UCHWAA Nr LIV/186/10 RADY GMINY WOLANW z dnia 11 sierpnia 2010 r.

w sprawie przyjcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanw na lata 2010-2013. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15, art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z pniejszymi zmianami) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z pniejszymi zmianami), po pozytywnym zaopiniowaniu projektu Programu przez Mazowieckiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, Rada Gminy Wolanw uchwala, co nastpuje: 1. Przyjmuje si Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanw na lata 2010-2013 wraz z Kartami Gminnej Ewidencji Zabytkw stanowicy zacznik nr 1 do uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Mazowieckiego. Przewodniczcy Rady Gminy: Zbigniew Kacprzak

Zacznik do uchway nr LIV/186/10 Rady Gminy w Wolanowie z dnia 11 sierpnia 2010r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY WOLANW

1. Wstp Na nasze dziedzictwo skadaj si dobra kultury oraz dobra nauki. Zabytki jako dobra kultury wytworzone w minionych epokach stanowi integraln cz tego dziedzictwa. Ich ochrona naley do obowizkw Pastwa co zostao zapisane w art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Kraj nasz, niszczony wielokrotnie wojnami, naraony na wandalizm najedcw, utraci olbrzymi liczb zabytkw kultury i sztuki, poczwszy od pomnikowych dzie architektury, rzeby i malarstwa, a po drobne przedmioty uytkowe dawnych epok, tak niezwykle cenne dla zobrazowania pracy i ycia minionych pokole. Dziea sztuki ju od najdawniejszych czasw byy otaczane szacunkiem i opiek, przy czym pocztkowo bardziej kierowano si ich ocen artystyczn ni zrozumieniem wartoci historycznej. Pniej dopiero w wieku XVIII - wyksztacia si ocena zabytkw jako dokumentw dziejw i kultury minionych epok. Jeszcze pniej, bo dopiero dziki materialistycznemu podejciu do bada historycznych, doceniono znaczenie zabytkw techniki i przedmiotw wiadczcych o poziomie kultury materialnej najszerszych warstw spoecznych. Na caym wiecie rozwija si coraz szerzej planowa ochrona zabytkw, coraz szerzej dociera do wszystkich spoeczestw zrozumienie potrzeby ochrony reliktw dawnej kultury jako dokumentw obrazujcych przeszo narodw. Dzi najcenniejsze zabytki budownictwa, architektury i sztuki chronione s umowami midzynarodowymi i pastwowymi aktami prawnymi. Celem gminnego programu ochrony zabytkw opracowanego w oparciu o gminn ewidencj zabytkw jest stworzenie caociowej i wieloletniej strategii ochrony zabytkw znajdujcych si na terenie gminy Wolanw realizowanej w 4-letnich cyklach etapach, rodkami optymalnymi i dostpnymi przez gmin zarwno prawnymi, jak i podejmowanych przez gmin dziaaniach majcych na celu ochron dziedzictwa kulturowego.

Pierwszym podjtym, i zrealizowanym przez gmin dziaaniem w strategii ochrony zabytkw jest opracowanie aktualnej zweryfikowanej gminnej ewidencji zabytkw, ktra stanowi baz dziaania w tym zakresie. Program ochrony nad zabytkami jest podstaw wsppracy miedzy samorzdem gminy, wacicielami zabytkw i Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. Taka wsppraca, rozwijana w kolejnych latach, powinna przynie, nie tylko lokalnej spoecznoci wymierne korzyci, a najistotniejsze z nich, to zachowanie naszego dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy zgodnie z Ustaw z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95) w zakresie zada wasnych realizuj sprawy dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami (art. 7 ust. 1 pkt 9). Obowizek sporzdzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nakada na gmin art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z pniejszymi zmianami). Ustawa reguluje zasady ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, definiuje pojcie zabytku, okrela formy ochrony, kompetencje organw ochrony zabytkw (w tym administracji rzdowej i samorzdowej), formy finansowania opieki nad zabytkami i ich ewidencjonowania i inne. Wjt Gminy sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami (art. 87 cyt. wyej ustawy). Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez rad gminy, po uzyskaniu opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Program ogoszony jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Z realizacji programu wjt gminy sporzdza co dwa lata sprawozdanie, ktre przedstawia radzie gminy. 2.1. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Wolanw na lata 2010-2013 zgodnie z przytoczon powyej ustaw ma na celu: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania wojewdztwa; uwzgldnienie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych, edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych oraz opieka nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 3.1. Podstawowe pojcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami Zabytek jest to nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich cz lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki lub zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto. Zabytki pogrupowano w trzech grupach: Zabytki nieruchome: a) krajobrazy kulturowe, b) ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, c) dziea architektury i budownictwa, d) dziea budownictwa obronnego, e) obiekty techniki (kopalnie, huty, elektrownie i inne zakady przemysowe), f) cmentarze,

g) parki ogrody i inne formy zaprojektowania zieleni, h) miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne lub dziaalno wybitnych osobistoci, instytucji, Zabytki ruchome: a) dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, b) kolekcje stanowice zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych wg koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, c) numizmaty i pamitki historyczne, a zwaszcza militaria, sztandary, pieczcie, odznaki, medale i ordery, d) wytwory techniki a zwaszcza urzdzenia, rodki transportu oraz maszyny i narzdzia wiadczc o kulturze materialnej, charakterystycznej dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujcej poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiay biblioteczne, f) instrumenty muzyczne, g) wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, h) przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. Zabytki archeologiczne a) pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyska, c) kurhany, d) grodziska, e) relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej Zabytki zostay objte ochron zadeklarowan jako konstytucyjny obowizek pastwa i kadego obywatela (art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP. Gwnym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.). Zabytki znajdujce si na terenie wojewdztwa wpisuje do rejestru zabytkw Wojewdzki Konserwator Zabytkw. Wpisu do rejestru mona dokona z urzdu, bd na wniosek waciciela zabytku nieruchomego lub wieczystego uytkownika gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy. Do rejestru mona rwnie wpisa otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a take nazw geograficzn, historyczn lub tradycyjn tego obiektu. Podobna procedura dotyczy zabytkw ruchomych. Rejestr Zabytkw Ruchomych prowadzi take Wojewdzki Konserwator Zabytkw. Wykonanie zada z zakresu kultury i ochrony zabytkw jest ustawowym zadaniem samorzdw. W art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) zostay okrelone zadania wasne gminy: zaspokojenie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy ( )kultury, w tym (...) ochrony zabytkw i opiece nad zabytkami. Uregulowania prawne w kwestii ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami znajduj si w nastpujcych dokumentach: 1. 2. 3. 4. Ustawie z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.), Ustawie z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z pn. zm.), Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony rodowiska (tekst jednolity (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150), Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880),

5. 6. 7.

Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomociami(tekst jednolity Dz.U. z 2004r. Nr 261, poz. 2603 z pn. zm), Ustawie z dnia 25 padziernika 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst jednolity Dz.U. z 2001r., Nr 13, poz. 123), Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. z 2003r. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.).

Zasady ochrony zabytkw znajdujce si w muzeach i bibliotekach zostay okrelone w: 1. Ustawie z dnia 21 listopada 1996r. o muzeach (Dz.U. z 1997r., Nr 5, poz. 24 z pn. zm.). 2. Ustawie z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.) Ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy: 1. Ustawa z dnia 14 lipca 1983r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz.U. z 2006r. Nr 97, poz. 673 z pn. zm.). 4. Uwarunkowania zewntrzne ochrony zasobw dziedzictwa kulturowego 4.1. Krajowa polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego. 4.1.1. Zaoenia wynikajce z krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Opracowanie krajowego programu ochrony jest ustawowym obowizkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W dostpnych dokumentach najwaniejsze pod wzgldem merytorycznym s nastpujce zasady postpowania konserwatorskiego: zasada primum non nocere; zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych); zasada minimalnej niezbdnej integracji (powstrzymywanie si od dziaa niekoniecznych); zasada zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa niszczco; zasada czytelnoci i odrnialnoci ingerencji; zasada odwracalnoci metod i materiaw; zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie; Zasady powysze dotycz i winny obowizywa nie tylko konserwatorw zajmujcych si technologiczn stron restauracji dzie sztuki, konserwatorw architektw lub urbanistw, ale rwnie pracownikw urzdw konserwatorskich czy te pracownikw samorzdw, zwaszcza w zakresie opiniowania i przyznawania rodkw na realizacj programw i projektw zwizanych z ochron zabytkw. 4.1.2. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad nimi. W ramach opracowywania strategicznych dokumentw programowych rozwoju spoeczno - gospodarczego pastwa przyjta zostaa przez Rad Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004r. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 (w 2005r. Ministerstwo Kultury przygotowao Uzupenienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020), bdca rzdowym dokumentem tworzcym ramy dla nowoczesnego mecenatu pastwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowoczenie pojmowanej polityki kulturalnej, funkcjonujcej w warunkach rynkowych, a take dla Wsplnoty Polski z Uni Europejsk. Gwnym celem strategii jest dziaanie na rzecz zrwnowaonego rozwoju kulturalnego regionw w Polsce. Dokumentem sucym wdroeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury w sferze materialnej spucizny kulturowej Polski jest ,,Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego. Dokument ten wytycza strategiczne cele polityki pastwa w sferze ochrony zabytkw; przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; poszukiwanie instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby konserwatorskiej; ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich odpowiedzialnoci za niezgodne z prawem postpowanie;

intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych.

