w terminie do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy), stosowne informacje zebrane wczeniej w formie uproszczonej od mieszkacw miasta. Postanowienia niniejszego Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy naley uwzgldni w najbliszej aktualizacji Planu gospodarki odpadami. W kolejnych latach przewiduje si sukcesywne wdraanie niniejszego Programu. W zwizku z moliwymi zmianami uwarunkowa zewntrznych (prawnych lub zwizanych ze wspfinansowaniem projektw) oraz wewntrznych (finansowych lub zwizanych z ocen iloci

29

azbestu), przewiduje si moliwo aktualizacji niniejszego Programu. Aktualizacja moe stanowi odrbny dokument lub cz Planu gospodarki odpadami.

4.2.3 Dziaania informacyjno-edukacyjne Naley w ramach strony internetowej gminy, uruchomi zakadk tematyczn powicon problemowi azbestu. Na stronie powinny znale si informacje zwizane z: - Niniejszym programem azbestowym; - Przeprowadzon inwentaryzacj; - Zasadami przyznawania dofinansowania, wraz z formularzami dokumentw; - Charakterystyk azbestu i oddziaywaniem azbestu na zdrowie czowieka; - Procedurami bezpiecznego postpowania z azbestem; W przypadku wdroenia dofinansowania z GFOiGW, naley poprzez lokalne media oraz w sposb zwyczajowo przyjty, przekaza mieszkacom gminy pen informacj o moliwoci i zasadach ubiegania si o dofinansowanie usunicia azbestu. Proponuje si aby gmina, w ramach ewentualnego dofinansowania zada wynikajcych z POKA, koordynowanych przez Ministerstwo Gospodarki, wystpia o wsparcie finansowe dla: zada edukacyjnych. W tym celu w ramach kolejnego naboru wnioskw, gmina zoy wniosek o dofinansowanie dziaa edukacyjnych, prowadzenie szkole lokalnych dotyczcych bezpiecznego usuwania azbestu przez osoby indywidualne (po nowelizacji przepisw prawnych). Generalnie, dziaania informacyjno-edukacyjne w zakresie azbestu powinny by realizowane w celu: - rozpowszechnienia informacji o szkodliwym dziaaniu azbestu; - podniesienia wiedzy o planowych rozwizaniach w gospodarce odpadami azbestowymi; - waciwego postpowania mieszkacw, podmiotw, instytucji z odpadami azbestowymi zgodnie z wymogami przepisw, - wiadomego udziau wymienionych grup w dziaaniach prowadzonych przez gmin; - eliminowania samodzielnego usuwania bez stosownego przeszkolenia i dzikiego skadowania odpadw azbestowych; Strategia dziaa informacyjno-edukacyjnych powinna si opiera na nastpujcych zaoeniach: - informacje musz by kierowane do konkretnych grup odbiorcw (bardzo wanym elementem powinna by edukacja dorosych oraz dzieci i modziey). - informacje powinny by zrozumiae, atwe w odbiorze, powinny korzysta ze zrozumiaych i oglnie akceptowanych hase i symboli; - powinny by podawane z odpowiednim wyprzedzeniem i przez kanay informacyjne, z ktrych korzysta najwicej mieszkacw (witryny placwek handlowych, lokalna i regionalna prasa, szkoy, koci, itp); - informacje powinny by take przekazywane w sposb atrakcyjny i zaciekawiajcy mieszkacw np. w trakcie lokalnych, tradycyjnych imprez gminnych. Dobrym kanaem informacji i uruchamiania aktywnoci mieszkacw mog by wsplne grupy zainteresowa (stowarzyszenia lokalne); - mieszkacy powinni by informowani systematycznie o efektach usuwania azbestu, sukcesach lub problemach, - informacje powinny by wkomponowane w szerszy kontekst poprawy stanu rodowiska, estetyzacji gminy, strategi rozwoju gminy;

30

4.3

Koszty planowanych dziaa

Koszt usunicia wyrobw zawierajcych azbest z terenu Miasta i Gminy Nowa Sarzyna okrelono na podstawie danych z Analizy rynku. Zgodnie posiadanymi informacjami, na terenie gminy znajduje si 19 555 m2 pokry dachowych i elewacyjnych wykonanych z pyt azbestowo-cementowych falistych. Przyjmujc redni koszt zdjcia, transportu i unieszkodliwiania 1 m2 pyt zawierajcych azbest na poziomie ok. 35 z, cakowity koszt usunicia pokry z powyszych materiaw wyniesie 684 425,00 z. Do powyszych kosztw naley doliczy obecnie nieokrelone koszty usunicia azbestu, ktry nie zosta jeszcze zinwentaryzowany. Przy wykazanych kosztach, naleaoby, corocznie w latach 20102032 wyda okoo 31 110,20 z.

5.
5.1

ZASADY BEZPIECZNEGO POSTPOWANIA Z AZBESTEM

Charakterystyka procedur

GRUPA I.

Procedury obowizujce wacicieli i zarzdzajcych obiektami, instalacjami i urzdzeniami zawierajcymi azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura 1 dotyczca obowizkw w czasie uytkowania obiektw, instalacji i urzdze. Procedura 2 dotyczca obowizkw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest.

GRUPA II.

Procedury obowizujce wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwrcw odpadw niebezpiecznych. Procedura 3 dotyczca postpowania przy pracach przygotowawczych do usunicia wyrobw zawierajcych azbest. Procedura 4 dotyczca prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji.

GRUPA III.

Procedura obowizujca prowadzcych dziaalno w zakresie transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Procedura 5 dotyczca przygotowania i transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest.

GRUPA IV.

