UCHWAA Nr 71/XXXVI/2009 RADY GMINY ABIA WOLA z dnia 29 grudnia 2009 r.

w sprawie Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola, wojewdztwo mazowieckie. Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (Dz. U z 2001r. Nr 142 poz. 1591 z pn. zm.), oraz art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150) uchwala si, co nastpuje: 1. Przyjmuje si do realizacji Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola, wojewdztwo mazowieckie na lata 2009- 2012 (z uwzgldnieniem perspektywy do 2032 roku) stanowicy zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Mazowieckiego. Przewodniczcy Rady: Mirosaw Bieganowski

Zacznik do uchway nr 71/XXXVI/2009 Rady Gminy abia Wola z dnia 29 grudnia 2009r.

PROGRAM USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY ABIA WOLA WOJ. MAZOWIECKIE NA LATA 2009 2012 (z uwzgldnieniem perspektywy do 2032 roku) 1. Wstp Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola zwany dalej PROGRAMEM, wraz z przeprowadzon w padzierniku/listopadzie 2008r inwentaryzacj wyrobw zawierajcych azbest powsta na zamwienie wadz samorzdowych i ma na celu po pierwsze: wypenienie obowizku dot. posiadania i wdraania PROGRAMU, po wtre spowodowanie w konkretnej perspektywie czasowej wyeliminowania wyrobw zawierajcych azbest znajdujcych si na terenie gminy terenie objtym PROGRAMEM. Powstanie PROGRAMU otwiera drog do jake istotnego elementu, jakim s dofinansowania dziaa zwizanych z demontaem, transportem i skadowaniem (utylizacj) wyrobw azbestowych. Wraz z inwentaryzacja PROGRAM szacuje rozmiar zjawiska, a wreszcie jego realizacja wpynie wydatnie na popraw stanu rodowiska poprzez podwyszenie jakoci powietrza atmosferycznego, a tym samym zwikszy komfort ycia, pracy i wypoczynku w gminie, podnoszc efektywnie atrakcyjno regionu oraz warto materialn obiektw, tym samym poprawiajc status ekonomiczny mieszkacw. Podstaw prawn stworzenia i realizacji PROGRAMU s: Rezolucja Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 19 czerwca 1997r. w sprawie programu wycofania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373) Rzdowy Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest z terytorium Polski w latach 2002 - 2032 (w trakcie legislacji Program Oczyszczania Kraju z Azbestu) Ustawa z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (tekst jednolity Dz.U. z 2005r. Nr 10, poz. 72) wraz z waciwymi przepisami wykonawczymi. Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r.

Prawo Ochrony rodowiska Dz.U. Nr 62, poz. 672 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Wojewdzki Plan Gospodarki Odpadami Plan Gospodarki Odpadami dla gminy abia Wola listopad 2004 rok. 2. Podstawowe dane dotyczce obszaru gminy abia Wola, objtego programem Gmina abia Wola pooona jest w zachodniej czci wojewdztwa mazowieckiego, w powiecie Grodzisk Mazowiecki, midzy wielk aglomeracj warszawsk i zagbiem sadowniczym, jakie stanowi okolice Grjca i Skierniewic. Od zachodu graniczy z gmin Mszczonw, od strony poudniowo-wschodniej z gmin Tarczyn, od strony pnocnej z gmin Grodzisk Mazowiecki, od strony wschodniej z gmin Nadarzyn. W skad gminy wchodz 41 wsie, podzielone na 32 soectwa. Oglna powierzchnia gminy wynosi 10 561 ha. Uytki rolne stanowi 70% (7 411 ha), lasy i grunty lene 23% (2 369 ha), pozostae grunty 7% (781 ha). Gmina abia Wola przeksztaca si z gminy o charakterze rolniczym w kierunku modelu bardziej zoonego funkcjonalnie. Polega to na wprowadzeniu w duym wymiarze funkcji rekreacji i turystyki, mieszkalnictwa nie zwizanego z rolnictwem oraz przemian strukturalnych rolnictwa do dostosowania go do aktualnych potrzeb gospodarczych. Ponadto wykorzystane s moliwoci funkcji rozwoju inwestycji przemysowoskadowych na terenie gminy. W zwizku z szybkim urbanizowaniem si obszarw gminy i potrzeb poprawy standardu ycia mieszkacw istnieje konieczno rozwoju usug. Gmina do niedawna typowo rolnicza coraz szerzej peni funkcje rejonu rekreacji i wypoczynku dla stoecznej aglomeracji. Brak duych zakadw przemysowych, niewielkie rzemioso oraz dogodny dojazd wpywa na zwikszajc si z roku na rok liczb dziaek rekreacyjnych. Na terenach przylegych do lasw i w obrbie obszarw lenych rozwino si budownictwo rekreacyjne, dotyczy to zwaszcza okolic Wadysawowa, Bieniewca, Siestrzeni, elechowa i caego pasa przylegego do wschodniej granicy gmin rozcigajcego si na pnoc od Ojrzanowa. Obszary te s najatrakcyjniejszym pod wzgldem rekreacyjno-wypoczynkowym fragmentem gminy. Gmina abia Wola pooona jest w obrbie mezoregionu Wysoczyzny Rawskiej jej pnocnej czci zwanej Wysoczyzn Mazowieck. Rzeba powierzchni terenu gminy jest stosunkowo urozmaicona. Tereny najwyej pooone znajduj si w poudniowej czci we wsi Petrykozy (rzdne terenu przekraczaj tu miejscami 200 m n.p.m.). Ku pnocy teren obnia si do min. 121m n.p.m. w dolinach rzecznych. Na pnoc od Wadysawowa na niewielkiej powierzchni terenw lenych znajduj si wydmy. Na terenie gminy abia Wola znajduj si obszary rdliskowe rzek: Utraty, Pisi Tucznej i Pisi Ggoliny. W dolinach rzek mona spotka sztuczne zbiorniki wodne, np.. stawy rybne na Pisi Ggolinie w miejscowoci Grzegorzewice i zbiornik w Grzymku na Pisi Tucznej. Lasy zajmuj ok. 1/5 powierzchni gminy. 3. Cel i zadania programu usuwania azbestu Celem PROGRAMU jest bezpieczne usunicie azbestu i wyrobw zawierajcych azbest z obszaru gminy abia Wola. Cel ten zostanie osignity poprzez realizacj niej wymienionych zada okrelonych w PROGRAMIE: Zadania te to: 1. Zwikszenie zakresu wiedzy mieszkacw na temat azbestu, jego bezpiecznego uytkowania i usuwania (likwidacja przyzwolenia spoecznego na nielegalne zachowania zwizane z azbestem - nieuprawniony demonta i wyrzucanie odpadw do m.in. lasw). 2. Stworzenie waciwych warunkw do wdroenia obowizujcych przepisw prawnych oraz dobrych praktyk zwizanych z wyrobami azbestowymi. 3. Stworzenie sprzyjajcych warunkw usuwania wyrobw azbestowych w caym okresie dziaania PROGRAMU. 4. Prowadzenie monitorowania (cisa ewidencja) powstawania odpadw azbestowych i gospodarki nimi. 5. Zorganizowanie (kontynuowanie) dotowania usuwania azbestu. 4. Azbest, jego charakterystyka i zastosowania w przemyle i budownictwie

4.1. Azbest - podstawowe dane Azbesty, niezalenie od rnic w skadzie chemicznym i rnic wynikajcych z budowy krystalicznej s mineraami naturalnie wystpujcymi w przyrodzie. Ich wystpowanie jest do powszechne, ale tylko w niewielu miejscach na kuli ziemskiej azbest by ( a niekiedy jeszcze jest) wydobywany na skal przemysow. Pod wzgldem mineralogicznym rozrnia si dwie grupy azbestw: grup serpentynw (chryzotyli) i grup azbestw amfibolowych. Do grupy serpentynw naley tylko jedna odmiana azbestu, azbest chryzotylowy, wydobywany i stosowany w najwikszych ilociach. W grupie azbestw amfibolowych praktyczne znaczenie maj dwie odmiany: azbest amozytowy i krokidolitowy. W niewielkich ilociach stosowany by antofilit (nalecy rwnie do grupy amfiboli) do produkcji filtrw z uwagi na wyjtkowo du odporno chemiczn. Wszystkie odmiany mineralne azbestu krystalizoway w czasie mierzonym okresami geologicznymi w szczelinach w ultra zasadowych skaach w wyniku oddziaywa hydrotermalnych. Co wicej krystalizoway w postaci bardzo cienkich, wyduonych monokrysztaw, ktrych dugo dochodzi niekiedy do kilkudziesiciu centymetrw. Chemicznie azbesty s uwodnionymi krzemianami magnezu zawierajcymi rne pierwiastki albo jako podstawienia magnezu albo jako roztwory stae. Warto, jako ciekawostk doda, e azbest chryzotylowy krystalizuje w postaci rurek, natomiast azbesty amfibolowe to nieco grubsze prcikowate krysztay. 4.2. Zastosowanie azbestu w przemyle i budownictwie Z uwagi na liczne, cenne wasnoci uytkowe azbestu i relatywnie nisk cen, jego szerokie zastosowanie w stosunkowo duych ilociach miao miejsce, niemal na caym wiecie w okresie ostatnich 100 lat. Take i ma terenie Polski azbest stosowany by w produkcji wielu wyrobw przemysowych, lecz przede wszystkim, (co najmniej okoo 80%) do produkcji materiaw budowlanych. Zatem azbest towarzyszy nam od dawna i wyprodukowano znaczne iloci rozmaitych wyrobw z jego udziaem. W Polsce, gwnym ilociowo produktem zawierajcym azbest s wyroby azbestowo-cementowe a w tej liczbie szczeglnie paskie i faliste pyty dachowe i elewacyjne. Szacuje si, e na samych tylko dachach i elewacjach wci znajduje si przeszo miliard dwiecie milionw m2 tych pyt, co stanowi okoo 14,0 milionw ton. W Polsce azbest stosowano gwnie w produkcji nastpujcych grup wyrobw: wyroby azbestowo-cementowe [AC] - pokrycia dachowe i elewacyjne, rury cinieniowe, rury i prostoktne profile stosowane w kanaach wentylacyjnych, pyty i ksztatki AC w wymiennikach cieplnych, niewielkie ilociowo, lecz dawniej powszechnie stosowane ksztatki elektrotechniczne (w silnikach elektrycznych, wycznikach i instalacjach przemysowych) masy torkretowe i tzw. mikkie izolacje ognioochronne. wyroby tekstylne z azbestu sznury, maty i koce. Specjalne, wysokowytrzymae uszczelki przemysowe, wyoenia antywibracyjne materiay i okadziny cierne - sprzga i hamulce (obecnie wstpujce w starszych dwigach i windach, niekiedy w sprzgach napdw przemysowych, do niedawna rwnie w samochodach klocki hamulcowe, tarcze sprzgowe) masy ogniotrwae i formierskie filtry przemysowe i diafragmy do produkcji chloru izolacje cieplne Poniszy wykaz podaje dominujce ilociowo rodzaje wyrobw azbestowo -cementowych [AC] produkowanych w Polsce: pyty paskie prasowane tzw. szablony lub pyty Karo" (PN-66/B -14040), pyty faliste i gsiory nie prasowane (PN-68/B-14041), nisko i wysokofaliste, pyty paskie prasowane okadzinowe (PN-70/B-14044), rury bezcinieniowe (kanalizacyjne) (PN-67/B-14753),

rury cinieniowe (PN-68/B-14750), ksztatki kanalizacyjne (PN-68/B-14752), ksztatki do przewodw wentylacyjnych (BN-73/8865-10), pytki PACE" oraz ksztatki [AC] prasowane nieimpregnowane dla elektrotechniki (BN-67/6758-01, BN70/6754-01), zbiorniki na wod, osony do kanaw spalinowych ksztatki do wentylacji zewntrznych ksztatki do oson rurocigw ciepowniczych. Pord pyt paskich najczciej na dachach stosowano, zwaszcza w poudniowej Polsce pyty typu Karo nazywane te, nieprawidowo szablonami. Byy to pyty o wymiarach 400 400 mm i gruboci 6 mm. Pyty te dziki dodatkowemu zagszczeniu w procesie prasowania cechuj si mniejsz porowatoci ni pyty faliste. Rnica ta jest do dua, co uwidacznia nasikliwo wynoszca dla pyt Karo, 16% podczas gdy nasikliwo pyt falistych wynosi nawet do 27%. Maa porowato pyt prasowanych pozwala przypuszcza, e ich odporno na korozj bdzie lepsza ni pyt nieprasowanych. Tak jest w istocie i wiadcz za tym liczne obserwacje dachw po wielu latach eksploatacji. Zakres produkowanych (stosowanych) pyt falistych, pomimo e podobnych ksztatw by bardzo obszerny. Wynikao to z zakresu i skali produkcji jak rwnie faktu, e pyty byy produkowane w kilku krajach bloku socjalistycznego. W Tabeli 2 podano poszczeglne wymiary najpopularniejszych pyt falistych dostpnych w Polsce. Tabela 2 Wymiary pyt falistych dostpnych w Polsce

4.3. Klasyfikacja wyrobw zawierajcych azbest S dwie klasy wyrobw zawierajcych azbest klasyfikowanych w zalenoci od zawartoci azbestu, stosowanego spoiwa oraz gstoci objtociowej. Klasa I (mikkie) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej mniejszej od 1000 kg/m 3, zawierajce powyej 20 % azbestu. Najczciej stosowane w tej grupie byy wyroby tekstylne, uywane przez pracownikw w celach ochronnych, koce ganicze, szczeliwa plecione, tektury, pytki podogowe PCW, masy azbestowe natryskowe stosowane byy jako izolacja ognioochronna konstrukcji stalowych i przegrd budowlanych. W mniejszych ilociach stosowano rury, w instalacjach wodocigowych i kanalizacyjnych, a take jako przewody kominowe i zsypy mieciowe.

Klasa II (twarde) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej powyej 1000 kg/m 3, zawierajce poniej 20% azbestu. W wyrobach tych wkna azbestowe s mocno zwizane. Niebezpieczestwo dla zdrowia i rodowiska stwarza mechaniczna obrbka tych wyrobw ( cicie, wiercenie otworw, rozbijanie, zrzucania). W grupie tej najbardziej rozpowszechnione s pyty azbestowo- cementowe faliste oraz pyty karo stosowane jako pokrycia dachowe i elewacje zewntrzne. Pyty paskie wykorzystywane byy jako elewacje zewntrzne, ciany osonowe, ciany dziaowe, osony cian przewodw windowych, szybw wentylacyjnych i instalacyjnych w budownictwie wielokondygnacyjnym. 4.4. Korozja powierzchni pyt azbestowych i emisja wkien azbestu Wyroby azbestowo cementowe [AC] ze wzgldu na rodzaj zastosowanych substancji skadowych mona porwna z betonem towarowym. Korozja eternitu (nazwa handlowa wyrobw azbestowo-cementowych) przebiega podobnie jak korozja betonu. Okrelenie czasu technicznego ycia eternitu zalene od wielu czynnikw, jest przedmiotem aktywnej dyskusji rodowisk naukowych i praktycznych. Ze wzgldu na zrnicowanie czynnikw korozyjnych wystpujcych w rodowisku przyjmuje si, e przecitny okres ich uytkowania waha si od 20 do 60 lat. Z tych powodw przyjto, wic, e przecitny czas uytkowania wyrobw eternitowych (zawierajcych od 9,5% - 12,5% czystego azbestu) to 30 lat. Po osigniciu wieku technologicznego (wspomniane okoo 30 lat) z wyrobw azbestowo-cementowych rozpoczyna si samoistne pylenie wkien azbestu. W wielu przypadkach stan ten moe wystpi tak wczeniej jak i pniej. Pylenie to powoduje pojawianie si zwikszonego stenia wkien azbestu w otoczeniu obiektw z wbudowanym azbestem. Dodatkowym rdem emisji tyche wkien s wyroby z odamanymi czciami, bd cakowicie popkane. Kolejnym powodem zwikszenia emisji wkien do powietrza atmosferycznego jest korozja biologiczna, czyli obecno glonw i mchw na powierzchni pyty eternitowej. Najwikszym rdem wywoujcym zagroenia pyami azbestu s wszelkie prace wykonywane przy wyrobach zawierajcych azbest. Dotyczy to przede wszystkim prac wykonywanych nieprawidowo. Biorc pod uwag roboty polegajce na demontau wyrobw zawierajcych azbest twardy (gsto powyej 1000 kg/m3), istniejce wymogi prawne zapewniaj du prewencj pylenia wkien azbestu (oczywicie pod warunkiem bezwzgldnego stosowania si do procedur i przepisw oraz dobrych praktyk przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest). Podobnie sytuacja wyglda, gdy mamy do czynienia z transportem i utylizacj. Przykadem tego niech bd badania prowadzone na skadowiskach wyrobw azbestowych, gdzie notowane stenia wkien azbestu nie przekraczaj norm ustalonych dla powietrza, jakim oddychaj ludzie w strefie zamieszkania. Natomiast demonta (a w zasadzie zrywanie eternitu z dachw i elewacji) przez osoby nieuprawnione i nieprzeszkolone doprowadza do znacznych przekrocze norm czystoci powietrza w zakresie zapylenia pyem i wknami azbestu. Karygodn praktyk jest wyrzucanie wyrobw azbestowych do lasw, przydronych roww i innych publicznych miejsc, jak rwnie mieszanie odpadw powstaych z wyrobw zawierajcych azbest z odpadami komunalnymi. Powoduje to nie tylko znaczne skaenie powietrza w okolicy, ale i ryzyko rozprzestrzenienia si go po wikszym terenie i jego potgowanie. Obserwowany jest rwnie proceder, (chocia zmniejsza si ostatnio ju jego skala) montay eternitu z dachu na dach. Powoduje to skaenie podczas zdejmowania z pierwszego dachu, (roboty s wykonywane przez osoby przypadkowe, do tego w popiechu, gdy adna wiadoma osoba, szczeglnie prowadzca legaln dziaalno gospodarcz nie podejmie si wykonywania takich robt), rwnie podczas transportu, a wreszcie w czasie ukadania zdemontowanych uprzednio pyt na dachu docelowym. Wszystkie opisywane powyej, naganne zachowania kuriozalnie uzyskuj akceptacj spoeczn (pomimo faktu, i tego rodzaju dziaania szkodz zdrowiu tego spoeczestwa) i uchodz karze pomimo funkcjonowania odpowiednich przepisw. Warto zaznaczy, e od stycznia 2005 roku wymienione powyej praktyki podlegaj sankcjom karnym z mocy przepisw Kodeksu Karnego i s zagroone oprcz grzywny kar pozbawienia wolnoci do lat 3. Pozostae rda emisji poza wspomnianymi z obiektw budowlanych, s sukcesywnie likwidowane. Jednym z najwikszych bya emisja wkien z wyrobw i czci samochodowych. Azbest by uywany jako domieszka, bd gwny skadnik rnych czci zamiennych przemysu samochodowego gwnie okadzin ciernych. Zatem rdem emisji pozostaj samochody uywajce starych (ju zakazanych czci), bd importowanych gwnie z krajw byego Zwizku Radzieckiego, gdzie niestety stosowanie azbestu nie jest zabronione do dzi. Istnieje rwnie ladowa ilo wkien azbestu w powietrzu pochodzenia naturalnego. Jednake w polskich warunkach (z uwagi na ladowe wystpowanie naturalnych z azbestu) jest to ilo praktycznie pomijalna (na poziomie ta).

5. Program rzdowy usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski w aspekcie lokalnego programu. 5.1. Wprowadzenie W maju 2002 roku Rada Ministrw przyja Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski zwany dalej Programem. Program ten jest aktualnie w fazie przeksztacania w Program Oczyszczania Kraju z Azbestu. Program powsta w wyniku: Realizacji przyjtej przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), w ktrej Rad Ministrw zobowizano do opracowania programu zmierzajcego do wycofywania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. z 2004r. Nr 3, poz. 20) oraz odpowiednich przepisw wykonawczych do tej ustawy, a przede wszystkim z potrzeby oczyszczenia kraju z azbestu oraz wyrobw zawierajcych ten minera.

Ministerstwo Gospodarki od 1997 roku wykonao szereg prac i ekspertyz, stanowicych niezbdny materia bazowy do opracowania programu wycofywania azbestu z gospodarki, szczeglnie z budownictwa. Ponadto opracowano m.in.: w 2001 roku Zbir przepisw i procedur dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest dla lokalnych wadz samorzdowych oraz przedsibiorstw zajmujcych si napraw lub usuwaniem tych wyrobw. w 2003 roku Informator o przepisach i procedurach dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest (uwzgldniajcy Program oraz przepisy zawarte w nowych ustawach i wielu aktach wykonawczych do tych ustaw, ktre weszy w ycie po 2001 roku).

Do koordynowania prac dotyczcych opracowania Programu, utworzono w Ministerstwie Gospodarki, zesp roboczy reprezentujcy zainteresowane resorty i urzdy centralne: Ministerstwo Finansw, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, Ministerstwo rodowiska, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Budownictwa, Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Gwny Urzd Nadzoru Budowlanego, Pastwow Inspekcj Pracy, Gwny Inspektor Ochrony rodowiska, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, na rzecz programu pracowali rwnie uznani zarwno w kraju, jak i za granic eksperci w zakresie przemysu i rozwizywania problemw zwizanych z azbestem

5.2. Zawarto i dane z Programu usuwanie azbestu z gospodarki, szczeglnie z budownictwa, propozycje rozwiza skadowania odpadw azbestowych (skadowiska), postulowane zasady wsparcia finansowego zarwno ze rodkw budetowych, ochrony rodowiska, Unii Europejskiej jak i wadz terenowych, wytyczne do opracowania wojewdzkich i powiatowych programw usuwania wyrobw azbestowych, zaoenia dotyczce organizacji, systemu kontroli i monitoringu programu.