W programie przyjto nastpujce priorytety: Priorytet 1. Aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe Realizowane dziaania maj na celu materialn popraw stanu zabytkw, ich adaptacj i rewitalizacj oraz zwikszenie dostpnoci do nich mieszkacw, turystw i inwestorw. Realizacja dziaa pozwoli na zwikszenie atrakcyjnoci regionw, a take wykorzystanie przez nie potencjau zwizanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. Wymieniono m.in.: Dziaanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne. Program Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej. Minister Kultury zaangaowa si w proces tworzenia i realizacji projektw z funduszy strukturalnych poprzez stworzony przez siebie program Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej, zainicjowany i realizowany przez Narodowe Centrum Kultury. Program zosta uruchomiony ju na pocztku 2003r., jednake istotny dla realizacji dziaania 1.2. modu wspierania projektw strukturalnych pojawi si dopiero we wrzeniu 2003r. Program jest realizowany w ramach istniejcych sektorowych programw operacyjnych, na podstawie ktrych rozdysponowane zostan fundusze strukturalne przyznane Polsce przez Uni Europejsk. Gwnym celem programu jest przygotowanie potencjalnych wnioskodawcw do opracowania kompleksowych projektw do wspfinansowania ze rodkw funduszy strukturalnych. Aby zapewni spenienie powyszych kryteriw przez projektodawcw, w ramach programu organizowane s specjalistyczne szkolenia, podczas ktrych przygotowuj oni konkretne projekty, ktre maj zamiar realizowa w swoich regionach. Program Promesa Ministra Kultury Beneficjenci mog ubiega si o dofinansowanie wkadu wasnego do projektw realizowanych w ramach funduszy strukturalnych i innych funduszy europejskich w ramach programu Promesa Ministra Kultury. Minister Kultury, widzc wielk szans dla rozwoju kultury w skutecznym wykorzystaniu rodkw z funduszy strukturalnych, podj decyzj o udziale w montau finansowym wkadu krajowego wybranych projektw kulturalnych, realizowanych w ramach programw operacyjnych i inicjatyw wsplnotowych. W ramach programu dofinansowane bd inwestycje suce m.in. ochronie polskiego dziedzictwa narodowego. Dziaanie 1.3. Zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych. Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dziaanie 2.1. Rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. Dziaanie bdzie realizowane dziki podnoszeniu wyksztacenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. Ponadto bd podejmowane dziaania majce na celu podnoszenie zainteresowania spoeczestwa problematyk ochrony zabytkw poprzez m. in. ochron, dokumentacj, popularyzacj dziedzictwa kultury ludowej oraz aktywizacj spoecznoci wiejskich, np. poprzez,, Program gince zawody. Dziaanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wywozem i przewozem przez granice. Podprogram Absent Patrimonium. Program przewiduje budow sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywoonych i zaginionych. W dniu 6 wrzenia 2005r. Rada Ministrw przyja kolejny dokument strategiczny: Sektorowy program operacyjny: Rozwj kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Program ten rozwija cele Narodowego Planu Rozwoju, okrelajc priorytety, kierunki i wysoko rodkw przeznaczonych na realizacj zada infrastrukturalnych z zakresu kultury i szkolnictwa artystycznego o charakterze ponadregionalnym, ktre bd uruchamiane z udziaem finansw publicznych, pomocy publicznej i podziau odpowiedzialnoci w realizacji polityki dotyczcej ochrony i zachowania dziedzictwa kultury pomidzy samorzdami a Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Program koncentruje si na dziaa-

niach o charakterze ponadregionalnym wanych z punktu widzenia polityki kulturalnej pastwa. Ma by uzupenieniem dziaa z zakresu kultury realizowanych w ramach programw regionalnych oraz komplementarny do dziaa z zakresu kultury moliwych do realizacji w ramach innych programw sektorowych. funduszy strukturalnych oraz na krajowych regulacjach dotyczcych. 4.1.3. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego do roku 2020 Problematyka ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego oraz opieki nad zabytkami zostaa zawarta w opracowanej w roku 2006 Strategii Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego do roku 2020. Strategia okrela sposb realizacji gwnych celw rozwoju, wrd nich zachowanie wartoci rodowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzgldnieniu potrzeb przyszych pokole. Jednoczenie zawiera cele gospodarcze, spoeczne, kulturowe i ekologiczne ujmowane z punktu widzenia ponadpokoleniowego okresu czasu i w kategoriach przestrzennych. Region mazowiecki obfituje w liczne pamitki dziedzictwa historycznego, kulturowego i materialnego z rnych epok. Wiele z nich przekracza wymiar regionalny, a nawet krajowy. Zasoby materialne dziedzictwa kulturowego tworz zabytki nieruchome, ktrych 5855 figuruje w rejestrze zabytkw, a najwiksze ich skupisko wystpuje w Warszawie. Poza stolic obfitujc w najcenniejsze obiekty historyczne, istotne dla dziedzictwa kulturowego regionu skupiska zabytkw wystpuj m.in. w Radomiu, Iy. Znaczcym elementem rodowiska kulturowego s obiekty sakralne oraz zabytkowe cmentarze. Wan grup wrd obiektw zabytkowych stanowi budynki mieszkalne, gdzie na szczegln uwag zasuguje zabudowa drewniana. Czci skadow zabytkw materialnych regionu s zabytki ruchome, ktrych miejscem znacznego nagromadzenia s placwki muzealne i archiwa. Zabytki ruchome stanowi rwnie element wystroju i wyposaenia kociow oraz cmentarzy. Skadniki niematerialne stanowi wany element dziedzictwa kulturowego, gdy ksztatuj tosamo lokaln i regionaln. Nale podkreli, e Mazowsze nie byo i nie jest jednorodne kulturowo. Na jego obszarze wyrnia si nastpujce gwne regiony etnograficzne: kurpiowski, owicki, podlaski, kozienicki, iecko-starachowicki, opoczysko konecko - przysuski, sannicki i kobielski. Przejawem dumy regionalnej mog by elementy krajobrazu kulturowego jak zamki, paace, obiekty sakralne jak rwnie folklor i sztuka ludowa oraz tradycje. Wan rol w kulturze lokalnej odgrywa rwnie krajobraz przyrodniczy. W dokumencie zawarta jest diagnoza stanu Wojewdztwa Mazowieckiego, warianty prognoz oraz zaoenia strategiczne do realizacji. W odniesieniu do dziedzictwa kulturowego niniejsza strategia wskazuje kierunki dziaania promocja i zwikszanie atrakcyjnoci turystycznej i rekreacyjnej regionu w oparciu o walory rodowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego. Celem dziaa promocyjnych jest budowanie trwaego i stabilnego wizerunku Mazowsza, jako obszaru o duym potencjale rozwojowym, ktrego dynamiczny rozwj oparty jest na wysokich walorach kulturowych, przyrodniczych oraz krajobrazowych. Promocja regionu powinna by ekspozycj jego mocnych stron, tj.: bogate dziedzictwo kulturowe regionu (zachowana i utrwalona spucizna materialna i niematerialna) oraz zrnicowanie kulturowe i obyczajowe poszczeglnych podregionw, istnienie cennych terenw dolin rzecznych, kompleksw lenych oraz obszarw ujtych w Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Wymiernym efektem prowadzonej promocji bdzie nie tylko rozwj funkcji turystycznych i przycignicie turystw, ale take aktywizacja obszarw wiejskich, na ktrych jedn z szans rozwoju jest rozwj agroturystyki oraz innych form turystyki. W tym celu podjte bd nastpujce dziaania: wzmocnienie dotychczasowych kierunkw dziaa samorzdu, propagujcych zasoby dziedzictwa kulturowego oraz rozwj kultury w regionie; rewitalizacja zespow zabytkowych i wykorzystanie ich do rozwoju funkcji turystycznych; wsparcie tworzenia lokalnych parkw kulturowo-historycznych wok istniejcych zabytkw architektury umoliwiajcych rozwj funkcji turystycznych; rozwj sieci szlakw turystycznych w obrbie wojewdztwa mazowieckiego, w tym sieci drg o znaczeniu turystycznym, szlakw i cieek rowerowych oraz wczenie ich do sieci w ssiednich wojewdztwach; wykreowanie pasm turystyczno-kulturowych na rzecz rozwoju usug turystyczno-rekreacyjnych (w tym zwaszcza w oparciu o unikalne walory najwaniejszych cigw ekologicznych, takich jak dolina Wisy), przy jednoczesnym upowszechnianiu wiedzy o historii regionu i jego bogactwach; rozbudowanie zaplecza turystycznego (m.in. hoteli, pensjonatw, schronisk modzieowych); promowanie turystyki i sportw wodnych poprzez wyznaczanie i utrzymanie szlakw wodnych, rozwj eglugi rzecznej oraz zaplecza towarzyszcego np. porty, przystanie, stanice, orodki turystyki wodnej;

rozwijanie zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej; utworzenie we wsppracy z samorzdami lokalnymi, regionalnej sieci obsugi ruchu turystycznego, dostarczajcej autoryzowanej oferty turystyczno-wypoczynkowej dla rnych segmentw rynku turystyki i wypoczynku w regionie; tworzenie dogodnych warunkw do rozwoju kompleksw wypoczynkowych, rekreacyjnych i balneologicznych wraz z zakadami geotermalnymi oraz ich promocja; promocja wartoci turystycznych regionu przy uyciu reklamy i upowszechniania wiedzy we wsppracy z organizatorami turystyki; promowanie bogactwa Kampinowskiego Parku Narodowego, parkw krajobrazowych, unikalnych tradycji: kurpiowskich, owickich, podlaskich, kobielskich oraz innych, czemu suy bd organizowane wystawy twrczoci regionalnej; wspieranie inicjatyw majcych na celu promocj dziaalnoci Biura Przedstawicielskiego Wojewdztwa Mazowieckiego w Brukseli, ktre umoliwia efektywn promocj Mazowsza w Unii Europejskiej; zorganizowanie Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz lokalnych organizacji turystycznych; powoanie Centrum Folklorystycznego skupiajcego najciekawsze i unikalne wytwory kultur regionalnych; wydawanie publikacji promocyjnych oraz kreowanie pozytywnego wizerunku regionu w mediach.

Ksztatowanie tosamoci regionu oraz kreowanie i promocja jego produktu Istotne w aspekcie rozwoju Mazowsza, tak jak kadego z regionw, jest utosamianie si spoecznoci z zamieszkaniem przez ni obszarem. W polityce regionalnej Unii Europejskiej kadzie duy nacisk na rozwj i pielgnowanie tradycji regionalnych, tzw. maych ojczyzn. Mazowsze posiada charakterystyczne znaki geograficzne, takie jak herb i logo. Nie ma jednak skonkretyzowanego wizerunku, z ktrym mogoby by kojarzone w Polsce, Europie i na wiecie. Celem promocji wojewdztwa jest budowanie pozytywnych skojarze zwizanych z jego wizerunkiem i propagowanie produktw charakterystycznych dla regionu. Kreowanie i promocja produktu regionalnego nie tylko przyczyni si do budowania i wzmacniania tosamoci i atrakcyjnoci regionu, ale take stanowi bdzie wany element jego promocji w wymiarze krajowym i europejskim. Wojewdztwo mazowieckie ze wzgldu na swoje walory kulturowe, turystyczne i przyrodnicze ma ogromne moliwoci promowania lokalnych, niepowtarzalnych produktw cile zwizanych ze rodowiskiem geograficznym, kultur oraz gospodark regionu. W zwizku z tym zostan podjte nastpujce dziaania polegajce na: utworzeniu instytucjonalnych ram (np. za pomoc regionalnego systemu certyfikacji) dla wspierania rozwoju marek regionalnych (np. tradycyjnych produktw ywnociowych czy produktw turystycznych); wspieraniu organizacji i stowarzysze regionalnych i lokalnych, ktre nie tylko kultywuj wartoci tradycyjne, ale rwnie kreuj aktywne postawy spoeczne, lokalny patriotyzm, ochronie i promocji, ktrymi powinny zosta objte zespoy urbanistyczne i dziedzictwo drewniane, cenne krajobrazy kulturowe wsi i maych miast; promocji unikalnych zabytkw architektury, miejsc pamici narodowej oraz zamieszkania i pobytu wielkich twrcw identyfikujcych si z regionem; wspieraniu rozwoju dziedzin nauki, w tym humanistycznych, majcych istotny wpyw na zachowanie i popularyzacj dziedzictwa kulturo-historycznego Mazowsza; kreowaniu regionalnych orodkw tosamoci kulturowej; pielgnowaniu i kultywowaniu lokalnych tradycji i zwyczajw, znajomoci historii regionu; wprowadzeniu zintegrowanego systemu informacji kulturalnej, promujcego dziedzictwo kulturowe i tradycj, funkcjonujcego jako portal internetowy, dziki ktremu podawane bd informacje o wydarzeniach kulturalnych, wystawach, targach regionalnych, krajowych i zagranicznych promujcych Mazowsze; promocji odrbnoci historyczno-kulturowej Mazowsza, nurtw kultury ludowej i wysokiej, dc do zahamowania pogbiajcej si dysproporcji midzy nimi poprzez aktywne wsparcie orodkw i rodowisk lokalnych, a take popraw dostpu do kultury skupionej w Warszawie dla ludnoci spoza stolicy;

organizowaniu okolicznociowych i staych imprez lokalnych (targw, festiwali, konkursw); podjciu szerszych dziaa promujcych wrd Reginw polskich i europejskich; prezentowaniu szerokiej oferty zwizanej z kultur regionu (obrzdy, rkodzieo, tradycje, kapele i zespoy folklorystyczne) oraz opracowanie katalogu ofert produktw regionalnych; ekspozycji regionalnych produktw ekologicznych i turystycznych, uwzgldniajc lokalne tradycje; upowszechnianiu wiedzy o regionie poprzez organizowanie seminariw, debat, dyskusji oraz imprez.