Procedura obowizujca zarzdzajcych skadowiskami odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Procedura 6 - dotyczca skadowania odpadw na skadowisku przeznaczonym do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest lub innym, speniajcym odpowiednie warunki techniczne.

31

5.2

Obowizki w zakresie uytkowania wyrobw zawierajcych azbest

Zakres obowizkw i zasad postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji oraz terenw, gdzie znajduje si azbest lub wyrobu zawierajce azbest przedstawia Procedura 1, dotyczca bezpiecznego ich uytkowania. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajduj si wyroby zawierajce azbest ma obowizek sporzdzenia Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest zgodnie z zacznikiem Nr 1 do rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 71, poz. 649). Termin sporzdzenia kolejnej Oceny wynika z warunkw okrelonych w poprzedniej ocenie tzn.: po 5-ciu latach, jeeli wyroby zawierajce azbest s w dobrym stanie technicznym i nie s uszkodzone, bd po 1 roku, jeeli przy poprzedniej Ocenie... ujawnione zostay drobne (do 3% powierzchni wyrobw) uszkodzenia. Wyroby, ktre posiaday lub posiadaj due i widoczne uszkodzenia powinny zosta bezzwocznie usunite [1]. Sporzdzon ocen waciciel lub zarzdca zobowizany jest zoy waciwemu terenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego, w terminie do 30-tu dni od dnia jej sporzdzenia. Jeden egzemplarz zachowuje take przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia przemysowego oraz terenu. Waciciel lub zarzdca zobowizany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest. Wyniki inwentaryzacji powinny suy do sporzdzenia stosownej informacji dla wjta, burmistrza lub prezydenta miasta, waciwego dla miejsca znajdowania si budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z wyrobami zawierajcymi azbest (osoby fizyczne). Natomiast osoby prawne maj obowizek skadania tych informacji do waciwego marszaka wojewdztwa. Informacj o wyrobach zawierajcych azbest i miejscu ich wykorzystywania oraz informacj o wyrobach zawierajcych azbest, ktrych wykorzystywanie zostao zakoczone sporzdza si wedug wzorw zawartych w zacznikach do rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23 padziernika 2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1876). Celem wykazania ewentualnych zmian w iloci posiadanych wyrobw zawierajcych azbest, informacja przedkadana jest corocznie, co w konsekwencji pozwoli na ocen zagroenia dla ludzi i rodowiska w danym rejonie. Ponadto do obowizkw waciciela lub zarzdcy budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie wystpuj wyroby zawierajce azbest, naley:

oznakowanie pomieszcze, w ktrych znajduj si urzdzenia lub instalacje z wyrobami zawierajcymi azbest, odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu; opracowanie i wywieszenie na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postpowania i uytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierajcymi azbest; zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierajcymi azbest.

Ponadto, jeeli w budynku, budowli, instalacji lub urzdzeniu oraz na terenie znajduj si wyroby zawierajce azbest o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m3 (tzw. mikkie), lub jeeli wyroby zawieraj azbest krokidolit, a take jeeli te wyroby znajduj si w zamknitych pomieszczeniach lub istnieje uzasadniona obawa duej emisji azbestu do rodowiska, waciciel lub zarzdca powinien opracowa plan kontroli jakoci powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgldni przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest [1]. Przez cay czas uytkowania wyrobw zawierajcych azbest w obiekcie lub nieruchomoci, waciciel lub zarzdca ma obowizek przeprowadzania biecej kontroli stanu oraz konserwacji tych wyrobw. Pracownicy dokonujcy takich prac i czynnoci powinni by odpowiednio przeszkoleni w zakresie 32

bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest, a take odpowiednio wyposaeni we waciw odzie i rodki ochronne [1].

33

5.3

Zasady usuwania wyrobw zawierajcych azbest

5.3.1 Obowizki wacicieli obiektw budowlanych Zakres obowizkw i postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji lub urzdze oraz terenw z wyrobami zawierajcymi azbest przed oraz w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobw przedstawia Procedura 2. Zakres procedury obejmuje okres od podjcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, do zakoczenia tych robt i uzyskania stosownego owiadczenia wykonawcy prac. Przed rozpoczciem prac waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest, posiadajcy odpowiednie informacje lub dokumenty, mogce suy do identyfikacji rodzaju i iloci azbestu w wyrobach powinien przedstawi je wykonawcy robt. Wyniki identyfikacji azbestu posiadane przez waciciela powinny by take uwzgldniane przy: sporzdzaniu Oceny...; sporzdzaniu informacji dla wjta, burmistrza, prezydenta miasta; zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest z wykonawc tych prac, wytwarzajcym odpady niebezpieczne. Na 30 dni przed rozpoczciem prac waciciel lub zarzdca ma obowizek zgoszenia, wniosku o pozwolenie na budow (remont), wraz z okrelonymi warunkami. Wniosek powinien by sporzdzony z uwzgldnieniem przepisw wynikajcych art. 31 ust. 3, pkt.2 oraz art. 36 ust. 1 pkt.1 i 4 ustawy Prawo budowlane. Na podstawie ustawy Prawo ochrony rodowiska, zatajenie informacji o wystpowaniu azbestu w wyrobach, ktre bd przedmiotem prac remontowo - budowlanych skutkuje odpowiedzialnoci prawn. Po dopenieniu obowizkw formalnoprawnych, waciciel lub zarzdca dokonuje wyboru wykonawcy prac. Nastpnie zawiera umow na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz oczyszczenia budynku , budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by jasno sprecyzowane obowizki stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu w czasie wykonywania prac. Niezalenie od obowizkw wykonawcy prac, waciciel lub zarzdca powinien poinformowa mieszkacw lub uytkownikw budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiaw zawierajcych substancje stwarzajce szczeglne zagroenie dla ludzi oraz sposobach zabezpieczenia przed ta szkodliwoci. Na kocu waciciel lub zarzdca powinien uzyska od wykonawcy prac, pisemne owiadczenie o prawidowoci wykonania robt i oczyszczenia z azbestu, a nastpnie przechowywa je przez okres co najmniej 5-lat, wraz z inna dokumentacj budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu [1].