Program przewiduje nowelizacj ustawy z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest, szczeglnie w zakresie: udzielania licencji lub innych wymaga kwalifikacyjnych dla firm, wykonujcych prace polegajce na naprawie, konserwacji lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest w zakresie udowodnienia odpowiedniego przeszkolenia pracownikw, posiadania wymaganego wyposaenia technicznego oraz stosowania technologii prac, waciwej dla ochrony pracownikw i rodowiska przed szkodliwoci azbestu, wprowadzenia dla wacicieli obiektw zawierajcych azbest odpowiedzialnoci administracyjnej, za nieprzestrzeganie przepisw prawa.

Wedug danych z Programu szacuje si, e na terenie kraju znajduje si: okoo 15.500 tys. ton wyrobw zawierajcych azbest, w tym: 14.900 tysicy ton pyt azbestowo-cementowych (1.351.500 tys. m2), 600 tys. ton rur i innych wyrobw azbestowo-cementowych.

Trwao pyt azbestowo-cementowych okrela si na okoo 30 lat, okres eksploatacji innych wyrobw jest z reguy krtszy. W tym czasie powstawa bdzie znaczna ilo odpadw, ktre zgodnie z rozporzdzeniem Ministra rodowiska z dnia 27 wrzenia 2001r. w sprawie katalogu odpadw (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) sklasyfikowane zostay na licie odpadw niebezpiecznych. Rysunek 1 przedstawia nagromadzenie wyrobw zawierajcych azbest w ukadzie wojewdzkim:

Rys.1 nagromadzenie wyrobw zawierajcych azbest w ukadzie wojewdzkim 5.3. Cele Programu oczyszczenie terytorium Polski z azbestu oraz usunicie stosowanych od wielu lat wyrobw zawierajcych azbest, wyeliminowanie negatywnych skutkw zdrowotnych u mieszkacw Polski spowodowanych azbestem oraz ustalenie koniecznych do tego uwarunkowa,

sukcesywna likwidacja oddziaywania azbestu na rodowisko i doprowadzenie, w okrelonym horyzoncie czasowym, do spenienia wymogw ochrony rodowiska, stworzenie odpowiednich warunkw do wdroenia przepisw prawnych oraz norm postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej. 5.4. Zaoenia Programu w Polsce okoo 85% azbestu znajduje si w wyrobach budowlanych, usuwanie i wymiana wyrobw zawierajcych azbest jest dziaalnoci remontowo-budowlan i przynie powinna znaczne oywienie gospodarcze w dziedzinie budownictwa i produkcji materiaw budowlanych, powinien powsta rynek usug kredytowo-bankowych dla obsugi nowych klientw z atrakcyjnymi ofertami dla mniej zamonych wacicieli obiektw budowlanych, powstan dochody z podatkw i opat z tytuu usuwania wyrobw zawierajcych azbest, a take skadowania ich jako odpadw, niezbdna jest ratyfikacja przez Polsk Konwencji Midzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) Nr 162 z 1986r. oraz dostosowanie si do wymaga dyrektyw dotyczcych azbestu, ktrych stosowanie stanowi bdzie obowizek po wejciu Polski do Unii Europejskiej, nadrzdne znaczenie ma ograniczenie wzrastajcej iloci zachorowa i zgonw w Polsce (analogicznie, jak w Europie), wywoywanych szkodliwoci azbestu. Potrzeba ochrony zdrowia i ycia ludnoci zasadnym czyni skierowanie rodkw z funduszy ekologicznych na wsparcie Programu. 5.5. Skadowanie (utylizacja) odpadw azbestowych: Jedyn metod aktualnie dopuszczon prawem unieszkodliwiania (utylizacji) odpadw azbestowych jest ich skadowanie. 5.5.1. Skadowanie wyrobw zawierajcych azbest:

problem unieszkodliwiania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest skadowanych na istniejcych i nowych skadowiskach, zostanie rozwizany w ramach wdroenia Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie skadowania odpadw, istniejce skadowiska niespeniajce wymaga dyrektywy zostan zmodernizowane najpniej do 1 lipca 2012r., nowe skadowiska odpadw azbestowych spenia powinny wymagania konstrukcyjne dyrektywy z chwil ich zakadania, dostosowanie do wymaga prawa wsplnotowego w zakresie gospodarki odpadami, w tym niebezpiecznymi (w tym azbest) zaliczone zostao do priorytetw w NPPC w obszarze rodowiska.

czna ilo odpadw (ok.15 500 tys. ton) azbestowych, ktre bd wymagay skadowania w latach 20032032: 2003-2012 - 5 400 tys. ton 2013-2022 - 6 200 tys. ton 2023-2032 - 3 900 tys. ton

Zakada si, e potrzebne bd w sumie 84 skadowiska o powierzchniach 1ha, 2ha i 5 ha. Wybr miejsc lokalizacji skadowisk naley dokona w oparciu o wytyczne zawarte w dyrektywie 99/31/WE w sprawie skadowania odpadw oraz rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegowych wymaga dotyczcych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknicia, jakim powinny odpowiada poszczeglne typy skadowisk odpadw (Dz.U. Nr 61, poz. 549). Ilo skadowisk potrzebnych w danym wojewdztwie zaley od przyjtych koncepcji budowy: duego centralnego skadowiska o powierzchni 10 ha dla potrzeb regionu lub jego znacznej czci, rednich skadowisk o powierzchni ok.5 ha, maych skadowisk o powierzchni do 2 ha lokalizowanych przy istniejcych skadowiskach komunalnych na wydzielonych czciach skadowisk z moliwoci rozbudowy pozwalajc na skadowanie odpadw w nastpnych latach.

Jako optymalna gboko skadowania przyjto 8m warstwowo ukadanych opakowanych odpadw, ktre po wypenieniu skadowiska przysypywane s 2m warstw gruntu. Ilo skadowisk i ich lokalizacja zaley od decyzji organw samorzdu powiatowego i gminnego. Program zakada, e w latach 2003-2012 potrzebnych bdzie 34 skadowisk w tym: 15 o powierzchni 1 ha, 16 2 ha i 3 - 5 ha. Aktualnie funkcjonuje ju 25 skadowisk ( a byo ich 8) odpadw azbestowo-cementowych o rnej pojemnoci skadowania. 5.6. Szacowane koszty realizacji Programu w okresie 30 lat rodki koszty ogem w tym rodki prywatne rodki publiczne rodki zagraniczne w ramach rodkw publicznych udzia funduszy samorzdowych i ekologicznych udzia budetu pastwa udzia Funduszu Pracy w tym ze rodkw budetu pastwa w latach 2003 - 2006 - redniorocznie w latach 2006 - 2032 - redniorocznie 5.7. Szacowane dochody Programu dla budetu pastwa z tytuu usuwania wyrobw azbestowych oraz nowych pokry, eksploatacji skadowisk (VAT i podatek dochodowy), dla budetu pastwa z tytuu powstania firm demontujcych i transportujcych wynikajce z przyrostu wartoci obiektw i mieszka, gruntw budowlanych i ornych. 15,75 2,94 49,40 1,90 711,00 65,15 45,00 47.198,00 821,15 212,85 w milionach z 48.232,00

5.8. Przeznaczenie rodkw finansowych zarezerwowanych w Programie szkolenia pracownikw administracji publicznej w zakresie szczegowych przepisw i procedur dotyczcych azbestu, utworzenie orodka referencyjnego bada i oceny ryzyka zdrowotnego zwizanego z azbestem, oczyszczania miejsc publicznych, budowy skadowisk odpadw azbestowych, monitorowanie realizacji Programu, dziaalnoci informacyjno-popularyzacyjnej w mediach na temat bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest oraz sposobw ich usuwania. 5.8. Zarzdzanie Programem Interdyscyplinarno Programu wymaga koordynacji pracy wszystkich jednostek i instytucji odpowiedzialnych za realizacj poszczeglnych zada lub porednio biorcych udzia w ich realizacji. Dlatego te zadania przewidziane Programem s realizowane na trzech poziomach:

centralnym Rada Ministrw, minister waciwy do spraw gospodarki w strukturze ministerstwa Gwny Koordynator Programu wojewdzkim wojewoda, samorzd wojewdztwa, lokalnym samorzd powiatowy, samorzd gminny.

Minister Gospodarki powoa Gwnego Koordynatora, ktry jest odpowiedzialny za wspdziaanie poszczeglnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw we wdraaniu Programu. Utworzona zostaa rwnie Rada Programowa jako organ inicjatywny, opiniodawczy i doradczy. W skad Rady wchodz przedstawiciele zainteresowanych resortw, urzdw centralnych, instytutw, banku, wszystkich urzdw wojewdzkich i marszakowskich, przedstawiciele organizacji pozarzdowych. Dla usprawnienia pracy Rady powoano 8 komisji problemowych: 1) komisja prawno regulaminowa, 2) komisja ds. ochrony przed szkodliwym dziaaniem azbestu na ludzi, 3) komisja ds. funduszy europejskich, 4) komisja pracowniczo socjalna, 5) komisja ds. szkole i przygotowania kadr, 6) komisja finansowo-budetowa, 7) komisja ds. gospodarki odpadami, 8) komisja ds. monitoringu realizacji Programu. 6. Procedury bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest Procedury s swego rodzaju przewodnikiem dla osb i instytucji uczestniczcych w procesach unieszkodliwiania azbestu. Z uwagi na zakres opracowania program skupia si na procedurach dotyczcych demontau eternitu. Procedury opisujce transport i skadowanie potraktowane s schematycznie i w zasadzie s pokazane, e istniej. Procesy opisane tymi procedurami nie wystpuj w tym opracowaniu. Problematyka bezpiecznego postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest zostaa uszeregowana w bloku tematycznym obejmujcym cznie 6 procedur. S to: Grupa I Procedury obowizujce wacicieli i zarzdzajcych obiektami, instalacjami i urzdzeniami zawierajcymi azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura 1 dotyczca obowizkw w czasie uytkowania obiektw, instalacji i urzdze. Procedura 2 dotyczca obowizkw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, Grupa II Procedury obowizujce wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwrcw odpadw niebezpiecznych. Procedura 3 dotyczca postpowania przy pracach przygotowawczych do usunicia wyrobw zawierajcych azbest. Procedura 4 dotyczca prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji. Grupa III Procedura obowizujca prowadzcych dziaalno w zakresie transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Procedura 5 dotyczca przygotowania i transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Grupa IV Procedura obowizujca zarzdzajcych skadowiskami odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Procedura 6 dotyczca skadowania odpadw na skadowisku przeznaczonym do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest lub innym, speniajcym odpowiednie warunki techniczne. Procedura 1 Dotyczca obowizkw i postpowania wacicieli oraz zarzdcw przy uytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest.

Sporzdzenie Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest.

Przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest.

Opracowanie corocznego planu kontroli jakoci powietrza dla pomieszcze zawierajcych azbest.

Sporzdzenie informacji dla wjta/burmistrza/prezydenta (corocznie)

Opracowanie instrukcji bezpiecznego postpowania i uytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierajcymi azbest.

Oznakowanie pomieszcze, gdzie znajduj si urzdzenia lub instalacje z wyrobami zawierajcymi azbest.

Zaznaczenie na planach sytuacyjnych terenu miejsc z wyrobami zawierajcymi azbest.

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i zasad postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji i urzdze oraz terenw gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura dotyczy, wic bezpiecznego ich uytkowania. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres posiadania budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia przemysowego oraz terenu niezalenie od ich wielkoci lub stanu, jeeli znajduj si tam wyroby zawierajce azbest. Opis szczegowy Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia technicznego oraz terenu gdzie znajduj si wyroby zawierajce azbest ma obowizek sporzdzenia - w 2 egzemplarzach - Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest zwanej dalej Ocen. Waciciele lub zarzdcy, ktrzy spenili ten obowizek wczeniej sporzdzaj nastpne Oceny w terminach wynikajcych z warunkw poprzedniej Oceny tzn.: 1. Po 5-u latach, jeeli wyroby zawierajce azbest s w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone, 2. Po 1-m roku, jeeli przy poprzedniej Ocenie ujawnione zostay drobne (do 3% powierzchni wyrobw) uszkodzenia. Wyroby, ktre posiaday lub posiadaj due i widoczne uszkodzenia powinny zosta bezzwocznie usunite. Jeden egzemplarz Oceny waciciel lub zarzdca zobowizany jest zoy waciwemu terenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego w terminie do 30-

tu dni od dnia jej sporzdzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia przemysowego oraz terenu do czasu sporzdzenia nastpnej Oceny. Waciciel lub zarzdca zobowizany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobw zawierajcych azbest. Wyniki inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobw zawierajcych azbest. Wyniki inwentaryzacji powinny suy do sporzdzenia stosownej informacji dla wjta, burmistrza lub prezydenta miasta waciwego dla miejsca znajdowania si budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z wyrobami zawierajcymi azbest. Informacje przedkada si corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w iloci posiadanych wyrobw zawierajcych azbest, co pozwoli na ocen zagroenia dla ludzi i rodowiska w danym rejonie. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie wystpuj wyroby zawierajce azbest, ma ponadto obowizki: -- Oznakowania pomieszcze, gdzie znajduj si urzdzenia lub instalacje z wyrobami zawierajcymi azbest odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu Opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postpowania i uytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierajcymi azbest. Zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierajcymi azbest.

Ponadto, jeeli w budynku, budowli, instalacji lub urzdzeniu oraz na terenie znajduj si wyroby zawierajce azbest o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m 3 (tzw. mikkie), lub, jeeli wyroby zawieraj azbest krokidolit, a take, gdy te wyroby znajduj si w zamknitych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa duej emisji azbestu do rodowiska waciciel lub zarzdca powinien opracowa plan kontroli jakoci powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgldni przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Procedura 2 Dotyczca obowizkw i postpowania wacicieli i zarzdcw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z obiektw lub terenw.

Podjcie decyzji o usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest.

Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia przez uprawnione laboratorium.

Zgoszenie waciwemu organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego na 30 dni przed rozpoczciem prac zamiaru usuwania wyrobw zawierajcych azbest celem uzyskania pozwolenia na budow wraz z okrelonymi warunkami.

Dokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Okrelenie obowizkw stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu.

Poinformowanie mieszkacw/uytkownikw obiektu o usuwaniu niebezpiecznych materiaw i sposobach zabezpieczenia.

Uzyskanie od wykonawcy prac wiadectwa czystoci powietrza po wykonaniu robt oraz jego przechowywanie, przez co najmniej 5 lat

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji lub urzdze oraz terenw z wyrobami zawierajcymi azbest przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobw. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres od podjcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, do zakoczenia tych robt i uzyskania stosownego owiadczenia wykonawcy prac. Szczegowy opis Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest powinien dokona identyfikacji rodzaju i iloci azbestu w wyrobach, przez uprawnione do takich prac laboratorium. Identyfikacja azbestu powinna nastpi w okresie uytkowania wyrobw, jeszcze przed rozpoczciem wykonywania prac zabezpieczenia lub usuwania takich wyrobw o ile informacja ta, nie jest podana w innych dokumentach budowy przedmiotowego obiektu. Identyfikacja azbestu jest obowizkiem waciciela lub zarzdcy, wynikajcym z tytuu wasnoci oraz odpowiedzialnoci prawnej, dotyczcej ochrony osb trzecich od szkd mogcych wynika z nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowicego wasno. Wyniki identyfikacji azbestu powinny by uwzgldniane przy: Sporzdzaniu oceny Sporzdzaniu informacji dla wjta, burmistrza, prezydenta miasta Zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest z wykonawc tych prac wytwarzajcym odpady niebezpieczne.

Waciciel lub zarzdca moe zleci innym fachowo przygotowanym osobom lub podmiotom prawnym przeprowadzenia czynnoci wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W kadym przypadku powinno to mie miejsce przed rozpoczciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z wyrobami zawierajcymi azbest, ma obowizek zgoszenia na 30 dni przed rozpoczciem prac, wniosku o pozwolenie na budow (remont), wraz z okrelonymi warunkami. Wniosek powinien sporzdzony z uwzgldnieniem przepisw wynikajcych art. 31 ust. 3, pkt 2 oraz Art. 36 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy Prawo budowlane. Zatajenie informacji o wystpowaniu azbestu w wyrobach, ktre bd przedmiotem prac remontowo-budowlanych skutkuje na podstawie ustawy Prawo Ochrony rodowiska odpowiedzialnoci prawn. Po dopenieniu obowizkw formalnoprawnych, waciciel lub zarzdca dokonuje wyboru wykonawcy prac wytwrcy odpadw niebezpiecznych. Zawiera umow na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by jasno sprecyzowane obowizki stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu w czasie wykonywania prac. Niezalenie od obowizkw wykonawcy prac, waciciel lub zarzdca powinien poinformowa mieszkacw lub uytkownikw budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiaw zawierajcych substancje stwarzajce szczeglne zagroenie dla ludzi oraz sposobach zabezpieczenia przed ta szkodliwoci. Na kocu waciciel lub zarzdca powinien uzyska od wykonawcy prac, pisemne owiadczenie o prawidowoci wykonania robt i oczyszczenia z azbestu, a nastpnie przechowywa je przez okres, co najmniej 5-lat, wraz z inna dokumentacj budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu.

PROCEDURA 3 Dotyczca postpowania przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest.

Opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest, (powyej 0,1 Mg/rok) i uzyskanie jego zatwierdzenia przez waciwego wojewod lub starost

Opracowanie i przedoenie waciwemu wojewodzie lub starocie na 30 dni przed rozpoczciem dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw (poniej 0,1 Mg/rok) informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania.

Przyjcie zlecenia-zawarcie umowy na wykonanie prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem

Okrelenie stanu rodowiska przed przystpieniem do prac, w tym strefy przyszych prac.

Przygotowanie dokumentw ewidencji odpadw

Opracowanie planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia (bioz) Opracowanie planu prac Przeszkolenie pracownikw Przygotowanie miejsca i wskazanie tymczasowego sposobu magazynowania odpadw

Skompletowanie rodkw ochrony pracownikw

Zawarcie porozumienia z zarzdzajcym skadowiskiem odpowiednim dla odpadw zawierajcych azbest

Zgoszenie rozpoczcia prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest do waciwego organu nadzoru budowlanego oraz okrgowego inspektora pracy

Przygotowanie rejestru pracownikw naraonych na dziaanie azbestu

Skompletowanie wyposaenia technicznego

Organizacja zaplecza, w tym socjalnego i bhp

Zawarcie umowy z laboratorium o prowadzenie monitoringu powietrza

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zasad postpowania podczas prac przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest lub ich zabezpieczenia. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje caoksztat prac oraz postpowania dotyczcego przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Opis szczegowy Wykonawca prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, jest w zrozumieniu przepisw ustawy z dnia 19 grudnia 2002r. Art. 3 ust. 1 - wytwrc odpadw powstajcych w wyniku wiadczenia usug, w zakresie budowy, rozbirki, remontu obiektw, czyszczenia zbiornikw lub urzdze oraz sprztania, konserwacji i napraw jest podmiot, ktry wiadczy usug, chyba, e umowa o wiadczeniu usugi stanowi inaczej. Z powyszej definicji wynika, e wytwrc odpadw moe by np. waciciel lub zarzdzajcy, ktry we wasnym zakresie wykonuje prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest i zleca do wykonania tylko cz robt. W takim przypadku na nim te spoczywa bd wszystkie obowizki wynikajce z przepisw i procedur postpowania z odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest. Wytwrc odpadw obowizuje postpowanie okrelone przepisami ustawy o odpadach, z pniejszymi zmianami. Podstawow czynnoci dla przedsibiorcy, ktry zamierza podj dziaalno w zakresie wytwarzania odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest, w iloci powyej 100 kg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi i zawierajcymi azbest i uzyskanie jego zatwierdzenia przez waciwego, ze wzgldu na miejsce wytwarzania odpadw niebezpiecznych starost. Wojewoda zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, a starosta dla pozostaych przedsiwzi. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi doczony do wniosku o wydanej decyzji zatwierdzajcej, powinien zawiera: 1. wyszczeglnienie rodzajw odpadw niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okrelenie rodzaju nie jest wystarczajce do ustalenia zagroe, jakie mog powodowa odpady niebezpieczne, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania skadu chemicznego i waciwoci odpadw. 2. okrelenia iloci odpadw niebezpiecznych poszczeglnych rodzajw przewidzianych do wytworzenia w cigu roku. 3. informacj wskazujc na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadw niebezpiecznych lub ograniczenia iloci odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko. 4. szczegowy opis sposobw gospodarowania odpadami, z uwzgldnieniem zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadw niebezpiecznych. 5. wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw. 6. okrelenie czasu prowadzenia dziaalnoci zwizanej z wytwarzaniem odpadw. Wytwrca odpadw (wytwarzajcy rocznie do 0,1 Mg odpadw niebezpiecznych) na 30 dni przed rozpoczciem dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw opracowuje i skada waciwemu starocie informacj, w 4-ch egzemplarzach, o wytwarzanych odpadach oraz sposobach nimi gospodarowania. Informacja powinna zawiera: wyszczeglnienie rodzajw odpadw przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okrelenie rodzaju nie jest wystarczajce, do ustalenia zagroe, jakie te odpady mog powodowa, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania podstawowego skadu chemicznego i waciwoci odpadw, okrelenie iloci odpadw poszczeglnych rodzajw przewidzianych do wytwarzania w cigu roku, informacj wskazujc na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadw lub ograniczania iloci odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko,

szczegowy opis sposobw gospodarowania odpadami z uwzgldnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadw, wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw Do rozpoczcia dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw mona przystpi, jeeli organ waciwy do przyjcia informacji, w terminie 30 dni od dnia zoenia informacji nie wniesie sprzeciwu, w drodze decyzji. Wytwrca odpadw moe zleci wykonanie obowizku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadw. Posiadacz odpadw moe je przekazywa wycznie podmiotom, ktre uzyskay zatwierdzenie waciwego organu na prowadzenie dziaalnoci w zakresie gospodarki odpadami, chyba, e dziaalno taka wymaga zezwolenia. Po dopenieniu obowizkw wynikajcych z oglnych zasad postpowania wykonawca prac uprawniony jest do przyjcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Dla prawidowego zawarcia umowy, jak wyej, koniecznym jest okrelenie stanu rodowiska przed przystpieniem do prac, w tym strefy przyszych prac. Pozwoli to na okrelenie stopnia naraenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidowe przygotowanie planu prac. Plan pracy powinien by sporzdzony zgodnie ze stosownymi przepisami i zawiera: okrelenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia, aktualn Ocen przewidywan ilo wytwarzanych odpadw do usunicia, ustalenie odpowiednich sposobw usuwania wyrobw zawierajcych azbest, okrelenie rodzajw i metod pracy, okrelenie sposobw eliminowania lub ograniczenia uwalniania si pyu azbestu do powietrza. Nastpnie powinien zosta opracowany plan bezpieczestwa i ochrony zdrowia, zwany planem bioz, obejmujcy m.in. informacje dotyczc przewidywanych zagroe, wystpujcych podczas realizacji robt budowlanych, okrelajc skal i rodzaje zagroe oraz miejsca i czas wystpienia informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robt budowlanych, stosownie do rodzaju zagroenia, informacj o sposobie prowadzenia instruktau pracownikw przed przystpieniem do realizacji robt szczeglnie niebezpiecznych w tym: a) okrelenia zasad postpowania w przypadku wystpienia zagroenia, b) konieczno stosowania przez pracownikw rodkw ochrony indywidualnej, zabezpieczajcej przed skutkami zagroe, c) zasady bezporedniego nadzoru nad pracami szczeglnie niebezpiecznymi, przez wyznaczone w tym celu osoby, okrelenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiaw, wyrobw, substancji oraz preparatw niebezpiecznych na terenie budowy, wskazanie rodkw technicznych i organizacyjnych, zapobiegajcych niebezpieczestwom wynikajcym z wykonywania robt budowlanych w strefach szczeglnego zagroenia zdrowia lub w ich ssiedztwie.