4.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Mazowieckiego. Celem polityki Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Mazowieckiego w zakresie ochrony i wykorzystania wartoci kulturowych jest ksztatowanie tosamoci kulturowej Mazowsza. Polityka ta adresowana jest do regionw miast i miejscowoci charakteryzujcych si najcenniejszymi ukadami urbanistycznymi, wartociami krajobrazowymi, tradycj historyczn i zabytkowymi obiektami architektonicznymi. Materialnym i przestrzennym wymiarem tej polityki jest ochrona obszarw o najcenniejszych elementach krajobrazu kulturowego i historycznego takich jak: krajobrazy kulturowe, krajobraz kulturowy wsi i maych miast, zespoy budownictwa drewnianego, orodki tosamoci kulturowej regionu ukady ruralistyczne i urbanistyczne miejsca pamici narodowej W sferze wiadectw kultury niematerialnej polityka wojewdztwa bdzie realizowana poprzez: propagowanie wiedzy o regionie i maych ojczyznach, pielgnowanie odrbnoci kulturowej i wspieranie tosamoci ludowej, promowanie walorw kulturowych regionu oraz regionalnego folkloru poprzez rne formy organizacji imprez folklorystyczno kulturowych oraz informacje w mediach i wydawnictwach docierajcych do szerokiej rzeszy odbiorcw, edukacja w zakresie historii regionu i jego tosamoci kulturowej, wykorzystanie nowoczesnych technologii do zwikszania moliwoci edukacyjnych zapoznania si z dorobkiem kultury regionalnej i spucizny kulturowej. 4.3. Wojewdzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2006-2009 1. Cele programu W ramach prac nad Wojewdzkim Programem Opieki nad Zabytkami sformuowano nastpujce cele: Cel Strategiczny Utrwalanie dziedzictwa kulturowego regionu w celu budowania tosamoci regionalnej oraz promocji turystycznej Mazowsza w kraju i za granic w poczeniu z aktywizacj obywatelsk i zawodow spoecznoci lokalnych; kreowanie turystycznych pasm przyrodniczo kulturowych Cele operacyjne: I. Zachowanie materialnej i niematerialnej spucizny historycznej regionu, II. Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego wsi i miast historycznych, III. Utrwalanie zasobw dziedzictwa kulturowego w wiadomoci mieszkacw, IV. Promocja walorw kulturowych Mazowsza z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, V. Zwikszenie dostpnoci obiektw zabytkowych poprzez ich wykorzystanie dla funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych kreowanie pasm przyrodniczo kulturowych. 2. Gwne dziaania Cel I. Zachowanie materialnej i niematerialnej spucizny historycznej regionu

Dziaanie 1 Opieka nad zabytkami nieruchomymi rozpoznanie weryfikacja zasobw rodowiska kulturowego Dziaanie 2 Integracja systemw ochrony krajobrazu, przyrody i dziedzictwa kulturowego Dziaanie 3 Eksponowanie zabytkw o szczeglnej wartoci: orodkw krystalizujcych regionalny krajobraz kulturowy; waniejszych stanowisk archeologicznych; zabytkw ruchomych zwaszcza wytworw sztuki czy rzemiosa ludowego Dziaanie 4 Zapobieganie degradacji zabytkw: wspieranie rewaloryzacji obiektw zabytkowych i dziaa sucych opiece nad zabytkami, opracowanie zasad wsppracy samorzdw; wojewdzkiego, gminnych i powiatowych przy realizacji zada ochrony zabytkw, zwaszcza warunkw i form wsppracy z wacicielami zabytkw; opracowanie zasad postpowania w sytuacjach kryzysowych zagroenia materialnego istnienia zabytkw i ich wdraanie; budowanie spoecznej akceptacji dla ochrony zabytkw; prowadzenie staej wsppracy z WUOZ w zakresie opracowania i monitorowania listy zabytkw zagroonych w istnieniu. Dziaanie 5 Ksztatowanie postaw promujcych dziaania chronice zabytki upowszechnianie standardw wytycznych do prac konserwatorskich, restauratorskich, zabezpieczajcych, ratowniczych i interwencyjnych. Cel II. Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego wsi i miast historycznych Dziaanie 1 Wypracowanie modelu wdraania lokalnych programw rewitalizacji centrw maych miast historycznych. Dziaanie 2 Promowanie tradycyjnych wzorcw lokalnej architektury. Dziaanie 3 Wspieranie rewitalizacji zespow ruralistycznych i urbanistycznych. Cel III. Utrwalenie zasobw dziedzictwa kulturowego w wiadomoci mieszkacw Dziaanie 1 Kreowanie wyobrae na temat tosamoci historycznej i kulturowej Mazowsza, z uwzgldnieniem specyfiki lokalnej. Dziaanie 2 Wykorzystanie tosamoci i wartoci dziedzictwa jako elementu rozwoju regionalnego i lokalnego. Dziaanie 3 Wspieranie dziaa organizacji pozarzdowych w realizacji zada zwizanych z edukacj regionaln. Dziaanie 4 Wspieranie twrczoci artystycznej, ludowej o znaczeniu lokalnym, regionalnym i oglnonarodowym Dziaanie 5

Promowanie najlepszych rozwiza w zakresie realizacji programw edukacyjnych o historii regionu (np. W formie konkursw). Cel IV. Promocja walorw kulturowych Mazowsza z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Dziaanie 1 Opracowanie i wdraanie systemu informacji o najcenniejszych zabytkach regionu, ze szczeglnym uwzgldnieniem Warszawy jako metropolii o znaczeniu europejskim. Dziaanie 2 Wykorzystanie nowoczesnych technologii do zwikszania dostpnoci dorobku kultury regionalnej. Dziaanie 3 Promocja kultury ludowej Mazowsza Dziaanie 4 Wykorzystanie tosamoci kulturowej jako elementu marketingowego. Cel V. Zwikszanie dostpnoci obiektw zabytkowych poprzez ich wykorzystanie dla funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych Dziaanie 1 Kreowanie pasm (powiza) przyrodniczo kulturowych w wojewdztwie ze szczeglnym uwzgldnieniem szlakw nadrzecznych. Dziaanie 2 Wspieranie dziaa dotyczcych komercyjnego wykorzystania obiektw zabytkowych na cele kulturalne, turystyczne i edukacyjne. Dziaanie 3 Opracowanie modelu wykorzystania zada opieki nad zabytkami dla generowania nowych miejsc pracy. 4.4. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie powiatu. 4.4.1. Strategia Rozwoju Powiatu Radomskiego na lata 2004-2020 Region radomski charakteryzuje si znacznym zrnicowaniem wewntrznym w zakresie wikszoci cech opisujcych stan rozwoju spoeczno- gospodarczego, w tym przede wszystkim: liczby mieszkacw, gstoci zaludnienia, stanu rozwoju przedsibiorczoci, udziau obszarw chronionych, stanu rozwoju infrastruktury spoecznej i technicznej, sposobu uytkowania gruntw oraz stanu i charakteru zagospodarowania przestrzennego. Teren powiatu ley w zlewniach rzek: Radomki, Ianki i Zagodzonki oraz ich dopyww. Znajduj si tu liczne rezerwaty, pomniki przyrody i uytki ekologiczne. Na uwag zasuguj zabytkowe kocioy, dwory oraz szlaki turystyczne. Zachowaniu walorw krajobrazowych sprzyja istnienie Puszczy Kozienickiej, Puszczy Ieckiej oraz torfowisk o specyficznym mikroklimacie. W wielu miejscowociach przylegych do puszczy rozwija si budownictwo jednorodzinne i letniskowe. Natomiast sezonowych turystw zapraszaj waciciele gospodarstw agroturystycznych i orodkw wypoczynkowych. Strategia rozwoju pozwala bardziej efektywnie gospodarowa ograniczonymi zasobami finansowymi, przewidywa problemy, ktre mog si pojawi w niedalekiej przyszoci, by odpowiednio wczenie zacz im przeciwdziaa. Umoliwia ona uporzdkowanie i odpowiednie rozoenie w czasie planowanych dziaa realizacyjnych. Pozwala to na uniknicie realizacji projektw ad hoc, nie powizanych ze sob logistycznie i nie wpisujcych si w cig przyczynowo skutkowy. Strategia rozwoju pokazuje, e planowane do realizacji zadania (projekty) s konsekwencj strategicznego mylenia o rozwoju Powiatu Radomskiego. Jest to bardzo wana przesanka i uzasadnienie przy ubieganiu si o zewntrzne rodki finansowe, w tym rodki pomocowe Unii Europejskiej. Planowanie a nastpnie systematyczna realizacja ustale STRATEGII ROZWOJU winny by oparte o nastpujce generalne zasady: rozwoju zrwnowaonego racjonalnego gospodarowania partycypacji spoecznej (uspoeczniania)