5.3.2 Obowizki wykonawcw prac Caoksztat prac zwizanych z zabezpieczeniem lub usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest charakteryzuj odpowiednio Procedura 3, 4, 5. Postpowania dotyczce przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest obejmuje Procedura 3. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 22 ustawy o odpadach wytwrc odpadw powstajcych w wyniku wiadczenia usug w zakresie budowy, rozbirki, remontu obiektu, czyszczenia zbiornikw lub urzdze oraz sprztania, konserwacji i napraw jest podmiot, ktry wiadczy usug, chyba, e umowa o wiadczeniu usugi stanowi inaczej. Z powyszej definicji wynika, e wytwrc odpadw jest wykonawca prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, a take waciciel lub zarzdzajcy, ktry we wasnym zakresie wykonuje prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest i zleca do wykonania tylko cz robt. W takim przypadku na nim te spoczywa bd wszystkie obowizki wynikajce z przepisw i procedur postpowania z 34

odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest. Wytwrc odpadw obowizuje postpowanie okrelone przepisami ustawy o odpadach, z pniejszymi zmianami. Podstawow czynnoci dla przedsibiorcy, ktry zamierza podj dziaalno w zakresie wytwarzania odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest, w iloci powyej 100 kg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi i zawierajcymi azbest i uzyskanie jego zatwierdzenia przez waciwego, ze wzgldu na miejsce wytwarzania odpadw niebezpiecznych, marszaka wojewdztwa lub starost. Marszaek wojewdztwa zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, a starosta dla pozostaych przedsiwzi [Deja, Procedury bezpiecznego postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest ]. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi doczony do wniosku o wydanej decyzji zatwierdzajcej, powinien zawiera: wyszczeglnienie rodzajw odpadw niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okrelenie rodzaju nie jest wystarczajce do ustalenia zagroe, jakie mog powodowa odpady niebezpieczne, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania skadu chemicznego i waciwoci odpadw; okrelenia iloci odpadw niebezpiecznych poszczeglnych rodzajw przewidzianych do wytworzenia w cigu roku; informacj wskazujc na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadw niebezpiecznych lub ograniczenia iloci odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko; szczegowy opis sposobw gospodarowania odpadami, z uwzgldnieniem zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadw niebezpiecznych; wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw; okrelenie czasu prowadzenia dziaalnoci zwizanej z wytwarzaniem odpadw. Natomiast wytwrca odpadw, ktry rocznie wytwarza poniej 100 kg (0,1 Mg) odpadw niebezpiecznych na 30 dni przed rozpoczciem dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw zobowizany jest opracowa i przedoy waciwemu marszakowi wojewdztw lub starocie informacj o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania. Celem prawidowego przygotowania prac oraz zabezpieczenia pracownikw konieczn jest identyfikacja rodzaju i iloci azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia. Identyfikacji mona dokona albo na podstawie stosownych informacji i dokumentw od waciciela obiektu lub te na podstawie pobrania prbek wyrobw i wynikach bada dokonanych przez uprawnione laboratorium. Do rozpoczcia dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw mona przystpi, jeeli organ waciwy do przyjcia informacji, w terminie 30 dni od dnia zoenia informacji nie wniesie sprzeciwu, w drodze decyzji. Po dopenieniu obowizkw wynikajcych z oglnych zasad postpowania wykonawca prac uprawniony jest do przyjcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Przed przystpieniem do prac konieczne jest okrelenie stanu rodowiska, w tym strefy przyszych prac. Ma to na celu oszacowanie stopnia naraenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidowe przygotowanie planu prac. Plan pracy powinien zawiera: okrelenie stanu rodowiska przed przystpieniem do prac, w tym strefy przyszych prac, okrelenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia, aktualn Ocen stanu..., przewidywan ilo wytwarzanych odpadw do usunicia, ustalenie odpowiednich sposobw usuwania wyrobw zawierajcych azbest, okrelenie rodzajw i metod pracy, okrelenie sposobw eliminowania lub ograniczenia uwalniania si pyu azbestu do powietrza.