Pracodawca ma obowizek zapoznania pracownikw lub ich przedstawicieli z planem prac, szczeglnie dotyczcego bezpieczestwa i ochrony zdrowia. Wykonawca prac ma obowizek przeszkolenia wszystkich osb pozostajcych w kontakcie z azbestem, pracownikw bezporednio zatrudnionych, kierujcych i nadzorujcych prace w zakresie bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest i ich odpadami a take bezpieczestwa i higieny takich prac. Szkolenie powinno by przeprowadzone zgodnie z przepisami odpowiedniego rozporzdzenia Ministra Pracy, przez upowanion do takiej dziaalnoci instytucj i potwierdzone odpowiednim wiadectwem lub zawiadczeniem.

Skompletowanie rodkw ochrony pracownikw tj. odpowiednich ubra roboczych w takiej iloci, aby zabezpieczy pracownikw przez cay czas trwania robt i oczyszczania terenu po tych robotach. Wykonawca zobowizany jest do zgoszenia rozpoczcia prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest do waciwego organu nadzoru budowlanego oraz okrgowego inspektora pracy. Pracodawca bdcy wytwrc odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest zobowizany jest do przygotowania, prowadzenia i przechowywania rejestru pracownikw naraonych na dziaanie azbestu. Celem zapewnienia skadowania odpadw niebezpiecznych powstaych po usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwrca odpadw powinien przed przeprowadzeniem robt, zawrze porozumienie z zarzdzajcym skadowiskiem odpowiednim dla odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest (skadowanie oddzielne lub odpowiednio przygotowana kwatera na innym skadowisku). Wane znaczenie dla prawidowego przygotowania robt na skompletowanie wyposaenia technicznego, w tym narzdzi rcznych i wolnoobrotowych, narzdzi mechanicznych, urzdze wentylacyjnych oraz podstawowego sprztu przeciwpoarowego. Na tym etapie naley te zabezpieczy techniczne rodki zapobiegajce emisji azbestu w miejscu pracy oraz rodowisku w zalenoci od okrelenia stanu rodowiska, dokonanego przed przystpieniem do wykonywania prac. Jeeli usuwane wyroby o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000kg/m 3, lub inne mocno uszkodzone, a take zawierajce krokidolit oraz wyroby znajdujce si w pomieszczeniach zamknitych niezbdne jest zawarcie umowy z laboratorium upowanionym do prowadzenia monitoringu powietrza. Due znaczenie ma rwnie przygotowanie i organizacja zaplecza budowy, w tym czci socjalnej, obejmujcej: urzdzenia sanitarno-higieniczne, z moliwoci umycia si i natrysku po pracy w kontakcie z azbestem, pomieszczenia na szatnie czyste i brudne, pomieszczenia dla spoywania posikw oraz regeneracji.

W planie prac w zalenoci od wielkoci lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia, a rwnie terenu, gdzie prowadzone bd prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest a take wystpujcego stopnia naraenia na azbest mog zosta okrelone rwnie inne niezbdne wymagania.

Procedura 4 Dotyczca prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu/terenu/instalacji azbestu

Zabezpieczenie obiektu i terenu wok obiektu

Izolowanie miejsc pracy

Wytwarzanie odpadw zawierajcych azbest

Pakowanie odpadw

Oznakowanie odpadw

Wystawienie dokumentw ewidencyjnych odpadw

Przygotowanie odpadw do odbioru

Karta ewidencji odpadu

Karta przekazania odpadw

Oczyszczenie pola prac i otoczenia terenu robt z pozostaoci azbestu

Przedstawienie dokumentu stwierdzajcego rzetelno wykonania prac i oczyszczenia z azbestu

Opis Procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i zasad postpowania wykonawcw prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest bdcych, w zrozumieniu ustawy o odpadach wytwrcami odpadw niebezpiecznych, Zakres procedury

Zakres procedury obejmuje okres od rozpoczcia do zakoczenia prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia i terenu z pozostaoci azbestu. Opis szczegowy Na pocztku naley wykona odpowiednie zabezpieczenia obiektu, bdcego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a take terenu wok przed emisj pyu azbestu, ktra moe nastpi w wyniku prowadzenia prac. Ogrodzenie terenu powinno nastpi z zachowaniem bezpiecznej odlegoci od traktw komunikacyjnych dla pieszych, nie mniej ni 2m przy zastosowaniu oson. Teren prac naley ogrodzi poprzez oznakowanie tamami ostrzegawczymi w kolorze biao-czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony lub Zagroenie azbestem krokidolitem. Przy pracach elewacyjnych powinny by stosowane odpowiednie kurtyny zasaniajce fasad obiektu, a do gruntu, a teren wok objty kurtyn, powinien by wyoony grub foli, dla atwego oczyszczania po kadej zmianie roboczej. Oglne zasady postpowania przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest okrelaj nastpujce wymagania techniczne: Nawilania wod wyrobw zawierajcych azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cay czas pracy, Demontau caych wyrobw (pyt, rur, ksztatek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie moliwe, Odspajania wyrobw trwale zwizanych z podoem przy stosowaniu wycznie narzdzi rcznych lub wolnoobrotowych narzdzi mechanicznych, wyposaonych w miejscowe instalacje odcigajce powietrze, Prowadzenia kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku wystpowania ste pyu azbestu, przekraczajcych dopuszczalne wartoci dla miejsca pracy, Skadowanie na tej samej zmianie roboczej, usunitych odpadw zawierajcych azbest, po ich szczelnym opakowaniu na miejscu tymczasowego magazynowania odpadw, Codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wok, drg wewntrznych oraz maszyn i urzdze z wykorzystaniem podcinieniowego sprztu odkurzajcego, zaopatrzonego w filtry o duej skutecznoci cigu (99,99% lub na mokro. Niedopuszczalne jest rczne zamiatanie na sucho, jak rwnie czyszczenie pomieszcze i narzdzi pracy przy uyciu spronego powietrza. W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo-cementowymi, ktrych gsto objtociowa wynosi mniej ni 1000kg/m3 (tzw. mikkie), a take z innymi wyrobami, ktrych powierzchnia jest, w widoczny sposb uszkodzona lub zniszczona lub, jeeli prace prowadzone s na obiektach, z wyrobami zawierajcymi azbest krokidolit, lub te w pomieszczeniach zamknitych to powinny by zastosowane szczeglne zabezpieczenia strefy prac i ochrony pracownikw oraz rodowiska, niezalenie od oglnych zasad postpowania. Nale do nich: Komory dekontaminacyjne (luzy) dla caych pomieszcze lub stanowice cznik izolacyjny midzy pomieszczeniem stanowicym stref prac, a innymi pomieszczeniami lub na zewntrz obiektu. Zaostrzone rygory przestrzegania stosowania rodkw ochrony osobistej, Inne metody, okrelone na etapie prac przygotowawczych.

W obiekcie przylegajcym do strefy prac, naley zastosowa odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienie otworw okiennych i drzwiowych, a take inne, waciwe dla stopnia naraenia, rodki zabezpieczajce. Wszystkie zdemontowane wyroby zawierajce azbest powinny by szczelnie opakowane w folie z polietylenu, lub polipropylenu o gruboci nie mniejszej ni 0,2 mm i zamykane w sposb uniemoliwiajcy przypadkowe otwarcie (zgrzewem cigym lub tam klejc). Niedopuszczalne jest stosowanie workw papierowych. Odpady powstae z wyrobw o gstoci objtociowej wikszej ni 1000kg/m 3 a wic pyty i rury azbestowo-cementowe, lub ich czci powinny by szczelnie opakowane w folie. Py azbestowy oraz odpady powstae z wyrobw o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000kg/m 3 powinny by zestalone przy uyciu cementu lub ywic syntetycznych i po zwizaniu spoiwa szczelnie zapakowane w foli. Pakowanie usu-

nitych wyrobw zawierajcych azbest powinno odbywa si wycznie do opakowa przeznaczonych do ostatecznego skadowania i wyranie oznakowane, w sposb okrelony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny by trwae, nieulegajce zniszczeniu, pod wpywem warunkw atmosferycznych i czynnikw mechanicznych. Dla usunitych odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz ich transportu na skadowisko odpadw niebezpiecznych, waciwe dla azbestu stosuje si: Kart ewidencji odpadu, Kart przekazania odpadw.

Po zakoczeniu prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych wykonawca prac ma obowizek dokonania prawidowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostaoci azbestu. Oczyszczenie powinno nastpi przez zastosowanie urzdze filtracyjnowentylacyjnych z wysoko-skutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro. Wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wacicielowi lub zarzdcy obiektu, bdcego przedmiotem prac owiadczenia stwierdzajcego rzetelno wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy przedmiotem prac byy wyroby o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000kg/m 3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmoway wyroby zawierajce azbest krokidolit lub prowadzone byy w pomieszczeniach zamknitych, wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wynikw badania powietrza przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucj. Wspomnie w tym miejscu naley o pozostaych dwch procedurach dot. transportu i skadowania. Szczeglnie wana jest procedura 6 (skadowiskowa) z uwagi na istniejce zaawansowane dziaania na terenie gminy zmierzajce do uruchomienia takiego skadowiska. Procedura 6 Dotyczca skadowania odpadw na skadowiskach lub w wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest

Przyjcie partii odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest na skadowisko

Potwierdzenie odbioru na Karcie przekazania odpadu

Pobranie opaty za korzystanie ze rodowiska odprowadzenie opaty na rachunek waciwego urzdu marszakowskiego

Skadowanie odpadw zgodnie z przepisami dotyczcymi odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz zatwierdzon instrukcj eksploatacji skadowiska

Przeszkolenie pracownikw w zakresie bezpiecznych metod postpowania z odpadami zawierajcymi azbest

Sporzdzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i iloci odpadw

Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu i zasad postpowania dotyczcych skadowania na skadowiskach odpadw lub w wydzielonych kwaterach na terenie innych skadowisk odpadw, przeznaczonych do wycznego skadowania odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje dziaania poczwszy od przyjcia partii odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest na skadowisko, poprzez dalsze czynnoci, a do sporzdzenia rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i iloci przyjtych odpadw. Opis procedury Do obowizkw zarzdzajcego skadowiskiem odpadw niebezpiecznych zwierajcych azbest naley: a) przeszkolenie pracownikw w zakresie bezpiecznych metod postpowania z odpadami zawierajcymi azbest, potwierdzenie w Karcie przekazania odpadw przyjcia partii odpadw na skadowisko, b) sporzdzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i iloci odpadw przyjtych na skadowisko, c) skadowanie odpadw zgodnie z przepisami dotyczcymi odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz zatwierdzona instrukcj eksploatacji skadowiska, d) zapewnienie deponowania odpadw w sposb niepowodujcy uszkodzenia opakowa odpadw, e) wykorzystanie racjonalne pojemnoci eksploatacyjnej skadowiska. Odpady zawierajce azbest pochodzce z budowy, remontu i demontau obiektw budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadw kodami 17 06 01 i 17 06 05 mog by unieszkodliwiane przez skadowanie na skadowiskach lub wydzielonych kwaterach na terenie innych skadowisk, przeznaczonych do wycznego skadowania tych odpadw. Skadowiska lub kwatery buduje si w specjalnie wykonanych zagbieniach terenu ze cianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem si. Zarzdzajcy skadowiskiem powinien uzyska pozwolenie na uytkowanie skadowiska po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska. Instrukcj eksploatacji skadowiska odpadw niebezpiecznych zatwierdza, w drodze decyzji wojewoda. Kierownik skadowiska powinien posiada wiadectwo stwierdzajce kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami i m.in. obowizany jest do prowadzenia ewidencji iloci odpadw przyjmowanych na skadowisko. Zarzdzajcy skadowiskiem pobiera od posiadacza odpadw zawierajcych azbest opat za korzystanie ze rodowiska, ktr odprowadza na rachunek urzdu marszakowskiego, waciwego ze wzgldu na miejsce skadowania odpadw. Zarzdzajcy skadowiskiem posiadajcym wydzielone kwatery powinien zapewni selektywne skadowanie odpadw zawierajcych azbest, w izolacji od innych odpadw, a miejsce skadowania powinno by oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym skadowiska. Odpady powinny by deponowane na skadowiskach zlokalizowanych na terenach oddalonych od budynkw mieszkalnych i izolowanych pasem zieleni. Prace zwizane z deponowaniem odpadw zawierajcych azbest naley prowadzi w sposb zabezpieczajcy przed emisj pyu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelniania opakowa odpadw. Opakowania z odpadami naley zdejmowa z pojazdu przy uyciu urzdze dwigowych i ostronie ukada w kwaterze skadowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadw z samochodw. Warstwa zdeponowanych odpadw powinna by zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowa przez przykrycie foli lub warstw gruntu o gruboci okoo 5cm. Opakowania z odpadami powinny by ukadane zgodnie z technologi skadowania zatwierdzon w instrukcji eksploatacji skadowiska, uwzgldniajc racjonalne wykorzystanie pojemnoci obiektu. Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadw zawierajcych azbest, ani poruszanie si pojazdw mechanicznych po powierzchni skadowanych odpadw.

Dla skadowisk odpadw zawierajcych azbest o kodach 17 06 01 i 17 06 05 nie stosuje si rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 9 grudnia 2002r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunkw prowadzenia monitoringu skadowisk odpadw. Po zakoczeniu skadowania odpadw zawierajcych azbest na poziomie 2m poniej terenu otoczenia i wypenieniu gruntem do poziomu terenu zarzdzajcy skadowiskiem powinien zoy wniosek do waciwego organu w celu uzyskania zgody na zamknicie skadowiska lub jego wydzielonej czci. Zgod na zamknicie skadowiska odpadw niebezpiecznych wydaje w drodze decyzji wojewoda po przeprowadzeniu kontroli skadowiska przez wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska. 7. Azbest a zdrowie. Likwidowanie skutkw i profilaktyka. 7.1 Oddziaywanie azbestu na zdrowie. W niektrych krajach negatywny wpyw wkien azbestowych na zdrowie ludzi znany by ju dawno. W Polsce na skutek rnych sytuacji, zarwno gospodarczych jak i politycznych temat ten by dugo tematem nieporuszanym. Sytuacja taka miaa te miejsce w wielu innych krajach takich jak Niemcy, Belgia czy Holandia. Brak troski o zdrowie ludzi powoduje, e obecnie, gdzie w wikszoci krajw wiata stosowanie azbestu jest ju cakowicie zabronione w m.in. Rosji i Chinach nadal trwa eksploatacja z azbestu oraz kwitnie przemys azbestowy. W toku bada lekarskich oraz wieloletnich obserwacji stwierdzono kancerogenno azbestu oraz wzmoone wystpowanie kilku chorb na skutek kontaktu z azbestem. Stwierdzono rwnie wystpowanie jednej odmiany nowotworu zoliwego - midzyboniaka opucnej, ktry wywoywany jest tylko przez mikrowkna azbestowe, ktre dostawszy si do ukadu oddechowego czowieka lokuj si w nim na zawsze, przyczyniajc si (przy skonnoci organizmu) do powstania tego niezwykle gronego nowotworu. Generalnie rzecz biorc, azbest posiada t wyjtkow cech wrd swoich wasnoci fizycznych, jak jest jego budowa z wielu drobnych wkien. Wkien, ktre maj moliwo wniknicia do organizmu czowieka poprzez ukad oddechowy i ju nigdy nie mog by z niego wydalone. Wkna azbestowe, ktre dostayby si do organizmu poprzez ukad pokarmowy, na skutek jego budowy oraz rodowiska w nim panujcego, nie s szkodliwe i s wydalane z organizmu. Na podstawie szczegowych bada nie stwierdzono szkodliwoci wkien azbestowych wchonitych t drog. Z tego powodu, jak i wobec maej moliwoci uwalniania si takich wkien z rur wodocigowych nie zaleca si prowadzenia wymian istniejcych wodocigw azbestowych na nowoczesne tworzywowe. Prace prowadzone w czasie takiej wymiany mog by w duym stopniu dodatkowym zagroeniem dla rodowiska oraz dla osb bezporednio przebywajcych w strefie prac. Istnieje, bowiem moliwo nawet nieumylnego uszkodzenia takiego wodocigu, a trzeba zaznaczy, e rury azbestowo-cementowe byy wykonywane z duym procentowym udziaem mikkiego azbestu tego najbardziej szkodliwego. Zaleca si, wic unieczynnianie istniejcych wodocigw, pozostawienie ich w ziemi, a pooenie nowej sieci z materiaw alternatywnych. Oczywicie nie wolno zapomnie o naniesieniu na wszelkie mapy informacji o istnieniu nieczynnego wodocigu a-c. W zwizku z konkretn drog oddziaywania wkien azbestu na organizm czowieka szczeglnej ochronie musz by poddawane drogi oddechowe i eliminowanie moliwoci przypadkowego skaenia powietrza ponad wartoci dopuszczalne. Dotyczy to zarwno maksymalnych ste w rodowisku naturalnym, jak i w rodowisku pracy. Badanie zawartoci pyu cakowitego zgodnie z norm PN-91/Z-04030/05, wynosi 0,5 mg/m3. Oznaczanie stenia liczbowego wkien respirabilnych zgodnie z norm PN-88/Z-04202/02, wynosi 0,1 wkna/cm3. 7.2. Profilaktyka zagroe: Dla maksymalnego zmniejszenia ryzyka naraenia na ekspozycj pyem azbestowym naley stosowa w przypadku prowadzenia prac rodki ochrony osobistej w odniesieniu do osb zatrudnionych przy demontau. S nimi przede wszystkim maski i odzie ochronna, uniemoliwiajce przedostanie si wolnych wkien do organizmu, poprzez filtrowanie powietrza w przypadku masek, oraz w przypadku stosowania odziey ochronnej nierozprzestrzeniania skaenia poprzez wnikanie wkien w odzie codziennego uytku znajdujca si pod kombinezonem. Przestrzeganie zasad higieny osobistej po zakoczeniu pracy oraz elementarnych zasad bezpieczestwa podczas prac daje gwarancje praktycznie wyeliminowania zagroe. Do tego naley doczy dobre praktyki wobec otoczenia a naraenie osb postronnych podczas prac z azbestem zostaje zminimalizowane praktycznie do zera. Monitoring powietrza, przeprowadzany zgodnie z przepisami dla duych realizacji bdzie tego najlepszym wiadectwem, oraz rodkiem zapobiegawczym w przypadku wystpienia przekrocze dopuszczalnych ste.