partnerstwa koncentracji spjnoci otwartoci Gwne cele Strategii Rozwoju Powiatu Radomskiego na lata 2004-2020: 1. Promocja walorw i zasobw Powiatu; 2. Wzrost Konkurencyjnoci gospodarki, zatrudnienia i przedsibiorczoci mieszkacw; 3. Rozwj usug spoecznych oraz tworzenie spoeczestwa obywatelskiego i informacyjnego; 4. Rewitalizacja obiektw i zespow zabytkowych oraz lokalnych pomnikw historii. Plan Rozwoju Lokalnego przedstawia aktualn sytuacj Powiatu Radomskiego oraz gwne problemy z jakimi spotykaj si mieszkacy. Omawia gwne zadania stojce przed samorzdem w zwizku z przedstawianymi problemami. Ustala ich wano oraz rodzaje inwestycji i rozwiza, jakie powiat zamierz realizowa w najbliszym czasie. 5. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Wolanw 5.1.1. Oglna charakterystyka gminy warunki geograficzne Geograficznie obszar gminy Wolanw pooony jest w zachodniej czci Rwniny Radomskiej stanowicej stref przejciow pomidzy Wyyn Kielecko - Sandomiersk z Kotlin Kozienick. Jest to obszar o wysokoci od 150 do 200m n.p.m. o powierzchni lekko falistej. Teren gminy Wolanw pooony jest w zlewni rzeki Radomki. Klimat zmienny, typowy dla strefy przejciowej pomidzy klimatem kontynentalnym, a morskim. Przez teren gminy przepywa rzeka Radomka oraz jej dopywy Szabaswka, Jabonica, Garlica oraz Dobrzyca z bezimiennymi ciekami. Pooenie i rzeba terenu Gmina Wolanw pooona jest w zachodniej czci wojewdztwa mazowieckiego wzdu drogi krajowej Nr 12 Radom d w odlegoci 13 km od Radomia. Od strony wschodniej gmina graniczy z miastem Radom, od zachodu z gmin Wieniawa, od poudnia z gmin Kowala, Orosko, Szydowiec, a od pnocy z gminami Przytyk i Zakrzew. W skad gminy wchodz 23 soectwa. Pooenie gminy Wolanw okrelaj wsprzdne geograficzne dugo 2059'E, szeroko 5123'N. Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 12 (Piotrkw Trybunalski Przysucha Radom Puawy Lublin). Gmina zajmuje powierzchni 8 285ha, Klimat Gmina Wolanw pooona jest w Regionie Wschodnio-Maopolskim. rednia roczna suma opadw atmosferycznych wynosi w tym rejonie okoo 600mm. rednia roczna temperatura ksztatuje si w granicach 7,0 7,5C. W przebiegu rocznym najnisza wilgotno wystpuje wiosn (78-72%), natomiast w zimie jest znacznie wysza z pogod umiarkowanie ciep, ktrych rednio w roku jest 122. Wrd nich 64 cechuje brak opadu, a okoo 58 jest deszczowych. Wrd dni umiarkowanie ciepych w tym regionie mao jest z duym zachmurzeniem. Dni takich jest w roku mniej ni 40. Stosunkowo liczniej natomiast zjawiaj si dni z pogod przymrozkow umiarkowanie zimn z opadem (jest ich okoo 14) oraz niektre typy pogd z grupy mronych. Pogoda umiarkowanie mrona z opadem cechuje 10 dni w roku, a pogoda do mrona z opadem prawie 11 dni. Hydrografia i hydrogeologia Hydrografi tworz wody powierzchniowe, ktre wystpuj w postaci obiektw liniowych, obszarowych i punktowych. Obiekty liniowe s to cieki powierzchniowe, tzw. wody pynce, wody obszarowe natomiast to zbiorniki wodne, czyli tzw. wody stojce, obiekty punktowe to rnego rodzaju wypywy wd podziemnych. Na hydrografi skadaj si nastpujce rzeki: Radomka, Jabonica, Szabaswka, Garlica, Dobrzyca, Cerekwianka i Koswka. Rzeki te tworz system rzeczny, w ktrym Radomka uchodzi za rzek gwn. Dugo sieci rzecznej wynosi 43km. Wystpuj tu take cieki sztuczne, czyli rowy melioracyjne wraz ze rdliskami.

Czciowo na terenie gminy Wolanw znajduje si zbiornik Domaniw o cznej powierzchni 500 ha i pojemnoci 13 mln m3, ktry zasilaj wody rzeki Radomki. W poziomach trzeciorzdowych wykorzystywane s w gwnej mierze wody wystpujce w osadach wieku oligoceskiego i mioceskiego, o zmiennej wodononoci, zrnicowanej jakoci i o dobrej izolacji od zanieczyszcze z powierzchni terenu. Poziomy wodonone w utworach oligocenu i miocenu maj na terenie wojewdztwa charakter niecigy, ich wodoprzewodno nie przekracza 100m 2/24h, a wydajnoci potencjalne studni 30m3/h. Poziomy jurajskie wyksztacone s w wodononych piaskach i szczelinowo-porowych piaskowcach jury rodkowej oraz w szczelinowo-krasowych wapieniach jury grnej, silnie wodononych, o dobrej jakoci wd, lecz bez izolacji od zanieczyszcze z powierzchni terenu. Wodoprzewodno poziomw kredowych i jurajskich nie przekracza z reguy 100m2/24h [Program 2005]. Warunki glebowe Na caym obszarze gminy przewaaj gleby bielicowe, mniejsze powierzchnie pokryte s glebami brunatnymi i czarnymi ziemiami. Lokalnie, w dolinach rzek i obnieniu terenu wystpuj gleby hydrogeniczne (gleby organiczne szczeglnie chronione). Najsabsze gleby (V i VI) klasa uytkw rolnych nale do kompleksu ytnio-ubinowego i ytnio-ziemniaczanego sabego. Charakteryzuj si trwaym lub okresowym niedoborem wilgoci i s ubogie w skadniki pokarmowe. Na terenie gminy wystpuj niewielkie powierzchnie gleb kompleksu pszennego dobrego. Jest to przewaga klasy III uytkw rolnych. Gleby te cechuj dobre stosunki wilgotnociowe. Nadaj si pod wszystkie uprawy, gwnie pod warzywnictwo i sadownictwo. Na niewielkich powierzchniach rozproszonych na terenie caej gminy wyksztaciy si gleby typu czarnych ziem. S one wykorzystywane rolniczo jako grunty orne, jak i uytki zielone(w klasie III i IV). Gleby organiczne stanowi doliny rzek: Garlicy, Dobrzycy oraz lokalne obnienia terenu, ktre wykorzystywane s jako uytki zielone. Gleby najwyszej jakoci II-III klasy bonitacyjnej, a wic gleby chronione zajmuj 1 851 ha, co stanowi 22,3% powierzchni gminy, co stanowi 25,6% powierzchni uytkw rolnych. Natomiast gleby sabe i bardzo sabe (klasa V, VI i VII) zajmuj 2 577 ha (31,1 pow. gminy i 35,2 pow. uytkw rolnych). Wiksze powierzchnie gleb chronionych (II-III klasy) znajduj si wzdu pnocno zachodniej granicy gminy[POS 2005]. Lasy Lasy na terenie gminy Wolanw zajmuj 578 ha tj. 7% oglnej powierzchni terenu, ktra jest znacznie nisza od lesistoci powiatu (24,20%) i wojewdztwa (22,30%). W strukturze wasnociowej przewaaj lasy prywatne (87%), a w mniejszoci pozostaj lasy publiczne (13%). Obszar gminy pooony jest w obrbie Okrgu Radomsko-Kozienickiego, Krainy Pnocnych Wysoczyzn Brzenych. Od pnocy obszary te granicz z nisko pooon Krain Mazowieck, a od strony poudniowej z Krain witokrzysk o charakterze wyynnym. S to wic tereny o wybitnym przejciowym charakterze, z tego te powodu szereg rolin osiga tu granice swego wystpowania. Zanikaj stopniowo stanowiska zachodnich subatlantyckich gatunkw jak wrkotka zwyczajna, gg dwuszyjkowy czy zawcig zwyczajny. Niektre gatunki pnocne osigaj tu kres swojego poudniowego wystpowania nie przechodzc dalej w obszar witokrzyski np. jzyczka syberyjska, wielosi bkitny, brzoza niska, mcznica lekarska i inne. Przez tereny te przebiegaj granice zasigu jody, buka, cisa, jaworu i modrzewia polskiego. Joda osiga tutaj pnocno-wschodni granic swego wystpowania. Jej kresowy pat w Puszczy Kozienickiej nie czy si ju z zasigiem zwartym tego drzewa na terenie Gr witokrzyskich. Rwnie pnocno-wschodni granic osiga tu buk i jawor. Szat rolinn gminy Wolanw stanowi przede wszystkim zbiorowiska lene oraz kowe. W wikszoci zbiorowiska lene znajduj si w pnocno zachodniej czci gminy, a nieznaczna ich cz we wschodniej. Lasy pastwowe zlokalizowane s gwnie w zachodniej czci gminy Wolanw. Znajduj si one w piciu obrbach ewidencyjnych: Strzakw, Bienidzice, Zabocie, Rogowa, Wymysw. W lasach przewaaj bory mieszane wiee, bory wiee oraz lasy mieszane. Bory mieszane s to lasy o sosnowo-dbowym drzewostanie, z udziaem gatunkw borowych i mniej wymagajcych gatunkw lenych. Lasy mieszane s to grupy siedliskowych typw lasw skupiajce siedliska o redniej yznoci, w warunkach naturalnych zajmowane najczciej przez ubosze postacie grdw lub buczyn, a w gospodarce lenej wykorzystywane do ksztatowania drzewostanw mieszanych z udziaem drzew iglastych. Najwiksz po-