35

Nastpnie powinien zosta opracowany plan bezpieczestwa i ochrony zdrowia, obejmujcy m.in. informacje dotyczc przewidywanych zagroe, wystpujcych podczas realizacji robt budowlanych, okrelajc skal i rodzaje zagroe oraz miejsca i czas wystpienia, w tym ocen ryzyka dla zdrowia, informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robt budowlanych, stosownie do rodzaju zagroenia, informacj o sposobie prowadzenia instruktau pracownikw przed przystpieniem do realizacji robt szczeglnie niebezpiecznych, okrelenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiaw, wyrobw, substancji oraz preparatw niebezpiecznych na terenie budowy, wskazanie rodkw technicznych i organizacyjnych, zapobiegajcych niebezpieczestwom wynikajcym z wykonywania robt budowlanych w strefach szczeglnego zagroenia zdrowia lub w ich ssiedztwie. Pracodawca ma obowizek zapoznania pracownikw lub ich przedstawicieli z planem prac, szczeglnie dotyczcego bezpieczestwa i ochrony zdrowia. Do obowizkw wykonawcy prac naley przeszkolenie wszystkich osb pozostajcych w kontakcie z azbestem, pracownikw bezporednio zatrudnionych, kierujcych i nadzorujcych prace w zakresie ryzyka dla zdrowia oraz bezpiecznych metod pracy z wyrobami zawierajcymi azbest i ich odpadami, a take bezpieczestwa i higieny takich prac. Wykonawca zobowizany jest do zgoszenia rozpoczcia prac do waciwego organu nadzoru budowlanego, okrgowego inspektora pracy oraz wojewdzkiego inspektora sanitarnego. Szczegowe wymagania dotyczce informacji dla Wojewdzkiego Inspektora Sanitarnego okrelone zostay w Rozporzdzeniu Ministra Zdrowia z dnia 01 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 280, poz. 2771). Istotne jest przygotowanie miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadw niebezpiecznych na placu budowy, po ich demontau, a jeszcze przed transportem na skadowisko. Miejsce takie powinno by wydzielone i zabezpieczone przed dostpem osb niepowoanych oraz oznakowane znakami ostrzegawczymi o treci: Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony. Wytwrca odpadw przygotowuje waciwe dokumenty obrotu odpadami niebezpiecznymi - Kart ewidencji odpadu i Kart przekazania odpadu [1]. Celem zapewnienia skadowania odpadw niebezpiecznych wytwrca odpadw powinien przed przeprowadzeniem robt, zawrze porozumienie z zarzdzajcym skadowiskiem odpowiednim dla odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest (skadowanie oddzielne lub odpowiednio przygotowana kwatera na innym skadowisku). W przypadku, gdy gsto objtociowa usuwanych wyrobw jest mniejszej ni 1 000 kg/m3, s mocno uszkodzone lub zawieraj krokidolit oraz wyroby znajduj si w pomieszczeniach zamknitych niezbdne jest zawarcie umowy z laboratorium upowanionym do prowadzenia monitoringu powietrza. W planie prac, w zalenoci od wielkoci lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia, a rwnie terenu, gdzie prowadzone bd prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest, a take wystpujcego stopnia naraenia na azbest mog zosta okrelone rwnie inne niezbdne wymagania. Zakres Procedury 4 obejmuje okres od momentu rozpoczcia do zakoczenia prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Przed przystpieniem do prac zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest naley odpowiednio zabezpieczy obiekt, bdcy przedmiotem prac oraz miejsca ich wykonywania przed emisj pyu azbestu, ktra moe nastpi w wyniku prowadzenia prac. Teren prac naley ogrodzi tamami ostrzegawczymi w kolorze biao-czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony lub Zagroenie azbestem krokidolitem. Przy pracach elewacyjnych powinny by stosowane odpowiednie kurtyny zasaniajce fasad obiektu, a do gruntu, a teren wok objty kurtyn, powinien by wyoony gruba foli, dla atwego oczyszczania po kadej zmianie roboczej. Oglne zasady postpowania przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest okrelaj nastpujce wymagania techniczne: 36

nawilania wod wyrobw zawierajcych azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cay czas pracy, demontau caych wyrobw (pyt, rur, ksztatek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie moliwe, odspajania wyrobw trwale zwizanych z podoem przy stosowaniu wycznie narzdzi rcznych lub wolnoobrotowych narzdzi mechanicznych, wyposaonych w miejscowe instalacje odcigajce powietrze, prowadzenia kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku wystpowania ste pyu azbestu, przekraczajcych dopuszczalne wartoci dla miejsca pracy, skadowanie na tej samej zmianie roboczej, usunitych odpadw zawierajcych azbest, po ich szczelnym opakowaniu na miejscu tymczasowego magazynowania odpadw, codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wok, drg wewntrznych oraz maszyn i urzdze z wykorzystaniem podcinieniowego sprztu odkurzajcego, zaopatrzonego w filtry o duej skutecznoci cigu (99,99%) lub na mokro. Niedopuszczalne jest rczne zamiatanie na sucho, jak rwnie czyszczenie pomieszcze i narzdzi pracy przy uyciu spronego powietrza [1].