Z azbestem, jak i z wikszoci innych czynnikw podwyszajcych ryzyko wystpienia zagroe jest tak, e lepiej stosowa nawet skomplikowan profilaktyk, ni prbowa walczy ze skutkami ekspozycji. W wielu przypadkach, taka walka jest skazana na niepowodzenie. Z uwagi na dugi okres latencji (rozwoju) choroby, ktry w przypadku chorb odazbestowych wynosi od 20 do 40 lat, szczegln profilaktyk naley obj dzieci i modzie. Niedopuszczalne s praktyki przebywania dzieci w pomieszczeniach, w ktrych jest zabudowany azbest. To samo dotyczy te pomieszcze z tzw. pytkami PCV na pododze. W tym drugim przypadku zarwno sama pytka zawiera domieszk azbestu jak i spoiwo uywane do ich montowania. Tego typu obiekty powinny by uzdatnione do bezpiecznego uytkowania w pierwszej kolejnoci i to najlepiej natychmiast. Kolejnym problemem szczeglnie w obiektach o charakterze enklawy podwrkowej (gwnie tereny wiejskie) jest samoczynne pylenie dachw eternitowych, ktrych wiek (ponad 30 lat) i stan techniczny (uszkodzenia mechaniczne i korozyjne) to wywouj. W upalny i suchy dzie stenia pyu azbestowego przy bezwietrznej pogodzie w takich obiektach wykazuj kilkunastokrotne nawet przekroczenia dopuszczalnych norm, z czego rzadko, kto z uytkownikw takich obiektw zdaje sobie spraw. Zagroenie jest, wic ewidentne. 7.3. Profilaktyka w stosunku do osb zatrudnionych podczas prac usuwania azbestu. Przepisy nakadaj na zatrudnionych oraz zatrudniajcych okrelone obowizki wynikajce z koniecznoci stosowania profilaktyki anty-azbestowej. Konieczno przeprowadzania szkole oraz instruktarzy, stosowania zasad i procedur bezpiecznego postpowania, wreszcie regularne przeprowadzanie bada lekarskich oraz prowadzenie rejestru pracownikw i ich czasu pracy w rodowisku potencjalnego zagroenia wraz ze stosowaniem rodkw ochrony osobistej, daj gwarancje prawidowo prowadzonej profilaktyki zagroe. Udostpnianie pracownikom odpowiedniego doywiania oraz kierowanie ich na badania lekarskie pod ktem profilaktyki azbestowej daj gwarancj niezapadalnoci na choroby odazbestowe w przyszoci. Odpowiedzialno za ten stan rzeczy podlega musi czstym kontrolom prowadzonym przez upowanione do tego organy. 7.4. Profilaktyka w stosunku do otoczenia: Najlepszym dziaaniem profilaktycznym w stosunku do otoczenia byoby wyeliminowanie azbestu z naszego otoczenia oczywicie to rozwizanie jest trudne i wymagajce czasu. Pki, co naley zadba, wic o ograniczanie ekspozycji oraz przestrzeganie zasad bezpiecznego postpowania. Wobec osb przebywajcych (mieszkajcych) w pobliu strefy prac naley zastosowa odpowiednie rodki bezpieczestwa. Informowanie o pracach, unikanie przebywania w pobliu strefy prac, uszczelnianie obiektw pooonych w strefie zagroe to podstawowe metody profilaktyki wobec rodowiska. Oglnie panujca niewiedza i brak wiadomoci ekologicznej wywouj reakcje paniczne w przypadku prowadzenia prac z azbestem w najbliszym otoczeniu, natomiast nie zauwaa si zagroe wok siebie. Wskazuje to na konieczno prowadzenia staej dziaalnoci upowszechniajcej wiedz o oddziaywaniu azbestu wobec dotychczasowych sporych zaniedba w tej dziedzinie. Na terenie prac demontaowych lub skadowiska azbestowego, gdzie rygory i procedury postpowania s przestrzegane z reguy nie wystpuj przekroczenia norm, a w przypadku skadowisk stenia ksztatuj si na poziomie ta. 7.5. Likwidowanie skutkw naraenia: W czasie funkcjonowania w Polsce przemysu wyrobw azbestowo cementowych wiele osb zostao naraonych na kontakt z pyem azbestowym. Na skutek migracji ludnoci na kadym terenie mog si znale osoby, ktre pracoway w przemyle a-c lub innym (szklarskim, motoryzacyjnym, wkienniczo - technicznym i.in.) gdzie miay kontakt z azbestem. Osoby te powinny by zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Osb Naraonych na kontakt z azbestem prowadzonym przez Zakad Epidemiologii rodowiskowej Instytutu Medycyny Pracy w odzi. Osoby te maja moliwo skorzystania ze szczeglnych udogodnie i przywilejw w dziedzinie likwidowania skutkw naraenia. Darmowe leki, raz w roku leczenie sanatoryjne to tylko cz przywilejw, z ktrych powinni korzysta owi poszkodowani. Wiele osb jeszcze do tej pory o tym nie wie. Istnieje rwnie midzynarodowy Program Amiantus, ktrym mog by objci dawni pracownicy przemysu azbestowego. Ludzie objci tym programem maj szeroki dostp do dziaa leczniczych (bezpatne lekarstwa) a take pomocy finansowej, oraz prawnej. Na caym wiecie istniej orodki prowadzce dziaania profilaktyczne i lecznicze w stosunku do osb poszkodowanych przez przemys azbestowy. Podsumowujc: Zachowanie naleytej ostronoci, rozwaga i zdrowy rozsdek daj gwarancj nie powikszania grona osb poszkodowanych przez azbest. Z oczywistych, wic wzgldw konieczne jest podczas realizacji.

Programu wspdziaanie wszystkich sub zwizanych z szeroko pojt tematyk azbestow. Tymi subami s: Urzd Gminy, Pastwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, Powiatowy Nadzr Budowlany, Inspekcja Ochrony rodowiska. Naley zadba o przepyw informacji i wspdziaanie pomidzy nimi. 8. Opis najlepszych dostpnych technik zwizanych z pracami z azbestem i dziaania alternatywne. 8.1. Opis technik: Demonta odbywa si bdzie z zachowaniem poniszych zasad i warunkw technicznych. Odpady w stanie wilgotnym, po zdjciu z obiektu, bd natychmiast pakowane w opakowania zbiorcze na paletach euro i zabezpieczane foli PE o gruboci 0,2 mm. W opakowaniach zbiorczych moe si znajdowa do 500 kg pyt eternitowych. Mniejsze elementy, np. gsiory lub pyty uszkodzone, pakowane bd w osobne worki z folii PE. Nastpnie worki te bd umieszczane na specjalnie przygotowanej palecie, w sposb uniemoliwiajcy ich przemieszczanie si. Przed przystpieniem do prac, ustalony bdzie termin zakoczenia po to, aby nie skadowa zapakowanych odpadw na placu budowy. Transportem wasnym lub wiadczonym przez wyspecjalizowan firm transportowa, posiadajc odpowiedni sprzt do przewozu materiaw zawierajcych azbest, odpady bd dostarczane w opakowaniach zbiorczych na skadowisko odpadw niebezpiecznych, z ktrym bd podpisane umowy i uzgodnione warunki dostaw. Przed rozpoczciem prac, wykonane zostan zabezpieczenia obiektu bdcego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a take wyznaczenia strefy bezpieczestwa wok w zwizku z ewentualn emisj pyu azbestu, ktra moe nastpi w wyniku prowadzenia prac. Ogrodzenie terenu (wyznaczenie stref), powinno by wykonane z zachowaniem bezpiecznej odlegoci od traktw komunikacyjnych dla pieszych, w przypadku, gdy odlego bdzie mniejsza ni 2 m, to przy zastosowaniu oson. Teren prac, naley ogrodzi poprzez oznakowanie tamami ostrzegawczymi w kolorze biaoczerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony, a w przypadku wystpowania krokidolitu, tablicy: Zagroenie azbestem krokidolitem. Przy pracach elewacyjnych, w wypadku wystpienia moliwoci pylenia (konieczno uycia jakichkolwiek narzdzi) powinny by stosowane odpowiednie kurtyny zasaniajce fasad obiektu a do gruntu, a teren wok objty kurtyn, powinien by wyoony grub foli dla atwego oczyszczania po kadej zmianie roboczej. 8.2. Opis dziaa alternatywnych: Zgodnie z wymogami zawartymi w rozporzdzeniu w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest, wyroby azbestowe, ktre nie musz by natychmiast usuwane mog by uytkowane wycznie pod warunkiem: szczelnego zabudowania wyrobw zawierajcych azbest bez naruszania ich powierzchni i struktury, lub pokrycie wyrobw lub powierzchni zawierajcych azbest szczeln powok z gboko penetrujcych rodkw wicych azbest, posiadajcych odpowiedni aprobat techniczn.

Naley, zatem rozpatrzy tylko te dwa warianty, potencjalnie moliwe do zastosowania jako rodka eliminujcego py azbestu z powietrza atmosferycznego. Pierwsza moliwo dotyczy sytuacji, w ktrej wbudowany wyrb azbestowy zostaje obudowany szczeln powok, co powoduje wyeliminowanie pylenia. Jest to sposb skuteczny jednake rozwizuje kwesti wyrobu z azbestem tylko chwilowo, dlatego e wyrb ten pozostaje trwale zwizany z obiektem i konieczno jego ostatecznego usunicia nadal pozostaje. Ta technika jest uzasadniona (technicznie i ekonomicznie) w przypadku pyt azbestowo-cementowych zastosowanych, jako filarki midzyokienne w budownictwie wielorodzinnym w budynkach z wielkiej pyty. Usuwanie tyche filarkw znaczco podnosi koszty wykonywania robt termomodernizacyjnych, a jednoczenie zabudowanie w sposb szczelny tyche filarkw jest prostym rozwizaniem technicznym. Natomiast, jeeli chciaoby si zastosowa technik zabudowy na dachu, pojawiaj si dwa zasadnicze problemy: niesychanie trudno jest wykona tak zabudow bez naruszania powierzchni eternitu (konieczno wykonania pocze i montau na istniejcym dachu) brak zaakceptowanych przez ITB technik montau zabudowywania eternitu.

Wykonanie takiej zabudowy wie si z zachowaniem reimu technologicznego polegajcego na takim wykonaniu rusztu wsporczego pod powok przykrywajc, aby nie zostaa naruszona powierzchnia pyt eter-

nitowych. Kolejnym wymogiem jest naniesienie faktu istnienia pyt eternitowych pod obudow na dokumentacj powykonawcz, jak rwnie naley poinformowa uytkownikw obiektu o fakcie istnienia takiej obudowy, na wypadek przyszych prac remontowych (np.: wymiana okien). Pomijajc kwestie techniczno prawne, koszt wykonania takiej zabudowy byby niezwykle wysoki. Nie tylko musiaby by to nowy dach, w dodatku o najmniejszej moliwej wadze pokrycia (tylko blacha), ale rwnie folia wstpnego krycia i system montau tego pokrycia. Pozostaje rwnie problem nonoci dachu, ktry i tak ju jest eksploatowany przez okres, co najmniej kilkunastu lat i jako teje wiby dachu moe by niewystarczajca. Czsto spotyka si problem remontu caego dachu po demontau pyt azbestowocementowych. Wykonywanie zabezpieczania pyt azbestowo cementowych poprzez obudowanie jest metod skuteczn jedynie w przypadku, filarkw midzyokiennych w budownictwie wielko-pytowym. W pozostaych przypadkach, a szczeglnie dachw z pyt eternitowych, stosowanie obudowy jest nieuzasadnione ekonomicznie, technicznie jak i prawnie (nie istnieje technika dopuszczona przez ITB do stosowania w tego typu przypadkach) Drug i ostatni metod zabezpieczenia pyt eternitowych jest ich szczelne pokrycie specjaln farb, czyli powok cig w dodatku penetrujc materia i wic wkna azbestu, tak, aby nie dochodzio do samoczynnego pylenia. Metod moemy zastosowa tylko wwczas, gdy: 1. Jako pokrycia eternitowego jest wysoka, to znaczy dach uzyska maksymalnie 35 punktw podczas oceny pilnoci, i kolejna ocena moe by wykonana za 5 lat. 2. Nie ma widocznych uszkodze i pkni, dach nie jest nadmiernie poronity mchem i porostami. Powok malarsk mona nakada jedynie na gadk jednolit powierzchni, tak, aby przyczepno podoa bya jak najwiksza. W przypadkach odosobnionych naley wykona oczyszczanie powierzchni dachu (oczywicie na mokro i uywajc szczotek z wosia ryowego, tak, aby nie powodowa pylenia azbestu do powietrza). Wikszo producentw sugeruje, e do wykonania szczelnej powoki konieczne jest wykonanie gruntowania podoa preparatami zalecanymi dla danego typu farby, bd rozcieczon farb, oraz pokrycie pyt eternitowych dwoma albo nawet trzema warstwami farby. Pokrywanie dachu eternitowego takimi produktami jest metod technicznie skuteczn, jednake naley pamita, i tak operacj naley powtarza, co najmniej, co 5 lat, co moe znaczco wpyn na koszt utrzymania dachu w dobrym stanie technicznym. Ale rwnie pojedyncze pokrycie dachu szczeln powok malarsk wie si z duymi kosztami. Po przeanalizowaniu obszernej oferty na rynku polskim, moemy stwierdzi, i koszty farby i podkadu do pokrycia dachu azbestowo-cementowego zawieraj si w przedziale 23,50 35,00z netto/m2. Dodatkowym kosztem wykonania zabezpieczenia pokrycia jest naniesienie powoki, ktrego koszt zamyka si w przedziale 10,00 18,00z/m2 netto. Zatem koszt jednorazowego pokrycia dachu specjalistyczn farb zaczyna si od 33,50z netto. Przy zaoeniu, e po 5 latach musimy takie malowanie powtrzy to czny koszt tych zabiegw przewyszy koszt wykonania nowego dachu w technologii blachy stalowej wraz z montaem. Z ca pewnoci mona stwierdzi i naley podkreli, i zabezpieczenie dachu eternitowego szczeln powok malarsk, pomimo technicznej poprawnoci jest ekonomicznie nieuzasadnione a take w konsekwencji nie wypenia obowizku usunicia wyrobw zawierajcych azbest do koca 2032 roku. 9. Finansowanie prac zwizanych z usuwaniem azbestu dostpne fundusze i programy 9.1. Wstp Rzdowy Program usuwania azbestu przyjty przez Rad Ministrw w maju 2002 roku (obecnie przeksztacany w Plan Oczyszczania Kraju z Azbestu) wskazuje (a waciwie jedynie sugeruje) rda finansowania dziaa zwizanych z usuwaniem azbestu. Przede wszystkim gwny ciar kosztw skierowany jest na wacicieli obiektw, na ktrych znajduje si azbest. Praktyka jednak pokazuje, e bez wsparcia udzielonego przez gminy swoim mieszkacom istnieje realne zagroenie nie wywizania si z zaoonego terminu zakoczenia usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Istnieje wiec konieczno prowadzenia konkretnych dziaa wspierajcych. Wedug zapisw w Programie prace zwizane z usuwaniem azbestu powinny by finansowane ze rodkw wasnych wacicieli. Dopuszcza si jedynie rodki budetowe (zapisane w Programie) na dziaalno szkoleniow i informacyjn przede wszystkim dla pracownikw administracji wszystkich szczebli. Zaleca si siganie po rodki, UE, lecz nie wskazuje drg faktycznego pozyskania tych rodkw. W latach ubiegych funkcjonoway w niektrych regionach Polski mechanizmy dofinansowywania tych dziaa ze rodkw pochodzcych z rnych funduszy. Obecnie nie istnieje aden system dofinansowywania wsplny

dla caego kraju. W niektrych gminach pojawiaj si lokalne inicjatywy samorzdw, przekazujce rodki z funduszy ochrony rodowiska na prace zwizane z usuwaniem azbestu. Istotn spraw jest przeprowadzenie tych dziaa w najbardziej prawidowy sposb z zachowaniem najlepszych dostpnych technik i dobrych praktyk. Celowe jest prowadzenie staego monitoringu wykonywania prac pod ktem zachowania prawidowoci postpowania oraz co najwaniejsze doprowadzenie do umieszczenia zdemontowanych wyrobw zawierajcych azbest na specjalistycznym skadowisku. Uzyskane w trakcie tego procesu dokumenty (karty ewidencji i przekazania odpadu) bd stanowi jedyny zestaw dokumentw potwierdzajcych prawidowo postpowania i dajcy moliwo wykrelenia wyrobw, ktrych one dotycz z ewidencji powstaej w wyniku inwentaryzacji prowadzonej przez Urzd Gminy. Prowadzona ewidencja ma za zadnie uporzdkowa gospodark wyrobami zawierajcymi azbest, zapobiega niekontrolowanym demontaom i nieprawidowociom, wreszcie pozwala na rokroczne raportowanie stanu zasobw azbestowych w gminie do Urzdu Marszakowskiego. Dokumentacja ta bdzie rwnie podstaw do rozliczania zadania i uzyskania ewentualnych dotacji. Generalnie zasady wprowadzania systemu dotacji do czynnoci zwizanych z demontaem, pakowaniem, transportem i skadowaniem zdemontowanych wyrobw zawierajcych azbest musz zawiera procentowy udzia finansowy poszczeglnych wacicieli w realizacji zadania. Jest to jedyny prawidowy sposb rozliczania z uwagi na zrnicowane iloci posiadanych wyrobw. Szczegy takich dziaa i ich warianty omwiono w dalszej czci PROGRAMU. Sw kilka, jeli chodzi o sytuacje na rynku kredytowym, kredytw tzw. preferencyjnych to aktualnie wrd kredytw dofinansowywanych (dofinansowanie odsetek) ze rodkw N.F.O.. i G.W. s dostpne kredyty na do skomplikowanych zasadach. Z grubsza polega to na tym, e przy kredycie w wysokoci minimalnej 3 mln. PLN bd dofinansowane odsetki od kapitau 2 mln. PLN. Wida, wic e preferowane s realizacje bardzo due, a nawet nazwijmy je ogromne, co zwaywszy na charakter przedsiwzi zwizanych z usuwaniem azbestu (gwnie s to pojedyncze, mae dachy) powoduje, e takie obwarowania uniemoliwiaj skorzystanie z tych linii kredytowych. Na terenie gminy abia Wola funkcjonuje program pomocy dla wacicieli wyrobw zawierajcych azbest. Uchwaa zatwierdzajca regulamin pomocy zostaa przyjta 28 kwietnia 2008r. Obecnie podjto ze strony Urzdu takie kroki poprzez zarezerwowanie ze rodkw gminnego funduszu ochrony rodowiska kwot ok. 20 000z na ten cel. Naley ten fakt przyj z uznaniem dla Wadz gminy, gdy dziaania takie bdce wasn inicjatyw samorzdw nie s czsto spotykane. 9.2. Warianty finansowania Programu Rozpatrujc moliwe sposoby finansowania programw usuwania azbestu Program proponuje kilka wariantw wspomagania procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola: Wariant I Wsparcie dla wacicieli obiektw zawierajcych wyroby azbestowe w postaci dofinansowania z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska. Funkcjonowanie takiego mechanizmu mona wzmocni poprzez szerok kampani informacyjn (dystrybucja informacji przez radnych, sotysw i pracownikw urzdu). Mechanizm wsparcia polega na refinansowaniu kosztw jakie ponosi waciciel usuwajc swoje zasoby azbestowe. Usunicie wyrobw zawierajcych azbest musi odbywa si zgodnie z procedurami azbestowymi. Warunkiem przystpienia do programu wsparcia jest przedoenie kopii zgoszenia faktu wykonywania robt w starostwie powiatowym oraz kopi umowy z firma demontujc. Wypata dofinansowania odbywa si po zoeniu wymaganych dokumentw oraz po weryfikacji przez gminn komisj faktu i poprawnoci wykonania robt. Wysoko dofinansowania okrelona jest na 15z/m2 w przypadku demontau wyrobw azbestowych wbudowanych w obiekty budowlane i 7,50z/m2 w przypadku usunicia wyrobw zmagazynowanych nie zamontowanych na dachu/elewacji. W roku 2008 zarezerwowano 20 000z na realizacj programu wsparcia usuwania azbestu. Naley rwnie rozway zwikszenie puli dostpnych rodkw rokrocznie przeznaczanych na ten cel (zwaszcza, jeeli zainteresowanie wsparciem bdzie przekraczao okrelone na dany rok moliwoci wsparcia) n.p. aplikowanie o dodatkowe rodki na ten cel z W.F.O.. i G.W. Wariant II Zorganizowanie gminnej akcji odbioru odpadw zawierajcych azbest. Taki sposb wsparcia wie si z koniecznoci organizowania konkursu/ przetargu majcego na celu wyonienie firmy realizujcej zadania polegajce na odbiorze zmagazynowanych wyrobw zawierajcych azbest. Pewna ilo wyrobw zawiera-

jcych azbest zalega na posesjach mieszkacw gminy. S to pyty eternitowe, ktre zostay wczeniej zdemontowane i zmagazynowane, bd nie zostay nigdy zamontowane (kupione na zapas, lub uszkodzone i nie nadajce si do uytku (odpady po huraganowych wiatrach). Wariant ten wymaga, aby funkcjonujce na ternie gminy firmy demontujce wykonyway rwnie usugi pakowania i paletowania w/w odpadw. Wyroby nadal uytkowane rwnie mogy by podlega tej procedurze, pod warunkiem zmiany programw gospodarki odpadami firm dziaajcych na lokalnym rynku (wedle aktualnych przepisw, plan gospodarki odpadami firmy demontujcej powinien zakada, i po demontau nastpuje transport odpadw na miejsce skadowania). Zmiany te powinny uwzgldnia dwuetapowo inwestycji usuwania azbestu (najpierw firma X demontuje i pakuje wyroby azbestowe a nastpnie firma Y je odbiera na mocy umowy z Urzdem Gminy). Zastosowanie tego wariantu wymusza zgoszenie na pocztku sezonu prac remontowo budowlanych iloci wyrobw azbestowych przewidzianych do usunicia w danym roku kalendarzowym. Wariant III Ubieganie si o dofinansowanie ze rodkw PFOiGW oraz z WFOiGW. Na podstawie Programu istnieje moliwo ubiegania si o rodki z w/w funduszu. Dodatkowym atutem gminy jest fakt podjcia trudu finansowania dziaa azbestowych z wasnych funduszy. (wspomniana sytuacja przy wariancie I). Wariant IV Ubieganie si o dofinansowanie PROGRAMU... ze rodkw pomocowych UE. W RPO dla Wojewdztwa Mazowieckiego na lata 2007 - 2013 nie istniej szczegowe zapisy umoliwiajce wykorzystanie tych rodkw. Jednake po 2013 roku naley podj dziaania majce na celu wprowadzenie odpowiednich zapisw do RPO, aby takie moliwoci stay si realne (zalecana wsppraca z organizacjami ekologicznymi lobbujcymi za wprowadzeniem korzystnych zapisw w programach pomocowych). Naley rwnie monitorowa aktualne zmiany w innych programach pomocowych, pod ktem korzystnych zapisw umoliwiajcych wykorzystanie w/w funduszy na cele walki z zagroeniem azbestowym. Wariant V Po zakoczeniu moliwoci wsparcia z gminnego funduszu ochrony rodowiska (wyczerpanie si rodkw), przerzucenie caego ciaru finansowania usuwania wyrobw zawierajcych azbest na wacicieli obiektw. Takie podejcie jest spjne z Programem Usuwania Azbestu i wyrobw zawierajcych azbest przyjtym przez Rad Ministrw, jak rwnie jest typowo spotykanym podejciem do problemu azbestowego w Polsce. Zaprezentowane warianty mog by realizowane osobno jak i komplementarnie, zwaszcza w przypadku starania si o rodki z WFOiGW oraz z NFOiGW. Wybr i zastosowanie poszczeglnych wariantw uzaleniony jest od wielu czynnikw natury merytorycznej jak i politycznej, czyli zaleny jest od wadz gminy. 10. Inwentaryzacja wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy abia Wola Rozdzia omawia inwentaryzacj wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy abia Wola, przeprowadzon w listopadzie 2008r. Urzd Gminy w abiej Woli zleci wykonanie Inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy. Inwentaryzacja jako spis z natury zostaa zrealizowana wedug wymogw naoonych przez ustaw o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest. Inwentaryzacja wyrobw azbestowych wykazaa, i na terenie gminy abia Wola jest wbudowanych w przyblieniu 266 300m2 (dachy budynkw mieszkalnych i gospodarczych). Taka ilo daje mas ok. 3,99 tys. ton. Z inwentaryzacji wynika i wyrobw wbudowanych w obiekty budowlane jest w przyblieniu (wyroby faliste i paskie) 237 500m2, natomiast wyrobw zmagazynowanych zinwentaryzowano okoo 28 800m2 co stanowi w przyblieniu 11% wszystkich wyrobw zawierajcych azbest. Wraz z inwentaryzacj dokonano oceny stopnia pilnoci usuwania wyrobw zawierajcych azbest. 11. Stopie pilnoci prac w wietle ocen stanu technicznego obiektw z wbudowanym azbestem Najwaniejszym kryterium okrelajcym dalsze moliwoci uytkowania wyrobw zawierajcych azbest jest jako techniczna tyche wyrobw. Polskie prawo okrela w sposb jednoznaczny sposb oceny tej jakoci. Obowizek wykonywania oceny stanu wyrobw zawierajcych azbest wynika z rozporzdzenia MGPiPS z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Ocen zobowizany jest wykonywa waciciel, bd osoba zarzdzajca obiektem z wbudowanym azbestem w terminach wynikajcych z poprzednich ocen, kiedy pierwsza ocena powinna by