wierzchni zajmuj drzewostany z panujc sosn. Poza ni znaczenie gospodarcze odgrywaj takie gatunki jak: olsza, db, brzoza i sporadycznie grab. Gatunki takie jak modrzew, wierk, buk, klon, jesion, topola, osika wystpuj sporadycznie. Z krzeww mona spotka: jaowiec pospolity, bez czarny, kruszyn, arnowiec miotlastego. Na kach natomiast stokrotk pospolit, krwawnik pospolity, koniczyn bia, jaskier ostry, szelnik wochaty, szczaw zwyczajny, mniszek pospolity, rdest wownik, szawi kow, wiechlin kow, tymotk kow, ycic trwa oraz skrzyp polny. Lasy prywatne speniaj gwnie funkcje gospodarcze, w mniejszym stopniu ekologiczne, wpywajc korzystnie na klimat lokalny, warunki glebowe, stosunki wodne i rwnowag biologiczn w rodowisku przyrodniczym. Lasy stanowi szczeglny element rodowiska przyrodniczego. Speniaj one wielorakie funkcje: rodowiskotwrcze, krajobrazowe, spoeczne, przyczyniaj si do zachowania rwnowagi ekologicznej na obszarze gminy. 5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy. Wolanw do II poowy XVIII w. wie o nazwie Wola Kowalska, pniej Wola Orlikowska i Wola w. Doroty. W XV wieku wasno Pakoszw herbu Abdank. W 1418r. Kodeks Kat. Krak. nazywa t wie Gottardow Wol. Wolanw by pierwotnie wsi, zaoon na obszarze wsi Kowala. W nastpstwie dziedziczyli Wol w. Doroty: Szpotowie, Bielescy, Witkowscy, Borkowscy, Wsowiczowie, Kwaniewscy, Jankowscy. Do czasw Stanisawa Augusta Wola w. Doroty bya wsi, dopiero krl ten przychylajc si do proby Ignacego Jankowsiego, kapitana regimentu anowego, przywilejom swoim z dnia 19 go listopada 1773-go wynis t wiosk do rzdu miasteczek, a mieszczanom da prawo niemieckie (magdeburskie). Aby miasteczko wzrastao w dobrobyt, nada mu krl jarmarki w pierwszym dniu kadego miesica i targi co pitek. Nie mia jednak dobrych warunkw rozwoju, tote utraci status miasta w 1870 roku. Pozostaoci dawnego ukadu miejskiego jest duy kwadratowy rynek. Pierwsz wzmiank historyczn po zmianie nazwy miejscowoci na Wolanw jest Post Lexikon Crisusa, ktry w 1802r. nazywa Wolanw przy targowiskiem z kocioem i paacem. W skad wczesnej gminy Wolanw wchodziy nastpujce wsie: Kowala Duszocina, Modocin Wikszy, Sawno, Kasprowice, Janwek, Ewulin, aziska, Nowy Myn, Mniszek, Rogowa, Gozd, Chaupki, Chronw, Garno, Wyrba, Wawrzyszw, Laskowa Wola, Strzakw, Zabocie, Sabat, folwark Oblas, Gaczkowice, Bienidzice Grne, rednie i Dolne, Drutarnia i Krzyszkowice. Prawa miejskie Wolanw utraci w roku 1896. Koci w. Doroty i Jana Ewangelisty w Wolanowie Istnia ok. 1470r. obecny zbudowany w 1749r. z fundacji Anny Kwaniewskiej miecznikowej styckiej, powikszony w 1896r. Drewniany, konstrukcji zrbowej oszalowany. Prezbiterium zamknite wielobocznie, z zakrysti od pnocy. Nawa szersza prawie kwadratowa z krucht od poudnia, przeduona ku zachodowi w 1896r. omurowan cz neogotyck. Wewntrz strop z fasetami, oddzielony gzymsem. Dachy dwuspadowe, nad cian tczow barokowa wieyczka na sygnaturk,- Otarz gwny pnobarokowy 2 poowa XVIII wieku z krucyfiksem rokokowym i obrazem w. Doroty w zwieczeniu, z tego czasu; antepedium gobelinowe 1 poowa wieku XVIII, ze scenami ze Starego Testamentu. Dwa otarze boczne pnobarokowe, 2 poowa wieku XVIII, z obrazami z tego czasu: w lewym w. Jana Kapistrana w zwieczeniu, w prawym w. Antoniego i w zwieczeniu w. Franciszka. Ambona barokowa ok. poowa wieku XVIII. Chrzcielnica pnogotycka 2 poowa wieku XV, kamienna z dekoracj arkadkowo-maswerkow i tarczami z herbami abd i Tpa Podkowa(?). kropielnica kamienna o charakterze gotyckim. awki: barokowe i klasycystyczne. Feretron ludowy z obrazami Chrystusa i Matki Boskiej Karmicej. yrandol krysztaowy empirowany. Rzeby: 1. w. biskup, gotycka ok. 1400; 2. Matka Boska z Dziecitkiem, pnogotycka pocz. wieku XVI; 3. Chrystus Zmartwychwstay wiek XVI; 4. anio 1 poowa wieku XVII; 5. putto barokowe wiek XVIII, z otarza; 6-8. trzy krucyfiksy ludowe, z nich dwa o tradycjach gotyckich, jeden o charakterze barokowym. Lampka wieczna klasycystyczna. Kielich 1753 z herbem Prawdzic i literami SZ SS Z.

Koci w Wolanowie suy wiernym do lat 80-tych. W roku 1994 zosta przeniesiony do Muzeum Wsi Radomskiej, gdzie po renowacji peni nadal swoje funkcje sakralne.

Dzwonnica Zapewne wspczesna kocioowi. Drewniana, konstrukcji supowej, oszalowana. Czworoboczna, kryta dachem namiotowym; gr z czterema otworami zamknitymi pkolicie. Wewntrz rzeba ludowa w. Jana Nepomucena. Dzwon wikszy z napisem A. D. 1581, mniejszy bez napisu. Pomnik- przy kociele na cmentarzu, stoi pomnik z napisami: 1-o DOM. Boe, racz przyj dusze cnotliwych Jana, Walentego i Jzefa Jurkowskich do przybytku niemiertelnoci.

2-o Tu spoczywaj zwoki Walentego Jurkowskiego, emeryta, pukownika Artylerji b. wojsk Polskich, szefa biura Inynierw Komisji Rzdowej wojny, dziedzica dbr Modocina Wikszego., kawalera orderw, zmarego w dniu 27-o kwietnia 1852 roku. Przechodniu, westchnij do Boga za dusz Jego. 3-o W tym miejscu wiecznej mierci przy ojcu swym Janie, Jzef z Walentym le, wejrzyj na nich Panie, Wybaw ich dusz przez mier swego Syna, o to ci baga w smutku bdca rodzina.

Cmentarz rzym.-kat. koniec XVIII wieku, nr rej. 490/A/91z 5 listopada 1991r. MNISZEK - osada pooona na rzek Szabaswk. Stanowia wasno Benedyktynw na w. Krzyu (do 1472) po czym przesza we wadanie Cystersw w Wchocku(do 1819) a potem w rce skarbu Krlestwa Polskiego. Koci parafialny p.w. . Jana Chrzciciela i Stanisawa Kostki. Pierwotny istnia 1427, z probostwem nalecym do Benedyktw witokrzyskich, od 1462 do 1819 podlegy cystersom wchockim. Obecny przy dawnym kociele, po rozebraniu 1861 drewnianego zbudowany 1865 przez budowniczego radomskiego Antoniego Ruciskiego, murowany. Przy nim zachowana od pnocy kaplica w.Jzefa wystawiona 1667 przy dawnym kociele, z fundacji Jzefa Odrow Kietliskiego. Murowana, na rzucie kwadratu. Wewntrz ciany przy naroach pilastrowane, z belkowaniem, sklepienie kopulaste, spaszczone z latarni. Okna zamknite pkolicie. Portal z kaplicy do nawy kamienny, arkadowy, rustykowany 2 poowa wieku XVII, w jego kluczu herb Grzymaa i litery MD; krata 2 poowa wieku XVII. Drzwi z prezbiterium do zakrystii elazne z herbami: Orze Polski, abd i Grzymaa, zapewne wiek XVI. Otarz w kaplicy barokowy 2 poowa wieku XVII, z obrazem w. Jzefa wiek XVII w sukience drewnianej. Feretron z obrazem Matki Boskiej z Dziecitkiem koniec wieku XVIII. Dwa krucyfiksy: barokowy i ludowy. Epitafium kamienne Antoniego Kietliskiego(zm.1798). ornat z tkaniny wiek XVIII. Nr rej.: 460/A z 29 lipca 1991r. Kapliczka Przydrona z wieku XIX. Na czterech murowanych supkach daszek namiotowy, pod nim rzeba kamienna w. Jana Nepomucena, ludowa.(nr rej.: j.w.) Dzwony-na wikszym: A.D.1581, mniejszy bez napisu. Cmentarz par. rzym.-kat., -1 poowa XIX wieku, nr rej.: 478/A z 5 listopada 1991r. Myn wodny Soszyn- koniec XIX wieku, nr rej.: A-15 z 17 sierpnia 1999r. Strzakw wie pooona w gminie Wolanw, jest najwiksz miejscowoci pod wzgldem liczby ludnoci jak i powierzchni. W Strzakowie znajduje si Park i Paac - Dwr wybudowany w kocu XIX w. Budynek jednokondygnacyjny, czciowo podpiwniczony w ksztacie litery L. Fundamenty, ciany piwnic murowane z cegy ceramicznej penej. Stropy nad piwnic ukowe z cegy ceramicznej penej. ciany nadziemia murowane z cegy ceramicznej penej. Strop nad parterem drewniany. Dach o konstrukcji drewnianej patwiowo-kleszczowy dwuspadowy i czterospadowy. Pokrycie dachu pytami azbestowo-cementowymi falistymi na atach drewnianych. Obrbki blacharskie z blachy ocynkowanej. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana. Podogi drewniane. Tynki cian cementowo-wapienne. Tynki sufitw na otrzcinowaniu. Malowanie powierzchni klejowe. Ogrzewanie pomieszcze piecowe. Budynek posiada instalacj elektryczn owietleniow. Dworek ten po 1945r. w ramach reformy rolnej zosta odebrany wczesnym wacicielom (rodzina Deskurw), i przekazany utworzonemu tam PGR-owi. Dworek obecnie stanowi wasno prywatn i jest w renowacji.

Park krajobrazowy przy dworze z 2 poowy wieku XIX o mieszanym drzewostanie z alej grabow(w poudniowo-zachodniej czci parku), oraz brzozow (w pnocnej czci parku). Park w Strzakowie zosta wpisany do rejestru zabytkw byego wojewdztwa kieleckiego prawomocn decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Kielcach pod numerem 762/A/57 w dniu 18 grudnia 1957r. Modocin Wikszy-park, nr rej.: 763 z dnia 18 grudnia 1957r. Waliny- zesp parkowo-dworski powierzchnia 11,26ha Wacaww stary rozoysty db o obwodzie 520cm. Zabocie myn wodny wasno Pawa Wodnickiego zbudowany na rzece Dobrzycy, we wsi Zabocie z I poowy XIX w.

Rys. Przekrj poprzeczny planu myna z dokumentacji z 1933r.