Usuwanie wyrobw azbestowo - cementowych, ktrych gsto objtociowa wynosi mniej ni 1 000 kg/m3 (tzw. mikkie), a take wyrobw, ktrych powierzchnia jest, w widoczny sposb uszkodzona, zniszczona lub jeeli prace prowadzone s na obiektach, z wyrobami zawierajcymi azbest krokidolit lub w pomieszczeniach zamknitych to wymagane jest zastosowanie szczeglnych zabezpiecze strefy prac i ochrony pracownikw oraz rodowiska, niezalenie od oglnych zasad postpowania. Wszystkie zdemontowane wyroby zawierajce azbest powinny by szczelnie opakowane w folie z polietylenu lub polipropylenu o gruboci nie mniejszej ni 0,2 mm i zamykane w sposb uniemoliwiajcy przypadkowe otwarcie (zgrzewem cigym lub tam klejc). Odpady o gstoci objtociowej powyej 1000kg/m3 (pyty i rury azbestowo -cementowe) powinny zosta szczelnie opakowane w folie. Odpady o gstoci objtociowej poniej 1000kg/m 3 powinny by zestalone przy uyciu cementu lub ywic syntetycznych i po zwizaniu spoiwa szczelnie zapakowane w foli. Pakowanie usunitych wyrobw powinno odbywa si wycznie do opakowa przeznaczonych do ostatecznego skadowania i wyranie oznakowanych, w sposb okrelony dla azbestu. Dla usunitych odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz ich transportu na skadowisko odpadw niebezpiecznych waciwe dla azbestu stosuje si Kart ewidencji odpadu i Kart przekazania odpadu. Po zakoczeniu prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wykonawca prac ma obowizek dokonania prawidowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostaoci azbestu. Wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wacicielowi lub zarzdcy obiektu, bdcego przedmiotem prac owiadczenia stwierdzajcego rzetelno wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy przedmiotem prac byy wyroby o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000kg/m3, wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmoway wyroby zawierajce azbest krokidolit lub prowadzone byy w pomieszczeniach zamknitych wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wynikw badania powietrza przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucj [1]. Przepisy prawa europejskiego (Dyrektywa 2003/18/WE oraz 2006/0222/COT) wyranie okrelaj prace konserwacyjne i zabezpieczajce przy wyrobach zawierajcych azbest, jako prace mogce powodowa naraenie na azbest. Wykonywanie wic takich prac powinno by rwnie objte przepisami niniejszej procedury. Procedura 5 obejmuje dziaania poczwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadw niebezpiecznych poprzez pozostae czynnoci i obowizki transportujcego, a do ich przekazania na skadowisko odpadw, przeznaczone do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest. Posiadacz odpadw, ktry prowadzi dziaalno w zakresie zbierania lub transportu odpadw jest obowizany uzyska zezwolenie na prowadzenie tej dziaalnoci. Zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie transportu odpadw wydaje starosta, po zasigniciu opinii waciwego wjta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie zbierania lub transportu odpadw wydawane jest na czas oznaczony nie duszy ni 10 lat, w drodze decyzji przez waciwy organ. 37

Przekazanie partii odpadw zawierajcych azbest przez wytwrc odpadw innemu posiadaczowi odpadw niebezpiecznych, np. w celu ich dalszego transportu odbywa si z zastosowaniem Karty przekazania odpadu, sporzdzonej przez wytwrc odpadw. Do obowizkw posiadacza odpadw niebezpiecznych prowadzcego dziaalno wycznie w zakresie ich transportu na skadowisko naley: posiadanie Karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przejcia odpadu, posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarw (odpadw) niebezpiecznych, posiadanie wiadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadw niebezpiecznych, posiadanie przez kierowc zawiadczenia ADR o ukoczeniu kursu doksztacajcego dla kierowcw pojazdw przewocych towary niebezpieczne, oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi, utrzymanie czystoci skrzyni adunkowej pojazdu, sprawdzenie stanu opakowa i ich oznakowanie liter a, sprawdzenie umocowania sztuk przesyki z odpadami w pojedzie. Po kadym wyadunku odpadw z pojazdu naley dokadnie sprawdzi, czy na powierzchni skrzyni adunkowej nie znajduj si pozostaoci po przewoonych odpadach. W razie stwierdzenia takiej pozostaoci naley niezwocznie j usun oraz dokadnie oczyci pojazd i jego wyposaenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu. Odpady niebezpieczne zawierajce azbest transportowane s na skadowisko przeznaczone do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest. Tam nastpuje ich przekazanie nastpnemu posiadaczowi odpadw, zarzdzajcemu skadowiskiem i potwierdzenie tego faktu na Karcie przekazania odpadu.

5.4

Obowizki Gminy

Rozdzia przedstawia zadania i podstawy prawne dziaa organw administracji publicznej i samorzdowej na szczeblu gminy przy postpowaniu dotyczcym tematyki azbestu. Wszystkie dziaania dotyczce wyrobw zawierajcych azbest dotycz przede wszystkim ochrony przed emisj azbestu do rodowiska oraz szkodliwoci azbestu dla zdrowia i ycia czowieka. Punktem wyjciowym jest miejsce zabudowania wyrobw zawierajcych azbest oraz ich stan, a take planowany termin usunicia. Do podstawowych obowizkw organw administracji gminy naley: zbieranie od osb fizycznych niebdcych przedsibiorstwami, u ktrych znajduj si wyroby zawierajce azbest, informacji dotyczcych miejsca, iloci i rodzaju zabudowanych wyrobw zawierajcych azbest oraz weryfikacje i ewentualne sprawdzenie danych na terenie nieruchomoci; organizowanie przegldu nieruchomoci na terenie gminy, pod ktem ujawnienia wyrobw zawierajcych azbest, w trybie systematycznej kontroli przez pracownikw urzdu, albo w formie zorganizowanej akcji z udziaem np. studentw, uczniw starszych klas licealnych lub te osb wynajtych dla tej sprawy, lecz odpowiednio przeszkolonych; opracowywania w ustawowych terminach gminnego planu gospodarki odpadami, zawierajcego odpowiedni cz dotyczc oczyszczania terenu gminy z azbestu; prowadzenie monitoringu realizacji Programu oczyszczania kraju z azbestu, w czci dotyczcej obszaru administracyjnego gminy i dostarczanie drog elektroniczn odpowiednich danych oraz informacji do Wojewdzkiej Bazy Danych Azbestowych (WBDA); wykorzystywanie danych, dostpnych w sieci systemu informatycznego WBDA dla potrzeb mieszkacw gminy oraz projektw dotyczcych usuwania wyrobw zawierajcych azbest, szczeglnie ujtych w zbiorach: Firma obejmujcym firmy posiadajce uprawnienia do prac w kontakcie z azbestem, Skadowiska obejmujcy list adresow skadowisk uprawnionych do przyjmowania odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest, Akty prawne obejmujcy stale aktualizowany spis aktw prawnych dotyczcych azbestu, a take inne informacje, ktre mog by wykorzystywane szczeglnie do opracowa o tematyce azbestowej, w tym

38

wnioskw dotyczcych pozyskiwania dodatkowych rodkw finansowych na usuwanie wyrobw; zgaszanie ujawnionych w wyniku przegldu lub kontroli stanu rodowiska moliwoci wystpienia zagroenia emisj azbestu do waciwych organw administracji pastwowej: Wojewdzkiego Inspektora Ochrony rodowiska, Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, Okrgowego Inspektora Pracy, Powiatowego Inspektora Sanitarnego.