wykonana do 31 marca 2002r. (zgodnie z poprzednim rozporzdzeniem) i w tym to terminie zoona do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Istniej trzy stopnie pilnoci prac zwizanych z bezpiecznym uytkowaniem wyrobw zawierajcych azbest. III stopie pilnoci wynik ocena stanu do 35 punktw. Obowizuje ocena pilnoci za nastpne 5 lat. Badany wyrb zawierajcy azbest jest w doskonaym stanie technicznym nie posiada widocznych uszkodze, powierzchnia jest gadka i jednorodna (najczciej wyrb zabezpieczony jest powok malarsk podnoszc punktacj), nie jest poronity mchami i porostami. II stopie pilnoci wynik oceny stanu 35 65 punktw. Obowizuje kolejna ocena stanu za 1 rok. Badany wyrb jest w dobrym stanie technicznym, nie s widoczne uszkodzenia i pknicia. Dopuszczalne s przebarwienia i niewielka ilo porostw porastajcych na powierzchni wyrobu. I stopie pilnoci wynik oceny stanu powyej 65 punktw. Obowizuje natychmiastowe usunicie wyrobu z obiektu. Badany wyrb jest w stanie zym, widoczne s pknicia, odamane kawaki, bardzo due przebarwienia, uszczenie si powierzchni, powierzchnia poronita mchami i porostami w znacznym stopniu.

Pomimo ustawowego obowizku wykonywania ocen stanu wyrobw zawierajcych azbest, waciciele obiektw nie dopeniaj tego obowizku prawie wcale. Podczas dokonywania inwentaryzacji ocena stanu obiektw zostaa wykonana. Jednake ten fakt nie zwalnia wacicieli od obowizku zoenia takiej oceny do P.I.N.B. oraz jej aktualizowania zgodnie z wynikiem przeprowadzonej oceny i okrelonym przepisami harmonogramem. Wikszo obiektw inwentaryzowanych na terenie gminy jest w zym stanie technicznym. Sytuacja z dnia na dzie si pogarsza i kolejne obiekty bd uzyskiwa status natychmiastowej wymiany. Szacowana ilo obiektw w dobrym stanie (II stopie pilnoci) to okoo 13,5%. Obiektw zakwalifikowanych do III stopnia pilnoci jest okoo 85,5%. Z zebranych danych wynika, e okoo 1% wyrobw zawierajcych azbest jest w zym stanie technicznym. W rzeczywistoci nie oznacza to, i owe 85,5% wyrobw musi by usunite natychmiast. Skala ocen i punktacja opiera si na do nieprecyzyjnie okrelonych kryteriach. Wyrb, ktrego ocena w/g punktacji 65 pkt kwalifikuje si do natychmiastowej wymiany, faktycznie jest w stanie funkcjonowa dalej (pozostaje szczelny i wytrzymay), co powoduje, i waciciel obiektu moe nie by zainteresowany w wymianie i usuniciu tego wyrobu. Przy wykonywaniu inwentaryzacji nie byy brane pod uwag wyroby azbestowe znajdujce si w zasobach zakadu gospodarujcego sieciami wodocigowymi i kanalizacyjnymi. Obecnie ju zaleca si wobec takich wyrobw nie podejmowanie dziaa usuwawczych, a w przypadku koniecznoci modernizacji lub usuwania awarii pozostawianie tych wyrobw w ziemi za o ile to moliwe prowadzenie nowej nitki instalacji nowym ladem. Obowizkiem jest jednak w takiej sytuacji zaznaczenie na planach faktu istnienia nieczynnego wodocigu azbestowo-cementowego. Wobec takiej sytuacji kierowanie jakichkolwiek rodkw na te dziaania jest bezcelowe. 12. Szczegy programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola na lata 2009 2012 z perspektyw do roku 2032. 12.1. Rozmiary zadania i ramowy plan realizacji

W okresie realizacji PROGRAMU w latach 2009-2012 (czyli w pierwszej fazie) z uwagi na stosunkowo niewielk ilo stwierdzonych zasobw azbestowych pozostajcych w uyciu a bdcych w dobrym stanie technicznym naley moliwie sprawnie i szybko rozpocz rozwizywanie problemu. Aby mc dokona konstrukcji szczegowego harmonogramu rzeczowo - finansowego najpierw na lata 2009 2012 a pniej zaj si tym, co pozostanie na lata nastpne, konieczne jest pozyskanie od wacicieli obiektw ze stwierdzonym azbestem deklaracji uczestniczenia w usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Bdzie to deklaratywne przystpienie do takich dziaa w konkretnym roku. Dalsze dziaania uzalenione bd od moliwoci finansowych gminy i od uzyskanego ewentualnie wsparcia z zewntrz. W momencie pozyskania zewntrznych funduszy lub skierowania wikszych rodkw z funduszy gminnych naley przeprowadzi Proces B. Jeeli natomiast sytuacja i dostpno rodkw nie zmieni si znaczco w stosunku do biecych zamierze, realizowany powinien by Proces A Biorc pod uwag starania Urzdu o skierowanie rocznie kwoty ok. 23 000z na wspieranie tych dziaa, i przy zaoeniu e poziom dofinansowania jest okrelony na 15,00z/m 2 pokrycia dachowego/elewacyjnego i 7,50z/m2 zmagazynowanego eternitu, postp w eliminowaniu wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy pokae proces A Naley, pomimo niewystarczajcych efektw, uzna t procedur za atrakcyjn

form wsparcia, ktra powinna w znaczcy sposb wpyn na zintensyfikowanie procesw usuwania azbest. Proces A Przede wszystkim naley przeprowadzi szerok akcj informacyjn poczon ze zbieraniem deklaracji chtnych do usuwania azbestu w pierwszej kolejnoci. Na tej podstawie naley wypeni danymi tabel nr 2 zamieszczon poniej. W ramach obecnie obowizujcego regulaminu dofinansowania usuwania azbestu dofinansowanie obejmuje w przyblieniu okoo 75% procent realnych kosztw usuwania wyrobw azbestowych wbudowanych w obiekty budowlane jak rwnie wyrobw zmagazynowanych. Zaoenia do wylicze zamieszczonych w tabeli 2: kwota dofinansowania 23 000z dopata do 1m2 wbudowanego w obiekty 15,00z dopata do 1m2 zmagazynowanego 7,50z ilo usuwanych wyrobw wbudowanych w obiekty budowlane 50% kwoty rocznej ilo usuwanych wyrobw zmagazynowanych 50% kwoty rocznej (przyjto takie zaoenie z uwagi na konieczno zlikwidowania zmagazynowanych zasobw w najkrtszym moliwym czasie) dofinansowanie pokrywa okoo 75% kosztw usuwania wyrobw azbestowych. Tabela 2: Planowane i deklarowane iloci wyrobw azbestowych do usunicia Proces A Rok Z deklaracji 2009 2010 2011 2012 Do 2032 Suma Ilo m2 do usunicia Planowane 3 060 3 060 3 060 3 060 61 360 73 600 Suma 1,15 1,15 1,15 1,15 23,0 27,6 Ilo w %

Z wylicze wynika i przy takim sposobie finansowania usuwania wyrobw azbestowych (na niezmienionym poziomie do 2032 roku) zaledwie 27,6% wszystkich wyrobw zostanie usunite. W celu osignicia okrelonych w procesie B wartoci gwarantujcych zlikwidowanie caych zasobw azbestowych przed 2032 rokiem naleao by pozyska dodatkowe 200 ty z rocznie. Alternatywnym sposobem zwikszenia iloci usunitych wyrobw jest zmniejszenie wartoci dofinansowania z obecnych ok. 75% do okoo 50%. Efektem tego bdzie zwikszenie dynamiki usuwania z 1,15% do 1,73% rocznie i pozwoli osign realizacj usuwania wyrobw azbestowych na poziomie 40% wszystkich zasobw. S to oczywicie czysto matematyczne wyliczenia, ktre nie uwzgldniaj potencjalnego spadku zainteresowania wacicieli obiektw usuwaniem wyrobw azbestowych z niszym dofinansowaniem. Z oceny stanu technicznego obiektw znajdujcych si na terenie gminy wynika, i w pierwszej kolejnoci musz by usuwane wyroby zakwalifikowane w I stopniu pilnoci t.j. (ok. 85,5% caych zasobw) plus wyroby, ktrych kwalifikacja si zmieni z postpem czasu. Z powodu wystpowania znacznych iloci w tym stopniu pilnoci intensywno usuwania w pierwszej fazie realizacji powinna by najwiksza. Zaplanowano okrelenie iloci w taki sposb by odpowiedzie na zapotrzebowanie na usuwanie w kolejnych latach dziaania PROGRAMU. W miar realizacji zada przewidzianych od 2008 r. bdzie rs poziom wiedzy mieszkacw i ch do uczestnictwa w PROGRAMIE (ogldane realizacje, pozytywne reakcje osb biorcych udzia w PROGRAMIE, informacje w lokalnych mediach na temat PROGRAMU.) Po ustaleniu harmonogramu mona okreli ilo rodkw finansowych koniecznych do zabezpieczenia na poszczeglne lata celem skierowania ich do poszczeglnych osb, ktre zgosz zamiar realizacji inwestycji.

Skonstruowanie wyej opisanego systemu usuwania wyrobw azbestowych w znacznym stopniu upraszcza procedury dotd stosowane w innych gminach oraz w wydatny sposb wzmacnia kontrol nad pracami i przepywem rodkw finansowych. Proces B Uwzgldniajc potrzeby wynikajce ze stopnia pilnoci i porwnujc je z moliwociami finansowymi wacicieli obiektw naley przesun w czasie uruchomienie na masow skal usuwanie wyrobw azbestowych. Nastpnie naley spodziewa si przyspieszenia tego procesu z uwagi na starzenie si wyrobw i koniec moliwoci ich dalszego wykorzystywania. Na przyspieszenie to wpynie rwnie zmiana struktury wasnoci obiektw (przejmowanie obiektw, ich remontowanie bd wyburzanie), jak rwnie nasilenie si trendu migracji ludnoci miejskiej na teren gminy abia Wola (zwikszy si gsto zaludnienia), W kocu bogacenie si spoeczestwa i wzrost wiadomoci spoecznej wynikajcej z prowadzonych kampanii informacyjnych. Tabela 3: Planowane i deklarowane iloci wyrobw azbestowych do usunicia Proces B Rok Z deklaracji 2009 2010 2011 2012 2013-2022 Do 2032 Suma 12.2. Ilo m2 do usunicia Planowane 11 100 11 100 11 100 11 100 111 800 110 100 266 300 Suma 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% 42% 41,2% 100% Ilo w %

Koszty usuwania azbestu i ich ewentualny podzia

Aby zintensyfikowa akcj usuwania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy abia Wola, (n.p. poprzez zastosowanie procesu B) naley wczy do finansowania maksymalnie due rodki pochodzce z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska, jak rwnie po przygotowaniu zadania sprbowa sign po inne rda, o ktrych bya mowa wczeniej. W takiej sytuacji, po zebraniu deklaracji od mieszkacw rozway zmian wysokoci procentowej dofinansowania. Cay rozmiar zadania usunicia azbestu (koszt czny demontau, spakowania, transportu i zeskadowania) biorc pod uwag iloci wynikajce ze sporzdzonej inwentaryzacji powinien zamkn si w kwocie okoo 5,33 mln. z (ok. 266,3 ty. m kw. x ok. 20z / m. kw.) liczc w rednich cenach na dzie 31 sierpnia 2008r. (warto nie rewaloryzowana w perspektywie do roku 2032) co daje okoo 220 ty. z rocznie. Zaleca si konstruujc mechanizm refinansowania poniesionych wydatkw rozwaenie wprowadzenie elementu moliwie najniszego udziau wasnego. Ma to znaczenie zachcajce do wymian (zmniejszenie cakowitego kosztu operacji) z uwagi na konieczno poniesienia sporych wydatkw zwizanych z zakupem i zamontowaniem nowego pokrycia. Naturalnie naley ustali puap wartoci rynkowej wykonywanych prac, do ktrego przeprowadzana byaby refundacja. Refundacja w wysokoci proponowanej do okrelonej w % dokonywana moe by tylko na podstawie zapaconej faktury VAT wystawionej przez firm zajmujca si wytwarzaniem odpadw azbestowych majca zatwierdzony program gospodarki takimi odpadami na terenie powiatu grodziskiego. Warunkiem uzyskania refundacji jest naturalnie rwnie uzyskanie od takiej firmy powiadczonych dokumentw takich jak karta ewidencji odpadu i karta przekazania odpadu. Refundacja moe by wypacona po zweryfikowaniu zgodnoci iloci usunitego wyrobu azbestowego z zapisami w bazie prowadzonej przez urzd po umieszczeniu w bazie zapisw mwicych o zakoczeniu uywania wyrobw zawierajcych azbest na danej posesji. Wan rzecz jest rwnie to, e wrd posiadanych wyrobw zawierajcych azbest s ich zasoby zarwno zmagazynowane jak zamontowane. Warto usug usuwania dla wyrobw zmagazynowanych i zamontowanych powinna by okrelona osobno. Puapy cenowe dla potrzeb ustalenia maksymalnego poziomu refundacji naley ustala precyzyjnie, bezporednio przed kadym rocznym etapem usuwania. Sama procedura przyznawania refundacji powinna by

maksymalnie uproszczona. Pula rodkw przeznaczonych na refundacje w danym roku powinna by okrelona precyzyjnie przed rozpoczciem cyklu refundowania. 12.3. Realizacja programu Plany roczne.

Plany roczne s newralgiczn czci PROGRAMU. Okrelaj harmonogramy prac w poszczeglnych latach i daj wytyczne, co do pilnoci i charakteru koniecznych do wykonania zada dla zarzdzajcego programem. Plan roczny skada si z bazy danych uczestnikw programu, ktrzy zadeklarowali ch usuwania wyrobw zawierajcych azbest w okrelonym roku. Powinien on uwzgldnia rwnie kolejno dziaa i ich pilno w kontekcie caego PROGRAMU. Dla potrzeb poszczeglnych harmonogramw naley zbudowa rokrocznie baz uczestnikw. Bazy naley budowa na podstawie deklaracji mieszkacw skorygowanych stopniem pilnoci usuwania. Opis Bazy Baza zawiera musi dane adresowe i kontaktowe wacicieli obiektw z wbudowanymi wyrobami zawierajcymi azbest, lub posiadajcymi wyroby azbestowe na terenie swoich posesji. Iloci i stan tych wyrobw zostaj sprawdzone i potwierdzone. Wszak moe zdarzy si sytuacja, w ktrej pojawi si rozbienoci. Naley wtedy traktowa kady przypadek indywidualnie i rozwizywa problem na korzy uczestnika programu (oczywicie pod warunkiem, e nie zachodzi podejrzenie jakiegokolwiek matactwa) chodzi o wyeliminowanie np. dowoenia wyrobw zalegajcych w ssiednich gminach. W bazie okrelone s rwnie dane o iloci, rodzaju i miejscu wystpowania wyrobu azbestowego. Jest to konieczne ze wzgldu na okrelenie wysokoci potrzebnych rodkw finansowych, jakie naley zarezerwowa. Potwierdzone i zaaprobowane iloci mog by podstaw wyceny i ubiegania si o refundacj. 12.4. Zarzdzanie PROGRAMEM:

Nadzr nad realizacj PROGRAMU si rzeczy dziki zastosowanym rozwizaniom bdzie mg ograniczy si do kontroli dokumentw koniecznej do skierowania do wypaty rodkw refundacji. Nadzr ten peni musi Urzd Gminy. Do zada nadzorujcego nalee bdzie konstruowanie planw rocznych i czuwanie nad ich zamykaniem po sezonie budowlanym. Oczekuje si wsppracy z: Pastwowym Inspektorem Pracy Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego Powiatow Stacj Sanitarno Epidemiologiczn (wobec planowanych zmian w przepisach) Prowadzona na bieco dziaalno kontrolna tych organw zapewni o prawidowoci wykonywania prac, co jest elementem niesychanie istotnym i jednym z warunkw wypacenia refundacji. rodki mog zasila jedynie przedsiwzicia wykonywane w penej zgodzie z prawem i reguami dobrych praktyk. Przestrzeganie tych zasad na kadym etapie pozwala na wyeliminowanie zagroe lub w najgorszym wypadku do ich zminimalizowania. 13. Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest na lata 2013 2032 Zakadajc, e w trakcie trwania PROGRAMU na lata 2009 - 2012 ilo zaplanowana w procesie B nie zostanie zrealizowana, to w kolejnej aktualizacji PROGRAMU przewidzianej wg. przepisw nie rzadziej jak raz na cztery lata naley uwzgldni Ilo wyrobw azbestowych pozostajcych do usunicia. (wszystko to, co pozostanie w bazie azbestowej). Na zakoczenie pragniemy zwrci uwag, e w niniejszym opracowaniu wzilimy pod uwag jedynie te zasoby azbestowe, ktre objte s obowizkow inwentaryzacj, do ktrej zobowizany jest Urzd Gminy. Nie dotyczy on danych od osb prawnych. Dane pochodzce od osb prawnych dotyczce zasobw azbestowych zgodnie z przepisami kierowane byy bezporednio do wojewody, a obecnie do marszaka i ich wielko nie jest nam znana. Poniewa jednak nie kwalifikuj si one do refundowania ze rodkw gminnych nie ma powodu obejmowa ich programem refundacyjnym.