5.3. Rejestr zabytkw gminy Wolanw Obiekty, zespoy i zaoenia urbanistyczne wpisane do rejestru zabytkw objte s rygorami ochrony konserwatorskiej wynikajcymi z ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Rygory te obowizuj niezalenie od pooenia obiektu w poszczeglnych strefach ochrony konserwatorskiej lub poza strefami. Wszelkie prace remontowe, zmiany wasnoci, funkcji i przeznaczenia obiektu wymagaj pisemnego pozwolenia WUOZ. Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich i architektonicznych, a take innych dziaa przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych (Dz.U. z dnia 30.czerwca 2004r.) precyzuje wymagania wzgldem osb prowadzcych prace przy obiektach zabytkowych oraz tryb postpowania. Rozporzdzenie okrela tryb i sposb wydawania pozwole, w tym szczegowe wymagania, jakim powinien odpowiada wniosek i pozwolenie na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich, bada architektonicznych i innych dziaa (okrelonych w ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami) przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, robt budowlanych w otoczeniu zabytku, bada archeologicznych, poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ru-

chomych w zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw. Rozporzdzenie ponadto okrela wymagane kwalifikacje, jakie powinny posiada osoby uprawnione do prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, bada konserwatorskich, bada architektonicznych lub bada archeologicznych; dodatkowe wymagania, jakie powinny spenia osoby kierujce robotami budowlanymi; sposb potwierdzania posiadanych kwalifikacji i dodatkowych wymaga; standardy dotyczce dokumentacji prowadzonych prac konserwatorskich i restauratorskich przy zabytku ruchomym wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych. 5.3.1. Zabytki nieruchome Podstawowym zagroeniem dla utrzymania wielu wartociowych obiektw zabytkowych jest ich katastrofalny stan techniczny. Zaniedbania s najgroniejsze dla zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej, szczeglnie wykonanej w technice szkieletowej. Potrzeba nowoci i nowoczesnoci jest podstawowym zagroeniem dla tradycyjnego krajobrazu oraz utrzymania lokalnego charakteru miejscowej architektury i budownictwa. le pojmowana modernizacja prowadzi do likwidacji detalu architektonicznego, wymiany oryginalnej stolarki, wymiany ogrodzenia, wyciciu drzew oraz zabetonowania lub zaasfaltowania bruku. Wiele z zabytkowych obiektw jest niewaciwie uytkowanych, nadbudowanych i rozbudowanych, co powoduje znieksztacenie formy architektonicznej. Powszechna i trudna do opanowania dewastacja krajobrazu kulturowego dotyczy rwnie niskonakadowych inwestycji, ktrych nieodwracalne skutki wynikaj z chci poprawy warunkw zamieszkania. Wie si to z powikszaniem otworw okiennych i drzwiowych, wymian stolarki z naruszeniem zasad kompozycji, ocieplaniem budynkw i likwidacj wystroju ceglanego i tynkowego, zagospodarowaniem poddaszy i zakcaniem geometrii dachw, adaptacjami zabudowy bez opracowa projektowych, montaem anten satelitarnych na fasadach, likwidacj tradycyjnych ogrodze i potw na rzecz betonowych prefabrykatw czy systemowych rozwiza metalowych oraz likwidacja brukowanych nawierzchni podwrzy. Zagroona jest zabytkowa ziele, w tym parki podworskie i cmentarze, ktre w wikszoci zaniedbane pozostaj w bardzo zym stanie. W przypadku alei przydronych zagroeniem s modernizacje drg oraz regularnej pielgnacji. Zabytki nieruchome ujte w Ksidze A wystpujce na terenie gminy Wolanw:
Lp. Obiekt 1. Koci parafialny p.w. w. Jana Chrzciciela 2. Cmentarz parafii rzymskokatolicki z pierwszej poowy XIX w. 3. Koci parafialny p.w. w. Doroty i Jana Ewangelisty z XVIII w. Adres Mniszek Mniszek Wolanw Obecnie przeniesiony do Muzeum Wsi Radomskiej Wolanw Strzakw Modocin Wymysw Rejestr zabytkw Wasno 460/A/91 Parafia rzymskokatolicka 478/A/91 184/A/82 Parafia rzymskokatolicka Parafia rzymskokatolicka

4. 5. 6. 7.

Cmentarz parafii rzymskokatolicki z pierwszej poowy XVIII w. Wolanowie Park w Strzakowie o pow. 4,50 ha z dworem i alej grabow z XIX w. Park w Modocinie Wikszym Myn wodny Soszyn k. XIX w.

490/A/91 762 z 18.12.1957r. 763 z 18.12.1957r. A-15 z 17.08.1999r.

Parafia rzymskokatolicka Wasno prywatna Wasno prywatna Wasno prywatna

Dopenieniem wiejskiego krajobrazu s liczne kapliczki. Najczciej maj one charakter maych budyneczkw ustawionych w bezporednim ssiedztwie budynkw mieszkalnych. S to zazwyczaj budowle jednokondygnacyjne, murowane, zaoone na planie prostokta, zwieczone daszkiem dwuspadowym, czsto ze szczytami w stylu barokowym lub neogotyckim, z prostoktnym lub zamknitym ukowo otworem drzwiowym. Obiekty te s znaczcymi elementami w krajobrazie wsi. 5.3.2. Zabytki ruchome Zgodnie z definicj zawart w zmianowanej ustawie o ochronie zabytkw o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zabytek ruchomy to rzecz ruchoma, jej cz lub zesp rzeczy ruchomych, bdcych dzieem czowieka lub zwizanych z jego dziaalnoci i stanowicych wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow.

Do zabytkw ruchomych podlegajcej ochronie i opiece ustawodawca zaliczy dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, prezentujce minione kierunki artystyczne. Zaliczaj si do nich rwnie inne obiekty, nie bdce w peni dzieami sztuki. S nimi przedmioty posiadajce wysok warto historyczn i naukow, bdc wiadectwem poziomu kultury materialnej np.: wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, instrumenty muzyczne, przedmioty zgromadzone w kolekcjach, numizmaty, pieczcie, medale i ordery, militaria, pamitki historyczne, czy przedmioty zwizane z wybitnymi osobistociami lub instytucjami. Ponadto oprcz obiektw wchodzcych w skad wyposaenia budowli take wystrj architektoniczny zaliczany jest do zabytku ruchomego. Nale do niego elementy staej dekoracji budynkw (zewntrznej i wewntrznej) oraz obiekty tzw. maej architektury, ale pod warunkiem, e posiadaj cechy indywidualnych niepowtarzalnych wytworw artystycznych. S to min. rzeby, paskorzeby, malowida cienne, mozaiki, sztukaterie i detal architektoniczny (np. gzymsy, obramowania otworw okiennych i drzwiowych), ale take rzeby ogrodowe fontanny, pomniki, kapliczki przydrone, drogowskazy kamienne, nagrobki itp. Na terenie gminy Wolanw nie wystpuj zabytki ruchome wpisane indywidualnie do rejestru zabytkw. Wikszo zabytkw ruchomych znajdujcych si na tutejszym terenie stanowi wasno Kocioa Rzymsko-Katolickiego. W kociele w Mniszku zachoway si: dwa krucyfiksy z XIX w., dwa kielichy z XIX w., obraz Matki Boej z Dziecitkiem oraz obraz w. Rocha- 2 poowa XV w., monstrancja gotycka. 5.3.3. Zabytki archeologiczne Zabytek archeologiczny to zabytek nieruchomy bdcy powierzchniow, podziemn lub podwodn pozostaoci egzystencji i dziaalnoci czowieka, zoon z nawarstwie kulturowych i znajdujcych si w nich wytworw bd ich ladw lub zabytek ruchomy, bdcy tym wytworem(art. 3pkt 4 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami). Na zasb zabytkw archeologicznych skadaj si zarwno tzw. Stanowiska archeologiczne(obiekty i warstwy zlokalizowane w terenie) jak i ruchome zabytki (przedmioty) z nich pochodzce. Europejska konwencja o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego uznaje je za rdo: zbiorowej pamici europejskiej i instrument dla bada historycznych i naukowych. Celem ochrony stanowiska archeologicznego jest niedopuszczenie do zniszczenia warstw kulturowych, a tym samym niedopuszczenie do prowadzenia na tych obszarach prac budowlanych, wykonywania gbokiej orki cikim sprztem rolniczym oraz wykonywania wykopw. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH GMINY WOLANW UKAD WG.OBSZARW AZP Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Miejscowo Mniszek 1 Mniszek 2 Mniszek 3 Mniszek 4 Mniszek 5 Mniszek 6 Mniszek 7 Mniszek 8 Mniszek 9 Mniszek 10 Typ stanowiska chronologia Osada kultury przeworskiej, okres rzymski, wczesne redniowiecze, osada pne redniowiecze Osada kultury uyckiej, epoka brzu- okres halsztacki, osada- nowoytno lad osadnictwa, neolit wczesna epoka brzu, osada kultury uyckiej- epoka brzu, lad osadnictwa redniowiecze Osada, staroytno lad osadnictwa, neolit- wczesna epoka brzu, osada kultury przeworskiej- pny okres lateski Osada kultury uyckiej- okres halsztacki, wczesny okres lateski Osada kultury przeworskiej okres lateski lad osadnictwa, neolit wczesna epoka brzu, osada kultury uyckiej- okres halsztacki Obozowisko, neolit- wczesna epoka brzu, osada- kultury uyckiejokres halsztacki, osada redniowiecze lad osadnictwa neolit- wczesna epoka brzu, osada kultury przeworskiej- pny okres lateski, wczesny okres rzymski, osada- redniowiecze lad osadnictwa, neolit- wczesna epoka brzu, osada kultury przeworskiej- okres rzymski Numer Azp 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65

11

Rogowa 1

74-65

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

lad osadnictwa, neolit- wczesna epoka brzu, osada kultury przeworskiej- okres lateski Rogowa 3 Osada kultury przeworskiej- okres lateski Rogowa 4 Osada kultury przeworskiej- okres lateski, okres rzymski Rogowa 5 Cmentarzysko kultury przeworskiej okres rzymski, osada- wczesne redniowiecze Rogowa 6 lad osadnictwa kultury uyckiej, epoka brzu- okres halsztacki Mniszek Osada-wczesna epoka brzu, wczesny okres rzymski Mniszek Osada-kultura przeworska+ KGK Mniszek Cmentarzysko-kultura przeworska Mniszek Osada KPL Wawrzyszw Osada-wczesne, pne redniowiecze Strzakw Osada-wczesne, pne redniowiecze Strzakw Osada-wczesne, pne redniowiecze Strzakw Osada-wczesne, pne redniowiecze Wolanw Osada, pne redniowiecze, nowoytno Wolanw Osada, pne redniowiecze, nowoytno Garno lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Kolonia lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Garno Franciszkw Cmentarzysko-kultura uycka, wczesna epoka brzu Franciszkw lad osadnictwa-kultura przeworska Kacprowice lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Kacprowice Osada- pne redniowiecze, nowoytno Sawno lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Sawno Cmentarzysko KGK- kultura przeworska lepowron Osada-redniowiecze, nowoytno lepowron lad osadnictwa-kultura uycka Wola lad osadnictwa-wczesne redniowiecze, redniowiecze Wacawowska Kowalanka lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Kowalalad osadnictwa-wczesne redniowiecze, redniowiecze Duszocina Kowalanka Cmentarzysko-wczesna epoka brzu, wczesna epoka elaza-kultura uycka Kowalanka Cmentarzysko-wczesna epoka brzu, wczesna epoka elaza, kultura uycka Strzakw lad osadnictwa- KPL Strzakw lad osadnictwa-epoka kamienia, wczesna epoka brzu Wawrzyszw Cmentarzysko KGK- kultura przeworska Wawrzyszw Osada-wczesne redniowiecze, redniowiecze

Rogowa 2

74-65 74-65 74-65 74-65 74-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-65 75-66 75-66 75-66 74-56 74-56 75-65 75-65 75-66 75-66 74-66 74-66 74-66 74-66 74-67 74-67 74-66 74-66 74-66 74-66 74-66 75-66 75-66 75-65 75-65

5.4. Zweryfikowana Gminna Ewidencja Zabytkw Lp. 1 2 3 4 5 6 Miejscowo, adres Bienidzice 28 Bienidzice 34 Bienidzice 35 Bienidzice 35 Bienidzice 40 Bienidzice 40 Obiekt Dom drewniany Dom drewniany Piwnica murowana Obora murowana Dom drewniany Stodoa drewniana Wiek 1944r. 2 w. XX w. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw.