Istotn rol odgrywa rwnie pobudzenie aktywnoci spoecznej dla powstawania inicjatyw w zakresie oczyszczania z azbestu terenu gminy. Tylko w drodze powstawania zwizkw i stowarzysze obywatelskich moliwym jest tworzenie podmiotw prawnych, ktre mog mie wiksz si dla motywacji i przebicia w zaatwianiu i organizacji spraw swoich czonkw mieszkacw gmin. W konsekwencji dalsze czenie si w organizacje o zasigu powiatu, wojewdztwa moe przekada si na wiele ciekawych inicjatyw i dziaa przypieszajcych realizacj Programu oczyszczania kraju z azbestu. Rwnoczenie organy administracji rzdowej mog pozyska wartociowych partnerw spoecznych, pomocnych i przydatnych dla wielu spraw [1].

6.

MOLIWE RDA FINANSOWANIA USUWANIA

AZBESTU

Wdroenie niniejszego Planu powinno by realizowane z wykorzystaniem lokalnych, krajowych i unijnych rde finansowania. Pierwszym i najprostszym sposobem jest zaplanowanie i zabezpieczenie stosownych funduszy w Gminnym Funduszu Ochrony rodowiska. W zalenoci od potrzeb wynikajcych z inwentaryzacji i zainteresowania mieszkacw sfinansowa mona kompleksowo demonta, transport i skadowanie usunitego wyrobu zawierajcego azbest, bd te wybirczo: sam demonta lub tylko transport czy te skadowanie. Finansowanie powyszych przedsiwzi moe by pene bd te okrelonym w gminnym regulaminie procencie. W celu obnienia kosztw istnieje moliwo bezporedniego zaangaowania si gminy w demonta i utylizacj azbestu poprzez zawarcie umowy ze specjalistyczn firm. Podmiot ten odpowiedzialny bdzie za usunicie azbestu z szeregu wytypowanych budynkw. Zaznaczy naley, e finansowanie usunicia wyrobw zawierajcych azbest z terenw prywatnych nie jest obowizkiem gminy, lecz wacicieli lub zarzdcw. Podjcie tak szerokiej inicjatywy wynika z dobrej woli wadz i chci pomocy mieszkacom gminy w rozwizaniu tak powanego problemu i uchronienia ich przed szkodliwym wpywem azbestu. Jeeli gmina nie posiada wystarczajcych rodkw na realizacj zaoonych w planie zada, moe prbowa pozyska je z innych rde. W priorytetach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego mieci si zadanie pn. wymiana elementw konstrukcyjnych zawierajcych azbest w budynkach publicznych (poza celami mieszkaniowymi) w przypadku, gdy nie wymaga to przebudowy caego obiektu i po spenieniu wymaga przekazania powstaych odpadw zawierajcych azbest podmiotom, ktre uzyskay zezwolenie waciwego organu na prowadzenie dziaalnoci w zakresie gospodarki takimi odpadami. W ramach Dziaania 3.3., Poddziaania 3.3.1. Rewitalizacja obszarw miejskich gminy miejskie mog skada wnioski o dofinansowanie (w maksymalnej wysokoci 75%) projektw z zakresu usuwania i unieszkodliwiania materiaw zawierajcych azbest. Warunkiem niezbdnym dla pozytywnej oceny zadania, stanowicego przedmiot wniosku jest ujcie go w Lokalnym Programie Rewitalizacji. rodki z krajowych funduszy ochrony rodowiska mog by wykorzystywane m.in. na finansowanie dziaa dotyczcych oczyszczania kraju z azbestu. Beneficjentami rodkw mog by jednostki samorzdu terytorialnego, ktre zlecanym przez nie zadaniem usuwania wyrobw zawierajcych azbest mog obj zarwno obiekty uytecznoci publicznej, jak i nieruchomoci wacicieli prywatnych. rodki funduszy ochrony rodowiska mog by pozyskiwane z: 1) Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej; 2) Wojewdzkich Funduszy Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej; 3) Powiatowych Funduszy Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej; 4) Gminnych Funduszy Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. 39