Naley jedynie po zasigniciu wiedzy o owych zasobach doprowadzi do ich usunicia w perspektywie czasowej wynikajcej z zapisw Programu Rzdowego, a wic do roku 2032 (oczywicie kierujc si ich stanem technicznym, co do pilnoci usuwania). Dziaania kontrolne w takich przypadkach naley prowadzi w celu wyegzekwowania prawidowego postpowania. 14. Streszczenie w jzyku niespecjalistycznym Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola powsta w celu wyeliminowania zagroenia pyami azbestu na terenie objtym PROGRAMEM. Dziki temu poza wypenieniem obowizkw ustawowych poprawiona zostanie jako powietrza atmosferycznego i nastpi zwikszenie atrakcyjnoci gminy jako miejsca ycia, pracy i wypoczynku. Wzrosn walory turystyczne miejscowoci a take w sposb bezporedni podnios si wartoci nieruchomoci jako wolne od azbestu. Azbest wystpuje w rodowisku naturalnym jako minera w postaci rozwknionej i tak te si go wydobywa. Z uwagi na liczne cenne wasnoci uytkowe azbestu i stosunkowo nisk cen, jego szerokie zastosowanie w stosunkowo duych ilociach miao miejsce, niemal wszdzie na wiecie w okresie ostatnich 100 lat. Take i na terenie Polski azbest stosowany by w produkcji wielu wyrobw przemysowych, lecz przede wszystkim, (co najmniej okoo 80%) do produkcji materiaw budowlanych. Szczyt popularnoci wyrobw zawierajcych azbest, a szczeglnie wyrobw azbestowo-cementowych w Polsce przypada na lata 60, 70 i 80 XX wieku. Szacuje si, e w caym okresie produkcji tyche wyrobw wyprodukowano w Polsce i zabudowano ponad 15,5 miliona ton wyrobw zawierajcych azbest. Niestety przez lata ukrywano fakt, i wkna azbestu, ktre dostaj uwalniajc si po przedostaniu do ukadu oddechowego czowieka powoduj dugotrwa reakcj organizmu (prba pozbycia si ciaa obcego), co w efekcie moe prowadzi do zmian nowotworowych i raka. Najczstszymi chorobami wywoanymi naraeniem na py azbestowy jest pylica azbestowa i midzyboniak opucnej. Azbest jest jedynym czynnikiem wywoujcym t odmian nowotworu. Po osigniciu wieku technologicznego (zakada si tu okres pomidzy 20 a 30 lat) z wyrobw azbestowocementowych rozpoczyna si samoistne pylenie wkien azbestu. Powoduje to pojawianie si zwikszonego stenia wkien w otoczeniu obiektw z wbudowanym azbestem. Dodatkowym rdem emisji tyche wkien s wyroby z odamanymi czciami, bd cakowicie popkane. Kolejnym powodem zwikszenia emisji wkien do powietrza atmosferycznego jest korozja biologiczna, czyli obecno glonw i mchw na powierzchni pyty azbestowo - cementowej. Najwikszym rdem zagroenia pyami azbestu s niewtpliwie operacje wykonywane na wyrobach zawierajcych azbest. Biorc pod uwag roboty polegajce na demontau wyrobw zawierajcych azbest twardy (gsto powyej 1000 kg/m3), istniejce wymogi prawne zapewniaj du prewencj pylenia wkien azbestu (oczywicie pod warunkiem bezwzgldnego stosowania si do procedur i przepisw oraz dobrych praktyk przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest). Podobnie sytuacja wyglda, gdy mamy do czynienia z transportem i utylizacj. Przykadem tego niech bd badania prowadzone na skadowiskach wyrobw azbestowych, gdzie notowane stenia wkien azbestu nie przekraczaj norm ustalonych dla powietrza, jakim oddychaj ludzie w strefie zamieszkania. Dlatego szczeglny nacisk naley pooy na tak organizacj prac, aby w kadym momencie ich wykonywania odpowiednie organy kontrolne pastwa mogy korygowa i weryfikowa poczynania wykonawcw usug z zakresu gospodarki odpadami azbestowymi. Podstaw do powodzenia Programu jest aktywna polityka informacyjna Urzdu Gminy, w tym rzetelne zarzdzanie PROGRAMEM i wsppraca z uczestnikami. Waciwe i profesjonalne firmy pracujce pod kontrol i nadzorem Zarzdzajcego i inspektorw z powoanych inspekcji. Jak rwnie wola i ch mieszkacw gminy dla zrozumienia idei i przystpowania do demontay wyrobw zawierajcych azbest. Bardzo istotn spraw jest zaangaowanie rodkw finansowych pochodzcych z Gminnego oraz Powiatowego Funduszu Ochrony rodowiska w celu refinansowania poniesionych nakadw na demonta, transport i skadowanie wyrobw zawierajcych azbest co stanowi dobry impuls, dla mieszkacw, do rozpoczcia procesu eliminowania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy abia Wola. 15. Bibliografia: 1. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjty przez Rad Ministrw w dniu 14 maja 2002r.

2.

Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Wojewdztwa Mazowieckiego zacznik nr 23 do Wojewdzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007 2011 z uwzgldnieniem lat 2012 - 2015 Informator o przepisach i procedurach. M.G. Warszawa 2005r. Bezpieczne postpowanie z azbestem pod redakcj prof. dr J. Dyczka AGH Krakw 2004r. Bezpieczne postpowanie z azbestem. Prawo i praktyka. Fundacja BA d 2004r. Azbest. Podrcznik dobrych praktyk. G. I. P. Warszawa 2006r. Prawidowe postpowanie przy demontau, transporcie i skadowaniu odpadw azbestowych. Wydawnictwo Fundacja BA d 2007r. Plan Gospodarki Odpadami dla gminy abia Wola. abia Wola listopad 2004r.

3. 4. 5. 6. 7. 8.

16. Zaczniki Zacznik nr 1 Wykaz aktw prawnych zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest, transportem i utylizacj odpadw azbestowych. Zacznik nr 2 Zestawienie cen usug skadowania azbestu (31-08-2008r.) i skadowisk przyjmujcych odpady azbestowe. Zacznik nr 3 Program Usuwania Azbestu z terenu gminy abia Wola na noniku elektronicznym. Zacznik nr 4 Baza danych o obiektach zawierajcych azbest stan na dzie 27.10.2008r. Zacznik nr 5 regulamin przyznawania dofinansowania ze rodkw Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej osobom fizycznym na usuwanie i utylizacj odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest, pochodzcych z budynkw.

Zacznik 1 Wykaz aktw prawnych dotyczcych azbestu wykorzystanych w opracowaniu Ustawa z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (tekst ujednolicony) Dz.U. z 2004r. Nr 3, poz. 20, Nr 96, poz. 959, Nr 120, poz. 1252, Nr 210, poz. 2135, z 2005r. Nr 10, poz. 72. Rozporzdzenie MG z dnia 14 sierpnia 1998r. w sprawie sposobw bezpiecznego uytkowania oraz warunkw usuwania wyrobw zawierajcych azbest Dz.U. z 1998r. Nr 138, poz. 895. Rozporzdzenie M z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegowych wymaga dotyczcych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknicia, jakim powinny odpowiada poszczeglne typy skadowisk odpadw. Dz.U. z 2003r. Nr 61, poz. 549 Rozporzdzenie M z dnia 13 czerwca 2003r. w sprawie wymaga z zakresie prowadzenia pomiarw wielkoci emisji. Dz.U. z 2003r. Nr 110, poz. 1057. Rozporzdzenie M.G. P. i P.S. z dnia 23 padziernika 2003r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest. Dz.U. z 2003r. Nr 192, poz. 1875 i 1876. Rozporzdzenie M.G.P i P.S. z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Dz.U. z 2004r. Nr 71, poz.649 Rozporzdzenie MZ z dnia 10 stycznia 2005r. w sprawie wzoru ksieczki bada profilaktycznych dla osoby, ktra bya lub jest zatrudniona w warunkach naraenia zawodowego w zakadach stosujcych azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypeniania i aktualizacji. Dz.U. z 2005r. Nr 13, poz. 109 Rozporzdzenie M.G. i P. Z dnia 14 padziernika 2005r. w sprawie zasad bezpieczestwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uytkowania takich wyrobw. Dz.U z 2005r. Nr 216, poz. 1824. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity) Dz.U. z 2006r. Nr 129, poz. 902, Nr 169, poz.1199, Nr 170, poz.1217, Nr 249, poz.1832, z 2007r. Nr 21, poz. 124.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach. (tekst jednolity) Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251.

Zacznik nr 2 Zestawienie skadowisk odpadw zawierajcych azbest Ceny w z za ton przyjcia na skadowisku stan na dzie 31 sierpnia 2008r.
Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wojewdztwo kujawskopomorskie lubelskie lubelskie dzkie mazowieckie podlaskie witokrzyskie warmiskomazurskie wielkopolskie Miasto Maociechowo/Pruszcz Poniatowa Wie/Poniatowa Kranik Jadwinwka/Radomsko Rachocin/Sierpc Korytki Lene/ Miastkowo Dobrw/Tuczpy Pwie/ Zalewo/ Ostrda Konin Nazwa Eko-Pol Lubelska Agencja Ochrony rodowiska Wod-Bud Sp z oo Metalurgia SA ZGM Sierpc MPGKiM oma Chempol Sp. z o.o. PUK Ostrda Sp z oo ZUO Sp z oo Adres www e-mail eko-ool@o2.pl info@laos.com.dI odoadv@azbest.info.pl metaluraia@metaluraia.pl zam.sierpc@interia.pl maciei.alaz@mpakim.lomza.pl info@chempol.eu ouk-ost@oost.pl zuo@utvlizacia-konin.pl Telefon 052 330 80 65 081 743 68 60 081 825 26 05 044 685 41 66 024 275 55 35 086 218 64 88 015 864 24 46 089 646 42 51 063 249 36 24 661 946 887 510 236 391 600 480 632 660 752 845 Mobile 604 976 270 502 625 668 603 172 750 Cena/T 350,0z 300,0z 180,0z 300,0z 1 000,0z 500,0z 180,0z 500,0z 330,0z

Opracowanie Adler Consulting

www.adlerlodz.pl

Zacznik nr 5 UCHWAA Nr 15/XVI/2008 RADY GMINY ABIA WOLA z dnia 29 kwietnia 2008 r. w sprawie przyjcia regulaminu przyznawania dofinansowania ze rodkw Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej osobom fizycznym na usuwanie i utylizacj odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest, pochodzcych z budynkw. Na podstawie art. 18 ust. 1 w zwizku z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (Dz.U z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z p.zm.) oraz art. 406 pkt 12 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z p. zm.), Rada Gminy w abiej Woli uchwala, co nastpuje: 1.1. Przyjmuje si regulamin przyznawania dofinansowania ze rodkw Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej osobom na usuwanie i utylizacj odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest, pochodzcych z budynkw w brzmieniu stanowicym zacznik do niniejszej uchway. 2. Celem regulaminu jest stworzenie mieszkacom moliwoci usunicia i unieszkodliwienia w sposb bezpieczny dla zdrowia ludzi i dla rodowiska wyrobw zawierajcych azbest. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy abia Wola. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Mazowieckiego.

Zacznik do uchway nr 15/XVI/2008 Rady Gminy abia Wola z dnia 29 kwietnia 2008r. REGULAMIN PRZYZNAWANIA DOFINANSOWANIA ZE RODKW GMINNEGO FUNDUSZU OCHRONY RODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ OSOBOM FIZYCZNYM NA USUWANIE I UTYLIZACJ ODPADW NIEBEZPIECZNYCH, ZAWIERAJCYCH AZBEST, POCHODZCYCH Z BUDYNKW

 1. 1. Regulamin okrela zasady przyznawania osobom fizycznym, dofinansowania na realizacj przedsiwzi polegajcych na pokryciu czci kosztw zwizanych z wymian lub likwidacj pokry dachowych i elewacji zawierajcych azbest na budynkach z terenu gminy abia Wola. 2. Dofinansowanie przysuguje osobom majcym tytu prawny do budynku/dziaki znajdujcego si na terenie gminy abia Wola w okresie od zoenia wniosku do jego realizacji. 3. Dofinansowanie przekazywane bdzie w formie zwrotu czci udokumentowanych kosztw realizacji zadania, po jego zakoczeniu. 2. 1. Warunkiem koniecznym ubiegania si o dofinansowanie zadania okrelonego w 1 jest przedoenie w Urzdzie Gminy w abiej Woli: a) informacji o wyrobach zawierajcych azbest i miejscu ich wykorzystywania (druk zacznik nr 1 do niniejszego regulaminu) zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23 padziernika 2003r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U. Nr 192, poz. 1876). b) oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest (druk zacznik nr 2 do niniejszego regulaminu) zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. Nr 71, poz. 649). 2. Osoby ubiegajce si o uzyskanie dofinansowania zadania okrelonego w 1 winny zoy stosowny wniosek do Urzdu Gminy w abiej Woli (druk zacznik nr 3 do niniejszego Regulaminu). 3. Do wniosku, o ktrym mowa w 2 ust. 2 naley doczy: a) kserokopi aktualnego dokumentu potwierdzajcego wasno budynku/dziaki. W przypadku budynku/dziaki, do ktrego tytu prawny posiada kilka osb naley doczy zgod wspwacicieli, b) map terenu z zaznaczeniem budynku bdcego przedmiotem wniosku. 4. Komisja w cigu 15 dni, na podstawie dokumentw o ktrych mowa w ust. 2 i 3 oraz ogldzin budynku, rozpatruje wniosek i kwalifikuje go do realizacji, powiadamiajc o tym pisemnie wnioskodawc. 5. Wnioskodawca przed przystpieniem do wymiany pokrycia dachowego jest obowizany do zoenia w Urzdzie Gminy. a) kopii potwierdzenia zgoszenia w Starostwie Powiatowym ul Kociuszki 30 w Grodzisku Maz. zamiaru usunicia wyrobw zawierajcych azbest z budynku, dokonanym na 30 dni przed planowanym rozpoczciem robt. b) kopii umowy na wykonanie prac, o ktrych mowa w pkt. a, zawartej z firm posiadajc decyzj zatwierdzajc program gospodarki odpadami wydan przez Starost Grodziskiego. 6. Wnioskodawca jest obowizany do powiadomienia pisemnie Urzdu Gminy o zakoczeniu prac oraz do przedoenia w Urzdzie Gminy: a) informacji o wyrobach zawierajcych azbest, ktrych wykorzystywanie zostao zakoczone (druk zacznik nr 4 do niniejszego regulaminu) zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23 padziernika 2003r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U. Nr 192, poz. 1876), b) kopii owiadczenia przedsibiorcy usuwajcego wyroby zawierajce azbest o prawidowoci wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyu azbestowego, z zachowaniem waciwych przepisw technicznych i sanitarnych (zgodnie z 8, ust. 3 rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. Nr 71, poz. 649), zawierajcego dodatkowo informacj o cznej powierzchni pyt azbestowo-cementowych usunitych z obiektw budowlanych i przetransportowanych na uprawnione skadowisko.

c) oryginau rachunku (faktury VAT) wystawionego przez przedsibiorc za usunicie i utylizacj odpadw zawierajcych azbest (dokument po opiecztowaniu do wysokoci przyznanego dofinansowania bdzie zwracany). 7. Komisja potwierdza na podstawie wizji w terenie wykonanie prac w zakresie okrelonym we wniosku. 8. Druki wnioskw o przyznanie dofinansowania wydawane bd w tut. Urzdzie Gminy lub do pobrania na stronie internetowej Urzdu www.zabiawola.pl/wnioski. 9. Dokument skada si w jednym egzemplarzu, w przypadku kserokopii dokumentw wymagane jest przedoenie do wgldu oryginau dokumentw, dla stwierdzenia zgodnoci kserokopii z oryginaem. 3. 1. Dofinansowaniem objty jest koszt demontau, transportu i utylizacji wyrobw zawierajcych azbest pozyskanych w trakcie wymiany pokry dachowych lub elementw elewacji. 2. Dofinansowanie nie pokrywa kosztw zwizanych z zakupem i montaem nowych pokry dachowych lub elewacji a take nie obejmuje wykonania dokumentacji technicznej. 3. Wysoko dofinansowania dla jednego obiektu budowlanego wynosi 15z/m 2 (sownie: pitnacie zotych do 1 metra kwadratowego) powierzchni pokrytej lub oboonej wyrobami zawierajcymi azbest(sownie pitnacie zotych.) Wysoko dofinansowania odbioru i utylizacji wyrobw zawierajcych azbest zalegajcych na posesji wynosi 7.50z/m2 (sownie siedem zotych 50/100 zotych) do 1 metra kwadratowego) 4. Limit dofinansowania dla jednego wnioskodawcy nie moe przekroczy powierzchni 250m2 rocznie w przypadku powierzchni pokrytych lub oboonych wyrobami zawierajcymi azbest oraz 50m2 dla wyrobw zawierajcych azbest, zalegajcych na posesji 5. W przypadku wyrobw zawierajcych azbest, zalegajcych na posesji. wnioskodawca nie docza do wniosku dokumentu okrelonego w 2 pkt 5 lit. a). 4. 1. Wnioski bd przyjmowane do wyczerpania rodkw finansowych przewidzianych z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska na dany rok budetowy. 2. Kolejno realizacji nastpowa bdzie wedug daty wpywu kompletnych wnioskw do Urzdu Gminy w abiej Woli. 3. Wnioski niezrealizowane w danym roku z powodu braku rodkw finansowych bd mogy by dofinansowane w roku nastpnym. 5. 1. Wjt powoa Komisj ds. rozpatrywania wnioskw. 2. Zadaniem Komisji jest: a) sprawdzanie zgodnoci zoonych wnioskw z wymaganiami niniejszego regulaminu, b) wnioskowanie do Wjta Gminy o wydanie zgody w sprawie przyznania dofinansowania. 6. Zatwierdzona przez Wjta Gminy kwota dofinansowania wpacana bdzie na wskazany rachunek bankowy osoby ubiegajcej si o dofinansowanie po zakoczeniu zadania w terminie 21 dni, po przedoeniu wszystkich wymaganych dokumentw okrelonych w niniejszym regulaminie. 7. W kadym roku na dofinansowanie zada wymienionych w 2 oraz zada, ktre przeszy do realizacji z roku poprzedniego, przeznacza si kwot, ktrej wysoko ustalona jest w Uchwale Rady Gminy zatwierdzajcej zestawienie przychodw i wydatkw na dany rok Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. 8. Dofinansowanie nie obejmuje wykonania dokumentacji technicznej. Dofinansowanie nie obejmuje tych osb fizycznych, ktre we wasnym zakresie wywiozy odpady azbestowe pochodzce z wymiany pokry dachowych lub elewacji budynkw, ktrych s wacicielami.

Prognoza oddziaywania na rodowisko Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola, powiat grodziski, wojewdztwo mazowieckie 1. Wstp Podstaw prawn wykonania prognozy s przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. z 2006r. Nr 129, poz. 902, z pn. zm.). Art. 40 ust. 1 i 2 ustawy wymaga przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko skutkw realizacji planw i programw. Z przepisw tych wynika, e organ zlecajcy opracowanie Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola zobowizany jest do sporzdzenia (zlecenia) dokumentu prognozy oddziaywania oraz przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko. Ustawa ta narzuca regulacje dotyczce oceny oddziaywania na rodowisko planw i programw zawarte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny skutkw niektrych planw i programw. Ponadto, wymg przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko jest zgodny z dyrektyw 2003/4/WE w sprawie publicznego dostpu do informacji dotyczcych rodowiska. Celem opracowania niniejszej prognozy i przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko jest okrelenie korzystnych i niekorzystnych wpyww rodowiskowych spowodowanych realizacj projektowanego Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola, przed ostatecznym podjciem decyzji o przyjciu Programu do realizacji przez wadze samorzdowe Gminy. Prognoza oddziaywania na rodowisko wsptworzy ostateczn wersj dokumentu podstawowego, jakim jest Program (PUA). Wnioski i rekomendacje w niej zawarte powinny by wczone w ostateczny ksztat Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola. 2. Metoda przygotowania Prognozy oddziaywania na rodowisko (POn) Metodyka ocen oddziaywania na rodowisko oraz obowizujce przepisy nie wskazuj konkretnych metod sporzdzania prognoz do projektw dokumentw strategicznych. Dla sporzdzenia niniejszego opracowania posugujemy si instrukcjami Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska i Wojewdzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie, wydanymi wobec zapyta pyncych z gmin wojewdztwa mazowieckiego. Prognoza oddziaywania na rodowisko zostaa przeprowadzona rwnolegle z opracowywaniem dokumentu podstawowego. Prognoza dotyczy dokumentu, ktry bdzie podlega procedurze przyjcia przez Rad Gminy. Dla przeprowadzenia przedmiotowej prognozy wykorzystane zostay dane G.U.S. i W.U.S., a take dane zebrane w wyniku przeprowadzonej szczegowej inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest wraz z ocen stanu, na ternie Gminy abia Wola w okresie listopad 2008r. Korzystano rwnie z przygotowanych w ostatnich latach opracowa z interesujcego zakresu dla obszaru wojewdztwa mazowieckiego. Do sporzdzenia Prognozy oddziaywania na rodowisko wykorzystano rwnie: wyniki i analizy bada dotyczcych aktualnego stanu rodowiska w gminie, w tym aktualnego stanu rodowiska wodnego, glebowego i atmosferycznego w wojewdztwie, przy czym ze zrozumiaych wzgldw nacisk pooono na stan atmosfery; wyniki bada i dane z literatury, dotyczce oddziaywania wyrobw zawierajcych azbest na poszczeglne komponenty rodowiska, obowizujce i projektowane normy i rozporzdzenia z zakresu postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest.