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56

Bienidzice 40 Bienidzice 43 Bienidzice 46 Bienidzice 46 Bienidzice 44 Bienidzice 44 Bienidzice 48 Bienidzice 49 Bienidzice 49 Bienidzice 53 Bienidzice 53 Bienidzice 57 Bienidzice 39 Bienidzice 51 Bienidzice 62 Michaw 10 Michaw 14 Michaw 15 Michaw 13 Franciszkw 2 Franciszkw 4 Franciszkw 7 Franciszkw 18 Franciszkw 18 Kacprowice 8 Kacprowice 10 Kacprowice 10 Kacprowice 12 Kacprowice 40 Kacprowice 44 Kacprowice 46 Kacprowice 47 Kacprowice 47 Kacprowice 47 Kacprowice 66 Kacprowice Kowala-Duszocina Mniszek 12 Mniszek 12 Mniszek 13 Mniszek 15 Mniszek 15 Mniszek 16 Mniszek 17 Mniszek 18 Mniszek 20 Mniszek 23 Mniszek 29 Mniszek 31 Mniszek 32

Obora murowana Obora murowana Spichlerz drewniany piwnica Dom drewniany Obora murowana Obora murowana Stodoa drewniana Obora murowana Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Obora murowana Obora murowana Dom drewniany Stodoa drewniana Stodoa drewniana Obora murowana Obora murowana Obora murowana Dom drewniany Obora murowana Stodoa drewniana Dom drewniany Krzy drewniany Figurka Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany

2 w. XXw. 1929r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 1920r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 1920r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1940r. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. Koniec XIXw. 1928r. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 1935r. 1940r. 1920r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1940r. 1923r. 1 w. XXw. 2 w. XXw.

57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Mniszek 36 Mniszek 39 Mniszek 40 Mniszek 50 Mniszek 50 Mniszek 58 Mniszek 70 Mniszek 111 Mniszek 113 Mniszek 113 Mniszek 113 Mniszek 114 Mniszek 117 Mniszek Mniszek 52 Mniszek 53 Mniszek Mniszek Mniszek Mniszek Mniszek Mniszek Rogowa 12 Rogowa 12 Rogowa 17 Rogowa 19 Rogowa 19 Rogowa 20 Rogowa 24 Rogowa 25 Rogowa 28 Rogowa 25 Sawno Sawno Sawno Strzakw 32 Strzakw 32 Strzakw lepowron 1 lepowron 2 lepowron 5 lepowron 8 Wawrzyszw 1 Wawrzyszw 12 Wawrzyszw 19 Wawrzyszw 21 Wawrzyszw 22

Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom murowany Stodoa drewniana Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Koci murowany XIX w. p.w. w. Jana Chrzciciela Plebania murowana organistwka Krzy metalowy-podstawa w postaci kolumny Krzy murowany Krzy murowany kapliczka krzy Krzy elazny Dom drewniany Obora murowana Obora murowana Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Studnia Dawna rzdcwka (ob. przedszkole) Figurka kapliczka dwr Park dworski Magazyn zboowy Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany

1925r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 1942r. 1932r. 1932r. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 1938r. 1938r. 2 w. XXw. w rej. zab. 2 w. XXw. 2 w. XXw.

1930r.

2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1926r. 1862r. 1925r. XIX w. XIX w. w rej. zab. XIX w. 1918r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1934r. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1928r.

104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120

Wawrzyszw 22 Wawrzyszw 24 Wawrzyszw 26 Wawrzyszw 26 Wawrzyszw 29 Wawrzyszw 30 Wawrzyszw 33 Wawrzyszw 34 Wawrzyszw 36 Wawrzyszw 42 Wawrzyszw 43 Wawrzyszw Wolanw ul. Opoczyska 2 Wolanw ul. Radomska 3 Wolanw ul. Radomska 10 Wolanw ul. Rynek 10 Wolanw

Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Obora murowana Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Dom drewniany Krzy murowany (2szt.) Dom drewniany Dom drewniany Dom murowany Dom murowany Figurka

2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 2 w. XXw. 1 w. XXw. 1 w. XXw. 2 w. XXw. 1911r. 1940r. 1938r. 1923r. 1941r. 1927r.

6. Cele, priorytety, kierunki dziaania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami 6.1. Cele Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Program Opieki nad Zabytkami gminy Wolanw stanowi podstaw dla dziaa zwizanych z ochron dbr kultury w okresie czterech lat od podjcia uchway przez Rad Gminy w sprawie przyjcia niniejszego programu. Podstaw merytoryczn zadania jest okrelenie przedmiotu dziaania, czyli gminna ewidencja zabytkw. Pierwszym podjtym i zrealizowanym przez gmin dziaaniem w strategii ochrony zabytkw byo opracowanie aktualnej i zweryfikowanej gminnej ewidencji zabytkw, ktra stanowi baz dla wszelkich dalszych dziaa w tym zakresie. Waciwe okrelenie zasobw zabytkowych, wskazanie obiektw o unikalnych cechach stylistycznych, wysokich wartociach architektonicznych i historycznych, a take wiadczcych o specyfice regionalnego budownictwa i lokalnej tosamoci kulturowej, (ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym) jest warunkiem koniecznym i niezbdnym w formuowaniu priorytetw w zakresie ochrony dbr kultury. Gminny program opieki nad zabytkami winien kreowa t sfer dziaa prorozwojowych, ktra ma na celu popraw funkcjonowania materialnego dziedzictwa kulturowego decydujcego w znacznym stopniu o zasobach i walorach gminy. Wykorzystanie zarwno zasobw rodowiska przyrodniczego jak i rodowiska kulturowego powinno stanowi jedn z polityk gminy. Celem programu opieki nad zabytkami w gminie Wolanw jest wzmocnienie ochrony i opieki nad zabytkami oraz poprawa ich stanu zachowania poprzez opracowanie systemowych rozwiza realizowanych przez wadze gminy. Su temu: 1. Aktualna inwentaryzacja zasobw zabytkowych gminy (gminna ewidencja zabytkw). 2. Wczenie problematyki ochrony zabytkw do zada strategicznych Gminy Wolanw, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. 3. Uwzgldnienie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej. 4. Rozpoznawanie potrzeb dotyczcych podejmowania dziaa zmierzajcych do zahamowania degradacji zabytkw i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania. 5. Wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego. 6. Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami.

7. Podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. 8. Okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw. Propozycje dziaa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami: 1. Aktualizacja inwentaryzacji zabytkw nieruchomych, ruchomych i archeologicznych we wsppracy z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. 2. Utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytkw i bieca jej aktualizacja. 3. Monitoring stanu i sposobu wykorzystania zabytkw. 4. Wsppraca z placwkami owiatowymi, stowarzyszeniami, organizacjami spoecznymi, fundacjami, kocioami i innymi zwizkami w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. 5. Promocja wartoci materialnych oraz wartoci niematerialnych, dziedzictwa kulturowego, zwaszcza zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci. 6. Wypracowanie systemu pomocy finansowej na zabytki, poprzez odpisy podatkowe, w tym usug turystycznych, z kar za zniszczenie i nieprawidowe uytkowanie zabytkw i z innych rde. 7. Prowadzenie i doskonalenie edukacji na rzecz ochrony dziedzictwa na wszystkich poziomach szk ze szczeglnym uwzgldnieniem tradycji lokalnych i idei maych ojczyzn. 8. Wsppraca z wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych w zakresie ochrony obiektw zabytkowych. 6.2. Podstawowe priorytety. 1. 2. 3. 4. 5. Planowe i konsekwentne realizowanie zada samorzdowych w zakresie ochrony zabytkw. Racjonalne wykorzystanie gminnych funduszy na prace ratownicze, konserwatorskie i dokumentacyjne. Uznanie znaczenia dziedzictwa kulturowego w rozwoju gminy. Powizanie zada sucych ochronie wartoci kulturowych ze strategi rozwoju gospodarczego oraz polityk przestrzenn gminy. Integracja ochrony dziedzictwa kulturowego (krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego), przyrodniczego i krajobrazu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (dziedzictwo kulturowe obejmuje dobra kultury i natury). Wspieranie projektw zwizanych z opiek nad zabytkami i zagospodarowaniem obiektw zabytkowych. Powstrzymanie degradacji zagroonych obiektw zabytkowych i obszarw oraz podjcie dziaa w celu poprawy stanu ich zachowania. Wspieranie stara wacicieli zabytkowych obiektw sakralnych o ich waciwe zabezpieczenie. Pozyskiwanie rodkw zewntrznych na odnow zabytkw. budet pastwa, Fundusz Kocielny, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewdzki Konserwator Zabytkw, rodki finansowe z UE.

6. 7. 8. 9.

10. Udostpnienie obiektw historycznych dla celw turystycznych i promocyjnych. 6.3. Wdraanie programu. Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Wolanw stanowi podstaw do podejmowania szeregu dziaa, zwizanych z ochron dbr kultury i dziedzictwa historycznego w okresie czterech lat, po przyjciu tego programu przez Rad Gminy w Wolanowie, w formie stosownej uchway. Wczeniejsze zaopiniowanie projektu programu przez Mazowieckiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw zapewnia zgodno planowanych kierunkw dziaa z kompetencjami oraz obowizujcymi zasadami i procedurami w zakresie ochrony zabytkw. Wdraanie i realizacja programu bdzie procesem dugotrwaym i interdyscyplinarnym, odbywajcym si przy wspudziale wielu osb i instytucji. Konieczne jest rwnie wczenie zagadnie ujtych w programie do obowizujcych i realizowanych w gminie programw, strategii i planw, ktre decyduj o kierunkach