Dofinansowanie ze rodkw finansowych Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej przeznacza si na wspieranie wojewdzkich i gminnych funduszy ochrony rodowiska oraz na realizacj zada okrelonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej udziela oprocentowanych poyczek, dopat do oprocentowania preferencyjnych kredytw i poyczek, przyznaje dotacje na podstawie umw cywilnoprawnych. Wojewdzkie fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej take realizuj swoje zadania poprzez udzielanie oprocentowanych poyczek, dopat do oprocentowania preferencyjnych kredytw i poyczek, przyznawanie dotacji na podstawie umw cywilnoprawnych. Gwnym zadaniem funduszy wojewdzkich jest finansowe wspieranie przedsiwzi z zakresu ochrony rodowiska i gospodarki wodnej realizowanych na obszarze poszczeglnych wojewdztw. rodki powiatowych funduszy przeznaczone s na wspomaganie zada okrelonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska dla gminnych funduszy, a take na prowadzenie obserwacji terenw zagroonych ruchami masowymi ziemi oraz na inne zadania ustalone przez rad powiatu, suce ochronie rodowiska i gospodarce wodnej, wynikajce z zasady zrwnowaonego rozwoju, w tym na programy ochrony rodowiska. Zadania realizowane przez powiatowe fundusze s finansowane w formie dotacji. rodki gminnych funduszy przeznaczone s na wspomaganie (w formie dotacji) zada okrelonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska. Bank Ochrony rodowiska S.A. jest uniwersalnym bankiem komercyjnym specjalizujcym si w finansowaniu przedsiwzi proekologicznych. BO wsppracuje z polskimi i zagranicznymi instytucjami finansowymi, w tym funduszami i fundacjami dziaajcymi na rzecz ochrony rodowiska. Dziki temu oferuje szerok gam kredytw. Zadania z zakresu usuwania wyrobw zawierajcych azbest mog by finansowane poprzez udzielanie nastpujcych rodzajw kredytw: 1) kredyty preferencyjne z dopatami z Wojewdzkich Funduszy Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej do oprocentowania, charakteryzujce si m.in. niszym od komercyjnego oprocentowaniem i moliwoci uzyskania karencji w spacie kapitau. Warunki udzielania tych kredytw s zrnicowane, okrelone w umowie przez konkretny WFOiGW (przedsiwzicie musi wpisywa si w list priorytetw funduszu); 2) kredyty komercyjne ze rodkw bankw zagranicznych - linia KfW5 (Kreditanstalt fr Wiederaufbau) oraz ze rodkw banku, w tym w ramach porozumie BO ze sprzedawcami i dystrybutorami wyrobw sucych ochronie rodowiska. rda zagraniczne finansowania ochrony rodowiska to gwnie fundusze unijne. W okresie programowania 2007-2013 pomoc finansowa z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej bdzie przyznawana w Polsce w ramach poszczeglnych programw pomocowych (tzw. programw operacyjnych), stanowicych narzdzia realizacji Narodowej Strategii Spjnoci. W zalenoci od rodzaju programu, beneficjentami mog by m.in. jednostki samorzdu terytorialnego oraz ich zwizki, podmioty wiadczce usugi z zakresu zada wasnych jednostek samorzdu terytorialnego, jednostki organizacyjne jednostek samorzdu terytorialnego posiadajce osobowo prawn, spdzielnie mieszkaniowe, wsplnoty mieszkaniowe, gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie, modzi rolnicy, rolnicy podejmujcy dziaalno nierolnicz. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko nie przewiduje si wsparcia inwestycji dotyczcych usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Finansowane bd wycznie kompleksowe przedsiwzicia z zakresu gospodarki odpadami, a wsparcie uzyskaj przede wszystkim zakady zagospodarowania odpadw obsugujce minimum 150 tys. mieszkacw. Wskazane przedsiwzicia bd mogy by realizowane w ramach II osi priorytetowej pn. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko moliwe jest uzyskanie take wsparcia na inwestycje w infrastruktur zdrowia o znaczeniu ponadregionalnym, a w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych o znaczeniu lokalnymi i regionalnym. Wsparcie przeznaczone jest na przebudow i remonty orodkw ochrony zdrowia i na ich wyposaenie, a take na dostosowanie stanu technicznego istniejcej infrastruktury do zakupionego i Uytkowanego sprztu medycznego.

40

7.

HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY

W tabeli 7.-1. zestawiono planowane do realizacji dziaania w zakresie wyrobw zawierajcych azbest.

41

Tab. 7.-1. Harmonogram rzeczowo - finansowy L.p. 1. Przedsiwzicie Uchwalenie regulaminu dofinansowania usuwania wyrobw zawierajcych azbest z GFOiGW Coroczna realizacja systemu dofinansowania usuwania azbestu skierowanego do osb fizycznych, wsplnot i spdzielni mieszkaniowych Aktualizacja bazy danych o wyrobach i odpadach zawierajcych azbest (na stronie WWW.bazaazbestowa.pl) zgromadzonych przez Urzd Miasta Prowadzenie biecych zestawie iloci i miejsc wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy, koordynacja dziaa z Powiatowym nadzorem Budowlanym Przedkadanie marszakowi stosowanych zestawie wynikajcych z rozporzdzenia Dz.U. nr 124, poz. 1033 z 2009 r. Podejmowanie stara zmierzajcych do dofinansowania usuwania azbestu z obiektw nalecych do gminy Uwzgldnienie postanowie niniejszego Programu w aktualizacji Planu gospodarki odpadami Opracowanie aktualizacji Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy Pozyskiwanie dofinansowania na usuwanie azbestu z innych rde ni GFOiGW Opracowanie zakadki tematycznej powiconej problemowi azbestowemu na stronie internetowej Urzdu Miasta Opracowanie i zoenie wniosku na Jednostka realizujca gmina Lata realizacji od do 2010 2011 Koszty cakowite (z) bez kosztw Budet gminy, GFOiGW rdo finansowania Uwagi

2.

gmina

dziaania cige

do ustalenia

3.

gmina

dziaania cige

bez kosztw

4.

gmina

dziaania cige

bez kosztw

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina

dziaania cige dziaania cige dziaania cige Co 4 lata dziaania cige 2010 2010 42 2011 2011

bez kosztw bez kosztw bez kosztw ok. 10 000,00 bez kosztw bez kosztw bez kosztw Budet gminy

L.p.