Informacje zawarte i wynikajce z Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest (PUA) Dokument oparty jest na danych z okresu kwiecie czerwiec 2009r. Zakres prognozy jest okrelony w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 padziernika 2008r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko (Dz.U. Nr 199, poz.1227). 3. Prognoza oddziaywania na rodowisko PUA uwzgldniajca nastpujce elementy:

3.1. Zakres i rodzaj potencjalnych skutkw. Prognoza oparta zostaa na wstpnym przegldzie w celu spenienia stopnia szczegowoci zakresu i natury skutkw rodowiskowych, jakie mog wystpi przy wdraaniu analizowanego dokumentu. Skutki rodowiskowe, cznie ze skumulowanymi, mog wystpi w wyniku zmian w zasobach rodowiskowych takich, jak: powietrze i zasoby przestrzeni. Konsekwencje mog pync ze zmian w strukturze substancji trwaej, bo to jest przedmiotem dziaa objtych Programem. Prognoza dotyczy zarwno pozytywnych, jak i niekorzystnych skutkw. 3.2. Potrzeba neutralizacji. Rozwaono potrzeb zastosowania rodkw minimalizujcych potencjalne skutki, jakie moe w rodowisku wywoa realizacja celw wskazanych analizowanym dokumentem. rodkami minimalizujcymi mog by, na przykad ewentualne zmiany w dokumencie, warunki nakadane na projekty (czy metody ich realizacji) lub dziaania wynikajce wprost z dokumentu. 3.3. Kontynuacja. Prognoza rozwaa potrzeb podjcia rodkw w celu monitorowania skutkw dugofalowego wdraania dokumentu lub zapewni, aby wdroenie podtrzymywao zaoone cele zrwnowaonego rozwoju. 3.4. Aspekty spoeczne. Prognoza identyfikuje odczucia spoeczne wrd tych, ktrzy mogliby by najbardziej naraeni na ewentualne skutki oddziaywania. 3.5. Informacja o zawartoci, gwnych celach Programu i powizaniach z innymi dokumentami. Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola(PUA) skada si z 13 rozdziaw merytorycznych powiconych szeroko rozumianej problematyce azbestu. Rozdzia 1. Wstp nawizujc do Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski wskazuje oglne zaoenia i motywy powstania dokumentu oraz wskazuje nadrzdne cele opracowania, perspektyw czasow realizacji oraz sygnalizuje gwne problemy. Rozdzia 2. - zosta powicony charakterystyce terenu objtego Programem, okrela charakterystyczne uwarunkowania i wskazuje na specyfik terenu. Rozdzia 3. - szczegowo okrela cele i zadania Programu, dla terenu Gminy abia Wola. Rozdzia 4. zawiera informacje o azbecie, jego wystpowaniu i zastosowaniu. Mwi o typach wyrobw, miejscach stosowania, zawartociach czystego azbestu oraz o klasyfikacji i warunkach eksploatacji w przemyle i budownictwie. Rozdzia 5. przedstawia Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Polski w aspekcie jego korespondencji z Programem Gminnym porwnanie zawartoci i wzajemnych relacji. Rozdzia 6. - zosta powicony w caoci procedurom bezpiecznego postpowania przy pracach polegajcych na wytwarzaniu odpadw azbestowych. Omawia szczegowo te procedury, ktrych przestrzeganie ma kluczowe znaczenie dla niewystpowania zagroe podczas demontay wyrobw azbestowych. Rozdzia 7. dotyczy zdrowotnych aspektw oddziaywania azbestu, profilaktyki i neutralizacji skutkw ewentualnego naraenia na ekspozycj. Rozdzia 8. - opisuje najlepsze dostpne techniki zalecane do stosowania przy pracach, ktrych przedmiotem jest azbest oraz dziaania alternatywne do usuwania, czyli tymczasowe zabezpieczania. Rozdzia 9. powicony jest rdom i metodom finansowania realizacji gminnego Programu, ze szczeglnym uwzgldnieniem propozycji form finansowego wsparcia dla osb fizycznych. Rozdzia 10. - jest to szczegowy opis i analiza sytuacji wynikajcej z przeprowadzonej inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest na terenie Gminy abia Wola. Rozdzia 11. - analiza stanu technicznego i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw analiza dokonanej oceny stanu. Rozdzia 12. - szczegy realizacji planu usuwania wyrobw azbestowych w latach 2009 2012 wraz z perspektyw do roku 2032. Rozdzia 13. - ramowa perspektywa Programu na lata 2013 2032. Za gwny cel Programu przyjto:

USUNICIE WSZYSTKICH WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY ABIA WOLA DO ROKU 2032 Priorytetowe cele to take wskazanie dziaa, mechanizmw i rde finansowania, ktre pozwol na bezpieczne usunicie wyrobw zawierajcych azbest z obszaru Gminy. Gwne dziaania wyznaczone w Programie s nastpujce: 1. Opracowanie, przyjcie i wdroenie dziaa zmierzajcych do usunicia wyrobw zawierajcych azbest; 2. Wprowadzenie do Wojewdzkiej Bazy Danych o Azbecie (WBDA) informacji dotyczcych zinwentaryzowanych zasobw oraz wytwarzania i gospodarowania odpadami azbestowymi; 3. Rozwaenie budowy skadowiska odpadw azbestowych; 4. Organizacja kampanii edukacyjno informacyjnej w zakresie prawidowego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest; 5. Monitoring usuwania oraz prawidowego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest; 6. Zorganizowanie i sfinansowanie w pierwszej kolejnoci zbirki ju wytworzonych, a zmagazynowanych odpadw azbestowych dla indywidualnych gospodarstw domowych. 7. Zorganizowanie akcji koordynowanych przez Gmin demontau, pakowania, transportu i umieszczenia na skadowisku odpadw azbestowych. Opracowanie niniejszego dokumentu oparte jest na realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjtego przez Rad Ministrw RP 14 maja 2002 roku. 4. Okrelenie, analiza i ocena istniejcego stanu rodowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu: 4.1. Okrelenie, analiza i ocena istniejcego stanu rodowiska na terenie Gminy abia Wola Gmina abia Wola pooona jest w zachodniej czci wojewdztwa mazowieckiego, w powiecie Grodzisk Mazowiecki, midzy wielk aglomeracj warszawsk i zagbiem sadowniczym, jakie stanowi okolice Grjca i Skierniewic. Od zachodu graniczy z gmin Mszczonw, od strony poudniowo-wschodniej z gmin Tarczyn, od strony pnocnej z gmin Grodzisk Mazowiecki, od strony wschodniej z gmin Nadarzyn. W skad gminy wchodz 41 wsie, podzielone na 32 soectwa. Oglna powierzchnia gminy wynosi 10 561 ha. Uytki rolne stanowi 70% (7 411 ha), lasy i grunty lene 23% (2 369 ha), pozostae grunty 7% (781 ha). Gmina abia Wola przeksztaca si z gminy o charakterze rolniczym w kierunku modelu bardziej zoonego funkcjonalnie. Polega to na wprowadzeniu w duym wymiarze funkcji rekreacji i turystyki, mieszkalnictwa nie zwizanego z rolnictwem oraz przemian strukturalnych rolnictwa do dostosowania go do aktualnych potrzeb gospodarczych. Ponadto wykorzystane s moliwoci funkcji rozwoju inwestycji przemysowoskadowych na terenie gminy. W zwizku z szybkim urbanizowaniem si obszarw gminy i potrzeb poprawy standardu ycia mieszkacw istnieje konieczno rozwoju usug. Gmina do niedawna typowo rolnicza coraz szerzej peni funkcje rejonu rekreacji i wypoczynku dla stoecznej aglomeracji. Brak duych zakadw przemysowych, niewielkie rzemioso oraz dogodny dojazd wpywa na zwikszajc si z roku na rok liczb dziaek rekreacyjnych. Na terenach przylegych do lasw i w obrbie obszarw lenych rozwino si budownictwo rekreacyjne, dotyczy to zwaszcza okolic Wadysawowa, Bieniewca, Siestrzeni, elechowa i caego pasa przylegego do wschodniej granicy gmin rozcigajcego si na pnoc od Ojrzanowa. Obszary te s najatrakcyjniejszym pod wzgldem rekreacyjno-wypoczynkowym fragmentem gminy. Gmina abia Wola pooona jest w obrbie mezoregionu Wysoczyzny Rawskiej jej pnocnej czci zwanej Wysoczyzn Mazowieck. Rzeba powierzchni terenu gminy jest stosunkowo urozmaicona. Tereny najwyej pooone znajduj si w poudniowej czci we wsi Petrykozy (rzdne terenu przekraczaj tu miejscami 200 m n.p.m.). Ku pnocy teren obnia si do min. 121m n.p.m. w dolinach rzecznych. Na pnoc od Wadysawowa na niewielkiej powierzchni terenw lenych znajduj si wydmy. Na terenie gminy abia Wola znajduj si obszary rdliskowe rzek: Utraty, Pisi Tucznej i Pisi Ggoliny. W dolinach rzek mona spotka sztuczne zbiorniki wodne, np.. stawy rybne na Pisi Ggolinie w miejscowoci Grzegorzewice i zbiornik w Grzymku na Pisi Tucznej. Lasy zajmuj ok. 1/5 powierzchni gminy.

Pomiary stenia wkien azbestu w wojewdztwie mazowieckim wykonywano w 2005 roku. Punkty pomiarowe wyznaczone byy w 20 powiatach. Ogem byo 124 punktw pomiarowych zlokalizowanych na terenie 98 gmin. Obliczone na podstawie zgromadzonych wynikw rednie stenie wkien azbestu w m3 powietrza wynosi w wojewdztwie mazowieckim 666,8 (95% PU: 600,5 740,4). Tabela 1. Stenia wkien azbestu w powietrzu w wojewdztwie mazowieckim wg powiatw Powiat biaobrzeski garwoliski grjecki osicki m. Radom m. Warszawa miski mawski ostrocki poski przasnyski przysuski putuski radomski siedlecki sochaczewski szydowiecki wgrowski wyszkowski yrardowski Razem p < 0,001
rdo: Sprawozdanie z realizacji tematu: 2/DPO/BR/05 Program naukowy dotyczcy zagroe populacji Polski zwizanych z azbestem; Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Zakad Epidemiologii rodowiskowej; d, 2005

Liczba pomiarw 8 8 22 32 3 62 16 16 32 16 32 16 16 20 32 16 8 32 16 16 419

rednie stenie (w./m3) 547,7 724,4 379,1 821,6 612,5 1109,2 609,5 786,2 335,7 300,4 653,7 759,7 388,7 1222,1 680,2 609,5 706,7 715,5 415,2 273,8 666,8

95% PU 342,7 875,4 476,0 1102,3 279,4 514,2 655,4 1029,8 531,2 706,3 845,5 1455,2 355,7 1044,5 605,0 1021,7 239,0 471,6 224,3 402,2 464,0 921,0 635,1 908,8 309,5 488,1 884,2 1689,3 530,1 872,8 401,9 924,4 474,2 1053,2 424,5 1206,2 317,8 542,4 174,2 430,4 600,5 740,4

Analiza uwzgldniajca typ zabudowy wykazaa, e zrnicowanie ste w zalenoci od typu zabudowy nie byo istotne statystycznie. Niemale identyczne rednie wartoci ste odnotowano na terenach przemysowych 642,5 (95% PU: 477,0 865,2) i na osiedlach mieszkaniowych 642,0 (95% PU: 567,4 726,3). Wysze stenia odnotowano natomiast na terenach o lunej zabudowie 857,3 (95% PU: 865,4 1072,1). Tabela 2. Stenia wkien azbestu w powietrzu w wojewdztwie mazowieckim wg rodzaju zabudowy Teren Liczba powiatw 9 20 7 Liczba gmin 12 84 13 Liczba punktw pomiarowych 14 100 20 Liczba pomiarw 34 331 54 rednie stenie (w./m3) 642,5 642,0 857,3 95%PU

przemysowy os. mieszkaniowe zabudowa luna p = 0,078

477,0 - 865,2 567,4 - 726,3 685,4 - 1072,1

rdo: Sprawozdanie z realizacji tematu: 2/DPO/BR/05 Program naukowy dotyczcy zagroe populacji Polski zwizanych z azbestem; Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Zakad Epidemiologii rodowiskowej; d, 2005

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego wknami azbestu w okresie letnim i jesiennym rnio si w sposb istotny statystycznie (p < 0,01). rednie stenie wkien azbestu z pomiarw w okresie letnim byo wysze ni w okresie jesiennym (750,9 vs. 536,6). Dokadniejsze dane na ten temat zawiera tabela 3.

Tabela 1. Stenia wkien azbestu w powietrzu w wojewdztwie mazowieckim w zalenoci od pory roku Okres Liczba powiatw 20 14 Liczba gmin 98 66 Liczba punktw pomiarowych 124 86 Liczba pomiarw 248 171 rednie stenie (w./m3) 750,9 536,6 95%PU

letni jesienny p = 0,006

671,0 - 840,4 433,8 - 663,7

rdo: Sprawozdanie z realizacji tematu: 2/DPO/BR/05 Program naukowy dotyczcy zagroe populacji Polski zwizanych z azbestem; Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Zakad Epidemiologii rodowiskowej; d, 2005

Do miejsc o prawdopodobnym ryzyku wystpowania podwyszonego stenia azbestu w powietrzu nale: 1. typowe budownictwo wielkopytowe w miastach z elewacjami z pyt azbestowo-cementowych o rnym stopniu ich zniszczenia; 2. tereny wok byych zakadw wyrobw azbestowo-cementowych; 3. dzikie wysypiska odpadw azbestowo-cementowych; 4. budynki gospodarcze o duych powierzchniach dachowych pokrytych pytami azbestowo-cementowymi w znacznym stopniu uszkodzonymi i zdegradowanymi. 4.2. Potencjalne zmiany stanu rodowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu Azbest znajduje si w wykazie substancji niebezpiecznych stanowicych zacznik do Rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzenia 2005r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z klasyfikacj i oznakowaniem (Dz.U. Nr 201, poz. 1674) pod numerem indeksowym 650-013-00-6, jako substancja o udokumentowanym dziaaniu rakotwrczym kategorii 1, stanowica powane zagroenie zdrowia w nastpstwie naraenia na dugotrwae oddziaywanie na drogi oddechowe. Ogem, na terenie gminy abia Wola znajduje si ok. 247 000m kw. wyrobw zawierajcych azbest. Do najwaniejszych wyrobw azbestowych znajdujcych si w zasobach mieszkacw gminy nale wyroby azbestowo cementowe, takie jak: pyty faliste (eternity), pyty Karo, pyty elewacyjne

zawierajce od 10 do 35% azbestu. Program prezentuje konkretne dziaania, pozwalajce na zminimalizowanie, w pewnych przypadkach nawet wyeliminowanie negatywnego oddziaywania odpadw zawierajcych azbest na zdrowie ludzi i rodowisko. Brak tych dziaa skutkowaby dalszym zanieczyszczeniem rodowiska azbestem i pogbianiem si niekorzystnych skutkw zdrowotnych oraz rodowiskowych (przede wszystkim jakoci powietrza). Bez wdraania rozwiza zaproponowanych w Programie (PUA) odpady zawierajce azbest bd masowo trafia na dzikie skadowiska lub wprost do lasu lub na drogi. Z kolei, wyroby zawierajce azbest, takie jak. np. pyty i inne elementy budowlane ulegaj zuyciu, uszkodzeniom mechanicznym, erozji i wietrzeniu, mogc uwalnia do rodowiska wkna azbestu. Pozostawienie ich w dotychczasowym miejscu i sposobie uytkowania przyczynioby si do zwikszonego wystpowania chorb wywoanych wdychaniem wkien azbestu w populacji mieszkacw gminy. Rwnie postpowanie z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest, bez okrelonych w Programie procedur dla: wacicieli oraz zarzdcw budynkw, przy uytkowaniu obiektw z wyrobami zawierajcymi azbest, wacicieli i zarzdcw budynkw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z tych obiektw lub terenw, wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, oraz oczyszczania obiektu i terenu wok, prowadzcych dziaalno w zakresie transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest,

moe spowodowa przedostanie si do rodowiska szkodliwych mikrowkien azbestu oraz zwikszenie prawdopodobiestwa ekspozycji osb wykonujcych prace remontowe czy rozbirkowe z uyciem wyrobw i materiaw zawierajcych azbest. Zaproponowane w Programie dziaania przeciwdziaaj wystpowaniu moliwoci wpywu wyrobw zawierajcych azbest na rodowisko przyrodnicze i w konsekwencji na zdrowie ludzi. Gdyby nie zostay one podjte, istnieje realne zagroenie, e w wielu miejscach gminy stan powietrza atmosferycznego bdzie ulega dalszemu i cigemu pogarszaniu. Ma to zwizek z procesami korozji i erozji powierzchni wyrobw azbestowo cementowych, ktrych wiek techniczny oceniany jest na maksimum 30 lat. Po tym okresie przyjmuje si, e wyrobu zaczynaj pylenie samoczynne w okrelonych warunkach atmosferycznych. Dodatkowe korzyci z wdroenia programu obejmuj: oczyszczenie z azbestu terytorium gminy, (cel nadrzdny Programu) poprawa stanu zdrowotnego mieszkacw i potencjalne obnienie przypadkw zachorowa spowodowanych szkodliwym dziaaniem azbestu, poprawa stanu technicznego obiektw budowlanych, przyrost wartoci naniesie budowlanych i gruntw, innych obiektw i mieszka, poprawa wygldu estetycznego gminy (wzrost walorw turystycznych) jak i stanu rodowiska.

5. Okrelenie, analiza i ocena stanu rodowiska na obszarach objtych przewidywanym znaczcym oddziaywaniem: Obszary objte przewidywanym znaczcym oddziaywaniem w wyniku realizacji Programu (PUA) to miejsca prowadzenia prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Hipotetycznie drugim miejscem ewentualnie moliwego wystpienia znaczcego naraenia na dziaanie pyu azbestu jest jego transport. Sytuacje awaryjne takie jak n.p. niekontrolowane rozszczelnienia opakowania (w wyniku wypadku drogowego) moe by takim rdem. W obydwu sytuacjach zastosowanie obowizujcych procedur zmniejsza nieomal do zera ryzyko wystpienia takich zagroe. Pooywszy nacisk na szkolenie i krzewienie wiedzy o najlepszych dostpnych praktykach, dopuszczanie do demontay tylko profesjonalnych wykonawcw sta bdzie na stray bezpieczestwa. 6. Okrelenie, analiza i ocena istniejcych problemw ochrony rodowiska istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczeglnoci dotyczcych obszarw chronionych Azbest jest naturalnym (minera), cho niepodanym elementem rodowiska czowieka. Dziki swoim doskonaym wasnociom chemicznym i fizycznym a szczeglnie wysokiej odpornoci na ogie i temperatur by przetwarzany i uywany w formie wyrobw, oraz tam, gdzie dzi jest demontowany, ewentualnie poddawany niezbdnej dla demontau obrbce, zaadunkowi, transportowi i wreszcie skadowaniu. W wyrobach lub odpadach azbest wystpuje na og w niewielkich udziaach procentowych (np. w wyrobach azbestowo - cementowych 5 - 15%). Nie stwierdzono chorobotwrczego dziaania wkien azbestu, ktre dostay si do organizmu czowieka poprzez przewd pokarmowy. Z tego te powodu nie ma zagroenia podczas korzystania z wodocigw zbudowanego z rur azbestowo cementowych. Ostatnie zalecenia, co do prac remontowych dla tego typu instalacji zalecaj pozostawianie nieczynnych instalacji w ziemi z zaznaczeniem ich obecnoci na mapach i planach, za poprowadzenie nowej instalacji nowym ladem. Zagroenia i skutki zdrowotne istniejcego naraania na azbest w skali kraju nie s rozpoznane. Nie istnienie w tej chwili dziaajcych zakadw wykorzystujcych azbest powoduje, e dzi jedynie usuwanie wyrobw zawierajcych azbest, moe stworzy zagroenia zdrowotne. Moe ono dotyczy zarwno pracownikw zatrudnionych przy usuwaniu i utylizacji materiaw zawierajcych azbest, jak i spowodowa wiksze ni do tej pory zagroenia dla osb przebywajcych w ssiedztwie prowadzenia prac, szczeglnie na obszarach o duym zaludnieniu (ekspozycja porednia). Na terenie gminy abia Wola znajduj si obszary cenne przyrodniczo. Oddziaywanie okrelonych w Programie dziaa na ten teren jest znikome, za przeprowadzenie tych dziaa w duej perspektywie czasowej moe znaczco wpyn na popraw stanu powietrza atmosferycznego w otoczeniu obszarw cennych przyrodniczo, co w znaczcy sposb podniesie jego walory. 7. Okrelenie, analiza i ocena celw ochrony rodowiska ustanowionych na szczeblu midzynarodowym albo krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy rodowiska zostay uwzgldnione podczas opracowywania dokumentu

7.1. Konwencja Nr 162 Konferencji Oglnej Midzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 24 czerwca 1986r. dotyczca bezpieczestwa w stosowaniu azbestu. Konwencja Nr 162 dotyczca bezpieczestwa w stosowaniu azbestu przyjta zostaa w dniu 4 czerwca 1986r. na Konferencji Oglnej Midzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie. Konwencja okrela zasady oglne oraz rodki zapobiegawcze w postpowaniu w zakresie ochrony przed szkodliwoci azbestu w miejscu pracy. Przepisy Konwencji dotycz take prac rozbirkowych i usuwania azbestu z budynkw lub budowli oraz okrelaj obowizki pracodawcw oraz organw wadz dotyczce informacji i szkolenia w zakresie ochrony zdrowia przed naraeniem na azbest. 7.2. Dyrektywy UE: (rdo tego podrozdziau: Prognoza oddziaywania na rodowisko programu usuwania azbestu dla wojewdztwa mazowieckiego) Wyszczeglnione poniej przepisy Unii Europejskiej reguluj postpowanie ze szkodliwymi dla zdrowia ludzkiego substancjami chemicznymi, w tym rwnie azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest. Wiksza cz tych regulacji dotyczy ochrony zdrowia osb zatrudnionych przy pracach w kontakcie z wyrobami zawierajcymi szkodliwe materiay, wprowadzajc szczegowe ograniczenia i specjalne wymagania dla metod pracy oraz rodkw zabezpieczajcych ludzi. Druga cz regulacji dotyczy ochrony rodowiska, metod pomiarw zanieczyszczenia wknami i pyem azbestu, a take metod zabezpieczenia przed emisj tych szkodliwych substancji. Wiele zapisw w poszczeglnych dyrektywach stanowi regulacje dotyczce obowizkw pracodawcw w zakresie ochrony pracownikw i otoczenia miejsca prac przed zagroeniami, wynikajcymi z moliwoci uwalniania si pyu i wkien azbestu, w czasie trwania robt przy produkcji, zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych te skadniki. W aktach prawnych Unii Europejskiej dotyczcych azbestu znajduj si te wskazwki i wytyczne dla pastw czonkowskich dotyczce wprowadzania w ycie przepisw regulujcych problematyk azbestu, a take form i metod pomocy, szkolenia i kontroli w celu stworzenia odpowiednich warunkw dla sprawnego wdroenia nowych przepisw. 1. 2. Zalecenia Midzynarodowej Organizacji Pracy Nr 172 z dnia 24 czerwca 1986r. dotyczce ochrony pracownikw przed dziaaniem azbestu. Dyrektywa Rady Nr 80/1107/EWG z dnia 27 listopada 1980r. w sprawie ochrony osb naraonych na ekspozycj szkodliwych substancji (ze zmianami wynikajcymi z dyrektywy Nr 91/322/EWG z dnia 29 maja 1991r.). Dyrektywa Rady Nr 83/477/EWG z dnia 19 wrzenia 1983r. o ochronie pracownikw przed zagroeniem zwizanym z naraeniem na dziaanie azbestu w pracy (znowelizowana Dyrektyw Rady Nr 91/382/EWG). Dyrektywa Rady Nr 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990r. w sprawie ochrony pracownikw przed naraeniem na z czynniki rakotwrcze w rodowisku pracy (znowelizowana Dyrektyw Rady Nr 99/38/WE). Dyrektywa Rady Nr 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991r. o dopuszczalnym steniu wkien azbestu (uzupenienie do Dyrektywy Nr 83/477/EWG). Dyrektywa Rady Nr 94/33/EWG z dnia 22 czerwca 1994r. w sprawie ochrony modocianych w miejscu pracy. Dyrektywa Rady Nr 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975r. w sprawie odpadw. Dyrektywa Rady Nr 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976r. w sprawie zasad prawa, przepisw i rodkw administracyjnych krajw czonkowskich Wsplnoty Europejskie, jak rwnie odnoszcych si do ogranicze w zakresie handlu i stosowania substancji niebezpiecznych. Dyrektywa Rady Nr 83/478/EWG z dnia 19 wrzenia 1983r. w sprawie ujednolicenia ustawodawstwa, przepisw i postanowie krajw czonkowskich.