rozwoju gminy oraz powizanie ich z dziaaniami, postulowanymi w programie. Zakada si, e cele okrelone w programie bd osigalne w wyniku wsplnego dziaania wadz gminy z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, mazowieckim wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw i jednostkami samorzdu terytorialnego na bazie zwizkw o charakterze programowym(umowy, porozumienia) Monitoring i ewaluacja programu Obowizek monitorowania realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami wynika z art. 87 ust. 5 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Zgodnie z ustawowymi zapisami, po dwuletnim okresie funkcjonowania programu, Wjt Gminy przedoy Radzie Gminy sprawozdanie z jego realizacji. Proces monitorowania bdzie polega na obserwowaniu zmian, jakie zachodz w wyniku realizacji celw i zada programu oraz analizie zebranych danych i opracowaniu raportw. Monitorowanie programu i raport z jego realizacji, przeprowadzony po upywie dwch lat oraz programowanie opieki nad zabytkami na kolejne lata, pozwoli na zweryfikowanie obecnie poczynionych zada, ewentualn zmian kierunkw dziaania i dopasowanie programu do lokalnych potrzeb i moliwoci finansowych Gminy Wolanw. 7. Instrumenty finansowe Program bdzie finansowany ze rodkw pochodzcych z rnych rde: z budetu gminy, funduszy zewntrznych, funduszy wacicieli prywatnych, rodki z funduszy europejskich, organizacji pozarzdowych, stowarzysze, fundacji i inne. Najoglniej - rodki finansowania opieki i ochrony zabytkw mona podzieli na publiczne oraz prywatne. 8. Podsumowanie Zadbane obiekty zabytkowe przyczyni si do ochrony rodowiska przyrodniczego. Odnowa i rewitalizacja obiektw zabytkowych wpynie na rozwj spoeczno-gospodarczy, zapocztkuje nowe inwestycje, poprawi jako ycia i bezpieczestwa mieszkacw gminy, ktra jako obszar o wysokich walorach dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego stanie si miejscem powstania centrw i parkw kultury, nowych miejsc pracy, tworzenia produktw turystycznych. Kolejnym efektem programu bdzie podniesienie zainteresowania spoeczestwa problematyk ochrony dziedzictwa kulturowego, ochrona i przywrcenie gincych zawodw w skansenach i gospodarstwach prywatnych. Poprzez prowadzenie waciwej polityki, wadze samorzdowe mog i powinny wytycza i kreowa waciwe postawy obywateli wobec zachowanego dziedzictwa: Najwaniejsze zadania w tym zakresie: prowadzenie i wspieranie dziaa dokumentujcych dziedzictwo kulturowe Gminy, utrzymanie cech budownictwa regionalnego w nowo projektowanej architekturze, wspieranie projektw zwizanych z opiek nad zabytkami, poszerzanie informacji o kulturze regionu, prowadzenie edukacji historycznej na rzecz ochrony dziedzictwa, interwencja wadz gminy przy racych naruszeniach prawa budowlanego(zwaszcza w zakresie samowoli budowlanych na obszarach objtych ochron konserwatorsk oraz przy obiektach zabytkowych i ujtych w ewidencji gminnej), promocja lokalnych cech i tradycji regionu, wykorzystanie zabytkowych zasobw gminy do aktywizacji gospodarczej, monitoring umw dotyczcych sprzeday zabytkw osobom i przedsibiorstwom prywatnym, pod ktem realizacji zobowiza tych podmiotw wzgldem zakupionych obiektw, wsppraca ze subami konserwatorskimi wojewdztwa 8.1. Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektw ujtych w rejestrze zabytkw: wszelkie dziaania projektowe, remontowe i inwestycyjne zwizane z tymi obiektami wymagaj pozwolenia Mazowieckiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 8.2. Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw wymaga zachowania: bryy obiektu i dachu co do ksztatu i materiau, podziaw w elewacji, wystroju architektonicznego, stolarki okiennej i drzwiowej co do wielkoci, ksztatu, wewntrznych podziaw oraz detalu ozdobnego.

Dopuszcza si stosowanie nowych technologii. Wszelkie dziaania projektowe, remontowe i inwestycyjne zwizane z tymi obiektami, wykraczajce poza w/w zakres, wymagaj uzgodnienia z Mazowieckim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. Ustala si nastpujce zadania, ktre powinny by uwzgldniane przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami, wspierajce wacicieli lub posiadaczy zabytkw, wynikajce z ustawy o ochronie zabytkw i opieki nad zabytkami, a mianowicie: 1. Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. 2. Wyeksponowania poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego. 3. Zwikszenie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych. 4. Wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami. 5. Realizacji przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Przewodniczcy Rady Gminy: Zbigniew Kacprzak

KARTY GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW GMINA WOLANW

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT KOCI PARAFIALNY P. W. W. JANA CHRZCICIELA 2. OBECNA FUNKCJA Koci 3. MATERIA - Murowany 4.DATOWANIE XVIII w.

5. MIEJSCOWO - MNISZEK 6. GMINA WOLANW 7. POWIAT - RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO - MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY 26-625 10. ADRES MNISZEK 11. LOKALIZACJA 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP 75-65 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI - 455 14. WASNO - PARAFIA 15. RODZAJ UYTKOWANIA - KOCI 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego INNE 18. Rodzaj zagroenia -

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U. Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 20.05.2010r.

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT- CMENTARZ W WOLANOWIE POMNIK NAGROBKOWY Z 1912r. 2. OBECNA FUNKCJA Pomnik 3. MATERIA- PIASKOWIEC 4. DATOWANIEI po. XX w.

5. MIEJSCOWO - WOLANW 6. GMINA - WOLANW 7. POWIAT - RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO - MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY 26-625 10. ADRES WOLANW 11. LOKALIZACJA WOLANW 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP 74-56 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI -268 14. WASNO- PARAFIA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -POMNIK 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia brak biecego remontu

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U. , Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010r.

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT KAPLICZKA PRZYDRONA 2. OBECNA FUNKCJA sakralna 3. MATERIA- murowana 4. DATOWANIE XIX w. 5. MIEJSCOWO - MNISZEK 6. GMINA WOLANW 7. POWIAT - RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO- MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY 26-625 10. ADRES MNISZEK 11. LOKALIZACJA MNISZEK 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP 75-65 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI -392 14. WASNO 15. RODZAJ UYTKOWANIA KAPLICA 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U, Gac-Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 20. 05. 2010r. 18. Rodzaj zagroenia - brak biecego remontu pielgnacji

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-KAPLICA PRZYDRONA 2. OBECNA FUNKCJA Kaplica 3. MATERIA 4. DATOWANIE 5. MIEJSCOWO-LEPOWRON 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-LEPOWRON 11. LOKALIZACJIA - LEPOWRON 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP-74-67 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI 37/1 14. WASNO -PRYWATNA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -KAPLICA 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U., Gac-Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-KAPLICZKA PRZYDRONA Z 1604 ROKU 2. OBECNA FUNKCJA Sakralna 3. MATERIA 4. DATOWANIE

5. MIEJSCOWO-MNISZEK 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-MNISZEK 11. LOKALIZACJIA - MNISZEK 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP-75-65 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI- 650 14. WASNO Prywatna 15. RODZAJ UYTKOWANIA-PUBLICZNY 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia Brak biecego remontu

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U. , Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010r.

1. OBIEKT- MYN WODNY 2. OBECNA FUNKCJA Pustostan

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 5. MIEJSCOWO-ZABOCIE 3. MATERIA 4. DATOWANIE XIX w I poowa 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-ZABOCIE 11. LOKALIZACJIA - ZABOCIE 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI -349/2 14. WASNO -PRYWATNA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -PUSTOSTAN 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia Brak biecego remontu pielgnacji

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U., Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-PARK W STRZAKOWIE- ALEJA GRABOWA 5. MIEJSCOWO-STRZAKW 2. OBECNA FUNKCJA Park 3. MATERIA Drzewa 4. DATOWANIE II poowa XIX w. 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES - STZRAKW 11. LOKALIZACJIA - STRZAKW 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP-75-66 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI 28-17 14. WASNO -PRYWATNA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -PARK 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw NR REJ. -762/A/57 18. 12. 1957 Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U. GacKrzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010r.

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-KAPLICA W. JZEFA 2. OBECNA FUNKCJA Kaplica 3. MATERIA Murowana 4. DATOWANIE XVII w. 5. MIEJSCOWO-MNISZEK 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-MNISZEK 11. LOKALIZACJIA - MNISZEK 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP-75-65 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI -455 14. WASNO-PARAFIA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -KAPLICA 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw NR REJ. 460/A 29. 07. 1991 Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U., Gac-Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT -PARK 2. OBECNA FUNKCJA Park 3. MATERIA 4. DATOWANIE XIXw. 5. MIEJSCOWO - WALINY 6. GMINA- WOLANW 7. POWIAT - RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY 26-625 10. ADRES WALINY 11. LOKALIZACJIA WALINY 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI 135/2 14. WASNO 15. RODZAJ UYTKOWANIA 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U. Gac-Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010r.

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-FIGURA PRZYDRONA 2. OBECNA FUNKCJA Kaplica 3. MATERIA Drewno 4. DATOWANIE 5. MIEJSCOWO-CHRULICE 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-CHRULICE 11. LOKALIZACJIA - CHRULICE 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI - 78/1 14. WASNO 15. RODZAJ UYTKOWANIA -PUBLICZNY 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U , Gac Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010 18. Rodzaj Zagroenia Brak remontu

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW Nr 1 1. OBIEKT MLODOCIN WIKSZY PARK 5. MIEJSCOWO 2. OBECNA FUNKCJA 3. MATERIA 4. DATOWANIE 6. GMINA-WOLANW Park XIX w. 7. POWIAT - RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO- MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY- 26-625 10. ADRES MODOCIN WIKSZY 11. LOKALIZACJIA MODOCIN WIKSZY 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI- 976 14. WASNO- PRYWATNA 15. RODZAJ UYTKOWANIA - PARK 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw NR. REJ. 763,18. 12. 1957 Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia 17. STAN ZACHOWANIA dobry 19. WPISUJCY DANE Kierasiska U., Gac Krzyszkowska K. 20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-MYN WODNY SOSZYN 2. OBECNA FUNKCJA Pustostan 3. MATERIA Kamie 4. DATOWANIE k. XIX w. 5. MIEJSCOWO-WYMYSW 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO - MAZOWICKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-WYMYSW 11. LOKALIZACJIA - WYMYSW 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI -120 14. WASNO-PRYWATNA 15. RODZAJ UYTKOWANIA PUSTOSTAN 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw NR. REJ. -A-15 17. 08. 1999 Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia Brak biecego remontu

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U, Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 15. 05. 2010r.

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKW 1. OBIEKT-FIGURA PRZYDRONA 2. OBECNA FUNKCJA Sakralna 3. MATERIA 4. DATOWANIE 5. MIEJSCOWO-MNISZEK 6. GMINA-WOLANW 7. POWIAT-RADOMSKI 8. WOJEWDZTWO-MAZOWIECKIE 9. KOD POCZTOWY-26-625 10. ADRES-MNISZEK 11. LOKALIZACJIA - MNISZEK 12. LOKALIZACJA ARCHEOLOGICZNA Nr obszaru AZP-76-65 Nr stanowiska na obszarze AZP Nr stanowiska w miejscowoci 13. NUMER EWIDENCYJNY DZIAKI - 455 14. WASNO-PARAFIA 15. RODZAJ UYTKOWANIA -PUBLICZNY 16. INFORMACJA O OCHRONIE Nr i data wpisu do rejestru zabytkw Zapis w planie zagospodarowania przestrzennego Inne 18. Rodzaj zagroenia

17. STAN ZACHOWANIA dobry

19. WPISUJCY DANE Kierasiska U., Gac-Krzyszkowska K.

20. DATA WYKONIA EWIDENCJI 10. 05. 2010r.