Przedsiwzicie dofinansowanie dziaa edukacyjnych w ramach dofinansowania z Ministerstwa Gospodarki Opracowanie i zoenie wniosku na dofinansowanie szkole lokalnych dotyczcych bezpiecznego usuwania azbestu dla podmiotw i osb indywidualnych w ramach dofinansowania z Ministerstwa Gospodarki Prowadzenie dziaa informacyjno edukacyjnych Bieca wsppraca z organami i instytucjami w zakresie wymiany informacji o iloci i miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy Prowadzenie biecej kontroli usuwania azbestu z terenu gminy

Jednostka realizujca

Lata realizacji od do

Koszty cakowite (z)

rdo finansowania

Uwagi

12.

gmina

2010

2011

bez kosztw Budet gminy, GFOiGW, rodki pomocowe

13.

gmina

dziaania cige

ok. 10 000,00

14. 15.

gmina gmina

dziaania cige dziaania cige

bez kosztw bez kosztw

43

8.

MONITORING REALIZACJI PLANU

Gminny Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest powinien by uwaany za ywy dokument, zwizany z jego aktualizacj. Wynika to z obowizku wacicieli, zarzdcw i uytkownikw przedkadania corocznych informacji o wyrobach zawierajcych azbest i miejscu ich wykorzystania oraz ktrych wykorzystania zostao zakoczone. Rwnie konieczno aktualizacji Planu powinna wynika ze sporzdzania przez waciciela, zarzdc lub uytkownika obowizkowej Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest tj. sporzdzenia oceny po 5 latach lub po roku, w zaleno od stanu technicznego wyrobw. Z punktu widzenia zrwnowaonego rozwoju gminy, istotny jest dobr odpowiednich wskanikw monitorowania, wskanikw wdroenia, wskanikw efektywnoci, czy te miernikw oceny realizacji gminnego Planu usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Przyjmuje si, ze wskaniki i indeksy rodowiskowe s powszechnie dzielone na trzy podstawowe grupy funkcyjne: wskaniki presji (zagroe, stresu) rodowiskowej; wskaniki stanu (jakoci) rodowiska; wskaniki reakcji (odpowiedzi spoecznej). Poniej przedstawiono propozycj wskanikw odnoszcych si do realizacji Planu na terenie gminy. Wskaniki presji rodowiskowej i stanu rodowiska: 1) 2) 3) 4) 5) ilo obiektw, urzdze, instalacji z wyrobami zawierajcymi azbest [szt.]; ilo azbestu w poszczeglnych grupach (I, II, III) okrelajcych stopie pilnoci usunicia azbestu [%]; ilo obiektw, urzdze i instalacji objtych usuwaniem azbestu [szt.]; ilo usunitych odpadw azbestowych [m2 i Mg]; ilo wkien azbestu w powietrzu [szt.]; Wskaniki reakcji: 1) 2) 3) 4) 5) liczba, jako i skuteczno wydawnictw, publikacji, kampanii edukacyjno-informacyjnych z zakresu usuwania wyrobw i odpadw zawierajcych azbest [ilo/opis]; liczba stwierdzonych przypadkw nielegalnego usuwania i pozbywania si wyrobw zawierajcych azbest [szt.]; liczba szk uczestniczcych w konkursach zwizanych z problematyk azbestow; liczba zoonych wnioskw o dofinansowanie usuwania azbestu; czna kwota wydatkowana z GFOiGW na usuwanie azbestu; Proponuje si, aby corocznie przeprowadza ocen realizacji programu w oparciu o powysze wskaniki. W ramach biecego monitoringu realizacji programu naley aktualizowa zestawienia iloci i miejsc wystpowania wyrobw zawierajcych azbest, opracowane w wersji elektronicznej (arkuszu kalkulacyjnym) na potrzeby Inwentaryzacji. W kolejnych latach przewiduje si sukcesywne wdraanie niniejszego Programu. W zwizku z moliwymi zmianami uwarunkowa zewntrznych (prawnych lub zwizanych ze wspfinansowaniem projektw) oraz wewntrznych (finansowych lub zwizanych z ocen iloci azbestu), przewiduje si moliwo aktualizacji niniejszego Programu. Zakada si, e aktualizacja moe by dokonywana co 4 lata (najblisza w 2013 roku). Stanowi moe ona osobny dokument lub by czci planu gospodarki odpadami.

9.

LITERATURA

44

1. Ochrona rodowiska w zakresie dotyczcym problematyki zawizanej z azbestem szkolenie dla pracownikw urzdw administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego; Gwny Instytut Grnictwa, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera; d, Krakw, Warszawa, Lubin, maj-wrzesie 2008 r.; 2. Plan gospodarki odpadami dla woj. podkarpackiego, Wrocaw 2009 r. 3. Sprawozdanie z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od 20 padziernika 2002 r. do 29 padziernika 2004 r., Ministerstwo rodowiska, Warszawa, stycze 2005 r. 4. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, przyjty w dniu 14 maja 2002 r., Rada Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, maj 2002 r. Polski rdo www.mg.gov.pl 5. Raport z realizacji w latach 2003-2007 Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa stycze 2008 r.; 6. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 rdo www.mg.gov.pl rdo www.mg.gov.pl 7. Krajowy plan gospodarki odpadami 2010, zacznik do Monitora Polskiego Nr 90/2006, poz. 946 Warszawa 27 lipca 2006 r.; 8. Plan usuwania wyrobw zawierajcych azbest z obiektw uytecznoci publicznej stanowicych lub bdcych w zarzdzaniu, administrowaniu przez organy administracji publicznej na szczeblu wojewdzkim, powiatowym i gminnym (WZR), ROT Recykling Odpady Technologie; Ministerstwo Gospodarki, Gliwice 2007 r.; 9. Gminny Plan usuwania wyrobw zawierajcych azbest (WZR), ROT Recykling Odpady Technologie; Ministerstwo Gospodarki, Gliwice 2006 r.; 10. Aktualizacja Planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (projekt, grudzie 2009).

45

46

47