3.

4.

5. 6. 7. 8.

9.

10. Dyrektywa Rady Nr 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985r. jako uzupenienie do Dyrektywy Nr 76/769/EWG. 11. Dyrektywa Rady Nr 89/391/EWG a dnia 12 czerwca 1987r. o ochronie bezpieczestwa i higieny w miejscu pracy. 12. Dyrektywa Rady Nr 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987r. w sprawie zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczenia rodowiska azbestem.

13. Dyrektywa Rady Nr 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988r. w sprawie zbliania ustawodawstwa, przepisw i postanowie administracyjnych krajw czonkowskich, dotyczcych produktw budowlanych. 14. Dyrektywa Rady Nr 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991r. w sprawie zbliania ustawodawstwa, przepisw i postanowie administracyjnych krajw czonkowskich, dotyczcych wprowadzania ogranicze w zakresie rozprowadzania na rynku i stosowania niebezpiecznych substancji i wyrobw technicznego zastosowania. 15. Dyrektywa Rady Nr 84/360/EWG z dnia 28 czerwca 1984r. w sprawie zanieczyszcze rodowiska przez zakady przemysowe. 16. Dyrektywa Rady Nr 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczestwa pracownikw przed niebezpieczestwem zwizanym ze rodkami chemicznymi w miejscu pracy. 17. Dyrektywa Rady 99/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999r. w sprawie skadowania odpadw. 18. Dyrektywa Rady 91/689/WE z dnia 12 grudnia 1991r. w sprawie odpadw niebezpiecznych. 19. Rozporzdzenie Rady 259/93 z dnia 1 lutego 1993r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyania odpadw w obrbie Wsplnoty, do Wsplnoty i poza jej obszar. 20. Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997r. nowelizujca Dyrektyw 85/337/EWG w sprawie oceny oddziaywania niektrych publicznych i prywatnych przedsiwzi na rodowisko. 21. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 wrzenia 1996r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli. 22. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny skutkw oddziaywania na rodowisku niektrych planw i programw. 23. Dyrektywa Rady 91/692/WE z dnia 23 grudnia 1991r. w sprawie normalizacji i racjonalizacji sprawozda dotyczcych realizacji niektrych Dyrektyw Rady dotyczcych rodowiska 7.3. Ustaw Zagadnienia dotyczce wyrobw zawierajcych azbest znajdujcych si na terytorium Polski regulowane s przez 9 ustaw, z czego najistotniejszymi s: 1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628 z pn. zm.) (Dz.U. 2003 Nr 3, poz. 20 tekst jednolity) ustawa zakazuje wprowadzania na polski obszar celny azbestu, wyrobw zawierajcych azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi ten surowiec (przepisy nie maj zastosowania do diafragm do istniejcych instalacji elektrolitycznych zawierajcych azbest chryzotylowy oraz do waw z azbestu stosowanych do cignienia szka). Ustawa rwnie reguluje zagadnienia zwizane z opiek zdrowotn pracownikw, ktrzy mieli kontakt z azbestem. 2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628 z pn. zm.) (Dz.U. 2007r. Nr 39, poz. 251 tekst jednolity) ustawa okrela zasady postpowania z odpadami, w sposb zapewniajcy ochron ycia i zdrowia ludzi oraz ochron rodowiska zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju, a w szczeglnoci zasady zapobiegania powstawaniu odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko, a take odzysku lub unieszkodliwiania odpadw. Ustawa okrela obowizki wytwrcw i posiadaczy odpadw, w tym m.in. odpadw niebezpiecznych. Ustawa reguluje postpowanie w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania, w tym skadowania odpadw. Ustawa m.in. okrela zakres planw gospodarki odpadami, sposb ich opiniowania i sposb monitorowania oraz rodzaje odpadw, ktre powinny by ujte na kadym szczeblu ich opracowania. 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z pn. zm.) (Dz.U. 2008r. Nr 25, poz.150 tekst jednolity) ustawa okrela zasady ochrony rodowiska oraz warunki korzystania z jego zasobw, z uwzgldnieniem wymaga zrwnowaonego rozwoju. Ustawa reguluje m.in. opracowywanie programw ochrony rodowiska, postpowanie w sprawie ocen oddziaywania na rodowisko, prowadzenie pastwowego monitoringu rodowiska, ochron powietrza przed zanieczyszczeniem i sposb postpowania z substancjami stwarzajcymi szczeglne zagroenie dla rodowiska, ochron powierzchni ziemi, przeciwdziaania zanieczyszczeniom (w tym konieczno oznaczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest oraz miejsc, w ktrych si znajduje, konieczno dokumentowania informacji dotyczcej m.in. wystpowania azbestu). 4. Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414 z pn. zm.) (Dz.U. 2006r. Nr 156, poz. 1118 tekst jednolity) jednym z zapisw ustawy jest art. 30, ust. 3., ktry stanowi: waciwy organ moe naoy, w drodze decyzji, obowizek uzyskania pozwolenia na wykonanie okrelonego obiektu

lub robt budowlanych objtych obowizkiem zgoszenia, o ktrym mowa w ust. 1 ww. artykuu, jeli ich realizacja moe spowodowa: zagroenia bezpieczestwa ludzi, pogorszenie stanu rodowiska lub pogorszenie warunkw zdrowotno sanitarnych. 5. Ustawa z dnia 28 padziernika 2002r. o przewozie drogowym materiaw niebezpiecznych (Dz.U. Nr 199, poz. 1671 z pn. zm.) ustawa okrela zasady przewozu drogowego towarw niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowcw i innych osb wykonujcych czynnoci zwizane z tym przewozem oraz organy waciwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach. Przewz materiaw niebezpiecznych w kraju okrelaj przepisy zawarte w zacznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczcej midzynarodowego przewozu drogowego towarw niebezpiecznych ADR. Przepisy umowy ADR oraz ustawy okrelaj warunki zaadunku i wyadunku oraz przewozu odpadw niebezpiecznych na skadowisko. Wymagane s wiadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu materiaw niebezpiecznych wydane przez upowanion stacj kontroli pojazdw oraz szkolenie kierowcw pojazdw w zakresie przewozu towarw niebezpiecznych. 7.4. Rozporzdzenia Regulacje prawne dotyczce azbestu s rozproszone (okoo 40 rozporzdze). Biorc pod uwag zakres przedmiotowego opracowania poniej wymieniono i krtko scharakteryzowano najwaniejsze rozporzdzenia. 1. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 27 wrzenia 2001r. w sprawie katalogu odpadw (Dz.U. z 2001r. Nr 112, poz. 1206). Zgodnie z katalogiem odpady zawierajce azbest, z jakimi mamy do czynienia podczas realizacji zada z Programu (PUA) klasyfikuje si nastpujco: Klasyfikacja odpadw zawierajcych azbest

Kod odpadw 17 06 01* 17 06 05*

Podgrupa Materiay izolacyjne zawierajce azbest Materiay konstrukcyjne zawierajce azbest

Rodzaj Materiay izolacyjne zawierajce azbest Materiay konstrukcyjne zawierajce azbest

* - odpady niebezpieczne Wszystkie wymienione odpady zaliczono do odpadw niebezpiecznych i w zwizku z tym podlegaj rygorom wynikajcym z obowizujcych aktw prawnych. 2. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. Nr 71, poz. 649). Rozporzdzenie okrela obowizki wykonawcy prac polegajcych na bezpiecznym uytkowaniu i usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, sposoby i warunki bezpiecznego uytkowania oraz usuwania wyrobw zawierajcych azbest, warunki transportu odpadw zawierajcych azbest do miejsc ich skadowania, wymagania, jaki powinno odpowiada oznakowanie wyrobw i odpadw zawierajcych azbest. Rozporzdzenie narzuca na wacicieli, uytkownikw wieczystych lub zarzdcw nieruchomoci, a take obiektw, urzdze budowlanych, instalacji przemysowych lub innych miejsc zawierajcych azbest przeprowadzenie kontroli stanu tych wyrobw oraz sporzdzenia oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest. Ocen przekazuje si do waciwego organu nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od daty sporzdzenia oceny. 3. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23 padziernika 2003r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U. Nr 192, poz. 1876). Rozporzdzenie m.in. okrela sposb inwentaryzowania azbestu lub wyrobw zawierajcych azbest, w miejscach ich wykorzystywania oraz terminy przedkadania odpowiednio wojewodzie albo wjtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta informacji o: rodzaju, iloci i miejscach wystpowania wyrobw zawierajcych azbest, o czasie i sposobie usuwania azbestu. 4. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 padziernika 2002r. w sprawie rodzajw odpadw, ktre mog by skadowane w sposb nie selektywny (Dz.U. Nr 191, poz. 1595). W sposb nie selektywny mog by skadowane rodzaje odpadw o kodach 17 06 01* i 17 06 05*. Odpady o tych kodach mog

by wsplnie skadowane na skadowisku odpadw niebezpiecznych. Nie mona miesza tych odpadw i skadowa z innymi odpadami niebezpiecznymi. 5. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegowych wymaga dotyczcych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknicia, jakim powinny odpowiada poszczeglne typy skadowisk odpadw (Dz.U. z 2003r. Nr 61, poz. 549) (Wane zmiany Dz.U. 2009 Nr 39, poz. 320). Rozporzdzenie okrela m.in. wymagania dotyczce skadowania dla odpadw zawierajcych azbest, wymienionych w katalogu odpadw kodami 17 06 01* i 17 06 05*. 6. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 9 padziernika 2002r. w sprawie sposobu przedkadania wojewodzie informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska jako caoci (Dz.U. z 2002r. Nr 175, poz. 1439). Rozporzdzenie reguluje zagadnienia dotyczce terminu i formy skadania informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska, w tym azbestu. 8. Okrelenie, analiza i ocena przewidywanych znaczcych oddziaywa na rodowisko oraz zabytki, w tym oddziaywania bezporednie, porednie, wtrne, skumulowane, krtkoterminowe, rednioterminowe i dugoterminowe, stae i chwilowe Program (PUA) jest spisem zamierze i zalecanych dokona majcych na celu popraw sytuacji w rodowisku zwizanej z zagroeniem rodowiska wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest poprzez ich konsekwentne usuwanie. Generalne zaoenia PUA s proekologiczne, natomiast w trakcie realizacji zaplanowanych przedsiwzi mog wystpi nowe, szczeglne aspekty oddziaywania na rodowisko. Najwaniejszym zagroeniem dla rodowiska zwizanym z realizacj PUA moe by nieterminowe realizowanie zapisanych w nim dziaa. Dotyczy to przede wszystkim realizacji zada w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest, ktrych dalsze uytkowanie powodowaoby uwalnianie si wkien azbestu do rodowiska, wyroby o pierwszym stopniu pilnoci. Negatywne oddziaywanie na rodowisko dziaa zawartych w PUA moe zosta wyeliminowane przez zastosowanie i przestrzeganie wszystkich obowizujcych i przedstawionych w PUA procedur postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest, ktre dotycz: wacicieli oraz zarzdcw budynkw oraz terenu, przy uytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest, wacicieli i zarzdcw budynkw oraz terenu, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z tych obiektw lub terenw, wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, oraz oczyszczania obiektu, terenu, instalacji, prowadzcych dziaalno w zakresie transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest,

Wskazane w PUA warianty rozwizywania problemw usuwania azbestu wskazuj jednak na wysoki stopie zabezpieczenia przed negatywnym oddziaywaniem na rodowisko. 8.1. Zagroenie powietrza atmosferycznego Stenie azbestu w powietrzu w rejonie wolnym od rde emisji nie przekracza 100 wkien /m3. Stenia tego typu notowane s na terenach wiejskich, ale otwartych. Wkna azbestu wprowadzone do atmosfery s przenoszone przez prdy wertykalne oraz prdy poziome. Jedynym sposobem oczyszczania atmosfery s opady atmosferyczne. Oczyszczanie to jest jednak pozorne, gdy wkna azbestu po wyschniciu odzyskuj lotno i ponownie cyrkuluj w atmosferze. Wkna azbestu mog by przenoszone na odlego wielu tysicy kilometrw, zanim opadn do gleby lub wody. W przypadku siedlisk w obszarach wiejskich z du iloci zabudowa pokrytych leciwymi lub le utrzymanymi wyrobami A-C w sprzyjajcych dla wkien azbestu warunkach atmosferycznych (dugotrwaa susza) samoczynne uwalnianie si wkien azbestowych powoduje nawet kilkunastokrotne przekroczenia chwilowe ich zawartoci w powietrzu atmosferycznym. W budynkach mieszkalnych stenia azbestu w powietrzu s zmienne w zalenoci od udziau elementw budowlanych zawierajcych azbest i ich stanu. Notowane s wartoci w granicach 39 1800 wkien/m3. W pomieszczeniach zawierajcych lekko uszkodzone wyroby zawierajce azbest stenie azbestu w powietrzu wynosi na og 1000 wkien/m3. 8.3. Zagroenie dla gleb, gruntw i wd Z uwagi na minimalne wystpowanie azbestu w Polsce w formie naturalnych z (praktycznie nie wystpuje) zanieczyszczenia gleby i wd wknami azbestu maja pochodzenie wtrne. Zanieczyszczenia te pocho-

dz ze le eksploatowanych wyrobw, ich wieku wreszcie ze zego obchodzenia si z nimi podczas demontau i usuwania. Naley, wic zwrci baczn uwag na poziom techniczny wykonywanych prac jak rwnie na przygotowanie teoretyczne kadry wykonujcej zadanie. Zawarto azbestu w uytkowanej glebie nie powinna przekracza 0,02% z uwagi na moliwo reemisji wkien podczas prowadzenia prac rolnych, wykopw, ruchu pojazdw, itp. Przemieszczanie azbestu w gruncie jest niewielkie, dotyczy zwaszcza drobnych wkien. Zanieczyszczenie gleby azbestem moe stanowi potencjalne zagroenie dla zdrowia tylko wtedy, gdy uprawa mechaniczna lub unos z odsonitej powierzchni powoduje pylenie. Naley jednake zaznaczy, e wspomniane wyej badania ekologiczne uwaa si za zbyt mao czue (obraz zaciera wysoki poziom ta zanieczyszcze innego rodzaju) ze wzgldu na wystpowanie wielu trudnych do wyeliminowania czynnikw zakcajcych. Dodatkow trudnoci tych bada jest sporadyczno i dua zmienno ekspozycji. Zagroenia dla zabytkw i krajobrazu kulturowego W przypadku prowadzenia prac przewidzianych w PUA nie wystpuj wrd nich elementy zagroenia dla zabytkw tak architektury jak i przyrody oraz krajobrazu kulturowego. Prawidowo prowadzona polityka estetyki terenu spowoduje wzrost walorw krajobrazowych, szczeglnie w zakresie kolorystyki otoczenia. Podsumowujc, mona stwierdzi, e planowane dziaania w zakresie usuwania wyrobw i odpadw zawierajcych azbest pozwalaj optymistycznie myle o ograniczaniu, a wrcz wyeliminowaniu ich wpywu na rodowisko, ale tylko w przypadku konsekwentnej realizacji projektowanych zamierze. Niepodjcie dziaa przewidzianych w PUA moe spowodowa znaczce oddziaywanie wyrobw pozostawionych samym sobie a bdcych w zym stanie technicznym. Tu i wdzie skadowane, niekiedy w rny sposb ju wczeniej zdemontowane wyroby, a bdce ju w wietle obowizujcej nomenklatury odpadami powinny by w pierwszej kolejnoci spakowane i usunite. Nie deponowanie we waciwych warunkach azbestu moe by powodem znaczcego zanieczyszczenia powietrza, w wyniku wtrnego pylenia, a przez to zagroenia dla ludzi i rodowiska. 9. Przedstawienie rozwiza majcych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj przyrodnicz negatywnych oddziaywa na rodowisko, mogcych by rezultatem realizacji projektowanego dokumentu: Dziaania, podjte w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest, zgodnie z rozwizaniami proponowanymi w PUA przynios zdecydowan popraw stanu rodowiska przyrodniczego. Proponowane rozwizania s tak dobrane, aby ich ewentualne negatywne oddziaywanie na rodowisko byo ograniczone do wielkoci niszej od ustanowionych norm. Osignicie tych zamierze wie si z zastosowaniem w przypadku usuwania i transportu odpadw odpowiednich procedur postpowania. 10. Informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji PUA oraz czstotliwoci jej przeprowadzania: Proponuje si, aby monitoring realizacji PUA stanowi element monitoringu prowadzonego w ramach obowizujcych przepisw regulujcych wymagania, co do stwierdzonego stanu technicznego wyrobw i moliwoci ich dalszego bezpiecznego uytkowania. Stwierdzone stopnie pilnoci determinuj tryb postpowania w odpowiednich przedziaach czasowych. Bezporedni i biecy nadzr nad prowadzonymi pracami powierzony odpowiedniemu wydziaowi w Urzdzie Gminy abia Wola powinien by wystarczajcy, pod warunkiem systematycznego i rzetelnego prowadzenia ewidencji i raportowania do Urzdu Marszakowskiego. 11. Informacje o moliwym transgranicznym oddziaywaniu na rodowisko: Z tytuu wdroenia analizowanego PUA nie przewiduje si wystpowania adnych oddziaywa transgranicznych. Oddziaywanie obiektw zwizanych z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest oraz unieszkodliwianiem odpadw moe jednak sporadycznie wykracza poza obszar wojewdztwa. Negatywne skutki gospodarowania odpadami mog by odczuwalne w ociennych gminach przede wszystkim w zakresie powietrza atmosferycznego i w przypadku wystpienia takiego oddziaywania w gminie abia Wola. 12. Wnioski: W wyniku przeprowadzonej analizy potencjalnych zagroe dla rodowiska i zdrowia wynikajcych z realizacji Programu (PUA) sformuowane zostay nastpujce wnioski:

1. Problem wyrobw i odpadw zawierajcych azbest jest jedna z pilniejszych kwestii gospodarki odpadami do rozwizania w gminie abia Wola. 2. W Programie usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu abia Wola jako metod unieszkodliwiania odpadw zawierajcych azbest wskazano ich skadowanie. Ustalone cele s zgodne z wymogami prawa polskiego i unijnego. Na razie przepisy prawa nie dopuszczaj innych form utylizacji, cho trwaj prace legislacyjne w tym kierunku. 3. Najwaniejszym zagroeniem dla rodowiska zwizanym z realizacj PUA bdzie nieterminowe realizowanie zapisanych w nim dziaa. Przy systematycznym realizowaniu zapisanych w PUA dziaa nie ma niebezpieczestwa wystpienia niekontrolowanych usuwa i w zwizku z tym powstawania tzw. dzikich skadowisk. Jest to najwiksze zagroenie, dlatego bezwzgldnie naley dy do zapewnienia miejsc bezpiecznego skadowania oraz organizowania odbiorw. 4. Niezbdne jest wprowadzenie skutecznych mechanizmw finansowych wspomagajcych funkcjonowanie tworzonego systemu. Ponadto, naley prowadzi cige akcje edukacyjno-informacyjne dla ogu mieszkacw gminy. Naley uwiadamia zagroenia dla zdrowia, jakie wi si z oddziaywaniem niewaciwie usuwanych lub unieszkodliwianych wyrobw zawierajcych azbest, lecz bez wywoywania paniki i fobii strachu. Sugeruje si organizowanie spotka i pogadanek, akcji plakatowych propagujcych dokonania Urzdu w zakresie organizacji gospodarki odpadami azbestowymi a take rozwaenie zorganizowania konkursu wiedzy o bezpiecznym postpowaniu dla modziey szkolnej. 13. Streszczenie w jzyku niespecjalistycznym: Niniejsza Prognoza oddziaywania na rodowisko Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola zostaa opracowana w nawizaniu do wymaga ustaw Prawo ochrony rodowiska i ustawy o odpadach. Uwzgldnia rwnie wymagania prawna ochrony rodowiska Unii Europejskiej zapisane w odpowiednich dokumentach Wsplnot Europejskich. Przedmiotem prognozy, okrelanej rwnie mianem strategicznej oceny oddziaywania na rodowisko, jest Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola. Zakres merytoryczny prognozy wynika z przepisw ustawy Prawo ochrony rodowiska, oraz zalece i wskaza RDO i PISE w Warszawie. Podstaw opracowania prognozy do Programu bya analiza i ocena nastpujcych zagadnie: celw ochrony rodowiska na poziomie lokalnym i regionalnym, uwarunkowa aktualnego stanu rodowiska Gminy abia Wola, przewidywanych moliwych oddziaywa zada zawartych w PUA na funkcjonowanie obszarw chronionych, warunki ycia ludzi, walory rodowiska kulturowego oraz ksztatowanie krajobrazu, okrelenie potencjalnych negatywnych zmian stanu rodowiska w przypadku braku realizacji ustale zawartych w PUA, warunkw funkcjonowania systemu monitoringu jako podstawowego wymogu skutecznoci PUA.

Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy abia Wola przedstawia stan obecny postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest w gminie na tle uwarunkowa rodowiskowo przestrzennych, a take oglnej sytuacji w kraju w tej dziedzinie. Najwaniejsze znaczenie dla praktycznego wdroenia ustale Programu ma zalecane i wskazane w PUA sformuowanie konkretnego harmonogramu dziaa, w skad, ktrych wchodzi bd: usunicie pyt azbestowo cementowych wystpujcych w budynkach mieszkalnych, inwentarskich oraz zorganizowanie odbiorw ju wczeniej zdemontowanych wyrobw zawierajcych azbest.